CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Brontekst bekijken van Oergermaans - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"ce560dbe-cedd-4758-8ee7-d44a483c034d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Oergermaans","wgTitle":"Oergermaans","wgCurRevisionId":64513928,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":148017,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Oergermaans","wgRelevantArticleId":148017,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl", "pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles": "ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Brontekst bekijken van Oergermaans - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Oergermaans"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oergermaans"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Oergermaans rootpage-Oergermaans skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/24_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Oergermaans&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Oergermaans&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Oergermaans&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Oergermaans&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Brontekst bekijken van Oergermaans</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Oergermaans" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Oergermaans" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Oergermaans"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Oergermaans"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Oergermaans" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Oergermaans" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Oergermaans&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DOergermaans%26action%3Dedit"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DOergermaans%26action%3Dedit"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q669623" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Oergermaans" title="Oergermaans">Oergermaans</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want: </p> <ul class="permissions-errors"><li class="mw-permissionerror-blockedtext"><div style="border-top:3.5px solid #c71e1e; line-height: 1.4; text-align: left; font-size: 1.1em;"> <div style="height:.5em"></div>  <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Bestand:Cross_red_circle.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/46px-Cross_red_circle.svg.png" decoding="async" width="46" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/69px-Cross_red_circle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/92px-Cross_red_circle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <big><b>U heeft geen bewerkingsrechten</b></big><br />De opgegeven reden van uw blokkering luidt: <b>Open proxy - <a href="/wiki/Wikipedia:Blockreason9" title="Wikipedia:Blockreason9">Nadere informatie</a>.</b> <div style="height:.5em"></div> <p><i>Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.</i> </p><p>U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets. </p> <ul><li><b>Niet aangemelde gebruiker:</b> indien u geen gebruik maakt van een <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">gebruikersaccount</a> en u krijgt deze melding, dan is uw externe <a href="/wiki/IP-adres" title="IP-adres">IP-adres</a> geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is <b>8.222.208.146</b>. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. <b>Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld.</b> Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen. <ul><li>Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip=8.222.208.146">het logboek</a></span> tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding <i>alleen anoniemen</i> staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">inlogt</a> als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding <i>aanmaken account geblokkeerd</i>, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">gebruikersaccount aanmaken</a></span>. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikimedia.org/wiki/Help:Oplossingen_voor_geblokkeerde_gebruikers">Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers</a></span>.</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Geregistreerde gebruiker:</b> uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.</li></ul> <p><i>Voor verdere vragen kunt u <a href="/wiki/Speciaal:Contactpagina" title="Speciaal:Contactpagina">contact opnemen</a> met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.</i> </p> </div></li><li class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is</a>.</b> <p>Deze blokkade is ingesteld door <a href="/wiki/Gebruiker:Jon_Kolbert" title="Gebruiker:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. De opgegeven reden is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Aanvang blokkade: 27 aug 2023 16:12</li> <li>Einde blokkade: 27 aug 2028 16:12</li></ul> <p>Uw huidige IP-adres is 8.222.208.146. Het geblokkeerde bereik is 8.222.128.0/17. </p><p>Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">Geen open proxy’s</a>. </p> Anders kunt u om de blokkering bespreken <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen</a>. U kunt ook een e-mail sturen naar de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a>-wachtrij van de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> op <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> met daarin alle bovenstaande gegevens.