CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Bitwa pod Waterloo – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"169e7427-8662-449d-bccc-5335789b2840","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Bitwa_pod_Waterloo","wgTitle":"Bitwa pod Waterloo","wgCurRevisionId":74863078,"wgRevisionId":74863078,"wgArticleId":1807600,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Bitwy w historii Belgii","Bitwy w historii Holandii","Bitwy w historii Niemiec","Bitwy w historii Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii","Bitwy 100 dni Napoleona","Waterloo"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Bitwa_pod_Waterloo","wgRelevantArticleId":1807600,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74863078,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgCoordinates":{"lat":50.678056,"lon":4.412222},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q48314","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform", "platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="972"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="648"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="518"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Bitwa pod Waterloo – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Waterloo"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Waterloo"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Bitwa_pod_Waterloo rootpage-Bitwa_pod_Waterloo skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Bitwa+pod+Waterloo" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Bitwa+pod+Waterloo" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Bitwa+pod+Waterloo" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Bitwa+pod+Waterloo" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Tło_bitwy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tło_bitwy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Tło bitwy</span> </div> </a> <ul id="toc-Tło_bitwy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zestawienie_sił" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zestawienie_sił"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Zestawienie sił</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Zestawienie_sił-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Zestawienie sił</span> </button> <ul id="toc-Zestawienie_sił-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Brytyjczycy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Brytyjczycy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Brytyjczycy</span> </div> </a> <ul id="toc-Brytyjczycy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Francuzi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Francuzi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Francuzi</span> </div> </a> <ul id="toc-Francuzi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przebieg_bitwy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przebieg_bitwy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Przebieg bitwy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przebieg_bitwy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przebieg bitwy</span> </button> <ul id="toc-Przebieg_bitwy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Walki_o_Hougoumont" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Walki_o_Hougoumont"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Walki o Hougoumont</span> </div> </a> <ul id="toc-Walki_o_Hougoumont-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uderzenie_na_prawym_skrzydle_i_w_centrum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uderzenie_na_prawym_skrzydle_i_w_centrum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Uderzenie na prawym skrzydle i w centrum</span> </div> </a> <ul id="toc-Uderzenie_na_prawym_skrzydle_i_w_centrum-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szarże_kawalerii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szarże_kawalerii"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Szarże kawalerii</span> </div> </a> <ul id="toc-Szarże_kawalerii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Początek_końca" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Początek_końca"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Początek końca</span> </div> </a> <ul id="toc-Początek_końca-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prusacy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prusacy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Prusacy</span> </div> </a> <ul id="toc-Prusacy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ostatni_atak_Gwardii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ostatni_atak_Gwardii"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Ostatni atak Gwardii</span> </div> </a> <ul id="toc-Ostatni_atak_Gwardii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Klęska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Klęska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Klęska</span> </div> </a> <ul id="toc-Klęska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Rezultaty_bitwy_pod_Waterloo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rezultaty_bitwy_pod_Waterloo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Rezultaty bitwy pod Waterloo</span> </div> </a> <ul id="toc-Rezultaty_bitwy_pod_Waterloo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Bitwa pod Waterloo</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 89 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-89" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">89 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Slag_by_Waterloo" title="Slag by Waterloo – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Slag by Waterloo" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="معركة واترلو – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="معركة واترلو" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Vaterlo döyüşü – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Vaterlo döyüşü" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AF%D8%A4%DB%8C%D9%88%D8%B4%D9%88" title="واترلو دؤیوشو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="واترلو دؤیوشو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="ওয়াটারলুর যুদ্ধ – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ওয়াটারলুর যুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%B0" title="Бітва пры Ватэрлоа – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Бітва пры Ватэрлоа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE" title="Битка при Ватерло – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Битка при Ватерло" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Emgann_Waterloo" title="Emgann Waterloo – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Emgann Waterloo" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_%D0%BF%D0%B0%D1%82%C4%95%D0%BD%D1%87%D0%B8_%C3%A7%D0%B0%D0%BF%C4%83%C3%A7%D1%83" title="Ватерлоо патĕнчи çапăçу – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ватерлоо патĕнчи çапăçу" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bitva_u_Waterloo" title="Bitva u Waterloo – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bitva u Waterloo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Brwydr_Waterloo" title="Brwydr Waterloo – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Brwydr Waterloo" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schlacht_bei_Waterloo" title="Schlacht bei Waterloo – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Schlacht bei Waterloo" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Waterloo_lahing" title="Waterloo lahing – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Waterloo lahing" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BB%CF%8E" title="Μάχη του Βατερλώ – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Μάχη του Βατερλώ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Waterloo" title="Battle of Waterloo – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Battle of Waterloo" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Batalo_de_Waterloo" title="Batalo de Waterloo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Batalo de Waterloo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Waterlooko_gudua" title="Waterlooko gudua – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Waterlooko gudua" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="نبرد واترلو – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="نبرد واترلو" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Waterloo" title="Bataille de Waterloo – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Bataille de Waterloo" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Slach_by_Waterloo" title="Slach by Waterloo – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Slach by Waterloo" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cath_Waterloo" title="Cath Waterloo – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cath Waterloo" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Bl%C3%A0r_Waterloo" title="Blàr Waterloo – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Blàr Waterloo" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9B%8C%ED%84%B8%EB%A3%A8_%EC%A0%84%ED%88%AC" title="워털루 전투 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="워털루 전투" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D5%BC%D5%AC%D5%B8%D5%B5%D5%AB_%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Վաթեռլոյի ճակատամարտ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Վաթեռլոյի ճակատամարտ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A5%82_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="वाटरलू का युद्ध – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वाटरलू का युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Batalio_di_Waterloo" title="Batalio di Waterloo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Batalio di Waterloo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pertempuran_Waterloo" title="Pertempuran Waterloo – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Pertempuran Waterloo" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Orrustan_vi%C3%B0_Waterloo" title="Orrustan við Waterloo – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Orrustan við Waterloo" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Waterloo" title="Battaglia di Waterloo – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Battaglia di Waterloo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A8%D7%91_%D7%95%D7%95%D7%98%D7%A8%D7%9C%D7%95" title="קרב ווטרלו – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="קרב ווטרלו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%82_%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B2%97" title="ವಾಟರ್ಲೂ ಕಾಳಗ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವಾಟರ್ಲೂ ಕಾಳಗ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" title="ვატერლოოს ბრძოლა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვატერლოოს ბრძოლა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Proelium_Waterlooense" title="Proelium Waterlooense – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Proelium Waterlooense" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_kauja" title="Vaterlo kauja – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vaterlo kauja" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Schluecht_vu_Waterloo" title="Schluecht vu Waterloo – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Schluecht vu Waterloo" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_m%C5%AB%C5%A1is" title="Vaterlo mūšis – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vaterlo mūšis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Bataja_de_Waterloo" title="Bataja de Waterloo – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Bataja de Waterloo" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Waterlooi_csata" title="Waterlooi csata – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Waterlooi csata" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%98_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE" title="Битка кај Ватерло – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Битка кај Ватерло" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%BC%E0%B4%B2%E0%B5%82_%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="വാട്ടർലൂ യുദ്ധം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വാട്ടർലൂ യുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%89%E0%A4%9F%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A5%80_%E0%A4%B2%E0%A4%A2%E0%A4%BE%E0%A4%88" title="वॉटर्लूची लढाई – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="वॉटर्लूची लढाई" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="معركة واترلو – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="معركة واترلو" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pertempuran_Waterloo" title="Pertempuran Waterloo – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pertempuran Waterloo" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%85_%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B0%D0%BD" title="Ватерлоогийн дэргэдэх тулалдаан – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ватерлоогийн дэргэдэх тулалдаан" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BD%E1%80%B2" title="ဝါးတာလူးတိုက်ပွဲ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ဝါးတာလူးတိုက်ပွဲ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_bij_Waterloo" title="Slag bij Waterloo – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Slag bij Waterloo" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AF%E3%83%BC%E3%83%86%E3%83%AB%E3%83%AD%E3%83%BC%E3%81%AE%E6%88%A6%E3%81%84" title="ワーテルローの戦い – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ワーテルローの戦い" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Batalha_de_Waterloo" title="Batalha de Waterloo – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Batalha de Waterloo" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AD%B1%E0%AC%BE%E0%AC%9F%E0%AC%B0%E0%AC%B2%E0%AD%81_%E0%AC%AF%E0%AD%81%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7" title="ୱାଟରଲୁ ଯୁଦ୍ଧ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ୱାଟରଲୁ ଯୁଦ୍ଧ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Vaterloo_jangi" title="Vaterloo jangi – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Vaterloo jangi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%9F%E0%A8%B0%E0%A8%B2%E0%A9%82_%E0%A8%A6%E0%A9%80_%E0%A8%B2%E0%A9%9C%E0%A8%BE%E0%A8%88" title="ਵਾਟਰਲੂ ਦੀ ਲੜਾਈ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਵਾਟਰਲੂ ਦੀ ਲੜਾਈ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%B9%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="واٹرلو دی لڑائی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="واٹرلو دی لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%BC%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87" title="د واټرلو جګړه – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د واټرلو جګړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Slacht_bi_Waterloo" title="Slacht bi Waterloo – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Slacht bi Waterloo" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Batalha_de_Waterloo" title="Batalha de Waterloo – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Batalha de Waterloo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/B%C4%83t%C4%83lia_de_la_Waterloo" title="Bătălia de la Waterloo – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Bătălia de la Waterloo" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Битва при Ватерлоо – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Битва при Ватерлоо" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/ci_napulun_(%E6%8B%BF%E7%A0%B4%E5%B4%99%E4%B8%80%E4%B8%96%EF%BC%89hananay_a_hunty/u_(%E6%BB%91%E9%90%B5%E7%9B%A7%EF%BC%89hananay_nipingayaw_a_kakawaw" title="ci napulun (拿破崙一世）hananay a hunty/u (滑鐵盧）hananay nipingayaw a kakawaw – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="ci napulun (拿破崙一世）hananay a hunty/u (滑鐵盧）hananay nipingayaw a kakawaw" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Beteja_e_Waterloo" title="Beteja e Waterloo – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Beteja e Waterloo" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Waterloo" title="Battle of Waterloo – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Battle of Waterloo" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bitka_pri_Waterloo" title="Bitka pri Waterloo – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bitka pri Waterloo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bitka_pri_Waterlooju" title="Bitka pri Waterlooju – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bitka pri Waterlooju" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%95%DA%95%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%DB%86" title="شەڕی واترلۆ – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شەڕی واترلۆ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%BE%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%B0" title="Битка код Ватерлоа – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Битка код Ватерлоа" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Waterloon_taistelu" title="Waterloon taistelu – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Waterloon taistelu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Slaget_vid_Waterloo" title="Slaget vid Waterloo – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Slaget vid Waterloo" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%B2%E0%AF%82_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="வாட்டர்லூ போர் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வாட்டர்லூ போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Waterloo_b%C3%A4rele%C5%9Fe" title="Waterloo bäreleşe – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Waterloo bäreleşe" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5%E0%B8%B9" title="ยุทธการที่วอเตอร์ลู – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ยุทธการที่วอเตอร์ลู" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Waterloo_Muharebesi" title="Waterloo Muharebesi – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Waterloo Muharebesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%96%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Битва під Ватерлоо – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Битва під Ватерлоо" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%D9%B9%D8%B1%D9%84%D9%88" title="جنگ واٹرلو – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جنگ واٹرلو" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%DB%8B%D8%A7%D8%AA%DB%90%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AC%DB%95%DA%AD%D9%89" title="ۋاتېرلو جەڭى – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ۋاتېرلو جەڭى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Waterloo" title="Trận Waterloo – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Trận Waterloo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Batreye_di_Brinne-l%27-Alou" title="Batreye di Brinne-l'-Alou – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Batreye di Brinne-l'-Alou" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Aragway_ha_Waterloo" title="Aragway ha Waterloo – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Aragway ha Waterloo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%BB%91%E9%93%81%E5%8D%A2%E6%88%98%E5%BD%B9" title="滑铁卢战役 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="滑铁卢战役" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%AA%A9%E6%89%93%E8%80%81%E6%88%B0%E5%BD%B9" title="窩打老戰役 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="窩打老戰役" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%BB%91%E9%93%81%E5%8D%A2%E6%88%98%E5%BD%B9" title="滑铁卢战役 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="滑铁卢战役" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q48314#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Bitwa_pod_Waterloo" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Bitwa_pod_Waterloo" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Bitwa_pod_Waterloo" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&oldid=74863078" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Bitwa_pod_Waterloo&id=74863078&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBitwa_pod_Waterloo"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBitwa_pod_Waterloo"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Bitwa+pod+Waterloo"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Bitwa_pod_Waterloo&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q48314" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="coordinates plainlinks">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Bitwa_pod_Waterloo&params=50.678055555556_N_4.4122222222222_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°40′41″N 4°24′44″E"><span class="latitude">50°40′41″N</span> <span class="longitude">4°24′44″E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,678056 4,412222"><span class="latitude">50,678056</span> <span class="longitude">4,412222</span></span></span></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy bitwy czasów wojen napoleońskich. Zobacz też: <a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo_(obraz_Jana_Pienemana)" title="Bitwa pod Waterloo (obraz Jana Pienemana)">obraz o takim tytule</a>.