CINXE.COM
Jacques Frémeaux — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Jacques Frémeaux — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"62a09adc-5bf8-4008-8b8a-2599ad00b66f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Jacques_Frémeaux","wgTitle":"Jacques Frémeaux","wgCurRevisionId":222379788,"wgRevisionId":222379788,"wgArticleId":4752990,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page utilisant P569","Page utilisant P19","Page utilisant P27","Page utilisant P69","Page utilisant P106","Page utilisant P108","Page utilisant P463","Page utilisant P184","Article utilisant l'infobox Biographie2 avec la charte histoire","Article à illustrer Biographie","Article utilisant l'infobox Biographie2","Article utilisant une Infobox","Article avec une section vide ou incomplète","Page utilisant P5243","Page utilisant P2732","Page utilisant P8207", "Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la recherche","Page utilisant P10780","Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines","Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Historiographie/Articles liés","Portail:Monde colonial/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Algérie/Articles liés","Portail:Afrique/Articles liés","Portail:Monde arabe/Articles liés","Portail:Maghreb/Articles liés","Wikipédia:Article biographique","Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts","Portail:Biographie/Articles liés/Sciences","Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises","Naissance en mars 1949","Naissance à Alger","Naissance en Algérie française","Historien français du XXIe siècle","Historien français de la colonisation","Agrégé d'histoire","Élève du lycée du Parc","Élève de l'École normale supérieure", "Professeur de l'université Paris-Sorbonne","Enseignant à l'université de Nice","Membre de l'Académie des sciences d'outre-mer","Auteur publié par les éditions Desclée de Brouwer"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Jacques_Frémeaux","wgRelevantArticleId":4752990,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3158940","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="796"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg/800px-Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="531"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg/640px-Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="424"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Jacques Frémeaux — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Jacques_Fr%C3%A9meaux"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Fr%C3%A9meaux"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Jacques_Frémeaux rootpage-Jacques_Frémeaux skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Jacques+Fr%C3%A9meaux" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Jacques+Fr%C3%A9meaux" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Jacques+Fr%C3%A9meaux" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Jacques+Fr%C3%A9meaux" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Biographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Biographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Biographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Biographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Biographie</span> </button> <ul id="toc-Biographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Origine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Origine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Origine</span> </div> </a> <ul id="toc-Origine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formation_et_carrière" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Formation_et_carrière"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Formation et carrière</span> </div> </a> <ul id="toc-Formation_et_carrière-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Activités_universitaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Activités_universitaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Activités universitaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Activités_universitaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Publications" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Publications"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Publications</span> </div> </a> <ul id="toc-Publications-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pour_approfondir" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pour_approfondir"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Pour approfondir</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Pour_approfondir-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Pour approfondir</span> </button> <ul id="toc-Pour_approfondir-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Jacques Frémeaux</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Cet article n’existe que dans cette langue. Ajouter l’article pour d’autres langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ajouter des langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3158940#sitelinks-wikipedia" title="Ajouter des liens interlangues" class="wbc-editpage">Ajouter des liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jacques_Fr%C3%A9meaux" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Jacques_Fr%C3%A9meaux" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jacques_Fr%C3%A9meaux"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Jacques_Fr%C3%A9meaux"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Jacques_Fr%C3%A9meaux" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Jacques_Fr%C3%A9meaux" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&oldid=222379788" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Jacques_Fr%C3%A9meaux&id=222379788&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJacques_Fr%25C3%25A9meaux"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJacques_Fr%25C3%25A9meaux"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Jacques+Fr%C3%A9meaux"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3158940" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Fr%C3%A9maux" class="mw-redirect