</li></ul><hr /> <p>U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="nl" dir="ltr" name="wpTextbox1">Het '''Oergermaans''' of '''Protogermaans''' is een reconstructie van de [[taal]] die rond het begin van de jaartelling (de datering is grof) gesproken werd in Noord-West- en Midden-Europa. Het is de taal waarvan zich in later eeuwen onder meer het [[Oudnoords]], het [[Oudsaksisch]], het [[Oudengels]], het [[Oudfries]], het [[Oudhoogduits]], het [[Oudfrankisch]] en vervolgens het [[Oudnederfrankisch]] en het [[Gotisch (taal)|Gotisch]], en uiteindelijk het [[Noors]], [[Nedersaksisch]], [[Engels]], [[Friese talen|Westerlauwers, Sater- en Noord-Fries]] en het [[Nederlands]] zich als [[dochtertaal|dochtertalen]] ontwikkelden. Van het Oudnederfrankisch is het moderne [[Nederlands]] op zijn beurt weer een dochtertaal. Het Oergermaans is een ''hypothese'': een door geleerden gereconstrueerde taal (dus niet hetzelfde als een [[kunsttaal]]). Met het Oergermaans wordt beoogd een fase van het [[Germaanse talen|Oudgermaans]] weer te geven, waaruit het karakter van de Germaanse taal zoals zij er in oorsprong zou kunnen hebben uitgezien, moet blijken. Op grond van vergelijkingen met oude overgeleverde Germaanse talen - voornamelijk Gotisch en Oudengels, in mindere mate ook Oudnoords en Oudhoogduits - kunnen de Oergermaanse grammatica en het lexicon min of meer herleid worden. == Plaats en tijd == [[Bestand:Nordic Bronze Age.png|rechts|245px|thumb|Het waarschijnlijke verspreidingsgebied van het Germaans tijdens de Bronstijd (1200 v.Chr.)]] [[Bestand:Pre-roman iron age (map).PNG|rechts|245px|thumb|Kaart van de verspreiding van Germaanse volken in de ijzertijd, 500 v.Chr. - 50 v.Chr.]] [[Bestand:Germanic tribes (750BC-1AD).png|thumb|rechts|245px|De verbreiding van Germaanse stammen<br />750 v.Chr. – 1 na Chr. (bron: Penguin Atlas of World History 1988): {{legend |#f00| Verbreiding tot 750 v.Chr.}} {{legend |#f84| Verbreiding tot 500 v.Chr.}} {{legend |#ff0| Verbreiding tot 250 v.Chr.}} {{legend |#0f0| Verbreiding tot 1 na Chr.}}]] Men weet niet zeker waar en wanneer het Oergermaans gesproken werd. Zo rond het begin van de jaartelling zou er in de Germaanse taal nog een zekere eenheid hebben bestaan, maar bestonden er al [[dialect]]en. Oorspronkelijk zouden de Germaanse stammen in de [[bronstijd]] in de regio rond [[Denemarken]] geleefd hebben. In de [[ijzertijd]], dus vanaf ca. 800 v.Chr., is men begonnen zich over een groter gebied te verspreiden - waarschijnlijk werd al voor 200 v.Chr. het huidige [[Nederland]] door Germaanse stammen bewoond. De Germaanse volkeren hebben zich in de daaropvolgende eeuwen over een groter gebied in Europa verspreid, met het grootste verspreidingsgebied in de eerste eeuw na Christus. Daarna viel de Germaanse taal uiteen in onderling steeds meer van elkaar verschillende dialecten. Deze dialecten leverden dan talen als Oudnoords, Gotisch en de verschillende [[West-Germaans]]e talen op. Pas in de [[4e eeuw]] na Christus wordt er een boek in het Germaans geschreven, de [[Gotische Bijbel]] van [[Wulfila]]. == Reconstructie == De reconstructie van het Oergermaans is altijd met veel discussie en onenigheid omgeven geweest, want het materiaal waarop men zich moet baseren is verre van ideaal. Een gereconstrueerde vorm wordt altijd door het teken *- voorafgegaan, om aan te duiden dat de vorm niet zeker is: ''*dagaz'' ‘dag’. === Bronnen === De oudste bronnen zijn Romeinse teksten uit de Oergermaanse periode. In deze teksten duiken Germaanse woorden op, die waarschijnlijk direct aan het Oergermaans zijn ontleend. [[Julius Caesar|Caesar]] schrijft zo over de ''ūrus'' ‘[[oeros]]’ en Tacitus vermeldt het woord ''glēsum'' ‘barnsteen’ (vgl. ''glas''). Deze bronnen bevatten al met al zeer weinig relevante informatie over het Oergermaans. Uit de [[2e eeuw]] na Christus komen enkele inscripties in [[Scandinavië]], in [[runen]] opgesteld. Bekend is de in het [[Oernoords]] geschreven zin op de vroeg-5e-eeuwse [[Gallehus-hoorns]]: :''ek hlewagastiz holtijaz horna tawido'' :"Ik Hlewagast, Holtz zoon, heb de hoorn vervaardigd" Deze bron is ouder dan de Gotische Bijbelvertaling, maar ook beperkter. Op basis van deze runeninscriptie valt dus over de [[Syntaxis (taalkunde)|syntaxis]] van het Oergermaans weinig met zekerheid te zeggen, en voor een duidelijk beeld van woordvorming en lexicon zijn de overige runeninscripties te kort, en vaak nog niet eens vertaald. Een andere oude bron voor de reconstructie ligt buiten het Germaans. Net als het Latijn kennen sommige niet aan de andere Europese talen verwante talen [[leenwoord]]en uit het Oergermaans. In het [[Fins]] en [[Estisch]], beide [[Fins-Oegrische