CINXE.COM
Yoga — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Yoga — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"49edc4d1-9fc8-4ce6-8ffc-5c033308c6b2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Yoga","wgTitle":"Yoga","wgCurRevisionId":223008319,"wgRevisionId":223008319,"wgArticleId":4540584,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Article contenant un lien mort","Article utilisant une Infobox","Article pouvant contenir un travail inédit","Article à référence nécessaire","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P486","Page utilisant P4235","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P6302","Page pointant vers des bases relatives à la religion","Page utilisant P9346", "Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P1417","Page utilisant P4613","Page utilisant P1296","Page utilisant P7305","Page utilisant P6058","Page utilisant P3222","Page utilisant P4342","Page utilisant P3365","Page utilisant P3219","Page utilisant P4854","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Yoga/Articles liés","Portail:Spiritualité/Articles liés","Portail:Religions et croyances/Articles liés","Portail:Philosophie indienne/Articles liés","Portail:Philosophie/Articles liés","Portail:Monde indien/Articles liés","Portail:Hindouisme/Articles liés","Portail:Sanskrit/Articles liés","Portail:Langues/Articles liés","Portail:Bouddhisme/Articles liés","Portail:Jaïnisme/Articles liés","Portail:Patrimoine culturel immatériel/Articles liés","Portail:Protection du patrimoine/Articles liés","Portail:Culture/Articles liés","Bon article en anglais","Monde indien", "Spiritualité hindouiste","Yoga","Bien-être","Développement personnel","Philosophie indienne","Terme sanskrit","Spiritualité","Jaïnisme","Patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Yoga","wgRelevantArticleId":4540584,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9350","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready", "mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1854"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1236"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="989"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Yoga — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Yoga"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Yoga"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Yoga rootpage-Yoga skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Yoga" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Yoga" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Yoga" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Yoga" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Origine_et_étymologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Origine_et_étymologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Origine et étymologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Origine_et_étymologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sémantique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sémantique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Sémantique</span> </div> </a> <ul id="toc-Sémantique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Qu'est-ce_qu'un_yogi_?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Qu'est-ce_qu'un_yogi_?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Qu'est-ce qu'un yogi ?</span> </div> </a> <ul id="toc-Qu'est-ce_qu'un_yogi_?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antiquité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Antiquité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Antiquité</span> </div> </a> <ul id="toc-Antiquité-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Yoga_sūtra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Yoga_sūtra"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Yoga sūtra</span> </div> </a> <ul id="toc-Yoga_sūtra-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bhagavad-Gītā" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bhagavad-Gītā"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.2</span> <span>Bhagavad-Gītā</span> </div> </a> <ul id="toc-Bhagavad-Gītā-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Période_contemporaine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_contemporaine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Période contemporaine</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_contemporaine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dérives_sectaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dérives_sectaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Dérives sectaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Dérives_sectaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Approche_philosophique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Approche_philosophique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Approche philosophique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Approche_philosophique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Approche philosophique</span> </button> <ul id="toc-Approche_philosophique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Yoga_dans_la_philosophie_indienne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Yoga_dans_la_philosophie_indienne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Yoga dans la philosophie indienne</span> </div> </a> <ul id="toc-Yoga_dans_la_philosophie_indienne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Interprétations_en_Occident" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Interprétations_en_Occident"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Interprétations en Occident</span> </div> </a> <ul id="toc-Interprétations_en_Occident-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pratiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pratiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Pratiques</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Pratiques-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Pratiques</span> </button> <ul id="toc-Pratiques-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Quatre_voies_traditionnelles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Quatre_voies_traditionnelles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Quatre voies traditionnelles</span> </div> </a> <ul id="toc-Quatre_voies_traditionnelles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voies_de_kriyā_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Voies_de_kriyā_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Voies de kriyā yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Voies_de_kriyā_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Haṭha_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Haṭha_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.1</span> <span>Haṭha yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Haṭha_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mantra-yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mantra-yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.2</span> <span>Mantra-yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Mantra-yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tantra-yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tantra-yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.3</span> <span>Tantra-yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Tantra-yoga-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Shivaïsme_du_Cachemire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Shivaïsme_du_Cachemire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.3.1</span> <span>Shivaïsme du Cachemire</span> </div> </a> <ul id="toc-Shivaïsme_du_Cachemire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kuṇḍalinī_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Kuṇḍalinī_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.3.2</span> <span>Kuṇḍalinī yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Kuṇḍalinī_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Traditions_de_yoga_non_hindouistes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Traditions_de_yoga_non_hindouistes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Traditions de yoga non hindouistes</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Traditions_de_yoga_non_hindouistes-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Traditions de yoga non hindouistes</span> </button> <ul id="toc-Traditions_de_yoga_non_hindouistes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bouddhisme_et_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bouddhisme_et_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Bouddhisme et yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Bouddhisme_et_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cittamātra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cittamātra"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.1</span> <span>Cittamātra</span> </div> </a> <ul id="toc-Cittamātra-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Shingon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Shingon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.2</span> <span>Shingon</span> </div> </a> <ul id="toc-Shingon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bouddhisme_tibétain" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bouddhisme_tibétain"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.3</span> <span>Bouddhisme tibétain</span> </div> </a> <ul id="toc-Bouddhisme_tibétain-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Jaïnisme_et_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jaïnisme_et_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Jaïnisme et yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Jaïnisme_et_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Égypte_et_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Égypte_et_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Égypte et yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Égypte_et_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Islam_et_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Islam_et_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Islam et yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Islam_et_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Végétarisme_et_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Végétarisme_et_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Végétarisme et yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Végétarisme_et_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pratiques_modernes_dérivées" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pratiques_modernes_dérivées"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Pratiques modernes dérivées</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Pratiques_modernes_dérivées-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Pratiques modernes dérivées</span> </button> <ul id="toc-Pratiques_modernes_dérivées-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pratiques_spirituelles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pratiques_spirituelles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Pratiques spirituelles</span> </div> </a> <ul id="toc-Pratiques_spirituelles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pratiques_corporelles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pratiques_corporelles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Pratiques corporelles</span> </div> </a> <ul id="toc-Pratiques_corporelles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Effets_sur_la_santé" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Effets_sur_la_santé"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Effets sur la santé</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Effets_sur_la_santé-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Effets sur la santé</span> </button> <ul id="toc-Effets_sur_la_santé-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Adultes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adultes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Adultes</span> </div> </a> <ul id="toc-Adultes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Blessures" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Blessures"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Blessures</span> </div> </a> <ul id="toc-Blessures-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Enfants" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Enfants"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>Enfants</span> </div> </a> <ul id="toc-Enfants-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Textes_du_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Textes_du_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Textes du yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Textes_du_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Études_sur_le_yoga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Études_sur_le_yoga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Études sur le yoga</span> </div> </a> <ul id="toc-Études_sur_le_yoga-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie_sur_les_approches_psychologiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie_sur_les_approches_psychologiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2.2</span> <span>Bibliographie sur les approches psychologiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie_sur_les_approches_psychologiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Audio_&_Vidéo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Audio_&_Vidéo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2.3</span> <span>Audio & Vidéo</span> </div> </a> <ul id="toc-Audio_&_Vidéo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.4</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Yoga</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 130 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-130" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">130 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Joga" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Yoga" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يوجا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يوجا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8" title="যোগাসন – assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="যোগাসন" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Yoga" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="योग" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yoqa" title="Yoqa – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Yoqa" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%82%D8%A7" title="یوقا – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یوقا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йога" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – balinais" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Yoga" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinais" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Joga" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%81%D0%B3%D0%B0" title="Ёга – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Ёга" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%81%D0%B3%D0%B0" title="Ёга – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ёга" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Йога" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="योग" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="যোগব্যায়াম – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যোগব্যায়াম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%82" title="ཡོ་ག – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡོ་ག" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Yoga" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Joga" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Yoga" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BB%D0%B6%D0%BE%D1%80" title="Налжор – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Налжор" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ioga" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Йога" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%86%DA%AF%D8%A7" title="یۆگا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یۆگا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Jóga" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ioga" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Yoga" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Yoga" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CF%8C%CE%B3%CE%BA%CE%B1" title="Γιόγκα – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Γιόγκα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Yoga" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jogo" title="Jogo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jogo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Yoga" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Jooga" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Yoga" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="یوگا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recommandé"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jooga" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Jooga" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/I%C3%B3ga" title="Ióga – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ióga" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ioga" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="योग" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%97_(%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%8B%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%9C%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AA%B6%E0%AB%88%E0%AA%B2%E0%AB%80)" title="યોગ (મનોશારીરીક જીવનશૈલી) – goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="યોગ (મનોશારીરીક જીવનશૈલી)" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%95%D7%92%D7%94" title="יוגה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="יוגה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="योग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Yoga" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Joga" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Yoga" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jóga" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Յոգա – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Յոգա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D5%B8%D5%AF%D5%A1" title="Եոկա – arménien occidental" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Եոկա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="arménien occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Yoga" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Yoga" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Jóga" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Yoga" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A8%E3%83%BC%E3%82%AC" title="ヨーガ – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヨーガ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Yuoga" title="Yuoga – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Yuoga" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Yoga" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90" title="იოგა – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იოგა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Yogaa" title="Yogaa – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Yogaa" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Йога" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%8B%E0%B2%97" title="ಯೋಗ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯೋಗ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9A%94%EA%B0%80" title="요가 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="요가" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – cachemiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="یوگا" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Йога" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Ioga" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Yoga" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Joga" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Joga" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – maïthili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="योग" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maïthili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Јога – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јога" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B5%8B%E0%B4%97%E0%B4%82" title="യോഗം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യോഗം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3" title="Йог – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Йог" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="योग" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ioga" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%89%E1%80%BA" title="ယောဂကျင့်စဉ် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ယောဂကျင့်စဉ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Yoga" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="योग" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="योग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Yoga" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Yoga" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/I%C3%B2ga" title="Iòga – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Iòga" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AF%E0%AD%8B%E0%AC%97" title="ଯୋଗ – odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ଯୋଗ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A9%8B%E0%A8%97%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A3" title="ਯੋਗਾਸਣ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯੋਗਾਸਣ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="योग" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Joga" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/J%C3%B2ga" title="Jòga – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Jòga" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یوگا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ioga" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Yuqa" title="Yuqa – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yuqa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Yoga" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Йога" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D2%91%D0%B0" title="Йоґа – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Йоґа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%83" title="योगः – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="योगः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Йога" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AD%E1%B1%9A%E1%B1%9C%E1%B1%9F" title="ᱭᱚᱜᱟ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱭᱚᱜᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Yoga" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Joga" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BA%E0%B7%9D%E0%B6%9C" title="යෝග – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="යෝග" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Yoga" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Joga" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Joga" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Joga" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Joga" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Yoga" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%8B%E0%AE%95%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AE%B2%E0%AF%88" title="யோகக் கலை – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யோகக் கலை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%8B%E0%B2%97" title="ಯೋಗ – toulou" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಯೋಗ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="toulou" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%BE" title="యోగా – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="యోగా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Йога" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%84%E0%B8%B0" title="โยคะ – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="โยคะ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yoga" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Йога" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Йога" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یوگا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yoga" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Yoga" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Yoga" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="瑜伽" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%90%D7%92%D7%90" title="יאגא – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="יאגא" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="瑜伽" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Yoga" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="瑜伽" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9350#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Yoga" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Yoga" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Yoga"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Yoga"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Yoga" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Yoga" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&oldid=223008319" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Yoga&id=223008319&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FYoga"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FYoga"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Yoga"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Yoga&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Yoga&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9350" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Yoga_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Yoga (homonymie)">Yoga (homonymie)</a>. </p> </div></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox_v2 infobox infobox--frwiki noarchive"> <tbody><tr> <td colspan="2" class="entete defaut" style="background-color:#F9F9F9;color:black;"><div style="font-size:85%; padding-bottom:6px;">Le yoga *</div> <div style="padding:0.25em; font-size:70%; border-top:1px solid lightgrey; border-bottom:1px solid lightgrey; line-height: 2em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:UNESCO-ICH-blue.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/30px-UNESCO-ICH-blue.svg.png" decoding="async" width="30" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/45px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/60px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 2x" data-file-width="50" data-file-height="50" /></a></span> <a href="/wiki/Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel" title="Patrimoine culturel immatériel"><span style="color:black">Patrimoine culturel immatériel</span></a></div> </td></tr> <tr><td colspan="2" style="text-align:center; line-height: 1.5em;"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:A_yogi_seated_in_a_garden.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Image illustrative de l’article Yoga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg/280px-A_yogi_seated_in_a_garden.jpg" decoding="async" width="280" height="433" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg/420px-A_yogi_seated_in_a_garden.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg 2x" data-file-width="512" data-file-height="791" /></a></span> <br />Yogi assis dans un jardin. </td></tr> <tr> <th scope="row" width="50%">Pays *</th> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Inde"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_India.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Inde"><img alt="Drapeau de l'Inde" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/20px-Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/30px-Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/40px-Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row">Liste</th> <td><a href="/wiki/Liste_repr%C3%A9sentative_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9" title="Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l'humanité">Liste représentative</a></td> </tr> <tr> <th scope="row">Année d’inscription</th> <td><a href="/wiki/2016" title="2016">2016</a></td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:left;"><div style="border-top:1px solid lightgrey"></div><div style="margin-top: 5px;"></div><span class="thumbcaption">* <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ich.unesco.org/fr/RL/01163">Descriptif officiel UNESCO</a></span></td> </tr><tr> <td class="navigation-only" colspan="2" style="border-top: 2px #F9F9F9 solid; font-size: 80%; background:inherit; color: inherit; text-align: right;"><span class="plainlinks" style="float:left;"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=0"><span class="infodoc">modifier</span></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></td> </tr> </tbody></table> <p>Le <b>yoga</b> (<a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">sanskrit</a> <a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">devanāgarī</a> : योग ; « union, joug, méthode<sup id="cite_ref-TSHD_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-TSHD-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>», <span class="citation">« mise au repos<sup id="cite_ref-Angot2008_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Angot2008-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> »</span>) est l'une des six écoles <a href="/wiki/Orthodoxie" title="Orthodoxie">orthodoxes</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> de la <a href="/wiki/Philosophie_indienne" title="Philosophie indienne">philosophie indienne</a> <a href="/wiki/Astika_et_nastika" title="Astika et nastika">āstika</a> dont le but est la libération (<a href="/wiki/Moksha" title="Moksha">moksha</a>). C'est une discipline ou pratique commune à plusieurs <a href="/wiki/Histoire_du_yoga" title="Histoire du yoga">époques et courants</a>, visant, par la <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a>, l'<a href="/wiki/Asc%C3%A8se" title="Ascèse">ascèse</a> et les <a href="/wiki/Asana" title="Asana">exercices corporels</a>, à réaliser l'unification de l'être humain dans ses aspects physique, <a href="/wiki/Psych%C3%A9_(psychologie)" title="Psyché (psychologie)">psychique</a> et <a href="/wiki/Spiritualit%C3%A9" title="Spiritualité">spirituel</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les quatre voies (<i><a href="/wiki/M%C4%81rga" class="mw-redirect" title="Mārga">mārga</a>)</i> traditionnelles majeures de yoga sont le <a href="/wiki/Jnana_yoga" title="Jnana yoga">jnana yoga</a>, <a href="/wiki/Bhakti_yoga" title="Bhakti yoga">bhakti yoga</a>, <a href="/wiki/Karma_yoga" title="Karma yoga">karma yoga</a> et <a href="/wiki/Raja_yoga" title="Raja yoga">raja yoga</a>. Elles sont exposées dans des textes tels que la <i><a href="/wiki/Bhagavad-Gita" title="Bhagavad-Gita">Bhagavad-Gita</a></i>. C'est entre le <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> et le <a href="/wiki/Ve_si%C3%A8cle" title="Ve siècle"><abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> qu'est codifiée la <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophie</a> du yoga dans les <i><a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">Yoga-sûtra</a></i>, texte de référence attribué à <a href="/wiki/Pata%C3%B1jali" title="Patañjali">Patañjali</a>, et synthèse de toutes les théories existantes<sup id="cite_ref-Bellinger_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bellinger-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le terme yoga est communément utilisé aujourd'hui, surtout en <a href="/wiki/Occident" title="Occident">Occident</a>, pour désigner des formes de <a href="/w/index.php?title=Yoga_postural_moderne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga postural moderne (page inexistante)">yoga postural</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/yoga_as_exercise" class="extiw" title="en:yoga as exercise"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « yoga as exercise »">(en)</span></a> plus ou moins dérivées du <a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">hatha yoga</a>, et de création <a href="#Période_contemporaine">contemporaine</a><sup id="cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Yoga,_une_histoire-monde-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais le hatha yoga, dont un des textes classiques, écrit au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, est la <i><a href="/wiki/Ha%E1%B9%ADha_Yoga_Prad%C4%ABpik%C4%81" class="mw-redirect" title="Haṭha Yoga Pradīpikā">Haṭha Yoga Pradīpikā</a></i>, n'est qu'une branche du yoga. </p><p>En <a href="/wiki/2014" title="2014">2014</a>, l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a> décrète le 21 juin « Journée internationale du yoga », sous l'impulsion du <a href="/wiki/Premier_ministre_de_l%27Inde" title="Premier ministre de l'Inde">Premier ministre indien</a> <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationaliste</a> <a href="/wiki/Narendra_Modi" title="Narendra Modi">Narendra Modi</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Ces pratiques font l'objet de diverses critiques, portant principalement sur leur exploitation commerciale dans le monde occidental et le risque de dévoiement sectaire. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Origine_et_étymologie"><span id="Origine_et_.C3.A9tymologie"></span>Origine et étymologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Origine et étymologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Origine et étymologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le mot yoga se retrouve dans le <i><a href="/wiki/Rig-V%C3%A9da" title="Rig-Véda">Rig-Véda</a></i> dont la composition remonte entre le <a href="/wiki/XVe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="XVe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> et <a href="/wiki/Xe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="Xe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> Il n’y est toutefois pas employé au sens de la discipline spirituelle, mais dans d’autres sens, tel qu’attelage, etc., bien que certains, comme <a href="/wiki/Tara_Micha%C3%ABl" title="Tara Michaël">Tara Michaël</a>, réinterprètent ces termes en ce sens<sup id="cite_ref-:0_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce n'est qu'à partir de certaines <a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishads</a> tardives, telle que la <a href="/wiki/Shvetashvatara_Upanishad" title="Shvetashvatara Upanishad">Shvetashvatara-upanishad</a> qu'il est mentionné<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est entre le <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> et le <a href="/wiki/Ve_si%C3%A8cle" title="Ve siècle"><abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> qu'est codifiée la <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophie</a> du yoga dans les <i><a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">Yoga-sûtra</a></i>, texte de référence attribué à <a href="/wiki/Pata%C3%B1jali" title="Patañjali">Patañjali</a> et synthèse de toutes les théories existantes<sup id="cite_ref-Bellinger_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Bellinger-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Grammaticalement, le mot « yoga » (devānagarī : योग) est, dans la langue <a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">sanskrite</a>, un nom masculin construit par adjonction à la racine <i>YUJ-</i> d'une voyelle thématique <i>-a </i><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lorsque cette dérivation primaire s'effectue sur une racine portée au degré plein (dit aussi degré <i>guṇa</i>), elle fournit le thème d'un nom d'action généralement masculin. Portée au degré <i>guṇa</i>, la racine <i>YUJ-</i> devient <i>YOJ-</i>. Les lois phonétiques du sanskrit demandent de prononcer, dans certains cas, la <a href="/wiki/Consonne_palatale" title="Consonne palatale">palatale</a> sonore <i>j-</i> sur le point d'articulation de la <a href="/wiki/Gutturale" class="mw-redirect" title="Gutturale">gutturale</a> sonore <i>g-</i><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le <a href="/wiki/Radical_(linguistique)" class="mw-redirect" title="Radical (linguistique)">radical</a> YUJ- devient donc YOG-. Ce radical provient du mot <a href="/wiki/Indo-europ%C3%A9en_commun" title="Indo-européen commun">indo-européen</a> *yugóm, lui-même dérivée de la racine *yeug-. En Indo-Européen comme dans la plupart des <a href="/wiki/Langues_indo-europ%C3%A9ennes" title="Langues indo-européennes">langues filles</a>, ce mot a gardé son sens originel de <a href="/wiki/Joug" title="Joug">joug</a> (par exemple : yukan en <a href="/wiki/Hittite_(langue)" title="Hittite (langue)">hittite</a>, iugum en <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a>, یوغ en <a href="/wiki/Persan" title="Persan">persan</a>, etc.)<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>YOG-</i> permet ensuite différentes dérivations primaires, dont celle du thème nominal <i>yoga-</i>. </p><p>Toutefois, dans le recueil <a href="/wiki/Panini_(grammairien)" title="Panini (grammairien)">paninéen</a> des racines verbales, le <a href="/wiki/Dhatu-patha" title="Dhatu-patha">dhatu-patha</a>, une autre racine YUJ est donnée, signifiant « repos » (<a href="/wiki/Samadhi" title="Samadhi">samadhi</a>), c’est celle-ci qui est retenue par le commentateur <a href="/wiki/Vyasa" class="mw-redirect" title="Vyasa">Vyasa</a><sup id="cite_ref-Angot2008_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Angot2008-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Comme l’affirme la définition du Yoga-sutra : « le yoga est l’arrêt (la mise au repos) des mouvements du mental »<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sémantique"><span id="S.C3.A9mantique"></span>Sémantique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Sémantique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Sémantique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La racine sanskrite <i>YUJ-</i> signifie « atteler, unir<sup id="cite_ref-TSHD_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-TSHD-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> » ou encore « reposer, arrêter<sup id="cite_ref-Angot2008_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-Angot2008-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ». Le mot « yoga » a, entre autres (le champ sémantique est très large) en sanskrit, les sens suivants : « 1) action d'atteler ; 2) méthode pour dresser les chevaux ; 3) mode d'emploi, technique ; 4) discipline spirituelle ; 5) râja-yoga ; 6) hatha-yoga ; 7) état d'union ou d'unité de l'être subjectif avec le suprême (selon Shrî Aurobindo) »<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Sous l'influence (entre autres) du vedanta de <a href="/wiki/Adi_Shankara" title="Adi Shankara">Shankara</a>, cette racine sera réinterprétée au sens d'« union » entre l'<a href="/wiki/Atman" class="mw-redirect" title="Atman">atman</a> et le <a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">brahman</a>, alors qu'à l'époque du Yoga-sutra, dualiste, il s'agit au contraire de désunion, la monade spirituelle (<a href="/wiki/Purusha" title="Purusha">purusha</a>) devant s'affranchir définitivement du monde<sup id="cite_ref-Angot2008_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-Angot2008-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le sens du terme <span class="citation">« yoga »</span> est donc très large en Inde, et ne se limite pas à une pratique sportive ni même méditative : selon la journaliste Marie Kock, dans une enquête sur l'histoire du yoga, <span class="citation">« Certes, il y a des occurrences du mot « yoga » dans des textes multimillénaires. Mais il n’avait pas du tout le même sens, désignant ici une éthique de guerre, là une façon d’atteler les chevaux, ailleurs une forme d’action »</span><sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Qu'est-ce_qu'un_yogi_?"><span id="Qu.27est-ce_qu.27un_yogi_.3F"></span>Qu'est-ce qu'un yogi ?</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Qu'est-ce qu'un yogi ?" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Qu'est-ce qu'un yogi ?"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG/250px-Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG" decoding="async" width="250" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG/375px-Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG/500px-Naga_Sadhus_-_Gangasagar_Fair_Transit_Camp_-_Kolkata_2013-01-12_2821.JPG 2x" data-file-width="6016" data-file-height="4000" /></a><figcaption>Naga Sadhus (<a href="/wiki/Sadhu" class="mw-redirect" title="Sadhu">Sadhu</a> nu) en Inde 2013</figcaption></figure> <p>Du point de vue <a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">hindou</a>, un yogi (<a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">sanskrit</a> <a href="/wiki/IAST" class="mw-redirect" title="IAST">IAST</a> : <i>yogī</i>) ou <i>yogin</i> (au féminin, <i>yogini</i>) est un <a href="/wiki/Asc%C3%A8se" title="Ascèse">ascète</a> pratiquant le yoga qui peut être un <a href="/wiki/Samny%C3%A2sin" title="Samnyâsin">samnyâsin</a>, un <a href="/wiki/S%C4%81dhu" class="mw-redirect" title="Sādhu">sādhu</a> ou un <a href="/wiki/Guru_(ma%C3%AEtre_spirituel)" title="Guru (maître spirituel)">guru</a>. Le terme ne désigne pas une fonction mais une forme d'engagement spirituel ; il est également utilisé dans le <a href="/wiki/Bouddhisme" title="Bouddhisme">bouddhisme</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> pour désigner celui qui se consacre à l'<a href="/wiki/M%C3%A9ditation_bouddhique" title="Méditation bouddhique">entraînement mental</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Histoire_du_yoga" title="Histoire du yoga">Histoire du yoga</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Antiquité"><span id="Antiquit.C3.A9"></span>Antiquité</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Antiquité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Antiquité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bhairava_Kathmandu_1972.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Bhairava_Kathmandu_1972.jpg/150px-Bhairava_Kathmandu_1972.jpg" decoding="async" width="150" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Bhairava_Kathmandu_1972.jpg/225px-Bhairava_Kathmandu_1972.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Bhairava_Kathmandu_1972.jpg/300px-Bhairava_Kathmandu_1972.jpg 2x" data-file-width="974" data-file-height="1444" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bhairava" title="Bhairava">Bhairava</a>, Shiva sous sa forme terrifiante.</figcaption></figure> <p>À partir des <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1920" title="Années 1920">années 1920</a>, une équipe d'archéologues dirigée par John Marshall découvre des ruines sur les bords de l'Indus (<a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> actuel) de la cité de <a href="/wiki/Mohenjo-Daro" class="mw-redirect" title="Mohenjo-Daro">Mohenjo-Daro</a> qui aurait été fondée trois mille ans avant notre ère. Parmi les objets mis au jour lors de ces fouilles, des sceaux illustrés d'un personnage assis en tailleur laissant songer à une posture (<a href="/wiki/Asana" title="Asana">asana</a>) du hatha-yoga ont provoqué un débat, sans qu'il y ait la moindre certitude à ce sujet, sur la possibilité que le yoga ait existé à une époque très reculée bien antérieure à ce que l’on croyait, dans la <a href="/wiki/Civilisation_de_l%27Indus" class="mw-redirect" title="Civilisation de l'Indus">civilisation de l’Indus-Sarasvati</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Selon la thèse de l’invasion aryenne, vers le <a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="XVIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a>, les <a href="/wiki/Aryens" title="Aryens">Aryens</a> auraient envahi le Penjab<sup id="cite_ref-Michel_MOURRE_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Michel_MOURRE-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, amenant avec eux leur civilisation codifiée dans les <a href="/wiki/Veda" title="Veda">Veda</a>, racine de l’<a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">Hindouisme</a> auquel se rattachera le yoga. Ils s’imprègnent des traditions autochtones du Nord de l'Inde, notamment les pratiques yogiques, qui selon certains auraient existé originellement chez les <a href="/wiki/Indus" title="Indus">Induséens</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les archéologues et historiens actuels considèrent que l’assèchement de la <a href="/wiki/Sarasvati_(fleuve)" title="Sarasvati (fleuve)">Sarasvati</a>, dû à des raisons climatiques, a obligé les populations de la civilisation de l’Indus à se déplacer vers l’Est. <br /> Pour les rituels de l'époque, <span class="citation">« Prononcer la formule, consiste plus à déclencher une sorte de magie vocale, plutôt qu’à énoncer une forme de vérité absolue<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> »</span>. Cette incantation très attentive se retrouve dans le <a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">mantra</a>-yoga, et l'attention au geste se retrouve dans les <a href="/wiki/Mudr%C3%A2" class="mw-redirect" title="Mudrâ">mudrâ</a>, positions codifiées et symboliques des mains. L'immense majorité des indianistes considère toutefois que le Véda date du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> </p><p>Vers le <a href="/wiki/VIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a>, les <a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upaniṣad</a> forment le troisième et dernier groupe scripturaire de la révélation védique. L'élan métaphysique franchit ici le cercle restreint de la liturgie et, d'équivalences en équivalences, s'élève jusqu'à la vérité suprême<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : l'identité de l'âme individuelle (<a href="/wiki/%C3%82tman" title="Âtman">ātman</a>) et de l'âme universelle (<a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">brahman</a>)<sup id="cite_ref-Michel_MOURRE_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-Michel_MOURRE-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, thème qui sera repris un millénaire plus tard dans l'acception <a href="/wiki/Vedanta" class="mw-redirect" title="Vedanta">védantique</a> du yoga. </p><p>Vers les <a href="/wiki/IVe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IVe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> les <a href="/wiki/Yoga_S%C5%ABtra" class="mw-redirect" title="Yoga Sūtra">Yoga Sūtra</a> (Y.S.)<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et la <a href="/wiki/Bhagavad-G%C4%ABt%C4%81" class="mw-redirect" title="Bhagavad-Gītā">Bhagavad-Gītā</a> sont rédigés, ils deviendront les textes de référence du yoga. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Yoga_sūtra"><span id="Yoga_s.C5.ABtra"></span>Yoga sūtra</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Yoga sūtra" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Yoga sūtra"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Yoga_S%C5%ABtra" class="mw-redirect" title="Yoga Sūtra">Yoga Sūtra</a>.</div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Rigveda_MS2097.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/150px-Rigveda_MS2097.jpg" decoding="async" width="150" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/225px-Rigveda_MS2097.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Rigveda_MS2097.jpg/300px-Rigveda_MS2097.jpg 2x" data-file-width="1100" data-file-height="1056" /></a><figcaption>Écriture dévanagari.</figcaption></figure> <p>Cette suite de 195 aphorismes fut codifiée aux environs du <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> par <a href="/wiki/Patanjali" class="mw-redirect" title="Patanjali">Patañjali</a>. Elle traite de l'univers intérieur de l'homme et des moyens à mettre en œuvre pour se libérer de la nescience (अविद्या <a href="/wiki/Avidy%C4%81" title="Avidyā">avidyā</a>), entraînant la souffrance. Les <a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">Yoga Sūtra</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> codifient la pratique du yoga en quatre chapitres : </p> <ul><li>Chapitre I, De l'unification<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : <i><a href="/wiki/Samadhi" title="Samadhi">Samādhi</a> <a href="/wiki/P%C4%81da" class="mw-redirect" title="Pāda">pāda</a></i>.</li></ul> <dl><dd>Le premier sutra « Et maintenant voici l’enseignement du yoga »<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> est interprété par les commentateurs comme faisant allusion à la chaîne de transmission maître-disciple. ce chapitre définit tout de suite l'objectif du yoga<sup id="cite_ref-Y._S._1-2_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Y._S._1-2-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui n'est pas sans surprendre les occidentaux habitués à ne connaitre que la pratique des <i>âsana</i> (postures) : pour Patañjali, il s'agit d'une cessation de l'agitation du mental<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui stimule la souffrance et la confusion de l'égo pris pour le Soi<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Puis il indique les obstacles et les moyens pour les vaincre : finalement, il présente un modèle, et décrit les différents stades du <i>samâdhi</i>.</dd></dl> <ul><li>Chapitre II, Du cheminement : <i><a href="/wiki/Sadhana" title="Sadhana">Sādhana</a> pāda</i>.</li></ul> <dl><dd>Ce chapitre expose les causes de la souffrance et propose la discrimination comme moyen d'en sortir. Pour développer la discrimination, l'observance simultanée des huit directions de <a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">l'ashtanga yoga</a> constitue les fondements de la pratique du yoga.</dd></dl> <dl><dd><dl><dd>1- <a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">yama</a> : pratiquer les devoirs moraux élémentaires envers les autres comme envers soi-même.</dd> <dd>2- <a href="/wiki/Niyama" title="Niyama">niyama</a> : se discipliner et se mesurer dans la pratique quotidienne.</dd> <dd>3- <a href="/wiki/Asana" title="Asana">āsana</a> : se tenir tranquille de façon stable ; Patañjali ne parle à aucun moment de position particulière, ni assis ni debout.</dd> <dd>4- <a href="/wiki/Pranayama" title="Pranayama">Prāṇāyāma</a> : devenir conscient de la respiration ; Patañjali ne détaille aucun <i>Prāṇāyāma</i>, et ne parle jamais de contrôle du souffle.</dd> <dd>5- <a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">pratyāhāra</a> : savoir séparer la perception sensorielle de l'objet perçu.</dd></dl></dd></dl> <dl><dd><dl><dd>Ces cinq <a href="/wiki/Anga_(sanskrit)" title="Anga (sanskrit)">aṅga</a> (membres) constituent les bases du hatha-yoga.</dd></dl></dd></dl> <ul><li>Chapitre III, Des pouvoirs : <i>Vibhūti pāda</i>.</li></ul> <dl><dd>Description des trois derniers <i>anga</i> : <dl><dd>6- <a href="/wiki/Dharana" title="Dharana">dhāraṇā</a> : concentration, garder l'esprit <a href="/wiki/Attention" title="Attention">concentré</a>, fixé sur un point.</dd> <dd>7- <a href="/wiki/Dhy%C4%81na" title="Dhyāna">dhyāna</a> : méditation profonde, fixer toute la saisie sensorielle au cœur de l'objet perçu (se reporter à <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a>).</dd> <dd>8- <a href="/wiki/Samadhi" title="Samadhi">samādhi</a> : contemplation profonde, percevoir les objets et événements hors de toute projection personnelle.</dd></dl></dd></dl> <dl><dd>Puis ce chapitre évoque l'accès aux pouvoirs merveilleux (<i>siddhi</i>), et avertit que la quête de ces pouvoirs peut devenir une entrave.</dd></dl> <ul><li>Chapitre IV, De l'émancipation : <i><a href="/wiki/Kaivalya" title="Kaivalya">Kaivalya</a> pāda</i>.</li></ul> <dl><dd>Exposé du Karma et de la dualité, puis de la dualité vers l'unité. C'est une reprise approfondie de tous les thèmes déjà exposés vers le détachement ultime qui mène à la libération.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bhagavad-Gītā"><span id="Bhagavad-G.C4.ABt.C4.81"></span>Bhagavad-Gītā</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Bhagavad-Gītā" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Bhagavad-Gītā"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Voir l'article détaillé : <a href="/wiki/Bhagavad-G%C4%ABt%C4%81" class="mw-redirect" title="Bhagavad-Gītā">Bhagavad-Gītā</a>.</div></div> <p>Le plan philosophique est complété par la <i><a href="/wiki/Bhagavad-G%C4%ABt%C4%81" class="mw-redirect" title="Bhagavad-Gītā">Bhagavad-Gītā</a></i>, texte essentiel dans la pensée religieuse hindouiste<sup id="cite_ref-Esnoul-1976_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Esnoul-1976-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, qui aborde les différentes voies du yoga et leurs philosophies. Possiblement écrit entre le <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et le <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, le texte <span class="citation">« n'est pas homogène, il trahit des influences diverses<sup id="cite_ref-Esnoul-1976_30-1" class="reference"><a href="#cite_note-Esnoul-1976-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> »</span>. La <i>Bhagavad-Gītā</i> s'articule en dix-huit sous-chapitres, étant elle-même un des chapitres du <a href="/wiki/Mah%C3%A2bh%C3%A2rata" class="mw-redirect" title="Mahâbhârata">Mahābhārata</a>. Le verset 48 du chapitre 2 (<i>Yogasthaḥ kuru karmāṇi</i> « établi dans le yoga, tu peux agir ») constitue l'aphorisme central de la pratique du yoga. </p><p>Selon l'indianiste <a href="/wiki/Anne-Marie_Esnoul" title="Anne-Marie Esnoul">Anne-Marie Esnoul</a> : <span class="citation">« Un des traits les plus frappants de tout le texte est l'importance accordée au yoga, pris au sens de discipline unitive : unification des sens, puis de la pensée. Ici, yoga perd beaucoup de son sens technique pour devenir à peu près synonyme de <a href="/wiki/Bhakti" title="Bhakti">bhakti</a>. [...] Cette adoration faite d'attention vigilante, dirigée vers un seul but va s'organiser autour de quelques thèmes : théories d'un <a href="/wiki/S%C3%A2mkhya" title="Sâmkhya">sâmkhya</a> qui ne revêt pas encore l'aspect systématique qu'on lui connaîtra aux siècles suivants, théories de l'action au sens de « sacrifice » et des autres « bonnes actions<sup id="cite_ref-Esnoul-1976_30-2" class="reference"><a href="#cite_note-Esnoul-1976-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Période_contemporaine"><span id="P.C3.A9riode_contemporaine"></span>Période contemporaine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Période contemporaine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Période contemporaine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au milieu du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, certains ouvrages occidentaux érudits en langue française commencent à utiliser le mot <i>yoga</i><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 1851, le médecin <a href="/w/index.php?title=N._C._Paul&action=edit&redlink=1" class="new" title="N. C. Paul (page inexistante)">N. C. Paul</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/N._C._Paul" class="extiw" title="en:N. C. Paul"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « N. C. Paul »">(en)</span></a> publie en langue anglaise <i>Treatise on Yoga Philosophy</i><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> comme une tentative d'approche scientifique du sujet<sup id="cite_ref-singleton_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-singleton-35"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (cf. <a href="/w/index.php?title=Science_of_yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Science of yoga (page inexistante)">science of yoga</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/science_of_yoga" class="extiw" title="en:science of yoga"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « science of yoga »">(en)</span></a>). </p><p>En 1893, le yoga se fait particulièrement connaître aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> à l'occasion du <a href="/wiki/Parlement_des_religions" title="Parlement des religions">Parlement des religions</a> de l’<a href="/wiki/Exposition_universelle_de_1893" title="Exposition universelle de 1893">Exposition universelle</a> à <a href="/wiki/Chicago" title="Chicago">Chicago</a>, première fois que l’Occident reçoit un « moine hindou », <a href="/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda">Vivekananda</a>, disciple de <a href="/wiki/R%C3%A2makrishna" title="Râmakrishna">Râmakrishna</a>, un des principaux maîtres spirituels de l’Inde du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle<sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il fera grande impression et sera <a href="/wiki/Standing_ovation" title="Standing ovation">ovationné</a><sup id="cite_ref-RamboFarhadian2014_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-RamboFarhadian2014-36"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1896, il publie le livre <i><a href="/w/index.php?title=Raja_Yoga_(livre)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raja Yoga (livre) (page inexistante)">Raja Yoga</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Raja_Yoga_(book)" class="extiw" title="en:Raja Yoga (book)"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Raja Yoga (book) »">(en)</span></a></i>, son interprétation du <i><a href="/wiki/Yoga_s%C5%ABtra" title="Yoga sūtra">Yoga sūtra</a></i> de Patañjali adaptée aux occidentaux, qui sera un succès immédiat et peut être considéré, selon Elizabeth De Michelis, comme l'origine du <a href="/w/index.php?title=Yoga_moderne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga moderne (page inexistante)">yoga moderne</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/modern_yoga" class="extiw" title="en:modern yoga"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « modern yoga »">(en)</span></a><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, le yoga tel qu'il est surtout connu de nos jours en Occident se développe sous différentes formes de <a href="/w/index.php?title=Yoga_postural_moderne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga postural moderne (page inexistante)">yoga postural</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/yoga_as_exercise" class="extiw" title="en:yoga as exercise"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « yoga as exercise »">(en)</span></a>. Ainsi, selon la journaliste Marie Kock, vulgarisant des travaux d'historiens, le yoga <span class="citation">« tel que nous le connaissons – le cours collectif de yoga postural, avec son enseignement de maître à élèves, et non de maître à disciple –, il n’a pas plus d’un siècle. [...] Les premières postures dynamiques ne datent en fait que du <a href="/wiki/XVe_si%C3%A8cle" title="XVe siècle"><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>. Quant à la <a href="/wiki/Salutation_au_Soleil" title="Salutation au Soleil">salutation au soleil</a>, l’enchaînement de postures par excellence, elle n’apparaît vraiment qu’au <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a><sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> </p><p>En 1924, <a href="/wiki/Krishnamacharia" class="mw-redirect" title="Krishnamacharia">Sri Tirumalai Krishnamacharia</a> fonde une école de yoga qui va modéliser le hatha-yoga tel qu'il est connu en Occident et renverse la façon d’entrer dans la pratique en la présentant comme un moyen de parvenir aux dispositions spirituelles qui, auparavant, étaient conçues comme un préalable<sup id="cite_ref-HistoireMonde_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-HistoireMonde-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Krishnamacharia" class="mw-redirect" title="Krishnamacharia">Krishnamacharia</a> ouvre une école à Mysore en 1924, influencée par la culture physique britannique et la gymnastique suédoise : l'ambition est de créer un <span class="citation">« art du corps »</span> indien, qui puisse rivaliser avec ce qui existe alors en Occident<sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-3" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Bellur_Krishnamachar_Sundararaja_Iyengar" title="Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar">B. K. S. Iyengar</a>, un de ses élèves, créera son propre style, le <a href="/wiki/Yoga_Iyengar" title="Yoga Iyengar">Yoga Iyengar</a>, et publiera en 1966 le livre <i><a href="/w/index.php?title=Light_on_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Light on Yoga (page inexistante)">Light on Yoga</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Light_on_Yoga" class="extiw" title="en:Light on Yoga"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Light on Yoga »">(en)</span></a></i> qui aura une influence importante dans la diffusion du yoga postural<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Un autre élève, <a href="/wiki/Pattabhi_Jois" title="Pattabhi Jois">Pattabhi Jois</a>, va développer le style physique et dynamique <a href="/w/index.php?title=Ashtanga_Vinyasa_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ashtanga Vinyasa Yoga (page inexistante)">Ashtanga Vinyasa Yoga</a> qui sera largement pratiqué en Occident<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 1924, un autre maître, <a href="/wiki/Paramahansa_Yogananda" title="Paramahansa Yogananda">Paramahansa Yogananda</a>, s'installe à <a href="/wiki/Los_Angeles" title="Los Angeles">Los Angeles</a>, après avoir donné des conférences dans plusieurs villes des États-Unis depuis son arrivée à <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Boston</a> en 1920<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il fonde l'organisation <a href="/w/index.php?title=Self-Realization_Fellowship&action=edit&redlink=1" class="new" title="Self-Realization Fellowship (page inexistante)">Self-Realization Fellowship</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Self-Realization_Fellowship" class="extiw" title="en:Self-Realization Fellowship"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Self-Realization Fellowship »">(en)</span></a>. L'enseignement qu'il promeut, le <a href="/wiki/Kriya_Yoga" class="mw-redirect" title="Kriya Yoga">kriya yoga</a>, ainsi que celui d'autres yogis, aura un retentissement conséquent à l'occasion du mouvement <a href="/wiki/Hippie" title="Hippie">hippie</a> dans les années 1960<sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-4" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le yoga s'est alors américanisé, et l'idée philosophique de <span class="citation">« <a href="/wiki/Moksha" title="Moksha">délivrance</a> »</span> a été remplacée par celles, plus consuméristes, de <span class="citation">« guérison »</span> et de <span class="citation">« bien-être »</span><sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-5" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L’<i><a href="/wiki/Autobiographie_d%27un_Yogi" title="Autobiographie d'un Yogi">Autobiographie d'un Yogi</a></i> de <a href="/wiki/Paramahansa_Yogananda" title="Paramahansa Yogananda">Yogananda</a> sera un <i>best-seller</i> de l'après-guerre, influençant notamment <a href="/wiki/George_Harrison" title="George Harrison">George Harrison</a>, et déterminant le <a href="/wiki/S%C3%A9jour_des_Beatles_en_Inde" title="Séjour des Beatles en Inde">séjour des Beatles en Inde</a> en 1968 pendant leur période hippie<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, entraînant une curiosité pour l'Inde des yogis dans tout l'Occident. Ce nouveau succès va s'accompagner de dérives autour du phénomène yoga : gourous sans réelle formation traditionnelle, discours pseudoscientifiques et <a href="/wiki/New_Age" title="New Age">New Age</a>, pratiques de plus en plus éloignées de la mystique indienne ou caricaturées dans le cadre de dérives sectaires ou sexuelles, marchandisation, tourisme de masse<sup id="cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-Yoga,_une_histoire-monde-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-6" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Selon l'historienne <a href="/wiki/Meera_Nanda" title="Meera Nanda">Meera Nanda</a>, <span class="citation">« le yoga contemporain est un exemple unique en son genre de création véritablement mondiale, dans laquelle des pratiques orientales et occidentales ont fusionné pour produire une discipline estimée dans le monde entier. L’hindouisme, antique, médiéval ou moderne, n’a aucun droit de propriété particulier sur le yoga postural du <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. Affirmer le contraire serait une erreur grossière<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> D'autres estiment que le yoga tel qu'il est majoritairement pratiqué dans certains pays est devenu un patchwork de pratiques corporelles occidentales comme la gymnastique suédoise ou le culturisme de la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, superficiellement recouverts d'un mysticisme oriental passé par le filtre de la <i><a href="/wiki/Lebensreform" title="Lebensreform">lebensreform</a></i> germanique<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En décembre 2014, l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_Nations_unies" title="Assemblée générale des Nations unies">Assemblée générale des Nations unies</a> adopte à 177 voix une résolution initiée par le Premier ministre indien <a href="/wiki/Narendra_Modi" title="Narendra Modi">Narendra Modi</a>, (suivant l'inspiration de <a href="/wiki/Sri_Sri_Ravi_Shankar" class="mw-redirect" title="Sri Sri Ravi Shankar">Sri Sri Ravi Shankar</a>)<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, invitant les pays membres à soutenir l'idée d'une « Journée internationale du yoga », le 21 juin, afin de « faire connaître les bienfaits de la pratique du yoga ». Selon la journaliste Marie Kock, cette initiative permet au pouvoir indien, dans une approche <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationaliste</a>, de se réapproprier une pratique désormais mondialisée, mais surtout, en valorisant une pratique prétendument immémoriale, de « glorifier la composante hindoue de l’Inde<sup id="cite_ref-HistoireMonde_38-1" class="reference"><a href="#cite_note-HistoireMonde-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ». Le mois précédent, Modi crée un ministère du Yoga en Inde (dont les prérogatives s'étendent aussi aux médecines traditionnelles indiennes : <a href="/wiki/Ayurveda" title="Ayurveda">ayurveda</a>, <a href="/wiki/Yun%C3%A2ni" title="Yunâni">unani</a> et siddha, incluant aussi l'<a href="/wiki/Hom%C3%A9opathie" title="Homéopathie">homéopathie</a> et la <a href="/wiki/Naturopathie" title="Naturopathie">naturopathie</a> - deux disciplines typiquement européennes et d'invention récente)<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette récupération du yoga par Modi est dénoncée par l'<a href="/wiki/Opposition_(politique)" title="Opposition (politique)">opposition</a> qui y voit une utilisation politique de <a href="/wiki/Propagande" title="Propagande">propagande</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dérives_sectaires"><span id="D.C3.A9rives_sectaires"></span>Dérives sectaires</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Dérives sectaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Dérives sectaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En France, l'<a href="/wiki/Union_nationale_des_associations_de_d%C3%A9fense_des_familles_et_de_l%27individu_victimes_de_sectes" title="Union nationale des associations de défense des familles et de l'individu victimes de sectes">Unadfi</a> publie fin 2017 un numéro de son journal <i>BulleS</i> consacré au yoga et la méditation<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, indiquant que <span class="citation">« même si ces deux pratiques sont indubitablement inoffensives en elles-mêmes et exercées, la plupart du temps, dans de bonnes conditions, force est de constater qu’elles peuvent aussi être des portes d’entrée efficaces vers des <a href="/wiki/Secte" title="Secte">mouvements à caractère sectaire</a>. Ceci tient entre autres à une surmédiatisation et à une « sur-appréciation » de ces disciplines qui sous-entend une totale innocuité<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> </p><p>En 2020, un nouveau rapport de la <a href="/wiki/Mission_interminist%C3%A9rielle_de_vigilance_et_de_lutte_contre_les_d%C3%A9rives_sectaires" title="Mission interministérielle de vigilance et de lutte contre les dérives sectaires">Mission interministérielle de vigilance et de lutte contre les dérives sectaires</a> (Miviludes) signale le yoga comme <span class="citation">« nouvelle porte d’entrée aux dérives complotistes et sectaires »</span><sup id="cite_ref-Mathilde_Damgé_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mathilde_Damgé-51"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Plusieurs mouvements ont depuis été démantelés par Interpol, à l'origine de réseaux d'emprise psychologique, d'embrigadement idéologique et d'exploitation sexuelle, comme <span class="citation">« La Source »</span><sup id="cite_ref-Yann_Bouchez_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-Yann_Bouchez-52"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou le <span class="citation">« Mouvement pour l’intégration spirituelle vers l’absolu »</span> (association <span class="citation">« Yoga intégral »</span>) de <a href="/wiki/Gregorian_Bivolaru" title="Gregorian Bivolaru">Gregorian Bivolaru</a><sup id="cite_ref-Bivolaru_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bivolaru-53"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Approche_philosophique">Approche philosophique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Approche philosophique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Approche philosophique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Yoga_dans_la_philosophie_indienne">Yoga dans la philosophie indienne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Yoga dans la philosophie indienne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Yoga dans la philosophie indienne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Philosophie_indienne" title="Philosophie indienne">Philosophie indienne</a>.