CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Wehrmacht – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"562514ac-0a63-46ac-a2d9-da9b3c07e431","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Wehrmacht","wgTitle":"Wehrmacht","wgCurRevisionId":75122185,"wgRevisionId":75122185,"wgArticleId":6724,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania używa pól opisowych","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Artykuły z brakującymi przypisami od 2017-11","Szablon IPA do sprawdzenia","Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-12","Szablon cytowania zamienił nazwę czasopisma","Wehrmacht"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Wehrmacht","wgRelevantArticleId":6724,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75122185,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q128781","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage": "ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/1200px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="558"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/800px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="372"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/640px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="298"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Wehrmacht – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Wehrmacht rootpage-Wehrmacht skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wehrmacht" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wehrmacht" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wehrmacht" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wehrmacht" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Geneza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geneza</span> </div> </a> <ul id="toc-Geneza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Warunki_i_przyczyny_powstania_Wehrmachtu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Warunki_i_przyczyny_powstania_Wehrmachtu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Warunki_i_przyczyny_powstania_Wehrmachtu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu</span> </button> <ul id="toc-Warunki_i_przyczyny_powstania_Wehrmachtu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nazwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Nazwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sprawy_wojskowe_do_roku_1935" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sprawy_wojskowe_do_roku_1935"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Sprawy wojskowe do roku 1935</span> </div> </a> <ul id="toc-Sprawy_wojskowe_do_roku_1935-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adolf_Hitler_jako_zwierzchnik_sił_zbrojnych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adolf_Hitler_jako_zwierzchnik_sił_zbrojnych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Adolf Hitler jako zwierzchnik sił zbrojnych</span> </div> </a> <ul id="toc-Adolf_Hitler_jako_zwierzchnik_sił_zbrojnych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Niemieckie_siły_zbrojne_1935–1945" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Niemieckie_siły_zbrojne_1935–1945"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Niemieckie siły zbrojne 1935–1945</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Niemieckie_siły_zbrojne_1935–1945-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Niemieckie siły zbrojne 1935–1945</span> </button> <ul id="toc-Niemieckie_siły_zbrojne_1935–1945-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Struktura_organizacyjna_Wehrmachtu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Struktura_organizacyjna_Wehrmachtu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Struktura organizacyjna Wehrmachtu</span> </div> </a> <ul id="toc-Struktura_organizacyjna_Wehrmachtu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liczebność_Wehrmachtu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liczebność_Wehrmachtu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Liczebność Wehrmachtu</span> </div> </a> <ul id="toc-Liczebność_Wehrmachtu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tereny_działań" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tereny_działań"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Tereny działań</span> </div> </a> <ul id="toc-Tereny_działań-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Oddziały_sprzymierzone_i_kolaborujące_z_Wehrmachtem" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Oddziały_sprzymierzone_i_kolaborujące_z_Wehrmachtem"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Oddziały sprzymierzone i kolaborujące z Wehrmachtem</span> </div> </a> <ul id="toc-Oddziały_sprzymierzone_i_kolaborujące_z_Wehrmachtem-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stopnie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Stopnie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Stopnie</span> </div> </a> <ul id="toc-Stopnie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Insygnia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Insygnia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Insygnia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Insygnia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Insygnia</span> </button> <ul id="toc-Insygnia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mundury" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mundury"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Mundury</span> </div> </a> <ul id="toc-Mundury-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Flagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Flagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Flagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Flagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Proporce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Proporce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Proporce</span> </div> </a> <ul id="toc-Proporce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Uzbrojenie_Wehrmachtu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uzbrojenie_Wehrmachtu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Uzbrojenie Wehrmachtu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Uzbrojenie_Wehrmachtu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Uzbrojenie Wehrmachtu</span> </button> <ul id="toc-Uzbrojenie_Wehrmachtu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Armia_lądowa_–_Heer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Armia_lądowa_–_Heer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Armia lądowa – <i>Heer</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Armia_lądowa_–_Heer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lotnictwo_–_Luftwaffe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lotnictwo_–_Luftwaffe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Lotnictwo – <i>Luftwaffe</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Lotnictwo_–_Luftwaffe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Marynarka_wojenna_–_Kriegsmarine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Marynarka_wojenna_–_Kriegsmarine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Marynarka wojenna – <i>Kriegsmarine</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Marynarka_wojenna_–_Kriegsmarine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zbrodnie_Wehrmachtu_w_okupowanej_Polsce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zbrodnie_Wehrmachtu_w_okupowanej_Polsce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Zbrodnie Wehrmachtu w okupowanej Polsce</span> </div> </a> <ul id="toc-Zbrodnie_Wehrmachtu_w_okupowanej_Polsce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Epilog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Epilog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Epilog</span> </div> </a> <ul id="toc-Epilog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dowódcy_Wehrmachtu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dowódcy_Wehrmachtu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Dowódcy Wehrmachtu</span> </div> </a> <ul id="toc-Dowódcy_Wehrmachtu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Wehrmacht</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 76 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-76" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">76 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="فيرماخت – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="فيرماخت" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Vermaxt" title="Vermaxt – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Vermaxt" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вэрмахт – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вэрмахт" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Wehrmocht" title="Wehrmocht – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Wehrmocht" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/V%C3%A6rnemagt" title="Værnemagt – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Værnemagt" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B1%CF%87%CF%84" title="Βέρμαχτ – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Βέρμαχτ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="ورماخت – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ورماخت" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8F%85%EC%9D%BC_%EA%B5%AD%EB%B0%A9%EA%B5%B0" title="독일 국방군 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="독일 국방군" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D5%BF" title="Վերմախտ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Վերմախտ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%95%D7%A8%D7%9E%D7%90%D7%9B%D7%98" title="ורמאכט – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="ורמאכט" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A2%E1%83%98" title="ვერმახტი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვერმახტი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/V%C4%93rmahts" title="Vērmahts – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vērmahts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vermachtas" title="Vermachtas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vermachtas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="فيرماخت – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="فيرماخت" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%89%E3%82%A4%E3%83%84%E5%9B%BD%E9%98%B2%E8%BB%8D" title="ドイツ国防軍 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ドイツ国防軍" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Vermaxt" title="Vermaxt – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Vermaxt" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="وہرماخت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="وہرماخت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%8D" title="வேர்மாக்ட் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வேர்மாக்ட்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%84%E0%B8%97%E0%B9%8C" title="แวร์มัคท์ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="แวร์มัคท์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – tuwiński" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuwiński" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Вермахт – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Вермахт" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="ویرماخت – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ویرماخت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Wehrmacht" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%BE%B7%E5%9B%BD%E5%9B%BD%E9%98%B2%E5%86%9B" title="德国国防军 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="德国国防军" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%8D%E7%B2%B9%E5%BE%B7%E8%BB%8D" title="納粹德軍 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="納粹德軍" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%BE%B7%E6%84%8F%E5%BF%97%E5%9C%8B%E9%98%B2%E8%BB%8D" title="德意志國防軍 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="德意志國防軍" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q128781#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wehrmacht" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Wehrmacht" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wehrmacht"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Wehrmacht"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Wehrmacht" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Wehrmacht" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&oldid=75122185" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Wehrmacht&id=75122185&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWehrmacht"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWehrmacht"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Wehrmacht"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Wehrmacht&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Wehrmacht" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q128781" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy sił zbrojnych. Zobacz też: <a href="/wiki/Wehrmacht_(zesp%C3%B3%C5%82_muzyczny)" title="Wehrmacht (zespół muzyczny)">Wehrmacht (zespół muzyczny)</a>.</span></div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Wehrmacht</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wehrmachtsadler-1935.svg" class="mw-file-description"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/240px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png" decoding="async" width="240" height="112" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/360px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Wehrmachtsadler-1935.svg/480px-Wehrmachtsadler-1935.svg.png 2x" data-file-width="1212" data-file-height="564" /></a></span> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzesza</a> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Historia </td></tr> <tr> <th>Data sformowania </th> <td> <p>16 marca 1935 </p> </td></tr> <tr> <th>Data rozformowania </th> <td> <p>20 września 1945 </p> </td></tr> <tr> <th>Święto </th> <td> <p>3 i 27 sierpnia </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Dane podstawowe </td></tr> <tr> <th>Wiek poboru </th> <td> <p>18 </p> </td></tr> <tr> <th>Podporządkowanie </th> <td> <p><a href="/wiki/Oberkommando_der_Wehrmacht" title="Oberkommando der Wehrmacht">Oberkommando der Wehrmacht</a> (OKW),<br /><a href="/wiki/F%C3%BChrerhauptquartier" title="Führerhauptquartier">Führerhauptquartier</a> (FHQ) </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Budżet wojskowy </td></tr> <tr> <th>Kwota </th> <td> <p>19 mld <a href="/wiki/Reichsmark" title="Reichsmark">reichsmarek</a> (1939)<br />89 mld reichsmarek (1944) </p> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Wehrmacht" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Wehrmacht" class="extiw" title="commons:Category:Wehrmacht">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Wehrmacht</b><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[a]</a></sup> (z <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> „siła zbrojna”) – całość <a href="/wiki/Si%C5%82y_zbrojne" title="Siły zbrojne">sił zbrojnych</a> <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> z wyłączeniem <a href="/wiki/Waffen-SS" title="Waffen-SS">Waffen-SS</a>, utworzona 16 marca 1935 roku, ustawą o powszechnym obowiązku <a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_wojskowa" title="Służba wojskowa">służby wojskowej</a>, która stanowiła jednostronne zerwanie klauzul militarnych <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktatu wersalskiego</a> (1919)<sup id="cite_ref-Encyklopedia_ONZ_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_ONZ-4">[3]</a></sup>. </p><p>Wehrmacht został utworzony w miejsce zawodowej <a href="/wiki/Reichswehra" title="Reichswehra">Reichswehry</a> i obejmował trzy rodzaje sił zbrojnych: <i><a href="/wiki/Oberkommando_des_Heeres" title="Oberkommando des Heeres">Heer</a></i> (wojska lądowe), <i><a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a></i> (marynarka wojenna) i <i><a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a></i> (lotnictwo), z których każdy posiadał własny <a href="/wiki/Sztab_generalny" title="Sztab generalny">sztab generalny</a>. <a href="/wiki/Naczelny_dow%C3%B3dca_si%C5%82_zbrojnych" title="Naczelny dowódca sił zbrojnych">Naczelnym dowódcą</a> Wehrmachtu był <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a>. W czasie <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> Wehrmacht brał udział w <a href="/wiki/Zbrodnia_wojenna" title="Zbrodnia wojenna">zbrodniach wojennych</a> razem z <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a> i <a href="/wiki/Waffen-SS" title="Waffen-SS">Waffen-SS</a>, a <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybuna%C5%82_Wojskowy_w_Norymberdze" title="Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze">Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze</a> orzekł w <a href="/wiki/Procesy_norymberskie" title="Procesy norymberskie">procesach norymberskich</a> bezsporną winę wszystkich oskarżonych dowódców<sup id="cite_ref-Encyklopedia_ONZ_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_ONZ-4">[3]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geneza">Geneza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Geneza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Naczelnym dowództwem Wehrmachtu było <i><a href="/wiki/Oberkommando_der_Wehrmacht" title="Oberkommando der Wehrmacht">Oberkommando der Wehrmacht</a></i> (OKW) utworzone na podstawie dekretu Hitlera z dnia 4 lutego 1938. Do 1938 Naczelnym Dowódcą Wehrmachtu był minister wojny feldmarszałek <a href="/wiki/Werner_von_Blomberg" title="Werner von Blomberg">Werner von Blomberg</a>, a od 27 stycznia 1938 do 30 kwietnia 1945 <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a>, przy czym jednocześnie zostało utworzone stanowisko szefa Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu, które objął gen. <a href="/wiki/Wilhelm_Keitel" title="Wilhelm Keitel">Wilhelm Keitel</a>. </p><p>Wehrmacht został rozbudowany ze 100 tys. żołnierzy do 3,92 mln w 1939, a w 1944 do 11 mln żołnierzy. Łącznie między 1939 i 1945 w jego szeregach służyło około 17 mln osób, na wszystkich frontach walki w czasie trwania <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> zginęło około 4,7 mln. Naczelne dowództwo Wehrmachtu razem ze sztabami generalnymi przygotowywało plany agresji niemieckiej przy współpracy z <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a> i <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a>. Wiele z obozów jenieckich Wehrmachtu jest zaliczanych do miejsc masowej zagłady. </p><p>W 1939 w chwili wybuchu II wojny gotowych do działań było 46 dywizji piechoty, 4 dywizje zmotoryzowane, 4 lekkie i 7 pancernych. </p><p><span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2017-11">W 1935 roku do niemieckiego kodeksu karnego wojskowego dodano nowe przestępstwo karane śmiercią: <i>Zersetzung der Wehrkraft</i> (dosłownie: rozkładanie siły bojowej). Jego niesprecyzowany charakter spowodował łatwość osądzania żołnierzy, w wyniku czego w latach 1940–1945 w niemieckim Wehrmachcie wykonano łącznie około 11 700 wyroków śmierci. Dla porównania w czasie I wojny światowej z wyroków niemieckich sądów polowych śmierć poniosło 48 żołnierzy własnych, a w czasie II wojny światowej w US Army orzeczono zaledwie jeden wyrok śmierci za przestępstwa wojskowe i 69 za przestępstwa cywilne (morderstwa, gwałty)</span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2017-11">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p><p>Żołnierze Wehrmachtu w czasie działań zbrojnych popełnili wiele zbrodni wojennych, m.in. podczas <a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">agresji na Polskę w roku 1939</a>. Przez 55 dni, od 1 września do 26 października, kiedy to dowództwo Wehrmachtu sprawowało władzę wojskową na zajętych polskich terytoriach (27 października przekazano ją cywilnej administracji niemieckiej), Wehrmacht uczestniczył w 311 zbiorowych egzekucjach<sup id="cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wojskowe_elity_III_Rzeszy-5">[4]</a></sup> na polskiej ludności cywilnej i żołnierzach <a href="/wiki/Wojsko_Polskie_(II_RP)" title="Wojsko Polskie (II RP)">Wojska Polskiego</a>. Ogółem, w okresie od 1 września do 26 października, różne siły niemieckie wykonały 764 egzekucje<sup id="cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Wojskowe_elity_III_Rzeszy-5">[4]</a></sup> w których zginęło 24 tys.