mw-disambig" title="Frémaux">Frémaux</a>. </p> </div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222901683">.mw-parser-output .infobox hr{height:2px;background-color:#E1E1E1}.mw-parser-output .infobox_v3 .row1col{padding:4px;text-align:center;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);color:var(--color-emphasized,#000000)}</style><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive large"><div class="entete defaut" style="background-color:#CFA0E9;color:#000000"><div>Jacques Frémeaux</div></div><div><div class="images" style="padding:2px 0"><span class="mw-default-size skin-invert-image" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_image" title="Aide:Insérer une image"><img alt="une illustration sous licence libre serait bienvenue" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Defaut_2.svg/langfr-260px-Defaut_2.svg.png" decoding="async" width="260" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Defaut_2.svg/langfr-390px-Defaut_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Defaut_2.svg/langfr-520px-Defaut_2.svg.png 2x" data-file-width="175" data-file-height="40" /></a></span></div></div><table><caption style="color:#000000;text-align:center;background-color:#CFA0E9">Biographie</caption><tbody><tr class=""><th scope="row">Naissance</th><td class=""><div> <span class="wd_p569"><time class="nowrap date-lien" datetime="1949-03-09" data-sort-value="1949-03-09"><a href="/wiki/9_mars" title="9 mars">9</a> <a href="/wiki/Mars_1949" title="Mars 1949">mars</a> <a href="/wiki/1949" title="1949">1949</a></time><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P569" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> <span class="noprint">(75 ans)</span><br /><span class="wd_p19"><a href="/wiki/Alger" title="Alger">Alger</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P19" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Nationalité</th><td class=""><div> <span class="wd_p27"><a href="/wiki/France" title="France">française</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P27" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Formation</th><td class=""><div> <span class="wd_p69"><a href="/wiki/%C3%89cole_normale_sup%C3%A9rieure_(Paris)" title="École normale supérieure (Paris)">École normale supérieure</a> <small>(<time>1970</time>-<wbr /><time>1973</time>)</small><br /><a href="/wiki/Universit%C3%A9_Paris-Sorbonne" title="Université Paris-Sorbonne">Université Paris-Sorbonne</a> <small>(<time>1970</time>-<wbr /><time>1972</time>)</small><br /><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Toulouse" title="Université de Toulouse">Université de Toulouse</a> <small>(jusqu'en <time>1977</time>)</small><br /><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montpellier-Paul-Val%C3%A9ry" title="Université de Montpellier-Paul-Valéry">Université de Montpellier Paul-Valéry</a> <small>(jusqu'en <time>1987</time>)</small><br /><a href="/wiki/Lyc%C3%A9e_du_Parc" title="Lycée du Parc">Lycée du Parc</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P69" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Activités</th><td class=""><div> <span class="wd_p106"><a href="/wiki/Ma%C3%AEtre_de_conf%C3%A9rences" title="Maître de conférences">Maître de conférences</a> <small>(<time datetime="1981" data-sort-value="1981" class="date-lien"><a href="/wiki/1981" title="1981">1981</a></time>-<wbr /><time datetime="1988" data-sort-value="1988" class="date-lien"><a href="/wiki/1988" title="1988">1988</a></time>)</small>, <a href="/wiki/Professeur_des_universit%C3%A9s" title="Professeur des universités">professeur des universités</a> <small>(depuis <time datetime="1988" data-sort-value="1988" class="date-lien"><a href="/wiki/1988" title="1988">1988</a></time>)</small>, <a href="/wiki/Historien" title="Historien">historien</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P106" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr></tbody></table><table><caption style="color:#000000;text-align:center;background-color:#CFA0E9">Autres informations</caption><tbody><tr class=""><th scope="row">A travaillé pour</th><td class=""><div> <span class="wd_p108"><a href="/wiki/Universit%C3%A9_Paris-Sorbonne" title="Université Paris-Sorbonne">Université Paris-Sorbonne</a> <small>(<time>1994</time>-<wbr /><time>2014</time>)</small><br /><a href="/wiki/Universit%C3%A9_Nice-Sophia-Antipolis" title="Université Nice-Sophia-Antipolis">Université Nice-Sophia-Antipolis</a> <small>(<time>1988</time>-<wbr /><time>1994</time>)</small><br /><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montpellier-Paul-Val%C3%A9ry" title="Université de Montpellier-Paul-Valéry">Université de Montpellier Paul-Valéry</a> <small>(<time>1981</time>-<wbr /><time>1988</time>)</small><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P108" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Membre de</th><td class=""><div> <span class="wd_p463"><a href="/wiki/Fondation_Thiers" title="Fondation Thiers">Fondation Thiers</a> <small>(<time>1979</time>-<wbr /><time>1981</time>)</small><br /><a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_d%27outre-mer" title="Académie des sciences d'outre-mer">Académie des sciences