</div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg/150px-Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg" decoding="async" width="150" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg/225px-Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg/300px-Yogini_Goddess_from_Tamil_Nadu.jpg 2x" data-file-width="1339" data-file-height="1920" /></a><figcaption>Yogini, Tamil Nadu.</figcaption></figure> <p>Le yoga est l'un des six points de vue (<a href="/wiki/Darsana" class="mw-redirect" title="Darsana">darśana</a>) des philosophies indiennes <i>āstika</i> (qui reconnaissent l'autorité du <a href="/wiki/Veda" title="Veda">veda</a>). Ils fonctionnent par paires : <a href="/wiki/Ny%C3%A2ya" title="Nyâya">nyāya</a> et <a href="/wiki/Vaisheshika" title="Vaisheshika">vaiśeṣika</a>, <a href="/wiki/S%C3%A2mkhya" title="Sâmkhya">sāṃkhya</a> et yoga, <a href="/wiki/M%C3%AEm%C3%A2ms%C3%A2" class="mw-redirect" title="Mîmâmsâ">mīmāṃsā</a> et <a href="/wiki/V%C3%A9danta" title="Védanta">vedānta</a>. Ces <a href="/wiki/Darsana" class="mw-redirect" title="Darsana">darśana</a> sont considérés comme essentiels pour obtenir une vue complète de la réalité. C'est en effet la juxtaposition de ces six voies de la connaissance qui permettrait de saisir l'ensemble « comme nous regardons une statue sous des angles différents avant de pouvoir nous en former une idée d'ensemble »<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au <a href="/wiki/S%C3%A2mkhya" title="Sâmkhya">Sāṃkhya</a><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, système <a href="/wiki/Dualisme_(religion)" title="Dualisme (religion)">dualiste</a> et <a href="/wiki/Ath%C3%A9isme" title="Athéisme">athée</a>, le yoga emprunte de nombreux éléments théoriques dont : le <a href="/wiki/Purusha" title="Purusha">Puruṣa</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, la <a href="/wiki/Prakriti" title="Prakriti">Prakṛti</a> et les <a href="/wiki/Guna" title="Guna">guṇa</a><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p><span class="citation">« Celui qui demeure dans le champ de l'ignorance, est victime des cinq obstacles<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> que sont l'ignorance, l'<a href="/wiki/Ego" title="Ego">ego</a>, l'<a href="/wiki/Th%C3%A9orie_de_l%27attachement" title="Théorie de l'attachement">attachement</a> tout autant matériel qu’à ses propres idées, la <a href="/wiki/D%C3%A9go%C3%BBt" title="Dégoût">répulsion</a> et la peur de la mort<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Interprétations_en_Occident"><span id="Interpr.C3.A9tations_en_Occident"></span>Interprétations en Occident</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Interprétations en Occident" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Interprétations en Occident"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le but du yoga selon la conception occidentale est la quête d'une <a href="/wiki/Harmonie" title="Harmonie">harmonie</a>, d'une unité corps et esprit. Cet état s'inscrit dans l'instant présent, et est potentiellement accessible à tout être humain. <span class="citation">« <i>Au cœur du yoga il y a un message important : tout être humain est naturellement équilibré et entier car le Soi</i><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> <i>ne peut être ni détruit ni endommagé. C'est là notre nature inhérente, et le yoga est la voie vers une plus grande conscience de cette entité intérieure, le Soi</i> »<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. « Lorsque nous suivons systématiquement la voie du yoga, il prend dans notre vie une importance profonde. Intérieurement, il nous permet d'agir conformément à nos besoins, à nos intentions et aux valeurs qui nous sont les plus chères. Extérieurement, il nous apprend à renforcer notre corps, à détendre et à équilibrer notre système nerveux et à trouver la paix et la concentration sur un objet. En fin de compte, on dit que le yoga mène à la réalisation directe de notre nature véritable »<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> </p><p>Le yoga est une <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophie</a> sans exclusivité : toutes les convictions, même religieuses ou <a href="/wiki/Humanisme" title="Humanisme">humanistes</a>, peuvent y trouver leur compte. Pour autant, le yoga n'est pas une <a href="/wiki/Religion" title="Religion">religion</a><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Travaux_in%C3%A9dits" title="Wikipédia:Travaux inédits">[Interprétation personnelle ?]</a></sup>. Le yoga propose l'union, les choix religieux<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou non<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> demeurant respectés. L'essentiel est la cessation des perturbations du psychique : le <a href="/wiki/Respect" title="Respect">respect</a> d'autrui, la paix et la <a href="/wiki/Non-violence" title="Non-violence">non-violence</a> (ou <a href="/wiki/Ahims%C3%A2" class="mw-redirect" title="Ahimsâ">Ahimsâ</a>). </p><p>Jean Varenne, <a href="/wiki/Indologue" class="mw-redirect" title="Indologue">indologue</a> français, écrit en 1971 dans son introduction des <i>Upanishads du yoga</i>, que <span class="citation">« la vogue récente du Yoga en <a href="/wiki/Occident" title="Occident">Occident</a> »</span> oublie ses fondements métaphysiques et philosophiques pour n'en retenir que ses aspects corporels : </p> <blockquote> <p>« On n'en a retenu que les aspects soi-disant « pratiques » (gymnastique corporelle, ralentissement de la respiration) […] pour « se maintenir en forme ». Rappelons encore que ces gestes (s'asseoir en tailleur, respirer lentement) ne sont rien au regard du Yoga véritable s'ils ne sont pas précédés de la stricte observance des disciplines (<i><a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">yama</a></i> et <i><a href="/wiki/Niyama" title="Niyama">niyama</a></i>) et s'ils ne sont pas ordonnés à la recherche de l'état de <i><a href="/wiki/Kaivalya" title="Kaivalya">kaivalya</a></i> par l'intermédiaire du <a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">retrait des sens</a> et de la <a href="/wiki/Dhyana" class="mw-redirect" title="Dhyana">dissolution de la pensée</a>. Mais surtout le Yoga n'est rien s'il n'est pas vu dans l'ensemble d'une conception du monde (<i><a href="/wiki/Darshana_(philosophie_indienne)" title="Darshana (philosophie indienne)">darshana</a></i>) qui ne peut être disséquée et « triée ». Mieux vaut sans doute l'étudier pour lui-même et par accès direct aux textes. » </p> </blockquote><p style="margin:-0.7em 0 0.3em 6em">— Jean Varenne, <i><a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishads</a> du yoga</i><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>De manière générale, le yoga tel qu'il est conçu et pratiqué en Occident depuis le <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> n'a que très peu de points communs avec les traditions indiennes dont il se réclame<sup id="cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-7" class="reference"><a href="#cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (voir ci-dessus la section <span class="citation">« <a href="#Période_contemporaine">Période contemporaine</a> »</span>). En effet, <span class="citation">« Nulle promesse d’une vie meilleure, en réalité, dans les textes anciens auxquels le yoga contemporain se réfère encore. Les pratiques prémodernes [...] relèvent du renoncement et de l’<a href="/wiki/Asc%C3%A9tisme" class="mw-redirect" title="Ascétisme">ascétisme</a>. La discipline doit alors permettre de ne pas renaître, de se libérer du cycle des réincarnations, de cet emprisonnement que décrit la notion indienne de samsara. Sa version contemporaine prône, elle, une sorte d’optimisation de soi : il s’agit d’améliorer son existence ici-bas en devenant une "meilleure version de soi-même" »</span><sup id="cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley-66"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Avec le vernis orientaliste que lui conféreraient son « authenticité » et le prestige associé à une tradition lointaine, le yoga moderne promet donc, selon la journaliste Marie Kock, « à tous les lessivés du monde moderne (…) une planche de salut aussi accessible que transformatrice »<sup id="cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-Yoga,_une_histoire-monde-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans le contexte de l'explosion des industries du <a href="/wiki/Bien-%C3%AAtre" title="Bien-être">bien-être</a> le yoga trouve une nouvelle place interprétée par le sociologue Thomas Luckmann comme le passage « des grandes transcendances (vision d’un autre monde) aux “transcendances à portée moyenne” (de genre politique) pour déboucher sur le temps des “mini-transcendances orientées vers l’individu” »<sup id="cite_ref-Luckmann_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-Luckmann-67"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le yoga a ainsi été récupéré par un grand nombre de phénomènes de mode depuis sa mondialisation : <span class="citation">« depuis sa première mondialisation à la fin du XIXe siècle, il a cristallisé les fantasmes des <a href="/wiki/Orientalisme" title="Orientalisme">orientalistes</a>, des <a href="/wiki/Th%C3%A9osophie" title="Théosophie">théosophes</a>, des <a href="/wiki/Occultisme" title="Occultisme">occultistes</a>, de la <a href="/wiki/Beat_Generation" title="Beat Generation">Beat Generation</a>, des <a href="/wiki/Hippie" title="Hippie">hippies</a>, des stars de Hollywood et des entrepreneurs qui, les uns après les autres, l’ont reformulé en profondeur et par vagues successives »</span><sup id="cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley-66"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <ul><li>Le yoga fascine d'abord les occultistes européens (notamment anglais et allemands) du tournant des XIXe et XXe siècle, notamment les <a href="/wiki/Th%C3%A9osophie" title="Théosophie">théosophes</a> puis <a href="/wiki/Anthroposophie" title="Anthroposophie">anthroposophes</a> orientalistes, qui y voient une mystique mystérieuse de plus à ajouter à leur <a href="/wiki/Syncr%C3%A9tisme" title="Syncrétisme">syncrétisme</a>. Le yoga est alors une pratique à visée magique et rituelle, proche des initiations occultes permettant d'accéder à un outre-monde mystérieux. C'est à la suite de cette popularisation qu'il est rapproché, en Allemagne, des théories hygiénistes de la <i><a href="/wiki/Lebensreform" title="Lebensreform">Lebensreform</a></i> et fusionne plus ou moins avec la <a href="/wiki/Gymnastique_su%C3%A9doise" title="Gymnastique suédoise">gymnastique suédoise</a> dans une nouvelle forme à la fois physique et spirituelle.</li> <li>Dans les années 1960, le yoga est importé en <a href="/wiki/Californie" title="Californie">Californie</a> par les immigrés allemands imprégnés de <i>Lebensreform</i>, et rapidement intégré à la frange spirituelle de l'idéologie <a href="/wiki/Hippie" title="Hippie">hippie</a>. <span class="citation">« Son appropriation par le mouvement <a href="/wiki/New_Age" title="New Age">New Age</a> s’inscrit dans cette histoire et l’ancre dans une rhétorique de transformation personnelle au service de l’avènement d’une nouvelle ère de paix et d’harmonie, un discours qui abandonne toute référence sociale au profit d’une vision spiritualiste centrée sur l’individu »</span><sup id="cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-2" class="reference"><a href="#cite_note-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley-66"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est aussi à cette époque que le yoga occidental se ré-exporte en Inde.</li> <li>À partir de la fin des années 1970, toujours en Californie, le yoga est intégré par les jeunes entreprises de la <i><a href="/wiki/Silicon_Valley" title="Silicon Valley">Silicon Valley</a></i>, dont les entreprises, dans un contexte de libéralisation économique, <span class="citation">« mettent au cœur de leur management la réinvention permanente de soi. Le remède au désenchantement et à l’ennui des journées de travail répétitives ne réside plus dans un pas de côté, pour s’adonner à l’exploration de soi, mais dans l’édification du travail comme instrument de réalisation personnelle »</span>. En plein essor des théories du <a href="/wiki/D%C3%A9veloppement_personnel" title="Développement personnel">développement personnel</a>, ce nouveau yoga n'est plus émancipateur mais devient au contraire un outil au service de la productivité des travailleurs. Ainsi, des entreprises notoirement connues pour pressuriser leurs salariés comme <a href="/wiki/Amazon" title="Amazon">Amazon</a> créent pour leurs employés des services comme « AmaZen » : <span class="citation">« on y récite des mantras, on y médite, on s’y étire ; autant de pratiques visant à "stimuler les salariés et recharger leurs batteries" »</span><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pratiques">Pratiques</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Pratiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Pratiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il existe de nombreuses voies et styles de yoga liés aux différentes aspirations individuelles et aux divers aspects de notre nature. Quatre voies traditionnelles majeures résument ces directions. </p><p>Au sein d'une même voie (मार्ग, <i><a href="/wiki/M%C4%81rga" class="mw-redirect" title="Mārga">mārga</a></i>), il peut exister des courants différents. Un yogi reconnu comme maîtrisant parfaitement un mode d'enseignement peut décider de fonder une <a href="/wiki/%C3%89coles_de_yoga" title="Écoles de yoga">école de yoga</a>. Cette diversité n'est pas un signe de faiblesse ou de dissension, mais plutôt une réponse à l'extrême diversité des attentes de chacun. </p><p>Le yoga n'est pas une pratique élitiste et s'adapte à chaque pratiquant. Dénué de tout esprit de compétition et d'objectif à atteindre, n'importe qui peut s'y adonner, quel que soit l'âge, l'état, la religion, malade ou bien portant , <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/2017" title="2017">2017</a>, la France compte ainsi près de 2,5 millions de pratiquants. Longtemps considérée comme une discipline féminine et pratiquée essentiellement par les seniors, le yoga se démocratise et attire de nouveaux pratiquants chaque année<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On voit ainsi apparaître des cours de yoga pour de nouveaux publics comme les enfants ou les femmes enceintes<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Quatre_voies_traditionnelles">Quatre voies traditionnelles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Quatre voies traditionnelles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Quatre voies traditionnelles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Quatre voies traditionnelles majeures, peuvent résumer ces directions. Il est possible de les suivre assemblées ou séparément : </p> <ul><li>le <a href="/wiki/Jnana_yoga" title="Jnana yoga">jnana yoga</a>, la voie d'un yoga dont le but est d'atteindre la connaissance transcendante ;</li> <li>le <a href="/wiki/Bhakti_yoga" title="Bhakti yoga">bhakti yoga</a>, la voie d'un yoga de dévotion ;</li> <li>le <a href="/wiki/Karma_yoga" title="Karma yoga">karma yoga</a>, la voie d'un yoga de service et d'action désintéressée. Ces trois yogas ci-dessus forment le trimarga, ou voie vers l'éveil. <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence." style="cursor:help;">Il existerait une voie qui regrouperait ces trois ascèses en une et qui leur serait antérieure. Cette voie, le madhyama marga serait la source de la voie du milieu dont s'inspire le bouddhisme et le zen</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[réf. nécessaire]</a></sup> ;</li> <li>le <a href="/wiki/R%C4%81ja_yoga" class="mw-redirect" title="Rāja yoga">rāja yoga</a>, une voie de yoga s'inspirant des yogas sutra codifiés par Patañjali, cette voie de yoga procède essentiellement par méditation (<i>dhyâna</i>). Il est également considéré comme le yoga <span class="citation">« intégral »</span> ou <span class="citation">« royal »</span> associant les trois yogas précédents au <a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">Hatha-Yoga</a><sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Voies_de_kriyā_yoga"><span id="Voies_de_kriy.C4.81_yoga"></span>Voies de kriyā yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Voies de kriyā yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Voies de kriyā yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Une citation de <a href="/wiki/David_Frawley" title="David Frawley">David Frawley</a> décrit comme suit le <a href="/wiki/Kriya_yoga" title="Kriya yoga">kriya yoga</a> : <span class="citation">« la science yogique possède sa propre technologie consistant en diverses méthodes et techniques impliquant le corps, la respiration et le mental. Kriya se réfère à l'action, au processus ou au mouvement, en particulier au déploiement interne du <a href="/wiki/Prana" title="Prana">prana</a> et à la concentration. La purification et la transformation issues des yogas techniques préparent ainsi à la méditation profonde<sup id="cite_ref-Frawley_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-Frawley-74"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> Le <i>haṭhayoga</i>, le <i>mantrayoga</i> et le <i>tantra yoga</i> sont trois formes répandues de <i>kriyāyoga</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Haṭha_yoga"><span id="Ha.E1.B9.ADha_yoga"></span>Haṭha yoga</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Haṭha yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Haṭha yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Hatha-yoga" class="mw-redirect" title="Hatha-yoga">Hatha-yoga</a> et <a href="/wiki/Liste_de_postures_de_Hatha_Yoga" title="Liste de postures de Hatha Yoga">Liste de postures de Hatha Yoga</a>.</div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Godhapitham_(l%E2%80%98iguane).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg/150px-Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg" decoding="async" width="150" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg/225px-Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg/300px-Godhapitham_%28l%E2%80%98iguane%29.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="800" /></a><figcaption>Posture de hatha-yoga : l'iguane.</figcaption></figure> <p>Pour une majorité d'occidentaux, le yoga se résume au haṭha yoga. Pourtant, non seulement ce n'est pas la seule forme de yoga, mais même, les formes proposées en Occident sont souvent éloignées de ce qu'est le hatha yoga traditionnel. En effet, le haṭha yoga n'est pas une simple gymnastique douce mais une voie <a href="/wiki/%C3%89veil_spirituel" title="Éveil spirituel">spirituelle</a> à part entière. </p><p>Le terme « haṭha » (<span class="lang-sa" lang="sa">हठ</span>), signifie effort, ténacité, violence<sup id="cite_ref-TSHD_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-TSHD-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. D'un point de vue symbolique, cela exprime aussi la réunion heureuse des contraires, que l'on retrouve dessinée dans le praṇava, (<span class="lang-sa" lang="sa">प्रणव</span>), la syllabe sacrée om <span class="lang-sa" lang="sa">ॐ</span> (le croissant lunaire accueillant le point solaire). D'un point de vue technique, le haṭha yoga est une discipline d'harmonisation et de développement des facultés psychologiques (concentration, sérénité) et corporelles (puissance et souplesse) poussés à leur perfection. Les principaux ouvrages qui présentent cette méthode, développée à la fin du premier millénaire de notre ère dans la secte tantrique des Goraknath, sont la <a href="/wiki/Hatha_yoga_pradipika" title="Hatha yoga pradipika">haṭhayogapradīpikā</a> et à la <a href="/wiki/Gheranda_samhita" title="Gheranda samhita">gheranda samhitā</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mantra-yoga">Mantra-yoga</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Mantra-yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Mantra-yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Japa_mala_(prayer_beads)_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg/150px-Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg" decoding="async" width="150" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg/225px-Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg/300px-Japa_mala_%28prayer_beads%29_of_Tulasi_wood_with_108_beads_-_20040101-01.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Japamala.</figcaption></figure> <p>Le <i><a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">mantra</a></i> est un objet ou un support de <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a>. Le <i>mantra</i> est soit une formule sacrée d'invocation condensée, soit une série de syllabes assemblées en fonction de leur seule efficience magique intrinsèque, répétée de nombreuses fois suivant un certain rythme. Le but de sa pratique peut être un bienfait matériel ou spirituel. Le mantra yoga peut s'effectuer dans le cadre d'un rituel minimal, ou d'une liturgie élaborée, incluant prières, visualisations, <i><a href="/wiki/Mudr%C4%81" title="Mudrā">mudrā</a></i>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> Le récitant s'accompagne souvent d'une <i><a href="/wiki/M%C3%A2l%C3%A2" title="Mâlâ">mālā</a></i>, sorte de <a href="/wiki/Chapelet" title="Chapelet">chapelet</a> comportant 108 grains. Le mantra yoga s'identifie en bonne partie avec le <a href="/wiki/Siddha_Yoga" title="Siddha Yoga">siddha yoga</a>. Sous une forme plus aisée et populaire, il s'assimile au <a href="/wiki/Japa" title="Japa">japa yoga</a>, yoga fondé sur la « récitation » du nom de la divinité, répété mécaniquement, ou sur un <i>mantra</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tantra-yoga">Tantra-yoga</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Tantra-yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Tantra-yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/w/index.php?title=Tantra_yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tantra yoga (page inexistante)">tantra yoga</a> s'exprime au travers de deux religions : le <a href="/wiki/Bouddhisme" title="Bouddhisme">bouddhisme</a> tantrique<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite_crochet">[</span>75<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (Tibet, Bhoutan, Népal, et Japon) et l'<a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">hindouisme</a> tantrique (principalement au Nord de l'Inde). Pour l'hindouisme, <a href="/wiki/Tantrisme" title="Tantrisme">Tantra</a> (तन्त्र) signifie : règle, méthode, traité. Le Tantra est une approche de l'énergie à un niveau subtil. </p><p>Plusieurs yogas puisent leur origine dans le tantra, nous en citerons deux : Le shivaïsme du Cachemire et le <i>kuṇḍalinī yoga</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Shivaïsme_du_Cachemire"><span id="Shiva.C3.AFsme_du_Cachemire"></span>Shivaïsme du Cachemire</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Shivaïsme du Cachemire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Shivaïsme du Cachemire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Shiva%C3%AFsme_du_Cachemire" title="Shivaïsme du Cachemire">Shivaïsme du Cachemire</a>.</div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Kailash_Tibet.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Kailash_Tibet.jpg/150px-Kailash_Tibet.jpg" decoding="async" width="150" height="98" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Kailash_Tibet.jpg/225px-Kailash_Tibet.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Kailash_Tibet.jpg/300px-Kailash_Tibet.jpg 2x" data-file-width="1856" data-file-height="1207" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mont_Kailash" title="Mont Kailash">Mont Kailash</a>, demeure mythique de <i><a href="/wiki/Shiva" title="Shiva">Shiva</a></i>.</figcaption></figure> <p>Ce yoga est l'expression la plus aboutie du Tantra, il se fonde sur la triple autorité, tout d'abord des écritures sacrées, les <a href="/wiki/Agama_(sanskrit)" title="Agama (sanskrit)">Āgama</a>, puis de l'expérience et de l'enseignement du maître, enfin du propre discernement du pratiquant. À la différence du Brahmanisme classique, le <a href="/wiki/Shiva%C3%AFsme_du_Cachemire" title="Shivaïsme du Cachemire">Shivaïsme du Cachemire</a> n'exige aucune qualification particulière de caste, de foi, mais seulement une aspiration à s'initier, selon son aptitude, à un enseignement approprié. Seuls ferveur et désintéressement sont requis, aucune forme d'ascétisme douloureux, aucun mépris des sens ou de la vie courante<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite_crochet">[</span>76<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Entre le <abbr class="abbr" title="Sixième">VI<sup>e</sup></abbr> et le <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, <a href="/wiki/Vasugupta" title="Vasugupta">Vasugupta</a>, <a href="/wiki/Abhinavagupta" title="Abhinavagupta">Abhinavagupta</a>, <a href="/wiki/Gaudapada" title="Gaudapada">Gauḍapāda</a>, <a href="/wiki/Kshemaraja" title="Kshemaraja">Kshemaraja</a> rédigèrent les œuvres majeures Cacheméries. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Kuṇḍalinī_yoga"><span id="Ku.E1.B9.87.E1.B8.8Dalin.C4.AB_yoga"></span>Kuṇḍalinī yoga</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Kuṇḍalinī yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Kuṇḍalinī yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Chakras.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Chakras.jpg/150px-Chakras.jpg" decoding="async" width="150" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Chakras.jpg/225px-Chakras.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Chakras.jpg/300px-Chakras.jpg 2x" data-file-width="516" data-file-height="609" /></a><figcaption>Les sept <i>chakras</i>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Kundalini_yoga" class="mw-redirect" title="Kundalini yoga">Kundalini yoga</a>.</div></div> <p>La <a href="/wiki/Kundalini_(yoga)" class="mw-redirect" title="Kundalini (yoga)">kuṇḍalinī</a> désigne l'énergie primordiale présente en chaque être humain et évolue en <i>Sushumnā</i>, son canal principal situé le long de la colonne vertébrale, à travers des <a href="/wiki/Chakra" title="Chakra">chakra</a> jusqu'au sommet de la tête. Cette technique permet l'équilibration puis la conjonction des courants ascendants et descendants du corps circulant au travers des principaux canaux énergétiques (<a href="/wiki/Nadi_(yoga)" title="Nadi (yoga)">nādî</a>) gauche (<a href="/wiki/Ida_(yoga)" title="Ida (yoga)">idā</a>) et droit (<a href="/wiki/Pingala_(yoga)" title="Pingala (yoga)">Piṅgalā</a>). Certaines écoles de Hatha-yoga y puisent de larges emprunts, notamment leurs représentations énergétiques du corps. </p><p><a href="/wiki/Carl_Gustav_Jung" title="Carl Gustav Jung">Jung</a> poursuivit, tout au long de sa vie, une analyse de la <a href="/wiki/Psychologie" title="Psychologie">psychologie</a> humaine et tenta entre autres, un rapprochement entre pensée orientale – <a href="/wiki/Kundalin%C3%AE_yoga" title="Kundalinî yoga">Kuṇḍalinī yoga</a> – et théories <a href="/wiki/Psychanalyse" title="Psychanalyse">psychanalytiques</a>. Fondamentalement, la psychanalyse est une <a href="/wiki/Praxis_(philosophie)" title="Praxis (philosophie)">praxis</a>, une méthode empirique, dont les modèles théoriques émergeront précisément avec les débuts de Jung dans le mouvement psychanalytique (définition d'un « complexe »). Le yoga fournira une justification facile de ces modèles qui ne sont ni psychanalytiques ni yogiques, et permettra de recycler la quasi-totalité des modèles judéo-chrétiens. </p><p><a href="/wiki/Aleister_Crowley" title="Aleister Crowley">Aleister Crowley</a> se serait inspiré du kuṇḍalinī yoga en contrepoint justement de la définition jungienne. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Traditions_de_yoga_non_hindouistes">Traditions de yoga non hindouistes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Traditions de yoga non hindouistes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Traditions de yoga non hindouistes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bouddhisme_et_yoga">Bouddhisme et yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Bouddhisme et yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Bouddhisme et yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:KamakuraDaibutsu3969.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/KamakuraDaibutsu3969.jpg/150px-KamakuraDaibutsu3969.jpg" decoding="async" width="150" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/KamakuraDaibutsu3969.jpg/225px-KamakuraDaibutsu3969.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/KamakuraDaibutsu3969.jpg/300px-KamakuraDaibutsu3969.jpg 2x" data-file-width="850" data-file-height="626" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mudr%C3%A2" class="mw-redirect" title="Mudrâ">Mudrâ</a> bouddhiste.</figcaption></figure> <p>Le yoga possède des éléments communs aux croyances et pratiques religieuses des <a href="/wiki/Religion_dharmique" title="Religion dharmique">religions dharmiques</a><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite_crochet">[</span>77<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La forte influence du yoga est perceptible dans le <a href="/wiki/Bouddhisme" title="Bouddhisme">bouddhisme</a>, notoirement par ses austérités, exercices spirituels, et états de transe<sup id="cite_ref-Heisig_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-Heisig-78"><span class="cite_crochet">[</span>78<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La méditation <a href="/wiki/Dhy%C4%81na" title="Dhyāna">dhyāna</a> propre au bouddhisme est la pratique qui se rapproche le plus du yoga. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cittamātra"><span id="Cittam.C4.81tra"></span>Cittamātra</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Cittamātra" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Cittamātra"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Cittam%C4%81tra" class="mw-redirect" title="Cittamātra">Cittamātra</a> (sanskrit), <span class="citation">« rien qu'esprit »</span>, est l'une des écoles du <a href="/wiki/Bouddhisme_mah%C4%81y%C4%81na" title="Bouddhisme mahāyāna">bouddhisme mahāyāna</a>. Elle est parfois nommée vijñānavāda, voie de la conscience, vijñānaptimātra, la conscience seule, ou encore <a href="/wiki/Yog%C4%81c%C4%81ra" class="mw-redirect" title="Yogācāra">yogācāra</a>, pratiquants du yoga. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Shingon">Shingon</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Shingon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Shingon"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Shingon" title="Shingon">Shingon</a> est une école bouddhiste vajrayâna japonaise, fondée au <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle par le moine Kûkaï (空海). Il s'agit donc de fusionner son esprit avec <a href="/wiki/Vairocana" title="Vairocana">Maha Vairocana</a> le bouddha cosmique en japonais « Daïnitchi-Nyoraï » par la réalisation des trois mystères « traïguya-yoga », celui du corps, de la parole, et de la pensée. C'est-à-dire d'effectuer simultanément un geste symbolique avec les mains, une mudrâ, répéter un mantra et de se visualiser comme la divinité bouddhique pratiquée. Réalisant ainsi le Mahamudra ou grande union. Le nom d'un certain nombre de divinités laisse aussi à penser qu'il y aurait un rapport entre des éléments tirés du kundalini yoga et cette forme de tantrisme, ainsi uchussma ou encore gundali des protecteurs, ou enfin la principale divinité irritée <a href="/wiki/Fudo_myoo" class="mw-redirect" title="Fudo myoo">achalanatha</a>, l'immuable, qui est un des noms de <a href="/wiki/Shiva" title="Shiva">shiva</a>. Il est parfois aussi représenté sous la forme d'un dragon serpentant autour d'une épée de feu. Lors de Takishugyo (ascèses), il est invoqué sous des cascades d'eau glacée. Les textes de référence de cette école bouddhiste sont le <a href="/wiki/S%C5%ABtra_Maha_Vairocana" class="mw-redirect" title="Sūtra Maha Vairocana">Mahavairocana tantra</a> et le <a href="/wiki/S%C5%ABtra_du_pic_du_vajra" title="Sūtra du pic du vajra">tantra du pic du vajra</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bouddhisme_tibétain"><span id="Bouddhisme_tib.C3.A9tain"></span>Bouddhisme tibétain</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Bouddhisme tibétain" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Bouddhisme tibétain"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Six_yogas_de_N%C4%81ropa" title="Six yogas de Nāropa">Six yogas de Nāropa</a>.