CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Pranayama - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"fec4781d-2642-4644-9407-03bc040ad121","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Pranayama","wgTitle":"Pranayama","wgCurRevisionId":67670323,"wgRevisionId":67670323,"wgArticleId":108706,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Onbereikbare externe link","Wikipedia:Etalage-artikelen","Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2008","Meditatie","Pranayama"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Pranayama","wgRelevantArticleId":108706,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q839496","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg/800px-Pranayama_in_goa.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg/640px-Pranayama_in_goa.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Pranayama - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Pranayama"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pranayama"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Pranayama rootpage-Pranayama skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/3_april"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas"><span>Speciale pagina's</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Pranayama" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Pranayama" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Pranayama" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Pranayama" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Overzicht" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Overzicht"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Overzicht</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Overzicht-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Overzicht-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Overzicht-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Acht_geledingen_van_raja_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Acht_geledingen_van_raja_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Acht geledingen van raja yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Acht_geledingen_van_raja_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Volledige_ademhaling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Volledige_ademhaling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Volledige ademhaling</span> </div> </a> <ul id="toc-Volledige_ademhaling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prana" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prana"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Prana</span> </div> </a> <ul id="toc-Prana-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Geschriften" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschriften"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Geschriften</span> </div> </a> <ul id="toc-Geschriften-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Effecten_van_ademhalingstechnieken_op_de_gezondheid" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Effecten_van_ademhalingstechnieken_op_de_gezondheid"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Effecten van ademhalingstechnieken op de gezondheid</span> </div> </a> <ul id="toc-Effecten_van_ademhalingstechnieken_op_de_gezondheid-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Variatie_en_cycli" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Variatie_en_cycli"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Variatie en cycli</span> </div> </a> <ul id="toc-Variatie_en_cycli-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kumbhaka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kumbhaka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Kumbhaka</span> </div> </a> <ul id="toc-Kumbhaka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Klassieke_pranayamatechnieken_en_aanverwant" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Klassieke_pranayamatechnieken_en_aanverwant"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Klassieke pranayamatechnieken en aanverwant</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Klassieke_pranayamatechnieken_en_aanverwant-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Klassieke pranayamatechnieken en aanverwant-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Klassieke_pranayamatechnieken_en_aanverwant-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Verwarmende_ademhalingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Verwarmende_ademhalingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Verwarmende ademhalingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Verwarmende_ademhalingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zoemende_ademhaling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zoemende_ademhaling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Zoemende ademhaling</span> </div> </a> <ul id="toc-Zoemende_ademhaling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mondademhalingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mondademhalingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Mondademhalingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Mondademhalingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pompbewegingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pompbewegingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Pompbewegingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Pompbewegingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Coma-ademhaling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Coma-ademhaling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Coma-ademhaling</span> </div> </a> <ul id="toc-Coma-ademhaling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Drijvende_lucht" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Drijvende_lucht"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>Drijvende lucht</span> </div> </a> <ul id="toc-Drijvende_lucht-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Traditionele_technieken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Traditionele_technieken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Traditionele technieken</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Traditionele_technieken-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Traditionele technieken-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Traditionele_technieken-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Reiniging_van_de_Nadi's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reiniging_van_de_Nadi's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Reiniging van de Nadi's</span> </div> </a> <ul id="toc-Reiniging_van_de_Nadi's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Evenwicht_voor_de_twee_schalen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Evenwicht_voor_de_twee_schalen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Evenwicht voor de twee schalen</span> </div> </a> <ul id="toc-Evenwicht_voor_de_twee_schalen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mantrabegeleide_pranayama's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mantrabegeleide_pranayama's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Mantrabegeleide pranayama's</span> </div> </a> <ul id="toc-Mantrabegeleide_pranayama's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bandhabegeleide_pranayama's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bandhabegeleide_pranayama's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Bandhabegeleide pranayama's</span> </div> </a> <ul id="toc-Bandhabegeleide_pranayama's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mudrabegeleide_pranayama's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mudrabegeleide_pranayama's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.5</span> <span>Mudrabegeleide pranayama's</span> </div> </a> <ul id="toc-Mudrabegeleide_pranayama's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adembewegingvariaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adembewegingvariaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.6</span> <span>Adembewegingvariaties</span> </div> </a> <ul id="toc-Adembewegingvariaties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Versterking_van_meditaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Versterking_van_meditaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.7</span> <span>Versterking van meditaties</span> </div> </a> <ul id="toc-Versterking_van_meditaties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Inhoudsopgave" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Pranayama</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 40 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-40" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">40 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="प्राणायाम – Awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="प्राणायाम" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="Awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="প্রাণায়াম – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রাণায়াম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Pranaiama" title="Pranaiama – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Pranaiama" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A1n%C3%A1j%C3%A1ma" title="Pránájáma – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Pránájáma" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Pranayama" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="پرانایاما – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پرانایاما" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%AE" title="પ્રાણાયામ – Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="પ્રાણાયામ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Gujarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="प्राणायाम – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="प्राणायाम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Pranajama" title="Pranajama – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Pranajama" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A1n%C3%A1j%C3%A1ma" title="Pránájáma – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Pránájáma" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B4%D5%A1" title="Պրանայամա – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պրանայամա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%81%E1%B9%87%C4%81y%C4%81ma" title="Prāṇāyāma – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Prāṇāyāma" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%97%E3%83%A9%E3%83%BC%E3%83%8A%E3%83%BC%E3%83%A4%E3%83%BC%E3%83%9E" title="プラーナーヤーマ – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="プラーナーヤーマ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%A3%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%AE" title="ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Pranajama" title="Pranajama – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Pranajama" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%A3%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B4%82" title="പ്രാണായാമം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പ്രാണായാമം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="प्राणायाम – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="प्राणायाम" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pranajama" title="Pranajama – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Pranajama" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Pranaiama" title="Pranaiama – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Pranaiama" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%81%E1%B9%87%C4%81y%C4%81ma" title="Prāṇāyāma – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Prāṇāyāma" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%8F%D0%BC%D0%B0" title="Пранаяма – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Пранаяма" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%83" title="प्राणायामः – Sanskriet" lang="sa" hreflang="sa" data-title="प्राणायामः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sanskriet" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Pranajama" title="Pranajama – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Pranajama" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A1naj%C3%A1ma" title="Pránajáma – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Pránajáma" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Pranayama" title="Pranayama – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Pranayama" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AE%AF%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="பிராணயாமம் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பிராணயாமம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A3%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%82" title="ప్రాణాయామం – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="ప్రాణాయామం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B0" title="ปราณายามะ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="ปราณายามะ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%8F%D0%BC%D0%B0" title="Пранаяма – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Пранаяма" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%AA%BF%E6%81%AF%E6%B3%95" title="調息法 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="調息法" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q839496#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pranayama" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Pranayama" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pranayama"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Pranayama"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Pranayama" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Pranayama" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&oldid=67670323" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Pranayama&id=67670323&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPranayama"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPranayama"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Pranayama"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Pranayama&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pranayama&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Pranayama" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q839496" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-etalage" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="tpl_Etalage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage" title="Etalagester"><img alt="Etalagester" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/21px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png" decoding="async" width="21" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/32px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/42px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Pranayama_in_goa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg/260px-Pranayama_in_goa.jpg" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg/390px-Pranayama_in_goa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pranayama_in_goa.jpg/520px-Pranayama_in_goa.jpg 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a><figcaption>Een pranayama-oefening in <a href="/wiki/Goa_(India)" title="Goa (India)">Goa (India)</a></figcaption></figure> <p><b>Pranayama</b> (<a href="/wiki/Sanskriet" title="Sanskriet">Sanskriet</a>: m., प्राणायाम (<a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanagari</a>), <i>prāṇāyāma</i> (<a href="/wiki/IAST" title="IAST">IAST</a>); <i>prāṇa</i> = "levenskracht", <i>ayāma</i> = "beheersing"), is een term uit de <a href="/wiki/Yoga" title="Yoga">yogabeoefening</a> waarmee de beheersing van de <a href="/wiki/Ademhalingsstelsel_(mens)" title="Ademhalingsstelsel (mens)">ademhaling</a> wordt bedoeld.