talen]], komt het woord ''kuningas'' ‘koning’ voor. Op basis hiervan heeft men de reconstructie ''*kuningaz'' voorgesteld. Een uitgebreide reconstructie is op basis van dergelijk materiaal niet mogelijk. Daarom heeft men van beter overgeleverde talen als het Gotisch, het Oudengels, het Oudhoogduits en het Oudnoords gebruikgemaakt. Ook iets minder goed overgeleverde talen als het Oudfries, het Oudsaksisch en het Oudfrankisch kunnen inzichten verschaffen die van waarde zijn voor de reconstructies. De oudste van deze talen, het Gotisch, werd gesproken rond de [[4e eeuw]] na Christus, dus al honderden jaren na de periode van het Oergermaans. Er is, vergeleken met andere Germaanse talen tot dan toe, heel veel overgeleverd, nl. een vertaling van het [[Nieuwe Testament]], maar die heeft vanuit taalwetenschappelijk oogpunt het manco dat het een erg letterlijke vertaling uit het [[Grieks]] is, dus wellicht is dit niet het Gotisch zoals het in die tijd werd gesproken en eventueel geschreven werd. === Proto-Indo-Europees === Een andere mogelijkheid tot reconstrueren wordt geboden door het eveneens gereconstrueerde [[Proto-Indo-Europees|Indo-Europees]], hoewel de reconstructie van deze taal nog meer door discussies wordt omgeven, omdat schriftelijke bronnen geheel ontbreken. Op basis van Indo-Europese woordstammen kunnen de hieruit afgeleide Germaanse woorden gereconstrueerd worden. Bij deze manier van reconstrueren wordt op basis van een hypothese een andere hypothese opgesteld. Dit roept bij geleerden vaak tegenstand op, omdat de wetenschappelijke betrouwbaarheid ver te zoeken lijkt. De "omgekeerde" vorm van reconstrueren kan echter wel de Proto-Indo-Europese hypothese testen, als er langs twee wegen gereconstrueerd wordt: men reconstrueert dan een vorm zowel op basis van de bronnen, als op basis van de hypothese. Als in beide gevallen dezelfde vorm uit het onderzoek voorkomt, dan zou dit de Proto-Indo-Europese hypothese van meer onderbouwing kunnen voorzien. === Discussie === Discussie over het Oergermaans is er te over. Enkele discussiepunten: * Er is een theorie die zegt dat het Germaans uit vermengingen van twee Indo-Europese dialectgroepen ontstaan is. Het Indo-Europees kende al vroeg twee hoofdgroepen: de [[kentum- en satemtalen]], afgeleid van de Latijnse en [[Avestisch]]e reflexen van het woord voor "honderd", ''centum'' en ''satəm''. De splitsing in deze twee dialectgroepen is gebaseerd op de eerste klank van het Indo-Europese woord *''ḱm̥tóm'' ‘honderd’ met een gepalataliseerde ''ḱ''-, dat in de kentumtalen was met een gewone niet-gepalataliseerde ''k''- aan het begin, maar in de latere satemtalen het ''ḱ''- een [[affricaat]] of [[sisklank]] werd. In het grootste deel van Europa zouden er kentumtalen gesproken worden, en ook de Nederlandse ''hond'' ‘vlaktemaat, landmaateenheid van 100 voet’ en ''honderd'' kunnen, via de [[wet van Grimm]], op de oudere vorm *''km̥tóm'' worden herleid; het Germaans wordt vanouds als een kentumtaal beschouwd. Sommige wetenschappers menen nu dat het Germaans geen echte kentumtaal is, maar een vermenging is van beide dialecten, wat overeenkomsten met [[Slavische talen]] (waartoe behoren [[Tsjechisch]], [[Pools]] en [[Russisch]]) zou verklaren. De Slavische talen zijn namelijk satemtalen (Tsjechisch ''sto''). Deze theorie wordt zeker niet algemeen gesteund. * Met de [[eerste Germaanse klankverschuiving]] zouden varianten uit het Oergermaans zijn ontstaan. Over de datering van deze klankverschuiving, die onder andere de verschuiving van vroeg-Oergermaanse *''kuntóm'' naar het laat-Oergermaanse *''hundan'' ‘honderd’ verklaart, is men het nog niet eens. Recentelijk wordt, op basis van leenwoorden in het Latijn, verondersteld dat de verschuiving pas in de [[1e eeuw v.Chr.]] heeft plaatsgevonden. Voor veel geleerden is deze veronderstelling moeilijk aanvaardbaar, omdat men er lang van is uitgegaan dat de klankverschuiving ver voor het begin van onze jaartelling moet hebben plaatsgevonden. * Er wordt wel verondersteld dat het Oergermaans zich door verschillende factoren beduidend anders heeft ontwikkeld dan de overige [[Indo-Europese talen|Indo-Europese]] talen. De theorie is dat het vroegste Germaans (nog voor de klankverschuiving) samen met de Slavische en [[Baltische talen]] opging en een eigen dialectgroep vormde met deze talen. Later dan heeft het Germaans zich, volgens de theorie, van deze groep afgescheiden. Men veronderstelt dat het Germaans daarna een sterke invloed van een andere, wel in Europa gesproken maar niet-Indo-Europese taal heeft ondergaan. Dit zou dan enkele Germaanse woorden verklaren, die niet in de overige Indo-Europese talen voorkomen, alsook de soms grote betekenisverschuivingen in het Germaans. Deze theorie van een [[niet-Indo-Europees substraat van het Germaans]] is hoogst omstreden. * Algemeen wordt aangenomen dat het Oergermaans zich in drie hoofddialecten heeft gesplitst: het [[Oost-Germaans]], het [[Noord-Germaans]] en het West-Germaans. Sommige wetenschappers menen echter dat het Noord- en Oost-Germaans een nauwere verwantschap vertonen en dus