<sup id="cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-Wojskowe_elity_III_Rzeszy-5">[4]</a></sup> obywateli polskich. Żołnierze Wehrmachtu stanowili także osłonę dla tysięcy innych masowych mordów dokonywanych przez oddziały <a href="/wiki/Volksdeutscher_Selbstschutz" title="Volksdeutscher Selbstschutz">niemieckiego Selbstschutzu</a> i bojówek <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">volksdeutschów</a> oraz jednostki policji i <a href="/wiki/Einsatzgruppen" title="Einsatzgruppen">Grup Operacyjnych SD</a>, przydzielanych jeszcze przed agresją na <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polskę</a> do każdej armii Wehrmachtu<sup id="cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-Wojskowe_elity_III_Rzeszy-5">[4]</a></sup>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Luftwaffe_swastika.svg" class="mw-file-description" title="Emblemat Luftwaffe w latach 1935–1945"><img alt="Emblemat Luftwaffe w latach 1935–1945" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Luftwaffe_swastika.svg/120px-Luftwaffe_swastika.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Luftwaffe_swastika.svg/180px-Luftwaffe_swastika.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Luftwaffe_swastika.svg/240px-Luftwaffe_swastika.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Emblemat <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a> w latach 1935–1945</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:War_Ensign_of_Germany_(1938%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description" title="Bandera wojenna III Rzeszy (Kriegsmarine) w latach 1938–1945"><img alt="Bandera wojenna III Rzeszy (Kriegsmarine) w latach 1938–1945" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg/120px-War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="72" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg/180px-War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg/240px-War_Ensign_of_Germany_%281938%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Bandera wojenna <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> (<a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a>) w latach 1938–1945</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Balkenkreuz.svg" class="mw-file-description" title="Emblemat Wehrmachtu tzw. Balkenkreuz (Heer i Luftwaffe) w latach 1939–1945"><img alt="Emblemat Wehrmachtu tzw. Balkenkreuz (Heer i Luftwaffe) w latach 1939–1945" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balkenkreuz.svg/120px-Balkenkreuz.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balkenkreuz.svg/180px-Balkenkreuz.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balkenkreuz.svg/240px-Balkenkreuz.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Emblemat Wehrmachtu tzw. <i>Balkenkreuz</i> (Heer i <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a>) w latach 1939–1945</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg" class="mw-file-description" title="Nazistowski orzeł noszony na hełmach (Heer) wzór z 1942"><img alt="Nazistowski orzeł noszony na hełmach (Heer) wzór z 1942" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg/95px-Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg.png" decoding="async" width="95" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg/143px-Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg/190px-Heer_-_decal_for_helmet_1942.svg.png 2x" data-file-width="348" data-file-height="439" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Nazistowski orzeł noszony na hełmach (Heer) wzór z 1942</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Warunki_i_przyczyny_powstania_Wehrmachtu">Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Warunki i przyczyny powstania Wehrmachtu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nazwa">Nazwa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Nazwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Określenie <i>Wehrmacht</i> (wym. <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> IPA: [<span title="To jest transkrypcja fonetyczna IPA" class="IPA nounderlines" style="font-family: 'Cambria','DejaVu Sans','Doulos SIL','Lucida Grande','Segoe UI','Arial Unicode MS','Adobe Pi Std','Lucida Sans Unicode','Chrysanthi Unicode',Code2000,Gentium,GentiumAlt,'TITUS Cyberbit Basic','Bitstream Vera Sans','Bitstream Cyberbit','Hiragino Kaku Gothic Pro','Matrix Unicode',sans-serif;"><a href="/wiki/Akcent_wyrazowy" title="Akcent wyrazowy">ˈ</a><a href="/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_szczelinowa_wargowo-z%C4%99bowa_d%C5%BAwi%C4%99czna" title="Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna">v</a><a href="/wiki/Samog%C5%82oska_p%C3%B3%C5%82przymkni%C4%99ta_przednia_niezaokr%C4%85glona" title="Samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona">e</a><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_alfabet_fonetyczny" title="Międzynarodowy alfabet fonetyczny">:ɐ̯</a><a href="/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_nosowa_dwuwargowa_d%C5%BAwi%C4%99czna" title="Spółgłoska nosowa dwuwargowa dźwięczna">m</a><a href="/wiki/Samog%C5%82oska_otwarta_przednia_niezaokr%C4%85glona" title="Samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona">a</a><a href="/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_szczelinowa_mi%C4%99kkopodniebienna_bezd%C5%BAwi%C4%99czna" title="Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna">x</a><a href="/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_zwarta_dzi%C4%85s%C5%82owa_bezd%C5%BAwi%C4%99czna" title="Spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna">t</a></span>]) w języku niemieckim oznaczało tyle co <a href="/wiki/Si%C5%82y_zbrojne" title="Siły zbrojne">siły zbrojne</a>, niekoniecznie niemieckie. Przed 1935 rokiem termin ten był używany w sensie ogólnym dla określenia sił zbrojnych każdego państwa. Na przykład terminem <i><a href="/wiki/Polska_Si%C5%82a_Zbrojna" title="Polska Siła Zbrojna">Polnische Wehrmacht</a></i> określano siły zbrojne <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1917%E2%80%931918)" title="Królestwo Polskie (1917–1918)">Królestwa Polskiego</a> <a href="/wiki/Akt_5_listopada" title="Akt 5 listopada">aktu 5 listopada</a>, istniejące w latach 1917–1918. Termin <i>Wehrmacht</i> w tym pierwotnym swym znaczeniu pojawiał się również w niemieckiej terminologii prawniczej, między innymi w art. 47 <a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">Konstytucji Republiki Weimarskiej</a> z 11 sierpnia 1919 roku, który stanowił: <i>Der Reichspräsident hat den Oberbefehl über die gesamte Wehrmacht des Reiches</i><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[5]</a></sup>, co oznacza: „Prezydent Rzeszy sprawuje <a href="/wiki/Naczelny_dow%C3%B3dca_si%C5%82_zbrojnych" title="Naczelny dowódca sił zbrojnych">naczelne dowództwo</a> nad całymi siłami zbrojnymi Rzeszy”. W węższym znaczeniu po roku 1935 oznaczał niemieckie siły zbrojne <a href="/wiki/Nazizm" title="Nazizm">narodowo-socjalistycznej</a> <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sprawy_wojskowe_do_roku_1935">Sprawy wojskowe do roku 1935</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Sprawy wojskowe do roku 1935" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sprawy wojskowe do roku 1935"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wkrótce po zakończeniu I wojny światowej przystąpiono w Niemczech do faktycznej rozbudowy armii niemieckiej wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego z 1919 roku. Już w 1922 Niemcy i Związek Radziecki zawarły <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_w_Rapallo" title="Układ w Rapallo">układ w Rapallo</a>, umożliwiający Niemcom obejście zakazu posiadania lotnictwa i broni pancernej. </p><p>W lutym 1923 roku odbyły się w <a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwie</a> tajne rozmowy przeprowadzone przez szefa urzędu do spraw wojskowych <i><a href="/w/index.php?title=Truppenamt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Truppenamt (strona nie istnieje)">Truppenamt</a></i> generałmajora <a href="/w/index.php?title=Otto_Hasse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Otto Hasse (strona nie istnieje)">Otto Hasse</a> na temat wojskowej współpracy niemiecko-rosyjskiej. Niemcy wspomogły rozwój radzieckiego przemysłu, a oficerowie <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armii Czerwonej</a> byli kształceni w Niemczech na oficerów sztabu generalnego. W zamian <i><a href="/wiki/Reichswehra" title="Reichswehra">Reichswehra</a></i> uzyskała możliwość zaopatrywania się w amunicję artyleryjską w Związku Radzieckim, a specjaliści lotnictwa i broni pancernej byli szkoleni na terenie ZSRR, gdzie również umożliwiono produkcję broni chemicznej. </p><p>Na podstawie porozumienia z dnia 15 kwietnia 1925 w miejscowości <a href="/wiki/Lipieck" title="Lipieck">Lipieck</a> w Rosji wyszkolono około 300 pilotów, którzy stanowili następnie kadrę lotnictwa myśliwskiego. W pobliżu miejscowości <a href="/wiki/Kaza%C5%84" title="Kazań">Kazań</a> od 1930 szkolono specjalistów broni pancernej, jednak tylko około 30. W okolicach <a href="/wiki/Sarat%C3%B3w" title="Saratów">Saratowa</a> prowadzono prace rozwojowe nad gazami bojowymi. </p><p>Niemieccy i sowieccy specjaliści zbrojeniowi opracowywali wspólnie i w porozumieniu nowe prototypy czołgów pod pozorem rozwijania produkcji traktorów. </p><p>Natomiast w Niemczech organizowano <i>Reichswehrę</i> jako trzon kadrowy przyszłej armii niemieckiej. Udział podoficerów i oficerów w <i>Reichswehrze</i> w całości składu osobowego był nadzwyczaj wysoki, co umożliwiło następnie w ciągu kilku lat wielokrotne zwiększenie liczebności armii niemieckiej. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:RKM_1933_-_1935.svg" class="mw-file-description" title="Flaga ministra Reichswery (1933–1935)"><img alt="Flaga ministra Reichswery (1933–1935)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/RKM_1933_-_1935.svg/117px-RKM_1933_-_1935.svg.png" decoding="async" width="117" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/RKM_1933_-_1935.svg/175px-RKM_1933_-_1935.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/RKM_1933_-_1935.svg/234px-RKM_1933_-_1935.svg.png 2x" data-file-width="629" data-file-height="646" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga ministra Reichswery (1933–1935)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:RKM_1935.svg" class="mw-file-description" title="Flaga ministra wojny i naczelnego dowódcy Wehrmachtu (1935)"><img alt="Flaga ministra wojny i naczelnego dowódcy Wehrmachtu (1935)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/RKM_1935.svg/111px-RKM_1935.svg.png" decoding="async" width="111" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/RKM_1935.svg/167px-RKM_1935.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/RKM_1935.svg/223px-RKM_1935.svg.png 2x" data-file-width="842" data-file-height="908" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga ministra wojny i naczelnego dowódcy Wehrmachtu (1935)</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adolf_Hitler_jako_zwierzchnik_sił_zbrojnych"><span id="Adolf_Hitler_jako_zwierzchnik_si.C5.82_zbrojnych"></span>Adolf Hitler jako zwierzchnik sił zbrojnych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Adolf Hitler jako zwierzchnik sił zbrojnych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Adolf Hitler jako zwierzchnik sił zbrojnych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2 sierpnia 1934 zmarł prezydent Niemiec <a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a>. Wtedy <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a>, urzędujący od 30 stycznia 1933 jako kanclerz, wbrew (faktycznie zawieszonej) konstytucji <a href="/wiki/Republika_Weimarska" title="Republika Weimarska">Republiki Weimarskiej</a> ogłosił połączenie funkcji prezydenta Niemiec z funkcją kanclerza i tym samym przejął funkcję prezydenta, mianując się jednocześnie jako <i>Führer und Reichskanzler</i> (wódz i kanclerz Rzeszy). Wobec tego stał się najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych Niemiec składających się z <i>Reichswehry</i> i <i>Kriegsmarine</i>. </p><p>W lipcu 1939 Adolf Hitler wydał zarządzenie o ustanowieniu święta armii niemieckiej w dniach 2 sierpnia (dla uczczenia 25. rocznicy wybuchu I wojny światowej) oraz 27 sierpnia (jako rocznica <a href="/wiki/Bitwa_pod_Tannenbergiem" title="Bitwa pod Tannenbergiem">bitwy pod Tannenbergiem 1914</a>)<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[6]</a></sup>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Standarte_Adolf_Hitlers.svg" class="mw-file-description" title="Osobisty sztandar Adolfa Hitlera jako naczelnego wodza Wehrmachtu"><img alt="Osobisty sztandar Adolfa Hitlera jako naczelnego wodza Wehrmachtu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Standarte_Adolf_Hitlers.svg/120px-Standarte_Adolf_Hitlers.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Standarte_Adolf_Hitlers.svg/180px-Standarte_Adolf_Hitlers.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Standarte_Adolf_Hitlers.svg/240px-Standarte_Adolf_Hitlers.svg.png 2x" data-file-width="670" data-file-height="670" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Osobisty sztandar Adolfa Hitlera jako naczelnego wodza Wehrmachtu</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Niemieckie_siły_zbrojne_1935–1945"><span id="Niemieckie_si.C5.82y_zbrojne_1935.E2.80.931945"></span>Niemieckie siły zbrojne 1935–1945</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Niemieckie siły zbrojne 1935–1945" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niemieckie siły zbrojne 1935–1945"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png/220px-German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png/330px-German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png/440px-German-infantry-marching-MG34-poland-1939.