CINXE.COM

T2L2 — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>T2L2 — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"23537cdb-02e3-4f5c-9a41-f40409dee5bc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"T2L2","wgTitle":"T2L2","wgCurRevisionId":194348845,"wgRevisionId":194348845,"wgArticleId":6024217,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Portail:Physique/Articles liés","Portail:Sciences/Articles liés","Portail:Astronautique/Articles liés","Portail:Transports/Articles liés","Portail:Technologies/Articles liés","Portail:Temps/Articles liés","Programme spatial français","Centre national d'études spatiales","Horloge atomique","Station spatiale internationale","Expérience scientifique dans l'espace"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"T2L2","wgRelevantArticleId":6024217,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":7000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3511967","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="T2L2 — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/T2L2"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/T2L2"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-T2L2 rootpage-T2L2 skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d&#039;articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=T2L2" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=T2L2" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=T2L2" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=T2L2" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Contexte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Contexte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Contexte</span> </div> </a> <ul id="toc-Contexte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Principe_de_fonctionnement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Principe_de_fonctionnement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Principe de fonctionnement</span> </div> </a> <ul id="toc-Principe_de_fonctionnement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Objectifs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Objectifs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Objectifs</span> </div> </a> <ul id="toc-Objectifs-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Description_de_l&#039;instrument" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Description_de_l&#039;instrument"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Description de l'instrument</span> </div> </a> <ul id="toc-Description_de_l&#039;instrument-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historique_du_projet_et_résultats" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historique_du_projet_et_résultats"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Historique du projet et résultats</span> </div> </a> <ul id="toc-Historique_du_projet_et_résultats-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">T2L2</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Cet article n’existe que dans cette langue. Ajouter l’article pour d’autres langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ajouter des langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3511967#sitelinks-wikipedia" title="Ajouter des liens interlangues" class="wbc-editpage">Ajouter des liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/T2L2" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:T2L2" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/T2L2"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/T2L2"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/T2L2" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/T2L2" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;oldid=194348845" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=T2L2&amp;id=194348845&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FT2L2"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FT2L2"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=T2L2"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=T2L2&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3511967" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p><b>T2L2</b> ou <b>Transfert de Temps par Lien Laser</b> est une expérience scientifique embarquée sur le <a href="/wiki/Satellite_artificiel" title="Satellite artificiel">satellite</a> <i><a href="/wiki/Jason_(satellite)" title="Jason (satellite)">Jason-2</a></i> destinée à valider une méthode de synchronisation d'<a href="/wiki/Horloge_atomique" title="Horloge atomique">horloges atomiques</a> avec une très grande précision. La méthode utilisée repose sur l'échange d'impulsions <a href="/wiki/Laser" title="Laser">laser</a> entre des stations au sol et un satellite. T2L2 est développée par le laboratoire Gemini de l'<a href="/wiki/Observatoire_de_la_C%C3%B4te_d%27Azur" title="Observatoire de la Côte d&#39;Azur">Observatoire de la Côte d'Azur</a> et le <a href="/wiki/Centre_national_d%27%C3%A9tudes_spatiales" title="Centre national d&#39;études spatiales">CNES</a>, l'<a href="/wiki/Agence_spatiale" title="Agence spatiale">agence spatiale</a> française. L'expérience est entrée en phase opérationnelle début 2009. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Contexte">Contexte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Contexte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Contexte"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'étalonnage des <a href="/wiki/Horloge_atomique" title="Horloge atomique">horloges atomiques</a> est un prérequis important pour établir une échelle de temps internationale et réaliser des expériences de <a href="/wiki/Physique_th%C3%A9orique" title="Physique théorique">physique théorique</a>. La synchronisation des horloges repose actuellement sur l'échange de <a href="/wiki/Onde_radio" title="Onde radio">signaux radio-électriques</a> (<a href="/wiki/Global_Positioning_System" title="Global Positioning System">GPS</a>, Two Way). La précision de cette synchronisation pourrait être améliorée d'un ou deux <a href="/wiki/Ordre_de_grandeur" title="Ordre de grandeur">ordres de grandeur</a> par l'utilisation d'une liaison <a href="/wiki/Laser" title="Laser">laser</a><sup id="cite_ref-CNESmissionT2L2_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-CNESmissionT2L2-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Principe_de_fonctionnement">Principe de fonctionnement</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Principe de fonctionnement" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Principe de fonctionnement"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'instrument T2L2 permet la comparaison de deux horloges distantes&#160;: soit une horloge embarquée sur un <a href="/wiki/Satellite_artificiel" title="Satellite artificiel">satellite</a> et une horloge au sol soit deux horloges au sol. Pour établir ce lien<sup id="cite_ref-presentationT2L2_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-presentationT2L2-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160;: </p> <ul><li>des impulsions lasers sont tirées vers le satellite depuis la station au sol. Leur date de départ fournie par l'horloge locale est enregistrée&#160;;</li> <li>le système embarqué sur le satellite comprend un système optique qui renvoie l'impulsion laser vers le sol tout en enregistrant sa date d'arrivée selon l'horloge embarquée sur le satellite&#160;;</li> <li>le système au sol reçoit les impulsions qui ont été renvoyées et enregistre leur date d'arrivée.</li></ul> <p>La comparaison des différentes dates permet de déduire le décalage entre l'horloge de la station au sol et l'horloge du satellite. Si l'expérience est menée successivement entre le satellite et plusieurs stations terrestres, il est possible d'en déduire le décalage entre les horloges des stations au sol. L'idéal est que le satellite soit en vue des deux stations au sol et que les tirs lasers soient simultanés ce qui permet de négliger le décalage éventuel que pourrait introduire l'horloge embarquée<sup id="cite_ref-presentationT2L2_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-presentationT2L2-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Objectifs">Objectifs</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Objectifs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Objectifs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'expérience T2L2 poursuit des objectifs à la fois technologiques et scientifiques&#160;: </p> <ul><li>sur le plan technologique T2L2 doit permettre de valider le transfert de temps avec une amélioration d'un ordre de grandeur par rapport aux systèmes existants. T2L2 pourrait permettre de valider un dispositif embarqué sur les sondes interplanétaires - le TIPO (Télémétrie InterPlanétaire Optique) - permettant de déterminer la distance de la sonde avec une précision nettement accrue par rapport aux systèmes existants&#160;;</li> <li>sur le plan scientifique l'objectif est de valider l'application de la méthode pour la constitution d'une échelle de temps universelle, l'étalonnage des autres systèmes de rapprochement et l'application de la méthode à la physique théorique<sup id="cite_ref-presentationT2L2_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-presentationT2L2-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Description_de_l'instrument"><span id="Description_de_l.27instrument"></span>Description de l'instrument</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Description de l&#39;instrument" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Description de l&#39;instrument"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'équipement associé à l'expérience est embarqué sur le satellite océanographique franco-américain <a href="/wiki/Jason_(satellite)" title="Jason (satellite)">Jason-2</a>. Il comprend&#160;: </p> <ul><li>un ensemble optique distinct des rétro-réflecteurs utilisés par ailleurs par le satellite pour déterminer sa position par <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9m%C3%A9trie_laser_sur_satellites" title="Télémétrie laser sur satellites">télémétrie laser sur satellites</a>. Cet ensemble comprend un dispositif de détection linéaire qui utilise un <a href="/wiki/Photod%C3%A9tecteur" title="Photodétecteur">photodétecteur</a> en mode gain linéaire et un dispositif de détection non linéaire qui utilise un photodétecteur en mode Geiger&#160;;</li> <li>un dispositif de datation qui utilise l'horloge du système <a href="/wiki/Doppler_Orbitography_and_Radiopositioning_Integrated_by_Satellite" class="mw-redirect" title="Doppler Orbitography and Radiopositioning Integrated by Satellite">Doris</a>.