d'outre-mer</a><br /><a href="/wiki/Institut_universitaire_de_France" title="Institut universitaire de France">Institut universitaire de France</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P463" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Directeurs de thèse</th><td class=""><div> <span class="wd_p184"><a href="/wiki/Xavier_Yacono" title="Xavier Yacono">Xavier Yacono</a> <small>(<time datetime="1977" data-sort-value="1977" class="date-lien"><a href="/wiki/1977" title="1977">1977</a></time>)</small>, <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Martel_(historien)" title="André Martel (historien)">André Martel</a> <small>(<time datetime="1987" data-sort-value="1987" class="date-lien"><a href="/wiki/1987" title="1987">1987</a></time>)</small><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#P184" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr></tbody></table><table><caption style="color:#000000;text-align:center;background-color:#CFA0E9">Œuvres principales</caption><tbody><tr class=""><td class=""><div> <ul><li><i>La France et l’Algérie en guerre, 1830-1870, 1954-1962</i>.</li> <li><i>De quoi fut fait l'empire. Les guerres coloniales au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>.</li></ul></div></td></tr></tbody></table><p class="navbar noprint bordered navigation-not-searchable" style="border-top:1px solid#CFA0E9"><span class="plainlinks" style="text-align:left"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940" class="extiw" title="d:Q3158940">modifier Wikidata</a></span><span style="text-align:right"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Biographie2" title="Documentation du modèle"><img alt="Documentation du modèle" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></p></div> <p><b>Jacques Frémeaux</b>, né le <time class="nowrap bday" datetime="1949-03-09" data-sort-value="1949-03-09">9 mars 1949</time> à <a href="/wiki/Alger" title="Alger">Alger</a> (<a href="/wiki/Alg%C3%A9rie_fran%C3%A7aise" title="Algérie française">Algérie</a>), est un <a href="/wiki/Historien" title="Historien">historien</a> français. Il est <a href="/wiki/Professeur_des_universit%C3%A9s" title="Professeur des universités">professeur honoraire</a> (<a href="/wiki/Paris-IV_Sorbonne" class="mw-redirect" title="Paris-IV Sorbonne">Paris-IV Sorbonne</a>) en <a href="/wiki/Histoire_contemporaine" class="mw-redirect" title="Histoire contemporaine">histoire contemporaine</a>, spécialiste de l'histoire <a href="/wiki/Colonisation" title="Colonisation">coloniale</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader,_16_mai_1843,_Horace_Vernet_(fragment).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg/320px-Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg" decoding="async" width="320" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg/480px-Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg/640px-Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg 2x" data-file-width="864" data-file-height="573" /></a><figcaption><small>Prise de la smala d'Abd el-Kader, 16 mai 1843, Horace Vernet</small>.</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biographie">Biographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Biographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Biographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Origine">Origine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Origine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Origine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Né en Algérie d'une famille dont les plus anciens éléments étaient arrivés vers 1850, Jacques Frémeaux a quitté ce pays en 1962, à l'âge de treize ans<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après avoir fréquenté le lycée d'Alger<sup id="cite_ref-2002p10_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-2002p10-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il a été élève de la classe de <a href="/wiki/Classes_pr%C3%A9paratoires_litt%C3%A9raires" class="mw-redirect" title="Classes préparatoires littéraires">khâgne</a> du <a href="/wiki/Lyc%C3%A9e_du_Parc" title="Lycée du Parc">lycée du Parc</a> à Lyon puis a été admis à l'<a href="/wiki/%C3%89cole_normale_sup%C3%A9rieure_(France)" title="École normale supérieure (France)">École normale supérieure</a> à Paris en 1970<sup id="cite_ref-cvSorb_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Formation_et_carrière"><span id="Formation_et_carri.C3.A8re"></span>Formation et carrière</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Formation et carrière" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Formation et carrière"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_(Alg%C3%A9rie),_1856-1857.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg/260px-Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg" decoding="async" width="260" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg/390px-Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg/520px-Bureau_arabe_de_B%C3%B4ne_%28Alg%C3%A9rie%29%2C_1856-1857.jpg 2x" data-file-width="632" data-file-height="468" /></a><figcaption><small>Bureau arabe de Bône (Algérie), 1856-1857</small>.