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="575" /></a><figcaption>Marsz Wehrmachtu w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> (1939)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Struktura_organizacyjna_Wehrmachtu">Struktura organizacyjna Wehrmachtu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Struktura organizacyjna Wehrmachtu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Struktura organizacyjna Wehrmachtu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Struktura organizacyjna Wehrmachtu ulegała zmianom w czasie wojny. Dotyczyło to zwłaszcza wojsk lądowych, które stanowiły najliczniejszy element sił zbrojnych <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a>. </p><p><b>Struktura organizacyjna wojsk lądowych</b> (1941): </p> <ul><li><i><b>Trupp</b></i> (sekcja) – mała grupa przeznaczona do specyficznych zadań, np. <i>Nachrichtentrupp</i> – oddział łączności dołączony do sztabu batalionu, na stałe (<i>Funktrupp</i> – oddział radiowy) albo ad hoc (<i>Aufklärungstrupp</i> – oddział/patrol rozpoznawczy)</li> <li><i><b>Gruppe</b></i> (drużyna) – najmniejsza stała jednostka w formacjach piechoty, z reguły złożona z 8 do 12 ludzi pod dowództwem starszego szeregowca albo podoficera; jej najcięższą bronią był karabin maszynowy albo 2 <a href="/wiki/R%C4%99czny_karabin_maszynowy" title="Ręczny karabin maszynowy">rkm</a>-y, na których opiera się cała taktyka; czasami używana była jako skrót dla Kampfgruppe</li> <li><i><b>Zug</b></i> (pluton) – złożony z 3 drużyn i sztabu, dowodzony przez starszego podoficera albo młodszego oficera; jako główne wsparcie służył lekki moździerz; w artylerii <i>Zug</i> składał się z dwóch dział, zwykle dwa plutony składały się na baterie; w wojskach pancernych składał się z reguły z 5 czołgów</li> <li><i><b>Kompanie</b></i> (kompania) – złożona z 3 plutonów oraz sztabu, dowodzona przez Oberleutnanta lub Hauptmanna; w artylerii polowej odpowiednikiem <i>Kompanie</i> była bateria, pod dowództwem Hauptmanna; kompanie były numerowane kolejno cyframi arabskimi w regimencie; w wojskach pancernych kompanie składały się z 4 plutonów i sztabu</li> <li><i><b>Bataillon</b></i> (batalion) – w piechocie składał się zazwyczaj z 3 kompanii i kompanii wspierającej (<i>schwere Kompanie</i>) z karabinami maszynowymi i moździerzami oraz sztabu, z niewielkim oddziałem łączności i zaopatrzenia; w artylerii, kawalerii oraz wojskach pancernych używano pojęcia <i>Abteilung</i>; w 1941 roku <i>Panzerabteilung</i> składał się z 3 lekkich i 1 ciężkiej kompanii (odpowiednio wyposażone w Panzer III i IV), oddziału rozpoznawczego z Panzer II oraz sztabu z czołgiem dowódczym; w artylerii standardowy <i>Abteilung</i> składał się z 3 baterii, łącznie z 12 działami, z reguły dowodzony przez Majora, okazjonalnie przez Oberstleutnanta; bataliony były numerowane kolejno rzymskimi liczbami w regimencie; samodzielne bataliony (przydzielone np. do dywizji) były numerowane cyframi arabskimi, odpowiednio do numerów macierzystych jednostek</li> <li><i><b>Regiment</b></i> (pułk) – w piechocie składał się z reguły z 3 batalionów, kompanii wsparcia i sztabu, natomiast w artylerii z 4 <i>Abteilung</i> (3 lekkich i 1 ciężkiego); regiment składał się zazwyczaj z 14 kompanii, 12 w 3 batalionach (9 – piechoty, 3 – wsparcia), kompanii dział przeciwpancernych oraz kompanii dział piechoty jako wsparcie całego regimentu; z reguły dowodzony przez <i>Obersta</i>;</li> <li><i><b>Brigade</b></i> (brygada) – w 1941 roku składała się z 2 regimentów piechoty zmotoryzowanej w dywizjach pancernych; zwykle dowodzona przez <i>Obersta</i> albo <i>Generalmajora</i>; z biegiem wojny stawały się coraz rzadsze</li> <li><i><b>Division</b></i> (dywizja) – składała się z 3 regimentów i regimentu artylerii – dywizje piechoty albo brygady, regimentu czołgów i artylerii; zwykle dowodzona przez <i>Generalmajora</i>, albo <i>Generalleutnanta</i>; w armii niemieckiej była to najmniejsza jednostka mogąca działać samodzielnie, bez dodatkowego wsparcia; w jej skład wchodziły ponadto takie jednostki, jak: batalion przeciwpancerny (<i>Panzerjägerbatallion</i>), rozpoznawczy (<i>Aufklärungsabteilung</i>), saperów (<i>Pionierbatallion</i>) oraz mniejsze jednostki: poczta polowa, żandarmeria wojskowa, jednostki łączności, zaopatrzenia, medyczne, piekarnie polowe, rzeźnie: <ul><li><a href="/wiki/Dywizje_piechoty_III_Rzeszy" title="Dywizje piechoty III Rzeszy">spis dywizji piechoty</a></li> <li><a href="/wiki/Niemieckie_dywizje_pancerne_(1935%E2%80%931945)" title="Niemieckie dywizje pancerne (1935–1945)">spis dywizji pancernych</a></li> <li><a href="/wiki/Fallschirmj%C3%A4ger_(Wehrmacht)" title="Fallschirmjäger (Wehrmacht)">spis dywizji strzelców spadochronowych</a></li> <li><a href="/wiki/Grenadierzy_pancerni" title="Grenadierzy pancerni">spis dywizji grenadierów pancernych</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_grenadier%C3%B3w_ludowych" title="Dywizje grenadierów ludowych">spis dywizji grenadierów ludowych</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_grenadier%C3%B3w_III_Rzeszy" title="Dywizje grenadierów III Rzeszy">spis dywizji grenadierów</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_strzelc%C3%B3w_III_Rzeszy" title="Dywizje strzelców III Rzeszy">spis dywizji strzelców</a></li> <li><a href="/wiki/Lekkie_dywizje_piechoty_III_Rzeszy" title="Lekkie dywizje piechoty III Rzeszy">spis lekkich dywizji piechoty</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_polowe_Luftwaffe" title="Dywizje polowe Luftwaffe">spis dywizji polowych Luftwaffe</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_forteczne_III_Rzeszy" title="Dywizje forteczne III Rzeszy">spis dywizji fortecznych</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_g%C3%B3rskie_Wehrmachtu" title="Dywizje górskie Wehrmachtu">spis dywizji górskich</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Niemieckie_dywizje_kawalerii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niemieckie dywizje kawalerii (strona nie istnieje)">spis dywizji kawalerii</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizje_bezpiecze%C5%84stwa_III_Rzeszy" title="Dywizje bezpieczeństwa III Rzeszy">spis dywizji bezpieczeństwa</a></li> <li><a href="/wiki/Jednostki_in%C5%BCynieryjne_Wehrmachtu" title="Jednostki inżynieryjne Wehrmachtu">niemieccy pionierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Niemieckie_wojska_rezerwowe_i_szkoleniowe" title="Niemieckie wojska rezerwowe i szkoleniowe">niemieckie wojska rezerwowe i szkoleniowe</a></li></ul></li> <li><b>Korps</b> (korpus) – grupa 3 do 4 dywizji z własnym sztabem; sztabowi korpusu podlegało znacznie więcej jednostek łączności niż sztabowi dywizji oraz miał znacznie większe rolę w sprawach zaopatrzeniowych podległych mu jednostek; poza dywizjami mógł kontrolować samodzielne jednostki Heerestruppen; zwykle dowodzony przez Generalleutnanta: <ul><li><a href="/wiki/Korpusy_armijne_III_Rzeszy" title="Korpusy armijne III Rzeszy">lista korpusów armijnych</a></li> <li><a href="/wiki/Korpusy_pancerne_III_Rzeszy" title="Korpusy pancerne III Rzeszy">lista korpusów pancernych</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Niemieckie_korpusy_kawalerii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niemieckie korpusy kawalerii (strona nie istnieje)">lista korpusów kawalerii</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Niemieckie_korpusy_g%C3%B3rskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niemieckie korpusy górskie (strona nie istnieje)">lista korpusów górskich</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Niemieckie_korpusy_artylerii_ludowej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niemieckie korpusy artylerii ludowej (strona nie istnieje)">lista korpusów artylerii ludowej</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Niemieckie_korpusy_zmotoryzowane&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niemieckie korpusy zmotoryzowane (strona nie istnieje)">lista korpusów zmotoryzowanych</a></li></ul></li> <li><i><b>Arko (Artilleriekommandeur</b></i>) – samodzielne dowództwo artylerii z licznymi jednostkami wsparcia (łączności, kierowania ogniem) służące do kontrolowania oddziałów artylerii na poziomie ponaddywizyjnym dla lepszej koncentracji ognia; zwykle o stanie dywizji lub brygady; przydzielane najczęściej do korpusu lub armii;</li> <li><i><b>Armee</b></i> – grupa 2 albo więcej korpusów, zwykle dowodzona przez <i>General der</i> (wstawić rodzaj broni, np. <i>Kavallerie</i>) albo <i>Generaloberst</i>, sztab armii miał liczne jednostki łączności i zapewniał wsparcie logistyczne: <ul><li><a href="/wiki/Armie_III_Rzeszy" title="Armie III Rzeszy">lista armii</a></li></ul></li> <li><i><b>Heeresgruppe</b></i> – grupa 2 albo więcej armii, zwykle dowodzona przez <i>Generalfeldmarschall</i>, sztab grupy armii miał liczne jednostki łączności i zapewniał wsparcie logistyczne; ich nazwa pochodzi od kolejnych liter alfabetu lub kierunku/obszaru działań: <ul><li><a href="/wiki/Grupy_armii_III_Rzeszy" title="Grupy armii III Rzeszy">lista grup armii</a></li></ul></li> <li><i><b>Heerestruppe</b></i> – samodzielne bataliony przeznaczone do zapewniania wyspecjalizowanego wsparcia, np. baterie artylerii nadbrzeżnej, bataliony dział samobieżnych; były wyznaczane czasowo do wsparcia konkretnej jednostki;</li> <li><i><b><a href="/wiki/Kampfgruppe" title="Kampfgruppe">Kampfgruppe</a></b></i> – jednostka wojskowa tworzona tymczasowo, w miarę powstających potrzeb, z reguły wokół sztabu regimentu, czasami batalionu; jej nazwa pochodziła z reguły od nazwiska dowódcy; jak tylko zadanie zostało wykonane <i>Kampfgruppe</i> była rozwiązywana, a tworzące ją formacje wracały do swoich macierzystych jednostek;</li> <li><i><b>Kolonnenraum</b></i> – samodzielne jednostki zaopatrzeniowe na szczeblu armii;</li> <li><i><b>Korück (Kommandeur Rückwärtiges Armeegebiet)</b></i> – dowódca obszarów, obejmujących zaplecze armii był odpowiedzialny za instalacje znajdujące się na tyłach i ich bezpieczeństwo; w jego dyspozycji znajdowały się jednostki zabezpieczenia</li></ul> <p><b>Struktura organizacyjna wojsk powietrznych:</b> </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a>.</i></div> <p><b>Struktura organizacyjna wojsk morskich:</b> </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liczebność_Wehrmachtu"><span id="Liczebno.C5.9B.C4.87_Wehrmachtu"></span>Liczebność Wehrmachtu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Liczebność Wehrmachtu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Liczebność Wehrmachtu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <caption>Liczebność Wehrmachtu (w mln) </caption> <tbody><tr> <th>Rok</th> <th>Wojska lądowe</th> <th>Marynarka wojenna</th> <th>Lotnictwo</th> <th>Waffen SS</th> <th>Razem </th></tr> <tr> <td>1939</td> <td>3,74</td> <td>0,122</td> <td>0,677</td> <td>0,023</td> <td>4,562 </td></tr> <tr> <td>1940</td> <td>4,37</td> <td>0,100</td> <td>1,100</td> <td>0,125</td> <td>5,695 </td></tr> <tr> <td>1941</td> <td>5,20</td> <td>0,404</td> <td>1,545</td> <td>0,160</td> <td>7,309 </td></tr> <tr> <td>1942</td> <td>5,75</td> <td>0,570</td> <td>1,900</td> <td>0,190</td> <td>8,410 </td></tr> <tr> <td>1943</td> <td>6,55</td> <td>0,780</td> <td>1,700</td> <td>0,450</td> <td>9,480 </td></tr> <tr> <td>1944</td> <td>6,51</td> <td>0,810</td> <td>1,500</td> <td>0,600</td> <td>9,420 </td></tr> <tr> <td>1945</td> <td>5,30</td> <td>0,700</td> <td>1,100</td> <td>0,830</td> <td>7,930 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tereny_działań"><span id="Tereny_dzia.C5.82a.C5.84"></span>Tereny działań</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Tereny działań" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tereny działań"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>Kierunek wschodni</b> <ul><li>zajęcie <a href="/wiki/Kraj_Sudet%C3%B3w" title="Kraj Sudetów">Sudetów</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Anschluss" title="Anschluss">anschluss</a> Austrii (zwycięstwo)</li> <li>zajęcie Czech i Moraw (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">atak na Polskę</a> (zwycięstwo)</li> <li>pacyfikacja <a href="/wiki/Polski_ruch_oporu_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Polski ruch oporu w czasie II wojny światowej">polskiego ruchu oporu</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">inwazja na ZSRR (początkowy etap)</a> (zwycięstwo)</li> <li>walki z <a href="/wiki/Partyzantka_radziecka" title="Partyzantka radziecka">partyzantką radziecką</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Kampania_krymska" title="Kampania krymska">kampania krymska</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Moskw%C4%85" title="Bitwa pod Moskwą">kampania moskiewska</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Kontrofensywy_sowieckie_1941/1942" title="Kontrofensywy sowieckie 1941/1942">obrona przed kontrofensywami radzieckimi</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Fall_Blau" title="Operacja Fall Blau">ofensywa na Kaukaz</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Bagration" title="Operacja Bagration">obrona Białorusi</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_jasko-kiszyniowska" title="Operacja jasko-kiszyniowska">obrona Mołdawii</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_nadba%C5%82tycka_(1944)" title="Operacja nadbałtycka (1944)">obrona krajów bałtyckich</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Kocio%C5%82_kurlandzki" title="Kocioł kurlandzki">kocioł kurlandzki</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_belgradzka" title="Operacja belgradzka">obrona Jugosławii</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_kosowska" title="Operacja kosowska">obrona Kosowa</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Budapesztu" title="Oblężenie Budapesztu">obrona Węgier</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_wschodniopruska_(1945)" title="Operacja wschodniopruska (1945)">obrona Prus Wschodnich</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_wi%C5%9Bla%C5%84sko-odrza%C5%84ska" title="Operacja wiślańsko-odrzańska">obrona niemieckich ziem wschodnich</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Fr%C3%BChlingserwachen" title="Operacja Frühlingserwachen">ofensywa nad Balatonem</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_wiede%C5%84ska" title="Operacja wiedeńska">obrona Austrii</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_morawsko-ostrawska" title="Operacja morawsko-ostrawska">obrona Moraw</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_berli%C5%84ska" title="Operacja berlińska">obrona Berlina</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_praska" title="Operacja praska">obrona Czech</a> (klęska)</li></ul></li> <li><b>Kierunek zachodni</b> <ul><li><a href="/wiki/Ofensywa_w_Saarze" title="Ofensywa w Saarze">obrona Saary</a> (zwycięstwo)</li> <li><i><a href="/wiki/Dziwna_wojna" title="Dziwna wojna">dziwna wojna</a></i> (nierozstrzygnięta)</li> <li><a href="/wiki/Niemiecka_inwazja_na_Luksemburg" title="Niemiecka inwazja na Luksemburg">inwazja na Luksemburg</a>, <a href="/wiki/Kampania_holenderska" title="Kampania holenderska">na Holandię</a> i <a href="/wiki/Kampania_belgijska" title="Kampania belgijska">na Belgię</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Kampania_francuska_1940" title="Kampania francuska 1940">atak na Francję</a> (zwycięstwo)</li> <li>pacyfikacja <a href="/wiki/Francuski_ruch_oporu" title="Francuski ruch oporu">francuskiego ruchu oporu</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99" title="Bitwa o Anglię">bitwa o Anglię</a> i <a href="/wiki/Operacja_Lew_Morski" title="Operacja Lew Morski">operacja „Lew Morski”</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Overlord" title="Operacja Overlord">obrona przed inwazją aliantów</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Francuskie_powstanie_narodowowyzwole%C5%84cze" title="Francuskie powstanie narodowowyzwoleńcze">tłumienie powstania francuskiego</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Market_Garden" title="Operacja Market Garden">zatrzymanie alianckiego desantu powietrznego w Holandii</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_w_Ardenach" title="Ofensywa w Ardenach">ofensywa w Ardenach</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Nordwind" title="Operacja Nordwind">ofensywa w Alzacji</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Inwazja_aliant%C3%B3w_zachodnich_na_Niemcy" title="Inwazja aliantów zachodnich na Niemcy">obrona Niemiec</a> (klęska)</li></ul></li> <li><b>Kierunek południowy</b> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_ba%C5%82ka%C5%84ska" title="Kampania bałkańska">inwazja na Jugosławię i Grecję</a> (zwycięstwo)</li> <li>walki z <a href="/wiki/Narodowa_Armia_Wyzwolenia_Jugos%C5%82awii" title="Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii">jugosłowiańskim ruchem oporu</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Kret%C4%99" title="Bitwa o Kretę">desant na Krecie</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Malty_(1940%E2%80%931942)" title="Oblężenie Malty (1940–1942)">oblężenie Malty</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa_w_Afryce" title="II wojna światowa w Afryce">kampania północnoafrykańska</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_V%C3%A9suve" title="Operacja Vésuve">obrona Korsyki</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Sabine" title="Operacja Sabine">wsparcie Iraku</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Dodekanez" title="Bitwa o Dodekanez">atak na Dodekanez</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Husky" title="Operacja Husky">kampania sycylijska</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Kampania_w%C5%82oska_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Kampania włoska w czasie II wojny światowej">kampania włoska</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Dragoon" title="Operacja Dragoon">walki na południu Francji</a> (klęska)</li></ul></li> <li><b>Kierunek północny</b> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_du%C5%84ska" title="Kampania duńska">kampania duńska</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Kampania_norweska" title="Kampania norweska">kampania norweska</a> (zwycięstwo)</li> <li><a href="/wiki/Dzia%C5%82ania_wojenne_w_Arktyce_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Działania wojenne w Arktyce w czasie II wojny światowej">działania w Arktyce</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Wojna_lapo%C5%84ska" title="Wojna lapońska">atak na Finlandię</a> (klęska)</li> <li>obrona <a href="/wiki/Finnmark" title="Finnmark">Finnmarku</a> (klęska)</li> <li><a href="/wiki/Operacja_Doomsday" title="Operacja Doomsday">rozbrajanie sił w Norwegii</a> (klęska)</li></ul></li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Kriegsgefangene_in_Aachen_(1944).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg/220px-Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg" decoding="async" width="220" height="305" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg/330px-Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg/440px-Kriegsgefangene_in_Aachen_%281944%29.jpg 2x" data-file-width="2150" data-file-height="2980" /></a><figcaption>Żołnierze Wehrmachtu wzięci do niewoli w <a href="/wiki/Akwizgran" title="Akwizgran">Akwizgranie</a> (1944)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oddziały_sprzymierzone_i_kolaborujące_z_Wehrmachtem"><span id="Oddzia.C5.82y_sprzymierzone_i_kolaboruj.C4.85ce_z_Wehrmachtem"></span>Oddziały sprzymierzone i kolaborujące z Wehrmachtem</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Oddziały sprzymierzone i kolaborujące z Wehrmachtem" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Oddziały sprzymierzone i kolaborujące z Wehrmachtem"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Armie_sprzymierzone_z_Wehrmachtem" title="Armie sprzymierzone z Wehrmachtem">Armie sprzymierzone z Wehrmachtem</a>.