in een gemeenschappelijke Noordoost-Germaanse groep moeten worden samengevat. De naam van de Goten kan zowel etymologisch als historisch in verband worden gebracht met het (nu Zweedse) eiland [[Gotland]], en de oudste overgeleverde teksten in het als Noord-Germaans beschouwde [[Oudgotlands]] laten een sterkere overeenkomst met het Gotisch zien dan de andere Noord-Germaanse dialecten. De verschillen tussen Gotisch en Oudnoords zouden dan vooral als latere ontwikkelingen binnen deze dialectgroep beschouwd moeten worden. Meer recentelijk en algemener aanvaard is dat juist het Noord- en West-Germaans een dichtere verwantschap vertonen en samen tot een Noordwest-Germaanse groep behoren, en dat het Oost-Germaans zich het eerst afsplitste. Het Oost-Germaans mist namelijk een aantal belangrijke veranderingen die in de Noord- en West-Germaanse talen zijn opgetreden, zoals [[Umlaut (klank)|umlaut]]. Waarschijnlijk zijn beide hypothesen ten dele waar, en was er ten tijde van de eerste uitzaaiingen van Germaanse volkeren al een zeker [[dialectcontinuüm]] aanwezig, waarbij de oostelijke dialectgroep na de trek naar Oost-Europa afgezonderd raakte van de Zuidoost-Scandinavische dialecten waar zij uit afkomstig waren. Het West-Germaans bleef langer in contact met de Noord-Germaanse talen, waardoor een zekere uitwisseling van veranderingen in de taal mogelijk bleef. Ondanks de discussie is er een inmiddels toch een redelijke consensus bereikt over het karakter van het Oergermaans. == Klankinventaris== === Medeklinkers === {| class="wikitable" |+ Medeklinkers van het Oergermaans |- ! &nbsp; ! [[Bilabiaal]] ! [[Dentaal]] ! [[Alveolaar]] ! [[Palataal]] ! [[Velaar]] ! [[Labiaal-velaar]] |- ! [[Nasale medeklinker|Nasaal]] | style="text-align:center;"| m | &nbsp; | style="text-align:center;" | n | &nbsp; | style="text-align:center;"| (ŋ) | style="text-align:center;"| (ŋʷ) |- ! [[Plofklank]] | style="text-align:center;"| p&nbsp;&nbsp;b | style="text-align:center;"| t&nbsp;&nbsp;d | &nbsp; | &nbsp; | style="text-align:center;"| k&nbsp;&nbsp;ɡ | style="text-align:center;"| kʷ&nbsp;&nbsp;ɡʷ |- ! [[Wrijfklank]] | style="text-align:center;"| ɸ&nbsp;&nbsp;(β) | style="text-align:center;"| θ&nbsp;&nbsp;(ð) | style="text-align:center;"| s&nbsp;&nbsp;z | &nbsp; | style="text-align:center;"| x&nbsp;&nbsp;(ɣ) | style="text-align:center;"| xʷ |- ! [[Tril]] | &nbsp; | &nbsp; | style="text-align:center;"| r | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- ! [[Approximant]] | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | style="text-align:center;"| j | &nbsp; | style="text-align:center;"| w |- ! [[Lateraal (fonetiek)|Lateraal]] | &nbsp; | &nbsp; | style="text-align:center;" | l | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |} # {{IPAs|[ŋ]}} was een [[allofoon]] van {{IPAs|/n/}} vóór de velare medeklinkers {{IPAs|/kʷ/}} en {{IPAs|/ɡʷ/}}. Vóór {{IPAs|/x/}} verdween de klank, maar [[Nasalisatie|nasaliseerde]] en verlengde de voorgaande klinker. # {{IPAs|[ŋʷ]}} was een allofoon van {{IPAs|/n/}} vóór labiaal-velare medeklinkers {{IPAs|/kʷ/}} en {{IPAs|/ɡʷ/}}. Vóór {{IPAs|/xʷ/}} verdween de klank, maar [[Nasalisatie|nasaliseerde]] en verlengde de voorgaande klinker. # {{IPAs|[β]}}, {{IPAs|[ð]}} en {{IPAs|[ɣ]}} waren allofonen van respectievelijk {{IPAs|/b/}}, {{IPAs|/d/}} en {{IPAs|/ɡ/}} in bepaalde posities (vergelijk het [[Spaans]]): #* {{IPAs|/b/}} was {{IPAs|[b]}} aan het begin van een woord, bij [[geminatie]] en na {{IPAs|/m/}}, anders {{IPAs|[β]}}. #* {{IPAs|/d/}} was {{IPAs|[d]}} aan het begin van een woord, bij [[geminatie]] en na {{IPAs|/n/}}, {{IPAs|/l/}}, {{IPAs|/z/}} en misschien na {{IPAs|/r/}}, anders {{IPAs|[ð]}}. #* {{IPAs|/ɡ/}} was {{IPAs|[ɡ]}} bij [[geminatie]] en na {{IPAs|/n/}}, anders {{IPAs|[ɣ]}}. #* {{IPAs|/ɡʷ/}} kende geen wrijfklank-allofoon, maar kwam alleen voor na {{IPAs|/n/}}. === Klinkers === Het Oergermaans kende, in vergelijking met de moderne Germaanse talen, een vrij beperkt aantal articulatieplaatsen van klinkers. Er waren nog geen geronde voorklinkers als {{IPAs|[y]}}, die ontstonden pas later als gevolg van [[Umlaut (klank)|umlaut]]. Wel had het Oergermaans naast korte en lange ook overlange klinkers, en kende het een serie nasale klinkers; beide kwamen voornamelijk aan het einde van een woord voor. {| | {| class="wikitable" style="text-align: center" |+'''Orale klinkers''' |- ! rowspan="2" | ! colspan="3" | [[Voorklinker|voor]] ! colspan="3" | [[Achterklinker|achter]] |- ! <small>kort</small> ! <small>lang</small> ! <small>overl.</small> ! <small>kort</small> ! <small>lang</small> ! <small>overl.</small> |- ! [[Gesloten klinker|gesloten]] | i | iː | | u | uː | |- ! [[Halfgesloten klinker|halfgesloten]] | e | eː | | | | |- ! [[Halfopen klinker|halfopen]] | | ɛː | ɛːː | | ɔː | ɔːː |- ! [[Open klinker|open]] | | | | ɑ | ɑː | |} | {| class="wikitable" style="text-align: center" |+'''Nasale klinkers''' |- ! rowspan="2" | ! colspan="3" | [[Voorklinker|voor]] ! colspan="3" | [[Achterklinker|achter]] |- ! <small>kort</small> ! <small>lang</small> ! <small>overl.