</figcaption></figure> <p>Il obtient une licence de lettres classiques en 1971<sup id="cite_ref-cvSorb_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1972, il soutient un mémoire de maîtrise sous la direction de <a href="/wiki/Jean_Ganiage" title="Jean Ganiage">Jean Ganiage</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : <i>La conquête de l'Algérie et les débuts de la politique indigène</i>, <time class="nowrap" datetime="1845-09" data-sort-value="1845-09">septembre 1845</time>-<time class="nowrap" datetime="1847-06" data-sort-value="1847-06">juin 1847</time>, à l'<a href="/wiki/Sorbonne_Universit%C3%A9" title="Sorbonne Université">université Paris-IV-Sorbonne</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Puis il est reçu à l'<a href="/wiki/Agr%C3%A9gation_d%27histoire_en_France" class="mw-redirect" title="Agrégation d'histoire en France">agrégation d'histoire</a> en 1973<sup id="cite_ref-cvSorb_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1977, après des recherches aux <a href="/wiki/Archives_nationales_d%27outre-mer" title="Archives nationales d'outre-mer">archives d'outre mer</a> à <a href="/wiki/Aix-en-Provence" title="Aix-en-Provence">Aix-en-Provence</a><sup id="cite_ref-AixAnom_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-AixAnom-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il soutient une thèse de <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> cycle<sup id="cite_ref-cvSorb_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> sur <i>Les <a href="/wiki/Bureaux_arabes" title="Bureaux arabes">bureaux arabes</a> dans la province d'Alger (1844-1856)</i>, à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Toulouse-Jean-Jaur%C3%A8s" title="Université Toulouse-Jean-Jaurès">université de Toulouse-II-Le Mirail</a><sup id="cite_ref-AixAnom_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-AixAnom-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, sous la direction de <a href="/wiki/Xavier_Yacono" title="Xavier Yacono">Xavier Yacono</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>De 1976 à 1979, il est professeur au lycée technique d'<a href="/wiki/Aulnay-sous-Bois" title="Aulnay-sous-Bois">Aulnay-sous-Bois</a>, puis pensionnaire de la <a href="/wiki/Fondation_Thiers" title="Fondation Thiers">Fondation Thiers</a> de 1979 à 1981<sup id="cite_ref-cvSorb_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De 1981 à 1988, il est maître de conférences à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Paul-Val%C3%A9ry-Montpellier" class="mw-redirect" title="Université Paul-Valéry-Montpellier">université de Montpellier</a><sup id="cite_ref-cvSorb_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Enfin, en 1987, il soutient sa thèse de <a href="/wiki/Doctorat_en_France" class="mw-redirect" title="Doctorat en France">doctorat d'État</a><sup id="cite_ref-cvSorb_4-6" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, sous la direction d'André Martel<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Paul-Val%C3%A9ry-Montpellier" class="mw-redirect" title="Université Paul-Valéry-Montpellier">université de Montpellier-III</a>. Elle a pour titre : <i>L'administration militaire française en Afrique noire et blanche, 1830-1930</i>, l'«Afrique blanche» désignant le Maghreb<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1988, il est nommé professeur à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Nice-Sophia-Antipolis" title="Université Nice-Sophia-Antipolis">université de Nice</a>, puis en 1994 il accède à la <a href="/wiki/Sorbonne_Universit%C3%A9" title="Sorbonne Université">Sorbonne</a><sup id="cite_ref-cvSorb_4-7" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Activités_universitaires"><span id="Activit.C3.A9s_universitaires"></span>Activités universitaires</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Activités universitaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Activités universitaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:La_Sorbonne,_Paris_5e_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg/180px-La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg/270px-La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg/360px-La_Sorbonne%2C_Paris_5e_2.jpg 2x" data-file-width="5380" data-file-height="3586" /></a><figcaption><small>La Sorbonne</small>.</figcaption></figure> <p>Jacques Frémeaux assume plusieurs responsabilités universitaires ou liées à divers organismes de recherche sur l'histoire coloniale<sup id="cite_ref-cvSorb_4-8" class="reference"><a href="#cite_note-cvSorb-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ainsi, il est : membre de l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_d%27Outre-Mer" class="mw-redirect" title="Académie des sciences d'Outre-Mer">Académie des sciences d'Outre-Mer</a> ; membre du Comité de rédaction de la <i><a href="/wiki/Revue_historique_des_Arm%C3%A9es" title="Revue historique des Armées">Revue historique des Armées</a></i> ; directeur de recherches au Centre Roland Mousnier (CNRS ER) de la Sorbonne ; membre de la Commission d’histoire des anciens combattants (secrétariat d’État aux anciens combattants) ; membre du conseil scientifique du Musée des Troupes de marine à Fréjus. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Publications">Publications</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Publications" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Publications"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Marshal_thomas_bugeaud.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Marshal_thomas_bugeaud.jpg/220px-Marshal_thomas_bugeaud.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Marshal_thomas_bugeaud.jpg/330px-Marshal_thomas_bugeaud.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Marshal_thomas_bugeaud.jpg/440px-Marshal_thomas_bugeaud.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="312" /></a><figcaption><small>Bugeaud</small>.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bataille_de_SIdi-Brahim,_1845_(fragment).