</span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71424948">.mw-parser-output .infobox.wojna .naglowek{background:#ddd;text-align:center;border:1px solid #aaa}.mw-parser-output .infobox.wojna-najnowsze .naglowek{background:LightSteelBlue}.mw-parser-output .infobox.wojna-nowozytnosc .naglowek{background:LightGreen}.mw-parser-output .infobox.wojna-starozytnosc .naglowek{background:DarkSalmon}.mw-parser-output .infobox.wojna-sredniowiecze .naglowek{background:LightGray}.mw-parser-output .infobox.wojna-fikcyjna .naglowek{background:#ccccff}</style> <table class="infobox wojna wojna-nowozytnosc"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Bitwa pod Waterloo</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:#eee; color:black; text-align:center; font-style:italic; border-bottom:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/100_dni_Napoleona" title="100 dni Napoleona">100 dni Napoleona</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg/240px-Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg" decoding="async" width="240" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg/360px-Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg/480px-Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="486" /></a></span> </td></tr> <tr> <th>Czas </th> <td> <p>18 czerwca 1815 </p> </td></tr> <tr> <th>Miejsce </th> <td> <p><a href="/wiki/Waterloo" title="Waterloo">Waterloo</a>, niedaleko <a href="/wiki/Bruksela" title="Bruksela">Brukseli</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Terytorium </th> <td> <p><a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Królestwo Niderlandów</a> (obecnie <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Królestwo Belgii</a>) </p> </td></tr> <tr> <th>Wynik </th> <td> <p>zwycięstwo sprzymierzonych </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Strony konfliktu </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/I_Cesarstwo_Francuskie" title="I Cesarstwo Francuskie">Cesarstwo Francuskie</a> </td> <td><a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii" title="Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii">Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Prusy</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Zjednoczonych_Niderland%C3%B3w" title="Królestwo Zjednoczonych Niderlandów">Królestwo Zjednoczonych Niderlandów</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Hanoweru" title="Królestwo Hanoweru">Królestwo Hanoweru</a><br /><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Nassau" title="Księstwo Nassau">Nassau</a><br /><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Brunszwiku" title="Księstwo Brunszwiku">Księstwo Brunszwiku</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Dowódcy </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleon Bonaparte</a> </td> <td><a href="/wiki/Arthur_Wellesley_(1._ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Wellington)" title="Arthur Wellesley (1. książę Wellington)">Książę Wellington</a><br /><a href="/wiki/Gebhard_Leberecht_von_Bl%C3%BCcher" title="Gebhard Leberecht von Blücher">Gebhard von Blücher</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Siły </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>49 000 piechoty<br />15 750 kawalerii<br />246 dział<br /><b>łącznie:</b> 64 750 ludzi </td> <td>50 000 piechoty<br />12 500 kawalerii<br />156 dział (Anglicy i Holendrzy)<br />60 000 (Prusacy)<br /><b>łącznie:</b> 122 500 ludzi </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Straty </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>22 000 zabitych i rannych<br />8 000 wziętych do niewoli<br />220 dział </td> <td>22 100 zabitych i rannych </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie Belgii</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span title="Mapa lokalizacyjna Belgii"><img alt="Mapa konturowa Belgii, w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Belgium_relief_location_map.jpg/238px-Belgium_relief_location_map.jpg" decoding="async" width="238" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Belgium_relief_location_map.jpg/357px-Belgium_relief_location_map.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Belgium_relief_location_map.jpg/476px-Belgium_relief_location_map.jpg 2x" data-file-width="1136" data-file-height="988" /></span></span><div aria-hidden="true" style="top:43.15170940171%;left:47.068557919622%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-6px;text-align:center;position:relative;line-height:12px;font-size:12px;left:-6px;width:12px"><span typeof="mw:File"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=50.678055555556_N_4.4122222222222_E_type:city_" title="miejsce bitwy"><img alt="miejsce bitwy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Legenda_miejsce_bitwy.svg/12px-Legenda_miejsce_bitwy.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Legenda_miejsce_bitwy.svg/18px-Legenda_miejsce_bitwy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Legenda_miejsce_bitwy.svg/24px-Legenda_miejsce_bitwy.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:114px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-0.5em;float:left;left:8px;text-align:left"><span style="text-shadow:0 0 5px white;;padding:1px">miejsce bitwy</span></div></div></div></div></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><span class="coordinates inline inline-and-top plainlinks"><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Bitwa_pod_Waterloo&params=50.678055555556_N_4.4122222222222_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°40′41″N 4°24′44″E"><span class="latitude">50°40′41″N</span> <span class="longitude">4°24′44″E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,678056 4,412222"><span class="latitude">50,678056</span> <span class="longitude">4,412222</span></span></span></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" class="extiw" title="commons:Category:Battle of Waterloo">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Bitwa pod <a href="/wiki/Waterloo" title="Waterloo">Waterloo</a></b> – starcie zbrojne, do którego doszło 18 czerwca 1815 roku i było ostatnią bitwą <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleona Bonaparte</a>. Były cesarz <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francuzów</a> powrócił niespodziewanie z wygnania na <a href="/wiki/Elba" title="Elba">Elbie</a> i objął rządy na okres <a href="/wiki/100_dni_Napoleona" title="100 dni Napoleona">100 dni</a>. W krótkim czasie zebrał ponad 100-tysięczną armię, z którą ruszył w kierunku <a href="/wiki/Bruksela" title="Bruksela">Brukseli</a>, gdzie stały nierozwiązane jeszcze armie <a href="/wiki/VI_koalicja_antyfrancuska" title="VI koalicja antyfrancuska">VI koalicji</a>: <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">angielska</a> <a href="/wiki/Arthur_Wellesley_(1._ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Wellington)" title="Arthur Wellesley (1. książę Wellington)">Wellingtona</a> i <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">pruska</a> <a href="/wiki/Gebhard_Leberecht_von_Bl%C3%BCcher" title="Gebhard Leberecht von Blücher">Blüchera</a>. Po dwóch zwycięskich starciach 16 czerwca pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Quatre_Bras" title="Bitwa pod Quatre Bras">Quatre Bras</a> i <a href="/wiki/Bitwa_pod_Ligny" title="Bitwa pod Ligny">Ligny</a> Napoleon stanął oko w oko z Wellingtonem pod Waterloo. Zwycięska początkowo bitwa po nadejściu armii Blüchera przemieniła się w klęskę, a armia francuska przestała istnieć. Napoleon musiał ponownie abdykować w dniu 22 czerwca. </p><p>Bitwa, jedna z najważniejszych bitew w dziejach świata, legła u podstaw nowego porządku, który na podstawie postanowień <a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">kongresu wiedeńskiego</a> miał panować w <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a> przez całe następne stulecie. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tło_bitwy"><span id="T.C5.82o_bitwy"></span>Tło bitwy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Tło bitwy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tło bitwy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/220px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg" decoding="async" width="220" height="127" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/330px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/440px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="811" /></a><figcaption>Walka o farmę</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg/220px-Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg" decoding="async" width="220" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg/330px-Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg/440px-Francisco_Goya_-_Portrait_of_the_Duke_of_Wellington.jpg 2x" data-file-width="3406" data-file-height="4226" /></a><figcaption>Wellington, mal. F.Goya</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg/220px-Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg" decoding="async" width="220" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg/330px-Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg/440px-Detaille_-_Vive_L%27Empereur.jpg 2x" data-file-width="614" data-file-height="520" /></a><figcaption>Vive L’Empereur!</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png/220px-Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png" decoding="async" width="220" height="431" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png/330px-Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png/440px-Grenadier-a-pied-de-la-Vieille-Garde.png 2x" data-file-width="468" data-file-height="916" /></a><figcaption>Grenadier Starej Gwardii</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bl%C3%BCcher.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Bl%C3%BCcher.jpg/220px-Bl%C3%BCcher.jpg" decoding="async" width="220" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/Bl%C3%BCcher.jpg 1.5x" data-file-width="308" data-file-height="392" /></a><figcaption>Gebhard von Blücher</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg/220px-Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg" decoding="async" width="220" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg/330px-Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg/440px-Detaille_-_Officers_from_a_Cuirassier_Regiment_in_front_of_a_Country_House.jpg 2x" data-file-width="650" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Kirasjerzy francuscy</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Szwolezer.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Szwolezer.JPG/220px-Szwolezer.JPG" decoding="async" width="220" height="339" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Szwolezer.JPG/330px-Szwolezer.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Szwolezer.JPG/440px-Szwolezer.JPG 2x" data-file-width="1113" data-file-height="1715" /></a><figcaption>Bitwa szwoleżerów z huzarami pruskimi</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wollen,_Battle_of_Quatre_Bras.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg/220px-Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg/330px-Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg/440px-Wollen%2C_Battle_of_Quatre_Bras.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="945" /></a><figcaption>Szkocki pułk w obronie</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:GericaultWoundedCavalry.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/GericaultWoundedCavalry.jpg/220px-GericaultWoundedCavalry.jpg" decoding="async" width="220" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/GericaultWoundedCavalry.jpg/330px-GericaultWoundedCavalry.