</i></div> <p>Wymieniono tylko zwarte formacje czynnie współdziałające z Niemcami w czasie <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">wojny</a>, a więc lista nie zawiera wszystkich sprzymierzeńców III Rzeszy: </p> <ul><li><a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armia Czerwona</a> (we wrześniu 1939 r. w Polsce),</li> <li><a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a> (<a href="/wiki/W%C5%82oska_Republika_Socjalna" title="Włoska Republika Socjalna">enklawa północna</a> do kwietnia 1945),</li> <li><a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandia</a> (do lutego 1944) (z powodu wspólnego przeciwnika – ZSRR; pomiędzy Finlandią a III Rzeszą dochodziło do różnych zatargów np. gdy Niemcy zażądali wydania Żydów – minister SW przekazał pięciu, którzy nie mieli fińskiego obywatelstwa – wybuchł skandal, a minister podał się do dymisji<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2014-12">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>),</li> <li><a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunia</a> (do 23 sierpnia 1944, Legion <a href="/wiki/%C5%BBelazna_Gwardia" title="Żelazna Gwardia">Żelazna Gwardia</a> do maja 1945),</li> <li><a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgry</a> (do marca 1945),</li> <li><a href="/wiki/S%C5%82owacja" title="Słowacja">Słowacja</a> (do początku 1945),</li> <li><a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgaria</a> (do września 1944),</li> <li><a href="/wiki/Chorwacja" title="Chorwacja">Chorwacja</a> (do końca wojny),</li> <li><a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a> (tylko ochotnicy, od 1942 <i>Błękitna Dywizja</i>),</li> <li><a href="/wiki/1_Rosyjska_Armia_Narodowa" title="1 Rosyjska Armia Narodowa">1 Rosyjska Armia Narodowa</a> pod koniec wojny walczyła z Armią Czerwoną na terenie Austrii, niedobitki internowane w Liechtensteinie,</li> <li><a href="/wiki/Rosyjska_Armia_Wyzwole%C5%84cza" title="Rosyjska Armia Wyzwoleńcza">Rosyjska Armia Wyzwoleńcza</a> (ROA) – utworzona z jeńców radzieckich jesienią 1944 i złożona z dwóch dywizji, jej dowódcą był generał <a href="/wiki/Andriej_W%C5%82asow" title="Andriej Własow">Andriej Własow</a>,</li> <li><a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indie</a> (rząd opozycyjny) <a href="/wiki/Ochotniczy_Legion_Hinduski" title="Ochotniczy Legion Hinduski">Legion Hinduski</a>,</li> <li><a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliski Wschód</a> – <a href="/wiki/Legion_Arabski" title="Legion Arabski">Legion Arabski</a>,</li> <li><a href="/wiki/1/82_Szwadron_Kozacki" title="1/82 Szwadron Kozacki">1/82 Szwadron Kozacki</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[7]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Stopnie">Stopnie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Stopnie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stopnie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wykaz_stopni_w_niemieckich_si%C5%82ach_zbrojnych_(Wehrmacht)" title="Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)">Wykaz stopni w niemieckich siłach zbrojnych (Wehrmacht)</a>.</i></div> <table class="wikitable"> <caption>Wykaz stopni w Wehrmachcie w latach 1935–1945<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[8]</a></sup> </caption> <tbody><tr> <th># </th> <th>Stopień </th> <th>Naramiennik </th> <th>Polski odpowiednik </th> <th>Uwagi </th></tr> <tr> <td rowspan="2">22 </td> <td><a href="/wiki/Szeregowy" title="Szeregowy">Soldat</a>, także Schütze, Jäger, Kanonier, Grenadier, Panzerschütze, Panzergrenadier i inne </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="196" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Szeregowy" title="Szeregowy">szeregowy</a> </td> <td> </td></tr> <tr bgcolor="F5F5DC"> <td>Unteroffizieranwärter (UA) </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg/75px-Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg/113px-Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg/150px-Heer-Unteroffizieranw%C3%A4rter_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="148" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Elew" title="Elew">elew</a> </td> <td>kandydat na podoficera; mógł nosić stopnie od Soldat do Stabsgefreiter. </td></tr> <tr> <td>21 </td> <td><a href="/w/index.php?title=Obersoldat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obersoldat (strona nie istnieje)">Obersoldat</a>, także Oberschütze, Oberkanionier itp. jak wyżej </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="196" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6(Soldat)_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg/35px-WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="35" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg/53px-WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg/70px-WMacht_OR1a_Ober%E2%80%A6%28Soldat%29_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="250" data-file-height="250" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Szeregowy" title="Szeregowy">szeregowy</a> </td> <td>stopień pośredni między szeregowym a starszym szeregowym; nadawany po roku służby w czasie pokoju lub po pół roku służby w czasie wojny żołnierzom nieawansowanym do stopnia <a href="/wiki/Gefrajter" title="Gefrajter">gefrajtra</a>. </td></tr> <tr> <td>20 </td> <td><a href="/wiki/Gefrajter" title="Gefrajter">Gefreiter</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="196" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg/35px-WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="35" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg/53px-WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg/70px-WMacht_H_OR2_Gefr_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="510" data-file-height="445" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Starszy_szeregowy" title="Starszy szeregowy">starszy szeregowy</a> </td> <td>stopień możliwy do uzyskania podczas służby zasadniczej </td></tr> <tr> <td>19 </td> <td>Obergefreiter </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="196" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR3b_OGefr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR3b_OGefr.svg/35px-WMacht_H_OR3b_OGefr.svg.png" decoding="async" width="35" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR3b_OGefr.svg/53px-WMacht_H_OR3b_OGefr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR3b_OGefr.svg/70px-WMacht_H_OR3b_OGefr.svg.png 2x" data-file-width="510" data-file-height="445" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR3a_OGefr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/WMacht_H_OR3a_OGefr.svg/35px-WMacht_H_OR3a_OGefr.svg.png" decoding="async" width="35" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/WMacht_H_OR3a_OGefr.svg/53px-WMacht_H_OR3a_OGefr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/WMacht_H_OR3a_OGefr.svg/70px-WMacht_H_OR3a_OGefr.svg.png 2x" data-file-width="510" data-file-height="445" /></a></span><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[9]</a></sup> </td> <td><a href="/wiki/Kapral" title="Kapral">kapral</a> </td> <td>jak wyżej; stopień kaprala (dowódcy drużyny) w armii III Rzeszy nie miał statusu podoficera<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[10]</a></sup> </td></tr> <tr> <td>18 </td> <td>Hauptgefreiter/<br />Stabsgefreiter </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_Inf_OR4-1_Mannschaften01_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="196" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg/35px-WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="35" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg/53px-WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg/70px-WMacht_H_OR4_StGefr_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="510" data-file-height="445" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Starszy_kapral" title="Starszy kapral">starszy kapral</a> </td> <td><i>Hauptgefreiter</i> używany tylko w <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a><br /><i>Stabsgefreiter</i> został zniesiony w 1934 r., ale dotychczasowi posiadacze stopnia zachowali go. Awanse wznowiono w 1942 r. </td></tr> <tr> <td>17 </td> <td>Unteroffizier </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OR5b_Uffz_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="149" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Plutonowy" title="Plutonowy">plutonowy</a> </td> <td>pierwszy stopień podoficerski, nadawany najlepszym żołnierzom służby zasadniczej z chwilą przejścia do rezerwy </td></tr> <tr> <td rowspan="2">16 </td> <td>Unterfeldwebel/<br />Unterwachtmeister </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OR5a_UFw_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="149" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Sier%C5%BCant" title="Sierżant">sierżant</a>/<br /><a href="/wiki/Wachmistrz" title="Wachmistrz">wachmistrz</a> </td> <td>dosłownie „młodszy sierżant”; nadawany automatycznie po 3 latach służby w stopniu <a href="/w/index.php?title=Unteroffizier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unteroffizier (strona nie istnieje)">Unteroffizier</a> podoficerom nieawansowanym do stopnia <a href="/wiki/Feldfebel" title="Feldfebel">feldfebla</a>. </td></tr> <tr bgcolor="F5F5DC"> <td>Fähnrich albo Fahnenjunker </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg/75px-Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg/113px-Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg/150px-Heer-Fahnenjunker-Unterfeldwebel_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="148" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Podchor%C4%85%C5%BCy_(stopie%C5%84_wojskowy)" title="Podchorąży (stopień wojskowy)">podchorąży</a> </td> <td>słuchacz szkoły oficerskiej; jest to tytuł, a nie stopień </td></tr> <tr> <td>15 </td> <td>Feldwebel/<br />Wachtmeister </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OR6_Fw_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="149" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Starszy_sier%C5%BCant" title="Starszy sierżant">starszy sierżant</a>/<br /><a href="/wiki/Starszy_sier%C5%BCant" title="Starszy sierżant">starszy wachmistrz</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">14 </td> <td>Oberfeldwebel/<br />Oberwachtmeister </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OR7_OFw_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="149" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Sier%C5%BCant_sztabowy" title="Sierżant sztabowy">sierżant sztabowy</a>/<br /><a href="/wiki/Sier%C5%BCant_sztabowy" title="Sierżant sztabowy">wachmistrz sztabowy</a> </td> <td> </td></tr> <tr bgcolor="F5F5DC"> <td>Oberfähnrich </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg/75px-Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg/113px-Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg/150px-Heer-Fahnenjunker-Oberfeldwebel_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="148" /></a></span> </td> <td>starszy podchorąży </td> <td>słuchacz szkoły oficerskiej po ukończeniu szkoły, ale przed mianowaniem na stopień oficerski; jest to tytuł, a nie stopień </td></tr> <tr> <td>13 </td> <td>Stabsfeldwebel/<br />Stabswachtmeister </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OR8_StFw_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="384" data-file-height="149" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Starszy_sier%C5%BCant_sztabowy" title="Starszy sierżant sztabowy">starszy sierżant sztabowy</a> </td> <td>stopień zastrzeżony dla podoficerów zawodowych; nadawany po min. 12 latach służby. </td></tr> <tr> <td>12 </td> <td>Leutnant </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Leutnant_Epaulette.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Leutnant_Epaulette.jpg/75px-Leutnant_Epaulette.jpg" decoding="async" width="75" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Leutnant_Epaulette.jpg/113px-Leutnant_Epaulette.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Leutnant_Epaulette.jpg/150px-Leutnant_Epaulette.jpg 2x" data-file-width="4868" data-file-height="2000" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Podporucznik" title="Podporucznik">podporucznik</a> </td> <td>najniższy stopień oficerski; dosłownie <i>porucznik</i> </td></tr> <tr> <td>11 </td> <td>Oberleutnant </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Oberleutnant_Epaulette.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Oberleutnant_Epaulette.jpg/75px-Oberleutnant_Epaulette.jpg" decoding="async" width="75" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Oberleutnant_Epaulette.jpg/113px-Oberleutnant_Epaulette.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Oberleutnant_Epaulette.jpg/150px-Oberleutnant_Epaulette.jpg 2x" data-file-width="1944" data-file-height="799" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Porucznik" title="Porucznik">porucznik</a> </td> <td>dosłownie <i>nadporucznik</i> </td></tr> <tr> <td>10 </td> <td>Hauptmann/<br />Rittmeister </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Hauptmann_Epaulette.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Hauptmann_Epaulette.jpg/75px-Hauptmann_Epaulette.jpg" decoding="async" width="75" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Hauptmann_Epaulette.jpg/113px-Hauptmann_Epaulette.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Hauptmann_Epaulette.jpg/150px-Hauptmann_Epaulette.jpg 2x" data-file-width="1944" data-file-height="799" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Kapitan_(ranga)" title="Kapitan (ranga)">kapitan</a>/<br /><a href="/wiki/Rotmistrz" title="Rotmistrz">rotmistrz</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>9 </td> <td>Major </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OF3_Maj_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="202" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Major" title="Major">major</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>8 </td> <td>Oberstleutnant </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OF4_OTL_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="202" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Podpu%C5%82kownik" title="Podpułkownik">podpułkownik</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>7 </td> <td>Oberst </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg/75px-WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg.png" decoding="async" width="75" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg/113px-WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg/150px-WMacht_H_OF5_Oberst_Inf_h.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="202" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Pu%C5%82kownik" title="Pułkownik">pułkownik</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>6 </td> <td>Generalmajor </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_OF6_GenMaj_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="280" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Genera%C5%82_major" title="Generał major">generał major</a>/<br /><a href="/wiki/Genera%C5%82_brygady" title="Generał brygady">generał brygady</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>5 </td> <td>Generalleutnant </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_OF7_GenLt_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="280" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Genera%C5%82_porucznik" title="Generał porucznik">generał porucznik</a>/<br /><a href="/wiki/Genera%C5%82_dywizji" title="Generał dywizji">generał dywizji</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>4 </td> <td>General, z podaniem nazwy rodzaju wojsk np. General der Infanterie, General der Panzertruppen, General der Artillerie, General der Kavallerie </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_OF8_GenWaGtg_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="280" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/General_(stopie%C5%84_Wehrmacht)" class="mw-redirect" title="General (stopień Wehrmacht)">generał</a> (piechoty, wojsk pancernych, artylerii, kawalerii)/<br /><a href="/wiki/Genera%C5%82_broni" title="Generał broni">generał broni</a> </td> <td>generał danej broni </td></tr> <tr> <td>3 </td> <td>Generaloberst </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg/75px-WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg.png" decoding="async" width="75" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg/113px-WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg/150px-WMacht_H_OF9_GenOberst_h_1935-1945.svg.png 2x" data-file-width="628" data-file-height="274" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Genera%C5%82_pu%C5%82kownik" title="Generał pułkownik">generał pułkownik</a>/<br /><a href="/wiki/Genera%C5%82_armii" title="Generał armii">generał armii</a> </td> <td>przewidziano też stopień „Generaloberst mit der Rang eines Generalfeldmarschall” (zniesiony w 1940 r.), ale nikomu go nie nadano </td></tr> <tr> <td>2 </td> <td>Generalfeldmarschall </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg/75px-WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg.png" decoding="async" width="75" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg/113px-WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg/150px-WMacht_H_OF10_GenFeldmarschall01_h_1942.svg.png 2x" data-file-width="628" data-file-height="274" /></a></span> </td> <td><a href="/wiki/Generalfeldmarschall" title="Generalfeldmarschall">marszałek</a> </td> <td>dosłownie „<a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_polny" title="Marszałek polny">marszałek polny</a>”; za polski odpowiednik należy uznać stopień <a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_Polski" title="Marszałek Polski">marszałka Polski</a> </td></tr> <tr> <td>1 </td> <td><a href="/wiki/Reichsmarschall" title="Reichsmarschall">Reichsmarschall</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg/75px-Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg.png" decoding="async" width="75" height="32" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg/113px-Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg/150px-Luftwaffe_epaulette_Reichsmarschall.