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pranayama is verder ook <i>het loslaten van de ademtocht</i><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> of <i>het reguleren van de ademhaling</i>.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De beheerste ademhaling en levensenergie die men hieraan kan ontlenen wordt in de yoga en het hindoeïstische filosofie aangeduid als <a href="/wiki/Prana_(energie)" title="Prana (energie)">prana</a>. </p><p>Veel pranayama-oefeningen leggen de nadruk op het verlengen en vasthouden van de ademhaling. In sommige gevallen kan de <a href="/wiki/Uitademing" title="Uitademing">uitademing</a> bijvoorbeeld tweemaal zo lang duren als de <a href="/wiki/Inademing" title="Inademing">inademing</a> en het vasthouden van de ademhaling (<a href="/wiki/Kumbhaka" title="Kumbhaka">kumbhaka</a>) wel viermaal zo lang. Een ander belangrijk uitgangspunt van pranayama is de <a href="/wiki/Neusademhaling" title="Neusademhaling">neusademhaling</a>. In de neus wordt de lucht gezuiverd, verwarmd en vochtiger gemaakt en worden geuren waargenomen. Het ademen door de neus is daarom gezonder dan de <a href="/wiki/Mondademhaling" title="Mondademhaling">mondademhaling</a>. Mystiek beschouwd, is het opsnuiven van prana de belangrijkste reden om door de neus te ademen. Volgens Sivananda stroomt het prana door de <a href="/wiki/Nervus_olfactorius" title="Nervus olfactorius">reukorganen</a> naar het <a href="/wiki/Centraal_zenuwstelsel" title="Centraal zenuwstelsel">centraal zenuwstelsel</a> waarna het uiteindelijk de <a href="/wiki/Hersenen" title="Hersenen">hersenen</a> bereikt.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Overzicht">Overzicht</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Overzicht" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Overzicht"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Swami" title="Swami">Swami</a> <a href="/wiki/Paramahansa_Yogananda" title="Paramahansa Yogananda">Yogananda</a> omschrijft pranayama in zijn <i>Autobiografie van een yogi</i> (1946) als "de beheersing van de ijle levensstromingen", die <a href="/wiki/Prana_(energie)" title="Prana (energie)">prana</a> in de yoga maar ook wel <a href="/wiki/Vitale_levensstromen" title="Vitale levensstromen">vitale levensenergie</a> worden genoemd, waardoor hij er ook wel de betekenis van "controle over de levenskracht" aan verleent. De beoefening van pranayama heeft twee belangrijke doelen in de yoga. Fysiek is dat: meer zuurstof in het bloed te brengen, waardoor er ook meer zuurstof naar de hersenen wordt aangevoerd. <a href="/wiki/Mystiek" title="Mystiek">Mystiek</a> hebben de pranayamatechnieken tot doel om prana te beheersen. Volgens Yogananda verliest het menselijke lichaam door de regelmatige beoefening van pranayama een bepaalde grofheid, waardoor de zwaartekracht minder druk op het lichaam uitoefent. Hij biedt ook een tweede vertaling, waarbij hij in de samenstelling van pranayama niet alleen het woord <i>yama</i> ziet, maar ook <i>ayama</i>, dat "vermeerderen" betekent. Bij Sanskrietsamenvoegingen valt namelijk de tweede <i>a</i> op de grens van de samenstellende woorden weg, waardoor hij aan pranayama eveneens de betekenis van "vermeerdering van de levensenergie" verleent.<sup id="cite_ref-yogananda-bio_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-yogananda-bio-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Volgens <a href="/wiki/Sri" title="Sri">Sri</a> <a href="/wiki/Sivananda" title="Sivananda">Sivananda</a>, inspirator van de <a href="/wiki/Sivananda-yoga" title="Sivananda-yoga">Sivananda-yogaleer</a>, schenkt de beoefening van pranayama het lichaam nieuwe vitaliteit, brengt de gevoelens tot rust en zorgt voor een heldere geest. Hierbij moeten de oefeningen op een juiste manier worden uitgevoerd en moet er gebruikgemaakt worden van de juiste ademhalingstechnieken. De juiste ademhaling kan per oefening verschillen en is in zijn algemeenheid de <a href="/wiki/Volledige_ademhaling" title="Volledige ademhaling">volledige ademhaling</a>. In deze ademhaling wordt er volledig gebruikgemaakt van het <a href="/wiki/Middenrif" title="Middenrif">middenrif</a>.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Verder worden er nog drie andere oefeningen tot de belangrijkste ademhalingen gerekend, te weten de <a href="/wiki/Samanu" title="Samanu">samanu</a>, <a href="/wiki/Anuloma_viloma" title="Anuloma viloma">anuloma viloma</a> en <a href="/wiki/Kapalabhati" title="Kapalabhati">kapalabhati</a>.<sup id="cite_ref-devananda_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-devananda-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Acht_geledingen_van_raja_yoga">Acht geledingen van raja yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Acht geledingen van raja yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Acht geledingen van raja yoga"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Patanjali.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/200px-Patanjali.jpg" decoding="async" width="200" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/300px-Patanjali.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/400px-Patanjali.jpg 2x" data-file-width="476" data-file-height="666" /></a><figcaption><a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a> als de incarnatie van Adi Sesha</figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Raja_yoga" class="mw-redirect" title="Raja yoga">raja yoga</a> en <a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a>.</i></div> <p>De beoefening van pranayama is volgens vooraanstaande yogi's even belangrijk als de beoefening van <a href="/wiki/Asana" title="Asana">asana's</a> (yogahoudingen) en is uitvoerig beschreven door <a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a> in zijn Yogasoetra's, omstreeks de 2e eeuw v.Chr. In dit klassieke document beschreef hij de acht geledingen van de yoga als onderdeel van de <a href="/wiki/Raja_yoga" class="mw-redirect" title="Raja yoga">raja yoga</a>, ook wel de yoga van de koninklijke weg, waarvan pranayama de vierde en asana de derde geleding of stap is.<sup id="cite_ref-Yogasoetra's_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Yogasoetra's-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Deze acht geledingen zijn: </p> <ul><li>de <a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">yama</a>, die naar de vijf onthoudingen verwijzen,</li> <li>de <a href="/wiki/Niyama" title="Niyama">niyama</a>: de vijf voorschriften in de yoga,</li> <li>de <a href="/wiki/Asana" title="Asana">asana's</a> voor de lichamelijke oefening,</li> <li>de pranayama-ademhalingstechnieken,</li> <li>de <a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">pratyahara</a>: het terugtrekken van de zintuigen,</li> <li>de <a href="/wiki/Dharana" title="Dharana">dharana</a>-concentratieoefeningen,</li> <li>de <a href="/wiki/Dhyana" title="Dhyana">dhyana</a>, meditatieoefeningen,</li> <li>en tot slot de volledige overgave in de <a href="/wiki/Samadhi_(yoga)" title="Samadhi (yoga)">samadhi</a> en daarmee de vereniging met <a href="/wiki/Brahma_(hindoe%C3%AFsme)" title="Brahma (hindoeïsme)">brahma</a> (de <a href="/wiki/Personificatie" title="Personificatie">personificatie</a> van het scheppende aspect van de goddelijke <a href="/wiki/Trimurti" title="Trimurti">drie-eenheid</a> in het <a href="/wiki/Hindoe%C3%AFsme" title="Hindoeïsme">hindoeïsme</a>).<sup id="cite_ref-Yogasoetra's_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Yogasoetra's-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>In het Westen is er in het algemeen veel minder aandacht voor de religieus-filosofische kant van de yoga en wordt yoga voornamelijk beoefend als een soort wekelijks fitness- of ontspanningsuurtje. Voor yogi's in vooral <a href="/wiki/India" title="India">India</a> maken echter ook de andere zes elementen van raja yoga een belangrijk onderdeel uit van de yogabeoefening en ze voeren yoga niet zonder raja yoga uit.<sup id="cite_ref-devananda_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-devananda-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Lysebeth_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jois-Yoga_Mala-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit komt vooral goed naar voren in de <a href="/wiki/Hatha_yoga_pradipika" title="Hatha yoga pradipika">Hatha yoga pradipika</a>, een ander gezaghebbend klassiek document dat in de 15e eeuw is geschreven. Hierin beschrijft Swami <a href="/wiki/Swatmarama" title="Swatmarama">Swatmarama</a> de vereniging van de hatha yoga met de raja yoga en stelt hij dat beide yogastijlen deel moeten uitmaken van de yogabeoefening.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Volledige_ademhaling">Volledige ademhaling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Volledige ademhaling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Volledige ademhaling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Diafragma_ademhaling.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Diafragma_ademhaling.gif/175px-Diafragma_ademhaling.gif" decoding="async" width="175" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Diafragma_ademhaling.gif/263px-Diafragma_ademhaling.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Diafragma_ademhaling.gif/350px-Diafragma_ademhaling.gif 2x" data-file-width="382" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Middenrifademhaling" title="Middenrifademhaling">Middenrifademhaling</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg/175px-Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg" decoding="async" width="175" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg/263px-Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Shavasana_gx_pli%C3%A9s.jpg 2x" data-file-width="300" data-file-height="214" /></a><figcaption><a href="/wiki/Savasana" title="Savasana">Rugligging</a> variatie</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Shavasana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shavasana.jpg/175px-Shavasana.jpg" decoding="async" width="175" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shavasana.jpg/263px-Shavasana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shavasana.jpg/350px-Shavasana.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="289" /></a><figcaption><a href="/wiki/Savasana" title="Savasana">Rugligging Savasana</a></figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Volledige_ademhaling" title="Volledige ademhaling">volledige ademhaling</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De <a href="/wiki/Volledige_ademhaling" title="Volledige ademhaling">volledige ademhaling</a> verenigt de volgende drie ademhalingen tot een geheel in een natuurlijke, ritmische beweging: </p> <ul><li>de <a href="/wiki/Middenrifademhaling" title="Middenrifademhaling">middenrifademhaling</a> (ook wel abdominale ademhaling of buikademhaling),</li> <li>de <a href="/wiki/Flankademhaling" class="mw-redirect" title="Flankademhaling">flankademhaling</a> (ook wel costale ademhaling of borstademhaling),</li> <li>de <a href="/wiki/Sleutelbeenademhaling" title="Sleutelbeenademhaling">sleutelbeenademhaling</a> (ook wel claviculaire ademhaling of hoge ademhaling).<sup id="cite_ref-Lysebeth_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>De volledige ademhaling is de meest gezonde manier van ademhalen in een gewone situatie. De verschillende soorten ademhaling zijn niet alleen een belangrijk onderdeel in de yoga, maar ook in andere filosofieën zoals <a href="/wiki/Chi_Kung" class="mw-redirect" title="Chi Kung">Chi Kung</a> en <a href="/wiki/Tai_chi" title="Tai chi">Tai chi</a>. Bewuste ademhalingstechnieken worden verder gebruikt in <a href="/wiki/Zangkunst" title="Zangkunst">zang</a> en <a href="/wiki/Muziek" title="Muziek">muziek</a>. </p><p>In pranayama's wordt niet altijd volledig geademd, omdat ze de vorm hebben van een oefening met als doel bepaalde effecten te bereiken op lichaam en geest, maar ook om het lichaam weer volledig te leren ademen. De volledige ademhaling verloopt het natuurlijkst wanneer de uitvoering een soepele en onafgebroken samenhang heeft en de drie fasen elkaar opvolgen zonder dat de continuïteit verbreekt.<sup id="cite_ref-Lysebeth_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Een goede ademhaling begint volgens yogi <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Van_Lysebeth" title="André Van Lysebeth">André Van Lysebeth</a> met een volledige uitademing, waarbij de longen goed geleegd zijn. Vervolgens begint de inademing in de buik met de middenrifademhaling, daarna ook in de flanken en ten slotte in het bovenste deel van de longen waardoor de <a href="/wiki/Sleutelbeen" title="Sleutelbeen">sleutelbeenderen</a> omhoog komen.<sup id="cite_ref-Lysebeth_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De middenrifspier is de krachtigste ademhalingsspier van het lichaam en kan bij de inademing acht tot twaalf centimeter zakken. Volgens pranayamadocent en <a href="/wiki/Aikido" title="Aikido">aikidoka</a> <a href="/wiki/Aalt_Aalten" title="Aalt Aalten">Aalt Aalten</a> zakt bij de meeste mensen de middenrifspier maar enkele centimeters, wat volgens hem nauwelijks voldoende is om van te leven.<sup id="cite_ref-Aalten_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Aalten-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De volledige ademhaling heet in de yoga ook wel de <b>dirgha</b> of <b>dergha pranayama</b> en drieledige ademhaling. De ademhaling voert men met een rechte rug in de kleermakerszit uit; zij kent drie doorgangen. In de eerste doorgang wordt er diep in- en uitgeademd in de middenrifademhaling, vervolgens wordt er begonnen in de middenrifademhaling en wordt daar de flankademhaling achteraan gedaan. Na de uitademing wordt uiteindelijk de volledige ademhaling van onder uit de buik uitgevoerd en worden de longen naar boven toe gevuld. Dit wordt meerdere keren achter elkaar gedaan.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Soms ontstaan er rugklachten bij het oefenen van in het bijzonder de middenrif- of buikademhaling. Om dit tegen te gaan wordt ook wel aangeraden de oefening op de rug liggend te doen, waardoor de <a href="/wiki/Buikspieren" title="Buikspieren">buikspieren</a> zich ontspannen en de rug recht blijft. In gevallen dat de rug na het doen van de ademhalingsoefeningen krom gaat zitten, is dit euvel hierdoor ook voorkomen.