</small> ! <small>kort</small> ! <small>lang</small> ! <small>overl.</small> |- ! [[Gesloten klinker|gesloten]] | ĩ | ĩː | | ũ | ũː | |- ! [[Halfgesloten klinker|halfgesloten]] | | | | | | |- ! [[Halfopen klinker|halfopen]] | | | | | ɔ̃ː | ɔ̃ːː |- ! [[Open klinker|open]] | | | | ɑ̃ | ɑ̃ː | |} |} # {{IPAs|/e/}} kwam niet voor in onbeklemtoonde lettergrepen, of vóór een nasale medeklinker in dezelfde lettergreep; {{IPAs|/e/}} werd daar {{IPAs|/i/}}. Alleen vóór {{IPAs|/r/}} werd in onbeklemtoonde lettergrepen de oorspronkelijke {{IPAs|/e/}} behouden, maar in die positie werd de klinker later verlaagd tot {{IPAs|/ɑ/}}, misschien al binnen het late Oergermaans. # {{IPAs|/e/}} werd eveneens {{IPAs|/i/}} als erna in volgende lettergreep een {{IPAs|/i/}} of {{IPAs|/j/}} volgde. # {{IPAs|/eː/}} (geschreven als ē<sup>2</sup>) was zeldzaam en kwam slechts in een klein aantal reconstrueerbare woorden voor. De klank kan echter gereconstrueerd worden door vergelijking tussen het Gotisch en de andere Germaanse talen. Waar het Gotisch ē heeft, hebben de andere Germaanse talen ā (in het Oudengels ǣ), wat duidt op een oorspronkelijke {{IPAs|/ɛː/}}. Soms hebben echter alle talen ē (en in het Oudnederlands en Oudhoogduits ie of ia), wat wijst op {{IPAs|/eː/}}. Vergelijk: Gotisch ''hēr'', Oudengels ''hēr'', Oudhoogduits ''hiar'', Oudnoords ''hér'' "hier" van Oergermaans ''*hē<sup>2</sup>r''; Gotisch ''dēþs'', Oudengels ''dǣd'', Oudhoogduits ''tāt'', Oudnoords ''dáð'' "daad" van Oergermaans ''*dēdiz''. # Alle nasale klinkers behalve {{IPAs|/ɑ̃ː/}} en {{IPAs|/ũː/}} kwamen aan het eind van het woord voor. De lange nasale klinkers {{IPAs|/ɑ̃ː/}}, {{IPAs|/ĩː/}} en {{IPAs|/ũː/}} verschenen {{IPAs|/x/}} of {{IPAs|/xʷ/}}, waar een vroegere {{IPAs|/n/}} was verdwenen en een voorgaande korte klinker had verlengd en genasaliseerd. Het Oergermaans had daarnaast de volgende [[Tweeklank (taalkunde)|tweeklank]]en: * Kort: {{IPAs|/ɑu/}}, {{IPAs|/ɑi/}}, {{IPAs|/eu/}}, {{IPAs|[iu]}} * Lang: {{IPAs|/ɔːu/}}, {{IPAs|/ɔːi/}} (mogelijk ook {{IPAs|/ɛːu/}}, {{IPAs|/ɛːi/}}) Lange tweeklanken waren zeldzaam en kwamen vrijwel alleen in verbuigings- en vervoegingsuitgangen voor. De oude tweeklank {{IPAs|/ei/}} was veranderd in de lange eenklank {{IPAs|/iː/}}, waardoor die niet meer voorkwam. {{IPAs|[iu]}} was ontstaan uit oudere {{IPAs|/eu/}} door invloed van een {{IPAs|/i/}} of {{IPAs|/j/}} in de volgende lettergreep (zie boven), maar had nog geen status als zelfstandig foneem. == Kenmerken == Het Oergermaans was een in hoge mate [[flexie (taalkunde)|flecterende]] taal. Er bestonden naamvallen, verschillende werkwoordsvervoegingen en behalve enkelvoud en meervoud ook een [[dualis|tweevoud]]. Toch was het Oergermaans al minder rijk aan vormen dan het [[Latijn]]. Van de moderne Germaanse talen hebben het [[Duits]], het [[IJslands]] en het [[Faeröers]] het best de vormenrijkdom van het Oergermaans behouden. Hoewel het Duits in verhouding met het om zijn conservatisme beroemde IJslands al behoorlijk vereenvoudigd is, hebben bepaalde Duitse dialecten veel meer dan de standaardtaal Oergermaanse vormen behouden (m.n. dialecten in [[Wallis (kanton)|Wallis]], [[Zwitserland]]). === Zelfstandige naamwoorden === Het Oergermaans kende drie grammaticale geslachten: mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Bijvoeglijke naamwoorden en voornaamwoorden pasten zich aan het geslacht van het zelfstandig naamwoord aan. Ook pasten zij zich aan de naamval van het zelfstandig naamwoord aan. Naar men veronderstelt had het Oergermaans '''zes''' [[naamval]]len, en van twee andere naamvallen zouden in enkele gevallen resten nog behouden zijn. De moderne Germaanse talen kennen ten hoogste vier naamvallen — waarschijnlijk heeft het Oergermaans al vroeg ten minste een van zijn naamvallen verloren. De naamvallen zijn: * [[nominatief]] ([[Onderwerp (taalkunde)|onderwerp]]) * [[genitief]] (bezitsnaamval) * [[datief]] ([[indirect object]]) * [[accusatief]] ([[lijdend voorwerp]]) * [[vocatief]] (aanspreekvorm) * [[instrumentalis]] (waarmee iets gedaan wordt) Van [[locatief]] (plaats) en [[ablatief]] (door wie iets gedaan wordt) zijn enkele resten overgebleven. De locatief is samengevallen met de datief, en de ablatief is samengevallen met de genitief, de datief of de instrumentalis. De zelfstandige naamwoorden werden voorzien van uitgangen die afhingen van de stam van het woord. Er waren verschillende stammen: stammen eindigend op /a/, /ō/, /n/, /i/, en /u/. Mannelijk en onzijdig zijn de ''a''-stammen, vrouwelijk zijn de ''o''-stammen. De ''a''- en de ''o''-stammen werden ook weer in de ''ja''-, ''wa''-, respectievelijk ''jo''- en ''wo''-stammen onderverdeeld. Een voorbeeld van een ''ja''-stam is *''fanjan'' naast de verbogen naamval *''fanjō'', respectievelijk in het Nederlands ''veen'' en ''ven''. Een voorbeeld van een ''wo''-stam is *''skadwo'', dat tot Middelnederlands ''scāde'' en [[obliquus]] ''scāduwe'', vervolgens Brabants ''sc(h)ade'' en Nederlands ''schaduw'' werd. Een ''wa''-stam is bijvoorbeeld *''snaiwaz'', in het Nederlands ''sneeuw''. De ''wa''- en de ''wo''-stammen komen we nog tegen in