</div></div> <p>Dans le <a href="/wiki/Vajray%C4%81na" class="mw-redirect" title="Vajrayāna">Vajrayāna</a>, le mandala intérieur est l'anatomie du corps subtil ou éthérique, permettant la maîtrise des souffles (<a href="/wiki/Pr%C4%81na" class="mw-redirect" title="Prāna">prāṇas</a>), des canaux (nādīs), des gouttes (bindus), et des centres de conscience, ou roues d'énergie, appelés <a href="/wiki/Cakra" class="mw-redirect" title="Cakra">cakra</a>. Les pratiques qui y sont liées spiritualisent le corps en faisant un instrument de réalisation, et s'apparentent aux <a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">haṭha yoga</a> et <a href="/wiki/Kundalini_yoga" class="mw-redirect" title="Kundalini yoga">kuṇḍalinī Yoga</a> hindous. Quant au mandala extérieur, on le <i>déploie</i> par le yoga de la <a href="/wiki/Divinit%C3%A9" title="Divinité">déité</a> (<a href="/wiki/Yidam" title="Yidam">Yidam</a>)<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le yoga tibétain associe des techniques respiratoires, des exercices rythmiques, des pratiques mantriques ; il s'inspire des pratiques du Yogi Naropa et des exercices internes similaires au Qi Gong<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>80<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jaïnisme_et_yoga"><span id="Ja.C3.AFnisme_et_yoga"></span>Jaïnisme et yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Jaïnisme et yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Jaïnisme et yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Parsva_Shatrunjay.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Parsva_Shatrunjay.jpg" decoding="async" width="204" height="481" class="mw-file-element" data-file-width="204" data-file-height="481" /></a><figcaption>Le <a href="/wiki/Tirthankara" class="mw-redirect" title="Tirthankara">tirthankara</a> <a href="/wiki/Parshvanatha" title="Parshvanatha">Parshvanatha</a> en méditation yogique dans la posture <i>Kayotsarga</i>.</figcaption></figure> <p>Les cultures religieuse et yogique du sous-continent indien étant fort vastes, les croyants du <a href="/wiki/Ja%C3%AFnisme" title="Jaïnisme">jaïnisme</a> pratiquent des méditations rappelant celles du yoga : le <a href="/wiki/Dhyana" class="mw-redirect" title="Dhyana">dhyana</a>, un exercice de concentration, fait partie des rituels quotidiens du moine-ascète jaïn. La tradition jaïne dit que tout bon croyant, s'il pratique les <a href="/wiki/Puja" title="Puja">pujas</a> et les autres disciplines spirituelles données par le jaïnisme, trouve inutile toute forme de yoga classique<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite_crochet">[</span>81<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cependant, il faut noter que le jaïnisme pourrait avoir influencé le yoga car les débuts de cette religion sont antérieurs au <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite_crochet">[</span>82<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De plus, les cinq règles morales de base du jaïnisme (<i><a href="/wiki/Ahims%C3%A2" class="mw-redirect" title="Ahimsâ">ahimsâ</a>, <a href="/wiki/Satya" title="Satya">satya</a>, <a href="/wiki/Asteya" title="Asteya">asteya</a>, <a href="/wiki/Brahmacharya" title="Brahmacharya">brahmacharya</a>, <a href="/wiki/Aparigraha" title="Aparigraha">aparigraha</a></i>) sont exactement les mêmes que celles du <a href="/wiki/Raja_yoga" title="Raja yoga">Raja yoga</a> de l'<a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">hindouisme</a> (les <i><a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">yama</a></i> ou « disciplines » élémentaires). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Égypte_et_yoga"><span id=".C3.89gypte_et_yoga"></span>Égypte et yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Égypte et yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Égypte et yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Selon Yogacharya Babacar Khane, les recherches qu'il a menées en Égypte en compagnie de son épouse, Geneviève Khane, lui ont permis de mettre en lumière la présence en <a href="/wiki/%C3%89gypte_antique" title="Égypte antique">Égypte</a> d'une forme de yoga égyptien très proche du haṭha yoga de l'<a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>. <span class="citation">« Le yoga égyptien comporte des postures identiques à celles de l'Inde : <a href="/wiki/Position_du_lotus" title="Position du lotus">position du lotus</a>, du cobra royal, du pont, de la charrue etc. mais en plus des attitudes spécifiques qui se caractérisent par leur verticalité. Ce type de yoga permet un redressement progressif de l'arbre vertébral et des épaules ; il libère tous les étages pulmonaires, permet de retrouver une capacité respiratoire normale et un regain de dynamisme et de vitalité. Les mouvements combinés, réclament une attention soutenue, développant le pouvoir de concentration et ce que la voie du <a href="/wiki/Ch%27an" class="mw-redirect" title="Ch'an">ch'an</a> appelle « la présence au présent ». »</span><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite_crochet">[</span>83<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Islam_et_yoga">Islam et yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Islam et yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Islam et yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le savant persan du début du XIe siècle, <a href="/wiki/Al-Biruni" title="Al-Biruni">Al-Biruni</a>, a visité l'Inde, a vécu avec des Hindous pendant 16 ans et (avec leur aide) a traduit plusieurs œuvres sanskrites en arabe et en persan ; l'une d'entre elles était les <i>Yoga Sutras</i> de Patanjali<sup id="cite_ref-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra-84"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Bien que la traduction d'Al-Biruni ait préservé de nombreux thèmes essentiels de la philosophie du yoga de Patañjali, certains sutras et commentaires ont été reformulés pour être conformes à la théologie islamique monothéiste<sup id="cite_ref-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra_84-1" class="reference"><a href="#cite_note-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra-84"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La version d'Al-Biruni des <i>Yoga Sutras</i> a atteint la Perse et la <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Arabique" class="mw-redirect" title="Péninsule Arabique">péninsule Arabique</a> vers 1050. Au XVIe siècle, le texte de hatha yoga <i>Amritakunda</i> a été traduit en arabe et en persan<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite_crochet">[</span>85<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cependant, le yoga n'a pas été accepté par l'islam sunnite et chiite mainstream. Des sectes minoritaires de l'islam telles que le mouvement mystique <a href="/wiki/Soufisme" title="Soufisme">soufisme</a>, notamment en Asie du Sud, ont adopté les postures et le contrôle de la respiration du yoga indien<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite_crochet">[</span>86<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Muhammad Ghawth, un soufi Shattari du XVIe siècle et traducteur de textes de yoga, a été critiqué pour son intérêt pour le yoga et persécuté pour ses croyances soufies<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite_crochet">[</span>87<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'organisme islamique le plus éminent de Malaisie a imposé une fatwa juridiquement contraignante en 2008 interdisant aux musulmans de pratiquer le yoga, affirmant qu'il comportait des éléments de l'hindouisme et que sa pratique était <a href="/wiki/Haram" title="Haram">haram</a> comme <a href="/wiki/Blasph%C3%A8me" title="Blasphème">blasphème</a><sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite_crochet">[</span>89<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les musulmans malaisiens qui pratiquaient le yoga depuis des années ont qualifié la décision d'"insultante"<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite_crochet">[</span>90<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Sisters_in_Islam" title="Sisters in Islam">Sisters in Islam</a>, un groupe de défense des droits des femmes malaisiennes, a exprimé sa déception et a déclaré que le yoga était une forme d'exercice<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite_crochet">[</span>91<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le Premier ministre de la Malaisie a précisé que le yoga en tant qu'exercice est permis, mais le chant de mantras religieux ne l'est pas<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite_crochet">[</span>92<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Végétarisme_et_yoga"><span id="V.C3.A9g.C3.A9tarisme_et_yoga"></span>Végétarisme et yoga</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Végétarisme et yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Végétarisme et yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Étant donné que le premier <a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">yama</a> (discipline) du <a href="/wiki/Raja_yoga" title="Raja yoga">Raja yoga</a> est l'<a href="/wiki/Ahims%C3%A2" class="mw-redirect" title="Ahimsâ">ahimsâ</a> (« non-violence » universelle), le végétarisme est une composante classique de l'exercice du yoga (car la consommation de chair animale a pour origine une violence exercée sur l'animal, blessé et tué). </p><p>Selon <a href="/wiki/B.K.S._Iyengar" class="mw-redirect" title="B.K.S. Iyengar">B.K.S. Iyengar</a>, maître de <a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">Hatha yoga</a>, le <a href="/wiki/V%C3%A9g%C3%A9tarisme" title="Végétarisme">végétarisme</a> est « une nécessité » dans la pratique<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite_crochet">[</span>93<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : <span class="citation">« Si des animaux tués remplissent mon assiette, ma tête et mon cœur deviennent lourds de tristesse. (...) Devenir végétarien est le chemin pour vivre en harmonie avec les animaux et la planète<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite_crochet">[</span>94<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. »</span> </p><p> D'après <a href="/wiki/Swami_Chinmayananda" class="mw-redirect" title="Swami Chinmayananda">Swami Chinmayananda</a>, le végétarisme dans le yoga doit être accompagné d'une frugalité équilibrée : </p><blockquote> <p>« Consomme ce qui vient à toi facilement, qui n'attente à aucune vie, et dans une proportion qui ne chargera pas ton estomac. Ceci est la règle d'or du régime que doit suivre un adepte de la <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite_crochet">[</span>95<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pratiques_modernes_dérivées"><span id="Pratiques_modernes_d.C3.A9riv.C3.A9es"></span>Pratiques modernes dérivées</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Pratiques modernes dérivées" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Pratiques modernes dérivées"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pratiques_spirituelles">Pratiques spirituelles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Pratiques spirituelles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Pratiques spirituelles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>La <a href="/wiki/Yoga_nidra" title="Yoga nidra">yoganidrā</a> ou sommeil yogique : élaborée par <a href="/wiki/Swami" title="Swami">Swami</a> <a href="/wiki/Satyananda_Saraswati" class="mw-redirect" title="Satyananda Saraswati">Satyananda Saraswati</a>, cette technique est une forme de méditation en position allongée permettant au pratiquant d'agir sur son inconscient. L'amélioration de la qualité du sommeil est un effet de cette pratique mis souvent en avant mais n'est pas son but<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite_crochet">[</span>96<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Le terme <a href="/wiki/Yogath%C3%A9rapie" title="Yogathérapie">yogathérapie</a> a été créé en 1970 par le <abbr class="abbr" title="Docteur">D<sup>r</sup></abbr> Bernard Auriol pour désigner l'usage pour la santé de méthodes et principes issus du yoga indien<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite_crochet">[</span>97<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Le <a href="/wiki/Sahaja_Yoga" title="Sahaja Yoga">sahaja yoga</a> est une pratique de méditation et de transformation spirituelle à la base de laquelle on trouve l'expérience de l'éveil de la <a href="/wiki/Kundalini_(sanskrit)" class="mw-redirect" title="Kundalini (sanskrit)">Kundalini</a> ou <a href="/wiki/%C3%89veil_spirituel" title="Éveil spirituel">réalisation du soi</a>. Le sahaja yoga a été créé en 1970 par <a href="/wiki/Nirmala_Srivastava" title="Nirmala Srivastava">Nirmala Srivastava</a> (Shri Mataji)<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite_crochet">[</span>98<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite_crochet">[</span>99<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pratiques_corporelles">Pratiques corporelles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Pratiques corporelles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Pratiques corporelles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Le <a href="/wiki/Bikram_yoga" title="Bikram yoga">Yoga Bikram</a> est une forme de <a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">hatha yoga</a> pratiqué dans une pièce chaude inventé par Bikram Choudhury dans les années 1970.</li> <li>Le Yogalates est une méthode hybride qui allie le Yoga et le <a href="/wiki/Pilates" class="mw-redirect" title="Pilates">Pilates</a>, créée à la fin des années 1990 par l’Australienne Louise Solomon. Elle permet le renforcement musculaire, la tonicité, la souplesse, en travaillant sur la respiration<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite_crochet">[</span>100<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Acrobatie et yoga : <a href="/wiki/Acroyoga" title="Acroyoga">acroyoga</a>, une discipline métissée de yoga qui combine le <a href="/wiki/Asana" title="Asana">yoga</a> avec l'<a href="/wiki/Acrobatie" title="Acrobatie">acrobatie</a>.</li> <li><a href="/wiki/Goat_yoga" title="Goat yoga">Goat yoga</a>, le yoga avec des chèvres.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Effets_sur_la_santé"><span id="Effets_sur_la_sant.C3.A9"></span>Effets sur la santé</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Effets sur la santé" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Effets sur la santé"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence (demandé le 5 juillet 2023)." style="cursor:help;">Le yoga n'est, à la base, pas une pratique à visée thérapeutique, mais avec l'engouement populaire pour cette pratique en Occident, certains yogis médiatiques ont commencé à assortir leur enseignement de toutes sortes de déclarations de bienfaits d'ordre médicinal</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[réf. nécessaire]</a></sup>. </p><p><span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence." style="cursor:help;">Les effets sur la santé du yoga ont donc fait l'objet de quelques études scientifiques</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[réf. nécessaire]</a></sup>. Des effets ont été suggérés par certaines études, mais remis en cause du fait de biais méthodologiques. Le yoga peut être recommandé pour son effet relaxant, réducteur de stress, et l'amélioration de certains symptômes du <a href="/wiki/Syndrome_pr%C3%A9menstruel" title="Syndrome prémenstruel">syndrome prémenstruel</a><sup id="cite_ref-duplerfrey_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-duplerfrey-101"><span class="cite_crochet">[</span>101<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est considéré comme une activité ayant un faible impact, pouvant amener des bénéfices semblables à ceux d'autres exercices physiques de qualité, avec une amélioration de l'adresse et de l'état physique général, une réduction du stress et une amélioration de problèmes liés à la sédentarité. Il est particulièrement mis en avant comme physiothérapie, une activité rééquilibrant et renforçant les différentes parties du corps<sup id="cite_ref-duplerfrey_101-1" class="reference"><a href="#cite_note-duplerfrey-101"><span class="cite_crochet">[</span>101<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le yoga pourrait améliorer l'état physique des patients soignés du cancer, bien que la réalité de ces bénéfices ne soit pas encore démontrée et demande confirmation<sup id="cite_ref-kellysmithetcmed_102-0" class="reference"><a href="#cite_note-kellysmithetcmed-102"><span class="cite_crochet">[</span>102<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Schizophrenia_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schizophrenia-103"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Des recherches indiquent que le yoga pourrait être utile, en complément d'autres traitements, pour traiter la <a href="/wiki/Schizophr%C3%A9nie" title="Schizophrénie">schizophrénie</a><sup id="cite_ref-Schizophrenia_103-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schizophrenia-103"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et pourrait avoir des effets positifs sur la santé mentale, bien que la qualité de ces recherches soit faible<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite_crochet">[</span>104<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 2015, l'Australian Government's Department of Health a publié une étude pour déterminer si les thérapies alternatives pouvaient être remboursées par l'assurance maladie. Le yoga est l'une des 17 pratiques pour lesquelles aucune preuve d'efficacité n'a pu être démontrée<sup id="cite_ref-aus17_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-aus17-105"><span class="cite_crochet">[</span>105<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le gouvernement australien a donc qualifié le yoga de pratique non éligible au remboursement par l'assurance maladie, précisant que « les fonds de l'assurance maladie doivent être employés de manière appropriée et non pour des thérapies dont l'effet n'est pas prouvé »<sup id="cite_ref-nosubsidy_106-0" class="reference"><a href="#cite_note-nosubsidy-106"><span class="cite_crochet">[</span>106<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adultes">Adultes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Adultes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Adultes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Si une partie du corps médical considère que les résultats de la recherche sur le yoga sont significatifs, d'autres signalent les nombreux biais qui entachent ces résultats. La plupart des recherches sur le yoga consiste en des études préliminaires ou des essais cliniques de faible qualité méthodologique, avec des cohortes trop petites, une mauvaise <a href="/wiki/Casualisation" title="Casualisation">randomisation</a> ou une absence de <a href="/wiki/%C3%89tude_randomis%C3%A9e_en_double_aveugle" title="Étude randomisée en double aveugle">protocole en double aveugle</a>, et de hauts risques de biais<sup id="cite_ref-Krisanaprakornkit2010_107-0" class="reference"><a href="#cite_note-Krisanaprakornkit2010-107"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite_crochet">[</span>108<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite_crochet">[</span>109<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une étude de 2013 montre une efficacité à court terme du yoga pour les <a href="/wiki/Lombalgie" title="Lombalgie">lombalgies</a> et, avec un niveau de preuve faible, à long terme<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite_crochet">[</span>110<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une autre étude montre au contraire que le yoga peut provoquer ou aggraver des blessures et des douleurs lombaires<sup id="cite_ref-swain_111-0" class="reference"><a href="#cite_note-swain-111"><span class="cite_crochet">[</span>111<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Des cliniciens ont cité des études étudiant les effets du yoga sur les patients traités pour le cancer pour diminuer la dépression, l'insomnie, la douleur, la fatigue et augmenter le contrôle sur l'anxiété<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite_crochet">[</span>112<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. D'autres ont critiqué la qualité de ces recherches, et l'incertitude de la preuve des effets<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite_crochet">[</span>113<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Une méta-étude systématique de 2016 a montré l'absence d'efficacité du yoga pour les <a href="/wiki/Syndrome_m%C3%A9tabolique" title="Syndrome métabolique">syndromes métaboliques</a><sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite_crochet">[</span>114<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Blessures">Blessures</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : Blessures" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : Blessures"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Des pratiquants du yoga peuvent souffrir de blessures physiques analogues à celles des sportifs. Une étude australienne de suivi de 2567 pratiquants a montré qu'environ 20 % ont été blessés pendant leur pratique du yoga. Dans les 12 derniers mois, 4,6 % ont souffert d'une blessure entraînant des douleurs de longue durée ou demandant un traitement médical. Les postures sur la tête (<a href="/w/index.php?title=Shirshasana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shirshasana (page inexistante)">shirshasana</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/shirshasana" class="extiw" title="en:shirshasana"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « shirshasana »">(en)</span></a>), de la chandelle (<a href="/wiki/Sarvangasana" title="Sarvangasana">sarvangasana</a>), de flexions vers l'avant ou vers l'arrière, comme la posture de la charrue (<a href="/wiki/Halasana" title="Halasana">halasana</a>) ou la posture de la sauterelle (<a href="/w/index.php?title=Salabhasana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Salabhasana (page inexistante)">salabhasana</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/salabhasana" class="extiw" title="en:salabhasana"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « salabhasana »">(en)</span></a>), et d'<a href="/wiki/%C3%89quilibre_sur_les_mains" class="mw-redirect" title="Équilibre sur les mains">équilibre sur les mains</a>, sont les positions qui ont provoqué le plus de blessures<sup id="cite_ref-IJOY2012No2_115-0" class="reference"><a href="#cite_note-IJOY2012No2-115"><span class="cite_crochet">[</span>115<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Plusieurs autres études ont aussi montré que le yoga peut entraîner des blessures<sup id="cite_ref-NTYM01512_116-0" class="reference"><a href="#cite_note-NTYM01512-116"><span class="cite_crochet">[</span>116<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Science_of_Yoga_117-0" class="reference"><a href="#cite_note-Science_of_Yoga-117"><span class="cite_crochet">[</span>117<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Guardian011412_118-0" class="reference"><a href="#cite_note-Guardian011412-118"><span class="cite_crochet">[</span>118<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les principales raisons évoquées par les experts tenant de cette pratique pour justifier ces effets négatifs sont l'esprit de compétition des débutants et la mauvaise qualification des instructeurs. La demande croissante, de nombreuses personnes sont certifiées instructeurs, bien qu'ayant un entraînement insuffisant. Toutes ne sont pas capables d'évaluer la condition physique d'un débutant ni de lui conseiller de ne pas abuser de certaines positions ou d'utiliser des supports adéquats pour éviter les blessures. Un débutant peut ainsi surestimer les capacités de son corps et lutter pour réaliser des positions avancées, alors que leur corps n'est pas encore assez flexible ou assez fort<sup id="cite_ref-NTYM01512_116-1" class="reference"><a href="#cite_note-NTYM01512-116"><span class="cite_crochet">[</span>116<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Des <a href="/wiki/Dissection_art%C3%A9rielle" title="Dissection artérielle">dissections artérielles</a> vertébrales peuvent subvenir de la rotation du cou lorsque celui-ci est étiré. Cela peut se produire dans de nombreuses situations, dont certaines pratiques de yoga. C'est une affection grave qui peut entraîner un <a href="/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral" title="Accident vasculaire cérébral">accident vasculaire cérébral</a><sup id="cite_ref-AS2000_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-AS2000-119"><span class="cite_crochet">[</span>119<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-PMJ1984_120-0" class="reference"><a href="#cite_note-PMJ1984-120"><span class="cite_crochet">[</span>120<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Des cas de déchirures du <a href="/wiki/Labrum" class="mw-redirect" title="Labrum">labrum acétabulaire</a> provoquées par la pratique du yoga ont été rapportées<sup id="cite_ref-CiOS2009_121-0" class="reference"><a href="#cite_note-CiOS2009-121"><span class="cite_crochet">[</span>121<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Enfants">Enfants</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Enfants" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Enfants"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Comme le yoga est souvent présenté comme un excellent exercice pour les enfants, comme exercice physique ou respiratoire, pour accentuer l'attention mentale ou diminuer le stress, de nombreuses écoles américaines ont envisagé de l'inclure dans leurs programmes d'éducation physique. Des parents d'élèves ont intenté une action contre le district d'Encenitas, Californie, critiquant le fait que cette pratique est intrinsèquement religieuse et ne devrait pas faire partie des programmes d'éducation financés par l'État. La San Diego Superior Court Judge a toutefois rendu un avis favorable à la pratique du yoga<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite_crochet">[</span>122<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Cet article est partiellement ou en totalité issu de l’article de Wikipédia en anglais intitulé <span class="plainlinks">« <a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yoga?oldid=833001570">Yoga</a> » <small>(<a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yoga?action=history">voir la liste des auteurs</a>)</small></span>. (pour la partie Effets sur la santé)</li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222998893">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style=""><ol class="references"> <li id="cite_note-TSHD-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-TSHD_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-TSHD_1-1">b</a> et <a href="#cite_ref-TSHD_1-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><i><a href="/wiki/The_Sanskrit_Heritage_Dictionary" class="mw-redirect" title="The Sanskrit Heritage Dictionary">The Sanskrit Heritage Dictionary</a></i> de <a href="/wiki/G%C3%A9rard_Huet" title="Gérard Huet">Gérard Huet</a></span> </li> <li id="cite_note-Angot2008-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Angot2008_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-Angot2008_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-Angot2008_2-2">c</a> et <a href="#cite_ref-Angot2008_2-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Angot2008"><span class="ouvrage" id="Michel_Angot2008"><a href="/wiki/Michel_Angot" class="mw-redirect" title="Michel Angot">Michel Angot</a>, <cite class="italique">Le Yoga-Sutra de Patanjali, suivi du Yoga-Bhashya de Vyasa</cite>, <a href="/wiki/Les_Belles_Lettres" title="Les Belles Lettres">Les Belles Lettres</a>, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 189<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Yoga-Sutra+de+Patanjali%2C+suivi+du+Yoga-Bhashya+de+Vyasa&rft.pub=Les+Belles+Lettres&rft.aulast=Angot&rft.aufirst=Michel&rft.date=2008&rft.pages=189&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">qui reconnait l'autorité du <a href="/wiki/Veda" title="Veda">Veda</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">Informations <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/yoga/0">lexicographiques</a> et <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/etymologie/yoga/0">étymologiques</a> de « yoga » dans le <i><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></i>, sur le site du <a href="/wiki/Centre_national_de_ressources_textuelles_et_lexicales" title="Centre national de ressources textuelles et lexicales">Centre national de ressources textuelles et lexicales</a></span> </li> <li id="cite_note-Bellinger-5"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Bellinger_5-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Bellinger_5-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Gerhard J. Bellinger, l'<i>Encyclopédie des religions</i>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-253-13111-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-253-13111-3"><span class="nowrap">2-253-13111-3</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-Yoga,_une_histoire-monde-6"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-0">a</a> <a href="#cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Yoga,_une_histoire-monde_6-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kock2019"><span class="ouvrage" id="Marie_Kock2019">Marie Kock, <cite class="italique">Yoga, une histoire-monde. De Bikram aux Beatles, du LSD à la quête de soi : le récit d’une conquête</cite>, <a href="/wiki/La_D%C3%A9couverte" title="La Découverte">La Découverte</a>, <time>2019</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+une+histoire-monde.+De+Bikram+aux+Beatles%2C+du+LSD+%C3%A0+la+qu%C3%AAte+de+soi&rft.pub=La+D%C3%A9couverte&rft.stitle=le+r%C3%A9cit+d%E2%80%99une+conqu%C3%AAte&rft.aulast=Kock&rft.aufirst=Marie&rft.date=2019&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.leparisien.fr/laparisienne/societe/tendances/le-21-juin-decretee-journee-internationale-du-yoga-par-l-onu-12-12-2014-4369269.php"><cite style="font-style:normal;">Le 21 juin décrétée journée internationale du yoga par l'ONU</cite></a> », sur <span class="italique">La Parisienne</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-12-12" data-sort-value="2014-12-12">12 décembre 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-06-03" data-sort-value="2019-06-03">3 juin 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:0_8-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Svātmārāma1974">Svātmārāma 1974</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 29</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">Michel Angot, <i>Le Yoga-Sūtra de Patañjali - Le Yoga-Bhāṣsya de Vyasa</i>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 14</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Louis Renou, <i>Grammaire sanskrite élémentaire</i>, page 17, J. Maisonneuve, Paris 1978.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean Varenne, <i>Grammaire du sanskrit</i>, page 37, Presses Universitaires de France, Paris 1971.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">J. P. Mallory et D. Q. Adams, <i>The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world</i>, Oxford University Press, page 248.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text">Y-S I, 1 : « yogaś cittavṛttinirodhaḥ »</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean Hébert et Jean Varenne, <i>Vocabulaire de l'hindouisme</i>, Dervy, 1985, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 117.</span> </li> <li id="cite_note-Le-Monde-30-08-2020-15"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-0">a</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-1">b</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-2">c</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-3">d</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-4">e</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-5">f</a> <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-6">g</a> et <a href="#cite_ref-Le-Monde-30-08-2020_15-7">h</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Marie_Kock_recueillis_par_Jérémy_André2020"><span class="ouvrage" id="Propos_de_Marie_Kock_recueillis_par_Jérémy_André2020">Propos de Marie Kock recueillis par Jérémy André, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/le-monde-des-religions/article/2020/08/30/non-le-yoga-n-est-pas-une-tradition-inchangee-depuis-des-millenaires_6050347_6038514.html"><cite style="font-style:normal;">Non, le yoga n’est pas une tradition inchangée depuis des millénaires</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2020-08-30" data-sort-value="2020-08-30">30 août 2020</time></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple dans le <i><a href="/wiki/Visuddhimagga" title="Visuddhimagga">Visuddhimagga</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nyanatiloka1995"><a href="/wiki/Nyanatiloka" title="Nyanatiloka">Nyanatiloka</a>, <cite class="italique">Vocabulaire pali-français des termes bouddhiques</cite>, Adyar, <time>1995</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vocabulaire+pali-fran%C3%A7ais+des+termes+bouddhiques&rft.pub=Adyar&rft.au=Nyanatiloka&rft.date=1995&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Loth2003"><span class="ouvrage" id="Anne-Marie_Loth2003">Anne-Marie Loth, <cite class="italique">Védisme et hindouisme : du divin et des dieux</cite>, Chapitre douze, <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=OP8_WoIVcRQC&pg=PA12&dq=Mohenjo-Daro+yoga">présentation en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">12-13</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=V%C3%A9disme+et+hindouisme&rft.pub=Chapitre+douze&rft.stitle=du+divin+et+des+dieux&rft.aulast=Loth&rft.aufirst=Anne-Marie&rft.date=2003&rft.pages=12-13&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Michel_MOURRE-19"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Michel_MOURRE_19-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Michel_MOURRE_19-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Pages 62, 63, 109, 123 & 130, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Michel Mourre, <i>Les religions et les philosophies de l'Asie</i>, Éd. la table ronde, Paris, 1998, 464 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7103-0841-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7103-0841-X"><span class="nowrap">2-7103-0841-X</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Il faut cependant noter que la théorie de l'Invasion Aryenne est de plus en plus contestée dans les différentes écoles d'historiens contemporains même si elle a été très en vogue au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle (<i>L'Inde et l'invasion de nulle part, Paris, Les Belles Lettres</i>, 2006, Michel Danino ; <i>Un autre regard sur l’Inde</i>, éd. du Tricorne, François Gautier)</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Trad. L. Renou, <i>L'Inde classique</i>, t. I, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 279, (667 pages, éd. Jean Maisonneuve, 1990 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7200-1035-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7200-1035-9"><span class="nowrap">2-7200-1035-9</span></a>)</small>)</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans la Chandogya Upanishad 6. XIV-6 : « Pendant le sommeil, tous les êtres vivants baignent dans le brahman, le Soi unique, mais commun à tous et ils oublient l'être particulier qu’ils se croient être dans l'état de veille. ». <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Gilles Farcet, <i>Les UPANISHADS Collectif</i>, 125 pages, éditeur : Altess, 1999 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-905219-38-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-905219-38-6"><span class="nowrap">2-905219-38-6</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text">Précisons que la mention par exemple : Y.S. 2-30, signifie : <i>yoga-sûtra</i> Chapitre II aphorisme 30.