</li></ul> <p>L'ensemble d'une masse de 10&#160;<abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr> consomme 48 <a href="/wiki/Watt" title="Watt">watts</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historique_du_projet_et_résultats"><span id="Historique_du_projet_et_r.C3.A9sultats"></span>Historique du projet et résultats</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Historique du projet et résultats" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Historique du projet et résultats"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En 1992 l'expérience LASSO embarquée sur le satellite <i><a href="/wiki/M%C3%A9t%C3%A9osat" title="Météosat">Météosat</a> P2</i> permet de valider le concept de transfert de temps par laser et permet d'envisager d'améliorer grâce à cette technique la précision de la synchronisation d'horloges atomiques. L'expérience de l'époque réalisée entre deux stations situées sur la Côte d'Azur et dans le <a href="/wiki/Texas" title="Texas">Texas</a> permet d'obtenir une précision inférieure à 100&#160;<abbr class="abbr" title="picoseconde">ps</abbr> et une exactitude de 1,5&#160;<abbr class="abbr" title="nanoseconde">ns</abbr>. La réalisation de l'expérience T2L2, d'abord envisagée en 1999 sur la station <a href="/wiki/Mir_(station_spatiale)" title="Mir (station spatiale)">Mir</a>, puis dans le cadre la mission <a href="/wiki/ACeS" title="ACeS">ACeS</a>, a finalement reçu un accord en 1995 pour l'embarquement sur le satellite océanographique <i><a href="/wiki/Jason_(satellite)" title="Jason (satellite)">Jason-2</a></i>. Jason-2 a été lancé le <time class="nowrap" datetime="2008-06-20" data-sort-value="2008-06-20">20 juin 2008</time> pour une mission d'une durée initiale de 3 ans<sup id="cite_ref-presentationT2L2_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-presentationT2L2-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les premiers tests ont lieu le <time class="nowrap" datetime="2008-06-25" data-sort-value="2008-06-25">25 juin 2008</time> et l'instrument est entré dans une phase opérationnelle en <time class="nowrap" datetime="2009-01" data-sort-value="2009-01">janvier 2009</time>. Des campagnes de tir ont commencé en 2009 mais ont été perturbées par la météo et par des problèmes rencontrés sur la station laser mobile utilisée. Une deuxième campagne de tir avec transfert de temps a eu lieu en 2010 d'abord entre la station fixe de <a href="/wiki/Grasse" title="Grasse">Grasse</a> et la station mobile installée sur le <a href="/wiki/Plateau_de_Calern" title="Plateau de Calern">plateau de Calern</a> puis entre stations européennes<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style="column-width:36em; column-count:2;"><ol class="references"> <li id="cite_note-CNESmissionT2L2-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CNESmissionT2L2_1-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://smsc.cnes.fr/T2L2/Fr/GP_mission.htm"><cite style="font-style:normal;">LA MISSION T2L2 sur JASON-2</cite></a>&#160;», CNES <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-01-26" data-sort-value="2012-01-26">26 janvier 2012</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-presentationT2L2-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-presentationT2L2_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-presentationT2L2_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-presentationT2L2_2-2">c</a> et <a href="#cite_ref-presentationT2L2_2-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oca.eu/heberges/t2l2/fr/present/index.htm"><cite style="font-style:normal;">Présentation de l'expérience T2L2</cite></a>&#160;», Observatoire de la Côte d'Azur <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-01-26" data-sort-value="2012-01-26">26 janvier 2012</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://smsc.cnes.fr/T2L2/Fr/GP_instrument.htm"><cite style="font-style:normal;">L'instrument T2L2</cite></a>&#160;», CNES <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-01-26" data-sort-value="2012-01-26">26 janvier 2012</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oca.eu/heberges/t2l2/fr/actus/index.htm"><cite style="font-style:normal;">T2L2&#160;: Actualités</cite></a>&#160;», Observatoire de la Côte d'Azur <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-01-26" data-sort-value="2012-01-26">26 janvier 2012</time>)</small></span></span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Horloge_atomique" title="Horloge atomique">Horloge atomique</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9m%C3%A9trie_laser_sur_satellites" title="Télémétrie laser sur satellites">Télémétrie laser sur satellites</a></li> <li><a href="/wiki/Pharao" class="mw-disambig" title="Pharao">Pharao</a></li> <li><a href="/wiki/Jason_(satellite)" title="Jason (satellite)">Jason</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=T2L2&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://smsc.cnes.fr/T2L2/Fr/index.htm">Site officiel de l'Observatoire de la Côte d'Azur</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://smsc.cnes.fr/T2L2/Fr/index.htm">T2L2 sur le site des missions scientifiques du CNES</a></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Programme_spatial_fran%C3%A7ais" title="Modèle:Palette Programme spatial