het Nederlands en Engels in zelfstandige naamwoorden die eindigen op -''uw'' (bijv. ''schaduw''), Engels -''ow'' (bijv. ''shadow'') en Nederlands en Engels -''w'' (bijv. Nl ''sneeuw'', Eng ''snow''). De eerste stammen kwamen het meest voor en waren ook de basis van de verbuiging van [[bijvoeglijk naamwoord|bijvoeglijke naamwoorden]]. De /i/- en /u/- stammen vielen reeds vroeg grotendeels met de andere stammen samen. Men is er niet zeker van, of deze samenval al in de Oergermaanse periode moet zijn ingezet, of pas later, in de verschillende Germaanse dialecten, heeft plaatsgevonden. Er bestonden ook, zoals in het Nieuwnederlands, woorden die eindigden op /-er/, (vgl. Nl ''arbeider'', ''werkster'') en die een aparte verbuiging kenden. Hieronder de verschillende vormen van ''*dagaz'' ‘dag’, een /a/-stam: {| class="wikitable" ! ! Enkelvoud ! Meervoud |- | Nominatief | ''dagaz'' | ''dagōz'' |- | Genitief | ''dagesa'' of ''dagasa'' | ''dagō̃ⁿ'' |- | Datief | ''dagai'' | ''dagamiz'' |- | Accusatief | ''dagan'' | ''daganz'' |} Bij het zelfstandig naamwoord ''*dagaz'' werden instrumentalis en vocatief waarschijnlijk niet onderscheiden. Bij andere begrippen hebben deze naamvallen langer gefunctioneerd. Hieronder daarom ''*wulfaz'' ‘wolf’, een andere /a/-stam, en ''*gastiz'' ‘gast’, een /i/-stam. {| class="wikitable" style="text-align: left;" !rowspan="2" | !colspan="2" | /a/-stammen !colspan="2" | /i/-stammen |- !width="80px" | Enkelvoud !width="80px" | Meervoud !width="80px" | Enkelvoud !width="80px" | Meervoud |- | '''Nominatief''' || *wulfaz || *wulfōs, -ōz || *gastiz || *gastijiz |- | '''Genitief''' || *wulfisa, -asa || *wulfō̃ⁿ || *gastisa || *gastijō̃ⁿ |- | '''Datief''' || *wulfai, -ē || *wulfamiz || *gastai || *gastī |- | '''Accusatief''' || *wulfan || *wulfanz || *gastin || *gastinz |- | '''Vocatief''' || *wulfa || — || *gasti || — |- | '''Instrumentalis''' || *wulfō || — || *gastī || — |} In het meervoud vielen ook hier vocatief en instrumentalis weg; de instrumentalis valt eigenlijk samen met de datief, de vocatief met de nominatief. === Bijvoeglijke naamwoorden === De bijvoeglijke naamwoorden pasten zich aan aan de naamval, het getal, en het geslacht.Er waren twee soorten verbuigingen: * de zwakke declinatie (in definiete situaties, dat wil zeggen waar men in het Nederlands een bepaald lidwoord gebruikt) * de sterke declinatie (in indefiniete situaties, dat wil zeggen waar men in het Nederlands een onbepaald lidwoord of geen lidwoord gebruikt) Merk op dat ook het moderne Nederlands dit onderscheid maakt: ''een groot huis'' (sterk) vs. ''het grote huis'' (zwak). In het Nederlands is het onderscheid marginaal geworden, en spreektalig zijn vormen als "een grote huis" in opmars; in veel zuidelijke dialecten is het onderscheid al weggevallen. In het Oergermaans waren de verschillen tussen beide verbuigingen juist groot. De sterke verbuiging was gebaseerd op de /a/- en de /ō/-stammen, de zwakke verbuiging ging uit van de stammen op /n/. Hieronder de vormen van het woord "blind" in het Oergermaans. {| class="wikitable" style="text-align: left;" !rowspan="4" | |- !colspan="6" | Sterke verbuiging !colspan="2" | Zwakke verbuiging |- !colspan="2" | Mannelijk !colspan="2" | Vrouwelijk !colspan="2" | Onzijdig !rowspan="2" | Enkelvoud !rowspan="2" | Meervoud |- !width="80px" | Enkelvoud !width="80px" | Meervoud !width="80px" | Enkelvoud !width="80px" | Meervoud !width="80px" | Enkelvoud !width="80px" | Meervoud |- | '''Nominatief'''|| *blindaz || *blindai || *blindō || *blindōz || *blinda, -atō || *blindō || *blindanō || *blindaniz |- | '''Genitief'''|| *blindez(a)||*blindaizō || *blindezōz || *blindaizō || *blindez(a)|| *blindaizō |- | '''Datief'''|| *blinde || *blindaimiz || *blindai || *blindaimiz || *blinde || *blindaimiz || *blindeni || *blindanmiz |- | '''Accusatief'''|| *blindanō || *blindanz || *blindō || *blindōz || *blindana || *blindaniz, -anuniz || *blindeniz || *blindanō |- | '''Instrumentalis'''|| *blindō || — || — || — || — || — || — || — |} Het moderne Nederlands kent slechts twee vormen (''blind'' en ''blinde''). In tweeduizend jaar is de vormenrijkdom als boven voor het grootste deel weggesleten. === Lidwoorden === Bij [[lidwoord]]en werden al meer vormen onderscheiden, waaronder waarschijnlijk ook de verouderde locatief: {| class="wikitable" style="text-align: left;" !rowspan="2" | !colspan="2" | Mannelijk !colspan="2" | Vrouwelijk !colspan="2" | Onzijdig |- | '''Enkelvoud''' || '''Meervoud''' || '''Enkelvoud''' || '''Meervoud''' || '''Enkelvoud''' || '''Meervoud''' |- | '''Nominatief'''|| *sa || *þai || *sō |rowspan="2" style="font-weight: normal;" | *þōz |rowspan="2" style="font-weight: normal;" | *þat |rowspan="2" style="font-weight: normal;" | *þō, *þiō |- | '''Genitief''' || *þes(a) || *þezō || *þezōz |- | '''Datief''' || *þesmō, *þasmō || *þemiz, *þaimiz || *þezai || *þaimiz || — || — |- | '''Accusatief''' || *þen(ō), *þan(ō) || *þans || *þō || *þaizō || — || — |- | '''Instrumentalis''' || *þiō || — || — || — || — || — |- | '''Locatief''' || *þī || — || — || — || — || — |} Opgemerkt moet