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Bataille_de_SIdi-Brahim%2C_1845_%28fragment%29.jpg/180px-Bataille_de_SIdi-Brahim%2C_1845_%28fragment%29.jpg" decoding="async" width="180" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Bataille_de_SIdi-Brahim%2C_1845_%28fragment%29.jpg/270px-Bataille_de_SIdi-Brahim%2C_1845_%28fragment%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/53/Bataille_de_SIdi-Brahim%2C_1845_%28fragment%29.jpg 2x" data-file-width="333" data-file-height="436" /></a><figcaption><small>Bataille de Sidi-Brahim, 1845</small>.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg/220px-2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg/330px-2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg/440px-2012-11-10_10-14-36-musee-histoire-belfort.jpg 2x" data-file-width="3273" data-file-height="2181" /></a><figcaption><small>Reddition d'Abd el-Kader, 1847</small>.</figcaption></figure> <ul><li><i>La France et l’Islam depuis 1789</i>, PUF, coll. Politique d’aujourd’hui, 1991.</li></ul> <dl><dd><dl><dd>- <a href="/wiki/Prix_Robert-Cornevin" title="Prix Robert-Cornevin">Prix Robert-Cornevin</a> 1991 de l’<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_d%E2%80%99outre-mer" class="mw-redirect" title="Académie des sciences d’outre-mer">Académie des sciences d’outre-mer</a>.</dd></dl></dd></dl> <ul><li><i>L’Afrique à l’ombre des épées (1830-1930)</i>, 3 vol., Service Historique de l’Armée de Terre.</li> <li><i>Des établissements côtiers aux confins sahariens</i>, 1993, <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> vol. 1995, <i>Officiers administrateurs et milices indigènes</i>, 1995.</li> <li><i>Les Bureaux arabes dans l’Algérie de la conquête</i>, 1993, Denoël, coll. l’aventure coloniale de la France.</li></ul> <dl><dd><dl><dd>- <a href="/wiki/Prix_mar%C3%A9chal-Louis-Hubert-Lyautey" title="Prix maréchal-Louis-Hubert-Lyautey">Prix maréchal-Louis-Hubert-Lyautey</a> 1993 de l’Académie des sciences d’outre-mer.</dd></dl></dd></dl> <ul><li>« La guerre d’Algérie » dans <i>Histoire militaire de la France</i>, t.4. <i>De 1940 à nos jours</i>, sous la direction d’André Martel, <a href="/wiki/PUF" class="mw-redirect" title="PUF">PUF</a>, 1994, chap. VII, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">321-348</span>.</li> <li><i>Le Monde arabe et la sécurité de la France (1958-1991)</i>, <a href="/wiki/PUF" class="mw-redirect" title="PUF">PUF</a>, coll. Politique d’aujourd’hui, 1995.</li> <li><i>Les Empires coloniaux dans le processus de mondialisation</i>, <a href="/wiki/Maisonneuve_et_Larose" title="Maisonneuve et Larose">Maisonneuve et Larose</a>, 2002 ; réédition, CNRS, 2012, collection Biblis, :<i> Les Empires coloniaux. Une histoire-Monde.</i></li> <li><i>La France et l’Algérie en guerre, 1830-1870, 1954-1962</i>, <a href="/wiki/Economica" class="mw-redirect" title="Economica">Economica</a>, 2002.</li> <li><i>Les Peuples en guerre (1911-1946)</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Ellipses" title="Éditions Ellipses">Ellipses</a>, 2004.</li> <li><i>Intervention et Humanisme : le style des armées françaises en Afrique au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>, Economica, 2005.</li> <li><i>Les Colonies dans la Grande Guerre : combats et épreuves des peuples d’outre-mer</i>, Éditions 14-18, 2006, Prix du Livre d’Histoire. Verdun, Centre mondial de la Paix<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><i>De quoi fut fait l'empire. Les guerres coloniales au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>, <a href="/wiki/CNRS_%C3%A9ditions" class="mw-redirect" title="CNRS éditions">CNRS éditions</a>, 2010, Prix du livre d'histoire de l'Europe, 2011 ; réédition, CNRS, 2014, collection Biblis.</li> <li><i>Le Sahara et la France</i>, Soteca, 2010</li> <li><i>Les Sociétés coloniales à l'âge des empires</i>, avec Dominique Barjot, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_SEDES" class="mw-redirect" title="Éditions SEDES">Sedes</a> / <a href="/wiki/Cned" class="mw-redirect" title="Cned">Cned</a>, 2012. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-30100-150-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-30100-150-4"><span class="nowrap">978-2-30100-150-4</span></a>)</small></li> <li><i>La Question d'Orient</i>, Fayard, 2014.</li> <li><i>Sortir de la guerre</i>, avec Michèle Battesti, PUPS, 2014.</li> <li><i>La Conquête de l'Algérie : la dernière campagne d'Abd el-Kader</i>; CNRS éditions, 2016.</li> <li><i>Algérie 1830-1914. Naissance et destin d'une colonie</i>, Desclée de Brouwer, 2019.</li> <li><i>Algérie 1914-1962. De la Grande guerre à l’indépendance</i>, Éditions du Rocher, 2021. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-268-10585-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-268-10585-7"><span class="nowrap">978-2-268-10585-7</span></a>)</small></li> <li><i>La guerre d'Algérie</i>, Édition du Cerf, 2024. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-20416166-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-20416166-4"><span class="nowrap">978-2-20416166-4</span></a>)</small></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pour_approfondir">Pour approfondir</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Pour approfondir" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Pour approfondir"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Jacques_Fr%C3%A9meaux" title="Spécial:EditPage/Jacques Frémeaux">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Jacques_Fr%C3%A9meaux" title="Spécial:EditPage/Jacques Frémeaux">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la recherche<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.canal-u.tv/intervenants/fremeaux-jacques-026874385">Canal-U</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/authority/264649">Persée</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://theconversation.com/profiles/483099"><span class="lang-en" lang="en">The Conversation</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à plusieurs domaines<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.radiofrance.fr/personnes/jacques-fremeaux">Radio France</a></li> </ul></span> </li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3158940?