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/GericaultWoundedCavalry.jpg/440px-GericaultWoundedCavalry.jpg 2x" data-file-width="555" data-file-height="680" /></a><figcaption>Ranny kirasjer, mal. Gericault</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png/220px-Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png" decoding="async" width="220" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png/330px-Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png/440px-Dernier_carre_de_la_Garde_-_gen_Hill.png 2x" data-file-width="1026" data-file-height="532" /></a><figcaption>Ostatnie wezwanie do poddania się</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg/220px-Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg/330px-Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg/440px-Morgen_nach_der_Schlacht967b.jpg 2x" data-file-width="2816" data-file-height="2112" /></a><figcaption>Po bitwie</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg/220px-Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg/330px-Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg/440px-Bataille_Waterloo_1815_reconstitution_2011_cuirassier.jpg 2x" data-file-width="2203" data-file-height="1685" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kirasjerzy" title="Kirasjerzy">Kirasjerzy</a> <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleona</a> podczas rekonstrukcji bitwy w rocznicę jej stoczenia w 2011</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Blucher_Wellington_i_Napoleon_(1815).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Blucher_Wellington_i_Napoleon_%281815%29.jpg/220px-Blucher_Wellington_i_Napoleon_%281815%29.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Blucher_Wellington_i_Napoleon_%281815%29.jpg/330px-Blucher_Wellington_i_Napoleon_%281815%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Blucher_Wellington_i_Napoleon_%281815%29.jpg 2x" data-file-width="360" data-file-height="287" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gebhard_Leberecht_von_Bl%C3%BCcher" title="Gebhard Leberecht von Blücher">Blücher</a>, Wellington i klęska Napoleona – karykatura z 1815 r.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:0_Braine-l%27Alleud_051012_(1).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG/220px-0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG" decoding="async" width="220" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG/330px-0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG/440px-0_Braine-l%27Alleud_051012_%281%29.JPG 2x" data-file-width="2256" data-file-height="1672" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kopiec_Lwa" title="Kopiec Lwa">Kopiec Lwa</a> upamiętniający pole bitwy</figcaption></figure> <p>Wieczorem 16 czerwca, po bitwie pod Quatre Bras, stojący wobec korpusu <a href="/wiki/Marsza%C5%82kowie_Francji" title="Marszałkowie Francji">marszałka</a> <a href="/wiki/Michel_Ney" title="Michel Ney">Neya</a> Wellington oczekiwał informacji o wyniku starcia pod Ligny, ale kuriera od Blüchera nie było. Wódz angielski wysłał więc na zwiady huzarów, jednak ci nie natrafili na Prusaków, mimo że otarli się o forpoczty francuskie pod <a href="/wiki/Namur" title="Namur">Namur</a>. Wellington nie wiedział, gdzie jest sprzymierzeniec, ale podejrzewał, że przegrał bitwę. Wynikało z tego, że ma przed sobą nie tylko niewielki korpus Neya, ale główne siły armii francuskiej. </p><p>Goniec od Blüchera dotarł do Wellingtona nad ranem 17 czerwca. Prusak pisał w liście, że poniósł porażkę, ale bagatelizował jej rozmiary i obiecywał dołączyć przynajmniej jednym korpusem następnego dnia koło południa. Brytyjski wódz nie uwierzył. Przypuszczał, że armia pruska została rozbita i że w tej sytuacji nie ma szans na utrzymanie dotychczasowych pozycji. O godz. 7.30 rano zarządził odwrót. Bał się, że tu – pod Quatre Bras – jego wojska mogą łatwo zostać okrążone i zniszczone. Na jego szczęście Ney nie zauważył odwrotu armii angielskiej i nie przedsięwziął niczego, by temu przeszkodzić, a podjęty przezeń po godz. 16 atak na Quatre Bras trafił w próżnię. </p><p>Po południu nastąpiło załamanie pogody: zerwał się silny wiatr, zaczął padać ulewny deszcz. Mimo to Francuzom udało się dogonić Anglików pod <a href="/wiki/Genappe" title="Genappe">Genappe</a>, w chwili forsowania <a href="/wiki/Dijle" title="Dijle">Dijle</a>. Doszło do potyczki kawaleryjskiej, ale nie przeszkodziło to Brytyjczykom w przeprawie i cała ich armia znalazła się bezpiecznie na północnym brzegu rzeki. Za Genappe <a href="/wiki/Henry_Paget_(1._markiz_Anglesey)" title="Henry Paget (1. markiz Anglesey)">Henry William Paget</a>, późniejszy lord Uxbridge, powstrzymał marsz kawalerii, by mogła osłonić dalszy odwrót piechoty. W ten sposób piechota bezpiecznie minęła wioskę La Belle Alliance i zajęła pozycje w pobliżu zameczku Hougoumount i farmy La Haye Sainte niedaleko miasteczka <a href="/wiki/Waterloo" title="Waterloo">Waterloo</a>. Gdy to nastąpiło, Uxbridge oderwał się od nieprzyjaciela i stanął z jazdą za piechotą. </p><p>Armia francuska dotarła wieczorem w okolice farmy Rossomme. Napoleon był zadowolony, że Anglicy gotują się do bitwy. Gdy zorientował się w dodatku, że przeciwnik ma tylko jedną drogę odwrotu przez gęsty las, nabrał przekonania, że łatwo pokona osamotnionego Wellingtona. Cesarz był pewien, że wysłany w pościg za Blücherem 35-tysięczny korpus <a href="/wiki/Emmanuel_de_Grouchy" title="Emmanuel de Grouchy">Grouchy’ego</a> uniemożliwi armii pruskiej szybkie otrząśnięcie się z przegranej i zapobiegnie połączeniu obu armii. A deszcz padał całą noc bez przerwy. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zestawienie_sił"><span id="Zestawienie_si.C5.82"></span>Zestawienie sił</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Zestawienie sił" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zestawienie sił"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Brytyjczycy">Brytyjczycy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Brytyjczycy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Brytyjczycy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gdy o 6 rano ustała nocna ulewa, armia angielska zaczęła zajmować wyznaczone pozycje. Wellington z góry odrzucił możliwość obejścia jego flanki przez Francuzów od wschodu, przez tzw. Las Paryski, w związku z czym gros swych sił skoncentrował na zachód od szosy wiodącej do Brukseli. Prawym skrzydłem dowodził lord Hill, centrum młody <a href="/wiki/Wilhelm_II_Holenderski" title="Wilhelm II Holenderski">książę Orański</a>, a lewym skrzydłem gen. Picton. </p><p>Wellington ustawił wojska na grzbiecie niewysokiego wzgórza na południe od wioski Mont Saint Jean. Prawe skrzydło opierało się o zabudowania Hougoumont, centrum o farmę La Haye Sainte, zaś lewe skrzydło miało liczyć na nadejście „co najmniej jednego” korpusu pruskiego. Teren od wschodu ograniczony był gęstym lasem, który teoretycznie uniemożliwiał Francuzom oskrzydlenie. Najsłabszym punktem, z czego Wellington zdawał sobie sprawę, była jedyna droga odwrotu w stronę Brukseli. W razie przegranej rosnący po obu jej stronach las przyczyniłby się do całkowitego zniszczenia angielskiej armii. </p><p>Szyk lewego skrzydła armii brytyjskiej otwierały brygady kawalerii lekkiej generałów Vandelura i Viviana. Na południe od nich, na przedpolu, stanęła brygada Karola-Augusta, księcia <a href="/wiki/Saksonia-Weimar" title="Saksonia-Weimar">Sachsen-Weimar</a>, licząca 1200 żołnierzy. W centrum lewego skrzydła, tuż obok kawalerii lekkiej, stanęły hanowerskie brygady pułkowników von Winckego i Besta, liczące razem 4500 ludzi. Dalej stanęła szkocka brygada gen. Packa, licząca 2275 znakomicie wyszkolonych, bitnych żołnierzy. Na lewo od Szkotów znalazła się <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">holenderska</a> brygada gen. Bylandta w sile 2300 ludzi. Obok stały brygady gen. Kempta i gen. Lamberta. Odwodem lewego skrzydła była, licząca 1183 szable, brygada ciężkich dragonów gen. Ponsonby’ego (tzw. <i>Union Brigade</i>, składająca się z jednego regimentu angielskiego, jednego szkockiego i jednego irlandzkiego. Była to jedna z lepszych jednostek jazdy brytyjskiej). </p><p>W centrum, na niewielkiej przestrzeni, Wellington skoncentrował 8 brygad piechoty i 7 brygad kawalerii. Przed pozycjami sił głównych znajdowała się farma La Haye Sainte. Budynki zostały obsadzone przez dwa bataliony lekkiej piechoty <a href="/wiki/King%E2%80%99s_German_Legion" title="King’s German Legion">Królewskiego Legionu Niemieckiego</a> (KGL), 365 ludzi pod dowództwem majora Baringa. W pierwszej linii stanęło pięć brygad piechoty. Obok brygady Lamberta resztki brygady KGL płk. Omptedy (880 ludzi), a za nią brygada hanowerska gen. Kielmannsegga (2000). Dalej stała brygada gen. Halketta (2320) oraz dywizja gwardii królewskiej gen. Cooka (4127). </p><p>Za siłami centrum Wellington zgromadził odwody. Zaraz za oddziałem Omptedy stanęła konna 1 Brygada Gwardii Królewskiej <a href="/wiki/Edward_Henry_Somerset" title="Edward Henry Somerset">lorda Somerseta</a>, licząca 1220 szabel najlepsza jednostka kawalerii w armii angielskiej. Za ciężką kawalerią książę ustawił trzy brygady niderlandzkiej lekkiej jazdy i jedną brygadę angielską. W sumie ponad 4000 szabel. Trochę dalej na prawo stanęły kolejne dwie brygady lekkiej jazdy (angielska gen. Granta i niemiecka gen. Dörnberga, liczące razem 2706 ludzi). Odwody centrum uzupełniały trzy brygady piechoty. </p><p>Prawe skrzydło było nieco cofnięte. Głównym zadaniem lorda Hilla było uniemożliwienie Francuzom obejścia pozycji angielskich od zachodu. Główny ciężar obrony prawego skrzydła przypadł brygadzie strzelców gen. Adama (2700) i brygadzie piechoty gen. Mitchella (1761). Szyk zamykała niderlandzka brygada gen. Chasse’go. W odwodzie lord Hill zostawił hanowerską brygadę płk. Halketta, brygadę KGL płk. Du Plata i resztki korpusu brunszwickiego, który po stratach odniesionych pod Quatre Bras nie nadawał się do samodzielnego działania. </p><p>Artyleria piesza i część <a href="/wiki/Artyleria_konna" title="Artyleria konna">artylerii konnej</a> zostały rozmieszczone na całej linii między brygadami piechoty. Były to w większości działa sześcio- i dziewięciofuntowe oraz pewna liczba 5,5-calowych haubic. Pięć baterii artylerii konnej i baterię <a href="/wiki/Rakietnicy" title="Rakietnicy">rakietników</a> konnych Wellington pozostawił w odwodzie. </p><p>Łącznie Wellington miał pod bronią około 80 000 ludzi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Francuzi">Francuzi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Francuzi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Francuzi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Armia francuska nadciągnęła od południa i rozwinęła się w odległości kilometra od farmy La Haye Sainte na wysokości zabudowań La Belle Alliance. Przed nią rozpościerała się otwarta, wznosząca się ku wzgórzom przestrzeń. </p><p>Na zachód od farmy w pierwszej linii stał II Korpus <a href="/wiki/Honor%C3%A9_Charles_Reille" title="Honoré Charles Reille">Reille’a</a>. Lewą flankę osłaniała dywizja lekkiej jazdy gen. Pirégo, w skład której wchodziły dwa pułki strzelców konnych i dwa pułki lansjerów. Przy lekkiej jeździe stała 6. dywizja piechoty księcia <a href="/wiki/Hieronim_Bonaparte" title="Hieronim Bonaparte">Hieronima Bonaparte</a>, obok niej 9. dywizja piechoty gen. Foya, a przy samej farmie 5. dywizja piechoty gen. Bachelu. Każda z trzech dywizji piechoty II Korpusu składała się z trzech pułków piechoty liniowej i jednego pułku piechoty lekkiej. </p><p>W odwodzie lewego skrzydła znalazły się dwie grupy kawalerii: liczący ponad 3500 szabel III Korpus ciężkiej jazdy gen. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_%C3%89tienne_Kellermann" title="François Étienne Kellermann">Kellermanna</a> (4 pułki kirasjerów, 2 dragonów i 2 karabinierów oraz 2 baterie artylerii konnej). Drugą grupę stanowiła dywizja gwardii konnej pod dowództwem gen. Guyota, w skład której wchodzili <a href="/wiki/Dragoni" title="Dragoni">dragoni</a>, karabinierzy i żandarmi wyborczy. Razem 1519 szabel w 13 szwadronach. </p><p>Na prawo od La Belle Alliance miał swoje pozycje I Korpus <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Drouet_d%E2%80%99Erlon" title="Jean-Baptiste Drouet d’Erlon">d’Erlona</a>. Pierwsza w szyku była 1 dywizja piechoty gen. Allixa (2 pułki lekkie i 2 pułki piechoty), obok której stanęła 2 dywizja gen. Donzelota (pułk lekki i 3 pułki piechoty). Dalej stały dwie czteropułkowe dywizje piechoty gen. Marcogneta i Durutte’a. Szyk prawego skrzydła zamykała dywizja lekkiej jazdy gen. Jacquinota, która składała się z 2 pułków lansjerów, pułku huzarów i pułku strzelców konnych. </p><p>Odwodem prawego skrzydła był IV Korpus ciężkiej kawalerii gen. Milhauda (8 pułków kirasjerów i 2 baterie artylerii konnej w łącznej sile ponad 2600 szabel i 16 dział) oraz 2 pułki lekkiej jazdy gwardii gen. <a href="/wiki/Charles_Lefebvre-Desnouettes" title="Charles Lefebvre-Desnouettes">Lefebvre’a-Desnouettes’a</a>. Oba lekkie pułki liczyły w sumie 1971 szabel, a w skład jednego z nich wchodził szwadron <a href="/wiki/1_Pu%C5%82k_Szwole%C5%BCer%C3%B3w-Lansjer%C3%B3w_Gwardii_Cesarskiej" title="1 Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej">szwoleżerów-lansjerów polskich</a>. </p><p>W drugiej linii, 600 metrów na południe od farmy La Belle Alliance, stał VI korpus gen. Lobau (czteropułkowa dywizja gen. Simmera i dywizja gen. Jeanina złożona z pułku piechoty lekkiej i dwóch pułków piechoty liniowej). Na prawo od drogi stała dywizja lekkiej jazdy gen. Domona (trzy pułki strzelców konnych) i dywizja lekkiej jazdy gen. Subervie (dwa pułki lansjerów i pułk strzelców konnych). </p><p>Jeszcze dalej na południe stały piesze pułki <a href="/wiki/Gwardia_Cesarska" title="Gwardia Cesarska">Starej Gwardii</a>. Byli to weterani wszystkich napoleońskich wojen. Gwardia piesza składała się z czteropułkowej dywizji grenadierów gen. <a href="/wiki/Louis_Friant" title="Louis Friant">Frianta</a>, czterech pułków strzeleckich i dywizji lekkiej (dwa pułki tyralierów i dwa pułki woltyżerów). Wsparcie ogniowe gwardzistom zapewniało 9 baterii artylerii pieszej i 4 baterie artylerii konnej. Gwardia piesza liczyła 10 000, a ogółem siły cesarskie liczyły około 90 000 żołnierzy. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przebieg_bitwy">Przebieg bitwy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Przebieg bitwy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przebieg bitwy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Waterloo_campaign_map.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Waterloo_campaign_map.png/550px-Waterloo_campaign_map.png" decoding="async" width="550" height="626" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/26/Waterloo_campaign_map.png 1.5x" data-file-width="800" data-file-height="910" /></a><figcaption>Droga do bitwy pod Waterloo oraz poprzednie bitwy kampanii</figcaption></figure> <p>Napoleon nie uderzył od razu. Czekał, by choć trochę wysechł nasiąknięty wodą, grząski grunt. Bitwa rozpoczęła się więc dopiero o godzinie 11.30 ostrzałem artyleryjskim prawego skrzydła Brytyjczyków. Francuskie pociski orały bruzdy w nieprzyjacielskich kolumnach, szczególnie w wystawionej na ostrzał brygadzie Bylandta<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>, ale efekt był daleki od spodziewanego, bowiem wiele pocisków grzęzło w błocie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Walki_o_Hougoumont">Walki o Hougoumont</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Walki o Hougoumont" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Walki o Hougoumont"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwsza do ataku ruszyła 6. dywizja piechoty Hieronima Bonapartego z 1. pułkiem piechoty lekkiej na czele. Zadaniem Hieronima było zajęcie farmy Hougoumont, budowli niewielkiej, ale solidnie zbudowanej, otoczonej nadto wysokim murem. </p><p>Napoleon planował, żeby to uderzenie było tylko dywersją. Liczył, że Wellington usunie ze skrzydła część ludzi do obrony zamku. Tak się jednak nie stało i farma szybko stała się miejscem wielogodzinnych starć. </p><p>Kolumny francuskiej piechoty liniowej ruszyły z podstaw natarcia i wkrótce znalazły się w ogniu brytyjskich baterii. Ponosząc spore straty parły jednak naprzód. Tyraliery pułku lekkiego dotarły tymczasem na skraj zagajnika otaczającego Hougoumont. Francuzi łatwo uporali się z wysuniętymi na przedpole forpocztami hanowerskimi i rozpoczęli szturm zabudowań. Gen. Byng wysłał na pomoc obrońcom farmy kompanie lekkie swojego pułku gwardii królewskiej. Kontratak gwardzistów zatrzymał, a po zaciekłej walce na bagnety odrzucił pułk lekki na otwartą przestrzeń, gdzie Francuzi dostali się pod gwałtowny ogień angielskich dział. </p><p>Po krótkiej chwili do ataku ruszyła także dywizja gen. Foya, której celem był zagajnik i zabudowania gospodarcze. Mimo zaciekłego oporu kompanii gwardii brytyjskiej Francuzi, posiadający znaczną przewagę liczebną, opanowali otaczający Hougoumont lasek. <a href="/w/index.php?title=Podpu%C5%82kownik_James_Macdonell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Podpułkownik James Macdonell (strona nie istnieje)">Podpułkownik James Macdonell</a> zebrał wszystkich żywych obrońców i zamknął się za murami. </p><p>W tym momencie rozpoczęła się walka o bramę farmy po północnej stronie zabudowań. W końcu, mimo że Francuzom udało się wyważyć bramę, atak został odparty, a Hieronim i Foy wycofali się na pozycje wyjściowe. Nieudana próba opanowania Hougoumont była pierwszym niepowodzeniem Francuzów w tej bitwie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uderzenie_na_prawym_skrzydle_i_w_centrum">Uderzenie na prawym skrzydle i w centrum</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Uderzenie na prawym skrzydle i w centrum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uderzenie na prawym skrzydle i w centrum"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tymczasem rozpoczął się ciężki ostrzał pozycji brytyjskich po wschodniej stronie szosy brukselskiej. Pod osłoną ognia 72 dział „wielkiej baterii” d’Erlona marszałek Ney szykował potężne natarcie na oddziały gen. Pictona. Zanim rozpoczął się ten atak, Napoleonowi doniesiono o widocznej na wschodzie kurzawie. Niewątpliwie od <a href="/wiki/Wavre" title="Wavre">Wavre</a>, gdzie powinien znajdować się marsz. <a href="/wiki/Emmanuel_de_Grouchy" title="Emmanuel de Grouchy">Grouchy</a>, nadciągała kolumna wojsk. Wkrótce udało się schwytać pruskiego huzara, wiozącego list do Wellingtona. Zeznał on, że należy do awangardy korpusu <a href="/wiki/Friedrich_Wilhelm_B%C3%BClow_von_Dennewitz" title="Friedrich Wilhelm Bülow von Dennewitz">Bülowa</a>. Prusacy byli bardzo blisko. Napoleon natychmiast pchnął do Grouchy’ego gońca z rozkazem natychmiastowego marszu pod Waterloo. Cesarz nie wiedział, że rozkaz zostanie dostarczony dopiero po sześciu godzinach, a Grouchy, walczący z III Korpusem pruskim, nie będzie mógł przybyć. </p><p>O godz. 13.30 I Korpus ruszył do ataku<sup id="cite_ref-Chandler157_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chandler157-2">[2]</a></sup>. Nacierało 48 batalionów. Korpus uformowany był skośnie w stosunku do frontu przeciwnika, pierwsza maszerowała dywizja gen. Allixa. Pomiędzy maszerującymi batalionami uwijał się marsz. Ney, który osobiście prowadził oddziały. Miał przełamać obronę ugrupowania gen. Pictona, zdobyć Mont Saint Jean i zablokować reszcie armii brytyjskiej drogę ucieczki. </p><p>Pierwsza do akcji ruszyła dywizja Durutte’a, która z rejonu farmy Papelotte wyparła oddziały sasko-weimarskie. Jednocześnie dywizja Allixa i część dywizji Donzelota uderzyły na La Haye Sainte. Farma, broniona przez 365 ludzi mjr Baringa, okazała się trudna do zdobycia. Jedna z brygad Donzelota dostała się pod celny ogień dwóch kompanii brytyjskiego 95. pułku strzelców i rozpoczęła bezładny odwrót, ale dywizja Allixa powoli, systematycznie spychała broniący przedpola farmy batalion lekki KGL, a w końcu zaatakowała zabudowania od zachodu, jednak wszystkie szturmy zostały odparte. </p><p>Tymczasem 3. dywizja piechoty gen. Marcogneta starła się z brygadą gen. Bylandta, która – nie stawiając niemal żadnego oporu – zaczęła cofać się w kierunku Mont Saint Jean. Z wielkim trudem Bylandt zdołał zebrać garstkę ludzi i załatać wyrwę w angielskim ugrupowaniu. W czasie gdy brygada Bylandta wracała na miejsce, Francuzi natarli na brygady Kempta i Packa. Obie jednostki poniosły 16 czerwca pod Quatre Bras spore straty, ale były to jedne z najlepszych oddziałów Wellingtona, wytrzymały impet francuskiego natarcia i same przeszły do kontrataku. Kontrnatarcie poprowadził osobiście gen. Picton, ale zginął. Brytyjczycy mimo utraty dowódcy utrzymali swoje pozycje, a dowództwo nad całym lewym skrzydłem objął Kempt. </p><p>Marsz. Ney miał nadzieję, że natarcie na mocno skrwawionych już Brytyjczyków wkrótce zakończy się sukcesem i – by sukces ten przyspieszyć – wysłał 4 pułki kirasjerów z dywizji gen. Wathiera, które miały ostatecznie przełamać obronę w rejon farmy La Haye Sainte. Sytuacja w brytyjskim centrum stawała się coraz trudniejsza. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szarże_kawalerii"><span id="Szar.C5.BCe_kawalerii"></span>Szarże kawalerii</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Szarże kawalerii" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szarże kawalerii"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Lord Uxbridge postanowił wysłać na pomoc walczącej piechocie dwie brygady swojej ciężkiej jazdy: <i>Household</i> lorda Somerseta i <i>Union</i> gen. Ponsonby’ego (ta ostatnia wsparta pułkiem „Scots Grey)<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. Szarża miała odeprzeć francuskich kirasjerów od farmy La Haye Sainte, a w razie powodzenia być kontynuowana przeciw francuskiej piechocie walczącej ze Szkotami. </p><p>Pierwsza ruszyła brygada Somerseta i w chwili, gdy angielska jazda weszła w lukę między brygadami Omptedy i Kielmannsegge’a, dywizja kirasjerów Wathiera obeszła właśnie farmę La Haye Sainte, wystawiając swoją flankę na atak dragonów Somerseta. Francuzi nie wytrzymali potężnego uderzenia i w krótkim czasie zostali zepchnięci w kierunku szosy brukselskiej. Tutaj kirasjerzy próbowali jeszcze obrócić się frontem do szarżujących dragonów, ale nie zdołali powstrzymać rozpędzonych Anglików i rzucili się do ucieczki, ponosząc przy tym ciężkie straty. </p><p>Po odrzuceniu dywizji gen. Wathiera przez dragonów Somerseta, na wschód od farmy Mont Saint Jean do boju weszła brygada gen. Ponsonby’ego. Szybkie i zdecydowane uderzenie zaskoczyło piechotę I Korpusu d’Erlona, a impet natarcia był tak duży, że trzy dywizje (Allixa, Donzelota i Marcogneta) zostały całkowicie rozbite. Obie brygady brytyjskie kontynuowały w pełnym galopie szarżę w kierunku pozycji francuskiej artylerii. </p><p>Na drodze pędzącym po zachodniej stronie szosy brukselskiej regimentom jazdy stanęła dywizja gen. Bachelu. Jego żołnierze mieli więcej czasu, w porę utworzyli czworoboki i zdołali odeprzeć atak dragonów, zaś kontrnatarcie świeżych formacji kirasjerów