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Françoise Mazet, <i>yoga-sutras de Patañjali</i>, éd. Albin Michel, coll. "Spiritualités vivantes", Paris, 1991, 217 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-226-05247-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-226-05247-X"><span class="nowrap">2-226-05247-X</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Reprise des titres de chapitres de Jean Papin, <i>La Voie du yoga</i>, cf. biblio. <i>infra</i>. s</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text">Y. S. 1-1 : Atha yogânushâsanam.</span> </li> <li id="cite_note-Y._S._1-2-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Y._S._1-2_27-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Y. S. 1-2 : Le yoga est la cessation des activités du mental</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text">Y. S. 1-3 : Alors le témoin est établi dans sa vraie nature. Autre formulation : ainsi le Soi se révèle.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text">Y. S. 1-4 : Dans le cas contraire, il y a identification avec l’activité du mental.</span> </li> <li id="cite_note-Esnoul-1976-30"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Esnoul-1976_30-0">a</a> <a href="#cite_ref-Esnoul-1976_30-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Esnoul-1976_30-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>La Bhagavad Gîtâ</i>, traduction et commentaires par <a href="/wiki/Anne-Marie_Esnoul" title="Anne-Marie Esnoul">Anne-Marie Esnoul</a> et <a href="/wiki/Olivier_Lacombe" title="Olivier Lacombe">Olivier Lacombe</a>, Seuil, 1976, « Introduction ».</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text">Robert Charles Zaehner, <i>The Bhagavad-Gita</i>. Oxford University Press. 1973. <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 7 : <span class="citation">« Une date ne peut pas être donnée avec certitude. Il semble certain, cependant, que le texte a été écrit plus tard que les <a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishad</a> classiques […] On ne se tromperait pas beaucoup en la situant entre les <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles avant Jésus-Christ »</span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">« La grande distinction de la Kriyâ (l'action) et du Yôga (la méditation) est, on le sait, familière au Brâhmanisme. »</span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">« Les mounis de l'Inde ont regardé le yoga, c'est-à-dire la dévotion, ou mieux encore l'union (1), comme la vertu tout entière la libération finale n'est acquise selon eux, que par la science qui, dans leur système, se réduit à l'extase »</span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Besaw2014"><span class="ouvrage" id="Kelsie_Besaw2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kelsie <span class="nom_auteur">Besaw</span>, <cite class="italique" lang="en">The Little Red Book of Yoga Wisdom</cite>, Simon and Schuster, <time class="nowrap" datetime="2014-01-07" data-sort-value="2014-01-07">7 janvier 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781628738704" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781628738704"><span class="nowrap">9781628738704</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=TFyCDwAAQBAJ&pg=PT10">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 10<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Little+Red+Book+of+Yoga+Wisdom&rft.pub=Simon+and+Schuster&rft.aulast=Besaw&rft.aufirst=Kelsie&rft.date=2014-01-07&rft.pages=10&rft.isbn=9781628738704&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DTFyCDwAAQBAJ%26pg%3DPT10&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-singleton-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-singleton_35-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Singleton"><span class="ouvrage" id="Mark_Singleton"><a href="/w/index.php?title=Mark_Singleton_(yoga_scholar)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mark Singleton (yoga scholar) (page inexistante)">Mark Singleton</a>, <cite class="italique">Yoga Body. The Origin of Modern Posture Practice</cite>, <a href="/wiki/Oxford_University_Press" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>, 2010 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-539535-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-539535-8"><span class="nowrap">978-0-19-539535-8</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 52<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga+Body.+The+Origin+of+Modern+Posture+Practice&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.aulast=Singleton&rft.aufirst=Mark&rft.pages=52&rft.isbn=978-0-19-539535-8&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-RamboFarhadian2014-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-RamboFarhadian2014_36-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="RamboFarhadian2014"><span class="ouvrage" id="Lewis_R._RamboCharles_E._Farhadian2014">Lewis R. Rambo et Charles E. Farhadian, <cite class="italique">The Oxford Handbook of Religious Conversion</cite>, <a href="/wiki/Oxford_University_Press" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>, <time class="nowrap" datetime="2014-03-03" data-sort-value="2014-03-03">3 mars 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-971354-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-971354-7"><span class="nowrap">978-0-19-971354-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=U03gAgAAQBAJ&pg=PA1">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 1<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Religious+Conversion&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.aulast=Rambo&rft.aufirst=Lewis+R.&rft.au=Charles+E.+Farhadian&rft.date=2014-03-03&rft.pages=1&rft.isbn=978-0-19-971354-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="De_Michelis2004"><span class="ouvrage" id="Elizabeth_De_Michelis2004">Elizabeth <span class="nom_auteur">De Michelis</span>, <cite class="italique"><a href="/w/index.php?title=A_History_of_Modern_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="A History of Modern Yoga (page inexistante)">A History of Modern Yoga</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/A_History_of_Modern_Yoga" class="extiw" title="en:A History of Modern Yoga"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « A History of Modern Yoga »">(en)</span></a></cite>, Continuum, <time>2004</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 123-126, 149-180<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%3AA+History+of+Modern+Yoga%C2%A0%28en%29Cat%C3%A9gorie%3AArticle+contenant+un+appel+%C3%A0+traduction+en+anglais&rft.pub=Continuum&rft.aulast=De+Michelis&rft.aufirst=Elizabeth&rft.date=2004&rft.pages=123-126%2C+149-180&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-HistoireMonde-38"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-HistoireMonde_38-0">a</a> et <a href="#cite_ref-HistoireMonde_38-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Confavreux2019"><span class="ouvrage" id="Joseph_Confavreux2019">Joseph Confavreux, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediapart.fr/journal/culture-idees/290719/le-yoga-une-histoire-monde-et-un-projet-nationaliste"><cite style="font-style:normal;">Le yoga: une histoire-monde et un projet nationaliste</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Mediapart" title="Mediapart">Mediapart</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2019-07-29" data-sort-value="2019-07-29">29 juillet 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-29" data-sort-value="2019-07-29">29 juillet 2019</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Goldberg2014"><span class="ouvrage" id="Michelle_Goldberg2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais américain">(en-US)</abbr> Michelle <span class="nom_auteur">Goldberg</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newyorker.com/business/currency/iyengar-invention-yoga"><cite style="font-style:normal;" lang="en-us">Iyengar and the Invention of Yoga</cite></a> », sur <span class="italique">The New Yorker</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-08-23" data-sort-value="2014-08-23">23 août 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-08-30" data-sort-value="2020-08-30">30 août 2020</time>)</small></span></span> : <span class="citation not_fr_quote" lang="en">« <span class="italique">Until the twentieth century, educated Indians and Westerners alike tended to disdain the occult practices denoted by the term "hatha yoga." “We have nothing to do with it here, because its practices are very difficult and cannot be learnt in a day, and, after all, do not lead to much spiritual growth,” wrote Swami Vivekananda, who did much to popularize yoga philosophy in the West with his 1896 book, “Raja Yoga.” Only in the modern era has hatha yoga been transformed into a wholesome, accessible regimen for health and well-being. A central figure in this transformation was B. K. S. Iyengar, the author of the 1966 yoga bible “Light on Yoga,” who died this week at the age of ninety-five.</span> »</span>.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wilkins2009"><span class="ouvrage" id="Robert_Wilkins2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Robert <span class="nom_auteur">Wilkins</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2009/jun/08/k-pattabhi-jois-obituary-yoga"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Obituary: K Pattabhi Jois</cite></a> », sur <span class="italique">the Guardian</span>, <time class="nowrap" datetime="2009-06-07" data-sort-value="2009-06-07">7 juin 2009</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-08-30" data-sort-value="2020-08-30">30 août 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pandya2018"><span class="ouvrage" id="Meenal_Atul_Pandya2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Meenal Atul <span class="nom_auteur">Pandya</span>, <cite class="italique" lang="en">Indian Americans of Massachusetts</cite>, Arcadia Publishing, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-62585-944-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-62585-944-0"><span class="nowrap">978-1-62585-944-0</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=zA5bDwAAQBAJ&pg=PA29">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 29<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Indian+Americans+of+Massachusetts&rft.pub=Arcadia+Publishing&rft.aulast=Pandya&rft.aufirst=Meenal+Atul&rft.date=2018&rft.pages=29&rft.isbn=978-1-62585-944-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wright2014"><span class="ouvrage" id="Gary_Wright2014">Gary <span class="nom_auteur">Wright</span>, <cite class="italique">Dream Weaver : A Memoir; Music, Meditation, and My Friendship with George Harrison</cite>, TarcherPerigee, <time>2014</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dream+Weaver+%3A+A+Memoir%3B+Music%2C+Meditation%2C+and+My+Friendship+with+George+Harrison&rft.pub=TarcherPerigee&rft.aulast=Wright&rft.aufirst=Gary&rft.date=2014&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2011">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.courrierinternational.com/article/2011/04/14/a-qui-appartient-le-yoga"><cite style="font-style:normal;">A qui appartient le yoga ?</cite></a> », sur <span class="italique">Courrier international</span>, <time class="nowrap" datetime="2011-04-14" data-sort-value="2011-04-14">14 avril 2011</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-02-09" data-sort-value="2019-02-09">9 février 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais britannique">(en-GB)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-40354525"><cite style="font-style:normal;" lang="en-gb">How did yoga conquer the world and what's changed?</cite></a> », sur <span class="italique">BBC</span>, <time class="nowrap" datetime="2017-06-22" data-sort-value="2017-06-22">22 juin 2017</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-06-03" data-sort-value="2019-06-03">3 juin 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.levif.be/international/un-gourou-espere-reunir-plus-de-35-millions-de-personnes/"><cite style="font-style:normal;">Un gourou espère réunir plus de 3,5 millions de personnes</cite></a> », sur <span class="italique">Le Vif</span>, <time class="nowrap" datetime="2016-03-10" data-sort-value="2016-03-10">10 mars 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-05-08" data-sort-value="2024-05-08">8 mai 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.leparisien.fr/laparisienne/actualites/le-21-juin-decretee-journee-internationale-du-yoga-par-l-onu-12-12-2014-4369269.php"><cite style="font-style:normal;">Le 21 juin décrétée journée internationale du yoga par l'ONU</cite></a> », sur <span class="italique">leparisien.fr</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-12-12" data-sort-value="2014-12-12">12 décembre 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-05-08" data-sort-value="2024-05-08">8 mai 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lefigaro.fr/international/2014/11/10/01003-20141110ARTFIG00203-en-inde-le-yoga-obtient-son-ministere.php"><cite style="font-style:normal;">En Inde, le yoga obtient son ministère</cite></a> », sur <span class="italique">Le Figaro</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-11-10" data-sort-value="2014-11-10">10 novembre 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-05-08" data-sort-value="2024-05-08">8 mai 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017"><span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.humanite.fr/inde-le-yoga-une-arme-du-nationalisme-hindou-637878"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">Inde. Le yoga, une arme du nationalisme hindou</cite></a> »<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/https://www.humanite.fr/inde-le-yoga-une-arme-du-nationalisme-hindou-637878">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=https://www.humanite.fr/inde-le-yoga-une-arme-du-nationalisme-hindou-637878">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/https://www.humanite.fr/inde-le-yoga-une-arme-du-nationalisme-hindou-637878">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&q=cache:https://www.humanite.fr/inde-le-yoga-une-arme-du-nationalisme-hindou-637878">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J'ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire ?</a>)</sup></span>, sur <span class="italique">L'Humanité</span>, <time class="nowrap" datetime="2017-06-22" data-sort-value="2017-06-22">22 juin 2017</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-02-09" data-sort-value="2019-02-09">9 février 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unadfi.org/boutique/bulles/meditation-et-yoga/"><cite style="font-style:normal;">Méditation et Yoga</cite></a> », sur <span class="italique">unadfi.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-02-09" data-sort-value="2019-02-09">9 février 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unadfi.org/groupes-et-mouvances/les-faces-cachees-du-yoga-et-de-la-meditation/"><cite style="font-style:normal;">Les faces cachées du yoga et de la méditation</cite></a> », sur <span class="italique">unadfi.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-02-09" data-sort-value="2019-02-09">9 février 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Mathilde_Damgé-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Mathilde_Damgé_51-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Damgé2021"><span class="ouvrage" id="Mathilde_Damgé2021">Mathilde Damgé, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2021/08/22/le-yoga-nouvelle-porte-d-entree-aux-derives-complotistes-et-sectaires_6092024_4355770.html"><cite style="font-style:normal;">Le yoga, nouvelle porte d’entrée aux dérives complotistes et sectaires</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2021-08-22" data-sort-value="2021-08-22">22 août 2021</time></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-Yann_Bouchez-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Yann_Bouchez_52-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bouchez2021"><span class="ouvrage" id="Yann_Bouchez2021">Yann Bouchez, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/societe/article/2021/03/20/prison-ferme-requise-contre-le-maitre-yogi-exile-dans-le-poitou_6073833_3224.html"><cite style="font-style:normal;">Prison ferme requise contre le maître yogi exilé dans le Poitou</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2021-03-20" data-sort-value="2021-03-20">20 mars 2021</time></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-Bivolaru-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bivolaru_53-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Monde_&_AFP2023"><span class="ouvrage" id="Le_Monde_&_AFP2023">Le Monde & AFP, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/societe/article/2023/11/28/une-secte-internationale-de-yoga-demantelee-son-gourou-et-quarante-personnes-arretes_6202765_3224.html"><cite style="font-style:normal;">Une secte internationale de yoga démantelée, son gourou et quarante personnes arrêtés</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2023-11-28" data-sort-value="2023-11-28">28 novembre 2023</time></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Alain Daniélou, <i>Yoga, méthode de réintégration</i>, Éd. L'Arche, Paris, 1997, 216 p. p. 32. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-85181-022-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-85181-022-7"><span class="nowrap">2-85181-022-7</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arbre-de-bo.com/samkhya.htm">Sâmkhya</a></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Jean Papin, <i>La voie du yoga</i>, Éd. Dervy, Paris, 1990, 280 p. p. 37, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-85076-171-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-85076-171-0"><span class="nowrap">2-85076-171-0</span></a>)</small>. <dl><dd>Y.S. 2-5 : La Nescience repose sur la confusion entre le transitoire et l'éternel, le pur et l'impur, le tourment et le bonheur, l'impermanence et la stabilité du Soi (Puruṣa).</dd></dl> </span></li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Françoise Mazet, <i>Yoga Sutras de Patañjali</i>, Éd. Albin Michel, Paris, 1991, 217 p. p. 82. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-226-05247-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-226-05247-X"><span class="nowrap">2-226-05247-X</span></a>)</small>. <dl><dd>Y.S. 2-15 : Pour le sage tout est souffrance issue du changement, du remords, des habitudes et du conflit des gunas, souvent en opposition.</dd></dl> </span></li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text">Les cinq <i>kleshas</i> ou afflictions du mental que décrit Patañjali dans les <i>Yoga-Sûtra</i> (Y.S. II-3).</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">pages : 102 et 104, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Swami Lakshman Ji, <i>Le Sivaïsme du Cachemire</i>, Éd. Les Deux Océans, 2000, 142p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-86681-030-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-86681-030-9"><span class="nowrap">2-86681-030-9</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans la <i><a href="/wiki/Chandogya_Upanishad" class="mw-redirect" title="Chandogya Upanishad">Chandogya Upanishad</a></i>, Uddalaka Aruni tente de faire comprendre pratiquement comment l'Absolu imprègne toute chose. Il propose à son fils de mettre une pincée de sel dans un verre d’eau et après avoir goûté par partie tout le verre, le fils conclut : « La moindre goutte était salée. » Uddalaka Aruni explique ainsi la métaphore : « De même, mon fils, en vérité l'Être pur imprègne tout, que tu le perçoives ou non. Cet Être qui est l'essence la plus subtile de toute création, la réalité suprême, le Soi de tout ce qui existe, Shvetaketu » (<i>Chandogya Upanishad</i> 6. XIV. 3, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Gilles Farcet, <i>Les UPANlSHADS Collectif</i>, 125 pages, Éditeur : Altess, 1999, Français, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-905219-38-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-905219-38-6"><span class="nowrap">2-905219-38-6</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text">Tu es le Soi ; le mantra <i>Tat tvam asi</i> (तत्त्वमसि : « Tu es Cela »), célèbre cette unité de la création avec son créateur, qu'il soit personnel ou impersonnel.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text">Page 2 : <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Sandra Anderson et Rolf Sovik, <i>Le Yoga : Maîtriser les postures de base</i>, 235 pages, Éditions de l'Homme, 1985, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7619-1690-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7619-1690-5"><span class="nowrap">2-7619-1690-5</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text">PHILOS. : Doctrine qui admet l'existence d'un Dieu unique et personnel comme cause transcendante du monde (Morf. Philos. 1980) Informations <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/théisme/0">lexicographiques</a> et <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/etymologie/théisme/0">étymologiques</a> de « théisme » dans le <i><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></i>, sur le site du <a href="/wiki/Centre_national_de_ressources_textuelles_et_lexicales" title="Centre national de ressources textuelles et lexicales">Centre national de ressources textuelles et lexicales</a></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text">S’il est possible à travers les différents textes sacrés de l’Inde de trouver des éléments appartenant au yoga, il ne faut pas oublier que cette discipline est avant tout véhiculée par les ascètes. À travers les âges, ils ont permis la transmission des techniques yogiques tout en restant autonomes vis-à-vis de la religion orthodoxe. Celle-ci a essayé d’assimiler les différents éléments constituant le yoga en les intégrant dans leur point de vue. Mais le yoga est avant tout une voie personnelle d’expérimentation directe qui ne nécessite pas l’adhésion à un système religieux… Seulement, il est important de savoir qu’en Inde, la mise par écrit d’idées et de pratiques ne correspond nullement à leur apparition. Le yoga est apparu progressivement dans les textes parce qu’il a pris de plus en plus d'importance. Il est donc devenu difficile à la religion orthodoxe et institutionnalisée de ne pas prendre en compte cette voie. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arbre-de-bo.com/joomla/index.php?option=com_content&task=view&id=78&Itemid=28&limit=1&limitstart=1">arbre-de-bo.com</a></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Upanishads du yoga</i>, Jean Varenne, éditions Gallimard, Connaissance de l'Orient, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-07-071953-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-07-071953-7"><span class="nowrap">2-07-071953-7</span></a>)</small>, page 46.</span> </li> <li id="cite_note-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley-66"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-0">a</a> <a href="#cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-1">b</a> et <a href="#cite_ref-De_Katmandou_à_la_Silicon_Valley_66-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Fahsi2023"><span class="ouvrage" id="Zineb_Fahsi2023">Zineb Fahsi, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2023/08/FAHSI/66016"><cite style="font-style:normal;">De Katmandou à la Silicon Valley : Et le yoga sauvera le monde</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde_diplomatique" title="Le Monde diplomatique">Le Monde diplomatique</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2023-08" data-sort-value="2023-08">août 2023</time></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-Luckmann-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Luckmann_67-0">↑</a> </span><span class="reference-text"> Thomas Luckmann, <i>The Invisible Religion. The Transformation of Symbols in Industrial Society</i>, MacMillan Publishing Company, Canterbury, 1967.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.courrierinternational.com/revue-de-presse/travail-des-cabines-zen-dans-les-entrepots-amazon-meme-les-dystopies-navaient-pas">Des “cabines zen” dans les entrepôts Amazon : même les dystopies n’avaient pas osé</a> », <i><a href="/wiki/Courrier_international" title="Courrier international">Courrier international</a></i>, 28 mai 2021.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Satyananda_Saraswati" class="mw-redirect" title="Satyananda Saraswati">Swami Satyananda Saraswati</a>, <i>Asana, Pranayama, Mudra, Bandha</i>, p. 16, 19 et 20, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-905892-02-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-905892-02-1"><span class="nowrap">2-905892-02-1</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Le Yoga, Guide complet et progressif</i>, Centre Sivananda, p. 7. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-221-04552-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-221-04552-1"><span class="nowrap">2-221-04552-1</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.zenngo.fr/guide-voyage/guide-bien-etre/details/108/391-journee-mondiale-du-yoga-21-juin.html"><cite style="font-style:normal;">Soyez Zen, le 21 Juin c'est (aussi) la journée mondiale du yoga !</cite></a> », sur <span class="italique">zenngo.fr</span>, <time class="nowrap" datetime="2017-06-20" data-sort-value="2017-06-20">20 juin 2017</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-06-20" data-sort-value="2017-06-20">20 juin 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="FaynerPochep2018"><span class="ouvrage" id="Elsa_FaynerPochep2018">Elsa <span class="nom_auteur">Fayner</span> et Pochep, « <cite style="font-style:normal">Y croire ou pas</cite> », <i><a href="/wiki/La_Revue_dessin%C3%A9e" title="La Revue dessinée">La Revue dessinée</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 21,‎ <time>2018</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 148 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/979-10-92530-36-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/979-10-92530-36-0"><span class="nowrap">979-10-92530-36-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Y+croire+ou+pas&rft.jtitle=La+Revue+dessin%C3%A9e&rft.issue=21&rft.aulast=Fayner&rft.aufirst=Elsa&rft.au=Pochep&rft.date=2018&rft.pages=148&rft.isbn=979-10-92530-36-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text">David Frawley, <i>Yoga et Ayurveda</i>, page 79</span> </li> <li id="cite_note-Frawley-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Frawley_74-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Pages 79 à 87, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> David Frawley, <i>Yoga et Ayurveda</i>, Éd. Turiya, 2004, 400 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-9518019-0-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-9518019-0-4"><span class="nowrap">2-9518019-0-4</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text">Exemples de thèmes communs aux Y.S. et au yoga tibétain, page : 54 : " Pour un intellect supérieur, la meilleure pratique religieuse est de s'abstenir de tout <i>désir</i> et de toute entreprise de ce monde, en considérant toute chose terrestre comme inexistante… Pour les trois niveaux d'intellect, la meilleure indication du progrès spirituel est la diminution progressive des <i>passions obscurcissantes</i> et de <i>l'égoïsme</i>. ". <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Anonyme, <i>La Voie suprême selon le yoga tibétain</i>, Éd. Allia, 2005, 73p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2844851703" title="Spécial:Ouvrages de référence/2844851703"><span class="nowrap">2844851703</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Colette Poggi, <i>Les Œuvres de vie selon Abhinava Avagupta et Maître Eckhart</i>, Éd. Deux Océans, 2000, 247 p. p. 41-42, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2866810864" title="Spécial:Ouvrages de référence/2866810864"><span class="nowrap">2866810864</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Georg_Feuerstein" title="Georg Feuerstein">Georg Feuerstein</a>, <i>The Yoga Tradition: its history, literature, philosophy and practice</i>, p. 111, 1998 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/8120819233" title="Spécial:Ouvrages de référence/8120819233"><span class="nowrap">8120819233</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-Heisig-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Heisig_78-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Heinrich_Dumoulin" title="Heinrich Dumoulin">Heinrich Dumoulin</a>, <a href="/wiki/James_Heisig" title="James Heisig">James W. Heisig</a>, Paul F. Knitter, <i>Zen Buddhism: A History (India and China),</i> p. 22<i>,</i> 2005.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text">Glenn H. Mullins, <i>Readings on the Six Yogas of Naropa</i>Snow Lion Publications, Ithaca (États-Unis), 1997. 175p./ <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 34 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/1-55939-074-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/1-55939-074-3"><span class="nowrap">1-55939-074-3</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.federationyoga.qc.ca/page-yogas-corporel-02.html#Yoga_tibetain"><cite style="font-style:normal;">Quel yoga choisir ?</cite></a> », sur <span class="italique">www.federationyoga.qc.ca</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-05-08" data-sort-value="2024-05-08">8 mai 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Jainism The World of Conquerors</i>, par Natubhai Shah, volume I, pages 121 et suivantes, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/8120819381" title="Spécial:Ouvrages de référence/8120819381"><span class="nowrap">8120819381</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Jainism The World of Conquerors</i>, par Natubhai Shah, aux éditions Motilal Banarsidass Publishers, volume I, page 15, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/8120819381" title="Spécial:Ouvrages de référence/8120819381"><span class="nowrap">8120819381</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iiyoga.ca/cours.htm#egyptien">Institut International de Yoga (section Québec).</a></span> </li> <li id="cite_note-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra-84"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra_84-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Al-Bīrūnī's_Arabic_Version_of_Patañjali's_Yogasūtra_84-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PinesGelblumAl-BīrūniPatañjali1966"><span class="ouvrage" id="Shlomo_PinesTuvia_GelblumAl-BīrūniPatañjali1966">Shlomo <span class="nom_auteur">Pines</span>, Tuvia <span class="nom_auteur">Gelblum</span>, <span class="nom_auteur">Al-Bīrūni</span> et <span class="nom_auteur">Patañjali</span>, « <cite style="font-style:normal">Al-Bīrūnī's Arabic Version of Patañjali's "Yogasūtra"</cite> », <i>Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 29, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 2,‎ <time>1966</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">302–325</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0041-977X">0041-977X</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/611180">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-04-04" data-sort-value="2024-04-04">4 avril 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Al-B%C4%ABr%C5%ABn%C4%AB%27s+Arabic+Version+of+Pata%C3%B1jali%27s+%22Yogas%C5%ABtra%22&rft.jtitle=Bulletin+of+the+School+of+Oriental+and+African+Studies%2C+University+of+London&rft.issue=2&rft.aulast=Pines&rft.aufirst=Shlomo&rft.au=Gelblum%2C+Tuvia&rft.au=Al-B%C4%ABr%C5%ABni&rft.au=Pata%C3%B1jali&rft.date=1966&rft.volume=29&rft.pages=302%E2%80%93325&rft.issn=0041-977X&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a> </span><span class="reference-text">Satish Chandra (2007), Historiography, Religion, and State in Medieval India, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-8124100356" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-8124100356"><span class="nowrap">978-8124100356</span></a>)</small>, pages 135–136</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ernst2005"><span class="ouvrage" id="C.W._Ernst2005">C.W. <span class="nom_auteur">Ernst</span>, « <cite style="font-style:normal">Situating Sufism and Yoga</cite> », <i>Journal of the Royal Asiatic Society</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 15,‎ <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">15–43</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0035-869X">0035-869X</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017/S1356186304004675">10.1017/S1356186304004675</a></span>, <a href="/wiki/Semantic_Scholar" title="Semantic Scholar">S2CID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:53485495">53485495</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/BFBC851ADCEC24B0E08A8BDF10D4DCB7/S1356186304004675a.pdf/situating_sufism_and_yoga.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Situating+Sufism+and+Yoga&rft.jtitle=Journal+of+the+Royal+Asiatic+Society&rft.aulast=Ernst&rft.aufirst=C.W.