français"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Programme_spatial_fran%C3%A7ais&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Programme_spatial_fran%C3%A7ais" title="Programme spatial français">Programme spatial français</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Lanceurs et fusées</th> <td class="navbox-list" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="">Lanceurs</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Diamant_(fus%C3%A9e)" title="Diamant (fusée)">Diamant A, B et BP4</a> (1965–1975)</li> <li><a href="/wiki/Maia_(fus%C3%A9e)" title="Maia (fusée)">Maia</a> (2026)</li> <li><a href="/wiki/OB-1" title="OB-1">OB-1</a> (2026)</li> <li><a href="/wiki/Sirius_(fus%C3%A9e)" title="Sirius (fusée)">Sirius</a> (2025)</li> <li><a href="/wiki/Z%C3%A9phyr_(fus%C3%A9e)" title="Zéphyr (fusée)">Zéphyr</a> (2024)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Fusées expérimentales</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Agate_(fus%C3%A9e)" title="Agate (fusée)">Agate</a> (1961)</li> <li><a href="/wiki/Aigle_(fus%C3%A9e)" title="Aigle (fusée)">Aigle</a> (1960)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Antar%C3%A8s_(fus%C3%A9e)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Antarès (fusée) (page inexistante)">Antarès</a> (1959)</li> <li><a href="/wiki/B%C3%A9r%C3%A9nice_(fus%C3%A9e)" title="Bérénice (fusée)">Bérénice</a> (1962)</li> <li><a href="/wiki/Callisto_(fus%C3%A9e)" title="Callisto (fusée)">Callisto</a> (2022)</li> <li><a href="/w/index.php?title=D-6_(fus%C3%A9e)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="D-6 (fusée) (page inexistante)">D-6</a> (1963)</li> <li><a href="/wiki/EA-41" title="EA-41">EA-41</a> (1945)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89meraude_(fus%C3%A9e)" title="Émeraude (fusée)">Émeraude</a> (1964)</li> <li><a href="/wiki/EOLE_(fus%C3%A9e)" title="EOLE (fusée)">EOLE</a> (1951)</li> <li><a href="/wiki/LEX_(fus%C3%A9e)" title="LEX (fusée)">LEX</a> (1964)</li> <li><a href="/wiki/Rubis_(fus%C3%A9e)" title="Rubis (fusée)">Rubis</a> (1964)</li> <li><a href="/wiki/Saphir_(fus%C3%A9e)" title="Saphir (fusée)">Saphir</a> (1965)</li> <li><a href="/wiki/Themis_(fus%C3%A9e)" title="Themis (fusée)">Themis</a> (2022)</li> <li><a href="/wiki/Topaze_(fus%C3%A9e)" title="Topaze (fusée)">Topaze</a> (1962)</li> <li><a href="/wiki/Vesta_(fus%C3%A9e)" title="Vesta (fusée)">Vesta</a> (1965)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Fusées-sondes</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/B%C3%A9lier_(fus%C3%A9e)" title="Bélier (fusée)">Bélier</a> (1961)</li> <li><a href="/wiki/Centaure_(fus%C3%A9e)" title="Centaure (fusée)">Centaure</a> (1961)</li> <li><a href="/wiki/Dragon_(fus%C3%A9e)" title="Dragon (fusée)">Dragon</a> (1962)</li> <li><a href="/wiki/Dauphin_(fus%C3%A9e)" title="Dauphin (fusée)">Dauphin</a> (1967)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89ridan_(fus%C3%A9e)" title="Éridan (fusée)">Éridan</a> (1968)</li> <li><a href="/wiki/Monica_(fus%C3%A9e)" title="Monica (fusée)">Monica</a> (1955)</li> <li><a href="/wiki/V%C3%A9ronique_(fus%C3%A9e)" title="Véronique (fusée)">Véronique</a> (1950)</li> <li><a href="/wiki/Vesta_(fus%C3%A9e)" title="Vesta (fusée)">Vesta</a> (1965)</li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Satellites<br />scientifiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="">Science et technologie</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ast%C3%A9rix_(satellite)" title="Astérix (satellite)">Astérix</a> (1965)</li> <li><a href="/wiki/FR-1_(satellite)" title="FR-1 (satellite)">FR-1</a> (1965)</li> <li><a href="/wiki/Diapason_(satellite)" title="Diapason (satellite)">Diapason</a> (1966)</li> <li><a href="/wiki/Diad%C3%A8me_(satellites)" title="Diadème (satellites)">Diadème</a> (1967)</li> <li><a href="/wiki/Tournesol_(satellite)" title="Tournesol (satellite)">Tournesol</a> (1971)</li> <li><a href="/wiki/Polaire_(satellite)" title="Polaire (satellite)">Polaire</a> (1971)</li> <li><a href="/wiki/Aur%C3%A9ole_1_et_2" title="Auréole 1 et 2">Auréole 1 et 2</a> franco-russe (1971-1973)</li> <li><a href="/wiki/SRET" title="SRET">SRET</a> (1971–1972)</li> <li><a href="/wiki/Castor_et_Pollux_(satellites)" title="Castor et Pollux (satellites)">Castor et Pollux</a> (1973–1975)</li> <li><a href="/wiki/Starlette_et_Stella" title="Starlette et Stella">Starlette</a> (1975)</li> <li><a href="/wiki/Aura_(satellite_fran%C3%A7ais)" title="Aura (satellite français)">Aura</a> (1975)</li> <li><a href="/wiki/Signe_3" title="Signe 3">Signe 3</a> (1977)</li> <li><a href="/wiki/Aur%C3%A9ole_3" title="Auréole 3">Auréole 3</a> franco-russe (1981)</li> <li><a href="/wiki/Satellite_amateur_de_radio-astronomie" title="Satellite amateur de radio-astronomie">Sara</a> (1991)</li> <li><a href="/wiki/Starlette_et_Stella" title="Starlette et Stella">Stella</a> (1993)</li> <li><a href="/wiki/DEMETER" title="DEMETER">DEMETER</a> (2004)</li> <li><a href="/wiki/CoRoT" title="CoRoT">CoRoT</a> (2006-2014)</li> <li><a href="/wiki/Picard_(satellite)" title="Picard (satellite)">Picard</a> (2010)</li> <li><a href="/wiki/MICROSCOPE_(satellite)" title="MICROSCOPE (satellite)">Microscope</a> (2016)</li> <li><a href="/wiki/Space-based_Multi-band_Variable_astronomical_Objects_Monitor" title="Space-based Multi-band Variable astronomical Objects Monitor">SVOM</a> franco-chinois (2023)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Sciences de la Terre</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/TOPEX/Poseidon" title="TOPEX/Poseidon">TOPEX/Poseidon</a> franco-américain (1992)</li> <li><a href="/wiki/Jason_(satellite)" title="Jason (satellite)">Jason 1, 2 et 3</a> franco-américain (2001–2013)</li> <li><a href="/wiki/PARASOL" title="PARASOL">PARASOL</a> (2004)</li> <li><a href="/wiki/CALIPSO" title="CALIPSO">CALIPSO</a> franco-américain (2006)</li> <li><a href="/wiki/Megha-Tropiques" title="Megha-Tropiques">Megha-Tropiques</a> franco-indien (2011)</li> <li><a href="/wiki/SARAL" title="SARAL">SARAL</a> (2012) franco-indien</li> <li><a href="/wiki/CFOSAT" title="CFOSAT">CFOSAT</a> franco-chinois (2018)</li> <li><a href="/wiki/TARANIS" title="TARANIS">TARANIS</a> (2020)</li> <li><a href="/wiki/MicroCarb" title="MicroCarb">MicroCarb</a> (2020)</li> <li><a href="/wiki/Surface_Water_Ocean_Topography" title="Surface Water Ocean Topography">SWOT</a> franco-américain (2022)</li> <li><a href="/wiki/Methane_Remote_Sensing_Lidar_Mission" title="Methane Remote Sensing Lidar Mission">MERLIN</a> franco-allemand (2024)</li> <li><a href="/wiki/TRISHNA" title="TRISHNA">TRISHNA</a> franco-indien (2025)</li> <li><a href="/wiki/Precipitation_Measuring_Mission" title="Precipitation Measuring Mission">Precipitation Measuring Mission</a> (2029) (participation) franco-japonais</li> <li><a href="/wiki/AOS-Storm" title="AOS-Storm">AOS-Storm</a> (2029) (participation) franco-américain</li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Satellites<br />d'application</th> <td class="navbox-list" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="">Observation de la Terre</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/SPOT" title="SPOT">SPOT</a> (1986–2012)</li> <li><a href="/wiki/Pl%C3%A9iades_(satellite)" title="Pléiades (satellite)">Pléiades</a> (2011–2012)</li> <li><a href="/wiki/V%C3%A9n%CE%BCs" title="Vénμs">Vénμs</a> franco-israélien (2017)</li> <li><a href="/wiki/Pl%C3%A9iades_Neo" title="Pléiades Neo">Pléiades Neo</a> (2021–2022)</li> <li><a href="/wiki/CO3D" title="CO3D">CO3D</a> (2022)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Satellites militaires</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Syracuse_(satellite)" title="Syracuse (satellite)">Syracuse 1</a> (1984–1987)</li> <li><a href="/wiki/Syracuse_(satellite)" title="Syracuse (satellite)">Syracuse 2</a> (1991–1996)</li> <li><a href="/wiki/Cerise_(satellite)" title="Cerise (satellite)">Cerise</a> (1995)</li> <li><a href="/wiki/Cl%C3%A9mentine_(satellite)" title="Clémentine (satellite)">Clémentine</a> (1999)</li> <li><a href="/wiki/Helios_(satellite)" title="Helios (satellite)">Helios</a> (1995-2008)</li> <li><a href="/wiki/Essaim_(satellite)" title="Essaim (satellite)">Essaim</a> (2004)</li> <li><a href="/wiki/Helios_(satellite)#Helios_2" title="Helios (satellite)">Helios 2</a> (2004–2009)</li> <li><a href="/wiki/Syracuse_III" title="Syracuse III">Syracuse III</a> (2005-2010)</li> <li><a href="/wiki/SPIRALE" title="SPIRALE">SPIRALE</a> (2009)</li> <li><a href="/wiki/ELISA_(satellite)" title="ELISA (satellite)">Elisa</a> (2011)</li> <li><a href="/wiki/Pl%C3%A9iades_(satellite)" title="Pléiades (satellite)">Pléiades</a> (2011–2012) franco-italien</li> <li><a href="/wiki/Athena-Fidus" title="Athena-Fidus">Athena-Fidus</a> (2014) franco-italien</li> <li><a href="/wiki/Sicral_2" title="Sicral 2">Sicral 2</a> (2015) franco-italien</li> <li><a href="/wiki/Composante_spatiale_optique" title="Composante spatiale optique">CSO</a> (2018–2021)</li> <li><a href="/wiki/Pl%C3%A9iades_Neo" title="Pléiades Neo">Pléiades Neo</a> (2021-2022)</li> <li><a href="/wiki/Syracuse_IV" title="Syracuse IV">Syracuse 4</a> (Comsat NG) (2021-2022)</li> <li><a href="/wiki/CERES_(satellite)" title="CERES (satellite)">CERES</a> (2021)</li> <li><a href="/wiki/CO3D" title="CO3D">CO3D</a> (2022)</li> <li><a href="/wiki/Yeux_en_orbite_pour_un_d%C3%A9monstrateur_agile" title="Yeux en orbite pour un démonstrateur agile">YODA</a> (2024)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Télécommunications</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/PEOLE" title="PEOLE">PEOLE</a> (1970)</li> <li><a href="/wiki/EOLE_(satellite)" title="EOLE (satellite)">EOLE</a> (1971)</li> <li><a href="/wiki/Symphonie_(satellite)" title="Symphonie (satellite)">Symphonie</a> franco-allemand (1974–1975)</li> <li><a href="/wiki/TDF_1_et_2" title="TDF 1 et 2">TDF 1 et 2</a> (1988, 1990)</li> <li><a href="/wiki/S80/T" title="S80/T">S80/T</a> (1992)</li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%A9l%C3%A9com_1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Télécom 1 (page inexistante)">Télécom 1A-1C</a> (1984–1988)</li> <li><a href="/wiki/Telecom_2A" title="Telecom 2A">Télécom 2A-2D</a> (1991–1996)</li> <li><a href="/wiki/Ariane_Radio-Amateur_Satellite_Enseignement_Espace" title="Ariane Radio-Amateur Satellite Enseignement Espace">ARSENE</a> (1993)</li> <li><a href="/wiki/STENTOR" title="STENTOR">STENTOR</a> (2002)</li> <li><a href="/wiki/Eutelsat_5_West_A" title="Eutelsat 5 West A">Stellat 5</a> (2002)</li> <li><a href="/wiki/ANGELS_(satellite)" title="ANGELS (satellite)">ANGELS</a> (2019)</li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Instruments</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Argos" title="Système