<sup id="cite_ref-Lysebeth_8-4" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De naam <i>buikademhaling</i> is soms ook een oorzaak van rugklachten, omdat de aandacht tijdens het ademen naar de buik gaat. De buik ademt dan als het ware op en neer, waardoor ook de rug hol gaat staan. Bij een goed uitgevoerde <i>buikademhaling</i> zet echter de gehele onderkant van het lichaam zich uit. Aalten noemt deze ademhaling daarom de <i><a href="/wiki/Bekkenbodem" title="Bekkenbodem">bekkenbodem</a>-adembeweging</i>, omdat de aandacht bij deze benaming naar de bekkenbodem gaat en de rug recht blijft en rugklachten worden voorkomen.<sup id="cite_ref-Aalten_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Aalten-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Volgens Aalten is een goede adembeweging fundamenteel en dé voorwaarde voor een goede kwaliteit van het leven. Mensen die vanuit hun <a href="/wiki/Ribbenkast" title="Ribbenkast">borstkas</a> ademen kunnen zich naar zijn ervaring onmogelijk rustig voelen. Echter, geeft hij aan, behoudt iemand die vanuit de middenrifademhaling ademhaalt kracht en rust in zich en is hij of zij beter in staat te luisteren en te overzien.<sup id="cite_ref-Aalten_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-Aalten-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prana">Prana</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Prana" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Prana"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Vayu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Vayu.jpg/175px-Vayu.jpg" decoding="async" width="175" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Vayu.jpg/263px-Vayu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Vayu.jpg 2x" data-file-width="265" data-file-height="380" /></a><figcaption><a href="/wiki/Vayu" title="Vayu">Vayu</a> <a href="/wiki/Oppergod" title="Oppergod">Oppergod</a> van de <a href="/wiki/Wind_(meteorologie)" title="Wind (meteorologie)">Wind</a></figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Prana_(hindoe%C3%AFsme)" class="mw-redirect" title="Prana (hindoeïsme)">prana</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p><b>Prana</b> komt in de <a href="/wiki/Hindoe%C3%AFstische_mythologie" title="Hindoeïstische mythologie">hindoeïstische mythologie</a> voor als een van de vijf windgoden van de <a href="/wiki/Oppergod" title="Oppergod">Oppergod</a> van de <a href="/wiki/Wind_(meteorologie)" title="Wind (meteorologie)">Wind</a>, <a href="/wiki/Vayu" title="Vayu">Vayu</a>. De andere vier zijn: <a href="/wiki/Apana" title="Apana">Apana</a>, <a href="/wiki/Udana" title="Udana">Udana</a>, <a href="/wiki/Samana_(god)" title="Samana (god)">Samana</a> en <a href="/wiki/Vyana" title="Vyana">Vyana</a>. <i>Vāyu</i> is Sanskriet voor "hij die blaast" en <i>prāna</i> betekent "ademen", ook wel "levensadem". Hij is daarom ook wel de "god van het leven". Andere namen zijn <i>Mukhya Vāyu</i> ("de heerser Vayu") of <i>Mukhya Prāna</i> ("de heerser van het <a href="/wiki/Leven" title="Leven">Leven</a>"). Vayu is volgens <a href="/wiki/Hymne" title="Hymne">hymnes</a> uitzonderlijk mooi en rijdt geruisloos voort in zijn glanzende <a href="/wiki/Mennen_(paardensport)" title="Mennen (paardensport)">paardenspan</a>, die voortgetrokken wordt door twee, door negenenveertig of ook wel door duizend witte en paarse paarden. Een wit vaandel is zijn belangrijkste kenmerk.<sup id="cite_ref-Jansen_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jansen-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Binnen de yoga is <i>prana</i> een van de vijf <a href="/wiki/Vitale_levensstromen" title="Vitale levensstromen">vitale levensstromen</a>, met een verwijzing naar dezelfde goden uit de hindoeïstische mythologie. Prana wordt gelijkgesteld aan Vayu en vertegenwoordigt daarbij alle vijf stromen tezamen. Van deze stromen gelooft men dat het lichaam ze opwekt en dat ze alle <a href="/wiki/Biologische_psychologie" title="Biologische psychologie">biologische processen</a> beheersen.<sup id="cite_ref-Jansen_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Jansen-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-mishra_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-mishra-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Deze functies worden niet algemeen geaccepteerd in de <a href="/wiki/Wetenschap" title="Wetenschap">wetenschap</a>. Critici verwerpen zowel de filosofieën rond <i>levenskracht</i> als ook andere verwijzingen ernaar zoals <i>prana</i> binnen de yoga en de <a href="/wiki/Ayurveda" title="Ayurveda">ayurveda</a>, of <i><a href="/wiki/Qi_(concept)" title="Qi (concept)">qi</a></i> binnen de acupunctuur en andere <a href="/wiki/Alternatieve_geneeswijze" title="Alternatieve geneeswijze">alternatieve geneeswijzen</a>. Door te stellen dat een onevenwichtigheid van de levenskracht ziekte veroorzaakt, laten de voorsprekers, ook wel vitalisten genoemd, zich naar hun mening leiden door persoonlijke ervaring, gevoelsmatige voldoening en vooroordelen. Critici pleiten voor technieken voor bewijsvoering en objectiviteit in de medische wetenschap zoals onder andere de <a href="/wiki/Natuurkunde" title="Natuurkunde">natuur-</a> en <a href="/wiki/Scheikunde" title="Scheikunde">scheikunde</a> ze hanteren, zoals de aanvaarding van de stoffelijke werkelijkheid, de werking van oorzaak en gevolg, en de toetsbaarheid van hypothesen.<sup id="cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ver._Kwakzalverij-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vitalisten stellen op hun beurt dat ze aan de bron van gezondheid werken door uit te gaan van het zelfhelend vermogen van het lichaam en dat ze dit doen door het werken met de levenskracht. In hun ogen houdt de medische wetenschap zich met <i>symptoombestrijding</i> bezig.<sup id="cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ver._Kwakzalverij-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Goswami" title="Goswami">Goswami</a> <a href="/wiki/Kriyananda" title="Kriyananda">Kriyananda</a> ziet het bewijs van het bestaan en functioneren van de levenskracht in het gegeven dat de toevoer van enkel zuurstof niet voldoende is voor een mens om van te leven, omdat een gestorven mens niet door toevoer van enkel en alleen zuurstof weer opnieuw doorgaat met leven.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het begrip <i>prana</i> bestaat ook afzonderlijk naast de andere vier stromen en de vijf verschillende stromen hebben in de yogamystiek de volgende functies: </p><p><b>Prana</b> is hierin verantwoordelijk voor de <a href="/wiki/Hartslag" title="Hartslag">hartslag</a> en de ademhaling en komt het lichaam binnen door de ademhaling. Het wordt via het <a href="/wiki/Hart-_en_vaatstelsel" class="mw-redirect" title="Hart- en vaatstelsel">bloedvatenstelsel</a> vervoerd naar alle <a href="/wiki/Cel_(biologie)" title="Cel (biologie)">lichaamscellen</a>. Prana is als het ware ingeademde energie die nodig is voor de levenskracht, zodat men op mentaal, emotioneel en fysiek niveau kan functioneren.<br /> <b>Apana</b> beheerst de <a href="/wiki/Excretie" title="Excretie">uitscheiding</a> van afvalstoffen in het lichaam via de <a href="/wiki/Stofwisseling" title="Stofwisseling">stofwisseling</a>.<br /> <b>Udana</b> reguleert geluid van de <a href="/wiki/Stemband" title="Stemband">stembanden</a> en is de bewuste energie die wordt gebruikt voor bijvoorbeeld het spreken, zingen, lachen en huilen.<br /> <b>Samana</b> regelt de spijsvertering, de aanmaak en het herstel van lichaamscellen en de groei van de mens. <a href="/wiki/Aura_(paranormaal)" title="Aura (paranormaal)">Aura's</a> zijn de projecties van deze stroom en ze zouden te zien zijn bij iedereen die mediteert. Van <a href="/wiki/Yogi" title="Yogi">yogi's</a> die <i>samana</i> oefenen wordt beweerd dat ze naar behoefte een vlammende aura zouden kunnen oproepen.<br /> <b>Vyana</b> stellen het lichaam in staat zich uit te zetten en in te krimpen, zoals dat bijvoorbeeld bij <a href="/wiki/Spier_(anatomie)" title="Spier (anatomie)">spierbewegingen</a> gebeurt.<sup id="cite_ref-mishra_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-mishra-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Deepak_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De yoga- en <a href="/wiki/Hindoe%C3%AFstische_filosofie" title="Hindoeïstische filosofie">hindoeïstische filosofie</a> gaat er verder van uit dat deze levensstromen met elkaar in contact staan via de verschillende <a href="/wiki/Chakra" title="Chakra">chakra's</a> (Sanskriet voor <i>wielen</i>). In de meest gangbare filosofieën bestaan er zeven van deze chakra's of energiegebieden in ons lichaam. Ze draaien in hoge snelheid rond als een wiel en staan met elkaar in contact via een stelsel van <a href="/wiki/Nadi_(Veda%27s)" title="Nadi (Veda's)">nadi's</a>, kanalen van levensenergie binnen het subtiele menselijk wezen (Sanskriet:<a href="/wiki/Kosha" title="Kosha">kosha's</a>). Het prana gaat bij de beoefening van yoga naar de verschillende delen van het lichaam, wat de mens een grotere vitaliteit oplevert. Technieken hiervoor zijn het richten van de aandacht, het inzetten van de ademhalingstechnieken uit de pranayama en het doen van <a href="/wiki/Meditatie" title="Meditatie">meditatie</a>. Het regelmatig beoefenen van pranayama ondersteunt het vermogen om prana mentaal te sturen en te beheersen, waarbij het prana wordt opgeslagen in de <a href="/wiki/Orgaan" title="Orgaan">organen</a> of chakra's.<sup id="cite_ref-Deepak_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschriften">Geschriften</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Geschriften" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschriften"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Gita11-32.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Gita11-32.JPG/260px-Gita11-32.JPG" decoding="async" width="260" height="119" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Gita11-32.JPG/390px-Gita11-32.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Gita11-32.JPG/520px-Gita11-32.JPG 2x" data-file-width="1408" data-file-height="647" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bhagavad_gita" class="mw-redirect" title="Bhagavad gita">Bhagavad gita</a>, hoofdstuk 11:32.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Rigveda_MS2097.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/260px-Rigveda_MS2097.jpg" decoding="async" width="260" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/390px-Rigveda_MS2097.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/520px-Rigveda_MS2097.jpg 2x" data-file-width="1100" data-file-height="1056" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rig-Veda" class="mw-redirect" title="Rig-Veda">Rig-Veda</a>, exemplaar in het <a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanagari</a> uit begin 19e eeuw.</figcaption></figure> <p>Pranayama is al beschreven in vers 4.29 van de <a href="/wiki/Bhagavad_gita" class="mw-redirect" title="Bhagavad gita">Bhagavad gita</a>. De Bhagavad gita (letterlijk "Lied van de Heer") is onderdeel van een zeer omvangrijk episch gedicht, het <a href="/wiki/Mahabharata" title="Mahabharata">Mahabharata</a> (letterlijk "Groot India"), een belangrijk werk in de hindoeïstische filosofie. Het geschrift is een dialoog tussen God <a href="/wiki/Krishna_(god)" class="mw-redirect" title="Krishna (god)">Krishna</a> en prins <a href="/wiki/Arjuna" title="Arjuna">Arjuna</a> vóór de aanvang van een grote militaire slag op het veld van Kuruksetra (<a href="/w/index.php?title=Bharatavarsa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bharatavarsa (de pagina bestaat niet)">Bharatavarsa</a>) in India van zo'n vijfduizend jaar terug.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De eerste beschrijving van prana komt voor in de <a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishaden</a>, die een onderdeel zijn van de <a href="/wiki/Shruti" title="Shruti">Shrutigeschriften</a>; de oudste Upanishaden behoren tot de Vedische geschriften. Zij komen voor bij elk van de vier <a href="/wiki/Veda%27s" title="Veda's">Veda's</a>. Ze vormen als het ware een filosofisch aanhangsel bij de hymnen en voorschriften der Veda's. Het woord Upanishad betekent letterlijk: "neerzitten bij" en duidt op het zitten van de <a href="/wiki/Leerling" title="Leerling">leerling</a> aan de voeten van de meester. Vandaar dat Upanishad ook "onderricht" betekent. De onderrichtingen van de Upanishaden zijn uitgewerkt in de <a href="/wiki/Vedanta" title="Vedanta">Vedantafilosofie</a>.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Pranayama is het vierde pad van het achtvoudige yogapad in de <a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a>. Hierin schrijft <a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a> onder andere: </p> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>49. <i>Prânâyâma</i> moet men beoefenen na beheersing van de <i>âsana's</i>. <i>Prânâyâma</i> is de beheersing van het in- en uitademen en van het vasthouden van de adem.<br />50. Er bestaan drie basistechnieken: lange, voorzichtige inademing, uitademing en het vasthouden van de adem; alle worden nauwkeurig geregeld overeenkomstig tijdsduur en plaats.<br />51. Een vierde techniek gaat de in- en uitademing te boven.<br />52. en neemt de sluier van het licht weg,<br />53. zodat de geest (<i>manas</i>) geschikt wordt voor <i>dhârâna</i>.</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— <a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a>, <a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a>, II: 49-53</div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Effecten_van_ademhalingstechnieken_op_de_gezondheid">Effecten van ademhalingstechnieken op de gezondheid</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Effecten van ademhalingstechnieken op de gezondheid" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Effecten van ademhalingstechnieken op de gezondheid"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Alveoli-nl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Alveoli-nl.svg/210px-Alveoli-nl.svg.png" decoding="async" width="210" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Alveoli-nl.svg/315px-Alveoli-nl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Alveoli-nl.svg/420px-Alveoli-nl.svg.png 2x" data-file-width="1832" data-file-height="1143" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gaswisseling" title="Gaswisseling">Gaswisseling</a> in de longblaasjes</figcaption></figure> <p>Beheersing van de ademhaling komt veel vaker voor dan in de yoga alleen; zoals in <a href="/wiki/Revalidatie" title="Revalidatie">revalidatie</a>, <a href="/wiki/Sport" title="Sport">sport</a> en <a href="/wiki/Zangkunst" title="Zangkunst">zang</a>. In de yoga voert men de pranayamatechnieken vooral uit als ontspanningstechniek en voor het verhelpen van stressgerelateerde klachten. Verder voorziet de ademhaling het lichaam van zuurstof, nodig voor de <a href="/wiki/Celademhaling" title="Celademhaling">verbranding</a>, of de afbraak van stoffen waarbij energie vrij komt. Al beslaan de menselijke <a href="/wiki/Menselijke_hersenen" title="Menselijke hersenen">hersenen</a> slechts 2% van het lichaamsvolume, ze gebruiken een tienvoud aan zuurstof in vergelijking met de rest van het lichaam en verbruiken een kwart van de totale energie. Ook stroomt 20% van het bloed voortdurend naar de hersenen. Zonder zuurstof sterven de hersenen.