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/49225701">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121318112">ISNI</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119035379">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119035379">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/026874385">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n79024935">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/131338625">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA06642226?l=en">CiNii</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX5416868">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p091080592">Pays-Bas</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007276505805171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nukat.edu.pl/aut/n%202010017657">NUKAT</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058510428806706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90799673">Norvège</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo2014830533">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-024935">WorldCat</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.univ-paris4.fr/fr/IMG/pdf/fremeaux2.pdf">Liste des publications de Jacques Fremeaux</a>, sur le site de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Paris_Sorbonne-Paris_IV" class="mw-redirect" title="Université Paris Sorbonne-Paris IV">Université Paris Sorbonne-Paris IV</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small lower-alpha" style=""> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrseditions.fr/Histoire-contemporaine/6213-de-quoi-fut-fait-l-empire-jacques-fremeaux.html">site de CNRS éditions</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.semioscape.msh-paris.fr/semioscape/media/?id=c9e206e2-b0e8-411b-b891-ff23ecf32205">Entretien réalisé par la Maison des sciences de l'homme, 14 janvier 2009</a>.</span> </li> <li id="cite_note-2002p10-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2002p10_3-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Jacques Frémeaux, <i>La France et l'Algérie en guerre, 1830-1870, 1954-1962</i>, 2002, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 10.</span> </li> <li id="cite_note-cvSorb-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-cvSorb_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-1">b</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-2">c</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-3">d</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-4">e</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-5">f</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-6">g</a> <a href="#cite_ref-cvSorb_4-7">h</a> et <a href="#cite_ref-cvSorb_4-8">i</a></sup> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lettres.sorbonne-universite.fr/IMG/pdf/Jacques_FREMEAUX.pdf">Sorbonne-université.fr, fiche Jacques Frémeaux</a>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">Cf. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/doc/outre_1631-0438_2012_num_99_374_4945">Jean Martin, «Jean Gagniage (1923-2012), note biographique», <i>Outre-Mers, revue d'histoire</i>, tome 99, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 374-375, 2012, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">375-377</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text">Jacques Frémeaux, <i>La conquête de l'Algérie. La dernière campagne d'Abd el-Kader</i>, Cnrs-éditions, 2016, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 9.</span> </li> <li id="cite_note-AixAnom-7"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-AixAnom_7-0">a</a> et <a href="#cite_ref-AixAnom_7-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Jacques Frémeaux, <i>Les bureaux arabes dans l'Algérie de la conquête</i>, éd. Denoël, 1993, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 273.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">Cf. Alain Mahé, <i>Histoire de la Grande Kabylie, XIX et <abbr class="abbr" title="Vingtième">XX<sup>e</sup></abbr> siècles</i>, 2001, éd. Bouchène, 2006, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 642.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.centrerolandmousnier.fr/wp-content/uploads/2015/09/Bibliographie_Fremeaux.pdf">Centre Roland Mousnier, publications de Jacques Frémeaux</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Ancien maître de conférences à la faculté des lettres de Tunis puis à l'institut d'études politiques d'Aix-en-Provence (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/authority/268425">source</a>) et fondateur de l'école d'histoire militaire à l'université de Montpellier (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://etudesgeostrategiques.com/2018/02/02/publication-d-andre-martel-fondateur-de-notre-master/">source</a>).</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theses.fr/1987MON30033">Thèses.fr</a>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Marc_Michel_(historien)" title="Marc Michel (historien)">Marc Michel</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/doc/outre_1631-0438_2007_num_94_356_4299_t1_0315_0000_2">Frémeaux Jacques, <i>Les colonies dans la Grande Guerre, Combats et épreuves des peuples d'Outre-mer</i> (compte-rendu)</a>, <i>Outre-Mers. Revue d'histoire</i>, année 2007, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 356-357, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">315-316</span>.