Argos">Argos</a> (1978)</li> <li><a href="/w/index.php?title=V%C3%A9g%C3%A9tation_(instrument)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Végétation (instrument) (page inexistante)">Végétation</a> (1986)</li> <li><a href="/wiki/DORIS_(syst%C3%A8me_satellitaire)" title="DORIS (système satellitaire)">DORIS</a> (1990)</li> <li><a href="/w/index.php?title=SCARAB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="SCARAB (page inexistante)">SCARAB</a> (1994)</li> <li><a href="/w/index.php?title=POLDER_(instrument)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="POLDER (instrument) (page inexistante)">POLDER</a> (1996)</li> <li><a href="/wiki/Interf%C3%A9rom%C3%A8tre_atmosph%C3%A9rique_de_sondage_dans_l%27infrarouge" title="Interféromètre atmosphérique de sondage dans l&#39;infrarouge">IASI</a> (2006–2016)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">T2L2</a> (2008)</li> <li><a href="/w/index.php?title=CARDIOLAB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="CARDIOLAB (page inexistante)">CARDIOLAB</a> (2008)</li> <li><a href="/wiki/Dispositif_d%27%C3%A9tude_de_la_croissance_et_des_liquides_critiques" title="Dispositif d&#39;étude de la croissance et des liquides critiques">DECLIC</a> (2009)</li> <li><a href="/wiki/Cardiomed" title="Cardiomed">Cardiomed</a> (2010)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Static_Infrared_Fourier_Transform_Interferometer&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Static Infrared Fourier Transform Interferometer (page inexistante)">SIFTI</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=CARDIOSPACE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="CARDIOSPACE (page inexistante)">CARDIOSPACE</a> (2014)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Mobile_Asteroid_Surface_Scout&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mobile Asteroid Surface Scout (page inexistante)">MASCOT</a> avec Allemagne (2014)</li> <li><a href="/wiki/Projet_d%27horloge_atomique_par_refroidissement_d%27atomes_en_orbite" title="Projet d&#39;horloge atomique par refroidissement d&#39;atomes en orbite">PHARAO</a> (2016)</li> <li><a href="/wiki/Seismic_Experiment_for_Interior_Structure" title="Seismic Experiment for Interior Structure">SEIS</a> (2016)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Mid_InfraRed_Instrument&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mid InfraRed Instrument (page inexistante)">MIRI</a> avec Pays-Bas et Royaume-Uni (2018)</li> <li><a href="/wiki/MicroCarb" title="MicroCarb">MicroCarb</a> (2019)</li> <li><a href="/wiki/SuperCam" title="SuperCam">SuperCam</a> (2020)</li> <li><a href="/wiki/Farside_Seismic_Suite" title="Farside Seismic Suite">Farside Seismic Suite</a> (2025)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Plates-formes</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Spacebus" title="Spacebus">Spacebus</a> (1980-2009)</li> <li><a href="/wiki/PROTEUS_(plate-forme_satellite)" title="PROTEUS (plate-forme satellite)">Proteus</a> (1998–2009)</li> <li><a href="/wiki/Eurostar_(plateforme_satellite)" title="Eurostar (plateforme satellite)">Eurostar</a></li> <li><a href="/wiki/Alphabus_(plateforme_satellite)" title="Alphabus (plateforme satellite)">Alphabus</a></li> <li><a href="/wiki/Myriade_(plate-forme_satellite)" title="Myriade (plate-forme satellite)">Myriade</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Installations au sol</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Centre_spatial_guyanais" title="Centre spatial guyanais">Kourou</a></li> <li><a href="/wiki/DGA_Essais_de_missiles" title="DGA Essais de missiles">Centre d'essais des Landes</a></li> <li><a href="/wiki/Centre_spatial_de_Toulouse" title="Centre spatial de Toulouse">Centre spatial de Toulouse</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Organisations</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Centre_national_d%27%C3%A9tudes_spatiales" title="Centre national d&#39;études spatiales">CNES</a></li> <li><a href="/wiki/Commandement_de_l%27espace" title="Commandement de l&#39;espace">CDE</a></li> <li><a href="/wiki/Centre_militaire_d%27observation_par_satellites_1/92_Bourgogne" title="Centre militaire d&#39;observation par satellites 1/92 Bourgogne">CMOS</a></li> <li><a href="/wiki/Office_national_d%27%C3%A9tudes_et_de_recherches_a%C3%A9rospatiales" title="Office national d&#39;études et de recherches aérospatiales">ONERA</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_d%27astrophysique_de_Paris" title="Institut d&#39;astrophysique de Paris">IAP</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_d%27astrophysique_spatiale" title="Institut d&#39;astrophysique spatiale">IAS</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_de_physique_du_globe_de_Paris" title="Institut de physique du globe de Paris">IPGP</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_de_recherche_en_astrophysique_et_plan%C3%A9tologie" title="Institut de recherche en astrophysique et planétologie">IRAP</a></li> <li><a href="/wiki/Astrophysique,_instrumentation,_mod%C3%A9lisation" title="Astrophysique, instrumentation, modélisation">AIM</a></li> <li><a href="/wiki/Laboratoire_d%27astrophysique_de_Marseille" title="Laboratoire d&#39;astrophysique de Marseille">LAM</a></li> <li><a