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Wetenschappelijk is de yoga-ademhaling onder andere onderzocht aan het <i>Columbia College of Physicians and Surgeons</i> in <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>. Hieruit bleek dat de yoga-ademhaling een methode is die het autonome <a href="/wiki/Zenuwstelsel" title="Zenuwstelsel">zenuwstelsel</a> in balans brengt; ze bleek psychologische en stressgerelateerde klachten te beïnvloeden. De onderzoekers richtten zich op technieken uit de <a href="/wiki/Sudarshan_kriya" title="Sudarshan kriya">sudarshan kriya</a>.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Uit een ander Amerikaans onderzoek kwam naar voren dat ademhalingsoefeningen bijdragen aan een lager <a href="/wiki/Zuurstof_(element)" title="Zuurstof (element)">zuurstofverbruik</a>, een lagere <a href="/wiki/Hartslag" title="Hartslag">hartslag</a> en een lagere <a href="/wiki/Bloeddruk" title="Bloeddruk">bloeddruk</a>, en dat ze verhoogde thèta-golven in <a href="/wiki/Elektro-encefalografie" title="Elektro-encefalografie">EEG-metingen</a> laten zien.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er is geen wetenschappelijke bewijs voor de effecten en het bestaan van prana of andere filosofieën rond <i>levenskracht</i>.<sup id="cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ver._Kwakzalverij-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>Prana is een subtiele, onzichtbare kracht. Het is de levenskracht die in het lichaam doordringt. Het is de factor die het lichaam met de geest verbindt</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— Swami <a href="/wiki/Chidananda_Saraswati" title="Chidananda Saraswati">Chidananda Saraswati</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></blockquote> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>Yoga werkt primair met de energie in het lichaam, door de wetenschap van pranayama of energieregeling. Prana betekent ook 'adem'. Yoga leert – door adembeheersing – de geest te stillen en een hogere staat van bewustzijn te bereiken. De hogere leer van yoga plaatst iemand aan de technieken voorbij en het toont de yogabeoefenaar hoe deze de concentratie zo te richten dat de beoefenaar zich in harmonie met het goddelijke bewustzijn brengt en opgaat in het bewustzijn van het Oneindige</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— <a href="/wiki/Kriyananda" title="Kriyananda">Kriyananda</a>, Gowami<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Variatie_en_cycli">Variatie en cycli</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Variatie en cycli" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Variatie en cycli"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>Bevrijding kan in pranayama worden volbracht door de loop van de inademing en uitademing te scheiden.</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— <a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a>, in de <a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a><sup id="cite_ref-yogananda-bio_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-yogananda-bio-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></blockquote> <p>In <a href="/wiki/Yogaserie" title="Yogaserie">yogaseries</a> zoals de <a href="/wiki/Maangroet" title="Maangroet">Maangroet</a> en de <a href="/wiki/Zonnegroet" title="Zonnegroet">Zonnegroet</a> beweegt het ritme van de ademhaling in één lijn mee met de asana's. In de genoemde groeten ademt de beoefenaar om de beurten per asana in- en dan weer uit.<sup id="cite_ref-Lysebeth_8-5" class="reference"><a href="#cite_note-Lysebeth-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De Radja van Aundh wisselde het ritme van de ademhaling in de Zonnegroet af met, per asana, een inademing, dan een kumbhaka (adempauze) en dan een uitademing<sup id="cite_ref-Aundh_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Aundh-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en in <a href="/wiki/Duo" title="Duo">tandemoefeningen</a> zoals de <a href="/wiki/Vijf_Tibetanen" title="Vijf Tibetanen">Vijf Tibetanen</a> wordt een ademcyclus vaak in één heen- en weerbeweging voltooid.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De volgende zes methoden geven aan hoe de verschillen tussen asana's meestal tot stand komen: </p> <ol><li><b>Volledige ademhaling</b>: variaties hierin maken gebruik van de middenrifademhaling, flankademhaling en sleutelbeenademhaling door er een of twee van weg te laten of ze bewust los van elkaar te gebruiken.</li> <li><b>Verlenging van de inademing</b>: in dit geval sluit de beoefenaar de keel enigszins af zodat de lucht langzamer naar binnen stroomt. <a href="/wiki/Ujjayi" title="Ujjayi">Ujjayi pranayama</a> is bijvoorbeeld een techniek die hier gebruik van maakt. Tijdens het oefenen neemt men de tijd soms op.</li> <li><b>Verlenging van de uitademing</b>: ook hier sluit de beoefenaar het keelgat enigszins.</li> <li><b>Verlenging van de tijd van de in- en uitademing gezamenlijk</b>: de ademhaling blijft echter wel langzaam en in een ononderbroken stroom.</li> <li><b>Verlenging van de kumbhaka</b>: deze adempauze kan een beoefenaar zowel bij lege als bij volle longen vasthouden en zelfs in het midden van een adembeweging.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kumbhaka">Kumbhaka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Kumbhaka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Kumbhaka"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Kumbhaka" title="Kumbhaka">Kumbhaka</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p><b>Kumbhaka</b> is een pranayama waarbij de beoefenaar de ademhaling opschort. Dit kan zowel gebeuren nadat er volledig ingeademd of uitgeademd is, als gedurende een ademhalingsbeweging. Kumbhaka wordt in sommige gevallen ook wel alleen als benaming gebruikt voor de adempauze met <i>volle</i> longen; in dat geval heet de adempauze bij <i>lege</i> longen <i>shunyaka</i>. Kumbhaka maakt vaker onderdeel uit van andere ademhalingstechnieken. Andere voorbeelden hiervan zijn de <a href="/wiki/Stambha_vritti" title="Stambha vritti">stambha vritti</a>, <a href="/wiki/Tri_bandha_kumbhaka" title="Tri bandha kumbhaka">tri bandha kumbhaka</a> en <a href="/wiki/Vaya_viya_kumbhaka" title="Vaya viya kumbhaka">vaya viya kumbhaka</a>. Verder gebruikt men kumbhaka tijdens <a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">mantra's</a>, zoals het geval is met de <a href="/wiki/Sargarbha_sahita_kumbhaka" title="Sargarbha sahita kumbhaka">sargarbha sahita kumbhaka</a>.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-3" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Iemand die kwakkelt met de gezondheid, moet voorzichtig zijn met alle pranayama's waarin hij of zij kumbhaka toepast.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-4" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarnaast kan het inhouden van de adem tijdens lichamelijke oefeningen gevaarlijk zijn. Tijdens de in- en uitademing neemt namelijk de druk in de borstholte afwisselend toe en af. Tijdens een training wordt de adem zwaarder en in dat geval zijn de drukveranderingen nog groter. Wanneer men tijdens een training de adem inhoudt, is er geen natuurlijke vermindering van de druk, waardoor er te veel spanning komt te staan op de bloedvaten en het hart.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De yogaleer verbindt verschillende eigenschappen aan de inademing, de uitademing en de kumbhaka zijn. De inademing (<i>shwasa</i> of <i>puraka</i>) staat in verbinding met <i>Ha</i> (zon) en staat voor verwarming, openheid, uitbreiding van bewegingen, ruimtelijkheid en het ontvangen van licht. De uitademing (<i>prashwasa</i> of <i>rechaka</i>) staat in verbinding met <i>Tha</i> (maan) en staat voor tegengestelde kwaliteiten, zoals verkoeling, grensbepaling, aarding, gecentreerdheid en het loslaten van duisternis. Kumbhaka staat voor verbinding, balans of vereniging van <i>Ha</i> en <i>Tha</i> (hatha) en voor neutraliteit, kwetsbaarheid, stilte, een punt van mogelijkheden en harmonie van licht en duisternis.<sup id="cite_ref-stiles_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-stiles-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Prachhardana" title="Prachhardana">Prachhardana</a></b> is een voorbeeld van een pranayama met kumbhaka, waarin men via stoten uitademt en vervolgens de kumbhaka aanhoudt. De uitademing gaat gepaard met veel kracht, alsof er wordt <a href="/wiki/Braken_(lichaamsfunctie)" title="Braken (lichaamsfunctie)">overgegeven</a>. De kumbhaka houdt men aan zolang dat nog goed voelt en vervolgens is er een moment van ontspanning en een gewone ademhaling. Deze pranayama heeft onder andere ten doel het concentratievermogen te ontwikkelen. Ook gebruikt men het om het terugtrekken van de zintuigen aan te leren, dat in de Yogasoetra's van Patanjali staat omschreven staat als <a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">pratyahara</a>.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-5" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Klassieke_pranayamatechnieken_en_aanverwant">Klassieke pranayamatechnieken en aanverwant</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Klassieke pranayamatechnieken en aanverwant" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Klassieke pranayamatechnieken en aanverwant"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Padamasana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f0/Padamasana.jpg" decoding="async" width="170" height="199" class="mw-file-element" data-file-width="170" data-file-height="199" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kleermakerszit" title="Kleermakerszit">Hele Lotus</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Sukkasana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Sukkasana.jpg/175px-Sukkasana.jpg" decoding="async" width="175" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Sukkasana.jpg/263px-Sukkasana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Sukkasana.jpg/350px-Sukkasana.jpg 2x" data-file-width="730" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sukkasana" title="Sukkasana">Halve Lotus</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Baddha_konasana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Baddha_konasana.jpg/175px-Baddha_konasana.jpg" decoding="async" width="175" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Baddha_konasana.jpg/263px-Baddha_konasana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Baddha_konasana.jpg/350px-Baddha_konasana.jpg 2x" data-file-width="582" data-file-height="518" /></a><figcaption><a href="/wiki/Baddha_Konasana" class="mw-redirect" title="Baddha Konasana">Gebonden Hoek</a></figcaption></figure> <p>Er bestaan verschillende soorten pranayama, die de beoefenaar in sommige gevallen naast elkaar gebruikt. Het is geen doel op zich om zich blijvend aan de oefentechnieken vast te houden. Het zijn technieken die een ander doel nastreven, waaronder bijvoorbeeld ontspanning. De mens zal zich uiteindelijk het meest comfortabel voelen bij de volledige ademhaling. Een langzame, diepe en volledige ademhaling is belangrijk voor de uitscheiding van kooldioxide en de zuurstofopname in de longen. Tijdens een oefening bereikt men de maximale benadering indien de zuurstof rond de 10 à 20 seconden in de <a href="/wiki/Luchtpijpvertakking" title="Luchtpijpvertakking">bronchiën</a> blijft.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Verwarmende_ademhalingen">Verwarmende ademhalingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Verwarmende ademhalingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Verwarmende ademhalingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Ujjayi" title="Ujjayi">Ujjayi</a></b>, ook wel <i>versterker-ademhaling</i>, <i>oceaanademhaling</i><sup id="cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Jois-Yoga_Mala-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> of <i>succesademhaling</i>,<sup id="cite_ref-Deepak_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> genoemd, is een pranayama die al in de oude geschriften werd vermeld en is voornamelijk geliefd in de <a href="/wiki/Ashtanga_vinyasa_yoga" class="mw-redirect" title="Ashtanga vinyasa yoga">ashtanga vinyasa yoga</a>, de oorspronkelijke vorm van poweryoga. Ujjayi is een <a href="/wiki/Sleutelbeenademhaling" title="Sleutelbeenademhaling">sleutelbeenademhaling</a> en zorgt ervoor dat er veel bloedcirculatie in de borstkas plaatsvindt. Hierdoor komt er een grote hoeveelheid energie vrij en bouwt het lichaam veel warmte op. Bij de beoefening van ujjayi transpireert men vaak dan ook rijkelijk.<sup id="cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-Jois-Yoga_Mala-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Surya_bhedana" title="Surya bhedana">Surya bhedana</a></b>, ook wel de <i>zondoorborende ademhaling</i>, is een pranayama waarbij het lichaam net als bij ujjayi veel warmte opbouwt. Tijdens de inademing houdt de rechterhand in de <a href="/wiki/Shiva_mudra" title="Shiva mudra">shiva mudra</a> het linkerneusgat dicht, waardoor de inademing door het rechterneusgat, de <a href="/wiki/Pingala" title="Pingala">pingala</a>-<a href="/wiki/Nadi_(Veda%27s)" title="Nadi (Veda's)">nadi</a>, plaatsvindt. Daarop volgt de adempauze van de kumbhaka met twee afgesloten neusgaten en vervolgens de beoefenaar met de <a href="/wiki/Jalandhara_bandha" title="Jalandhara bandha">jalandhara bandha</a> uitademt door het linkerneusgat <a href="/wiki/Ida_(yoga)" title="Ida (yoga)">ida</a>.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Chandra_bhedana" title="Chandra bhedana">Chandra bhedana</a></b> of <i>maandoorborende ademhaling</i> is een ademhaling die bij de traditionele pranayama's hoort. Chandra bhedana is een techniek die vroeger alleen aan gevorderde yogi's werd onthuld. Zij mochten hem daarbij alleen uitvoeren wanneer het tijdstip, de plaats, voeding en <a href="/wiki/Vasten" title="Vasten">vasten</a> erop afgestemd waren. Deze pranayama heeft tot doel overmatige hitte uit het lichaam te verdrijven en gal te verwijderen.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-6" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zoemende_ademhaling">Zoemende ademhaling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Zoemende ademhaling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Zoemende ademhaling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Brahmari" title="Brahmari">Brahmari</a></b> noemt men ook wel de <i>zoemende ademhaling</i> en is een pranayama die gebruikmaakt van neusademhaling door beide neusgaten. Bij deze pranayama, die goed geschikt is voor beginnende beoefenaars, is de stemspleet gedeeltelijk afgesloten, waardoor er een <a href="/wiki/Snurken" title="Snurken">snurkend</a> geluid ontstaat bij de inademing en een zoemend geluid bij een verlengde uitademing. Deze pranayama zou vooral ook geschikt zijn voor <a href="/wiki/Zwangerschap" title="Zwangerschap">zwangere</a> vrouwen, als voorbereiding op de <a href="/wiki/Wee" class="mw-redirect" title="Wee">weeën</a>. Verder raden yogi's hem aan voor zangers, als middel om de <a href="/wiki/Stemband" title="Stemband">stembanden</a> en de stem helderder te laten klinken.