</span> </li> </ol></div> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Historiographie" title="Portail de l’historiographie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/24px-Bede-crop.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/36px-Bede-crop.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/48px-Bede-crop.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="150" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Historiographie" title="Portail:Historiographie">Portail de l’historiographie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Monde_colonial" title="Portail du monde colonial"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Portal_Colonial_World.svg/24px-Portal_Colonial_World.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Portal_Colonial_World.svg/36px-Portal_Colonial_World.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Portal_Colonial_World.svg/48px-Portal_Colonial_World.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Monde_colonial" title="Portail:Monde colonial">Portail du monde colonial</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Alg%C3%A9rie" title="Portail de l’Algérie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/33px-Flag_of_Algeria.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/50px-Flag_of_Algeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/66px-Flag_of_Algeria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Alg%C3%A9rie" title="Portail:Algérie">Portail de l’Algérie</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐6455b7c8bf‐s7xzr Cached time: 20250228094057 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.515 seconds Real time usage: 0.810 seconds Preprocessor visited node count: 1727/1000000 Post‐expand include size: 43040/2097152 bytes Template argument size: 874/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 16/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 9934/5000000 bytes Lua time usage: 0.375/10.000 seconds Lua memory usage: 7292681/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 34/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 734.388 1 -total 54.33% 398.972 1 Modèle:Infobox_Biographie2 20.31% 149.165 1 Modèle:Liens 12.86% 94.460 1 Modèle:Portail 9.96% 73.164 1 Modèle:Suivi_des_biographies 3.86% 28.335 1 Modèle:Voir_homonymes 3.61% 26.492 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 3.36% 24.660 1 Modèle:Méta_bandeau 2.02% 14.822 2 Modèle:Références 1.73% 12.679 3 Modèle:ISBN --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:4752990:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250228094057 and revision id 222379788. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacques_Frémeaux&oldid=222379788">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacques_Frémeaux&oldid=222379788</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Naissance_en_mars_1949" title="Catégorie:Naissance en mars 1949">Naissance en mars 1949</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Naissance_%C3%A0_Alger" title="Catégorie:Naissance à Alger">Naissance à Alger</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Naissance_en_Alg%C3%A9rie_fran%C3%A7aise" title="Catégorie:Naissance en Algérie française">Naissance en Algérie française</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Historien_fran%C3%A7ais_du_XXIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Historien français du XXIe siècle">Historien français du XXIe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Historien_fran%C3%A7ais_de_la_colonisation" title="Catégorie:Historien français de la colonisation">Historien français de la colonisation</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Agr%C3%A9g%C3%A9_d%27histoire" title="Catégorie:Agrégé d'histoire">Agrégé d'histoire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89l%C3%A8ve_du_lyc%C3%A9e_du_Parc" title="Catégorie:Élève du lycée du Parc">Élève du lycée du Parc</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89l%C3%A8ve_de_l%27%C3%89cole_normale_sup%C3%A9rieure" title="Catégorie:Élève de l'École normale supérieure">Élève de l'École normale supérieure</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Professeur_de_l%27universit%C3%A9_Paris-Sorbonne" title="Catégorie:Professeur de l'université Paris-Sorbonne">Professeur de l'université Paris-Sorbonne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Enseignant_%C3%A0_l%27universit%C3%A9_de_Nice" title="Catégorie:Enseignant à l'université de Nice">Enseignant à l'université de Nice</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_de_l%27Acad%C3%A9mie_des_sciences_d%27outre-mer" title="Catégorie:Membre de l'Académie des sciences d'outre-mer">Membre de l'Académie des sciences d'outre-mer</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Auteur_publi%C3%A9_par_les_%C3%A9ditions_Descl%C3%A9e_de_Brouwer" title="Catégorie:Auteur publié par les éditions Desclée de Brouwer">Auteur publié par les éditions Desclée de Brouwer</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P569" title="Catégorie:Page utilisant P569">Page utilisant P569</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P19" title="Catégorie:Page utilisant P19">Page utilisant P19</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P27" title="Catégorie:Page utilisant P27">Page utilisant P27</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P69" title="Catégorie:Page utilisant P69">Page utilisant P69</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P106" title="Catégorie:Page utilisant P106">Page utilisant