href="/wiki/Laboratoire_atmosph%C3%A8res_et_observations_spatiales" title="Laboratoire atmosphères et observations spatiales">LATMOS</a></li> <li><a href="/wiki/Laboratoire_d%27%C3%A9tudes_spatiales_et_d%27instrumentation_en_astrophysique" title="Laboratoire d&#39;études spatiales et d&#39;instrumentation en astrophysique">LESIA</a></li> <li><a href="/wiki/Laboratoire_de_physique_et_chimie_de_l%27environnement_et_de_l%27espace" title="Laboratoire de physique et chimie de l&#39;environnement et de l&#39;espace">LPC2E</a></li> <li><a href="/wiki/Laboratoire_de_physique_des_plasmas" title="Laboratoire de physique des plasmas">LPP</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Histoire</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Programme_spatial_fran%C3%A7ais" title="Programme spatial français">Programme spatial français</a></li> <li><a href="/wiki/Programme_d%27%C3%A9tudes_balistiques_de_base" title="Programme d&#39;études balistiques de base">Pierres précieuses</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_du_Centre_national_d%27%C3%A9tudes_spatiales_de_1961_%C3%A0_1981" title="Histoire du Centre national d&#39;études spatiales de 1961 à 1981">Histoire du Centre national d'études spatiales de 1961 à 1981</a></li> <li><a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_d%27%C3%A9tude_et_de_r%C3%A9alisation_d%27engins_balistiques" title="Société d&#39;étude et de réalisation d&#39;engins balistiques">SEREB</a></li> <li><a href="/wiki/Centre_interarm%C3%A9es_d%27essais_d%27engins_sp%C3%A9ciaux" title="Centre interarmées d&#39;essais d&#39;engins spéciaux">CIEES</a></li> <li><a href="/wiki/Service_d%27a%C3%A9ronomie" title="Service d&#39;aéronomie">Service d'aéronomie</a></li> <li><a href="/wiki/Centre_europ%C3%A9en_pour_la_construction_de_lanceurs_d%27engins_spatiaux" title="Centre européen pour la construction de lanceurs d&#39;engins spatiaux">ELDO</a></li> <li><a href="/wiki/Conseil_europ%C3%A9en_de_recherches_spatiales" title="Conseil européen de recherches spatiales">ESRO</a></li> <li><a href="/wiki/Le_Cardonnet" title="Le Cardonnet">Le Cardonnet</a></li> <li><a href="/wiki/Cora_(fus%C3%A9e)" title="Cora (fusée)">Fusée Cora</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_(fus%C3%A9e)" title="Europa (fusée)">Fusée Europa</a></li> <li><a href="/wiki/Hammaguir" title="Hammaguir">Hammaguir</a></li> <li><a href="/wiki/Biologie_spatiale_%C3%A0_Hammaguir" title="Biologie spatiale à Hammaguir">Biologie spatiale à Hammaguir</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Projets abandonnés</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Roseau_(satellite)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Roseau (satellite) (page inexistante)">Roseau</a></li> <li><a href="/wiki/SIMBOL-X" title="SIMBOL-X">SIMBOL-X</a></li> <li><a href="/wiki/Herm%C3%A8s_(navette_spatiale)" title="Hermès (navette spatiale)">Hermès</a></li> <li><a href="/wiki/NetLander" title="NetLander">NetLander</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Articles liés</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_satellites_fran%C3%A7ais" title="Liste des satellites français">Liste des satellites français</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A9lection_m%C3%A9dicale_des_spationautes_en_France" title="Sélection médicale des spationautes en France">Sélection médicale des spationautes en France</a></li> <li><a href="/wiki/Agence_spatiale_europ%C3%A9enne" title="Agence spatiale européenne">Agence spatiale européenne</a></li> <li>Les articles rangés dans les catégories <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Centre_national_d%27%C3%A9tudes_spatiales" title="Catégorie:Centre national d&#39;études spatiales">CNES</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Spationaute_fran%C3%A7ais" title="Catégorie:Spationaute français">Spationaute français</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Programme_spatial_fran%C3%A7ais" title="Catégorie:Programme spatial français">Programme spatial français</a>.</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2"><span style="font-size:90%;">Les programmes, satellites et lanceurs supervisés par l'Agence spatiale européenne sont rangés dans la <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Agence_spatiale_europ%C3%A9enne" title="Modèle:Palette Agence spatiale européenne">palette Agence spatiale européenne</a>.</span></td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Physique" title="Portail de la physique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Circle-icons-physics-logo.svg/24px-Circle-icons-physics-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Circle-icons-physics-logo.svg/36px-Circle-icons-physics-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Circle-icons-physics-logo.svg/48px-Circle-icons-physics-logo.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Physique" title="Portail:Physique">Portail de la physique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Astronautique" title="Portail de l’astronautique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Circle-icons-spaceshuttle.svg/40px-Circle-icons-spaceshuttle.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Circle-icons-spaceshuttle.svg/60px-Circle-icons-spaceshuttle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Astronautique" title="Portail:Astronautique">Portail de l’astronautique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Temps" title="Portail du temps"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Circle-icons-hourglass.svg/24px-Circle-icons-hourglass.