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mondademhalingen">Mondademhalingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Mondademhalingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Mondademhalingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Sitkari" title="Sitkari">Sitkari</a></b> is de <i>sissende ademhaling</i> en vormt net als sithali een uitzondering binnen pranayama, aangezien de beoefenaar niet door de neus maar door de mond ademt. Bij sitkari drukt de <a href="/wiki/Tong_(anatomie)" title="Tong (anatomie)">tong</a> tegen het <a href="/wiki/Verhemelte" title="Verhemelte">verhemelte</a> aan is de inademing langzaam. Hierbij ontstaat een sissend geluid. Hierop volgt een zo lang mogelijke kumbhaka en een uitademing door de <a href="/wiki/Neus" title="Neus">neus</a>.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pompbewegingen">Pompbewegingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Pompbewegingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Pompbewegingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Bhastrika" title="Bhastrika">Bhastrika</a></b> wordt ook wel de <i><a href="/wiki/Blaasbalg" title="Blaasbalg">blaasbalg</a></i> genoemd, aangezien de buik net als een blaasbalg pompende bewegingen maakt. Bij bhastrika is er sprake van de <a href="/wiki/Middenrifademhaling" title="Middenrifademhaling">middenrifademhaling</a>. Bij bhastrika ligt in de regel met een duidelijke nadruk op de uitademing; deze is krachtig en actief, terwijl de inademing passief en reactief blijft. De uitademing vindt in deze oefening plaats met een krachtig intrekken van het buikoppervlakte naar binnen. Deze ademhaling wordt in een snel ritme meerdere keren kort, snel en sterk achter elkaar herhaald en fungeert de buik als pomp.<sup id="cite_ref-Deepak_16-3" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG/180px-Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG" decoding="async" width="180" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG/270px-Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG/360px-Tanum%C3%A2nas%C3%AE_kapalabhati.JPG 2x" data-file-width="1024" data-file-height="766" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kapalabhati" title="Kapalabhati">Kapalabhati</a></figcaption></figure> <p><b><a href="/wiki/Kapalabhati" title="Kapalabhati">Kapalabhati</a></b>, die net als agni prasana ook wel de <i>vuurademhaling</i> wordt genoemd, is een ademhaling uit de <a href="/wiki/Kundalini_yoga" class="mw-redirect" title="Kundalini yoga">kundalini yoga</a> die sommige yogi's niet tot de pranayama's rekenen. Kapalabhati valt namelijk (ook) onder de <a href="/wiki/Kriya" title="Kriya">kriya's</a>, de reinigingstechnieken binnen de yoga. Deze vuurademhaling heeft tot doel de luchtwegen fysiek te zuiveren van slijm en gal, met gebruikmaking van pompbewegingen met de buik. Kapalabhati is een ademhaling die men vaak verward met de bhastrika.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Agni_prasana" title="Agni prasana">Agni prasana</a></b> heeft net als kapalabhati ook wel de bijnaam <b>vuurademhaling</b> en is een traditionele pranayama uit de <a href="/wiki/Hatha_yoga" class="mw-redirect" title="Hatha yoga">hatha yoga</a>, die men niet tot de klassieke technieken rekent. Deze pranayama voert de beoefenaar uit vanuit de <a href="/wiki/Siddhasana" title="Siddhasana">siddhasana</a>, een van de kleermakerszithoudingen, en bestaat uit een snel opeenvolgende in- en uitademing van tussen de vijftien en dertig keer, waarbij de buik intrekt en uitzet. Deze pranayama heeft ook wel als doel om de spijsvertering te verbeteren en als afslankmiddel.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-7" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Coma-ademhaling">Coma-ademhaling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Coma-ademhaling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Coma-ademhaling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Murcha" title="Murcha">Murcha</a></b> noemt men ook wel de <i>coma-ademhaling</i> of <i>stervende ademhaling</i>, omdat de jalandhara bandha, het <i>kinslot</i>, zo lang wordt ingezet totdat het punt van <a href="/wiki/Syncope_(medisch)" title="Syncope (medisch)">flauwvallen</a> bijna is bereikt. Deze pranayama is bedoeld voor de meer gevorderde yogi's, omdat beginners er inderdaad bij kunnen flauwvallen. Verder roept een succesvolle uitvoering een ontspannen en halfbewuste flauwtegevoel op.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het beoefenen van Murcha is bedoeld als middel tegen <a href="/wiki/Angst" title="Angst">angst</a>, <a href="/wiki/Klinische_depressie" class="mw-redirect" title="Klinische depressie">depressie</a> en <a href="/wiki/Psychische_aandoening" title="Psychische aandoening">psychische stoornissen</a>.<sup id="cite_ref-biogetica_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-biogetica-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Sithali" title="Sithali">Sithali</a></b> heet ook wel de <i>verkoelende ademhaling</i>. Bij deze pranayama schuift de <a href="/wiki/Tong_(anatomie)" title="Tong (anatomie)">tong</a> iets naar buiten en krult het aan de zijkanten omhoog. Hierdoor vormt de tong een soort <a href="/wiki/Rietje" title="Rietje">rietje</a>, om de lucht mee naar binnen te zuigen. Zowel sithali als sitkari werken verkoelend op het lichaam en stillen <a href="/wiki/Honger" title="Honger">honger</a> en <a href="/wiki/Drinken#Dorst" title="Drinken">dorst</a>. Ze zijn daarom voor yogi's van nut tijdens warm weer of <a href="/wiki/Vasten" title="Vasten">vasten</a>.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-6" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Drijvende_lucht">Drijvende lucht</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Drijvende lucht" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Drijvende lucht"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Plavini" title="Plavini">Plavini</a></b>, ook wel <i>drijvende lucht</i>, is een pranayamatechniek, terwijl het dat eigenlijk ook weer niet is, aangezien men als het ware lucht <i>drinkt</i> en de lucht in de maag houdt. Een van de doelen van Plavini is het gebruik als middel tegen <a href="/wiki/Maagzweer" title="Maagzweer">maagzweren</a>, <a href="/wiki/Maagzuur" title="Maagzuur">zuurbranden</a>, overmatig eten en gasvorming.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-dhyansanjivani_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-dhyansanjivani-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De buik zwelt met de techniek iets op en maakt het geluid van een trommel. Yogi's gebruiken het om het enkele dagen uit kunnen houden zonder voedsel en om het bloed sneller door het lichaam te laten stromen.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Na de beoefening van deze pranayama zou men als een <a href="/wiki/Heilige_lotus" title="Heilige lotus">lotusblad</a> op het water blijven drijven. Deze techniek is daarom geschikt voor gebruik in mineraalbaden of andere ontspanningsbaden. Hij kan echter ook gewoon zittend worden uitgevoerd in een kleermakerszit.<sup id="cite_ref-dhyansanjivani_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-dhyansanjivani-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Traditionele_technieken">Traditionele technieken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Traditionele technieken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Traditionele technieken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er zijn verschillende traditionele pranayamatechnieken die niet in de klassieke geschriften voorkomen. Sommige zijn wel in de <a href="/wiki/Hatha_yoga_pradipika" title="Hatha yoga pradipika">Hatha yoga pradipika</a> opgenomen, die in de <a href="/wiki/15e_eeuw" title="15e eeuw">15e eeuw</a> werd opgeschreven door Swami <a href="/wiki/Swatmarama" title="Swatmarama">Swatmarama</a>. Ze zijn gedurende vele generaties overgeleverd omdat hun bruikbaarheid hebben bewezen bij het bereiken van de <a href="/wiki/Raja_yoga" class="mw-redirect" title="Raja yoga">doelstellingen van yoga</a>, zoals het vergroten van het eigen inzicht, de beheersing van de zintuigen en de eenwording met het innerlijke. </p><p>Verder hebben enkele Indiase yogascholen eigen pranayamatechnieken ontwikkeld, zoals de <a href="/wiki/Activerende_ademhaling" title="Activerende ademhaling">activerende ademhaling</a> van Goswami Kriyananda. Volgens hem is er bij deze ademhalingstechniek sprake van een omgekeerde psychologie en dwingt het de spieren zich nog meer aan te spannen. Het effect hiervan is volgens de <a href="/wiki/Goswami" title="Goswami">goswami</a> dat het lichaam zich na deze pranayama-oefening extra zal ontspannen. Een beginner doet de pranayama-oefeningen aan het begin altijd minder intensief en voert het ritme op gedurende het verstrijken van de dagen of weken.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-8" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reiniging_van_de_Nadi's"><span id="Reiniging_van_de_Nadi.27s"></span>Reiniging van de Nadi's</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Reiniging van de Nadi's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Reiniging van de Nadi's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Nadi_(Veda%27s)" title="Nadi (Veda's)">Nadi</a></i></div> <p>Volgens de klassieke <a href="/wiki/Raja_yoga" class="mw-redirect" title="Raja yoga">raja yogaleer</a> zijn <i>nadi's</i> de vitale levensstromen waar prana doorheen stroomt. Vergelijkbaar hiermee is het concept van de <a href="/wiki/Meridiaan_(Chinese_geneeskunde)" title="Meridiaan (Chinese geneeskunde)">meridianen</a>, die kanalen zijn voor <a href="/wiki/Qi_(concept)" title="Qi (concept)">qi</a>. Er zijn veertien hoofdnadi's, waarvan <a href="/wiki/Shushumna" title="Shushumna">shushumna</a>, <a href="/wiki/Ida_(yoga)" title="Ida (yoga)">ida</a> en <a href="/wiki/Pingala" title="Pingala">pingala</a> de belangrijkste zijn. Volgens de yogafilosofie activeert pranayama ze om het systeem te kalmeren.<sup id="cite_ref-Deepak_16-4" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Samanu" title="Samanu">Samanu</a></b> is volgens de klassieke leer een van de belangrijkste yogamethoden om de nadi's te reinigen. Samanu is een combinatie van pranayama met de visualisatie van chakra's en mantra's, zoals van bijvoorbeeld de <a href="/wiki/Bija" title="Bija">bija</a>-mantras van aarde, vuur, lucht en maan. Samanu beoefent men om mentaal helderheid en sereniteit te voelen. </p><p>In <b><a href="/wiki/Anuloma_viloma" title="Anuloma viloma">anuloma viloma</a></b> ademt men afwisselend door het ene en door het andere neusgat, in een verhouding van het tempo van 2 : 8 : 4 voor respectievelijk de inademingen, kumbhaka en uitademingen. Een ronde is hierbij als volgt opgebouwd: </p> <ol><li>Inademing door het linkerneusgat</li> <li>Inhouden van de adem</li> <li>Uitademing door het rechterneusgat</li> <li>Inademing door het rechterneusgat</li> <li>Inhouden van de adem</li> <li>Uitademing door het linkerneusgat.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-7" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ol> <p><b><a href="/wiki/Viloma" title="Viloma">Viloma</a></b> is te omschrijven als <i>tegendraads</i> of <i>tegen de aard van de natuur ingaan</i>. Dat komt ook overeen met deze pranayama, waarin de inademing en uitademing niet een voortdurende stroom kennen, maar een proces vormen van verschillende onderbrekingen, zodat het gehele proces van in- en uitademing vergroot. Deze pranayama bestaat uit twee fases, waarbij de beoefenaar in de eerste fase telkens wisselt tussen de inademing en een ademstop, net zo lang totdat uiteindelijk de longen vol zijn. In de tweede fase gebeurt dat juist bij de uitademing. Verder gaat de pranayama in beide fases gepaard met <a href="/wiki/Jalandhara_bandha" title="Jalandhara bandha">jalandhara bandha</a>. Van deze pranayama wordt beweerd dat het een positieve uitwerking op de bloeddruk heeft: fase 1 voor een lage bloeddruk en fase 2 voor een hoge bloeddruk. </p><p><b><a href="/wiki/Anuloma_(pranayama)" title="Anuloma (pranayama)">Anuloma</a></b> gaat met het natuurlijke ritme mee. De inademing verloopt via beide neusgaten en na vijf seconden kumbhaka verloopt de uitademing de ene maal via het linkerneusgat en de volgende maal via het rechterneusgat. Deze pranayama staat bekend om een kalmerende werking en is daarnaast bestemd voor de bevordering van de spijsvertering en een goede nachtrust. </p><p><b><a href="/wiki/Pratiloma_ujjayi" title="Pratiloma ujjayi">Pratiloma</a></b> werkt tegengesteld aan <a href="/wiki/Anuloma_(pranayama)" title="Anuloma (pranayama)">anuloma</a>. Bij pratiloma verloopt de <i>in</i>ademing de ene maal via het linker- en de volgende keer via het rechterneusgat. Na de kumbhaka gaat de uitademing via beide neusgaten. Ook deze pranayama kent een positieve invloed hebben op de nachtrust en het zou slijmoplossend werken en hulp bieden voor bijvoorbeeld <a href="/wiki/Astma" title="Astma">astmapatiënten</a>. </p><p>Bij <b><a href="/wiki/Nadi_sodhana" title="Nadi sodhana">nadi sodhana</a></b> ademt de beoefenaar afwisselend door het linker- en rechterneusgat. De yoga schrijft aan beide neusgaten een andere energievorm toe. Het rechterneusgat (pingala) staat voor <a href="/wiki/Zon" title="Zon">solaire</a> energie (warmte, activiteit, mannelijke energie) en het linkerneusgat (ida) voor <a href="/wiki/Maan" title="Maan">lunaire</a> energie (koelte, passiviteit, rust, vrouwelijke energie). Nadi sodhana heeft tot doel evenwicht te brengen tussen deze twee polen en het de nadi's van blokkades te bevrijden. </p><p>Een andere wisselademhaling is <b><a href="/wiki/Sukha_purvaka" title="Sukha purvaka">sukha purvaka</a></b>, die overeenkomsten vertoont met anuloma viloma. Het verschil is dat de kumbhaka bij suka purvaka langer aanhoudt. Deze pranayama voert men in een kleermakerszit uit door met de rechterhand in de <a href="/wiki/Shiva_mudra" title="Shiva mudra">shiva mudra</a> afwisselend een neusgat af te sluiten en elke vijf seconden door het andere neusgat in te ademen. Bij de inademing wordt er geassocieerd dat de spirituele eigenschappen van liefde, vrede en vreugde mee naar binnen geademd worden en bij de uitademing dat de goddelijke eigenschappen naar buiten stralen en met al het andere leven gedeeld worden. Bij dagelijks beoefening wordt deze pranayama gewaardeerd dat het een helderdere en standvastigere geest brengt en een toename van de concentratie oplevert.