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="170" /></a></span> </td> <td><i>brak</i> </td> <td>Marszałek Rzeszy – stopień otrzymał jedynie <a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Hermann Göring</a>; za odpowiednik w innych państwach można uznać tytuł <a href="/wiki/Generalissimus" title="Generalissimus">generalissimusa</a>; brak polskiego odpowiednika </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Insygnia">Insygnia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Insygnia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Insygnia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mundury">Mundury</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Mundury" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Mundury"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Historia <a href="/wiki/Mundur_wojskowy" title="Mundur wojskowy">mundurów</a> Wehrmachtu sięga czasów <a href="/wiki/Reichswehra" title="Reichswehra">Reichswehry</a> i 1915 roku. Pierwszych poważnych zmian umundurowania dokonywali <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">naziści</a> na przełomie 1934/1935 roku, wprowadzili wtedy nazistowskie insygnia, zmienili krój kurtek oraz wprowadzili tzw. <a href="/wiki/Stahlhelm" title="Stahlhelm">Stahlhelm</a> typ M35, który z czasem stał się charakterystyczny dla niemieckiego <a href="/wiki/Militaryzm" title="Militaryzm">militaryzmu</a>. Od 1934 r. na czapkach i na prawej piersi munduru miały być noszone nazistowskie <i><a href="/wiki/God%C5%82o_III_Rzeszy" title="Godło III Rzeszy">Parteiadlery</a></i> – <a href="/wiki/Orze%C5%82_(symbol)" title="Orzeł (symbol)">orły</a> ze <a href="/wiki/Swastyka" title="Swastyka">swastyką</a> wzorowane na orłach <a href="/wiki/Legion" title="Legion">legionów</a> rzymskich<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[11]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Flagi">Flagi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Flagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Flagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg" class="mw-file-description" title="Flaga naczelnego dowódcy Wehrmachtu w latach 1935–1938 (Adolf Hitler używał osobistego sztandaru)"><img alt="Flaga naczelnego dowódcy Wehrmachtu w latach 1935–1938 (Adolf Hitler używał osobistego sztandaru)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg/120px-Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg/180px-Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg/240px-Wehrmacht_Commander-in-Chief_flag.svg.png 2x" data-file-width="969" data-file-height="969" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga naczelnego dowódcy Wehrmachtu w latach 1935–1938 (Adolf Hitler używał osobistego sztandaru)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Chef_OKW_Version_1.svg" class="mw-file-description" title="Flaga komendanta OKW (1938–1941)"><img alt="Flaga komendanta OKW (1938–1941)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chef_OKW_Version_1.svg/120px-Chef_OKW_Version_1.svg.png" decoding="async" width="120" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chef_OKW_Version_1.svg/180px-Chef_OKW_Version_1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chef_OKW_Version_1.svg/240px-Chef_OKW_Version_1.svg.png 2x" data-file-width="1026" data-file-height="712" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga komendanta <a href="/wiki/Oberkommando_der_Wehrmacht" title="Oberkommando der Wehrmacht">OKW</a> (1938–1941)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg" class="mw-file-description" title="Flaga komendanta OKW (1941–1945)"><img alt="Flaga komendanta OKW (1941–1945)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg/120px-Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg.png" decoding="async" width="120" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg/180px-Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg/240px-Chef_des_Oberkommandos_der_Wehrmacht_als_Generalfeldmarschall.svg.png 2x" data-file-width="1328" data-file-height="891" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga komendanta OKW (1941–1945)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy (członka Wehrmachtu) policji i administracji na terenach okupowanych"><img alt="Flaga dowódcy (członka Wehrmachtu) policji i administracji na terenach okupowanych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg/112px-Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg.png" decoding="async" width="112" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg/168px-Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg/224px-Milit%C3%A4rbefehlshaber.svg.png 2x" data-file-width="777" data-file-height="833" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy (członka Wehrmachtu) policji i administracji na terenach okupowanych</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wehrmachtbefehlshaber.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy oddziałów Wehrmachtu na terenach okupowanych nieobjętych administracją wojskową"><img alt="Flaga dowódcy oddziałów Wehrmachtu na terenach okupowanych nieobjętych administracją wojskową" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Wehrmachtbefehlshaber.svg/108px-Wehrmachtbefehlshaber.svg.png" decoding="async" width="108" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Wehrmachtbefehlshaber.svg/161px-Wehrmachtbefehlshaber.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Wehrmachtbefehlshaber.svg/215px-Wehrmachtbefehlshaber.svg.png 2x" data-file-width="737" data-file-height="822" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy oddziałów Wehrmachtu na terenach okupowanych nieobjętych administracją wojskową</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:OKH1.svg" class="mw-file-description" title="Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1933–1935)"><img alt="Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1933–1935)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/OKH1.svg/116px-OKH1.svg.png" decoding="async" width="116" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/OKH1.svg/174px-OKH1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/OKH1.svg/232px-OKH1.svg.png 2x" data-file-width="730" data-file-height="755" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1933–1935)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:OKH2.svg" class="mw-file-description" title="Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1935–1941)"><img alt="Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1935–1941)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/OKH2.svg/115px-OKH2.svg.png" decoding="async" width="115" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/OKH2.svg/172px-OKH2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/OKH2.svg/230px-OKH2.svg.png 2x" data-file-width="779" data-file-height="813" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga naczelnego dowódcy wojsk lądowych (1935–1941)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Chef_Generalstab_Heer.svg" class="mw-file-description" title="Flaga szefa Sztabu Generalnego wojsk lądowych (1944–1945)"><img alt="Flaga szefa Sztabu Generalnego wojsk lądowych (1944–1945)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Chef_Generalstab_Heer.svg/114px-Chef_Generalstab_Heer.svg.png" decoding="async" width="114" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Chef_Generalstab_Heer.svg/171px-Chef_Generalstab_Heer.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Chef_Generalstab_Heer.svg/228px-Chef_Generalstab_Heer.svg.png 2x" data-file-width="846" data-file-height="891" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga szefa Sztabu Generalnego wojsk lądowych (1944–1945)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy grupy armii (1941–1945)"><img alt="Flaga dowódcy grupy armii (1941–1945)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg/120px-Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg/180px-Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg/240px-Oberbefehlshaber_Heeresgruppe.svg.png 2x" data-file-width="660" data-file-height="660" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy <a href="/wiki/Grupa_armii" title="Grupa armii">grupy armii</a> (1941–1945)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg" class="mw-file-description" title="Flaga szefa sztabu grupy armii (1933–1945)"><img alt="Flaga szefa sztabu grupy armii (1933–1945)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg/120px-Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg/180px-Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg/240px-Oberbefehlshaber_Armeeoberkommando.svg.png 2x" data-file-width="660" data-file-height="660" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga szefa sztabu grupy armii (1933–1945)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Befehlshaber_Panzergruppe.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy armii pancernej"><img alt="Flaga dowódcy armii pancernej" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Befehlshaber_Panzergruppe.svg/120px-Befehlshaber_Panzergruppe.svg.png" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Befehlshaber_Panzergruppe.svg/180px-Befehlshaber_Panzergruppe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Befehlshaber_Panzergruppe.svg/240px-Befehlshaber_Panzergruppe.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy <a href="/wiki/Armia_pancerna" title="Armia pancerna">armii pancernej</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Kommandierender_General_Armeekorps.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy korpusu armijnego"><img alt="Flaga dowódcy korpusu armijnego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Kommandierender_General_Armeekorps.svg/120px-Kommandierender_General_Armeekorps.svg.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Kommandierender_General_Armeekorps.svg/180px-Kommandierender_General_Armeekorps.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Kommandierender_General_Armeekorps.svg/240px-Kommandierender_General_Armeekorps.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy <a href="/wiki/Korpus_(wojsko)" title="Korpus (wojsko)">korpusu armijnego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Kommandeur_einer_Division.svg" class="mw-file-description" title="Flaga dowódcy dywizji"><img alt="Flaga dowódcy dywizji" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Kommandeur_einer_Division.svg/120px-Kommandeur_einer_Division.svg.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Kommandeur_einer_Division.svg/180px-Kommandeur_einer_Division.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Kommandeur_einer_Division.svg/240px-Kommandeur_einer_Division.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="450" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Flaga dowódcy <a href="/wiki/Dywizja" title="Dywizja">dywizji</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Proporce">Proporce</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Proporce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Proporce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg" class="mw-file-description" title="Proporzec samochodowy feldmarszałka"><img alt="Proporzec samochodowy feldmarszałka" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg/116px-Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg.png" decoding="async" width="116" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg/174px-Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg/232px-Hoheitszeichen_Kfz_Generalfeldmarschall.svg.png 2x" data-file-width="849" data-file-height="877" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Proporzec samochodowy <a href="/wiki/Generalfeldmarschall" title="Generalfeldmarschall">feldmarszałka</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg" class="mw-file-description" title="Proporzec samochodowy generałów wojsk lądowych"><img alt="Proporzec samochodowy generałów wojsk lądowych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg/120px-Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg.png" decoding="async" width="120" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg/180px-Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg/240px-Krafwagen_Hoheitszeichen_Generale.svg.png 2x" data-file-width="1283" data-file-height="903" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Proporzec samochodowy generałów wojsk lądowych</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg" class="mw-file-description" title="Proporzec samochodowy oficerów wojsk lądowych"><img alt="Proporzec samochodowy oficerów wojsk lądowych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg/120px-Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg.png" decoding="async" width="120" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg/180px-Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg/240px-Kraftwagenhoheitszeichen_%C3%BCbrige_Angeh%C3%B6rige_des_Heeres.svg.png 2x" data-file-width="1251" data-file-height="871" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Proporzec samochodowy oficerów wojsk lądowych</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uzbrojenie_Wehrmachtu">Uzbrojenie Wehrmachtu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Uzbrojenie Wehrmachtu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uzbrojenie Wehrmachtu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niemieckie siły zbrojne były częściowo wyposażone w nowoczesny sprzęt, jednak ograniczone zasoby powodowały, że to nowoczesne wyposażenie nie było dostępne dla wszystkich jednostek. Tylko 40% sił Wehrmachtu było zmotoryzowane lub zmechanizowane, reszta korzystała z transportu konnego <a href="/wiki/Tabor_wojskowy" title="Tabor wojskowy">taborów</a>, a przemieszczanie wojska odbywało się transportem kolejowym. Można było zaobserwować, że jednostki frontowe były wyposażone w uzbrojenie bardziej nowoczesne niż oddziały na terenach okupowanych, gdzie do zwalczania partyzantów stosowano <a href="/wiki/Bro%C5%84_zdobyczna" title="Broń zdobyczna">uzbrojenie zdobyczne</a>, pochodzące z różnych krajów. </p><p>Sukcesy w pierwszych latach wojny wynikały między innymi z przewagi dzięki nowoczesnemu uzbrojeniu uderzeniowemu wojsk pancernych i lotnictwa, a przede wszystkim nowych koncepcji taktycznych, wypróbowanych w wojnie domowej w Hiszpanii pod kryptonimem <a href="/wiki/Legion_Condor" title="Legion Condor">Legion Condor</a>. </p><p>Uzbrojenie poszczególnych części sił zbrojnych było uzależnione, a częściowo wymuszone od ich wzajemnego współdziałania, przede wszystkim lotnictwa z armią lądową i marynarką wojenną. </p> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Niemiecka_bro%C5%84_strzelecka_2W%C5%9A" title="Szablon:Niemiecka broń strzelecka 2WŚ"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Niemiecka_bro%C5%84_strzelecka_2W%C5%9A" title="Dyskusja szablonu:Niemiecka broń strzelecka 2WŚ"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Niemiecka_bro%C5%84_strzelecka_2W%C5%9A&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Bro%C5%84_strzelecka" title="Broń strzelecka">Broń strzelecka</a> i <a href="/wiki/Miotacz_ognia" title="Miotacz ognia">miotacze ognia</a> <a class="mw-selflink selflink">Wehrmachtu</a> z okresu <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pistolet" title="Pistolet">Pistolety</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pistolet_Mauser_C96" title="Pistolet Mauser C96">C96</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Dreyse_M1907" title="Pistolet Dreyse M1907">M1907</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Parabellum" title="Pistolet Parabellum">P08</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Walther_PP" title="Pistolet Walther PP">PP</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Walther_PPK" title="Pistolet Walther PPK">PPK</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Mauser_M1914" title="Pistolet Mauser M1914">M1914/34</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Sauer_38H" title="Pistolet Sauer 38H">38H</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Walther_P38" title="Pistolet Walther P38">P38</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Mauser_HSc" title="Pistolet Mauser HSc">HSc</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Vis_wz._35" title="Pistolet Vis wz. 35">P35(p)</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_Browning_HP" title="Pistolet Browning HP">P640(b)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pistolet_Mle_1935A&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pistolet Mle 1935A (strona nie istnieje)">P625(f)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy" title="Pistolet maszynowy">Pistolety maszynowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_18" title="Pistolet maszynowy MP 18">MP 18</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_28_II" title="Pistolet maszynowy MP 28 II">MP 28II</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_34" title="Pistolet maszynowy MP 34">MP 34(ö)</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_35" title="Pistolet maszynowy MP 35">MP 35</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_EMP" title="Pistolet maszynowy EMP">EMP 35</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_38" title="Pistolet maszynowy MP 38">MP 38</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_40" title="Pistolet maszynowy MP 40">MP 40</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_41" title="Pistolet maszynowy MP 41">MP 41</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_3008" title="Pistolet maszynowy MP 3008">MP 3008</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_Beretta_Mod._1938" title="Pistolet maszynowy Beretta Mod. 1938">MP 738(i)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Strzelba" title="Strzelba">Strzelby</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Strzelba_M30_Luftwaffe_Drilling" title="Strzelba M30 Luftwaffe Drilling">M30 Luftwaffe Drilling</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin" title="Karabin">Karabiny</a> i <a href="/wiki/Karabinek_(bro%C5%84)" title="Karabinek (broń)">karabinki</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a4_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin_powtarzalny" title="Karabin powtarzalny">powtarzalne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_Mauser_Gew98" title="Karabin Mauser Gew98">Gew98</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_Mauser_Kar98" title="Karabinek Mauser Kar98">Kar98a</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_Mauser_Gew98#Okres_po_I_wojnie_światowej" title="Karabin Mauser Gew98">Kar98b</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_Mauser_Kar98k" title="Karabinek Mauser Kar98k">Kar98k</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_wz._29#Gewehr_G29/40" title="Karabinek wz. 29">Gew29/40</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_vz._33#Gewehr_33/40_(t)" title="Karabinek vz. 33">Gew33/40(t)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Karabin_FEG_35M&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karabin FEG 35M (strona nie istnieje)">Gew98/40</a></li> <li><a href="/wiki/Karabiny_Volkssturmgewehr" title="Karabiny Volkssturmgewehr">VG1, VG2, VG5</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin_samopowtarzalny" title="Karabin samopowtarzalny">samopowtarzalne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_Gew41" title="Karabin Gew41">Gew41</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_Gew43" title="Karabin Gew43">Gew43 (Kar43)</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_VG_1-5" title="Karabin VG 1-5">VG 1-5</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin_automatyczny" title="Karabin automatyczny">automatyczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_FG42" title="Karabin FG42">FG 42</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_MKb_42" title="Karabinek MKb 42">MKb 42(H)</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_StG44" title="Karabinek StG44">StG 44 (MP 43, MP 44)</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin_maszynowy" title="Karabin maszynowy">Karabiny maszynowe</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a5_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/R%C4%99czny_karabin_maszynowy" title="Ręczny karabin maszynowy">ręczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_ZB_vz._26" title="Karabin maszynowy ZB vz. 26">MG 26(t)</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_ZB_vz._30" title="Karabin maszynowy ZB vz. 30">MG 30(t)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Lekki_karabin_maszynowy" title="Lekki karabin maszynowy">lekkie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_08/15" title="Karabin maszynowy MG 08/15">MG 08/15</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_13" title="Karabin maszynowy MG 13">MG 13</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ci%C4%99%C5%BCki_karabin_maszynowy" title="Ciężki karabin maszynowy">ciężkie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG08" title="Karabin maszynowy MG08">MG 08</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Uniwersalny_karabin_maszynowy" title="Uniwersalny karabin maszynowy">uniwersalne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_34" title="Karabin maszynowy MG 34">MG 34</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_42" title="Karabin maszynowy MG 42">MG 42</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Lotniczy_karabin_maszynowy" title="Lotniczy karabin maszynowy">lotnicze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_15" title="Karabin maszynowy MG 15">MG 15</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_17" title="Karabin maszynowy MG 17">MG 17</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_81" title="Karabin maszynowy MG 81">MG 81</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_131" title="Karabin maszynowy MG 131">MG 131</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_151" title="Karabin maszynowy MG 151">MG 151</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karabin_przeciwpancerny" title="Karabin przeciwpancerny">Karabiny przeciwpancerne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Karabin_przeciwpancerny_PzB38" title="Karabin przeciwpancerny PzB38">PzB38/39</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_przeciwpancerny_M.SS-41" title="Karabin przeciwpancerny M.SS-41">M.SS-41</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Granat_r%C4%99czny" title="Granat ręczny">Granaty ręczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Stielhandgranate_24" title="Stielhandgranate 24">Stielhandgranate 24</a></li> <li><a href="/wiki/Granat_Eihandgranate_39" class="mw-redirect" title="Granat Eihandgranate 39">Eihandgranate 39</a></li> <li><a href="/wiki/Volkshandgranate_45" title="Volkshandgranate 45">Volkshandgranate 45</a></li> <li><a href="/wiki/Panzerwurfmine" title="Panzerwurfmine">Panzerwurfmine</a></li> <li><a href="/wiki/Hafthohlladung" title="Hafthohlladung">Hafthohlladung</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Granatnik" title="Granatnik">Granatniki</a><br /> i <a href="/wiki/Przeno%C5%9Bny_przeciwlotniczy_zestaw_rakietowy" title="Przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy">przenośne wyrzutnie<br />przeciwlotnicze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Granatnik_l.Gr.W.36" title="Granatnik l.Gr.W.36">l.Gr.W.36</a></li> <li><a href="/wiki/Granatnik_Kampfpistole" title="Granatnik Kampfpistole">Kampfpistole</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_przeciwpancerny_PzB38" title="Karabin przeciwpancerny PzB38">GrB 39</a></li> <li><a href="/wiki/Panzerfaust" title="Panzerfaust">Panzerfaust</a></li> <li><a href="/wiki/8,8_cm_Raketenwerfer_43" title="8,8 cm Raketenwerfer 43">Raketenwerfer 43</a></li> <li><a href="/wiki/Raketenpanzerb%C3%BCchse_Panzerschreck" title="Raketenpanzerbüchse Panzerschreck">Panzerschreck</a></li> <li><a href="/wiki/Fliegerfaust" title="Fliegerfaust">Fliegerfaust</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Miotacz_ognia" title="Miotacz ognia">Miotacze ognia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Abwehrflammenwerfer_42" title="Abwehrflammenwerfer 42">Abwehrflammenwerfer 42</a></li> <li><a href="/wiki/Einstossflammenwerfer_46" title="Einstossflammenwerfer 46">Einstossflammenwerfer 46</a></li> <li><a href="/wiki/Flammenwerfer_35" title="Flammenwerfer 35">Flammenwerfer 35</a> (<a href="/wiki/Mittlerer_flammenwerfer_(Flammenwerfer_35)" title="Mittlerer flammenwerfer (Flammenwerfer 35)">Mittlerer flammenwerfer</a>)</li> <li><a href="/wiki/Flammenwerfer_40" title="Flammenwerfer 40">Flammenwerfer 40</a></li> <li><a href="/wiki/Flammenwerfer_41" title="Flammenwerfer 41">Flammenwerfer 41</a></li></ul> </td></tr><tr class="a10"><th class="navbox-group opis" scope="row">Konstrukcje <a href="/wiki/Prototyp" title="Prototyp">prototypowe</a><br /> i eksperymentalne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_MP_36III" title="Pistolet maszynowy MP 36III">MP 36III</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_EMP_36" title="Pistolet maszynowy EMP 36">EMP 36</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_MKb_42" title="Karabinek MKb 42">MKb 42(W)</a></li> <li><a href="/wiki/Pistolet_maszynowy_EMP_44" title="Pistolet maszynowy EMP 44">EMP 44</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_StG45(M)" class="mw-redirect" title="Karabin StG45(M)">StG 45(M)</a></li> <li><a href="/wiki/Karabinek_Grossfuss" title="Karabinek Grossfuss">Grossfuss</a></li> <li><a href="/wiki/Volkspistole" title="Volkspistole">Volkspistole</a></li> <li><a href="/wiki/Karabiny_Volkssturmgewehr" title="Karabiny Volkssturmgewehr">VG3 (VG45)</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Armia_lądowa_–_Heer"><span id="Armia_l.C4.85dowa_.E2.80.93_Heer"></span>Armia lądowa – <i>Heer</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Armia lądowa – Heer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Armia lądowa – Heer"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wojska pancerne dysponowały typami czołgów, które jednak pod względem technicznym nie przewyższały sprzętu alianckiego. W czasie kampanii w Polsce 1939 i we Francji 1940 walczyły przeważnie lekkie czołgi <a href="/wiki/Panzerkampfwagen_I" title="Panzerkampfwagen I">PzKpfw I</a>, <a href="/wiki/Panzerkampfwagen_II" title="Panzerkampfwagen II">PzKpfw II</a> oraz czeskie, oznaczone przez Niemców jako PzKpfw 35(t), które były znacznie słabsze od średnich czołgów brytyjskich Matilda i francuskich <a href="/wiki/Char_B1" title="Char B1">B1</a>. Również na froncie wschodnim 1941 okazało się, że nowsze typy czołgów <a href="/wiki/Panzerkampfwagen_III" title="Panzerkampfwagen III">PzKpfw III</a> i <a href="/wiki/Panzerkampfwagen_IV" title="Panzerkampfwagen IV">PzKpfw IV</a> nie są w stanie sprostać radzieckim <a href="/wiki/T-34" title="T-34">T-34</a> i ciężkiemu czołgowi <a href="/wiki/KW-1" title="KW-1">KW-1</a>, zwłaszcza w walce z tymi ostatnimi niemieckie czołgi były bez szans. Odnosi się to do początkowego okresu wojny. W 1942 roku, po zmodyfikowaniu PzKpfw IV do wersji F2 i strategicznemu wykorzystywaniu tego sprzętu Niemcy byli w stanie odnosić sukcesy zarówno na froncie wschodnim, jak i froncie afrykańskim. </p><p>Sukcesy Wehrmachtu, w początkowej fazie wojny na froncie wschodnim, wynikały z lepszej organizacji i znacznej przewagi lotnictwa. Zgrupowania czołgów strony przeciwnej były niszczone przez bombowce nurkujące. Radzieckie czołgi w tym okresie wojny zazwyczaj nie były wyposażone w radiostacje<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[12]</a></sup>. Załogi radzieckie były też niedostatecznie wyszkolone, ponieważ wielu doświadczonych dowódców, na polecenie <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Stalina</a>, w drugiej połowie lat trzydziestych ubiegłego stulecia, zostało uwięzionych w łagrach lub rozstrzelanych. </p><p>Jako standardowe uzbrojenie piechoty w 1939 r., obok nielicznych pistoletów maszynowych, stosowano pięciostrzałowy karabin <a href="/wiki/Karabinek_Mauser_Kar98k" title="Karabinek Mauser Kar98k">Karabiner 98 k</a> oraz karabin maszynowy <a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_34" title="Karabin maszynowy MG 34">MG 34</a>, a od 1942 roku typu <a href="/wiki/Karabin_maszynowy_MG_42" title="Karabin maszynowy MG 42">MG 42</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lotnictwo_–_Luftwaffe"><span id="Lotnictwo_.E2.80.93_Luftwaffe"></span>Lotnictwo – <i>Luftwaffe</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Lotnictwo – Luftwaffe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Lotnictwo – Luftwaffe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg/220px-Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg/330px-Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg/440px-Fall_of_Warsaw_in_1939.jpg 2x" data-file-width="2602" data-file-height="1900" /></a><figcaption>Nalot na <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawę</a> (1939)</figcaption></figure> <p>Nowoczesne i szybkie samoloty myśliwskie <a href="/wiki/Messerschmitt_Bf_109" title="Messerschmitt Bf 109">Messerschmitt Bf 109</a> oraz bombowce <a href="/wiki/Heinkel_He_111" title="Heinkel He 111">Heinkel He 111</a> i bombowce nurkujące <a href="/wiki/Junkers_Ju_87" title="Junkers Ju 87">Junkers Ju 87</a> wraz z innymi typami samolotów zapewniały na początku wojny pełną dominację w powietrzu, co umożliwiło pomyślne akcje bojowe w Polsce, we <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> i w <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a>, oraz zajęcie Danii, Luksemburga, Belgii i Holandii. <a href="/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99" title="Bitwa o Anglię">Bitwa o Anglię</a> w 1940 r. zakończyła się klęską <i>Luftwaffe</i>. </p><p>Przewaga Aliantów w rozmiarze produkcji lotniczej doprowadziła w kolejnych latach do rozbicia sił <i>Luftwaffe</i>. W roku 1944 niemieckie siły lotnicze stały się całkowicie bezradne i utraciły panowanie w powietrzu. </p><p>W skład lotnictwa niemieckiego wchodziła elitarna formacja <a href="/wiki/Wojska_powietrznodesantowe" title="Wojska powietrznodesantowe">spadochroniarzy</a>, która brała udział w <a href="/wiki/Bitwa_o_Kret%C4%99" title="Bitwa o Kretę">desancie na Krecie</a>. Wobec znacznych strat zaniechano tego rodzaju operacji, a spadochroniarzy kierowano do walki jako elitarne oddziały piechoty, między innymi do obrony <a href="/wiki/Bitwa_o_Monte_Cassino" title="Bitwa o Monte Cassino">Monte Cassino</a>, gdzie walczyli z <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polakami</a>. </p><p>Wobec wzmagających się nocnych bombardowań obszarów Rzeszy zostały rozwinięte formacje myśliwców nocnych wyposażonych w samoloty dwusilnikowe <a href="/wiki/Messerschmitt_Bf_110" title="Messerschmitt Bf 110">Messerschmitt Bf 110</a> z <a href="/wiki/Radar" title="Radar">radarem</a> i inne. Zespoły myśliwców nocnych były kierowane do akcji na podstawie rozpoznania nadlatujących bombowców przez łańcuch stacji radarowych rozmieszczonych od Norwegii do szwajcarskiej granicy. </p><p>Osiągnięciem ostatnich lat wojny stało się wyposażenie <i>Luftwaffe</i> w jedne z pierwszych <a href="/wiki/Samolot_odrzutowy" title="Samolot odrzutowy">odrzutowców</a>, oraz broń <a href="/wiki/Rakieta" title="Rakieta">rakietową</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Marynarka_wojenna_–_Kriegsmarine"><span id="Marynarka_wojenna_.E2.80.93_Kriegsmarine"></span>Marynarka wojenna – <i>Kriegsmarine</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Marynarka wojenna – Kriegsmarine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Marynarka wojenna – Kriegsmarine"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a>.</i></div> <p>Plan <i>Z</i> przewidywał rozbudowę floty do roku 1947, zgodnie z układem z 18 czerwca 1935 zawartym z <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielką Brytanią</a> do wielkości 35% tonażu floty brytyjskiej, a odnośnie do okrętów podwodnych – do 45%. Jak się okazało plan <i>Z</i> był kompletnie nierealny co do czasu i możliwości zbrojeniowych III Rzeszy. </p><p>Na początku wojny w 1939 w skład floty wchodziły większe jednostki, między innymi: </p> <ul><li>zwodowane w 1939 <a href="/wiki/Pancernik" title="Pancernik">pancerniki</a> <a href="/wiki/Bismarck_(1939)" title="Bismarck (1939)">„Bismarck”</a> (zatopiony 1941) i „<a href="/wiki/Tirpitz" title="Tirpitz">Tirpitz</a>” (zatopiony 1944),</li> <li>pancerniki <a href="/wiki/Gneisenau_(1936)" title="Gneisenau (1936)">„Gneisenau”</a> (zatopiony 1945 u wejścia do portu w Gdyni) i <a href="/wiki/Scharnhorst_(1936)" title="Scharnhorst (1936)">„Scharnhorst”</a> (zatopiony 1943),</li> <li>trzy <a href="/wiki/Kr%C4%85%C5%BCowniki_ci%C4%99%C5%BCkie_typu_Deutschland" title="Krążowniki ciężkie typu Deutschland">pancerniki kieszonkowe</a>: <a href="/wiki/L%C3%BCtzow_(1931)" title="Lützow (1931)">„Lützow”</a>, „<a href="/wiki/Admiral_Graf_Spee" title="Admiral Graf Spee">Admiral Graf Spee</a>” (zatopiony 1939), „<a href="/wiki/Admiral_Scheer" title="Admiral Scheer">Admiral Scheer</a>”,</li> <li>trzy ciężkie krążowniki typu <i><a href="/wiki/Admiral_Hipper" title="Admiral Hipper">Admiral Hipper</a></i>.</li></ul> <p>Ze względu na wyraźną przewagę przeciwnika w ciężkich okrętach bojowych większość potencjału skierowano na budowę okrętów podwodnych <a href="/wiki/Niemieckie_okr%C4%99ty_podwodne" title="Niemieckie okręty podwodne">U-Boot</a> – do roku 1945 wykonano 1153 jednostek różnych typów. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zbrodnie_Wehrmachtu_w_okupowanej_Polsce">Zbrodnie Wehrmachtu w okupowanej Polsce</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Zbrodnie Wehrmachtu w okupowanej Polsce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zbrodnie Wehrmachtu w okupowanej Polsce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_farmers_killed_by_German_forces,_German-occupied_Poland,_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg/300px-Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg" decoding="async" width="300" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg/450px-Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg/600px-Polish_farmers_killed_by_German_forces%2C_German-occupied_Poland%2C_1943.jpg 2x" data-file-width="625" data-file-height="464" /></a><figcaption>Zamordowani polscy rolnicy, 1943</figcaption></figure> <p>Pierwsze zbrodnie oddziałów Wehrmachtu zostały dokonane już w początkach września 1939 roku. W dniu 4 września żołnierze niemieckiego 42. pułku piechoty zamordowali w Częstochowie co najmniej 227 osób (więcej: <a href="/wiki/Krwawy_poniedzia%C5%82ek_w_Cz%C4%99stochowie" title="Krwawy poniedziałek w Częstochowie">Krwawy poniedziałek w Częstochowie</a>). W koszarach w <a href="/wiki/Zambr%C3%B3w" title="Zambrów">Zambrowie</a> w dniu 11 września żołnierze Wehrmachtu zabili z karabinów maszynowych około 100 wziętych do niewoli polskich żołnierzy z 18. Dywizji Piechoty (więcej: <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Zambrowie" title="Zbrodnia w Zambrowie">zbrodnia w Zambrowie</a>). Pod <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Ciepielowie_(1939)" title="Zbrodnia w Ciepielowie (1939)">Ciepielowem</a> w dniu 8 września niemieccy żołnierze 11. kompanii 15. Pułku Piechoty Zmotoryzowanej zamordowali około 300 polskich żołnierzy z batalionów 7. Dywizji Piechoty. Dokonywano także <a href="/wiki/Niemieckie_represje_wobec_ludno%C5%9Bci_Bydgoszczy_(1939)" title="Niemieckie represje wobec ludności Bydgoszczy (1939)">licznych zbrodni w Bydgoszczy</a>, a także m.in. miejscowościach <a href="/wiki/Masakra_w_Ko%C5%84skich" title="Masakra w Końskich">Końskie</a>, <a href="/wiki/Masakra_w_Krasnosielcu" title="Masakra w Krasnosielcu">Krasnosielec</a>, <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Kajetanowice" title="Pacyfikacja wsi Kajetanowice">Kajetanowice</a>, <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Uryczu" title="Zbrodnia w Uryczu">Urycz</a>, <a href="/wiki/Zbrodnia_w_%C5%9Aladowie" title="Zbrodnia w Śladowie">Śladów</a>, <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Szczucinie" title="Zbrodnia w Szczucinie">Szczucin</a>, <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Wyszan%C3%B3w" title="Pacyfikacja wsi Wyszanów">Wyszanów</a> i wielu innych<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[13]</a></sup>. Wehrmacht ponownie uczestniczył w terrorze na terytorium okupowanej Polski od wiosny 1942<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(1)-15">[14]</a></sup>. W okresie 1939–1942 w niewielkim stopniu był zaangażowany w akcje przeciwko ludności polskiej, jednak już w maju 1942 wziął udział w dużej akcji pacyfikacyjno-partyzanckiej na <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lubelszczyźnie</a>. Rozkazy <a href="/wiki/Wilhelm_Keitel" title="Wilhelm Keitel">Wilhelma Keitla</a> z 23 lipca 1942 i <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a> z 18 sierpnia 1942 nakładały na niemieckie dowództwo wojsk lądowych obowiązek wydzielenia odpowiednich sił i uczestniczenia w likwidowaniu różnych form oporu na ziemiach polskich. W <a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" title="Generalne Gubernatorstwo">Generalnym Gubernatorstwie</a> Wehrmacht od 1942 brał udział w kolejnych zbrodniach<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(1)-15">[14]</a></sup>: </p> <ul><li>Akcje pacyfikacyjno-przeciwpartyzanckie połączone z rozstrzeliwaniem ludności cywilnej i paleniem osiedli.</li> <li>Rozstrzeliwanie ukrywającej się przed zagładą ludności <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">żydowskiej</a>, tłumieniu <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a> oraz likwidacją buntu w obozie koncentracyjnym <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Sobiborze" title="Obóz zagłady w Sobiborze">Sobibor</a> w październiku 1943.</li> <li>Zbrodnie popełnione na ludności polskiej podczas powstania warszawskiego – żołnierze Wehrmachtu uczestniczyli w masowych egzekucjach ludności cywilnej na warszawskim <a href="/wiki/Marymont" title="Marymont">Marymoncie</a> w dniu 14 września 1944.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(2)_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(2)-16">[15]</a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[16]</a></sup> Podobne egzekucje Wehrmacht przeprowadzał także w sierpniu 1944 na warszawskim cmentarzu <a href="/wiki/Cmentarz_Pow%C4%85zkowski_w_Warszawie" title="Cmentarz Powązkowski w Warszawie">Powązki</a><sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(2)_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(2)-16">[15]</a></sup>, gdzie likwidowano tylko mężczyzn.