&rft.date=2005&rft.volume=15&rft.pages=15%E2%80%9343&rft.issn=0035-869X&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FS1356186304004675&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fcore%2Fservices%2Faop-cambridge-core%2Fcontent%2Fview%2FBFBC851ADCEC24B0E08A8BDF10D4DCB7%2FS1356186304004675a.pdf%2Fsituating_sufism_and_yoga.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a> </span><span class="reference-text">Carl W. Ernst, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unc.edu/~cernst/pdf/UTRECHT.pdf">Persécution et circonspection dans le soufisme Shattari</a> , dans Islamic Mysticism Contested: Thirteen Centuries of Debate and Conflict (Éditeurs : Fred De Jong et Berndt Radtke), Brill, 1999</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.islam.gov.my/portal/lihat.php?jakim=3600"><cite style="font-style:normal;">Conférence de presse - Fatwa Yoga</cite></a> » <small class="plainlinks cachelinks">[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090106003351/http://www.islam.gov.my/portal/lihat.php?jakim=3600">archive du <time class="nowrap" datetime="2009-01-06" data-sort-value="2009-01-06">6 janvier 2009</time></a>]</small></span>, Islam.gov.my <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2010-09-05" data-sort-value="2010-09-05">5 septembre 2010</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a> </span><span class="reference-text">Paul Babie et Neville Rochow (2012), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.adelaide.edu.au/press/titles/freedom-religion/">Liberté de religion sous les lois sur les droits</a> , University of Adelaide Press, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-9871718-0-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-9871718-0-1"><span class="nowrap">978-0-9871718-0-1</span></a>)</small>, page 98</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nbcnews.com/id/wbna27857578"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Malaysian Islamic body bans yoga for Muslims</cite></a> », sur <span class="italique">NBC News</span>, <time class="nowrap" datetime="2008-11-23" data-sort-value="2008-11-23">23 novembre 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-05-08" data-sort-value="2024-05-08">8 mai 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008"><span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2008/11/23/nation/2625368&sec=nation"><cite style="font-style:normal;">Réactions mitigées à l'interdiction du yoga</cite></a> » <small class="plainlinks cachelinks">[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110622072723/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2008%2F11%2F23%2Fnation%2F2625368&sec=nation">archive du <time class="nowrap" datetime="2011-06-22" data-sort-value="2011-06-22">22 juin 2011</time></a>]</small></span>, Thestar.com.my, <time class="nowrap" datetime="2008-11-23" data-sort-value="2008-11-23">23 novembre 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2010-09-05" data-sort-value="2010-09-05">5 septembre 2010</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2008112723185"><cite style="font-style:normal;">Badawi : Le yoga pour les musulmans est OK sans chant</cite></a> » <small class="plainlinks cachelinks">[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130731183706/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2008112723185">archive du <time class="nowrap" datetime="2013-07-31" data-sort-value="2013-07-31">31 juillet 2013</time></a>]</small></span>, sur <span class="italique">Gazette saoudienne</span></span></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yogajournal.com/article/philosophy/the-roots-of-vegetarianism/"><cite style="font-style:normal;">Explore Yoga's Vegetarian Roots</cite></a> », sur <span class="italique">Yoga Journal</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-08-28" data-sort-value="2020-08-28">28 août 2020</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://yogadork.com/2011/01/28/b-k-s-iyengar-goes-veg-for-peta-in-new-ad/">http://yogadork.com/2011/01/28/b-k-s-iyengar-goes-veg-for-peta-in-new-ad/</a></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>La Bhagavad-Gîtâ</i>, commentaire du texte intégral par <a href="/wiki/Swami_Chinmayananda" class="mw-redirect" title="Swami Chinmayananda">Swami Chinmayananda</a>, Trédaniel poche, p.223, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8132-0477-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8132-0477-6"><span class="nowrap">978-2-8132-0477-6</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Satyananda_Saraswati2015"><span class="ouvrage" id="Swami_Satyananda_Saraswati2015">Swami Satyananda Saraswati (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">Yoga Nidra, une technique de transformation</cite>, Paris, Éd. Satyanandashram France, <time class="nowrap" datetime="2015-09" data-sort-value="2015-09">septembre 2015</time>, 268 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-905892-14-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-905892-14-0"><span class="nowrap">978-2-905892-14-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga+Nidra%2C+une+technique+de+transformation&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89d.+Satyanandashram+France&rft.au=Swami+Satyananda+Saraswati&rft.date=2015-09&rft.tpages=268&rft.isbn=978-2-905892-14-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://videos.tf1.fr/jt-13h/2014/la-yoga-therapie-vous-connaissez-8376265.html"><cite style="font-style:normal;">La yoga-thérapie, vous connaissez ?</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/TF1" title="TF1">TF1 Vidéos</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-08-11" data-sort-value="2014-08-11">11 août 2014</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sahajayoga.fr/"><cite style="font-style:normal;">Sahaja Yoga France</cite></a> », sur <span class="italique">Sahajayaoga.fr</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://yogalareunion.fr/"><cite style="font-style:normal;">Sahaja Yoga méditation à la Réunion</cite></a> », sur <span class="italique">Yogalareunion.fr</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sante-medecine.journaldesfemmes.com/contents/2887-le-yogalates-entre-yoga-et-pilates"><cite style="font-style:normal;">Le Yogalates, entre yoga et Pilates</cite></a> », sur <span class="italique">Journal des Femmes Santé</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-03-28" data-sort-value="2016-03-28">28 mars 2016</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-duplerfrey-101"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-duplerfrey_101-0">a</a> et <a href="#cite_ref-duplerfrey_101-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Dupler, Douglas; Frey, Rebecca (2006) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.com/topic/yoga.aspx#1">Gale Encyclopedia of Medicine</a>, 3rd ed, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0787618681" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0787618681"><span class="nowrap">978-0787618681</span></a>)</small>; Retrieved 30 August 2012.</span> </li> <li id="cite_note-kellysmithetcmed-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kellysmithetcmed_102-0">↑</a> </span><span class="reference-text">* <span class="ouvrage" id="SmithPukall2009"><span class="ouvrage" id="Kelly_B._SmithCaroline_F._Pukall2009">Kelly B. <span class="nom_auteur">Smith</span> et Caroline F. <span class="nom_auteur">Pukall</span>, « <cite style="font-style:normal">An evidence-based review of yoga as a complementary intervention for patients with cancer</cite> », <i>Psycho-Oncology</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 18, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 5,‎ <time class="nowrap" datetime="2009-05" data-sort-value="2009-05">mai 2009</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">465–475</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18821529">18821529</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1002/pon.1411">10.1002/pon.1411</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=An+evidence-based+review+of+yoga+as+a+complementary+intervention+for+patients+with+cancer&rft.jtitle=Psycho-Oncology&rft.issue=5&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Kelly+B.&rft.au=Pukall%2C+Caroline+F.&rft.date=2009-05&rft.volume=18&rft.pages=465%E2%80%93475&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fpon.1411&rft_id=info%3Apmid%2F18821529&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span> <ul><li><span class="ouvrage" id="SharmaHaider2012"><span class="ouvrage" id="Manoj_SharmaTaj_Haider2012">Manoj <span class="nom_auteur">Sharma</span> et Taj <span class="nom_auteur">Haider</span>, « <cite style="font-style:normal">Yoga as an Alternative and Complementary Treatment for Asthma: A Systematic Review</cite> », <i><a href="/w/index.php?title=Journal_of_Evidence-Based_Complementary_%26_Alternative_Medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine (page inexistante)">Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine</a></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 17, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time class="nowrap" datetime="2012-10" data-sort-value="2012-10">octobre 2012</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">212–217</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1177/2156587212453727">10.1177/2156587212453727</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga+as+an+Alternative+and+Complementary+Treatment+for+Asthma%3A+A+Systematic+Review&rft.jtitle=Journal+of+Evidence-Based+Complementary+%26+Alternative+Medicine&rft.issue=3&rft.aulast=Sharma&rft.aufirst=Manoj&rft.au=Haider%2C+Taj&rft.date=2012-10&rft.volume=17&rft.pages=212%E2%80%93217&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F2156587212453727&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="InnesBourguignon2005"><span class="ouvrage" id="Kim_E._InnesCheryl_Bourguignon2005">Kim E. <span class="nom_auteur">Innes</span> et Cheryl <span class="nom_auteur">Bourguignon</span>, « <cite style="font-style:normal">Risk Indices Associated with the Insulin Resistance Syndrome, Cardiovascular Disease, and Possible Protection with Yoga: A Systematic Review</cite> », <i><a href="/w/index.php?title=Journal_of_the_American_Board_of_Family_Medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of the American Board of Family Medicine (page inexistante)">Journal of the American Board of Family Medicine</a></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 18, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 6,‎ november–december 2005, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">491–519</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3122/jabfm.18.6.491">10.3122/jabfm.18.6.491</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Risk+Indices+Associated+with+the+Insulin+Resistance+Syndrome%2C+Cardiovascular+Disease%2C+and+Possible+Protection+with+Yoga%3A+A+Systematic+Review&rft.jtitle=Journal+of+the+American+Board+of+Family+Medicine&rft.issue=6&rft.aulast=Innes&rft.aufirst=Kim+E.&rft.au=Bourguignon%2C+Cheryl&rft.date=2005&rft.volume=18&rft.pages=491%E2%80%93519&rft_id=info%3Adoi%2F10.3122%2Fjabfm.18.6.491&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></li></ul> </span></li> <li id="cite_note-Schizophrenia-103"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Schizophrenia_103-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Schizophrenia_103-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="VancampfortVansteelandScheeweProbst2012"><span class="ouvrage" id="D._VancampfortK._VansteelandT._ScheeweM._Probst2012">D. <span class="nom_auteur">Vancampfort</span>, K. <span class="nom_auteur">Vansteeland</span>, T. <span class="nom_auteur">Scheewe</span>, M. <span class="nom_auteur">Probst</span>, J. <span class="nom_auteur">Knapen</span>, A. <span class="nom_auteur">De Herdt</span> et M. <span class="nom_auteur">De Hert</span>, « <cite style="font-style:normal">Yoga in schizophrenia: a systematic review of randomised controlled trials</cite> », <i><a href="/w/index.php?title=Acta_Psychiatrica_Scandinavica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acta Psychiatrica Scandinavica (page inexistante)">Acta Psychiatrica Scandinavica</a></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 126, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time class="nowrap" datetime="2012-07" data-sort-value="2012-07">juillet 2012</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">12–20</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x">10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga+in+schizophrenia%3A+a+systematic+review+of+randomised+controlled+trials&rft.jtitle=Acta+Psychiatrica+Scandinavica&rft.issue=1&rft.aulast=Vancampfort&rft.aufirst=D.&rft.au=Vansteeland%2C+K.&rft.au=Scheewe%2C+T.&rft.au=Probst%2C+M.&rft.au=Knapen%2C+J.&rft.au=De+Herdt%2C+A.&rft.au=De+Hert%2C+M.&rft.date=2012-07&rft.volume=126&rft.pages=12%E2%80%9320&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1600-0447.2012.01865.x&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span>, art.nr. 10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="M,_Telles_S,_Doraiswamy_PM2013"><span class="ouvrage" id="Balasubramaniam_M,_Telles_S,_Doraiswamy_PM2013">Balasubramaniam M, Telles S, Doraiswamy PM, « <cite style="font-style:normal">Yoga on our minds: a systematic review of yoga for neuropsychiatric disorders</cite> », <i>Front Psychiatry</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 3,‎ <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 117 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23355825">23355825</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/3555015">3555015</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3389/fpsyt.2012.00117">10.3389/fpsyt.2012.00117</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga+on+our+minds%3A+a+systematic+review+of+yoga+for+neuropsychiatric+disorders&rft.jtitle=Front+Psychiatry&rft.au=Balasubramaniam+M%2C+Telles+S%2C+Doraiswamy+PM&rft.date=2013&rft.volume=3&rft.pages=117&rft_id=info%3Adoi%2F10.3389%2Ffpsyt.2012.00117&rft_id=info%3Apmid%2F23355825&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-aus17-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-aus17_105-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="C2015"><span class="ouvrage" id="Baggoley_C2015">Baggoley C, <span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/content/0E9129B3574FCA53CA257BF0001ACD11/$File/Natural%20Therapies%20Overview%20Report%20Final%20with%20copyright%2011%20March.pdf"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">Review of the Australian Government Rebate on Natural Therapies for Private Health Insurance</cite></a> »<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/content/0E9129B3574FCA53CA257BF0001ACD11/$File/Natural%20Therapies%20Overview%20Report%20Final%20with%20copyright%2011%20March.pdf">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/content/0E9129B3574FCA53CA257BF0001ACD11/$File/Natural%20Therapies%20Overview%20Report%20Final%20with%20copyright%2011%20March.pdf">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/content/0E9129B3574FCA53CA257BF0001ACD11/$File/Natural%20Therapies%20Overview%20Report%20Final%20with%20copyright%2011%20March.pdf">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&q=cache:http://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/content/0E9129B3574FCA53CA257BF0001ACD11/$File/Natural%20Therapies%20Overview%20Report%20Final%20with%20copyright%2011%20March.pdf">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J'ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire ?</a>)</sup></span> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, Australian Government – Department of Health, <time>2015</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-nosubsidy-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-nosubsidy_106-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="S2017"><span class="ouvrage" id="Paola_S2017">Paola S, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ajp.com.au/news/homeopathy-naturopathy-struck-off-private-insurance-list/"><cite style="font-style:normal;">Homeopathy, naturopathy struck off private insurance list</cite></a> », <i>Australian Journal of Pharmacy</i>, <time class="nowrap" datetime="2017-10-17" data-sort-value="2017-10-17">17 octobre 2017</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Krisanaprakornkit2010-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Krisanaprakornkit2010_107-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="KrisanaprakornkitNgamjarusWitoonchartPiyavhatkul2010"><span class="ouvrage" id="T._KrisanaprakornkitC._NgamjarusC._WitoonchartN._Piyavhatkul2010">T. <span class="nom_auteur">Krisanaprakornkit</span>, C. <span class="nom_auteur">Ngamjarus</span>, C. <span class="nom_auteur">Witoonchart</span> et N. <span class="nom_auteur">Piyavhatkul</span>, « <cite style="font-style:normal">Meditation therapies for attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD)</cite> », <i><a href="/w/index.php?title=Cochrane_Database_of_Systematic_Reviews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cochrane Database of Systematic Reviews (page inexistante)">Cochrane Database of Systematic Reviews</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 6,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> CD006507 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20556767">20556767</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD006507.pub2">10.1002/14651858.CD006507.pub2</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Meditation+therapies+for+attention-deficit%2Fhyperactivity+disorder+%28ADHD%29&rft.jtitle=Cochrane+Database+of+Systematic+Reviews&rft.issue=6&rft.aulast=Krisanaprakornkit&rft.aufirst=T.&rft.au=Ngamjarus%2C+C.&rft.au=Witoonchart%2C+C.&rft.au=Piyavhatkul%2C+N.&rft.date=2010&rft.pages=CD006507&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2F14651858.CD006507.pub2&rft_id=info%3Apmid%2F20556767&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="OspinaBondKarkhaneh2008"><span class="ouvrage" id="M._B._OspinaK._BondM._Karkhaneh2008">M. B. <span class="nom_auteur">Ospina</span>, K. <span class="nom_auteur">Bond</span>, M. <span class="nom_auteur">Karkhaneh</span> <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, « <cite style="font-style:normal">Clinical trials of meditation practices in health care: characteristics and quality</cite> », <i>Journal of Alternative and Complementary Medicine</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 14, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 10,‎ <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">199–213</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Clinical+trials+of+meditation+practices+in+health+care%3A+characteristics+and+quality&rft.jtitle=Journal+of+Alternative+and+Complementary+Medicine&rft.issue=10&rft.aulast=Ospina&rft.aufirst=M.+B.&rft.au=Bond%2C+K.&rft.au=Karkhaneh%2C+M.&rft.date=2008&rft.volume=14&rft.pages=199%E2%80%93213&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="UebelackerEpstein-LubowGaudianoTremont2010"><span class="ouvrage" id="L._A._UebelackerG._Epstein-LubowB._A._GaudianoG._Tremont2010">L. A. <span class="nom_auteur">Uebelacker</span>, G. <span class="nom_auteur">Epstein-Lubow</span>, B. A. <span class="nom_auteur">Gaudiano</span>, G. <span class="nom_auteur">Tremont</span>, C. L. <span class="nom_auteur">Battle</span> et I. W. <span class="nom_auteur">Miller</span>, « <cite style="font-style:normal">Hatha yoga for depression: critical review of the evidence for efficacy, plausible mechanisms of action, and directions for future research</cite> », <i>Journal of Psychiatric Practice</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 16, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">22–33</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20098228">20098228</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1097/01.pra.0000367775.88388.96">10.1097/01.pra.0000367775.88388.96</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Hatha+yoga+for+depression%3A+critical+review+of+the+evidence+for+efficacy%2C+plausible+mechanisms+of+action%2C+and+directions+for+future+research&rft.jtitle=Journal+of+Psychiatric+Practice&rft.issue=1&rft.aulast=Uebelacker&rft.aufirst=L.+A.&rft.au=Epstein-Lubow%2C+G.&rft.au=Gaudiano%2C+B.+A.&rft.au=Tremont%2C+G.&rft.au=Battle%2C+C.+L.&rft.au=Miller%2C+I.+W.&rft.date=2010&rft.volume=16&rft.pages=22%E2%80%9333&rft_id=info%3Adoi%2F10.1097%2F01.pra.0000367775.88388.96&rft_id=info%3Apmid%2F20098228&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CramerLaucheHallerDobos2013"><span class="ouvrage" id="Holger_CramerRomy_LaucheHeidemarie_HallerGustav_Dobos2013">Holger <span class="nom_auteur">Cramer</span>, Romy <span class="nom_auteur">Lauche</span>, Heidemarie <span class="nom_auteur">Haller</span> et Gustav <span class="nom_auteur">Dobos</span>, « <cite style="font-style:normal">A Systematic Review and Meta-analysis of Yoga for Low Back Pain</cite> », <i><a href="/w/index.php?title=The_Clinical_Journal_of_Pain&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Clinical Journal of Pain (page inexistante)">The Clinical Journal of Pain</a></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 29, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 5,‎ <time class="nowrap" datetime="2013-05" data-sort-value="2013-05">mai 2013</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">450–460</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1097/AJP.0b013e31825e1492">10.1097/AJP.0b013e31825e1492</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+Systematic+Review+and+Meta-analysis+of+Yoga+for+Low+Back+Pain&rft.jtitle=The+Clinical+Journal+of+Pain&rft.issue=5&rft.aulast=Cramer&rft.aufirst=Holger&rft.au=Lauche%2C+Romy&rft.au=Haller%2C+Heidemarie&rft.au=Dobos%2C+Gustav&rft.date=2013-05&rft.volume=29&rft.pages=450%E2%80%93460&rft_id=info%3Adoi%2F10.1097%2FAJP.0b013e31825e1492&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-swain-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-swain_111-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="SwainMcGwin2016"><span class="ouvrage" id="T._A._SwainG._McGwin2016">T. A. <span class="nom_auteur">Swain</span> et G. <span class="nom_auteur">McGwin</span>, « <cite style="font-style:normal">Yoga-Related Injuries in the United States From 2001 to 2014</cite> », <i>Orthopaedic Journal of Sports Medicine</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 4, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 11,‎ <time>2016</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 2325967116671703 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27896293">27896293</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/5117171">5117171</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1177/2325967116671703">10.1177/2325967116671703</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga-Related+Injuries+in+the+United+States+From+2001+to+2014&rft.jtitle=Orthopaedic+Journal+of+Sports+Medicine&rft.issue=11&rft.aulast=Swain&rft.aufirst=T.+A.&rft.au=McGwin%2C+G.&rft.date=2016&rft.volume=4&rft.pages=2325967116671703&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F2325967116671703&rft_id=info%3Apmid%2F27896293&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Distasio2008">Distasio, « <cite style="font-style:normal">Integrating yoga into cancer care</cite> », <i>Clinical Journal of Oncology Nursing</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 12, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">125–30</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18258582">18258582</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1188/08.CJON.125-130">10.1188/08.CJON.125-130</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Integrating+yoga+into+cancer+care&rft.jtitle=Clinical+Journal+of+Oncology+Nursing&rft.issue=1&rft.au=Distasio&rft.date=2008&rft.volume=12&rft.pages=125%E2%80%9330&rft_id=info%3Adoi%2F10.1188%2F08.CJON.125-130&rft_id=info%3Apmid%2F18258582&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="SadjaMills2013"><span class="ouvrage" id="SadjaP._J_Mills2013">Sadja et P. J <span class="nom_auteur">Mills</span>, « <cite style="font-style:normal">Effects of Yoga Interventions on Fatigue in Cancer Patients and Survivors: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials</cite> », <i>EXPLORE: the Journal of Science and Healing</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 9, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4,‎ <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">232–243</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23906102">23906102</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/3781173">3781173</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016/j.explore.2013.04.005">10.1016/j.explore.2013.04.005</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Effects+of+Yoga+Interventions+on+Fatigue+in+Cancer+Patients+and+Survivors%3A+A+Systematic+Review+of+Randomized+Controlled+Trials&rft.jtitle=EXPLORE%3A+the+Journal+of+Science+and+Healing&rft.issue=4&rft.au=Sadja&rft.au=Mills%2C+P.+J&rft.date=2013&rft.volume=9&rft.pages=232%E2%80%93243&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.explore.2013.04.005&rft_id=info%3Apmid%2F23906102&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CramerLanghorstDobosLauche2016"><span class="ouvrage" id="H_CramerJ_LanghorstG_DobosR_Lauche2016">H <span class="nom_auteur">Cramer</span>, J <span class="nom_auteur">Langhorst</span>, G <span class="nom_auteur">Dobos</span> et R <span class="nom_auteur">Lauche</span>, « <cite style="font-style:normal">Yoga for metabolic syndrome: A systematic review and meta-analysis</cite> », <i>European journal of preventive cardiology</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 23, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 18,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-08-22" data-sort-value="2016-08-22">22 août 2016</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">1982–1993</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27550905">27550905</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1177/2047487316665729">10.1177/2047487316665729</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga+for+metabolic+syndrome%3A+A+systematic+review+and+meta-analysis&rft.jtitle=European+journal+of+preventive+cardiology&rft.issue=18&rft.aulast=Cramer&rft.aufirst=H&rft.au=Langhorst%2C+J&rft.au=Dobos%2C+G&rft.au=Lauche%2C+R&rft.date=2016-08-22&rft.volume=23&rft.pages=1982%E2%80%931993&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F2047487316665729&rft_id=info%3Apmid%2F27550905&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-IJOY2012No2-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-IJOY2012No2_115-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PenmanCohenStevensJackson2012"><span class="ouvrage" id="Stephen_PenmanMarc_CohenPhilip_StevensSue_Jackson2012">Stephen <span class="nom_auteur">Penman</span>, Marc <span class="nom_auteur">Cohen</span>, Philip <span class="nom_auteur">Stevens</span> et Sue <span class="nom_auteur">Jackson</span>, « <cite style="font-style:normal">Yoga in Australia: Results of a national survey</cite> », <i>IJOY, International Journal of Yoga</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 5, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 2,‎ <time>2012</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">92–101</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22869991">22869991</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/3410203">3410203</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4103/0973-6131.98217">10.4103/0973-6131.98217</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Yoga+in+Australia%3A+Results+of+a+national+survey&rft.jtitle=IJOY%2C+International+Journal+of+Yoga&rft.issue=2&rft.aulast=Penman&rft.aufirst=Stephen&rft.au=Cohen%2C+Marc&rft.au=Stevens%2C+Philip&rft.au=Jackson%2C+Sue&rft.date=2012&rft.volume=5&rft.pages=92%E2%80%93101&rft_id=info%3Adoi%2F10.4103%2F0973-6131.98217&rft_id=info%3Apmid%2F22869991&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-NTYM01512-116"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-NTYM01512_116-0">a</a> et <a href="#cite_ref-NTYM01512_116-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Broad2012"><span class="ouvrage" id="William_J._Broad2012"><a href="/wiki/William_Broad" title="William Broad">William J. <span class="nom_auteur">Broad</span></a>, « <cite style="font-style:normal">How Yoga Can Wreck Your Body</cite> », <i>The New York Times Magazine</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2012-01-05" data-sort-value="2012-01-05">5 janvier 2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2012/01/08/magazine/how-yoga-can-wreck-your-body.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-08-29" data-sort-value="2012-08-29">29 août 2012</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=How+Yoga+Can+Wreck+Your+Body&rft.jtitle=The+New+York+Times+Magazine&rft.aulast=Broad&rft.aufirst=William+J.&rft.date=2012-01-05&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2012%2F01%2F08%2Fmagazine%2Fhow-yoga-can-wreck-your-body.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Science_of_Yoga-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Science_of_Yoga_117-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Broad2012"><span class="ouvrage" id="William_J._Broad2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> William J. <span class="nom_auteur">Broad</span>, <cite class="italique" lang="en">The Science of Yoga The Risks and the Rewards</cite> (hardcover), New York, <a href="/wiki/Simon_%26_Schuster" title="Simon & Schuster">Simon & Schuster</a>, <time class="nowrap" datetime="2012-02-07" data-sort-value="2012-02-07">7 février 2012</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, 298 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-4516-4142-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-4516-4142-4"><span class="nowrap">978-1-4516-4142-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=BGrx76leGtgC&printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 336<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Science+of+Yoga+The+Risks+and+the+Rewards&rft.place=New+York&rft.pub=Simon+%26+Schuster&rft.edition=1&rft.aulast=Broad&rft.aufirst=William+J.&rft.date=2012-02-07&rft.pages=336&rft.tpages=298&rft.isbn=978-1-4516-4142-4&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Guardian011412-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Guardian011412_118-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Walters2012"><span class="ouvrage" id="Joanna_Walters2012">Joanna <span class="nom_auteur">Walters</span>, « <cite style="font-style:normal">'Yoga can damage your body' article throws exponents off-balance: A $5bn industry is outraged over a New York Times article saying that the keep fit regime is bad for your body</cite> », <i>The Guardian, The Observer</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2012-01-14" data-sort-value="2012-01-14">14 janvier 2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2012/jan/14/yoga-can-damage-body-row">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-08-29" data-sort-value="2012-08-29">29 août 2012</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%27Yoga+can+damage+your+body%27+article+throws+exponents+off-balance%3A+A+%245bn+industry+is+outraged+over+a+New+York+Times+article+saying+that+the+keep+fit+regime+is+bad+for+your+body&rft.jtitle=The+Guardian%2C+The+Observer&rft.aulast=Walters&rft.aufirst=Joanna&rft.date=2012-01-14&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Flifeandstyle%2F2012%2Fjan%2F14%2Fyoga-can-damage-body-row&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-AS2000-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AS2000_119-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BifflMooreElliottRay2000"><span class="ouvrage" id="Walter_L._BifflErnest_E._MooreJ._Paul_ElliottCharles_Ray2000">Walter L. <span class="nom_auteur">Biffl</span>, Ernest E. <span class="nom_auteur">Moore</span>, J. Paul <span class="nom_auteur">Elliott</span>, Charles <span class="nom_auteur">Ray</span>, Patrick J. <span class="nom_auteur">Offner</span>, Reginald J. <span class="nom_auteur">Franciose</span>, Kerry E. <span class="nom_auteur">Brega</span> et Jon M. <span class="nom_auteur">Burch</span>, « <cite style="font-style:normal">The Devastating Potential of Blunt Vertebral Arterial Injuries</cite> », <i>Annals of Surgery</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 231, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 5,‎ <time class="nowrap" datetime="2000-05" data-sort-value="2000-05">mai 2000</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">672–681</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10767788">10767788</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/1421054">1421054</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1097/00000658-200005000-00007">10.1097/00000658-200005000-00007</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Devastating+Potential+of+Blunt+Vertebral+Arterial+Injuries&rft.jtitle=Annals+of+Surgery&rft.issue=5&rft.aulast=Biffl&rft.aufirst=Walter+L.&rft.au=Moore%2C+Ernest+E.&rft.au=Elliott%2C+J.+Paul&rft.au=Ray%2C+Charles&rft.au=Offner%2C+Patrick+J.&rft.au=Franciose%2C+Reginald+J.&rft.au=Brega%2C+Kerry+E.&rft.au=Burch%2C+Jon+M.&rft.date=2000-05&rft.volume=231&rft.pages=672%E2%80%93681&rft_id=info%3Adoi%2F10.1097%2F00000658-200005000-00007&rft_id=info%3Apmid%2F10767788&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-PMJ1984-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PMJ1984_120-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Critchley1984"><span class="ouvrage" id="E._M._Critchley1984">E. M. <span class="nom_auteur">Critchley</span>, « <cite style="font-style:normal">Non-atheromatous causes of cerebral infarction</cite> », <i>Postgraduate Medical Journal</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 60, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 704,‎ <time class="nowrap" datetime="1984-06" data-sort-value="1984-06">juin 1984</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">386–390</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6379628">6379628</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/2417905">2417905</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1136/pgmj.60.704.386">10.1136/pgmj.60.704.386</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2417905/pdf/postmedj00124-0008.