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-9" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Evenwicht_voor_de_twee_schalen">Evenwicht voor de twee schalen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Evenwicht voor de twee schalen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Evenwicht voor de twee schalen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Ida_(yoga)" title="Ida (yoga)">ida</a> en <a href="/wiki/Pingala" title="Pingala">pingala</a></i></div> <p>De neti's de ida en pingala noemt men de twee schalen. Ze staan symbolisch voor de maan- en de zonne-energie en in de mystiek hebben ze verschillende betekenissen. Ida is verbonden met de maan en staat voor introversie en vrouwelijke energie en een verkoelende werking; pingala is verbonden met de zon en staat voor extraversie en mannelijke energie en een opwarmende werking.<sup id="cite_ref-Deepak_16-5" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het doel van de <b><a href="/wiki/Vaya_viya_kumbhaka" title="Vaya viya kumbhaka">vaya viya kumbhaka</a></b> is om de twee schalen (ida en pingala) in evenwicht te brengen. Bij deze pranayama staart de beoefenaar in de kleermakerszit naar het zogenaamde <i>zonnecentrum</i>, het deel van de neuswortel dat tussen de wenkbrauwen begint en dat men in sommige tradities ook wel het <i>derde oog</i> noemt. Hij houdt dit gedurende twaalf tot vierentwintig neusademhalingen vol en voert tijdens een volledige uitademing drie bandha's uit, de jalandhara, mula en uddiyana bandha. Volgens Kriyananda verwijdert deze pranayama slijm uit de neus, keel en longen en is het daarom een middel tegen chronische <a href="/wiki/Verkoudheid" title="Verkoudheid">verkoudheid</a>. De <a href="/wiki/Kundalini" title="Kundalini">kundalini</a>-energie zou erdoor van onderaan de <a href="/wiki/Wervelkolom" title="Wervelkolom">ruggengraat</a> naar boven stijgen.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-10" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Sahita_kumbhaka" title="Sahita kumbhaka">Sahita kumbhaka</a></b>, ook wel <i>bahya abhyantara kumbhaka</i> of <i>tandemademhaling</i>, is een andere techniek waarbij men de balans van de twee schalen zoekt. Deze pranayama is een zogenaamde tandemademhaling omdat er tussen de langzame in- en uitademingen kumbhaka's worden ingelast. De mantra die bij deze pranayama hoort, is <i>ohm aarah</i>. Van Sahita kumbhaka wordt aangenomen dat het de concentratie verbetert.<sup id="cite_ref-biogetica_31-1" class="reference"><a href="#cite_note-biogetica-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mantrabegeleide_pranayama's"><span id="Mantrabegeleide_pranayama.27s"></span>Mantrabegeleide pranayama's</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Mantrabegeleide pranayama's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Mantrabegeleide pranayama's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Aum.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/110px-Aum.svg.png" decoding="async" width="110" height="91" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/165px-Aum.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/220px-Aum.svg.png 2x" data-file-width="242" data-file-height="201" /></a><figcaption>Ohm (<a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanagari</a>)</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:TibAum.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/TibAum.png/110px-TibAum.png" decoding="async" width="110" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/TibAum.png 1.5x" data-file-width="120" data-file-height="140" /></a><figcaption>Ohm (<a href="/wiki/Tibetaans" title="Tibetaans">Tibetaans</a>)</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Tamil_om.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Tamil_om.png/110px-Tamil_om.png" decoding="async" width="110" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Tamil_om.png/165px-Tamil_om.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Tamil_om.png/220px-Tamil_om.png 2x" data-file-width="257" data-file-height="275" /></a><figcaption>Ohm (<a href="/wiki/Tamil_(taal)" title="Tamil (taal)">Tamil</a>)</figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">mantra</a></i></div> <p>Een mantra is een <a href="/wiki/Lettergreep" title="Lettergreep">lettergreep</a> waarvan yogi's geloven dat de geluidstrilling in het causale en astrale universum bestaat. Vooral in India hechten yogi's veel waarde aan de <a href="/wiki/Mantra_yoga" class="mw-redirect" title="Mantra yoga">mantra yoga</a>, aangezien de mantra's tot stilte leiden en een <a href="/wiki/Meditatie" title="Meditatie">meditatieve</a> staat opleveren. <a href="/wiki/Om_(mantra)" title="Om (mantra)">Om</a> is de moeder van alle mantra's en heet ook wel de oerklank van de schepping. Deze mantra is ook symbool van de <a href="/wiki/Wijsheid_(deugd)" title="Wijsheid (deugd)">wijsheid</a>, omdat hij gezien wordt als de trillingsklank van <a href="/wiki/Sri" title="Sri">Sri</a> <a href="/wiki/Brahma_(hindoe%C3%AFsme)" title="Brahma (hindoeïsme)">Brama</a>.<sup id="cite_ref-Deepak_16-6" class="reference"><a href="#cite_note-Deepak-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In de Yogasoetra's gebruikte Patanjali synoniemen voor het Goddelijke als de <i>Kosmische klank Ohm</i> en schreef hij verder over het <i>brommen van de Trillende Motor</i>.<sup id="cite_ref-yogananda-bio_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-yogananda-bio-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Volgens <a href="/wiki/Bala_Sahib" title="Bala Sahib">Bala Sahib</a>, de <a href="/wiki/Radja_(titel)" title="Radja (titel)">Radja</a> van <a href="/wiki/Aundh" title="Aundh">Aundh</a>, zouden de mantra's voor veel westerlingen duister, kinderachtig of niet zinvol lijken. De radja, die bekend is om zijn aandeel in de verspreiding van de <a href="/wiki/Zonnegroet" title="Zonnegroet">zonnegroet</a>, was echter van mening dat de stembanden evenveel baat bij beweging hebben als de spieren in het lichaam.<sup id="cite_ref-Aundh_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Aundh-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><a href="/wiki/Ohm_sahita_rechaka" title="Ohm sahita rechaka">Ohm sahita rechaka</a></b> is Sanskriet voor <i><a href="/wiki/Om_(mantra)" title="Om (mantra)">Om</a> tijdens de ademhaling</i>. Bij beze pranayama is er in de middenrifademhaling sprake van een ononderbroken uitademing met een zacht zoemend geluid. De zoemtoon duurt rond de veertig seconden: dertig seconden voor de "o"-klank en tien seconden voor de "m"-klank van de ohm-mantra. Volgens Goswami Kriyananda gaat een yogabeoefenaar in deze zoemende toon op alsof hij <i>erin baadt</i> en verbetert hij de ademhaling, stabiliseert het <a href="/wiki/Intelligentie" title="Intelligentie">intellect</a> en maakt hij het <a href="/wiki/Bewustzijn" title="Bewustzijn">bewustzijn</a> rustiger. </p><p><b><a href="/wiki/Sargarbha_sahita_kumbhaka" title="Sargarbha sahita kumbhaka">Sargarbha sahita kumbhaka</a></b> maakt gebruik van een mentale mantra. Tijdens een vast ritme zingt een beoefenaar in gedachten achtmaal <i>ohm</i> tijdens de inademing, tweeëndertig keer tijdens de kumbhaka en zestien keer tijdens de uitademing. Verder geschiedt de ademhaling afwisselend via het ene of andere neusgat.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-11" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bij <b><a href="/wiki/Sapta_vyahrita" title="Sapta vyahrita">sapta vyahrita</a></b> is er sprake van meerdere mantra's die in gedachten worden gezongen. Het nut van sapta vyahrita wordt erin gezien dat het dwalen van de gedachten ermee ophoudt en het denken overgaat naar concentratie en worden de intellectuele vermogens verbeterd. Het gaat om de volgende mantra's: </p> <ul><li>Ohm bhub (of bhu = <a href="/wiki/Aarde_(planeet)" title="Aarde (planeet)">aarde</a>)</li> <li>Ohm bhuwah (of bhuvah = <a href="/wiki/Aardatmosfeer" title="Aardatmosfeer">atmosfeer</a>)</li> <li>Ohm swaha (of suvah = <a href="/wiki/Hemel" title="Hemel">hemel</a>)</li> <li>Ohm manah (of maha = <a href="/wiki/Universele_wetten" title="Universele wetten">kosmische geest</a>)</li> <li>Ohm janah (janah = <a href="/wiki/Geluk_(emotie)" title="Geluk (emotie)">gelukzaligheid</a>)</li> <li>Ohm tapah (tapah = <a href="/wiki/Kracht" title="Kracht">kracht</a>)</li> <li>Ohm Satyam (satyam = <a href="/wiki/Waarheid" title="Waarheid">waarheid</a>)</li></ul> <p>Samanu en sahita kumbhaka zijn twee andere, door mantra's begeleide pranayama's. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bandhabegeleide_pranayama's"><span id="Bandhabegeleide_pranayama.27s"></span>Bandhabegeleide pranayama's</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Bandhabegeleide pranayama's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Bandhabegeleide pranayama's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Vajrasana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Vajrasana.jpg/175px-Vajrasana.jpg" decoding="async" width="175" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Vajrasana.jpg/263px-Vajrasana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Vajrasana.jpg/350px-Vajrasana.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="853" /></a><figcaption><a href="/wiki/Vajrasana_(asana)" title="Vajrasana (asana)">Vajrasana</a></figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Bandha" title="Bandha">bandha</a></i></div> <p>Een bandha is een combinatie van een asana met een pranayamatechniek en heeft als doel gebundelde hoeveelheden prana vast te houden en te gebruiken. Bij een bandha is er sprake van druk, samentrekking en kracht van of op de spieren. Het gebruik van bandha's komt vooral voor bij pranayama-oefeningen en een beoefenaar gebruikt soms ook enkele tegelijk gebruikt. Dit is vaak het geval bij de <a href="/wiki/Jalandhara_bandha" title="Jalandhara bandha">jalandhara</a> en <a href="/wiki/Mula_bandha" title="Mula bandha">mula bandha</a>, die de bedoeling hebben apana met prana verenigen. <a href="/wiki/Uddiyana_bandha" title="Uddiyana bandha">Uddiyana bandha</a> heeft tot doel na een uitademing prana omhoog te stuwen, zodat het prana zich niet verspreidt maar in het lichaam vastgehouden blijft en elektrische stroom zich omzet in geestelijke energie.<sup id="cite_ref-Sivananda_4-8" class="reference"><a href="#cite_note-Sivananda-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De pranayama <b><a href="/wiki/Tri_bandha_kumbhaka" title="Tri bandha kumbhaka">tri bandha kumbhaka</a></b> voert een beoefenaar vanuit de <a href="/wiki/Vajrasana_(asana)" title="Vajrasana (asana)">vajrasana</a> uit, terwijl hij op een moment de adem vastzet, ongeacht er op dat moment in- of uitgeademd wordt. Dan voert hij de jalandhara, mula en uddiyana bandha tegelijk uit en houdt hij de adempauze zo lang mogelijk vast. Het doel van deze pranayama is het verhogen van het concentratievermogen en het stabiliseren van de geest. </p><p><b><a href="/wiki/Prana_apana_samyukta" title="Prana apana samyukta">Prana apana samyukta</a></b> is een pranayama voor gevorderden, voor het in evenwicht brengen van de op- en neergaande ademhaling. Volgens de klassieke leer worden tijdens deze pranayama in combinatie met de jalandhara en mula bandha apana met elkaar vermengd. </p><p>Bij de klassieke pranayama's surya bhedana, kapalabhati en murcha voert men meestal ook bandha's uit.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-12" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mudrabegeleide_pranayama's"><span id="Mudrabegeleide_pranayama.27s"></span>Mudrabegeleide pranayama's</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Mudrabegeleide pranayama's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Mudrabegeleide pranayama's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Fingerjoga3066.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Fingerjoga3066.jpg/175px-Fingerjoga3066.jpg" decoding="async" width="175" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Fingerjoga3066.jpg/263px-Fingerjoga3066.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Fingerjoga3066.jpg/350px-Fingerjoga3066.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jnana_mudra" title="Jnana mudra">Jnana mudra</a></figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Mudra" title="Mudra">mudra</a></i></div> <p>Een <a href="/wiki/Mudra" title="Mudra">mudra</a> is een bepaalde houding van de hand, die van dienst is tijdens het uitvoeren van meditatie of pranayama. Een mudra is soms nuttig, omdat de beoefenaar er de concentratie beter mee vast kan houden. Een yogi verklaart dit met het beter doorstromen van prana tussen de ene en de andere vingers, zoals in de <a href="/wiki/Jnana_mudra" title="Jnana mudra">jnana mudra</a> of <a href="/wiki/Yoni_mudra" title="Yoni mudra">yoni mudra</a>. Op andere momenten is een mudra puur praktisch van nut, daar vingers dan een neusgat afsluiten wanneer het de bedoeling is dat er door het andere neusgat ingeademd wordt. </p><p><b><a href="/wiki/Sarva_dwara_baddha" title="Sarva dwara baddha">Sarva dwara baddha</a></b> noemt men ook wel "de op de zon gerichte ademhaling". In deze pranayama sluit de yogi na een volledige ademhaling alle zintuigen af met de yoni mudra en staart vervolgens naar het <i>zonnecentrum</i>. Het is de bedoeling dat de beoefening helpt de concentratie te verhogen en de geest te stabiliseren. </p><p>Veel pranayamatechnieken voert men met mudra's uit, zoals bij de sukha purvaka en de surya bhedana.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-13" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adembewegingvariaties">Adembewegingvariaties</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Adembewegingvariaties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Adembewegingvariaties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bij de volgende pranayama's ligt de nadruk op het wel of niet variëren met ritme en duur van de adembewegingen. </p><p>Bij <b><a href="/wiki/Sama_vritti" title="Sama vritti">Sama vritti</a></b> is er sprake van een identieke beweging. Een beoefenaar wil in deze pranayama uniformiteit bereiken in de adembewegingen. Aan het begin houdt hij de adem nog niet in, maar na enkele cycli gebruikt hij een gelijkmatig verdeelde ademhaling van tien seconden voor zowel de inademing, de kumbhaka als de uitademing. </p><p>Bij <b><a href="/wiki/Visama_vritti" title="Visama vritti">visama vritti</a></b> zijn de cycli van de inademing, kumbhaka en uitademing onregelmatig verdeeld. De tijdseenheden kunnen variëren van enkele tot vijf seconden en zijn als volgt verdeeld: eerst in de verhouding 1 : 4 : 2, vervolgens 2 : 1 : 4 en dan 4 : 2 : 1. Na drie volledige cycli volgt een volledige ontspanning bij een volledige ademhaling. </p><p><b><a href="/wiki/Stambha_vritti" title="Stambha vritti">Stambha vritti</a></b> is een pure kumbhakatechniek, doordat de nadruk ligt op de adempauze. Een beoefenaar kan deze techniek op twee manieren uitvoeren, met lege of met volle longen. Bij de uitvoering met lege longen ademt hij krachtig uit via de mondademhaling en sluit de mond zo lang als het goed voelt. Dit noemt men ook wel <i>lege schaal</i> (<a href="/wiki/Ida_(yoga)" title="Ida (yoga)">ida</a> stambha vritti). In de stambha vritti met volle longen ademt hij snel en volledig door de mond in, zolang het goed voelt. Dit noemt men ook wel <i>volle schaal</i> (<a href="/wiki/Pingala" title="Pingala">pingala</a> stambha vritti). Bij de uitademing laat hij de lucht via de open mond snel los, maar gebruikt daarbij geen kracht. </p><p><b><a href="/wiki/Abhyantara_bahya_stambha_vritti" title="Abhyantara bahya stambha vritti">Abhyantara bahya stambha vritti</a></b> is een combinatie van de voorgaande pranayama's, sama vritti, visama vritti en stambha vritti en is een verlengde ademhaling in vier fasen. Bij deze pranayama wordt zo langzaam en rustig mogelijk ingeademd, houdt men vervolgens de kumbhaka zo lang mogelijk vast (zolang het goed voelt) en vervolgt dan zo langzaam en rustig mogelijk met de uitademing. Hierop volgt weer een kumbhaka.