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Circle-icons-hourglass.svg/36px-Circle-icons-hourglass.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Circle-icons-hourglass.svg/48px-Circle-icons-hourglass.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Temps" title="Portail:Temps">Portail du temps</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐684955989f‐9fd4b Cached time: 20250331171831 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.140 seconds Real time usage: 0.189 seconds Preprocessor visited node count: 1585/1000000 Post‐expand include size: 104132/2097152 bytes Template argument size: 35871/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 3725/5000000 bytes Lua time usage: 0.046/10.000 seconds Lua memory usage: 3719976/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 136.831 1 -total 30.62% 41.895 1 Modèle:Portail 29.31% 40.109 1 Modèle:Références 15.96% 21.840 1 Modèle:Palette 14.37% 19.660 3 Modèle:Fr 13.64% 18.670 1 Modèle:Indication_de_langue 12.89% 17.631 1 Modèle:Palette_Programme_spatial_français 12.46% 17.048 3 Modèle:Unité 11.67% 15.962 1 Modèle:Méta_palette_de_navigation 10.75% 14.703 1 Modèle:Catégorisation_badges --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:6024217:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250331171831 and revision id 194348845. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=T2L2&amp;oldid=194348845">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=T2L2&amp;oldid=194348845</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Programme_spatial_fran%C3%A7ais" title="Catégorie:Programme spatial français">Programme spatial français</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Centre_national_d%27%C3%A9tudes_spatiales" title="Catégorie:Centre national d&#039;études spatiales">Centre national d&#039;études spatiales</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Horloge_atomique" title="Catégorie:Horloge atomique">Horloge atomique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Station_spatiale_internationale" title="Catégorie:Station spatiale internationale">Station spatiale internationale</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Exp%C3%A9rience_scientifique_dans_l%27espace" title="Catégorie:Expérience scientifique dans l&#039;espace">Expérience scientifique dans l&#039;espace</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Physique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Physique/Articles liés">Portail:Physique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences/Articles liés">Portail:Sciences/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Astronautique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Astronautique/Articles liés">Portail:Astronautique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Transports/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Transports/Articles liés">Portail:Transports/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Technologies/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Technologies/Articles liés">Portail:Technologies/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Temps/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Temps/Articles liés">Portail:Temps/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 7 juin 2022 à 21:16.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/T2L2" title="Spécial:Citer/T2L2">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=T2L2&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">T2L2</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Ajouter des langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-684955989f-9fd4b","wgBackendResponseTime":329,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.140","walltime":"0.189","ppvisitednodes":{"value":1585,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":104132,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":35871,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":3725,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 136.831 1 -total"," 30.62% 41.895 1 Modèle:Portail"," 29.31% 40.109 1 Modèle:Références"," 15.96% 21.840 1 Modèle:Palette"," 14.37% 19.660 3 Modèle:Fr"," 13.64% 18.670 1 Modèle:Indication_de_langue"," 12.89% 17.631 1 Modèle:Palette_Programme_spatial_français"," 12.46% 17.048 3 Modèle:Unité"," 11.67% 15.962 1 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 10.75% 14.703 1 Modèle:Catégorisation_badges"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.046","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3719976,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-684955989f-9fd4b","timestamp":"20250331171831","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"T2L2","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/T2L2","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3511967","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3511967","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-01-26T23:52:40Z","dateModified":"2022-06-07T19:16:24Z","headline":"exp\u00e9rience scientifique embarqu\u00e9e sur satellite"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10