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-11-21" data-sort-value="2012-11-21">21 novembre 2012</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Non-atheromatous+causes+of+cerebral+infarction&rft.jtitle=Postgraduate+Medical+Journal&rft.issue=704&rft.aulast=Critchley&rft.aufirst=E.+M.&rft.date=1984-06&rft.volume=60&rft.pages=386%E2%80%93390&rft_id=info%3Adoi%2F10.1136%2Fpgmj.60.704.386&rft_id=info%3Apmid%2F6379628&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC2417905%2Fpdf%2Fpostmedj00124-0008.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-CiOS2009-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CiOS2009_121-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="KangHwangCha2009"><span class="ouvrage" id="Chan_KangDeuk-Soo_HwangSoo-Min_Cha2009">Chan <span class="nom_auteur">Kang</span>, Deuk-Soo <span class="nom_auteur">Hwang</span> et Soo-Min <span class="nom_auteur">Cha</span>, « <cite style="font-style:normal">Acetabular Labral Tears in Patients with Sports Injury</cite> », <i>Clinics in Sports Injury</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4,‎ <time class="nowrap" datetime="2009-12" data-sort-value="2009-12">décembre 2009</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">230–235</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19956481">19956481</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/2784964">2784964</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4055/cios.2009.1.4.230">10.4055/cios.2009.1.4.230</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Acetabular+Labral+Tears+in+Patients+with+Sports+Injury&rft.jtitle=Clinics+in+Sports+Injury&rft.issue=4&rft.aulast=Kang&rft.aufirst=Chan&rft.au=Hwang%2C+Deuk-Soo&rft.au=Cha%2C+Soo-Min&rft.date=2009-12&rft.volume=1&rft.pages=230%E2%80%93235&rft_id=info%3Adoi%2F10.4055%2Fcios.2009.1.4.230&rft_id=info%3Apmid%2F19956481&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="June2013"><span class="ouvrage" id="Daniel_June2013">Daniel June, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jdjournal.com/2013/07/02/california-judge-says-yoga-is-secular-approves-its-use-in-schools/"><cite style="font-style:normal;">California Judge Says Yoga is Secular, Approves its Use in Schools</cite></a> », <span class="italique">JD Journal</span>, <time class="nowrap" datetime="2013-07-02" data-sort-value="2013-07-02">2 juillet 2013</time></span></span>.</span> </li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga?uselang=fr">Yoga</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/68px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/90px-Circle-icons-frames.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet : <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Yoga" title="Catégorie:Yoga">Yoga</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Textes_du_yoga">Textes du yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=39" title="Modifier la section : Textes du yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=39" title="Modifier le code source de la section : Textes du yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Michel_Angot" class="mw-redirect" title="Michel Angot">Michel Angot</a>, <i>Le Yoga-Sūtra de Patañjali - Le Yoga-Bhāṣya de Vyasa</i>, Les Belles Lettres, 2008, 771 p.</li> <li><a href="/wiki/Pata%C3%B1jali" title="Patañjali">Patañjali</a>, <i><a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">yoga-sûtra</a></i> (<abbr class="abbr" title="Deuxième">II<sup>e</sup></abbr> s. <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> ?), trad. Françoise Mazet, Albin Michel, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Spiritualités vivantes », 1991.</li> <li><span class="ouvrage" id="Svātmārāma1974"><a href="/wiki/Sv%C4%81tm%C4%81r%C4%81ma" class="mw-redirect" title="Svātmārāma">Svātmārāma</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> <a href="/wiki/Tara_Micha%C3%ABl" title="Tara Michaël">Tara Michaël</a>), <cite class="italique"><a href="/wiki/Ha%E1%B9%ADha_Yoga_Prad%C4%ABpik%C4%81" class="mw-redirect" title="Haṭha Yoga Pradīpikā">Haṭha Yoga Pradīpikā</a></cite>, <a href="/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <time>1974</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ha%E1%B9%ADha+Yoga+Prad%C4%ABpik%C4%81&rft.pub=Fayard&rft.au=Sv%C4%81tm%C4%81r%C4%81ma&rft.date=1974&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></li> <li><a href="/wiki/Pata%C3%B1jali" title="Patañjali">Patañjali</a>, <i>Yogasūtra. Aphorismes sur la Voie</i>, trad. de Silvia d'Intino, Allia, Paris, 2021, 128 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/979-10-304-1596-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/979-10-304-1596-4"><span class="nowrap">979-10-304-1596-4</span></a>)</small></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Études_sur_le_yoga"><span id=".C3.89tudes_sur_le_yoga"></span>Études sur le yoga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=40" title="Modifier la section : Études sur le yoga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=40" title="Modifier le code source de la section : Études sur le yoga"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bibliographie">Bibliographie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=41" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=41" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Annie Aubrun-Patrix, <i>Yoga et aplomb</i>, illustrations de <a href="/wiki/Blaise_Patrix" title="Blaise Patrix">Blaise Patrix</a>, Éditions Paradox, 2013.</li> <li><a href="/wiki/Alain_Dani%C3%A9lou" title="Alain Daniélou">Alain Daniélou</a>, <i>Yoga, méthode de réintégration</i>, Éd. L'Arche, Paris, 1997, 216 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2851810227" title="Spécial:Ouvrages de référence/2851810227"><span class="nowrap">2851810227</span></a>)</small>.</li> <li>Alain Daniélou, <i>Le destin du monde</i>, Éd. Albin Michel, Paris, 2000, 246 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2226059717" title="Spécial:Ouvrages de référence/2226059717"><span class="nowrap">2226059717</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/T.K.V._Desikachar" title="T.K.V. Desikachar">T.K.V. Desikachar</a>, <i>Yoga</i> tome 1, Éd. Viniyoga, Paris, 1980, 280 p. ISBN sans.</li> <li><a href="/wiki/Mircea_Eliade" title="Mircea Eliade">Mircea Eliade</a>, <i>Le yoga, immortalité et liberté</i>, Payot, Paris, 1991, 433 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2228883506" title="Spécial:Ouvrages de référence/2228883506"><span class="nowrap">2228883506</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/David_Frawley" title="David Frawley">David Frawley</a>, <i>Yoga et Ayurveda</i>, Éd. Turiya, 2004, 400 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2951801904" title="Spécial:Ouvrages de référence/2951801904"><span class="nowrap">2951801904</span></a>)</small>.</li> <li>Indrajit Garai, <i>Le yoga et l’ayurveda</i>, Éd. Le Dauphin, Marsat, 2006, 328 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/271631313X" title="Spécial:Ouvrages de référence/271631313X"><span class="nowrap">271631313X</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/Jean_Herbert" title="Jean Herbert">Jean Herbert</a>, <i>Spiritualité hindoue</i>, Albin Michel, 1988</li> <li><a href="/wiki/Jean_Klein_(auteur)" class="mw-redirect" title="Jean Klein (auteur)">Jean Klein</a>, <i>Transmettre la lumière</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_du_Reli%C3%A9" title="Éditions du Relié">Éditions du Relié</a>, Gordes, 2005, 367 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2914916469" title="Spécial:Ouvrages de référence/2914916469"><span class="nowrap">2914916469</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Kock2019"><span class="ouvrage" id="Marie_Kock2019">Marie Kock, <cite class="italique">Yoga, une histoire-monde. De Bikram aux Beatles, du LSD à la quête de soi : le récit d’une conquête</cite>, <a href="/wiki/La_D%C3%A9couverte" title="La Découverte">La Découverte</a>, <time>2019</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+une+histoire-monde.+De+Bikram+aux+Beatles%2C+du+LSD+%C3%A0+la+qu%C3%AAte+de+soi&rft.pub=La+D%C3%A9couverte&rft.stitle=le+r%C3%A9cit+d%E2%80%99une+conqu%C3%AAte&rft.aulast=Kock&rft.aufirst=Marie&rft.date=2019&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Lidell1983"><span class="ouvrage" id="Lucy_Lidell1983">Lucy <span class="nom_auteur">Lidell</span>, <cite class="italique">The Sivananda Companion to Yoga</cite>, Londres, Gaia Books Limited, <time>1983</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-684-87000-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-684-87000-2"><span class="nowrap">0-684-87000-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Sivananda+Companion+to+Yoga&rft.place=Londres&rft.pub=Gaia+Books+Limited&rft.aulast=Lidell&rft.aufirst=Lucy&rft.date=1983&rft.isbn=0-684-87000-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span>.</li> <li><a href="/wiki/Paul_Masson-Oursel" title="Paul Masson-Oursel">Paul Masson-Oursel</a>, <i>Le Yoga</i>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="/wiki/Que_sais-je_%3F" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a> » <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 643, PUF, 1954.</li> <li><a href="/wiki/Michel_Mourre" title="Michel Mourre">Michel Mourre</a>, <i>Les Religions et les philosophies de l'Asie</i>, Éd. la table ronde, Paris, 1998, 464 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/271030841X" title="Spécial:Ouvrages de référence/271030841X"><span class="nowrap">271030841X</span></a>)</small>.</li> <li>Jean Papin, <i>Tantra et yoga</i>, Éd. Dervy, Paris, 1990, 295 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2850762792" title="Spécial:Ouvrages de référence/2850762792"><span class="nowrap">2850762792</span></a>)</small>.</li> <li>Jean Papin, <i>La Voie du yoga</i>, Éd. Dervy, Paris, 1990, 280 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2850761710" title="Spécial:Ouvrages de référence/2850761710"><span class="nowrap">2850761710</span></a>)</small>.</li> <li>Alain Porte, <i>La Bhagavad-Gîtâ</i>, Éd. Arléa, Paris, 2004, 176 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2869592418" title="Spécial:Ouvrages de référence/2869592418"><span class="nowrap">2869592418</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Satyananda2008"><span class="ouvrage" id="Swami_Satyananda2008"><a href="/wiki/Swami_Satyananda_Saraswati" title="Swami Satyananda Saraswati">Swami <span class="nom_auteur">Satyananda</span></a>, <cite class="italique">Asana Pranayama Mudra Bandha</cite>, Munger, Yoga Publications Trust, <time>2008</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-81-86336-14-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-81-86336-14-4"><span class="nowrap">978-81-86336-14-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Asana+Pranayama+Mudra+Bandha&rft.place=Munger&rft.pub=Yoga+Publications+Trust&rft.aulast=Satyananda&rft.aufirst=Swami&rft.date=2008&rft.isbn=978-81-86336-14-4&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AYoga"></span></span></span>.</li> <li>Swami Satyananda, <i>Propos sur la liberté. Commentaires des Yoga Sutras de Patañjali</i>, Éd. Satyanandashram, 2005, 281p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/290589203X" title="Spécial:Ouvrages de référence/290589203X"><span class="nowrap">290589203X</span></a>)</small></li> <li>Mark Singleton, <i>Yoga Body: the origins of modern posture practice</i>, Oxford University Press, New York, 2010, 262 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-539535-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-539535-8"><span class="nowrap">978-0-19-539535-8</span></a>)</small>. Version française : <i>Aux origines du yoga postural moderne</i>, Almora, 2020.</li> <li><a href="/wiki/Ys%C3%A9_Tardan-Masquelier" title="Ysé Tardan-Masquelier">Ysé Tardan-Masquelier</a>, <i>L'Esprit du yoga</i>, Éd. Albin Michel, Paris, 2005, 220 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2226154442" title="Spécial:Ouvrages de référence/2226154442"><span class="nowrap">2226154442</span></a>)</small>.</li> <li>Ysé Tardan-Masquelier (dir.), <i>Yoga : L'encyclopédie</i>, Albin Michel, 2021, 736 p</li> <li><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Van_Lysebeth" title="André Van Lysebeth">André Van Lysebeth</a>, <i>J'apprends le yoga</i>, Éd. J'ai Lu, Paris, 2004, 340 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2290341738" title="Spécial:Ouvrages de référence/2290341738"><span class="nowrap">2290341738</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/Jean_Varenne" title="Jean Varenne">Jean Varenne</a>, <i>Le Yoga et la tradition hindoue</i>, Paris, Denoël, 1971.</li> <li>Jean Varenne, <i>Aux Sources du Yoga</i>, J. Renard, 1989.</li> <li><a href="/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda">Vivekananda</a>, <i>Les Yogas pratiques (Karma, Bhakti, Râja)</i>, Éd. Albin Michel, 2005.</li> <li><a href="/wiki/Paramahansa_Yogananda" title="Paramahansa Yogananda">Paramahansa Yogananda</a>, <i>Autobiography of a Yogi</i>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bibliographie_sur_les_approches_psychologiques">Bibliographie sur les approches psychologiques</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=42" title="Modifier la section : Bibliographie sur les approches psychologiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=42" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie sur les approches psychologiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Maryse_Choisy" title="Maryse Choisy">Maryse Choisy</a>, <i>Yoga et psychanalyse</i>, Éd. Mont-Blanc, Genève, 1949.</li> <li><a href="/wiki/Corinne_Cosseron" title="Corinne Cosseron">Corinne Cosseron</a> et Linda Leclerc, <i>Le Yoga du rire</i>, Guy Trédaniel, mai 2011 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2813202765" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2813202765"><span class="nowrap">978-2813202765</span></a>)</small></li> <li>Flamm H., <i>Yoga et psychanalyse</i>, Éd. Praxis, 1969.</li> <li><a href="/wiki/Carl_Gustav_Jung" title="Carl Gustav Jung">Carl Gustav Jung</a> <i>Les Énergies de l'âme</i>, Albin Michel <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2226104925" title="Spécial:Ouvrages de référence/2226104925"><span class="nowrap">2226104925</span></a>)</small>,</li> <li>Carl Gustav Jung, <i>Psychologie du yoga de la Kundalinî</i>, intr. Sonu Shamdasani, nouv. éd., <a href="/wiki/%C3%89ditions_Albin_Michel" title="Éditions Albin Michel">Éditions Albin Michel</a>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782226157119" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782226157119"><span class="nowrap">9782226157119</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Etevenon" title="Pierre Etevenon">Pierre Etevenon</a> et Bernard Santerre. États de conscience Sophrologie et Yoga, Tchou, Paris, 2006, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2710707438" title="Spécial:Ouvrages de référence/2710707438"><span class="nowrap">2710707438</span></a>)</small>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/EAN_13" title="EAN 13">EAN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782710707431" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782710707431"><span class="nowrap">9782710707431</span></a>)</small>.</li> <li>Jacqueline Chambron, <i><a href="/wiki/Lilian_Silburn" title="Lilian Silburn">Lilian Silburn</a>. Une vie mystique.</i> Paris, Almora, 2015, 329 p., <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782351182710" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782351182710"><span class="nowrap">9782351182710</span></a>)</small>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/EAN_13" title="EAN 13">EAN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782351182710" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782351182710"><span class="nowrap">9782351182710</span></a>)</small>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Audio_&_Vidéo"><span id="Audio_.26_Vid.C3.A9o"></span>Audio & Vidéo</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=43" title="Modifier la section : Audio & Vidéo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=43" title="Modifier le code source de la section : Audio & Vidéo"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Le souffle des dieux</i>, <a href="/w/index.php?title=Jupiter_Films&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jupiter Films (page inexistante)">Jupiter Films</a> : <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.film-documentaire.fr/4DACTION/w_fiche_film/40560_1">aux origines du yoga moderne</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.franceculture.fr/emissions/les-nouveaux-chemins-de-la-connaissance/le-sport-un-exercice-spirituel-44-aux-origines-du">Aux origines du yoga-sûtra</a> avec <a href="/wiki/Michel_Angot" class="mw-redirect" title="Michel Angot">Michel Angot</a>, <i>Les Nouveaux chemins de la connaissance</i>, <a href="/wiki/France_Culture" title="France Culture">France Culture</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.franceculture.fr/emissions/lsd-la-serie-documentaire/le-yoga-et-moi-34-posture-et-imposture">Le yoga et moi : Posture et imposture</a>, <i>LSD, La série documentaire</i>, <a href="/wiki/France_Culture" title="France Culture">France culture</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=44" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=44" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Recherche_sur_le_yoga_dans_l%27%C3%A9ducation" title="Recherche sur le yoga dans l'éducation">Recherche sur le yoga dans l'éducation</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gime_sattvique" title="Régime sattvique">Régime sattvique</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Yoga&veaction=edit&section=45" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Yoga&action=edit&section=45" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9350?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D015013"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.patientslikeme.com/treatments/show/yoga"><span class="lang-en" lang="en">PatientLikeMe</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la religion<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9350?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://beauchesne.immanens.com/appli/article.php?id=4041"><i>Dictionnaire de spiritualité</i></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9350?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/yoga/">France 24</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9350?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Yoga-tantra-classification"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=12972"><i>Encyclopédie de l'Ukraine moderne</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0117656.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3918090"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/yoga/102679"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/yoga"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/yoga"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/yoga"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/yoga/"><i>Universalis</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://uppslagsverket.fi/sv/sok/view-170045-Yoga"><i>Uppslagsverket Finland</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9350?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11933824d">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11933824d">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85149174">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4067199-9">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574263">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX527235">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007531833805171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114850">Tchéquie</a></span></li> </ul></div></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background:#FFDE90;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Yoga" title="Modèle:Palette Yoga"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Yoga&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a class="mw-selflink selflink">Yoga</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90;">Yoga traditionnel</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bhakti_yoga" title="Bhakti yoga">Bhakti yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Karma_yoga" title="Karma yoga">Karma yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Jnana_yoga" title="Jnana yoga">Jnana yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Raja_yoga" title="Raja yoga">Raja yoga</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90;">Autre yoga</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Adhyatma_yoga" title="Adhyatma yoga">Adhyatma yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Agni_yoga" title="Agni yoga">Agni yoga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ashtanga_Vinyasa_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ashtanga Vinyasa Yoga (page inexistante)">Ashtanga Vinyasa Yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Bikram_yoga" title="Bikram yoga">Bikram yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">Hatha yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Japa" title="Japa">Japa yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Kriya_yoga" title="Kriya yoga">Kriya yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Kundalin%C3%AE_yoga" title="Kundalinî yoga">Kundalinî yoga</a></li> <li><a href="/wiki/N%C4%81tha" title="Nātha">Nātha yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Sahaj_Marg" title="Sahaj Marg">Sahaj Marg</a></li> <li><a href="/wiki/Viniyoga" class="mw-redirect" title="Viniyoga">Viniyoga</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga_int%C3%A9gral" title="Yoga intégral">Yoga intégral</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga_Iyengar" title="Yoga Iyengar">Yoga Iyengar</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga_nidra" title="Yoga nidra">Yoga nidra</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90;">Huit membres du yoga</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">Yama</a></li> <li><a href="/wiki/Niyama" title="Niyama">Niyama</a></li> <li><a href="/wiki/Asana" title="Asana">Asana</a></li> <li><a href="/wiki/Pranayama" title="Pranayama">Pranayama</a></li> <li><a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">Pratyahara</a></li> <li><a href="/wiki/Dharana" title="Dharana">Dharana</a></li> <li><a href="/wiki/Dhy%C4%81na" title="Dhyāna">Dhyāna</a></li> <li><a href="/wiki/Samadhi" title="Samadhi">Samadhi</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90;">Textes</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bhagavad-Gita" title="Bhagavad-Gita">Bhagavad-gîtâ</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga_s%C5%ABtra" title="Yoga sūtra">Yogasūtra</a></li> <li><a href="/wiki/Hatha_yoga_pradipika" title="Hatha yoga pradipika">Hatha yoga pradipika</a></li> <li><a href="/wiki/Gheranda_samhita" title="Gheranda samhita">Gheranda samhita</a></li> <li><a href="/wiki/Shiva_samhita" title="Shiva samhita">Shiva samhita</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background:#FFDE90;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Termes_sanskrits" title="Modèle:Palette Termes sanskrits"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Termes_sanskrits&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Terme_sanskrit" title="Catégorie:Terme sanskrit">Termes sanskrits</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">A</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Abhy%C4%81sa" title="Abhyāsa">Abhyāsa</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%80c%C4%81rya" title="Ācārya">Ācārya</a></li> <li><a href="/wiki/Adhara_(sanskrit)" title="Adhara (sanskrit)">Adhara</a></li> <li><a href="/wiki/Adhy%C4%81sa" title="Adhyāsa">Adhyāsa</a></li> <li><a href="/wiki/Ahamkara" title="Ahamkara">Ahamkara</a></li> <li><a href="/wiki/Ahimsa" title="Ahimsa">Ahimsa</a></li> <li><a href="/wiki/Akasha_(sanskrit)" title="Akasha (sanskrit)">Akasha</a></li> <li><a href="/wiki/An%C4%81tman" title="Anātman">Anātman</a></li> <li><a href="/wiki/Anekantavada" title="Anekantavada">Anekantavada</a></li> <li><a href="/wiki/Anga_(sanskrit)" title="Anga (sanskrit)">Anga</a></li> <li><a href="/wiki/Antahkarana" title="Antahkarana">Antahkarana</a></li> <li><a href="/wiki/Antaraya" title="Antaraya">Antaraya</a></li> <li><a href="/wiki/A%E1%B9%87u" title="Aṇu">Aṇu</a></li> <li><a href="/wiki/Anum%C4%81na" title="Anumāna">Anumāna</a></li> <li><a href="/wiki/Ap_(sanskrit)" title="Ap (sanskrit)">Ap</a></li> <li><a href="/wiki/Apana" title="Apana">Apana</a></li> <li><a href="/wiki/Aparigraha" title="Aparigraha">Aparigraha</a></li> <li><a href="/wiki/Arhat" title="Arhat">Arhat</a></li> <li><a href="/wiki/Artha" title="Artha">Artha</a></li> <li><a href="/wiki/Asana" title="Asana">Asana</a></li> <li><a href="/wiki/Asmit%C4%81" title="Asmitā">Asmitā</a></li> <li><a href="/wiki/Ashram" title="Ashram">Ashram</a></li> <li><a href="/wiki/Ashtanga" title="Ashtanga">Ashtanga</a></li> <li><a href="/wiki/Ashtasiddhi" title="Ashtasiddhi">Ashtasiddhi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%80yatana" title="Āyatana">Āyatana</a></li> <li><a href="/wiki/Atma_Vichara" title="Atma Vichara">Atma Vichara</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%82tman" title="Âtman">Ātman</a></li> <li><a href="/wiki/Avarana" title="Avarana">Avarana</a></li> <li><a href="/wiki/Avasth%C4%81traya" title="Avasthātraya">Avasthātraya</a></li> <li><a href="/wiki/Avidy%C4%81" title="Avidyā">Avidyā</a></li> <li><a href="/wiki/Ayurveda" title="Ayurveda">Ayurveda</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">B</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bahuvrihi" title="Bahuvrihi">Bahuvrihi</a></li> <li><a href="/wiki/Bandha" title="Bandha">Bandha</a></li> <li><a href="/wiki/Bhakti" title="Bhakti">Bhakti</a></li> <li><a href="/wiki/Bhavana" title="Bhavana">Bhavana</a></li> <li><a href="/wiki/Bindu_(sanskrit)" title="Bindu (sanskrit)">Bindu</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhi" title="Bodhi">Bodhi</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhisattva" title="Bodhisattva">Bodhisattva</a></li> <li><a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">Brahman</a></li> <li><a href="/wiki/Brahmacharya" title="Brahmacharya">Brahmacharya</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhi" title="Buddhi">Buddhi</a></li> <li><a href="/wiki/Bhuta" title="Bhuta">Bhūta</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">C</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Chakra" title="Chakra">Chakra</a></li> <li><a href="/wiki/Chitta" title="Chitta">Chitta</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">D</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Darshana_(philosophie_indienne)" title="Darshana (philosophie indienne)">Darshana</a></li> <li><a href="/wiki/Dh%C4%81tu" title="Dhātu">Dhātu</a></li> <li><a href="/wiki/Dharana" title="Dharana">Dharana</a></li> <li><a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharma</a></li> <li><a href="/wiki/Dhy%C4%81na" title="Dhyāna">Dhyāna</a></li> <li><a href="/wiki/Dvaita" title="Dvaita">Dvaita</a></li> <li><a href="/wiki/Dvandva" title="Dvandva">Dvandva</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">G</th> <td class="navbox-list" style=""><a href="/wiki/Guna" title="Guna">Guṇa</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">H</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Hatha" title="Hatha">Hatha</a></li> <li><a href="/wiki/Hatha_yoga" title="Hatha yoga">Hatha yoga</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">I</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Indriya" title="Indriya">Indriya</a></li> <li><a href="/wiki/Itih%C3%A2sa" title="Itihâsa">Itihâsa</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">J</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%81grat" title="Jāgrat">Jāgrat</a></li> <li><a href="/wiki/Jiva_(sanskrit)" title="Jiva (sanskrit)">Jiva</a></li> <li><a href="/wiki/Jivanmukta" title="Jivanmukta">Jivanmukta</a></li> <li><a href="/wiki/Jivatman" title="Jivatman">Jivatman</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%B1%C4%81na" title="Jñāna">Jñāna</a></li> <li><a href="/wiki/Jnanendriya" title="Jnanendriya">Jnanendriya</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">K</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Kaivalya" title="Kaivalya">Kaivalya</a></li> <li><a href="/wiki/Kalpa_(temps)" title="Kalpa (temps)">Kalpa</a></li> <li><a href="/wiki/Kama_(concept)" title="Kama (concept)">Kama</a></li> <li><a href="/wiki/Karana_sharira" title="Karana sharira">Karana sharira</a></li> <li><a href="/wiki/Karma" title="Karma">Karma</a></li> <li><a href="/wiki/Karmashaya" title="Karmashaya">Karmashaya</a></li> <li><a href="/wiki/Karmendriya" title="Karmendriya">Karmendriya</a></li> <li><a href="/wiki/Klesha" title="Klesha">Klesha</a></li> <li><a href="/wiki/Kosha" title="Kosha">Kosha</a></li> <li><a href="/wiki/Kumbhaka" title="Kumbhaka">Kumbhaka</a></li> <li><a href="/wiki/Kundalini" title="Kundalini">Kundalini</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">L</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Lila_(hindouisme)" title="Lila (hindouisme)">Lila</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">M</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">Mahamudra</a></li> <li><a href="/wiki/Mahasamadhi" title="Mahasamadhi">Mahasamadhi</a></li> <li><a href="/wiki/Manas_(sanskrit)" title="Manas (sanskrit)">Manas</a></li> <li><a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">Mantra</a></li> <li><a href="/wiki/Marga_(sanskrit)" title="Marga (sanskrit)">Marga</a></li> <li><a href="/wiki/Maya_(sanskrit)" title="Maya (sanskrit)">Maya</a></li> <li><a href="/wiki/Moksha" title="Moksha">Moksha</a></li> <li><a href="/wiki/Mudr%C4%81" title="Mudrā">Mudrā</a></li> <li><a href="/wiki/Mukti" title="Mukti">Mukti</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">N</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Nada_(sanskrit)" title="Nada (sanskrit)">Nada</a></li> <li><a href="/wiki/Nadi_(yoga)" title="Nadi (yoga)">Nadi</a></li> <li><a href="/wiki/N%C4%81mar%C5%ABpa" title="Nāmarūpa">Nāmarūpa</a></li> <li><a href="/wiki/Naraka" title="Naraka">Naraka</a></li> <li><a href="/wiki/Astika_et_nastika" title="Astika et nastika">Nastika</a></li> <li><a href="/wiki/Nidr%C4%81" title="Nidrā">Nidrā</a></li> <li><a href="/wiki/Nirguna_Brahman" title="Nirguna Brahman">Nirguna</a></li> <li><a href="/wiki/Nirodha" title="Nirodha">Nirodha</a></li> <li><a href="/wiki/Nirukta" title="Nirukta">Nirukta</a></li> <li><a href="/wiki/Nirvana_(monde_indien)" title="Nirvana (monde indien)">Nirvana</a></li> <li><a href="/wiki/Niyama" title="Niyama">Niyama</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">O</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ojas" title="Ojas">Ojas</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">P</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Pada" title="Pada">Pada</a></li> <li><a href="/wiki/Panchikarana" title="Panchikarana">Panchikarana</a></li> <li><a href="/wiki/P%C4%81%E1%B9%87i" title="Pāṇi">Pāṇi</a></li> <li><a href="/wiki/Parabrahman" title="Parabrahman">Parabrahman</a></li> <li><a href="/wiki/Param%C4%81rtha_(sanskrit)" title="Paramārtha (sanskrit)">Paramārtha</a></li> <li><a href="/wiki/Param%C4%81tman" title="Paramātman">Paramātman</a></li> <li><a href="/wiki/Patala" title="Patala">Patala</a></li> <li><a href="/wiki/Payu" title="Payu">Payu</a></li> <li><a href="/wiki/Prak%C4%81%C5%9Ba" title="Prakāśa">Prakāśa</a></li> <li><a href="/wiki/Prakriti" title="Prakriti">Prakriti</a></li> <li><a href="/wiki/Pralaya" title="Pralaya">Pralaya</a></li> <li><a href="/wiki/Pramada" title="Pramada">Pramada</a></li> <li><a href="/wiki/Pramana" title="Pramana">Pramana</a></li> <li><a href="/wiki/Prana" title="Prana">Prana</a></li> <li><a href="/wiki/Pranayama" title="Pranayama">Pranayama</a></li> <li><a href="/wiki/Prasthanatrayi" title="Prasthanatrayi">Prasthanatrayi</a></li> <li><a href="/wiki/Pratyahara" title="Pratyahara">Pratyahara</a></li> <li><a href="/wiki/Pratyak%E1%B9%A3a" title="Pratyakṣa">Pratyakṣa</a></li> <li><a href="/wiki/Prithivi_(%C3%A9l%C3%A9ment)" title="Prithivi (élément)">Prithivi</a></li> <li><a href="/wiki/Purusha" title="Purusha">Purusha</a></li> <li><a href="/wiki/Purushartha" title="Purushartha">Purushartha</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">R</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/R%C4%81ga_(religion)" title="Rāga (religion)">Rāga</a></li> <li><a href="/wiki/Rajas" title="Rajas">Rajas</a></li> <li><a href="/wiki/R%C5%ABpa" title="Rūpa">Rūpa</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">S</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Sadhana" title="Sadhana">Sadhana</a></li> <li><a href="/wiki/Sagu%E1%B9%87a_Brahman" title="Saguṇa Brahman">Saguṇa</a></li> <li><a href="/wiki/Sa%E1%B9%83j%C3%B1%C4%81" title="Saṃjñā">Saṃjñā</a></li> <li><a href="/wiki/Samprajnata" title="Samprajnata">Samprajnata</a></li> <li><a href="/wiki/Shabda" title="Shabda">Shabda</a></li> <li><a href="/wiki/Samadhi" title="Samadhi">Samadhi</a></li> <li><a href="/wiki/Samana_(souffle_vital)" title="Samana (souffle vital)">Samana</a></li> <li><a href="/wiki/Sam%C4%81patti" title="Samāpatti">Samāpatti</a></li> <li><a href="/wiki/Samny%C3%A2sin" title="Samnyâsin">Samnyâsin</a></li> <li><a href="/wiki/Sa%E1%B9%83s%C4%81ra" title="Saṃsāra">Saṃsāra</a></li> <li><a href="/wiki/Sa%E1%B9%83sk%C4%81ra" title="Saṃskāra">Saṃskāra</a></li> <li><a href="/wiki/Samyama" title="Samyama">Samyama</a></li> <li><a href="/wiki/Sanny%C3%A2sa" title="Sannyâsa">Sannyâsa</a></li> <li><a href="/wiki/Satya" title="Satya">Satya</a></li> <li><a href="/wiki/Sharira" title="Sharira">Sharira</a></li> <li><a href="/wiki/Sarvangasana" title="Sarvangasana">Sarvangasana</a></li> <li><a href="/wiki/Sattva" title="Sattva">Sattva</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Aauca" title="Śauca">Śauca</a></li> <li><a href="/wiki/Shavasana" title="Shavasana">Shavasana</a></li> <li><a href="/wiki/Shakti_(hindouisme)" title="Shakti (hindouisme)">Shakti</a></li> <li><a href="/wiki/Siddha" title="Siddha">Siddha</a></li> <li><a href="/wiki/Siddhasana" title="Siddhasana">Siddhasana</a></li> <li><a href="/wiki/Siddhi" title="Siddhi">Siddhi</a></li> <li><a href="/wiki/Shloka" title="Shloka">Shloka</a></li> <li><a href="/wiki/Smriti" title="Smriti">Smriti</a></li> <li><a