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-14" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Versterking_van_meditaties">Versterking van meditaties</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Versterking van meditaties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Versterking van meditaties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Meditatie" title="Meditatie">meditatie</a> en <a href="/wiki/Dhyana" title="Dhyana">dhyana</a></i></div> <p><b><a href="/wiki/Dirgha_sukshma" title="Dirgha sukshma">Dirgha sukshma</a></b> is een verlengde krachtige ademhaling, waarbij een beoefenaar – net als bij suksama shwasa prashwasa – een stukje <a href="/wiki/Katoen" title="Katoen">katoen</a> met de adem verplaatst. De afstand tussen het stukje katoen en de neus maakt hij in het geval van deze pranayama geleidelijk groter. De ademhaling verbetert zich bij de verruiming van de afstand eerst in het <a href="/wiki/Hart" title="Hart">hart</a>, dan in de <a href="/wiki/Navel" title="Navel">navel</a>, vervolgens onderaan de <a href="/wiki/Wervelkolom" title="Wervelkolom">wervelkolom</a> tot uiteindelijk in de <a href="/wiki/Voet_(anatomie)" title="Voet (anatomie)">voeten</a>. Het oefenen levert een steeds dieper en krachtiger ademhaling op, terwijl de adembeweging toch rustig blijft. De bedoeling ervan is het kalmeren van de geest en het versterken van <a href="/wiki/Meditatie" title="Meditatie">meditaties</a>. </p><p>Bij <b><a href="/wiki/Suksama_shwasa_prashwasa" title="Suksama shwasa prashwasa">suksama shwasa prashwasa</a></b> is het juist de bedoeling dat het stukje katoen niet door de adem verplaatst. Bij deze techniek verkleint men geleidelijk de afstand tussen het stukje katoen en de neus. Het doel is hierbij dat de uitademing zich ontwikkelt tot een gelijkmatige, zachte en rustige in- en uitademing. Deze pranayama heeft een vergelijkbare uitwerking als de <i>dirgha sukshma</i>. </p><p><b><a href="/wiki/Chatur_mukhi" title="Chatur mukhi">Chatur mukhi</a></b> heeft ook wel de bijnaam <i>bevrijdende ademhaling in vier fasen</i> en begint in de kleermakerszit. De beoefenaar draait het hoofd wordt naar de linkerschouder en ademt via beide neusgaten in en direct weer krachtig via het linkerneusgat uit. Daarop vervolgt hij dezelfde techniek op een tegengestelde manier. De bedoeling van deze pranayama is het versterken van de zenuwen in de <a href="/wiki/Keel_(dier)" class="mw-redirect" title="Keel (dier)">keel</a>, <a href="/wiki/Nek_(anatomie)" title="Nek (anatomie)">nek</a> en <a href="/wiki/Neus" title="Neus">neus</a> en het reinigen van de astrale kanalen van het subtiel lichaam, met name de pingala en ida.<sup id="cite_ref-Kriyananda_12-15" class="reference"><a href="#cite_note-Kriyananda-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a href="/wiki/Sivananda" title="Sivananda">Sivananda</a>, Swami (1971) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dlshq.org/download/pranayama.htm"><i>The Science of Pranayama</i></a>, <a href="/wiki/Divine_Life_Society" title="Divine Life Society">Divine Life Society</a>, <a href="/wiki/Tehri-Garhwal" class="mw-redirect" title="Tehri-Garhwal">Tehri-Garhwal</a>, <a href="/wiki/Uttar_Pradesh" title="Uttar Pradesh">Uttar Pradesh</a> <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/81-7052-022-3" title="Speciaal:Boekbronnen/81-7052-022-3">ISBN 81-7052-022-3</a></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> Sunita, Yogini (1982) <i>Pranayama Yoga; The Art Of Relaxation</i>, Uitgeverij The Lotus & the Rose, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-95093-000-8" title="Speciaal:Boekbronnen/0-95093-000-8">ISBN 0-95093-000-8</a></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a href="/wiki/B.K.S._Iyengar" title="B.K.S. Iyengar">Iyengar B.K.S</a> (1994) <i>The Light on Pranayama, The Yogic Art of Breathing</i>, Uitgeverij Crossroad Publishing Company, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-82450-686-3" title="Speciaal:Boekbronnen/0-82450-686-3">ISBN 0-82450-686-3</a></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span> Tiemersma, Douwe (2003) <i>Pranayama, adem en levensenergie kennen, ontplooien, loslaten</i>, Uitgeverij Asoka, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-8057-398-1" title="Speciaal:Boekbronnen/90-8057-398-1">ISBN 90-8057-398-1</a></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> Rosen, Richard, (2006) <i>Pranayama Beyond the Fundamentals; An In-Depth Guide to Yogic Breathing</i>, Uitgeverij Shambhala Publications, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-59030-298-2" title="Speciaal:Boekbronnen/1-59030-298-2">ISBN 1-59030-298-2</a></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ademhalingsstelsel_(mens)" title="Ademhalingsstelsel (mens)">Ademhalingsstelsel (mens)</a></li> <li><a href="/wiki/Ademhalingstechniek" title="Ademhalingstechniek">Ademhalingstechniek</a></li> <li><a href="/wiki/Hathayoga" title="Hathayoga">Hathayoga</a></li> <li><a href="/wiki/Asana" title="Asana">Asana</a></li> <li><a href="/wiki/Zonnegroet" title="Zonnegroet">Zonnegroet</a></li> <li><a href="/wiki/Raja-yoga" title="Raja-yoga">Raja-yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pranayama&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://yoga-vedanta.nl">Stichting Yoga en Vedanta</a>, homepage</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pinklotus.org/vrpranayama.htm">Pink Lotus</a>, pranayama</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.arhantayoga.org/difference-pranayama-breathing-exercises/">What Is the Difference between Pranayama and Breathing Exercises?</a>, pranayama, Anulom Vilom</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.fitsri.com/pranayama/">Pranayama Practice Guide</a>, Pranayama Guide</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.classicyoga.co.in/hatha-yoga/pranayama/">Classic Yoga - Pranayama</a></li></ul> <p><br /> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> </p> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Ademhaling_–_pranayama"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_pranayama" title="Sjabloon:Navigatie pranayama"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_pranayama&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Ademhaling_–_pranayama" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Ademhalingsstelsel_(mens)" title="Ademhalingsstelsel (mens)">Ademhaling</a> – <a class="mw-selflink selflink">pranayama</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/Volledige_ademhaling" title="Volledige ademhaling">volledige ademhaling</a> · <a href="/wiki/Middenrifademhaling" title="Middenrifademhaling">middenrifademhaling</a> · <a href="/wiki/Borstademhaling" title="Borstademhaling">flankademhaling</a> · <a href="/wiki/Sleutelbeenademhaling" title="Sleutelbeenademhaling">sleutelbeenademhaling</a> · <a href="/wiki/Mondademhaling" title="Mondademhaling">mondademhaling</a> · <a href="/wiki/Neusademhaling" title="Neusademhaling">neusademhaling</a><br /> <a href="/wiki/Abhyantara_bahya_stambha_vritti" title="Abhyantara bahya stambha vritti">abhyantara bahya stambha vritti</a> · <a href="/wiki/Activerende_ademhaling" title="Activerende ademhaling">activerende ademhaling</a> · <a href="/wiki/Agni_prasana" title="Agni prasana">agni prasana</a> · <a href="/wiki/Anuloma_(pranayama)" title="Anuloma (pranayama)">anuloma</a> · <a href="/wiki/Anuloma_viloma" title="Anuloma viloma">anuloma viloma</a> · <a href="/wiki/Bhastrika" title="Bhastrika">bhastrika</a> · <a href="/wiki/Brahmari" title="Brahmari">brahmari</a> · <a href="/wiki/Chandra_bhedana" title="Chandra bhedana">chandra bhedana</a> · <a href="/wiki/Chatur_mukhi" title="Chatur mukhi">chatur mukhi</a> · <a href="/wiki/Dirgha_sukshma" title="Dirgha sukshma">dirgha sukshma</a> · <a href="/wiki/Kapalabhati" title="Kapalabhati">kapalabhati</a> · <a href="/wiki/Kevala_kumbhaka" title="Kevala kumbhaka">kevala kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Kumbhaka" title="Kumbhaka">kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Murcha" title="Murcha">murcha</a> · <a href="/wiki/Nadi_sodhana" title="Nadi sodhana">nadi sodhana</a> · <a href="/wiki/Ohm_sahita_rechaka" title="Ohm sahita rechaka">ohm sahita rechaka</a> · <a href="/wiki/Plavini" title="Plavini">plavini</a> · <a href="/wiki/Prachhardana" title="Prachhardana">prachhardana</a> · <a href="/wiki/Prana_apana_samyukta" title="Prana apana samyukta">prana apana samyukta</a> · <a href="/wiki/Pratiloma_ujjayi" title="Pratiloma ujjayi">pratiloma</a> · <a href="/wiki/Sahita_kumbhaka" title="Sahita kumbhaka">sahita kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Sama_vritti" title="Sama vritti">sama vritti</a> · <a href="/wiki/Samanu" title="Samanu">samanu</a> · <a href="/wiki/Sapta_vyahrita" title="Sapta vyahrita">sapta vyahrita</a> · <a href="/wiki/Sargarbha_sahita_kumbhaka" title="Sargarbha sahita kumbhaka">sargarbha sahita kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Sarva_dwara_baddha" title="Sarva dwara baddha">sarva dwara baddha</a> · <a href="/wiki/Sithali" title="Sithali">sithali</a> · <a href="/wiki/Sitkari" title="Sitkari">sitkari</a> · <a href="/wiki/Stambha_vritti" title="Stambha vritti">stambha vritti</a> · <a href="/wiki/Sukha_purvaka" title="Sukha purvaka">sukha purvaka</a> · <a href="/wiki/Suksama_shwasa_prashwasa" title="Suksama shwasa prashwasa">suksama shwasa prashwasa</a> · <a href="/wiki/Surya_bhedana" title="Surya bhedana">surya bhedana</a> · <a href="/wiki/Tri_bandha_kumbhaka" title="Tri bandha kumbhaka">tri bandha kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Ujjayi" title="Ujjayi">ujjayi</a> · <a href="/wiki/Vaya_viya_kumbhaka" title="Vaya viya kumbhaka">vaya viya kumbhaka</a> · <a href="/wiki/Viloma" title="Viloma">viloma</a> · <a href="/wiki/Visama_vritti" title="Visama vritti">visama vritti</a> </p> </div></div> <div class="interProject wikisource mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/en:Yoga_Sutras" class="extiw" title="s:en:Yoga Sutras">Wikisource</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/25px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/50px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span></div> <div>Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina <i><b><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/en:Yoga_Sutras" class="extiw" title="s:en:Yoga Sutras">Yoga Sutras</a></b></i> op <a href="/wiki/Wikisource" title="Wikisource">Wikisource</a>.</div> </div> <div class="interProject wikisource mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/en:Hatha_Yoga_Pradipika" class="extiw" title="s:en:Hatha Yoga Pradipika">Wikisource</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/25px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/50px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span></div> <div>Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina <i><b><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/en:Hatha_Yoga_Pradipika" class="extiw" title="s:en:Hatha Yoga Pradipika">Hatha yoga pradipika</a></b></i> op <a href="/wiki/Wikisource" title="Wikisource">Wikisource</a>.</div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Yoga">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Yoga">Yoga</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Georg_Feuerstein" title="Georg Feuerstein">Feuerstein, Georg</a> (1998) <i>Tantra: The Path of Ecstacy</i>, Uitgeverij Shambhala Publications, <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Boston</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-57062-304-X" title="Speciaal:Boekbronnen/1-57062-304-X">ISBN 1-57062-304-X</a></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Macdonell, Arthur Anthony (herdruk: 1996) <i>A Practical Sanskrit Dictionary</i>, Uitgeverij Munshiram Manoharlal Publishers, <a href="/wiki/New_Delhi" title="New Delhi">New Delhi</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/81-215-0715-4" title="Speciaal:Boekbronnen/81-215-0715-4">ISBN 81-215-0715-4</a></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Taimni, I. K. (8e druk 1996) <i>The Science of Yoga. Adyar</i>, Uitgeverij The Theosophical Publishing House, Madras, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/81-7059-212-7" title="Speciaal:Boekbronnen/81-7059-212-7">ISBN 81-7059-212-7</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Sivananda-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Sivananda_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sivananda_4-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Sivananda" title="Sivananda">Sivananda</a>, Swami (1971) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dlshq.org/download/pranayama.htm"><i>The Science of Pranayama</i></a>, <a href="/wiki/Divine_Life_Society" title="Divine Life Society">Divine Life Society</a>, <a href="/wiki/Tehri-Garhwal" class="mw-redirect" title="Tehri-Garhwal">Tehri-Garhwal</a>, <a href="/wiki/Uttar_Pradesh" title="Uttar Pradesh">Uttar Pradesh</a> <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/81-7052-022-3" title="Speciaal:Boekbronnen/81-7052-022-3">ISBN 81-7052-022-3</a></span></span> </li> <li id="cite_note-yogananda-bio-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-yogananda-bio_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-yogananda-bio_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-yogananda-bio_5-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Yogananda" class="mw-redirect" title="Yogananda">Yogananda, Paramahansa</a>, Swami (1954) <i>Autobiografie van een yogi</i>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-202-4016-1" title="Speciaal:Boekbronnen/90-202-4016-1">ISBN 90-202-4016-1</a></span>, Uitgeverij Ankh_Hermes, <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a> (9e druk 2003, oorspronkelijke titel in het Engels uitgebracht in 1946)</span> </li> <li id="cite_note-devananda-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-devananda_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-devananda_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Vishnu_Devananda" title="Vishnu Devananda">Vishnu Devananda</a>, Swami (1959) <i><a href="/wiki/The_Complete_Illustrated_Book_of_Yoga" title="The Complete Illustrated Book of Yoga">The Complete Illustrated Book of Yoga</a></i>, Three Rivers