</li> <li>Aktywne uczestnictwo w <a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">łapankach</a> ludności polskiej, która kierowana była następnie w celu eksterminacji do <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny" title="Obóz koncentracyjny">obozów koncentracyjnych</a>. Według odtajnionych w 1996 raportów wywiadu <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">brytyjskiego</a>, opublikowanych w 2007 przez niemieckiego historyka prof. Sönke Neitzela w książce „Podsłuchane” (niem. „Abgehört”), generałowie Wehrmachtu wiedzieli o <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holocauście</a><sup id="cite_ref-Generałowie_Wehrmachtu_wiedzieli_o_Holocauście_prawie_wszystko_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Generałowie_Wehrmachtu_wiedzieli_o_Holocauście_prawie_wszystko-18">[17]</a></sup>.</li> <li>Rozkazy niemieckiego dowództwa wojsk lądowych przeznaczonych dla Wehrmachtu dotyczące pacyfikacji wsi, miejscowości czy regionów i niszczenia grup partyzanckich z reguły dotyczyły także likwidowania kobiet, dzieci oraz starców<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(1)-15">[14]</a></sup>. Działania takie miały miejsce w przypadku <a href="/wiki/Akcja_Werwolf" title="Akcja Werwolf">akcji Werwolf</a> podczas <a href="/wiki/Aktion_Zamo%C5%9B%C4%87" title="Aktion Zamość">pacyfikacji Zamojszczyzny</a> (1942–1943), w której wzięły udział siły Wehrmachtu w liczbie 10 tys. żołnierzy – w jej toku zniszczono dziesiątki wsi, zamordowano ok. 1000 ludzi, 60 tys. wywieziono oraz porwano setki dzieci. Kulminacja działań pacyfikacyjno-przeciwpartyzanckich Wehrmachtu nastąpiła w listopadzie 1943, przeprowadzono wtedy ponad 100 akcji tego typu, zakończonej śmiercią wielu Polaków.</li></ul> <p>Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce nie były znane w <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a>, wystawa z 2001 „Verbrechen der Wehrmacht. Dimensionen des Vernichtungskrieges 1941–1944” ograniczała się do zbrodni popełnionych na terenach ZSRR. Dopiero w 2005 otwarto w Niemczech wystawę o zbrodniach w Polsce pod tytułem „Größte Härte … Verbrechen der Wehrmacht in Polen September/Oktober 1939”. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wyszan%C3%B3w,_cmentarz_parafialny,_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku(MW).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG/220px-Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG/330px-Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG/440px-Wyszan%C3%B3w%2C_cmentarz_parafialny%2C_mogi%C5%82a_pomordowanych_cywil%C3%B3w_przez_%C5%BCo%C5%82nierzy_niemieckiego_Wehrmachtu_we_wrze%C5%9Bniu_1939_roku%28MW%29.JPG 2x" data-file-width="800" data-file-height="553" /></a><figcaption>Mogiła ofiar pacyfikacji na cmentarzu w <a href="/wiki/Wyszan%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%82%C3%B3dzkie)" title="Wyszanów (województwo łódzkie)">Wyszanowie</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Epilog">Epilog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Epilog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Epilog"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kapitulacja_III_Rzeszy" title="Kapitulacja III Rzeszy">Kapitulacja III Rzeszy</a>.</i></div> <p>Wehrmacht został rozwiązany po bezwarunkowej <a href="/wiki/Kapitulacja" title="Kapitulacja">kapitulacji</a> Niemiec 8 maja 1945, co nastąpiło formalnie na mocy ustaleń <a href="/wiki/Konferencja_poczdamska" title="Konferencja poczdamska">konferencji poczdamskiej</a> (17 lipca 1945 – 2 sierpnia 1945) – gdzie podjęto decyzję o całkowitej demilitaryzacji Niemiec. W okresie klęski III Rzeszy <a href="/wiki/Samob%C3%B3jstwo" title="Samobójstwo">samobójstwo</a> popełniło 64 generałów wojsk lądowych, 16 generałów <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a> oraz 11 <a href="/wiki/Admira%C5%82" title="Admirał">admirałów</a> – przyczyną oprócz świadomości klęski była chęć uniknięcia odpowiedzialności za popełnione <a href="/wiki/Zbrodnia_wojenna" title="Zbrodnia wojenna">zbrodnie wojenne</a><sup id="cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_wojskowa-19">[18]</a></sup>. Jeszcze do stycznia 1946 r. stacjonowały na terenie <a href="/wiki/Szlezwik-Holsztyn" title="Szlezwik-Holsztyn">Szlezwiku-Holsztynu</a> 3 rozbrojone armie niemieckie (dowódcy – gen. <a href="/w/index.php?title=Hans_Lindemann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Lindemann (strona nie istnieje)">Hans Lindemann</a>, gen. <a href="/w/index.php?title=Gunter_Blumentritt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gunter Blumentritt (strona nie istnieje)">Gunter Blumentritt</a>, gen. <a href="/wiki/Johannes_Blaskowitz" title="Johannes Blaskowitz">Johannes Blaskowitz</a>), utrzymywane przez Brytyjczyków na wypadek wojny z ZSRR. </p><p>Zbrodnie Wehrmachtu rozpatrywał po II wojnie światowej <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybuna%C5%82_Wojskowy_w_Norymberdze" title="Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze">Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze</a>. Trybunał skazał na <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">karę śmierci</a> najwyższych dowódców Wehrmachtu – <a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Göringa</a>, <a href="/wiki/Wilhelm_Keitel" title="Wilhelm Keitel">Keitla</a> i <a href="/wiki/Alfred_Jodl" title="Alfred Jodl">Jodla</a> (szefa sztabu dowodzenia <a href="/wiki/Oberkommando_der_Wehrmacht" title="Oberkommando der Wehrmacht">OKW</a>). Dowódców <a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a>, <a href="/wiki/Karl_D%C3%B6nitz" title="Karl Dönitz">Dönitza</a> i <a href="/wiki/Erich_Raeder" title="Erich Raeder">Raedera</a> skazano na kary więzienia. Na podstawie późniejszych wyroków sądowych poszczególnych państw koalicji antyhitlerowskiej, skazano na karę śmierci 2 <a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_polny" title="Marszałek polny">feldmarszałków</a>, 32 generałów wojsk lądowych i 16 generałów Luftwaffe<sup id="cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_wojskowa-19">[18]</a></sup> – wyroki zostały wykonane. </p><p>Mimo uznanego przez sądy i społeczność międzynarodową zbrodniczego charakteru wielu działań Wehrmachtu, w powojennej <a href="/wiki/Historiografia" title="Historiografia">historiografii</a> niemieckiej, książkach autobiograficznych i publicystyce byłych niemieckich oficerów i żołnierzy dochodziło do prób rehabilitacji Wehrmachtu – m.in. budowania wokół tej formacji legendy rycerskości i uczciwości, z jednoczesnym przemilczeniem i ignorowaniem faktów o jej zbrodniczej działalności w czasie <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a><sup id="cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_wojskowa-19">[18]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dowódcy_Wehrmachtu"><span id="Dow.C3.B3dcy_Wehrmachtu"></span>Dowódcy Wehrmachtu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Dowódcy Wehrmachtu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dowódcy Wehrmachtu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <caption>Naczelni dowódcy Wehrmachtu (niem. <i>Oberbefelshaber der Wehrmacht</i>) 1938–1945 </caption> <tbody><tr> <th># </th> <th>Stopień </th> <th>Imię i nazwisko </th> <th>Okres urzędowania </th> <th>Uwagi </th></tr> <tr> <td>I </td> <td><a href="/w/index.php?title=General_der_Infanterie&action=edit&redlink=1" class="new" title="General der Infanterie (strona nie istnieje)">General der Infanterie</a> </td> <td><b><a href="/wiki/Werner_von_Blomberg" title="Werner von Blomberg">Werner von Blomberg</a></b> </td> <td>21 maja 1935 – 4 lutego 1938 </td> <td>Wehrmacht powstał z Reichswehry w 1935 </td></tr> <tr> <td>II </td> <td><a href="/wiki/Generaloberst" title="Generaloberst">Generaloberst</a> </td> <td><b><a href="/wiki/Walther_von_Brauchitsch" title="Walther von Brauchitsch">Walther von Brauchitsch</a></b> </td> <td>4 lutego 1938 – 19 grudnia 1941 </td> <td> </td></tr> <tr> <td>III </td> <td><a href="/wiki/Gefrajter" title="Gefrajter">Gefreiter</a> </td> <td><b><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a></b> </td> <td>19 grudnia 1941 – 30 kwietnia 1945 </td> <td> </td></tr> <tr bgcolor="F5F5DC"> <td>IV </td> <td><a href="/wiki/Wielki_admira%C5%82" title="Wielki admirał">Grossadmiral</a> </td> <td><b><a href="/wiki/Karl_D%C3%B6nitz" title="Karl Dönitz">Karl Dönitz</a></b> </td> <td>30 kwietnia 1945 – 5 czerwca 1945 lub styczeń 1946 </td> <td>Rozwiązanie Wehrmachtu miało miejsce w styczniu 1946 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Fale_mobilizacyjne_Wehrmachtu" title="Fale mobilizacyjne Wehrmachtu">fale mobilizacyjne Wehrmachtu</a></li> <li><a href="/wiki/Afrika_Korps" title="Afrika Korps">Afrika Korps</a></li> <li><a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">Sturmabteilung</a>-SA</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Zgodnie z zasadami polskiej ortografii wyraz <i>Wehrmacht</i> należy pisać dużą literą jako nazwę własną niemieckich sił zbrojnych z okresu <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a>. Wersja pisowni <i>wermacht</i> (bez „h” niemego i zapis od małej litery) jest usankcjonowana w słownikach, jednak można ją uznać za pisownię o charakterze emocjonalnym, w związku z czym nie powinna być stosowana w encyklopedii<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup> (por. hasło <i>Gestapo</i> w Encyklopedii PWN<sup id="cite_ref-EPWN_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-EPWN-2">[2]</a></sup>).</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a href="/wiki/Jan_Grzenia" title="Jan Grzenia">Jan Grzenia</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/b-gestapo-b-czy-b-Gestapo-b;10403.html">gestapo czy Gestapo?</a>. [w:] <i>Poradnia językowa</i> [on-line]. PWN, 2009-07-10. [dostęp 2016-07-09].</cite></span> </li> <li id="cite_note-EPWN-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EPWN_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3905152"><i>Gestapo</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2016-07-09]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Gestapo&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3905152" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Encyklopedia_ONZ-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_ONZ_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_ONZ_4-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Edmund_Osma%C5%84czyk" title="Edmund Osmańczyk">Edmund Jan Osmańczyk</a>: <i>Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych</i>. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 570. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321400922" title="Specjalna:Książki/8321400922">ISBN <span class="isbn">83-214-0092-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyklopedia+ONZ+i+stosunk%C3%B3w+mi%C4%99dzynarodowych&rft.aulast=Osma%C5%84czyk&rft.aufirst=Edmund+Jan&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.pages=570&rft.isbn=83-214-0092-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Wojskowe_elity_III_Rzeszy-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wojskowe_elity_III_Rzeszy_5-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Gerd R.</span><span class="cite-name-initials" title="Gerd R." style="display:none">G.R.</span> </span><span class="cite-lastname">Ueberschär</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Gerd R.</span><span class="cite-name-initials" title="Gerd R.">G.R.</span></span>, <i>Wojskowe elity III Rzeszy</i>, <span class="cite-name-full">Barbara</span><span class="cite-name-initials" title="Barbara" style="display:none">B.</span> <span class="cite-lastname">Lulińska</span>, <span class="cite-name-full">Daniel</span><span class="cite-name-initials" title="Daniel" style="display:none">D.</span> <span class="cite-lastname">Luliński</span>, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2004, s. 41, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8311098808" title="Specjalna:Książki/8311098808">ISBN <span class="isbn">83-11-09880-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/69588049">69588049</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Gerd+R.&rft.aulast=Uebersch%C3%A4r&rft.date=2004&rft.isbn=83-11-09880-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wojskowe+elity+III+Rzeszy&rft.pub=Dom+Wydawniczy+Bellona&rft_id=info%3Aoclcnum%2F69588049" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/wr/wrv.html">Die Verfassung des Deutschen Reichs ("Weimarer Reichsverfassung") vom 11. August 1919</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2024-07-14]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=50580"><em>Święto armii niemieckiej</em></a>. „<a href="/wiki/Gazeta_Lwowska_(1810%E2%80%931939)" title="Gazeta Lwowska (1810–1939)">Gazeta Lwowska</a>”, s. 2, nr 169 z 29 lipca 1939.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C5%9Awi%C4%99to+armii+niemieckiej&rft.jtitle=%5B%5BGazeta+Lwowska+%281810%E2%80%931939%29%7CGazeta+Lwowska%5D%5D&rft.date=nr+169+z+29+lipca+1939&rft.pages=2&rft_id=http%3A%2F%2Fjbc.bj.uj.edu.pl%2Fdlibra%2Fdocmetadata%3Fid%3D50580"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Paul</span><span class="cite-name-initials" title="Paul" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Carell</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Paul</span><span class="cite-name-initials" title="Paul">P.</span></span>, <i>Operacja "Barbarossa"</i>, Warszawa: Bellona, <span title="rok copyright">[cop. 2008]</span>, s. 496, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788311111035" title="Specjalna:Książki/9788311111035">ISBN <span class="isbn">978-83-11-11103-5</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/297523512">297523512</a><span class="accessdate"> [dostęp 2022-02-18]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Paul&rft.aulast=Carell&rft.date=2008&rft.isbn=978-83-11-11103-5&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Operacja+%22Barbarossa%22&rft.pub=Bellona&rft_id=info%3Aoclcnum%2F297523512" style="display:none"> </span>, dokument cyfrowy.</cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vaterland.pl/niemieckie_stopnie_wojskowe_z_okresu_ii_wojny_swiatowej.html"><i>Niemieckie stopnie wojskowe z okresu II wojny światowej</i></a> [online], vaterland.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2019-03-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Niemieckie+stopnie+wojskowe+z+okresu+II+wojny+%C5%9Bwiatowej&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.vaterland.pl%2Fniemieckie_stopnie_wojskowe_z_okresu_ii_wojny_swiatowej.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Po sześciu latach służby.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Leo</span><span class="cite-name-initials" title="Leo" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Niehorster</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Leo</span><span class="cite-name-initials" title="Leo">L.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.niehorster.org/011_germany/symbols/_billets_discussed.htm"><i>German Army – Military Personnel Positions, Functions and Ranks Discussed</i></a> [online], World War II Armed Forces – Orders of Battle and Organizations<span class="accessdate"> [dostęp 2019-03-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Leo&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=German+Army+%E2%80%93+Military+Personnel+Positions%2C+Functions+and+Ranks+Discussed&rft.aulast=Niehorster&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.niehorster.org%2F011_germany%2Fsymbols%2F_billets_discussed.htm" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Ruszczak Jarosław, <i>Mundury niemieckie 1939–1945</i>, Ares, Warszawa 1992, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8385514007" title="Specjalna:Książki/8385514007">ISBN <span class="isbn">83-85514-00-7</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.militaryphotos.net/forums/showthread.php?198165-Radio-communication-in-Soviet-armoured-units-of-WW2">www.militaryphotos.net</a> – Radio communication in Soviet armoured units of WW2.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Jochen Böhler, <i>Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna</i>, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2009.</span> </li> <li id="cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(1)-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(1)_15-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Czesław Madajczyk „Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce” Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970, tom 2, s. 265–266.</span> </li> <li id="cite_note-Polityka_III_Rzeszy_(2)-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(2)_16-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_(2)_16-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Czesław Madajczyk „Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce” Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970, tom 2, s. 392.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Szymon Datner, Kazimierz Leszczyński: „Zbrodnie okupanta w czasie powstania warszawskiego w 1944 (w dokumentach)” Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Wydawnictwo MON, Warszawa, 1962 s. 222–232.</span> </li> <li id="cite_note-Generałowie_Wehrmachtu_wiedzieli_o_Holocauście_prawie_wszystko-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Generałowie_Wehrmachtu_wiedzieli_o_Holocauście_prawie_wszystko_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gazetawyborcza.pl/1,76842,4335854.html">Generałowie Wehrmachtu wiedzieli o Holocauście prawie wszystko</a></i>. <a href="/wiki/Gazeta_Wyborcza" title="Gazeta Wyborcza">Gazeta Wyborcza</a>, 2007-07-23.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Genera%C5%82owie+Wehrmachtu+wiedzieli+o+Holocau%C5%9Bcie+prawie+wszystko&rft.date=2007-07-23&rft.pub=%5B%5BGazeta+Wyborcza%5D%5D&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gazetawyborcza.pl%2F1%2C76842%2C4335854.html"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-Encyklopedia_wojskowa-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_wojskowa_19-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Encyklopedia wojskowa</i>. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN i Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 427–428. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788301151751" title="Specjalna:Książki/9788301151751">ISBN <span class="isbn">978-83-01-15175-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyklopedia+wojskowa&rft.date=2007&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN+i+Dom+Wydawniczy+Bellona&rft.place=Warszawa&rft.pages=427%E2%80%93428&rft.isbn=978-83-01-15175-1"></span></cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wehrmacht&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Wehrmacht" class="extiw" title="wikt:Wehrmacht"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>Wehrmacht</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexikon-der-wehrmacht.de">Leksykon Wehrmachtu</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://content.grin.com/data/7/60887.pdf">Niemiecko-rosyjska współpraca w szkoleniu pilotów w miejscowości Lipeck (Rosja) po I wojnie światowej</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://content.grin.com/data/8/39314.pdf">Współpraca wojskowa niemiecko-rosyjska po I wojnie światowej</a></li> <li><cite class="citation journal c"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulesza</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold">W.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/biuletyn-ipn/9613,nr-8-92004.html"><i>KOMENTARZE HISTORYCZNE: Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce – wrzesień 1939</i></a>, „<a href="/wiki/Biuletyn_Instytutu_Pami%C4%99ci_Narodowej" title="Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej">Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej</a>” (8–9), Instytut Pamięci Narodowej, wrzesień 2004, s. 19–30<span class="accessdate"> [dostęp 2022-02-18]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2004-09&rft.jtitle=Biuletyn+Instytutu+Pami%C4%99ci+Narodowej&rft.atitle=KOMENTARZE+HISTORYCZNE%3A+Zbrodnie+Wehrmachtu+w+Polsce+%E2%80%93+wrzesie%C5%84+1939&rft.edition=8%E2%80%939&rft_id=https%3A%2F%2Fipn.gov.pl%2Fpl%2Fpublikacje%2Fbiuletyn-ipn%2F9613%2Cnr-8-92004.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://library.fes.de/pdf-files/historiker/03431.pdf">Manfred Messerschmidt: Größte Härte … Verbrechen der Wehrmacht in Polen September/Oktober 1939</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wehrmacht-polacy.pl">Polacy przymusowo wcielani do Wehrmachtu</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tygodnikprzeglad.pl/wehrmacht-armia-zbrodniarzy/">Wehrmacht – armia zbrodniarz</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Narodowy_socjalizm" title="Szablon:Narodowy socjalizm"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Narodowy_socjalizm" title="Dyskusja szablonu:Narodowy socjalizm"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Narodowy_socjalizm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Nazizm" title="Nazizm">Nazizm</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podstawy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Antysemityzm" title="Antysemityzm">antysemityzm</a></li> <li><a href="/wiki/Antykomunizm" title="Antykomunizm">antykomunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Nacjonalizm" title="Nacjonalizm">nacjonalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Militaryzm" title="Militaryzm">militaryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Szowinizm" title="Szowinizm">szowinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Pangermanizm" title="Pangermanizm">pangermanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Imperializm" title="Imperializm">imperializm</a></li> <li><a href="/wiki/Korporacjonizm" title="Korporacjonizm">korporacjonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Terceryzm" title="Terceryzm">terceryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Volkizm" title="Volkizm">volkizm</a></li> <li><a href="/wiki/Eugenika" title="Eugenika">eugenika</a></li> <li><a href="/wiki/Nazizm_a_rasa" title="Nazizm a rasa">nazizm a rasa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Władza</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%BChrer" title="Führer">Führer</a></li> <li><a href="/wiki/Haupttreuhandstelle_Ost" title="Haupttreuhandstelle Ost">Haupttreuhandstelle Ost</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a></li> <li><a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">SA</a></li> <li><a href="/wiki/Sto%C3%9Ftrupp_Adolf_Hitler" title="Stoßtrupp Adolf Hitler">Stabswache / Stoßtrupp Adolf Hitler</a></li> <li><a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a></li> <li><a href="/wiki/Urodziny_F%C3%BChrera" title="Urodziny Führera">Urodziny Führera</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Historia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pucz_monachijski" title="Pucz monachijski">pucz monachijski</a></li> <li><a href="/wiki/Machtergreifung" title="Machtergreifung">Machtergreifung</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzesza</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_d%C5%82ugich_no%C5%BCy" title="Noc długich noży">noc długich noży</a></li> <li><a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">pożar Reichstagu</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_antykominternowski" title="Pakt antykominternowski">pakt antykominternowski</a></li> <li><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojna światowa</a></li> <li><a href="/wiki/Kapitulacja_III_Rzeszy" title="Kapitulacja III Rzeszy">kapitulacja III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Procesy_norymberskie" title="Procesy norymberskie">procesy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Denazyfikacja" title="Denazyfikacja">denazyfikacja</a></li> <li><a href="/wiki/Neonazizm" title="Neonazizm">neonazizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Partie polityczne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Wszechniemiecki" title="Związek Wszechniemiecki">Związek Wszechniemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Deutsche_Vaterlandspartei" title="Deutsche Vaterlandspartei">Niemiecka Partia Ojczyźniana</a></li> <li><a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Niemiecka Partia Robotników">Niemiecka Partia Robotników</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a></li> <li><a href="/wiki/Front_harzburski" title="Front harzburski">Front harzburski</a></li> <li><a href="/wiki/Strza%C5%82okrzy%C5%BCowcy" title="Strzałokrzyżowcy">Strzałokrzyżowcy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a></li> <li><a href="/wiki/Joseph_Goebbels" title="Joseph Goebbels">Joseph Goebbels</a></li> <li><a href="/wiki/Heinrich_Himmler" title="Heinrich Himmler">Heinrich Himmler</a></li> <li><a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Hermann Göring</a></li> <li><a href="/wiki/Houston_Stewart_Chamberlain" title="Houston Stewart Chamberlain">Houston Stewart Chamberlain</a></li> <li><a href="/wiki/Gregor_Strasser" title="Gregor Strasser">Gregor Strasser</a></li> <li><a href="/wiki/Otto_Strasser" title="Otto Strasser">Otto Strasser</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=George_Lincoln_Rockwell&action=edit&redlink=1" class="new" title="George Lincoln Rockwell (strona nie istnieje)">George Lincoln Rockwell</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Policja i wojsko</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sicherheitspolizei" title="Sicherheitspolizei">Sipo</a> (<a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a>, <a href="/wiki/Kriminalpolizei" title="Kriminalpolizei">Kripo</a>, <a href="/wiki/Sicherheitsdienst" title="Sicherheitsdienst">SD</a>)</li> <li><a href="/wiki/Ordnungspolizei" title="Ordnungspolizei">Orpo</a></li> <li><a href="/wiki/Reichssicherheitshauptamt" title="Reichssicherheitshauptamt">RSHA</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Wehrmacht</a> (<a href="/wiki/Kriegsmarine" title="Kriegsmarine">Kriegsmarine</a>, <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a>, <a class="mw-selflink-fragment" href="#Armia_lądowa_–_Heer">Heer</a>)</li> <li><a href="/wiki/Abwehra" title="Abwehra">Abwehra</a></li> <li><a href="/wiki/Waffen-SS" title="Waffen-SS">Waffen-SS</a></li> <li><a href="/wiki/Einsatzgruppen" title="Einsatzgruppen">Einsatzgruppen</a></li> <li><a href="/wiki/Reichssicherheitsdienst" title="Reichssicherheitsdienst">RSD</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%BChrer-Begleit-Bataillon" title="Führer-Begleit-Bataillon">Führer-Begleit-Bataillon</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Zrzeszenia społeczne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Hitlerjugend" title="Hitlerjugend">Hitlerjugend</a></li> <li><a href="/wiki/Bund_Deutscher_M%C3%A4del" title="Bund Deutscher Mädel">Bund Deutscher Mädel</a></li> <li><a href="/wiki/Nationalsozialistische_Frauenschaft" title="Nationalsozialistische Frauenschaft">Nationalsozialistische Frauenschaft</a></li> <li><a href="/wiki/Reichsarbeitsdienst" title="Reichsarbeitsdienst">Reichsarbeitsdienst</a></li> <li><a href="/wiki/Kraft_durch_Freude" title="Kraft durch Freude">Kraft durch Freude</a></li> <li><a href="/wiki/Deutsche_Arbeitsfront" title="Deutsche Arbeitsfront">Deutsche Arbeitsfront</a></li> <li><a href="/wiki/Organizacja_Todta" title="Organizacja Todta">Organizacja Todta</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Wszechniemiecki" title="Związek Wszechniemiecki">Związek Wszechniemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Stahlhelm_(organizacja_paramilitarna)" title="Stahlhelm (organizacja paramilitarna)">Stahlhelm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ideologia i rasizm</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rasizm" title="Rasizm">rasizm</a></li> <li><a href="/wiki/Mein_Kampf" title="Mein Kampf">Mein Kampf</a></li> <li><a href="/wiki/Rasa_pan%C3%B3w" title="Rasa panów">rasa panów</a></li> <li><a href="/wiki/Lebensraum" title="Lebensraum">Lebensraum</a></li> <li><a href="/wiki/Ariozofia" title="Ariozofia">ariozofia</a></li> <li><a href="/wiki/Wielkie_Niemcy" title="Wielkie Niemcy">Wielkie Niemcy</a></li> <li><a href="/wiki/Pozytywne_chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Pozytywne chrześcijaństwo">pozytywne chrześcijaństwo</a></li> <li><a href="/wiki/Niemiecki_Ruch_Wiary" title="Niemiecki Ruch Wiary">Niemiecki Ruch Wiary</a></li> <li><a href="/wiki/Blut_und_Boden" title="Blut und Boden">Blut und Boden</a></li> <li><a href="/wiki/Ustawy_norymberskie" title="Ustawy norymberskie">ustawy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Lebensborn" title="Lebensborn">Lebensborn</a></li> <li><a href="/wiki/Akcja_T4" title="Akcja T4">akcja T4</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C5%82%C5%BCe%C5%84stwo_w_III_Rzeszy" title="Małżeństwo w III Rzeszy">małżeństwo w III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Prze%C5%9Bladowanie_os%C3%B3b_homoseksualnych_w_III_Rzeszy" title="Prześladowanie osób homoseksualnych w III Rzeszy">sytuacja homoseksualistów w III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_kryszta%C5%82owa" title="Noc kryształowa">noc kryształowa</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holocaust</a></li> <li><a href="/wiki/Obozy_niemieckie_(1933%E2%80%931945)" title="Obozy niemieckie (1933–1945)">obozy niemieckie (1933–1945)</a></li> <li><a href="/wiki/Zjazd_NSDAP" title="Zjazd NSDAP">Zjazd NSDAP</a></li> <li><a href="/wiki/Gleichschaltung" title="Gleichschaltung">Gleichschaltung</a></li> <li><a href="/wiki/Ahnenerbe" title="Ahnenerbe">Ahnenerbe</a></li> <li><a href="/wiki/Napola" title="Napola">Napola</a></li> <li><a href="/wiki/Propaganda_nazistowska" title="Propaganda nazistowska">propaganda nazistowska</a></li> <li><a href="/wiki/Legenda_o_ciosie_w_plecy" title="Legenda o ciosie w plecy">legenda o ciosie w plecy</a></li> <li><a href="/wiki/Nur_f%C3%BCr_Deutsche" title="Nur für Deutsche">Nur für Deutsche</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiązania</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pozdrowienie_hitlerowskie" title="Pozdrowienie hitlerowskie">pozdrowienie hitlerowskie</a></li> <li><i><a href="/wiki/Triumf_woli" title="Triumf woli">Triumf woli</a></i></li> <li><a href="/wiki/Totenkopf" title="Totenkopf">Totenkopf</a></li> <li><a href="/wiki/Swastyka" title="Swastyka">swastyka</a></li> <li><a href="/wiki/Flaga_III_Rzeszy" title="Flaga III Rzeszy">flaga III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/God%C5%82o_III_Rzeszy" title="Godło III Rzeszy">godło III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%B6lkischer_Beobachter" title="Völkischer Beobachter">Völkischer Beobachter</a></li> <li><a href="/wiki/Der_St%C3%BCrmer" title="Der Stürmer">Der Stürmer</a></li> <li><a href="/wiki/Roboty_przymusowe_w_III_Rzeszy" title="Roboty przymusowe w III Rzeszy">roboty przymusowe w III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Arbeitslager" title="Arbeitslager">Arbeitslager</a></li> <li><a href="/wiki/Nacht_und_Nebel" title="Nacht und Nebel">Nacht und Nebel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zjazd_Ch%C5%82opstwa_Rzeszy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zjazd Chłopstwa Rzeszy (strona nie istnieje)">Zjazd Chłopstwa Rzeszy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wielka_Niemiecka_Wystawa_Sztuki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielka Niemiecka Wystawa Sztuki (strona nie istnieje)">Wielka Niemiecka Wystawa Sztuki</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Nazi_Swastika.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/50px-Nazi_Swastika.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/75px-Nazi_Swastika.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/100px-Nazi_Swastika.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="200" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Commons_in_image_icon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Commons_in_image_icon.svg/25px-Commons_in_image_icon.svg.png" decoding="async" width="25" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Commons_in_image_icon.svg/38px-Commons_in_image_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Commons_in_image_icon.svg/50px-Commons_in_image_icon.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="115" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nazi_Germany" class="extiw" title="commons:Category:Nazi Germany">Narodowy socjalizm w Wikimedia Commons</a></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-k"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">siły zbrojne</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">ISNI</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121789424">0000000121789424</a></span></li><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/130135419">130135419</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/138971330">138971330</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/146189204">146189204</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/no2015002790">no2015002790</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/26159-2">26159-2</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11880872d">11880872d</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/115554548">115554548</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/kn20020423007">kn20020423007</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007388602605171">987007388602605171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Wehrmacht">topic/Wehrmacht</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0071940.xml">0071940</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wehrmacht&oldid=75122185">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wehrmacht&oldid=75122185</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wehrmacht" title="Kategoria:Wehrmacht">Wehrmacht</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_u%C5%BCywa_p%C3%B3l_opisowych" title="Kategoria:Szablon cytowania używa pól opisowych">Szablon cytowania używa pól opisowych</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2017-11" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2017-11">Artykuły z brakującymi przypisami od 2017-11</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_IPA_do_sprawdzenia" title="Kategoria:Szablon IPA do sprawdzenia">Szablon IPA do sprawdzenia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2014-12" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-12">Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-12</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_zamieni%C5%82_nazw%C4%99_czasopisma" title="Kategoria:Szablon cytowania zamienił nazwę czasopisma">Szablon cytowania zamienił nazwę czasopisma</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 3 lis 2024, 08:37.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Wehrmacht&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-9j6r5","wgBackendResponseTime":206,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.587","walltime":"0.822","ppvisitednodes":{"value":6435,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":89952,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9656,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":11,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":61202,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":7,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 606.468 1 -total"," 23.91% 145.021 4 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 22.95% 139.188 1 Szablon:Niemiecka_broń_strzelecka_2WŚ"," 22.16% 134.386 1 Szablon:Przypisy"," 17.23% 104.475 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 12.21% 74.029 1 Szablon:Siły_zbrojne_infobox"," 6.47% 39.265 5 Szablon:Cytuj"," 5.14% 31.167 3 Szablon:Cytuj_książkę"," 4.92% 29.836 1 Szablon:Inne_znaczenia"," 4.76% 28.855 2 Szablon:Cytuj_stronę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.251","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5287591,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Biuletyn IPN\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-d6fb68d67-mjv78","timestamp":"20241107150605","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Wehrmacht","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Wehrmacht","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q128781","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q128781","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-02-16T09:19:42Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a0\/Wehrmachtsadler-1935.svg","headline":"niemieckie si\u0142y zbrojne w okresie III Rzeszy"}</script> </body> </html>