P106</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P108" title="Catégorie:Page utilisant P108">Page utilisant P108</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P463" title="Catégorie:Page utilisant P463">Page utilisant P463</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P184" title="Catégorie:Page utilisant P184">Page utilisant P184</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_l%27infobox_Biographie2_avec_la_charte_histoire" title="Catégorie:Article utilisant l'infobox Biographie2 avec la charte histoire">Article utilisant l'infobox Biographie2 avec la charte histoire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_illustrer_Biographie" title="Catégorie:Article à illustrer Biographie">Article à illustrer Biographie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_l%27infobox_Biographie2" title="Catégorie:Article utilisant l'infobox Biographie2">Article utilisant l'infobox Biographie2</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5243" title="Catégorie:Page utilisant P5243">Page utilisant P5243</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P2732" title="Catégorie:Page utilisant P2732">Page utilisant P2732</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8207" title="Catégorie:Page utilisant P8207">Page utilisant P8207</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_recherche" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la recherche">Page pointant vers des bases relatives à la recherche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P10780" title="Catégorie:Page utilisant P10780">Page utilisant P10780</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_plusieurs_domaines" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines">Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_le_mod%C3%A8le_Dictionnaires_inactif" title="Catégorie:Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif">Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Historiographie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Historiographie/Articles liés">Portail:Historiographie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_colonial/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde colonial/Articles liés">Portail:Monde colonial/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Alg%C3%A9rie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Algérie/Articles liés">Portail:Algérie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Afrique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Afrique/Articles liés">Portail:Afrique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_arabe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde arabe/Articles liés">Portail:Monde arabe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Maghreb/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Maghreb/Articles liés">Portail:Maghreb/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Wikip%C3%A9dia:Article_biographique" title="Catégorie:Wikipédia:Article biographique">Wikipédia:Article biographique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Culture_et_arts" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts">Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Sciences" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Sciences">Portail:Biographie/Articles liés/Sciences</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Entreprises" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises">Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 25 janvier 2025 à 02:37.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Jacques_Fr%C3%A9meaux" title="Spécial:Citer/Jacques Frémeaux">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacques_Fr%C3%A9meaux&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Jacques Frémeaux</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Ajouter des langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6455b7c8bf-s7xzr","wgBackendResponseTime":994,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.515","walltime":"0.810","ppvisitednodes":{"value":1727,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":43040,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":874,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":16,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":9934,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":34,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 734.388 1 -total"," 54.33% 398.972 1 Modèle:Infobox_Biographie2"," 20.31% 149.165 1 Modèle:Liens"," 12.86% 94.460 1 Modèle:Portail"," 9.96% 73.164 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 3.86% 28.335 1 Modèle:Voir_homonymes"," 3.61% 26.492 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 3.36% 24.660 1 Modèle:Méta_bandeau"," 2.02% 14.822 2 Modèle:Références"," 1.73% 12.679 3 Modèle:ISBN"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.375","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7292681,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6455b7c8bf-s7xzr","timestamp":"20250228094057","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Jacques Fr\u00e9meaux","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Jacques_Fr%C3%A9meaux","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3158940","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3158940","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-06-02T21:02:21Z","dateModified":"2025-01-25T01:37:37Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/26\/Prise_de_la_smala_d%27Abd_el-Kader%2C_16_mai_1843%2C_Horace_Vernet_%28fragment%29.jpg","headline":"historien et universitaire fran\u00e7ais sp\u00e9cialiste de la p\u00e9riode coloniale"}</script> </body> </html>