Press, <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0517884313" title="Speciaal:Boekbronnen/0517884313">ISBN 0517884313</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Yogasoetra's-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Yogasoetra's_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Yogasoetra's_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Sanskriet">(<span>sa</span>) </span> <a href="/wiki/Patanjali" title="Patanjali">Patanjali</a> (± 300-200 v. Chr.) <a href="/wiki/Yogasoetra%27s" title="Yogasoetra's">Yogasoetra's</a>, Boek II:29</span> </li> <li id="cite_note-Lysebeth-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lysebeth_8-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Van_Lysebeth" title="André Van Lysebeth">Lysebeth, André Van</a> (4e druk 1974) <i>Yoga doen en begrijpen</i> Uitgeverij Ankh-Hermes, <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-202-4001-3" title="Speciaal:Boekbronnen/90-202-4001-3">ISBN 90-202-4001-3</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Jois-Yoga_Mala-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Jois-Yoga_Mala_9-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Pattabhi_Jois" title="Pattabhi Jois">Jois, Sri K. Pattabhi</a> (2e druk 2002) <i>Yoga Mala</i>, Uitgeverij North Point Press, <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0865476624" title="Speciaal:Boekbronnen/0865476624">ISBN 0865476624</a></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Sanskriet">(<span>sa</span>) </span><a href="/wiki/Swatmarama" title="Swatmarama">Swatmarama</a>, (15e eeuw n.Chr.) <i><a href="/wiki/Hatha_yoga_pradipika" title="Hatha yoga pradipika">Hatha yoga pradipika</a></i></span> </li> <li id="cite_note-Aalten-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Aalten_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Aalten_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Aalten_11-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Aalt_Aalten" title="Aalt Aalten">Aalten, Aalt</a> (2e druk, 2006) <i>Oorverdovende Stilte</i>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-9013759-9" title="Speciaal:Boekbronnen/90-9013759-9">ISBN 90-9013759-9</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Kriyananda-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-14"><sup><i><b>o</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kriyananda_12-15"><sup><i><b>p</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Kriyananda" title="Kriyananda">Kriyananda</a>, Goswami (1994) <i>Kriya yoga</i>, Uitgeverij Ankh_Hermes, <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a> <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-202-5159-7" title="Speciaal:Boekbronnen/90-202-5159-7">ISBN 90-202-5159-7</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Jansen-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Jansen_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Jansen_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Jansen, Eva Rudy (2002) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.nl/books?id=1iASyoae8cMC&dq=jansen+eva+rudy+the+book+of+hindu+imagery+gods+manifestations+and+their+meaning+isbn&pg=PP1&ots=AdPeVgTI4m&sig=ASdBV7J-0xyenPcp-FEE-GeQ8r4&prev=http://www.google.nl/search?num=100&hl=nl&rlz=1T4GZEZ_nlNL234NL234&q=Jansen,+Eva+Rudy,+The+Book+of+Hindu+Imagery:+Gods,+Manifestations+and+Their+Meaning++isbn&sa=X&oi=print&ct=title&cad=one-book-with-thumbnail#PPP1,M1"><i>The Book of Hindu Imagery: Gods, Manifestations and Their Meaning</i></a>, Uitgeverij Binkey Kok Publications BV, <a href="/wiki/Havelte" title="Havelte">Havelte</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-74597-07-6" title="Speciaal:Boekbronnen/90-74597-07-6">ISBN 90-74597-07-6</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-mishra-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-mishra_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mishra_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Mishra, Rammurti S. <i>Yoga Sutras: The Textbook of Yoga Psychology</i></span> </li> <li id="cite_note-Ver._Kwakzalverij-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ver._Kwakzalverij_15-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>Barrett M.D., Stephen (17 februari 2002) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kwakzalverij.nl/149/Wees_op_uw_hoede_voor_Alternatieve_Geneeswijzen_"><i>Wees op uw hoede voor "Alternatieve" Geneeswijzen</i></a>, Vereniging tegen de Kwakzalverij</span> </li> <li id="cite_note-Deepak-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Deepak_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Deepak_16-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Deepak_Chopra" title="Deepak Chopra">Chopra, Deepak</a> & David Simon (2004) <i>De zeven spirituele wetten van yoga; oefenprogramma voor het versterken van lichaam en geest</i>, Uitgeverij Altamira Becht, <a href="/wiki/Haarlem" title="Haarlem">Haarlem</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Gambhirananda" title="Gambhirananda">Gambhirananda</a>, Swami (4e druk 1997) <i>Bhagavadgītā</i>, Uitgeverij Advaita Ashrama, <a href="/wiki/Calcutta" title="Calcutta">Calcutta</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/81-7505-041-1" title="Speciaal:Boekbronnen/81-7505-041-1">ISBN 81-7505-041-1</a></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Frauwalner, Erich, <i>History of Indian Philosophy</i>, Rome</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>Schalkwijk, Ramona (2 juni 2006) <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hbo-kennisbank.uvt.nl/cgi/hu/show.cgi?fid=5644">Ademtherapie bij patiënten met hyperventilatie en paniekstoornissen</a><sup><a href="/wiki/Wikipedia:Onbereikbare_externe_links" title="Wikipedia:Onbereikbare externe links">[dode link]</a></sup>, <a href="/wiki/Universiteit_van_Tilburg" class="mw-redirect" title="Universiteit van Tilburg">Universiteit van Tilburg</a>, HBO Kennisbank</i></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>Catz, Roxane, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080116065109/http://www.roxanecatz.nl/artikelen/ademen.htm">Het geheim van goed ademen</a></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Brown & Gerbarg (augustus 2005), Columbia College of Physicians and Surgeons, <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>, National Center for Biotechnology Information, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=Abstract&list_uids=16131297"><i>Sudarshan Kriya Yogic breathing in the treatment of stress, anxiety, and depression. Part II--clinical applications and guidelines</i></a></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Jerath R, Edry JW, Barnes VA & Jerath V (april 2006) Augusta Women's Health Care Center, <a href="/wiki/Augusta_(Georgia)" title="Augusta (Georgia)">Augusta</a>, National Center for Biotechnology Information, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?db=pubmed&cmd=Retrieve&dopt=AbstractPlus&list_uids=16624497&query_hl=1&itool=pubmed_docsum"><i>Physiology of long pranayamic breathing: neural respiratory elements may provide a mechanism that explains how slow deep breathing shifts the autonomic nervous system</i></a></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Chidananda_Saraswati" title="Chidananda Saraswati">Saraswati, Chidananda</a>, Swami (1984) <i>The Philosophy, Psychology, and Practice of Yoga</i>, <a href="/wiki/Divine_Life_Society" title="Divine Life Society">Divine Life Society</a>, <a href="/wiki/Tehri-Garhwal" class="mw-redirect" title="Tehri-Garhwal">Tehri-Garhwal</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a href="/wiki/Kriyananda" title="Kriyananda">Kriyananda</a>, Swami (2003) <i>The Essence of Self-Realization, The Wisdom of <a href="/wiki/Paramahansa_Yogananda" title="Paramahansa Yogananda">Paramahansa Yogananda</a></i>, Uitgeverij Crystal Clarity, <a href="/wiki/Nevada_City" title="Nevada City">Nevada City</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-916124-29-0" title="Speciaal:Boekbronnen/0-916124-29-0">ISBN 0-916124-29-0</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Aundh-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Aundh_25-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Aundh_25-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Bala_Sahib" title="Bala Sahib">Sahib, Bala</a>, de <a href="/wiki/Radja_(titel)" title="Radja (titel)">Radja</a> van <a href="/wiki/Aundh" title="Aundh">Aundh</a> (1962) <i>Yoga in het dagelijks leven</i>, Uitgeverij De Driehoek, <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a>, vertaling van <i>The Ten Points Way to Health</i> (1938), Uitgeverij J.M. Dent and Sons, <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span><a href="/wiki/Peter_Kelder_(schrijver)" title="Peter Kelder (schrijver)">Kelder, Peter</a> (1939, 1975) <i>Fontein der Jeugd. Vijf oude Tibetaanse oefeningen om jong, gezond en vitaal te blijven</i>, Uitgeverij Schors, <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-6378-239-X" title="Speciaal:Boekbronnen/90-6378-239-X">ISBN 90-6378-239-X</a></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>O'Shea, Michael (5 september 1993) <i>Fitness</i>, Parade Magazine</span> </li> <li id="cite_note-stiles-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-stiles_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>Stiles, Mukunda, <i>Yogatherapie voor lichaam en geest</i>, Uitgeverij Altamira-Becht, Haarlem, 2000, pag. 75, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9069635607" title="Speciaal:Boekbronnen/9069635607">ISBN 9069635607</a></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>Michel, Walter, schrijver van <i>La respiration volontaire</i> (1951), volgens <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Van_Lysebeth" title="André Van Lysebeth">André Van Lysebeth</a> (1970), <i>Yoga doen en begrijpen</i>, Uitgeverij Ankh-Hermes, <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9029240016" title="Speciaal:Boekbronnen/9029240016">ISBN 9029240016</a></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>SpiritualAvenue.com, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080307061812/http://www.spiritual-avenue.com/forum/murcha_swooning-t52.0.html"><i>Murcha Swooning</i></a></span> </li> <li id="cite_note-biogetica-31"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-biogetica_31-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-biogetica_31-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Biogetica.com, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071027113526/http://www.biogetica.com/pranayama.html"><i>Pranayama</i></a></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span>PranaYoga.be, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080201051635/http://www.pranayoga.be/nl/yoga/e_pranayama.html"><i>Ashtanga Yoga – het 8 voudige pad: Deel 4 – Pranayama</i></a></span> </li> <li id="cite_note-dhyansanjivani-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-dhyansanjivani_33-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-dhyansanjivani_33-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Dhyansanjivani.org, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071222182903/http://www.dhyansanjivani.org/plavni.asp"><i>Plavini (Floating)</i></a></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>TheHolisticCare, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071201082042/http://www.theholisticcare.com/Pranayama/Plavini%20Pranayama.htm"><i>Pranayama</i></a></span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="toccolours etalage" style="display:flex; justify-content:space-between; gap:1em; align-items:center; text-align:center; font-size:85%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);"> <div><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Fairytale_bookmark_golden.svg" class="mw-file-description" title="Etalagester"><img alt="Etalagester" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/20px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/30px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/40px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div> <div>Dit artikel is op 31 januari 2008 in <span class="plainlinks" style="color:#0645AD"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pranayama&oldid=11090051">deze versie</a></span> opgenomen in de <a href="/wiki/Wikipedia:Etalage" title="Wikipedia:Etalage">etalage</a>.</div> <div></div> </div>    </div><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pranayama&oldid=67670323">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pranayama&oldid=67670323</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Meditatie" title="Categorie:Meditatie">Meditatie</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Pranayama" title="Categorie:Pranayama">Pranayama</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Onbereikbare_externe_link" title="Categorie:Wikipedia:Onbereikbare externe link">Wikipedia:Onbereikbare externe link</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen" title="Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen">Wikipedia:Etalage-artikelen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen_uit_2008" title="Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2008">Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2008</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 14 jun 2024 om 06:05.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Pranayama&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Pranayama</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>40 talen</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Onderwerp toevoegen</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-fb96cc848-txqlz","wgBackendResponseTime":171,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.264","walltime":"0.683","ppvisitednodes":{"value":2135,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":26456,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5679,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":50276,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 185.787 1 -total"," 32.72% 60.787 1 Sjabloon:Appendix"," 31.10% 57.782 1 Sjabloon:References"," 18.29% 33.975 1 Sjabloon:Commonscat"," 18.14% 33.701 3 Sjabloon:Zusterproject_box"," 9.60% 17.841 2 Sjabloon:Sa"," 9.49% 17.624 1 Sjabloon:Navigatie_Pranayama"," 8.67% 16.103 2 Sjabloon:First_non_empty"," 8.41% 15.621 1 Sjabloon:Etalage"," 7.32% 13.608 1 Sjabloon:Navigatie"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.004","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":627030,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7fd96bd568-hfn5b","timestamp":"20250316183807","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Pranayama","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Pranayama","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q839496","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q839496","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-12-01T15:59:21Z","dateModified":"2024-06-14T04:05:32Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/fb\/Pranayama_in_goa.jpg"}</script> </body> </html>