href="/wiki/Soma_(mythologie)" title="Soma (mythologie)">Soma</a></li> <li><a href="/wiki/Spanda" title="Spanda">Spanda</a></li> <li><a href="/wiki/Shruti" title="Shruti">Śruti</a></li> <li><a href="/wiki/Sukshma_sharira" title="Sukshma sharira">Sukshma sharira</a></li> <li><a href="/wiki/Sushumna" title="Sushumna">Sushumna</a></li> <li><a href="/wiki/Sushupti" title="Sushupti">Sushupti</a></li> <li><a href="/wiki/Sutra" title="Sutra">Sutra</a></li> <li><a href="/wiki/Svabh%C4%81va" title="Svabhāva">Svabhāva</a></li> <li><a href="/wiki/Swami" title="Swami">Swami</a></li> <li><a href="/wiki/Svapna" title="Svapna">Svapna</a></li> <li><a href="/wiki/Svarga_(sanskrit)" title="Svarga (sanskrit)">Svarga</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">T</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Tamas_(sanskrit)" title="Tamas (sanskrit)">Tamas</a></li> <li><a href="/wiki/Tanmatra" title="Tanmatra">Tanmatra</a></li> <li><a href="/wiki/Tath%C4%81gata" title="Tathāgata">Tathāgata</a></li> <li><a href="/wiki/Tattva" title="Tattva">Tattva</a></li> <li><a href="/wiki/Tejas_(%C3%A9l%C3%A9ment)" title="Tejas (élément)">Tejas</a></li> <li><a href="/wiki/Turiya" title="Turiya">Turiya</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">U</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Udana" title="Udana">Udana</a></li> <li><a href="/wiki/Upam%C4%81na" title="Upamāna">Upamāna</a></li> <li><a href="/wiki/Up%C4%81d%C4%81na" title="Upādāna">Upādāna</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">V</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Vach" title="Vach">Vach</a></li> <li><a href="/wiki/Vairagya" title="Vairagya">Vairagya</a></li> <li><a href="/wiki/Vasana" title="Vasana">Vasana</a></li> <li><a href="/wiki/Vayu_(%C3%A9l%C3%A9ment)" title="Vayu (élément)">Vayu</a></li> <li><a href="/wiki/Vichara" title="Vichara">Vichara</a></li> <li><a href="/wiki/Vij%C3%B1%C4%81na" title="Vijñāna">Vijñāna</a></li> <li><a href="/wiki/Vikalpa" title="Vikalpa">Vikalpa</a></li> <li><a href="/wiki/Vik%E1%B9%A3epa" title="Vikṣepa">Vikṣepa</a></li> <li><a href="/wiki/Vip%C4%81ka" title="Vipāka">Vipāka</a></li> <li><a href="/wiki/Viparyaya" title="Viparyaya">Viparyaya</a></li> <li><a href="/wiki/Vishvarupa" title="Vishvarupa">Vishvarupa</a></li> <li><a href="/wiki/Vitarka" title="Vitarka">Vitarka</a></li> <li><a href="/wiki/Viveka" title="Viveka">Viveka</a></li> <li><a href="/wiki/Vritti" title="Vritti">Vritti</a></li> <li><a href="/wiki/Vyakarana" title="Vyakarana">Vyakarana</a></li> <li><a href="/wiki/Vyana" title="Vyana">Vyana</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFEE90; width:100px;">Y</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Yaj%C3%B1a" title="Yajña">Yajña</a></li> <li><a href="/wiki/Yama_(yoga)" title="Yama (yoga)">Yama</a></li> <li><a href="/wiki/Y%C3%A2na" title="Yâna">Yâna</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Yuga" title="Yuga">Yuga</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style="background:#FFDE90;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Hindouisme" title="Modèle:Palette Hindouisme"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Hindouisme&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">Hindouisme</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;"><a href="/wiki/Deva_(divinit%C3%A9)" title="Deva (divinité)">Divinités</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Trim%C5%ABrti" title="Trimūrti">Trimūrti</a></li> <li><a href="/wiki/Brahm%C4%81" title="Brahmā">Brahmā</a></li> <li><a href="/wiki/Vishnou" title="Vishnou">Vishnou</a></li> <li><a href="/wiki/Shiva" title="Shiva">Shiva</a></li> <li><a href="/wiki/Ishvara" title="Ishvara">Ishvara</a></li> <li><a href="/wiki/Dev%C3%AE" title="Devî">Devî</a></li> <li><a href="/wiki/Deva_(divinit%C3%A9)" title="Deva (divinité)">Deva (divinité)</a></li> <li><a href="/wiki/Sarasvati_(d%C3%A9esse)" title="Sarasvati (déesse)">Saraswati</a></li> <li><a href="/wiki/Lakshmi" title="Lakshmi">Lakshmi</a></li> <li><a href="/wiki/Parvati" title="Parvati">Parvati</a></li> <li><a href="/wiki/Shakti_(hindouisme)" title="Shakti (hindouisme)">Shakti</a></li> <li><a href="/wiki/Dourga" title="Dourga">Dourga</a></li> <li><a href="/wiki/Kali" title="Kali">Kali</a></li> <li><a href="/wiki/Ganesh" title="Ganesh">Ganesh</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%A2rttikeya" title="Kârttikeya">Kârttikeya</a></li> <li><a href="/wiki/Ayyappan" title="Ayyappan">Ayyappan</a></li> <li><a href="/wiki/Virabhadra" title="Virabhadra">Virabhadra</a></li> <li><a href="/wiki/Bhairava" title="Bhairava">Bhairava</a></li> <li><a href="/wiki/R%C4%81ma" title="Rāma">Rāma</a></li> <li><a href="/wiki/Krishna" title="Krishna">Krishna</a></li> <li><a href="/wiki/Hanum%C4%81n" title="Hanumān">Hanumān</a></li> <li><a href="/wiki/Prajapati" title="Prajapati">Prajapati</a></li> <li><a href="/wiki/Rudra" title="Rudra">Rudra</a></li> <li><a href="/wiki/Indra" title="Indra">Indra</a></li> <li><a href="/wiki/Agni_(dieu)" title="Agni (dieu)">Agni</a></li> <li><a href="/wiki/Dyaus_Pitar" title="Dyaus Pitar">Dyaus Pitar</a></li> <li><a href="/wiki/Bh%C5%ABmi" title="Bhūmi">Bhumi</a></li> <li><a href="/wiki/Varuna" title="Varuna">Varuna</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%A2you" title="Vâyou">Vâyou</a></li> <li><a href="/wiki/Apsara" title="Apsara">Apsara</a></li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="5" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Hinduism_symbol.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Hinduism_symbol.png/100px-Hinduism_symbol.png" decoding="async" width="100" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Hinduism_symbol.png/150px-Hinduism_symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Hinduism_symbol.png/200px-Hinduism_symbol.png 2x" data-file-width="266" data-file-height="278" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;"><a href="/wiki/Philosophie_indienne" title="Philosophie indienne">Philosophies</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;"><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Concepts</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ahimsa" title="Ahimsa">Ahimsa</a></li> <li><a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">Brahman</a></li> <li><a href="/wiki/Chakra" title="Chakra">Chakra</a></li> <li><a href="/wiki/Om%CC%90" title="Om̐">Om̐</a></li> <li><a href="/wiki/Ishvara" title="Ishvara">Ishvara</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%82tman" title="Âtman">Âtman</a></li> <li><a href="/wiki/Maya_(sanskrit)" title="Maya (sanskrit)">L'illusion: Maya</a></li> <li><a href="/wiki/Karma" title="Karma">Karma</a></li> <li><a href="/wiki/Sa%E1%B9%83s%C4%81ra" title="Saṃsāra">Saṃsāra</a></li> <li><a href="/wiki/Purushartha" title="Purushartha">Purushartha</a> <ul><li><a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharma</a></li> <li><a href="/wiki/Artha" title="Artha">Artha</a></li> <li><a href="/wiki/Kama_(concept)" title="Kama (concept)">Kama</a></li> <li><a href="/wiki/Moksha" title="Moksha">Moksha</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Écoles</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Astika_et_nastika" title="Astika et nastika">Astika et nastika</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A2mkhya" title="Sâmkhya">Sâmkhya</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Yoga</a></li> <li><a href="/wiki/Ny%C3%A2ya" title="Nyâya">Nyâya</a></li> <li><a href="/wiki/Vaisheshika" title="Vaisheshika">Vaisheshika</a></li> <li><a href="/wiki/Mimamsa" title="Mimamsa">Mîmâmsâ</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%A9danta" title="Védanta">Védanta</a> <ul><li><i><a href="/wiki/Dvaita" title="Dvaita">Dvaita</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Adva%C3%AFta_v%C3%A9danta" title="Advaïta védanta">Advaïta védanta</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Vishisht%C3%A2dvaita" title="Vishishtâdvaita">Vishishtâdvaita</a></i></li></ul></li></ul> <ul><li><ul><li><a href="/wiki/Ch%C3%A2rv%C3%A2ka" title="Chârvâka">Chârvâka</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Texte_de_l%27hindouisme" title="Catégorie:Texte de l'hindouisme">Textes</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Classification</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Shruti" title="Shruti">Shruti</a></li> <li><a href="/wiki/Smriti" title="Smriti">Smriti</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Védiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Veda" title="Veda">Veda</a> <ul><li><a href="/wiki/Rig-V%C3%A9da" title="Rig-Véda">Rig-Véda</a></li> <li><a href="/wiki/Yajur-V%C3%A9da" title="Yajur-Véda">Yajur-Véda</a></li> <li><a href="/wiki/Sama-V%C3%A9da" title="Sama-Véda">Sama-Véda</a></li> <li><a href="/wiki/Atharva-V%C3%A9da" title="Atharva-Véda">Atharva-Véda</a></li></ul></li> <li>Divisions <ul><li><a href="/wiki/Samhita" title="Samhita">Samhita</a></li> <li><a href="/wiki/Brahmana" title="Brahmana">Brahmana</a></li> <li><a href="/wiki/Aranyaka" title="Aranyaka">Aranyaka</a></li> <li><a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishad</a></li></ul></li> <li>Upavedas <ul><li><a href="/wiki/Ayurveda" title="Ayurveda">Ayurveda</a></li> <li><a href="/wiki/Dhanurveda" title="Dhanurveda">Dhanurveda</a></li> <li><a href="/wiki/N%C3%A2tya-sh%C3%A2stra" title="Nâtya-shâstra">Nâtya-shâstra</a></li> <li><a href="/wiki/Vastu_shastra" title="Vastu shastra">Vastu shastra</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/V%C3%A9danga" title="Védanga">Védanga</a> <ul><li><a href="/wiki/Shiksha" title="Shiksha">Shiksha</a></li> <li><a href="/wiki/Chandas" title="Chandas">Chandas</a></li> <li><a href="/wiki/Vyakarana" title="Vyakarana">Vyakarana</a></li> <li><a href="/wiki/Nirukta" title="Nirukta">Nirukta</a></li> <li><a href="/wiki/Kalpa_(V%C3%A9da)" title="Kalpa (Véda)">Kalpa</a></li> <li><a href="/wiki/Astrologie_indienne" title="Astrologie indienne">Jyotisha</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Upanishad" title="Upanishad">Upanishad</a></li> <li>Rig védique <ul><li><a href="/wiki/Aitareya_Upanishad" title="Aitareya Upanishad">Aitareya</a></li></ul></li> <li>Yajur védique <ul><li><a href="/wiki/Brihadaranyaka_Upanishad" title="Brihadaranyaka Upanishad">Brihadaranyaka</a></li> <li><a href="/wiki/Isha_Upanishad" title="Isha Upanishad">Isha</a></li> <li><a href="/wiki/Taittiriya_Upanishad" title="Taittiriya Upanishad">Taittiriya</a></li> <li><a href="/wiki/Katha_Upanishad" title="Katha Upanishad">Katha</a></li> <li><a href="/wiki/Shvetashvatara_Upanishad" title="Shvetashvatara Upanishad">Shvetashvatara</a></li></ul></li> <li>Sama védique <ul><li><a href="/wiki/Ch%C4%81ndogya_Upani%E1%B9%A3ad" title="Chāndogya Upaniṣad">Chāndogya</a></li> <li><a href="/wiki/Kena_Upanishad" title="Kena Upanishad">Kena</a></li></ul></li> <li>Atharva védique <ul><li><a href="/wiki/Mundaka_Upanishad" title="Mundaka Upanishad">Mundaka</a></li> <li><a href="/wiki/Mandukya_Upanishad" title="Mandukya Upanishad">Mandukya</a></li> <li><a href="/wiki/Prashna_Upanishad" title="Prashna Upanishad">Prashna</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Autres</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Arthash%C3%A2stra" title="Arthashâstra">Arthashâstra</a></li> <li><a href="/wiki/Bhagavad-Gita" title="Bhagavad-Gita">Bhagavad-Gita</a></li> <li><a href="/wiki/Lois_de_Manu" title="Lois de Manu">Lois de Manu</a></li> <li><a href="/wiki/Itih%C3%A2sa" title="Itihâsa">Itihâsa</a> <ul><li><a href="/wiki/Ramayana" title="Ramayana">Ramayana</a></li> <li><a href="/wiki/Mahabharata" title="Mahabharata">Mahabharata</a></li></ul></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Purana" title="Purana">Purana</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga_Vasishtha" title="Yoga Vasishtha">Yoga Vasishtha</a></li> <li><a href="/wiki/Sutra" title="Sutra">Sutras</a></li> <li><a href="/wiki/Stotra" title="Stotra">Stotra</a></li> <li><a href="/wiki/Tantrisme" title="Tantrisme">Tantrisme</a></li> <li><a href="/wiki/Yoga-s%C3%BBtra" class="mw-redirect" title="Yoga-sûtra">Yoga-sûtra</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Pratiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;"><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Rituels</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Puja" title="Puja">Puja</a></li> <li><a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">Mantra</a></li> <li><a href="/wiki/Japa" title="Japa">Japa</a></li> <li><a href="/wiki/Bhajan" title="Bhajan">Bhajan</a></li> <li><a href="/wiki/Tapas_(sanskrit)" title="Tapas (sanskrit)">Tapas</a></li> <li><a href="/wiki/Dhy%C4%81na" title="Dhyāna">Dhyāna</a></li> <li><a href="/wiki/Yaj%C3%B1a" title="Yajña">Yajña</a></li> <li><a href="/wiki/Homa_(rituel)" title="Homa (rituel)">Homa</a></li> <li><a href="/wiki/Tirthadana" title="Tirthadana">Tirthadana</a></li> <li><a href="/wiki/Naivedya" title="Naivedya">Naivedya</a></li> <li><a href="/wiki/Mandir" title="Mandir">Temple</a></li> <li><a href="/wiki/Murti" title="Murti">Vigraha</a></li> <li><a href="/wiki/Bhakti" title="Bhakti">Bhakti</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Rites de passage</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Garbhadhana" title="Garbhadhana">Garbhadhana</a></li> <li><a href="/wiki/Pumsavana" title="Pumsavana">Pumsavana</a></li> <li><a href="/wiki/Simantonnayana" title="Simantonnayana">Simantonnayana</a></li> <li><a href="/wiki/Jatakarman" title="Jatakarman">Jatakarman</a></li> <li><a href="/wiki/Namakarana" title="Namakarana">Namakarana</a></li> <li><a href="/wiki/Nishkramana" title="Nishkramana">Nishkramana</a></li> <li><a href="/wiki/Annaprashana" title="Annaprashana">Annaprashana</a></li> <li><a href="/wiki/Chudakarana" title="Chudakarana">Chudakarana</a></li> <li><a href="/wiki/Karnavedha" title="Karnavedha">Karnavedha</a></li> <li><a href="/wiki/Vidyarambha" title="Vidyarambha">Vidyarambha</a></li> <li><a href="/wiki/Upanayana" title="Upanayana">Upanayana</a></li> <li><a href="/wiki/Vedarambha" title="Vedarambha">Vedarambha</a></li> <li><a href="/wiki/Keshanta" title="Keshanta">Keshanta</a></li> <li><a href="/wiki/Samavartana" title="Samavartana">Samavartana</a></li> <li><a href="/wiki/Vivaha" title="Vivaha">Vivaha</a></li> <li><a href="/wiki/Antyeshti" title="Antyeshti">Antyeshti</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Castes sacrées</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Castes_en_Inde" title="Castes en Inde">Varna</a></li> <li><a href="/wiki/Brahmane" title="Brahmane">Brahmane</a></li> <li><a href="/wiki/Kshatriya" title="Kshatriya">Kshatriya</a></li> <li><a href="/wiki/Vaishya" title="Vaishya">Vaishya</a></li> <li><a href="/wiki/Shudra" title="Shudra">Shudra</a></li> <li><a href="/wiki/Ashram" title="Ashram">Ashram</a> <ul><li><a href="/wiki/Brahmacharya" title="Brahmacharya">Brahmacharya</a></li> <li><a href="/wiki/Grihastha" title="Grihastha">Grihastha</a></li> <li><a href="/wiki/V%C4%81naprastha" title="Vānaprastha">Vānaprastha</a></li> <li><a href="/wiki/Sanny%C3%A2sa" title="Sannyâsa">Sannyâsa</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Festivals</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Navratri" title="Navratri">Navratri</a></li> <li><a href="/wiki/Dussehra" title="Dussehra">Dussehra</a> (Dasara)</li> <li><a href="/wiki/Divali" title="Divali">Divali</a></li> <li><a href="/wiki/Mahashivaratri" title="Mahashivaratri">Shivaratri</a></li> <li><a href="/wiki/Holi" title="Holi">Holi</a></li> <li><a href="/wiki/Kumbh_Mela" title="Kumbh Mela">Kumbh Mela</a></li> <li><a href="/wiki/Ratha_Yatra" title="Ratha Yatra">Ratha Yatra</a></li> <li><a href="/wiki/Vishu" title="Vishu">Vishu</a></li> <li><a href="/wiki/Bihu" title="Bihu">Bihu</a></li> <li><a href="/wiki/Baisakhi" title="Baisakhi">Baisakhi</a></li> <li><a href="/wiki/Puthandu" title="Puthandu">Puthandu</a></li> <li><a href="/wiki/Ganesh_Chaturthi" title="Ganesh Chaturthi">Ganesh Chaturthi</a></li> <li><a href="/wiki/Onam" title="Onam">Onam</a></li> <li><a href="/wiki/Rama_Navami" title="Rama Navami">Rama Navami</a></li> <li><a href="/wiki/Janmashtami" title="Janmashtami">Janmashtami</a></li> <li><a href="/wiki/Raksha_bandhan" title="Raksha bandhan">Raksha bandhan</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDE90;">Articles liés</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Mythologie_hindoue" title="Mythologie hindoue">Mythologie hindoue</a></li> <li><a href="/wiki/Calendrier_hindou" title="Calendrier hindou">Calendrier hindou</a></li> <li><a href="/wiki/Iconographie_hindoue" title="Iconographie hindoue">Iconographie hindoue</a></li> <li><a href="/wiki/Nationalisme_hindou" title="Nationalisme hindou">Nationalisme hindou</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A8lerinage#Pèlerinages_hindous" title="Pèlerinage">Lieux de pèlerinages hindous</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_lieux_saints#Hindouisme" class="mw-redirect" title="Liste des lieux saints">Lieux saints en Inde</a></li> <li><a href="/wiki/Hindouisme#Controverses" title="Hindouisme">Critiques de l'hindouisme</a></li> <li><a href="/wiki/Place_des_femmes_dans_l%27hindouisme" title="Place des femmes dans l'hindouisme">Place des femmes dans l'hindouisme</a></li> <li><a href="/wiki/Chand%C3%A2la" title="Chandâla">Chandâla</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%A9g%C3%A9tarisme_hindou" title="Végétarisme hindou">Végétarisme hindou</a></li> <li><a href="/wiki/Vache_sacr%C3%A9e" title="Vache sacrée">Vache sacrée</a></li> <li><a href="/wiki/Glossaire_de_l%27hindouisme" class="mw-redirect" title="Glossaire de l'hindouisme">Glossaire</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Inde" title="Modèle:Palette Patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Inde&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Liste_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Inde" title="Liste du patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde">Patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:19%;">Liste représentative</th> <td class="navbox-list" style="background-color:#F9F9F9; text-align:justify;"><div> <div class="liste-horizontale"> <ul><li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Ramlila" title="Ramlila">Ramlila, représentation traditionnelle du Ramayana</a> (2008)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Veda" title="Veda">La tradition du chant védique</a> (2008)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Kutiyattam" title="Kutiyattam">Le théâtre sanscrit, Kutiyattam</a> (2008)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Ramman_(festival)" title="Ramman (festival)">Le Ramman, festival religieux et théâtre rituel du Garhwal, dans l'Himalaya, en Inde</a> (2009)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Mudiyettu" title="Mudiyettu">Le Mudiyettu, théâtre rituel et drame dansé du Kerala</a> (2010)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Kalbelia" title="Kalbelia">Les chants et danses populaires Kalbelia du Rajasthan</a> (2010)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Chhau_(danse)" title="Chhau (danse)">La danse Chhau</a> (2010)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/w/index.php?title=Chant_bouddhique_du_Ladakh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chant bouddhique du Ladakh (page inexistante)">Le chant bouddhique du Ladakh : récitation de textes sacrés bouddhiques dans la région transhimalayenne du Ladakh, Jammu-et-Cachemire, Inde</a> (2012)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Sankirtana" title="Sankirtana">Le sankirtana, chants rituels, tambours et danses du Manipur</a> (2013)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/w/index.php?title=Thatheras&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thatheras (page inexistante)">La fabrication artisanale traditionnelle d'ustensiles en laiton et en cuivre des Thatheras de Jandiala Guru, Penjab, Inde</a> (2014)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a class="mw-selflink selflink">Le yoga</a> (2016)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Norouz" title="Norouz">Nawrouz, Novruz, Nowrouz, Nowrouz, Nawrouz, Nauryz, Nooruz, Nowruz, Navruz, Nevruz, Nowruz, Navruz</a> <small>(avec 12 pays)</small> (2016, 2024)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Kumbh_Mela" title="Kumbh Mela">La Kumbh Mela</a> (2017)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Durg%C4%81_p%C5%ABj%C4%81" title="Durgā pūjā">La Durga Puja à Calcutta</a> (2021)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Garba_(danse)" title="Garba (danse)">Le garba du Gujarat </a> (2023)</span></li></ul> </div> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="1" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><figure class="mw-halign-right noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:UNESCO-ICH-blue.svg" class="mw-file-description"><img alt="Logo de l'UNESCO" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/60px-UNESCO-ICH-blue.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/90px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/120px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 2x" data-file-width="50" data-file-height="50" /></a><figcaption></figcaption></figure></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="3"><div class="liste-horizontale">Listes du patrimoine culturel immatériel de l'humanité : <ul><li><a href="/wiki/Liste_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Afrique" title="Liste du patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Afrique">en Afrique</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Am%C3%A9rique" title="Liste du patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Amérique">en Amérique</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Asie_et_Oc%C3%A9anie" title="Liste du patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Asie et Océanie">en Asie et Océanie</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_du_patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Europe" title="Liste du patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Europe">en Europe</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Yoga" title="Portail du yoga"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png/20px-Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png" decoding="async" width="20" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png/31px-Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png/41px-Yoga_all_chakras_and_chakraserpent.png 2x" data-file-width="2121" data-file-height="2480" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Yoga" title="Portail:Yoga">Portail du yoga</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Spiritualit%C3%A9" title="Portail de la spiritualité"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg/32px-Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg" decoding="async" width="32" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg/48px-Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg/64px-Nymphaea_pubescens1MTFL.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Spiritualit%C3%A9" title="Portail:Spiritualité">Portail de la spiritualité</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Philosophie_indienne" title="Portail de la philosophie indienne"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AdiShankara1.jpg/18px-AdiShankara1.jpg" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AdiShankara1.jpg/27px-AdiShankara1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AdiShankara1.jpg/36px-AdiShankara1.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="3072" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Philosophie_indienne" title="Portail:Philosophie indienne">Portail de la philosophie indienne</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Hindouisme" title="Portail de l’hindouisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/29px-Aum.svg.png" decoding="async" width="29" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/43px-Aum.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Aum.svg/58px-Aum.svg.png 2x" data-file-width="242" data-file-height="201" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Hindouisme" title="Portail:Hindouisme">Portail de l’hindouisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Sanskrit" title="Portail du sanskrit"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg/48px-The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg.png" decoding="async" width="48" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg/72px-The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg/96px-The_word_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D_%28Sanskrit%29_in_Sanskrit.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="150" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Sanskrit" title="Portail:Sanskrit">Portail du sanskrit</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Bouddhisme" title="Portail du bouddhisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/24px-Dharmacakra.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/36px-Dharmacakra.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/48px-Dharmacakra.svg.png 2x" data-file-width="80" data-file-height="80" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Bouddhisme" title="Portail:Bouddhisme">Portail du bouddhisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Ja%C3%AFnisme" title="Portail du jaïnisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/In-jain.svg/36px-In-jain.svg.png" decoding="async" width="36" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/In-jain.svg/54px-In-jain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/In-jain.svg/72px-In-jain.svg.png 2x" data-file-width="326" data-file-height="217" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Ja%C3%AFnisme" title="Portail:Jaïnisme">Portail du jaïnisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel" title="Portail du patrimoine culturel immatériel"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/24px-UNESCO-ICH-blue.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/36px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/UNESCO-ICH-blue.svg/48px-UNESCO-ICH-blue.svg.png 2x" data-file-width="50" data-file-height="50" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel" title="Portail:Patrimoine culturel immatériel">Portail du patrimoine culturel immatériel</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐5d9658d95‐w6d7p Cached time: 20250228085446 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.859 seconds Real time usage: 1.133 seconds Preprocessor visited node count: 15803/1000000 Post‐expand include size: 439830/2097152 bytes Template argument size: 100233/2097152 bytes Highest expansion depth: 20/100 Expensive parser function count: 12/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 140193/5000000 bytes Lua time usage: 0.239/10.000 seconds Lua memory usage: 7035283/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 834.470 1 -total 28.91% 241.286 1 Modèle:Références_nombreuses 27.94% 233.152 1 Modèle:Références 13.67% 114.045 1 Modèle:Liens 6.99% 58.322 1 Modèle:Infobox_Patrimoine_culturel_immatériel_de_l'humanité 6.53% 54.517 16 Modèle:Ouvrage 6.26% 52.271 1 Modèle:Palette 5.87% 48.958 1 Modèle:Homon 5.52% 46.035 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 5.32% 44.412 1 Modèle:Méta_bandeau --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:4540584:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250228085446 and revision id 223008319. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoga&oldid=223008319">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoga&oldid=223008319</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Monde_indien" title="Catégorie:Monde indien">Monde indien</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Spiritualit%C3%A9_hindouiste" title="Catégorie:Spiritualité hindouiste">Spiritualité hindouiste</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Yoga" title="Catégorie:Yoga">Yoga</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bien-%C3%AAtre" title="Catégorie:Bien-être">Bien-être</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9veloppement_personnel" title="Catégorie:Développement personnel">Développement personnel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Philosophie_indienne" title="Catégorie:Philosophie indienne">Philosophie indienne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Terme_sanskrit" title="Catégorie:Terme sanskrit">Terme sanskrit</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Spiritualit%C3%A9" title="Catégorie:Spiritualité">Spiritualité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ja%C3%AFnisme" title="Catégorie:Jaïnisme">Jaïnisme</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel_de_l%27humanit%C3%A9_en_Inde" title="Catégorie:Patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde">Patrimoine culturel immatériel de l'humanité en Inde</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_lien_mort" title="Catégorie:Article contenant un lien mort">Article contenant un lien mort</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_pouvant_contenir_un_travail_in%C3%A9dit" title="Catégorie:Article pouvant contenir un travail inédit">Article pouvant contenir un travail inédit</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4235" title="Catégorie:Page utilisant P4235">Page utilisant P4235</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6302" title="Catégorie:Page utilisant P6302">Page utilisant P6302</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_religion" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la religion">Page pointant vers des bases relatives à la religion</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4613" title="Catégorie:Page utilisant P4613">Page utilisant P4613</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3222" title="Catégorie:Page utilisant P3222">Page utilisant P3222</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4854" title="Catégorie:Page utilisant P4854">Page utilisant P4854</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Yoga/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Yoga/Articles liés">Portail:Yoga/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Spiritualit%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Spiritualité/Articles liés">Portail:Spiritualité/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Religions_et_croyances/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Religions et croyances/Articles liés">Portail:Religions et croyances/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Philosophie_indienne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Philosophie indienne/Articles liés">Portail:Philosophie indienne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Philosophie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Philosophie/Articles liés">Portail:Philosophie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_indien/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde indien/Articles liés">Portail:Monde indien/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Hindouisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Hindouisme/Articles liés">Portail:Hindouisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sanskrit/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sanskrit/Articles liés">Portail:Sanskrit/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Langues/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Langues/Articles liés">Portail:Langues/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Bouddhisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Bouddhisme/Articles liés">Portail:Bouddhisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Ja%C3%AFnisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Jaïnisme/Articles liés">Portail:Jaïnisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Patrimoine_culturel_immat%C3%A9riel/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Patrimoine culturel immatériel/Articles liés">Portail:Patrimoine culturel immatériel/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Protection_du_patrimoine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Protection du patrimoine/Articles liés">Portail:Protection du patrimoine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Culture/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Culture/Articles liés">Portail:Culture/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_anglais" title="Catégorie:Bon article en anglais">Bon article en anglais</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 14 février 2025 à 16:36.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Yoga" title="Spécial:Citer/Yoga">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoga&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Yoga</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>130 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6455b7c8bf-s9rl4","wgBackendResponseTime":241,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.859","walltime":"1.133","ppvisitednodes":{"value":15803,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":439830,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":100233,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":12,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":140193,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 834.470 1 -total"," 28.91% 241.286 1 Modèle:Références_nombreuses"," 27.94% 233.152 1 Modèle:Références"," 13.67% 114.045 1 Modèle:Liens"," 6.99% 58.322 1 Modèle:Infobox_Patrimoine_culturel_immatériel_de_l'humanité"," 6.53% 54.517 16 Modèle:Ouvrage"," 6.26% 52.271 1 Modèle:Palette"," 5.87% 48.958 1 Modèle:Homon"," 5.52% 46.035 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 5.32% 44.412 1 Modèle:Méta_bandeau"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.239","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7035283,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5d9658d95-w6d7p","timestamp":"20250228085446","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Yoga","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Yoga","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9350","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9350","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-11-22T13:57:30Z","dateModified":"2025-02-14T15:36:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/70\/A_yogi_seated_in_a_garden.jpg","headline":"une des six \u00e9coles orthodoxes de la philosophie indienne \u0101stika"}</script> </body> </html>