worden dat deze "lidwoorden" in het Oergermaans waarschijnlijk niet als zodanig gebruikt werden. De gegeven vormen zijn waarschijnlijk vooral als aanwijzend voornaamwoord gebruikt - het gebruik van lidwoorden heeft zich in de Germaanse talen pas in een later stadium ontwikkeld. === Werkwoorden === Ook op het gebied van [[werkwoord]]en kende het Oergermaans aanzienlijk meer vormen dan het Nederlands tegenwoordig. Ten eerste waren er drie [[wijs (taalkunde)|wijzen]] of modi: * gebiedende wijs (imperatief) * aantonende wijs (indicatief) * aanvoegende wijs (conjunctief) Het moderne Nederlands onderscheidt bijna geen aanvoegende wijs meer, hoewel ze in archaïsche uitdrukkingen nog voorkomt (''God zij met ons''). In het Oergermaans worden deze wijze met steeds verschillende uitgangen uitgedrukt. Het Oergermaans onderscheidde twee werkwoordstijden naar vorm: de tegenwoordige tijd en de verleden tijd. Vergeleken met de zes werkwoordstijden in het Latijn is dit maar weinig. Toch moet het Germaans met de beperkte vormen evenveel hebben kunnen uitdrukken als het Latijn. De moderne Germaanse talen hebben immers een uitgebreider systeem van tijden, dat nog gecompliceerder is dan het Latijnse. Hiervoor gebruikte het Oergermaans naar men veronderstelt een systeem van [[Aspect (taalkunde)|aspect]]. Ook de Slavische talen, die ook maar twee werkwoordstijden kennen, gebruiken een dergelijk systeem. Het prefix ''ge-'' zoals we dat in het huidige Nederlands kennen, kon dan in zijn Oudgermaanse vorm dienen om een handeling als voltooid of onvoltooid te typeren. Een precieze reconstructie van het Oudgermaanse systeem is echter moeilijk te geven. Deels lijkt het moderne, gecompliceerde tijdensysteem van het Nederlands of het [[Engels]] (het Engelse systeem is zelfs uitgebreider dan het Nederlandse) een latere innovatie van de Germaanse talen. De vervoeging van het werkwoord ''*beraną'' ‘dragen’ luidde waarschijnlijk aldus: {| class="wikitable" |- ! rowspan="2" colspan="2" | ! colspan="2" | Aantonende wijs ! colspan="2" | Aanvoegende wijs ! Gebiedende wijs |- ! Bedrijvend ! Lijdend ! Bedrijvend ! Lijdend ! Bedrijvend |- ! rowspan="8" | Tegenwoordig ! 1ste enkelvoud | *berō (ik draag) || *berai (ik word gedragen) || *beraų (als ik draag)|| ??? || – |- ! 2de enkelvoud | *birizi (jij draagt)|| *berazai (jij wordt gedragen)|| *beraiz (als jij draagt)|| *beraizau (als jij wordt gedragen) || *ber (draag!) |- ! 3de enkelvoud | *biridi (hij draagt)|| *beradai (hij wordt gedragen)|| *berai (als hij draagt)|| *beraidau (als hij wordt gedragen)|| *beradau (draag!) |- ! 1ste tweevoud | *berōz (wij twee dragen) || *berandai (wij twee worden gedragen)|| *beraiw (als wij twee dragen)|| *beraindau (als wij twee worden gedragen)|| – |- ! 2de tweevoud | *beradiz (jullie twee dragen)|| *berandai (jullie twee worden gedragen)|| *beraidiz (als jullie twee dragen)|| *beraindau (als jullie twee worden gedragen)|| *beradiz (draag(t)!) |- ! 1ste meervoud | *beramaz (wij dragen)|| *berandai (wij worden gedragen)|| *beraim (als wij dragen)|| *beraindau (als wij worden gedragen)|| – |- ! 2de meervoud | *berid (jullie dragen)|| *berandai (jullie worden gedragen)|| *beraid (als jullie dragen|| *beraindau (als jullie worden gedragen)|| *birid (draag(t)!) |- ! 3de meervoud | *berandi (zij dragen)|| *berandai (zij worden gedragen)|| *berain (als zij dragen)|| *beraindau (als zij worden gedragen|| *berandau (draag(t)!) |- ! rowspan="8" | Verleden ! 1ste enkelvoud | *bar (ik droeg) | rowspan="8" | – | *bērijų (als ik droeg) | rowspan="8" | – | rowspan="8" | – |- ! 2de enkelvoud | *bart (jij droeg) | *bērīz (als jij droeg) |- ! 3de enkelvoud | *bar (hij droeg) | *bērī (als hij droeg) |- ! 1ste tweevoud | *bērū (wij twee droegen) | *bērīw (als wij twee droegen) |- ! 2de tweevoud | *bērudiz (jullie twee droegen) | *bērīdiz (als jullie twee droegen) |- ! 1ste meervoud | *bērum (wij droegen) | *bērīm (als wij droegen) |- ! 2de meervoud | *bērud (jullie droegen) | *bērīd (als jullie droegen) |- ! 3de meervoud | *bērun (zij droegen) | *bērīn (als zij droegen) |- ! colspan="2" | Onbepaalde wijs | colspan="5" | *beraną (dragen) |- ! colspan="2" | Onvoltooid deelwoord | colspan="5" | *berandz (dragende) |- ! colspan="2" | Voltooid deelwoord | colspan="5" | *buranaz (gedragen) |} Merk op dat het voltooid deelwoord ''*buranaz'' geen ''ge-'' als voorvoegsel gebruikt. Het precieze gebruik van ''ge-'' in het tijdensysteem is nog niet duidelijk gereconstrueerd. In de verleden tijd kan er sprake zijn van ablaut-[[reduplicatie (taalkunde)|reduplicatie]]: de stam wordt verdubbeld en de tweede klinker verandert ([[ablaut]]). In de moderne Germaanse talen komt reduplicatie bij werkwoorden niet meer voor. Hetzelfde systeem komt echter wel voor in woorden als ''wipwap'' en ''zigzag''. Vroeger heeft het dus bij werkwoorden een grammaticale functie gehad. == Voortleven == Alle moderne Germaanse talen stammen van het Oergermaans af. De Oost-Germaanse dialectgroep (Gotisch) is uitgestorven en opgenomen in andere dialecten, maar de West-Germaanse en Noord-Germaanse talen leven volop. Het