spowodowało odrzucenie Brytyjczyków, którzy ponieśli straty sięgające 40% stanów. </p><p>W tym samym czasie po drugiej stronie szosy inne pułki ciężkiej jazdy dotarły do „wielkiej baterii” i poczęły wycinać kanonierów. Siła tego ataku nie była jednak zbyt duża, gdyż pędzący już dłuższy czas kawalerzyści utracili spoistość szyku i tym samym siłę uderzenia. Obserwujący z uwagą szarżę Wellington nakazał wycofanie jazdy na pozycje wyjściowe, ale w zgiełku bitewnym nie było słychać nawołujących do odwrotu trębaczy. </p><p>Tymczasem dywizja gen. Durutte’a, która znalazła się na tyłach szarżujących Anglików w rejonie Papelotte, rozpoczęła ostrzał dragonów. Jednocześnie od frontu na zdezorientowanych Brytyjczyków uderzyło 19 wyborowych szwadronów lekkiej jazdy gwardii ze „Szwadronem Elby” pod <a href="/wiki/Jan_Pawe%C5%82_Jerzmanowski" title="Jan Paweł Jerzmanowski">Jerzmanowskim</a> na czele<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup>, wycinając bezładnie miotających się dragonów. Sytuacja ciężkiej jazdy brytyjskiej, która nie otrzymała żadnego wsparcia, stała się beznadziejna. </p><p>Najbliżej rejonu, w którym walczyły formacje ciężkiej jazdy, były brytyjskie brygady kawalerii generałów Vandeleura i Viviana. Pierwsi na pomoc ruszyli ludzie Vandeleura, którzy szerokim łukiem ominęli obsadzony przez Francuzów rejon Papelotte, jednak nim zdołali udzielić wsparcia walczącym kolegom, zostali zaatakowani przez liczącą 700 ludzi brygadę Gobrechta z dywizji gen. Jacquinota. Brytyjscy dragoni nie zdążyli ustawić się frontem do nacierających Francuzów, zostali pobici i zmuszeni do odwrotu. Po porażce brygady Vandelura do akcji weszła konnica Viviana, ale dostała się pod ogień francuskiej artylerii, a zaraz potem zderzyła się w panice z wycofującymi się ludźmi Vandeleura. Na tym zakończyła się szarża ciężkiej kawalerii brytyjskiej. </p><p>Efekt jej szarż był tragiczny dla obu stron. Francuskie prawe skrzydło na pewien okres straciło spoistość i dopiero po pewnym czasie udało się odtworzyć rozbite dywizje. Anglicy natomiast utracili znaczną część jazdy: dwie najlepsze brygady zostały niemal zniszczone, a dwie następne poniosły znaczne straty. Poświęcenie to nie poszło jednak na marne: udało się powstrzymać atak korpusu d’Erlona, utrzymać pozycję na lewym skrzydle i – co więcej – nadejście armii Blüchera było coraz bliższe. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Początek_końca"><span id="Pocz.C4.85tek_ko.C5.84ca"></span>Początek końca</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Początek końca" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początek końca"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gen. Reille podjął nową próbę zdobycia zameczku Hougoumont, gdy obie strony zbierały po wschodniej stronie szosy brukselskiej rozbite po szarżach ciężkiej kawalerii oddziały. Do ataku ruszyły wszystkie trzy dywizje II Korpusu: dywizje Hieronima i Foya uderzyły wprost na Hougoumont, a dywizja Bachelu miała przeprowadzić odciążający atak na farmę La Haye Sainte. </p><p>W armii brytyjskiej, szczególnie w jednostkach cudzoziemskich, zaczęły pojawiać się pierwsze sygnały demoralizacji, niektóre oddziały rozpoczęły nawet wycofywać się z zajmowanych pozycji. Książę Wellington swoim spokojem próbował dodawać żołnierzom otuchy w tych ciężkich chwilach. Liczył na nadejście Prusaków, lub – w ostateczności – na nadejście nocy (<i>„Give me Blücher or give me Night”</i><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>), która pozwoliłaby na bezpieczny odwrót. Jednak była dopiero godzina 15, a on musiał odeprzeć kolejny atak Francuzów. </p><p>Atak II korpusu rozpoczął się silnym ostrzałem artyleryjskim, który podpalił nietknięte do tej pory drewniane zabudowania Hougoumont. Pod osłoną artylerii dywizje Hieronima i Foya dotarły do zagajnika i rozpoczęły jego oczyszczanie. Wellington wiedział, że załoga nie utrzyma się długo w płonących zabudowaniach, więc wysłał jej na pomoc 2. batalion 3. pułku gwardii pieszej dowodzony przez płk. Hopburna. Gwardziści razem z obrońcami zdołali odeprzeć atak Francuzów i rozpoczęli spychanie przeciwnika na skraj lasku. </p><p>Tymczasem dywizja gen. Bachelu osiągnęła farmę La Haye Sainte, ale celny ogień angielskiej artylerii i gęsty ogień obrońców zatrzymały dywizję. Marsz. Ney, widząc kłopoty żołnierzy gen. Bachelu, postanowił wesprzeć ich uporządkowaną już dywizją gen. Donzelota. Dywizja ta szybko pokonała przestrzeń dzielącą ją od farmy i zaatakowała bramę główną. </p><p>Między godziną 15.30 a 16 Ney postanowił ulżyć skrwawionym dywizjom piechoty i przygotował potężne uderzenie jazdy, w którym miało wziąć udział 26 szwadronów kirasjerów. Brygady Omptedy, Kielmannsegga, von Krusego i Halketta sformowały czworoboki (również 26) i oczekiwały przeciwnika. Fala kilku tysięcy francuskich kirasjerów wpadła w przerwy między czworobokami, szukając słabych punktów, ale wszędzie napotykała na las bagnetów. Walka była bardzo zaciekła, obie strony poniosły ciężkie straty, w tym także polscy szwoleżerowie. Jerzmanowski został ranny<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>. Pod naporem jazdy niektóre czworoboki zachwiały się, lecz lord Uxbridge wysłał im na pomoc resztki swojej jazdy, opanowując w ten sposób sytuację. </p><p>Atak kirasjerów odciągnął uwagę od farmy i umożliwił dywizjom gen. Bachelu i gen. Donzelota atak na bramę główną. Brama wytrzymała impet uderzenia. Mjr Baring nie ograniczył się do obrony, ale wysłał dwie lekkie kompanie do ogrodu, lecz po ciężkiej walce zostały one kompletnie zniszczone. Próby zdobycia farmy dobiegły końca z chwilą odejścia kirasjerów, którzy po wielu próbach przełamania angielskich pozycji wrócili zdziesiątkowani na pozycje wyjściowe. Nie powiodła się również próba zdobycia Hougoumont. Krwawe walki toczono o każdy metr terenu, aż w końcu Brytyjczykom udało się wyprzeć Francuzów na skraj lasku. </p><p>Była godzina 16.30, a w położeniu obu armii nie było widać większych zmian. Cesarz był wściekły na Neya, który bez jego zgody wysłał do boju cały korpus jazdy Milhauda i nie osiągnął powodzenia. <i>„On nas kompromituje, zupełnie jak pod Jeną!”</i> – krzyczał<sup id="cite_ref-Chandler157_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chandler157-2">[2]</a></sup>. Mimo gniewu Napoleon postanowił wesprzeć marszałka świeżymi jednostkami jazdy, sądząc, że armia angielska jest bliska załamania. Do ataku miał ruszyć korpus Kellermanna, składający się z dwóch pułków dragonów, dwóch pułków karabinierów i czterech pułków kirasjerów. Jednak w tym momencie dowódcy francuscy popełnili szereg błędów, gdyż zaraz za Kellermannem poszła (bez rozkazu) ciężka jazda gwardii Guyota, a za nią korpus Milhauda, który pociągnął za sobą lekką jazdę gwardii. W sumie na czworoboki angielskie natarło ponad 15 000 jeźdźców. Kirasjerzy, karabinierzy, dragoni, lansjerzy i strzelcy konni wpadli w luki między czworobokami i po raz kolejny próbowali zgnieść opór armii Wellingtona. Nie dali rady. Brygady brytyjskiej piechoty poniosły duże straty, ale szyki zostały utrzymane, a wszystkie szarże odparte. </p><p>Dużo gorzej wiodło się Wellingtonowi w centrum. Dywizje gen. Bachelu i gen. Donzelota bezustannie naciskały na obrońców farmy La Haye Sainte. Gdy żołnierze mjr Baringa wystrzelali całą amunicję, ich dowódca dał rozkaz do odwrotu. Po godzinie 18 na teren farmy wdarła się francuska piechota. Książę Orański nie chciał się pogodzić z utratą farmy i wysłał do kontrataku brygadę płk. Omptedy. Pułkownik, widząc bezsens rozkazu, najpierw odmówił, ale w końcu uległ i poprowadził swoich ludzi do natarcia. Atak skończył się, gdy jeden z batalionów został rozniesiony przez francuskich kirasjerów, a drugi zawrócił na pozycje wyjściowe. W czasie ataku poległ płk. Ompteda. W chwilę późnej również książę Orański został ranny i zniesiony z pola bitwy. </p><p>Lord Uxbridge raz jeszcze próbował wesprzeć piechotę i posłał jej na pomoc liczącą 1237 szabel brygadę niderlandzkich karabinierów Tripa. Pułki prezentowały się wspaniale, ale nie miały większej ochoty do walki, co natychmiast wykorzystali kirasjerzy, rozbijając je i odrzucając aż do Mont Saint Jean. Brygada Tripa straciła czwartą część ludzi i nie była już w stanie podjąć tego dnia żadnej akcji zaczepnej. Po porażce niderlandzkich karabinierów lord Uxbridge wysłał do boju hanowerską brygadę huzarów płk. Estorffa. Szarża huzarów zakończyła się fatalnie, gdyż brygada została niemal unicestwiona przez francuskich kirasjerów, a jej resztki w popłochu opuściły pole bitwy. Niektórzy żołnierze dotarli do samej Brukseli, szerząc plotki o zagładzie armii koalicyjnej i nadciągających Francuzach<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p><p>O godzinie 18.30 nastąpiła chwilowa przerwa w działaniach. Obie armie poniosły ogromne straty, a bitwa była wciąż nierozstrzygnięta. Armia angielska stopniała do połowy stanu z godziny 11. Największe straty poniosła piechota pierwszej linii i ciężka kawaleria. Niektóre bataliony poniosły straty sięgające aż 70% stanów wyjściowych. Również Francuzi mieli mocno wykrwawioną piechotę, zużyte odwody kawalerii i prawie żadnych rezerw. </p><p>Towarzysząca przerwie w boju cisza zwróciła uwagę żołnierzy obu stron na narastający huk dział i palbę karabinową od południowego wschodu, daleko na prawym skrzydle francuskim. Tam od półtorej godziny nacierał IV Korpus pruski Bülowa. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prusacy">Prusacy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Prusacy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prusacy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bülow miał 25 381 piechoty, 3081 kawalerii i 88 dział. Awangardę korpusu stanowił <a href="/wiki/6_Pu%C5%82k_Huzar%C3%B3w_im._Hrabiego_Goetzena_(2_%C5%9Al%C4%85ski)" title="6 Pułk Huzarów im. Hrabiego Goetzena (2 Śląski)">2 Pułk Huzarów Śląskich</a>, który już o godzinie 13 nawiązał kontakt z konnicą angielską, ale reszta korpusu Bülowa była jeszcze daleko. Huzarzy zajęli zachodni skraj Lasu Paryskiego i oczekiwali nadejścia sił głównych, które o godzinie 17 minęły <a href="/w/index.php?title=Saint_Lambert&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saint Lambert (strona nie istnieje)">Saint Lambert</a> i skierowały się ku <a href="/wiki/Lasne" title="Lasne">Lasne</a>. Od tej miejscowości trasa wiodła przez Las Paryski, co bardzo spowalniało marsz. </p><p>Napoleon do osłony prawego skrzydła wyznaczył 3. dywizję strzelców konnych gen. Domona, do której po pewnym czasie dołączyła dywizja jazdy gen. Subervie. Gdy obie dywizje zostały ostrzelane przez pruską artylerię i tyralierę, która zatrzymała się 100 metrów od skraju lasu, Francuzi postanowili zaatakować. Szarża nie powiodła się, ponieważ pruscy tyralierzy schronili się w lesie, a francuska jazda została ostrzelana z dział ukrytych za drzewami. Siły pruskie z każdą chwilą były coraz większe. </p><p>Około godziny 17 cesarz wysłał przeciw Prusakom VI Korpus gen. Lobau. Francuzi bronili dostępu do <a href="/wiki/Plancenoit" title="Plancenoit">Plancenoit</a>, ale przewaga Prusaków rosła i w końcu Lobau zaczął tracić zdobyty teren. Gdy około godziny 18 Prusacy mieli już trzykrotną przewagę w ludziach, Lobau wysłał do Napoleona gońca z prośbą o posiłki. </p><p>Cesarz nie chciał oddać Prusakom Plancenoit. Sama miejscowość nie miała większego znaczenia, ale chodziło o uwikłanie Bülowa w krwawe walki uliczne, by zdobyć w ten sposób czas na rozbicie armii Wellingtona. Do Plancenoit cesarz wysłał więc <a href="/wiki/Gwardia_Cesarska" title="Gwardia Cesarska">Młodą Gwardię</a> – 4500 ludzi pod dowództwem gen. <a href="/w/index.php?title=Guillaume_Philibert_Duhesme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guillaume Philibert Duhesme (strona nie istnieje)">Duhesme’a</a>. Zgodnie z przewidywaniami cesarza doszło do ciężkich walk ulicznych, w wyniku których Francuzom udało się odbić miejscowość. Bülow nie dawał jednak za wygraną, pozbierał swoich ludzi i ponownie wdarł się do Plancenoit. W tej sytuacji Napoleon przygotował kolejny atak: do natarcia na Prusaków uszykowała się gwardia cesarska. Gwałtowny atak dwóch świeżych gwardyjskich batalionów rozbił IV korpus Bülowa i odrzucił go na 600 metrów od zabudowań. </p><p>Dochodziła godzina 19.00. Napoleon postanowił podjąć ostatni atak na pozycje Wellingtona. Jednak zanim to nastąpiło, około 19.30 na pole bitwy przybył I Korpus pruski von Zietena i z marszu wszedł do walki, wypełniając lukę między lewym skrzydłem armii brytyjskiej a korpusem Bülowa. Przybycie świeżych sił pruskich dodało animuszu coraz bliższym rejterady żołnierzom armii brytyjskiej, a Wellington, który nie musiał się już martwić o swoje lewe skrzydło, zaczął koncentrować się na obronie skrzydła prawego, gdzie spodziewał się ataku Gwardii Cesarskiej. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ostatni_atak_Gwardii">Ostatni atak Gwardii</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Ostatni atak Gwardii" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ostatni atak Gwardii"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wellington nie dysponował już świeżymi siłami, więc przerzucił z lewego skrzydła jazdę Viviana i Vandelura. Miała być odwodem. W pierwszej linii książę polecił stanąć gwardyjskim brygadom Bynga i Maitlanda oraz brygadzie piechoty liniowej Halketta. W przerwach między brygadami stanęła lekka jazda Granta i Dörnberga. Na prawo od tego ugrupowania stanęły brygady Adama, Mitchella i Chassè'go, a z tyłu brygady płk. du Plata i gen. d’Aubremé. Na lewo od ugrupowania głównego stały resztki brygad Kielmannsegga, Omptedy i von Krusego wspierane przez resztki kawalerii. Po drugiej stronie szosy stała brygada Lamberta, a za nią krańcowo wyczerpane brygady Kempta, Bylandta, Packa, Besta, Winckego i brygada sasko-weimarska. Dalej stali Prusacy z I Korpusu von Zietena. Obrona prawego skrzydła została dodatkowo wzmocniona wszystkimi dostępnymi rezerwowymi bateriami artylerii. </p><p>Gwardia cesarska weszła do akcji po 19.30. Miała zaatakować w dwóch kolumnach ugrupowanie angielskie między Hougoumont i La Haye Sainte. Korpusy Reille’a i d’Erlona miały wiązać resztę sił angielskich i pruskich, co miało umożliwić gwardii dotarcie bez strat do głównych sił angielskich i rozbicie ich potężnym atakiem na bagnety. Napoleonowi chodziło o uchwycenie skraju lasu Soignes i rozbicie Wellingtona na oczach żołnierzy pruskich. Cesarz ciągle wierzył, że za plecami Prusaków pojawią się wojska marsz. Grouchy’ego i z ich pomocą rozbije także armię Blüchera. </p><p>W czasie przemarszu gwardii z rejonu farmy La Belle Alliance na pozycje wyjściowe do ataku działania na pozostałych odcinkach frontu nie traciły na sile. Dywizje Hieronima Bonapartego, Foya i Bachelu cały czas próbowały zdobyć Hougoumont, a dywizje korpusu d’Erlona walczyły z lewym skrzydłem angielskim i korpusami pruskimi. Front armii francuskiej załamywał się w okolicach Papelotte pod kątem prostym, a przybycie korpusu von Zietena spowodowało, że armia francuska znalazła się w położeniu środkowym. </p><p>Napoleon podprowadził bataliony gwardii w kierunku farmy La Haye Sainte i po 400 metrach przekazał dowodzenie Neyowi. Marszałek poprowadził oddziały w kierunku północno-zachodnim, a następnie – już pod ogniem – na północ, wprost na brygady Adama i Mitchella. Gdy Francuzi wspięli się na wzniesienie, w odległości 70 m ujrzeli samotną baterię artylerii. Kanonierzy angielscy oddali salwę z sześciu dział, którym zawtórowały kolejne baterie. W tej samej chwili Wellington wydał brygadzie Maitlanda rozkaz ataku. Ludzie Maitlanda oddali salwę i runęli na kolumnę gwardzistów. </p><p>Pierwszy w szyku batalion gwardii od samego ostrzału poniósł ogromne straty, a uderzenie piechoty angielskiej na bagnety spowolniło i następnie zatrzymało atak. Gdy toczyła się zażarta walka pomiędzy gwardzistami obu armii, Wellington nakazał atak kompaniom lekkiej piechoty trzech pułków (52. Oxfordshire, 71. Glasgow Haighland i 95. Rifles), które były ukryte w zbożu po lewej stronie Francuzów. Gwałtowny i zupełnie niespodziewany ogień setek karabinów wstrząsnął batalionami gwardii cesarskiej, która mimo nawoływań Neya nie mogła ruszyć z miejsca, a po chwili zaczęła się wolno cofać. </p><p>Atak żołnierzy z brygad Maitlanda i Adama, który powstrzymał marsz gwardii, był przełomowym momentem bitwy pod Waterloo. Na pozostałych odcinkach frontu armia francuska miała coraz większą przewagę. Lewe skrzydło wojsk angielskich chwiało się, nie mogąc już wytrzymać nierównego boju, a brygady Omptedy, Kielmannsegga i von Krusego w ostatniej fazie bitwy straciły ochotę do walki i zaczęły paniczny odwrót na północ. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Klęska"><span id="Kl.C4.99ska"></span>Klęska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Klęska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klęska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gdy centrum armii Wellingtona zaczęło ustępować, co chwilami przypominało paniczną ucieczkę, i wydawało się, że bitwa dla Brytyjczyków jest już przegrana, wzdłuż lewego skrzydła francuskiego przebiegł krzyk: <i>„Gwardia ustępuje!”</i> (franc. <i>La Garde recule!</i>). Wieść ta lotem błyskawicy rozeszła się po całej cesarskiej armii. Odwrót gwardii i coraz silniejszy nacisk korpusów pruskich stały się przyczyną zachwiania wojsk francuskich, co wkrótce przemieniło się w niczym nieopanowaną ucieczkę korpusów piechoty, a potem także szwadronów jazdy. </p><p>Kilka minut po 21 Wellington wydał rozkaz generalnego szturmu na cofających się Francuzów i sam jako pierwszy rzucił się do ataku. Wyrównane walki toczyły się tylko w rejonie Plancenoit, gdzie Lobau wraz z młodą gwardią walczył z Bülowem i Pirchem, ale i on musiał w końcu rozpocząć odwrót. Francuzi próbowali jeszcze zorganizować opór na wysokości farmy La Belle Aliance, ale atak brygady Adama całkowicie ich rozbił. Jedynie gwardia cesarska nie uległa powszechnej panice i cofała się w porządku. Jeden z batalionów gwardii (1 batalion 1 pułku strzelców pieszych gwardii gen. <a href="/wiki/Pierre_Cambronne" title="Pierre Cambronne">Cambronne’a</a>) został otoczony, ale odmówił poddania się. Na wezwanie do złożenia broni Cambronne odparł „Gwardia umiera, ale nie poddaje się!”<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. Chwilę po tym batalion rozniesiono salwami artylerii. </p><p>Wyczerpana całodniową walką armia angielska nie podjęła pościgu i rozpoczęła przygotowania do zasłużonego odpoczynku. Korpusy pruskie ścigały Francuzów przez całą noc i przed nadejściem świtu osiągnęły granice Francji. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rezultaty_bitwy_pod_Waterloo">Rezultaty bitwy pod Waterloo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Rezultaty bitwy pod Waterloo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rezultaty bitwy pod Waterloo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niedługo po klęsce pod Waterloo Napoleon powtórnie został zmuszony do abdykacji i – jako brytyjski więzień – został zesłany na <a href="/wiki/Wyspa_%C5%9Awi%C4%99tej_Heleny" title="Wyspa Świętej Heleny">wyspę Świętej Heleny</a>, gdzie spędził <a href="/wiki/%C5%9Amier%C4%87_Napoleona" title="Śmierć Napoleona">ostatnie lata</a> swego życia. Jeszcze przed bitwą władcy zwycięskich mocarstw zebrali się w <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedniu</a> na <a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">kongresie</a>, by ustalić losy Europy na następne sto lat. Klęska Napoleona przypieczętowała ich postanowienia. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo_(obraz_Jana_Pienemana)" title="Bitwa pod Waterloo (obraz Jana Pienemana)">Bitwa pod Waterloo</a></i> – obraz <a href="/wiki/Jan_Willem_Pieneman" title="Jan Willem Pieneman">Jana Willema Pienemana</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">D.Chandler, s. 154.</span> </li> <li id="cite_note-Chandler157-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Chandler157_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Chandler157_2-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">D.Chandler, s. 157.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">D.Chandler, s. 155.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">M.Kukiel, s. 474.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">D.Chandler, s. 159.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">M.Kukiel, s. 475.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">D.Chandler, s. 158.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Podobno użył jednego słowa – „Merde!”. Sam Cambronne nigdy do tego się nie przyznał, nie wiadomo też, co tak naprawdę wtedy powiedziane i przez kogo. Można „Merde” zaliczyć do legendy stworzonej przez Wiktora Hugo w <i>Nędznikach</i>, jednak nie wydaje się to „Gówno” tak nieprawdopodobne, jak jego literacki niewątpliwie odpowiednik. W. Hugo, <i>Nędznicy</i>, H. Houssaye, <i>Waterloo</i>, D. Chandler, s. 159.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">David G. Chandler: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/illustratednapol0000chan">The Illustrated Napoleon</a></i>. New York: 1990. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0805004424" title="Specjalna:Książki/0805004424">ISBN <span class="isbn">0-8050-0442-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Illustrated+Napoleon&rft.aulast=Chandler&rft.aufirst=David+G.&rft.place=New+York&rft.isbn=0-8050-0442-4&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fillustratednapol0000chan"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Marian_Kukiel" title="Marian Kukiel">Marian Kukiel</a>: <i>Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795-1815</i>. Poznań: 1912/repr. 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386600519" title="Specjalna:Książki/8386600519">ISBN <span class="isbn">83-86600-51-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+or%C4%99%C5%BCa+polskiego+w+epoce+napoleo%C5%84skiej+1795-1815&rft.aulast=Kukiel&rft.aufirst=Marian&rft.place=Pozna%C5%84&rft.isbn=83-86600-51-9"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Tomasz Malarski: <i>Waterloo 1815</i>. Bellona, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8311096570" title="Specjalna:Książki/8311096570">ISBN <span class="isbn">83-11-09657-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Waterloo+1815&rft.aulast=Malarski&rft.aufirst=Tomasz&rft.pub=Bellona&rft.isbn=83-11-09657-0"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Bryan Perrett: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/battlebookcrucia00perr">The Battle Book</a></i>. New York: 1993. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1854091255" title="Specjalna:Książki/1854091255">ISBN <span class="isbn">1-85409-125-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Battle+Book&rft.aulast=Perrett&rft.aufirst=Bryan&rft.place=New+York&rft.isbn=1-85409-125-5&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbattlebookcrucia00perr"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Mieczysław Żywczyński: <i>Historia powszechna 1789-1870</i>. Warszawa: 1979. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301012056" title="Specjalna:Książki/8301012056">ISBN <span class="isbn">83-01-01205-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+powszechna+1789-1870&rft.aulast=%C5%BBywczy%C5%84ski&rft.aufirst=Mieczys%C5%82aw&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-01-01205-6"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation web">strona Historyczne Bitwy: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080322004904/http://historycznebitwy.info/bitwy/duze/waterloo1815ne/wstep.php">Waterloo 1815</a>. [dostęp 2008-04-12]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://historycznebitwy.info/bitwy/duze/waterloo1815ne/wstep.php">tego adresu</a> (22 marca 2008)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://napoleonistyka.atspace.com/BATTLE_OF_WATERLOO.htm"><i>Battle of Waterloo</i></a>. [dostęp 2008-04-12]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web">Victor Hugo: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100304003502/http://napoleon.org.pl/bitwy/wat.php"><i>Bitwa pod Waterloo</i></a>. [dostęp 2010-02-06]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://napoleon.org.pl/bitwy/wat.php">tego adresu</a> (4 marca 2010)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Szablon:Wojny napoleońskie"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Wojny_napoleo%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Wojny napoleońskie (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Wojny_napoleo%C5%84skie&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">Wojny napoleońskie</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/I_koalicja_antyfrancuska" title="I koalicja antyfrancuska">I koalicja antyfrancuska</a> (1793–1797)</li> <li><a href="/wiki/Wyprawa_Napoleona_do_Egiptu" title="Wyprawa Napoleona do Egiptu">Kampania w Egipcie</a> (1798–1801)</li> <li><a href="/wiki/II_koalicja_antyfrancuska" title="II koalicja antyfrancuska">II koalicja antyfrancuska</a> (1799–1802)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Kampania_szwajcarska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kampania szwajcarska (strona nie istnieje)">Kampania szwajcarska</a> (1799)</li> <li><a href="/wiki/III_koalicja_antyfrancuska" title="III koalicja antyfrancuska">III koalicja antyfrancuska</a> (1805)</li> <li><a href="/wiki/IV_koalicja_antyfrancuska" title="IV koalicja antyfrancuska">IV koalicja antyfrancuska</a> (1806–1807)</li> <li><a href="/wiki/Wojna_na_P%C3%B3%C5%82wyspie_Iberyjskim" title="Wojna na Półwyspie Iberyjskim">Wojna na Półwyspie Iberyjskim</a></li> <li><a href="/wiki/V_koalicja_antyfrancuska" title="V koalicja antyfrancuska">V koalicja antyfrancuska</a> (1809)</li> <li><a href="/wiki/Inwazja_na_Rosj%C4%99_(1812)" title="Inwazja na Rosję (1812)">Inwazja na Rosję</a> (1812)</li> <li><a href="/wiki/VI_koalicja_antyfrancuska" title="VI koalicja antyfrancuska">VI koalicja antyfrancuska</a> (1812–1814)</li> <li><a href="/wiki/100_dni_Napoleona" title="100 dni Napoleona">100 dni Napoleona</a> (1815)</li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:100_dni_Napoleona" title="Szablon:100 dni Napoleona"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:100_dni_Napoleona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:100 dni Napoleona (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:100_dni_Napoleona&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/100_dni_Napoleona" title="100 dni Napoleona">100 dni Napoleona</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Spotkanie_na_%C5%81%C4%85ce_Laffrey" title="Spotkanie na Łące Laffrey">Spotkanie na Łące Laffrey</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Quatre_Bras" title="Bitwa pod Quatre Bras">Quatre Bras</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Ligny" title="Bitwa pod Ligny">Ligny</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Waterloo</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wavre" title="Bitwa pod Wavre">Wavre</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rocquencourt" title="Bitwa pod Rocquencourt">Rocquencourt</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Bitwa" title="Bitwa">bitwa</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85145739">sh85145739</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4189312-8">4189312-8</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119397802">119397802</a></span></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=29796">29796</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph118204">ph118204</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX535896">XX535896</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007553509105171">987007553509105171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000321197&P_CON_LNG=ENG">000321197</a></span></li><li><a href="/w/index.php?title=Getty_Iconography_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="Getty Iconography Authority (strona nie istnieje)">GIA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/cona/CONAIconographyRecord.aspx?iconid=901000385">901000385</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Battle-of-Waterloo">event/Battle-of-Waterloo</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/bataille-de-waterloo/">bataille-de-waterloo</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nacion%C4%81l%C4%81_enciklop%C4%93dija" title="Nacionālā enciklopēdija">Nacionālā enciklopēdija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://enciklopedija.lv/skirklis/1681">1681</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=slaget_ved_Waterloo">slaget_ved_Waterloo</a></span></li> <li><a href="/wiki/Visuotin%C4%97_lietuvi%C5%B3_enciklopedija" title="Visuotinė lietuvių enciklopedija">VLE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/straipsnis/waterloo-musis/">waterloo-musis</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0071888.xml">0071888</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Slaget_ved_Waterloo">Slaget_ved_Waterloo</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&oldid=74863078">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&oldid=74863078</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_w_historii_Belgii" title="Kategoria:Bitwy w historii Belgii">Bitwy w historii Belgii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_w_historii_Holandii" title="Kategoria:Bitwy w historii Holandii">Bitwy w historii Holandii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_w_historii_Niemiec" title="Kategoria:Bitwy w historii Niemiec">Bitwy w historii Niemiec</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_w_historii_Zjednoczonego_Kr%C3%B3lestwa_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii" title="Kategoria:Bitwy w historii Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii">Bitwy w historii Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_100_dni_Napoleona" title="Kategoria:Bitwy 100 dni Napoleona">Bitwy 100 dni Napoleona</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Waterloo" title="Kategoria:Waterloo">Waterloo</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 30 wrz 2024, 12:32.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Waterloo&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-vf8k5","wgBackendResponseTime":167,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.709","walltime":"0.967","ppvisitednodes":{"value":4916,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":54840,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11880,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22919,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 846.981 1 -total"," 32.52% 275.420 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 23.00% 194.827 1 Szablon:Wojna_infobox"," 18.85% 159.636 2 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 18.77% 159.007 1 Szablon:Wojny_napoleońskie"," 9.94% 84.182 5 Szablon:Cytuj_książkę"," 9.17% 77.683 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"," 7.86% 66.580 3 Szablon:Cytuj_stronę"," 4.84% 40.964 1 Szablon:Inne_znaczenia"," 3.84% 32.540 6 Szablon:Lang"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.445","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4514553,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Wojna infobox\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nmap = \"Belgia\"\nmap = \"Belgia\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „miejsce bitwy”\",\n [\"description\"] = \"miejsce bitwy\",\n [\"display\"] = \"'\\\"`UNIQ--indicator-00000004-QINU`\\\"'\u003Cspan class=\\\"coordinates inline inline-and-top plainlinks\\\"\u003E[//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026pagename=Bitwa_pod_Waterloo\u0026params=50.678055555556_N_4.4122222222222_E_type:city \u003Cspan class=\\\"geo-default\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-dms\\\" title=\\\"Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°40′41″N 4°24′44″E\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"latitude\\\"\u003E50°40′41″N\u003C/span\u003E \u003Cspan class=\\\"longitude\\\"\u003E4°24′44″E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-multi-punct\\\"\u003E/\u003C/span\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-nondefault\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-dms\\\" title=\\\"Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,678056 4,412222\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"latitude\\\"\u003E50,678056\u003C/span\u003E \u003Cspan class=\\\"longitude\\\"\u003E4,412222\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E]\u003C/span\u003E\",\n [\"latitude\"] = 50.678055555556,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=50.678055555556_N_4.4122222222222_E_type:city_\",\n [\"longitude\"] = 4.4122222222222,\n [\"mark\"] = \"Legenda miejsce bitwy.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"w centrum\",\n [\"rx\"] = 112.0231678487,\n [\"ry\"] = 89.320999608764,\n [\"size\"] = 12,\n [\"x\"] = 47.068557919622,\n [\"y\"] = 43.15170940171,\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5d4fd57447-nn8qx","timestamp":"20241125212623","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Bitwa pod Waterloo","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Bitwa_pod_Waterloo","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q48314","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q48314","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-09-15T12:52:09Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/82\/Battle_of_Waterloo_-_Robinson.jpg","headline":"ostatnia bitwa Napoleona, 18 czerwca 1815"}</script> </body> </html>