Engels is een wereldtaal; ook het Duits behoort tot de meest gesproken talen ter wereld. Bijna 90% van de dagelijkse woordenschat van het Nederlands is van Germaanse oorsprong. Een goed voorbeeld van de overeenkomsten tussen de verschillende talen zijn de getallen van 1 tot 10: {| class="wikitable" !Oergermaans!!Nederlands!!Nedersaksisch!!Duits!!Oudhoogduits!!Engels!!Oudengels!!Fries!!Zweeds!!Oudnoords!!Gotisch |- |*ainaz||een||iene||eins||ein||one||ān||ien||ett (en)||einn||ains |- |*twai||twee||tweie||zwei||zwei||two||twā||twa||två||tveir||twai |- |*þrīz||drie||dreie||drei||drī||three||þrēo||trije||tre||þrír||þreis |- |*fedwōr||vier||viere||vier||fior||four||fēower||fjouwer||fyra||fjórir||fidwōr |- |*fimf||vijf||viefe||fünf||fimf||five||fīf||fiif||fem||fimm||fimf |- |*sehs||zes||zesse||sechs||sehs||six||siex||seis||sex||sex||saihs |- |*sebun||zeven||seum||sieben||sibun||seven||seofon||sân||sju||sjau||sibun |- |*ahtōu, *ahtau||acht||achte||acht||ahto||eight||eahte||acht||åtta||átta||ahtau |- |*newun||negen||neegn||neun||niun||nine||niġon||njoggen||nio||níu||niun |- |*tehun||tien||tiene||zehn||zehan||ten||tīen||tsien||tio||tíu||taihun |} Een ander voorbeeld van woorden die zich op Germaanse wortels laten herleiden zijn de dagen van de week, die weliswaar pas na tijd van het Oergermaans zijn ontstaan, maar zich in de vroege middeleeuwen door het hele Germaanssprekende taalgebied hebben verspreid. De Oergermaanse vormen die hier zijn gegeven hebben dus niet werkelijk bestaan, maar de vormen in alle latere talen zouden tot een dergelijke vorm herleid kunnen worden. {| class="wikitable" !Oergermaans!!Nederlands!!Duits!!Oudhoogduits!!Engels!!Oudengels!!Fries!!Oudfries!!Zweeds!!Oudnoords!!betekenis |- |*mēniniz dagaz||[[maandag]]||Montag||mānotag||Monday||mōnandæg||moandei||mōnandei/-dî||måndag||mánudagr||dag van de maan |- |*tiwas dagaz, *þingas dagaz||[[dinsdag]] (ook 'dingsdag')||Dienstag||ziestag||Tuesday||tīwesdæg||tiisdei||tīesdei/-di||tisdag||týsdagr||dag van [[Týr|*Tiu/Tyr]], dag van de volksvergadering |- |*wōdanas dagaz||[[woensdag]]||(Mittwoch)||(mittiwehha)||Wednesday||wōdnesdæg||woansdei||wedenesdei/wednesdei||onsdag||óðinsdagr||dag van [[Wodan]]/[[Odin (god)|Odin]] |- |*þunras dagaz||[[donderdag]]||Donnerstag||thonarestag||Thursday||þunresdæg||tongersdei||thunresdî/-dei||torsdag||þórsdagr||dag van Donar/[[Thor]] |- |*frijjōz dagaz||[[vrijdag]]||Freitag||frī(j)atag||Friday||frīgedæg||freed||frīadei/fredî/frīgendei||fredag||frjádagr||dag van [[Frige]]/[[Frigg (godin)|Frigg]] |- |*laugōz dagaz?||([[zaterdag]])||(Samstag)||(sambaztag)/sunnūnāband||(Saturday)||(sæternesdæg)/sunnanǣfen||sneon||(sāterdei/-dî)/sunnaēvend||lördag||laugardagr||verschillende betekenissen* |- |*sunnōniz dagaz||[[zondag]]||Sonntag||sunnūntag||Sunday||sunnandæg||snein||sunnandî/*-dei||söndag||sunnudagr||dag van de zon |} '''*'''Er zijn verschillende verklaringen voor de etymologie: # ''Lördag'' is dag van [[Loki|Loki/Lodur]], ofwel wasdag, ofwel rustdag (voorchristelijke tijd), mogelijk beïnvloed door sabbat. # ''Samstag'' is geen Germaans woord, maar afgeleid van het Griekse ''sabbaton'', "sabbat" (zaterdag is de dag van de sabbat). # ''Zaterdag'' en ''Saturday'' zijn evenmin Germaanse woorden. Waarschijnlijk verwijzen de elementen ''zater-'' en ''satur-'' naar de [[Romeinse religie|Romeinse god]] [[Saturnus (god)|Saturnus]]. ==Zie ook== * [[Lijst van getallen in diverse talen]] [[Categorie:Germaanse taal]] [[Categorie:Gereconstrueerde taal]] [[Categorie:Historische taalkunde]] [[Categorie:Taal uit de oudheid]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Op deze pagina gebruikte sjablonen: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Sjabloon:IPAs" title="Sjabloon:IPAs">Sjabloon:IPAs</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:IPAs&action=edit" title="Sjabloon:IPAs">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Legend" class="mw-redirect" title="Sjabloon:Legend">Sjabloon:Legend</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Legend&action=edit" class="mw-redirect" title="Sjabloon:Legend">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Legenda" title="Sjabloon:Legenda">Sjabloon:Legenda</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Legenda&action=edit" title="Sjabloon:Legenda">bewerken</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto">Terug naar <a href="/wiki/Oergermaans" title="Oergermaans">Oergermaans</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oergermaans">https://nl.wikipedia.org/wiki/Oergermaans</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Oergermaans&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-xn2z5","wgBackendResponseTime":165,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.013","walltime":"0.019","ppvisitednodes":{"value":27,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":831,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2.282 1 -total"," 96.41% 2.200 2 Sjabloon:Halfbr"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-xn2z5","timestamp":"20241124113649","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>