CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="eo" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Vidi fonton por Morto - Vikipedio</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eowikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januaro","februaro","marto","aprilo","majo","junio","julio","aŭgusto","septembro","oktobro","novembro","decembro"],"wgRequestId":"5d53d3b5-05ee-4e61-b574-3a6e343f09a7","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Morto","wgTitle":"Morto","wgCurRevisionId":8854135,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":25081,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"eo","wgPageContentLanguage":"eo","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Morto","wgRelevantArticleId":25081,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":8854135,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true, "wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eo","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eo"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.niceInfoboxes":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user": "ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.Rekta-ligilo-al-Komunejo","ext.gadget.DocTabs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eo&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=ext.gadget.niceInfoboxes&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg/1200px-Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="927"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg/800px-Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="618"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg/640px-Kuoleman_Puutarha_by_Hugo_Simberg.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="495"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Vidi fonton por Morto - Vikipedio"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eo.m.wikipedia.org/wiki/Morto"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redakti" href="/w/index.php?title=Morto&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedio (eo)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eo.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Morto"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eo"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedio Atom-fonto" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Lastaj_%C5%9Dan%C4%9Doj&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Morto rootpage-Morto skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Saltu al enhavo</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Retejo"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ĉefa menuo" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ĉefa menuo</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ĉefa menuo</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">kaŝi</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigado </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-desciption" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:%C4%88efpa%C4%9Do"><span>Ĉefpaĝo</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portalo:Komunumo" title="Pri la projekto, kion vi povas fari, kie vi povas trovi ion"><span>Komunuma portalo</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:Diskutejo"><span>Diskutejo</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:Aktuala%C4%B5oj" title="Trovi fonajn informojn pri nunaj eventoj"><span>Aktualaĵoj</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Lastaj_%C5%9Dan%C4%9Doj" title="Listo de la lastaj ŝanĝoj en la vikio. [r]" accesskey="r"><span>Lastaj ŝanĝoj</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Novaj_pa%C4%9Doj"><span>Novaj paĝoj</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Hazarda_pa%C4%9Do" title="Iri al hazarda paĝo [x]" accesskey="x"><span>Hazarda paĝo</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Helpo:Enhavo" title="La loko por eltrovi"><span>Helpo</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Vikipedio:%C4%88efpa%C4%9Do" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedio" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-eo.svg" style="width: 6.875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eo.svg" width="109" height="13" style="width: 6.8125em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Ser%C4%89i" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Serĉi tra Vikipedio [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Serĉi</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Serĉi tra Vikipedio" aria-label="Serĉi tra Vikipedio" autocapitalize="sentences" title="Serĉi tra Vikipedio [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specialaĵo:Serĉi"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Serĉi</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Personaj iloj"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspekto"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aspekto" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aspekto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eo.wikipedia.org&uselang=eo" class=""><span>Donaci</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Krei_konton&returnto=Morto&returntoquery=action%3Dedit" title="Ni rekomendas ke vi kreu uzantokonton kaj ensalutu, kvankam tio ne estas deviga" class=""><span>Krei konton</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Ensaluti&returnto=Morto&returntoquery=action%3Dedit" title="Ni rekomendas ke vi ensalutu, kvankam tio ne estas devige. [o]" accesskey="o" class=""><span>Ensaluti</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Pliaj agordoj" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Personaj iloj" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Personaj iloj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menuo de uzanto" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eo.wikipedia.org&uselang=eo"><span>Donaci</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Krei_konton&returnto=Morto&returntoquery=action%3Dedit" title="Ni rekomendas ke vi kreu uzantokonton kaj ensalutu, kvankam tio ne estas deviga"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Krei konton</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Ensaluti&returnto=Morto&returntoquery=action%3Dedit" title="Ni rekomendas ke vi ensalutu, kvankam tio ne estas devige. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Ensaluti</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Paĝoj por elsalutitaj redaktistoj <a href="/wiki/Helpo:Enkonduko" aria-label="Lernu pli pri redaktado"><span>Lernu pli</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Miaj_kontribuoj" title="Listo de redaktoj faritaj el ĉi tiu IPa adreso [y]" accesskey="y"><span>Kontribuoj</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Mia_diskutpa%C4%9Do" title="Diskuto pri redaktoj sub tiu ĉi IP adreso [n]" accesskey="n"><span>Diskuto</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Retejo"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Vidi fonton por Morto</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ĉi tiu artikolo ekzistas nur en ĉi tiu lingvo. Aldonu la artikolon por aliaj lingvoj" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aldoni lingvojn</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Nomspacoj"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Morto" title="Vidi la artikolon [c]" accesskey="c"><span>Artikolo</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Diskuto:Morto&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Diskuto pri la artikolo (paĝo ne ekzistas) [t]" accesskey="t"><span>Diskuto</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ŝanĝi lingvan varianton" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Esperanto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vidoj"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Morto"><span>Legi</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&veaction=edit" title="Redakti ĉi tiun paĝon [v]" accesskey="v"><span>Redakti</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&action=edit" title="Redakti fontan kodon de tiu ĉi paĝo"><span>Redakti fonton</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&action=history" title="Antaŭaj versioj de ĉi tiu paĝo. [h]" accesskey="h"><span>Vidi historion</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paĝaj iloj"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Iloj" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Iloj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Iloj</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">kaŝi</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Pliaj opcioj" > <div class="vector-menu-heading"> Agoj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Morto"><span>Legi</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&veaction=edit" title="Redakti ĉi tiun paĝon [v]" accesskey="v"><span>Redakti</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&action=edit" title="Redakti fontan kodon de tiu ĉi paĝo [e]" accesskey="e"><span>Redakti fonton</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&action=history"><span>Vidi historion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ĝenerale </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Kio_ligas_%C4%89i_tien%3F/Morto" title="Listo de ĉiuj vikiaj paĝoj kiuj ligas ĉi tien [j]" accesskey="j"><span>Ligiloj ĉi tien</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Rilataj_%C5%9Dan%C4%9Doj/Morto" rel="nofollow" title="Lastaj ŝanĝoj en paĝoj kiuj ligas al ĉi tiu paĝo [k]" accesskey="k"><span>Rilataj ŝanĝoj</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eo" title="Alŝuti dosierojn [u]" accesskey="u"><span>Alŝuti dosieron</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Specialaj_pa%C4%9Doj" title="Listo de ĉiuj specialaj paĝoj [q]" accesskey="q"><span>Specialaj paĝoj</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Morto&action=info" title="Pli da informo pri ĉi tiu paĝo"><span>Informoj pri la paĝo</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feo.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DMorto%26action%3Dedit"><span>Akiri mallongigitan URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:QrCode&url=https%3A%2F%2Feo.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DMorto%26action%3Dedit"><span>Elŝutu QR-kodon</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En aliaj projektoj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q4" title="Ligilo al konektita datuma ero [g]" accesskey="g"><span>Ero en Vikidatumoj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paĝaj iloj"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspekto"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aspekto</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">kaŝi</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Morto" title="Morto">Morto</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Vi ne rajtas redakti ĉi tiun paĝon, pro la jena kialo: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/Uzanto:Jon_Kolbert" title="Uzanto:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 15:12, 27 aŭg. 2023</li> <li>Expiry of block: 15:12, 27 aŭg. 2028</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Bonvolu inkluzivi ĉiujn suprajn detalojn en iuj demandoj, kiujn vi sendas. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Vi povas vidi kaj kopii la vikitekston de tiu ĉi paĝo: </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="eo" dir="ltr" name="wpTextbox1">{{Homa kresko kaj disvolviĝo}} [[Dosiero:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|eta|''Kuoleman puutarha'' (La morto zorganta siajn florojn), Hugo Simberg (1906).]] '''Morto''' estas la fino de [[vivo]], nome la transpaso de vivo al nevivo, sen eblo reveni. Morto estas la fina efekto kiu rezultas de la fino de la procezo de [[homeostazo]] en viva estaĵo. Ĝi povas okazi pro naturaj kaŭzoj ([[Maljunaĝo|maljuniĝo]], [[malsano]], konsekvenco de la [[manĝoĉeno]], [[natura katastrofo]]) aŭ pro okazigitaj kaŭzoj ([[memmortigo]], [[murdo]], [[eŭtanazio]], [[akcidento]], [[mortopuno]], [[medio|media katastrofo]]). La procezo de morto, kvankam ĝi estas tute difinita en kelkaj el ties fazoj ekde la vidpunktoj de [[neŭrofiziologio]], [[biokemio]] kaj [[medicino]], ankoraŭ ne estas tute klare komprenita are ekde la vidpunktoj de [[termodinamiko]] kaj [[neŭrologio]], kaj ekzistas foje malkonsentoj inter sciencistoj kaj fakuloj tiurilate. La termino '''mortinto''' ĝenerale rilatas al homo, kiu mortis<ref>Mortinto en [[ReVo]] [https://www.reta-vortaro.de/revo/]</ref> Laŭ la [[Fundamento de Esperanto]] oni rajtas paroli pri ''mortiĝo'' de [[homo]] kiam temas pri morto neatendita, [[akcidento|akcidenta]], ne kiam li mortis [[naturo|nature]], estis [[mortigo|mortigita]] aŭ [[sinmortigo|mortigis sin]] mem. Bertilo Wennergren skribis en [[PMEG]] pri senvoleco, akcidenteco de la senviviĝo.<ref>[https://bertilow.com/pmeg/vortfarado/afiksoj/sufiksoj/igh.html#i-d6f en PMEG]</ref> En Esperanto tre ofte oni uzas la terminon "forpaso" (verbe forpasi) kiel [[eŭfemismo]] por eviti la iom [[Tabuo|tabuan]] vorton "morto".<ref>[https://vortaro.net/#forpaso_kd en PIV] Alirita la 21an de Oktobro 2021.</ref> == Morto el [[Biologio|biologia]] vidpunkto == [[Dosiero:Deadconfederate.jpg|eta|maldekstre|[[Soldato]] falinta dum [[Usona enlanda milito]], [[1865]].]] La vorto "morto" povas signifi staton aŭ eventon. Kiel stato, morto estas la malo de [[vivo]]; kiel evento, la malo de [[naskiĝo]]. La evento morto estas la fino de la [[vivo]] de [[organismo]], do evento morto estas la momento inter vivo kaj la stato morto. En [[biologio]], mortado estas baza kondiĉo por la [[evoluo]] de [[specio]]j. Biologie, morto povas okazi al ''ĉiomo aŭ tuto; al parto de tuto; aŭ al ambaŭ''. Ekzemple, povas morti unu individua [[ĉelo]], kaj eĉ [[organo]], kaj tamen la [[organismo]] kiel tuto povas plu vivi. Normale la ĉeloj de organismo vivas mallonge; kiam ili mortas, novaj ĉeloj anstataŭas ilin, kaj tiel konstante plu. Ankaŭ la malo povas okazi, nome, ke post la morto de organismo, pluvivas kelkaj ĉeloj kaj organoj, uzeblaj por [[enplanto]] aŭ [[grefto]]. Tiuokaze, tamen, la [[histo]]jn ankoraŭ vivajn oni devas eltiri kaj enplanti rapide, aŭ ili baldaŭ mortos manke de ''gastiganto''. [[Dosiero:MementoMoriNordfriedhofWiesbaden.JPG|eta|Alegorio de la Morto – Norda Tombejo de [[Wiesbaden]], [[Germanio]].]] Certa diagnozo de morto estas grava ne nur por transplanta medicino, sed ankaŭ por eviti la [[ŝajnmorto|entombigon de vivantoj]]. Konataj viktimoj de la ŝajnmorteco estis ekzemple [[Edgar Allan Poe]], [[Hans Christian Andersen]] kaj [[Alfred Nobel]] (ankaŭ [[Petrarca]] kaj [[Ludoviko la 9-a (Francio)|Ludoviko la 9-a]] laŭ aliaj fontoj). Pro tio la morton de homo ordinare devas konstati fakulo, ekzemple [[kuracisto]]. Tiuj povas diferenci (kutime kaze de homoj) inter cirkula morto (la [[sango]] jam ne cirkulas), cerba morto (la [[cerbo]] jam ne funkcias) ktp. Grandparte oni aplikas la esprimon "morto" nur al animaloj (homoj, bestoj), nur tre escepte, ekzemple poezie, al [[planto]]j aŭ [[fungo]]j. Multaj specioj de vivaĵoj mortas pro [[maljuneco]] kaj havas limigitan vivodaŭron. En la teorio de [[evolucio]] tiu morto havas gravan rolon, ĉar ĝi ebligas la pluevoluon de specioj. Kiam en specio okazas [[mutacio]], kiu donas [[natura selekto|selektan avantaĝon]], tiu avantaĝo eble ne havus ŝancon sukcesi kontraŭ la pli sperta antaŭa generacio. Se tiu generacio formortas pro maljuneco, ĝi donas al la idaro pli bonan ŝancon pluvivi kaj tiel progresigi la specion. == Morto el [[medicino|medicina]] vidpunkto == La medicina scienco difinas la morton kiel «nerevertebla ĉeso de la funkcioj korspiraj de ĉiuj funkcioj de la [[encefalo]]»,<ref> Real Academia Nacional de Medicina de España (2011). Diccionario de términos médicos. Madrid: Editorial Médica Panamericana. ISBN 9788498351835. </ref> nome okazaĵo rezultinta de la organika nekapablo subteni la [[homeostazo]]n. Pro la degradado de la [[deoksiribonuklea acido]] (DNA) enhavata en la [[ĉelkerno]]j, la kopiado de la ĉeloj iĝas iom post iom pli malfacila ĝis oni produktas la senrevertan rezulton. Scii la precizan tempon de ies morto povas esti tre grava, ekzemple por determini la ekvalidon de ties [[testamento]], por aranĝi la [[funebro|funebrajn]] preparojn, aŭ, okaze de [[enplanto]], ĉar la organojn oni devas eltiri laŭeble plej rapide post la morto de la donanto. Ankaŭ la preciza horo de la morto povas havi konsekvencon el jura vidpunkto kaze de mortigo aŭ de aliaj juraj procesoj. Enketistoj kutime uzas prilaboritegajn metodojn por determini tiun precizan momenton. {{Ĉefartikolo|Jurmedicino}} [[Dosiero:Catrinas 2.jpg|eta|maldekstra|180px|<center>du variaĵoj de la figuro de la fama skeleta damo "La Catrina", tipa de la [[Tago de la mortintoj]] en [[Meksiko]], kie la morto ricevas specifan socian traktadon.]] Historie, la fiksado de tiu momento ofte prezentis [[problemo]]jn. Antaŭ longa tempo oni difinis la eventon morto per la ĉeso de [[korbatado]], reflektoj kaj [[spiro|spirado]]. Tion oni nomis "[[klinika morto]]". Tamen, surbaze de tiu nesufiĉaj pruvoj multaj personoj estis enterigitaj estantaj en stato de latenta vivo aŭ tuŝitaj de periodoj de [[katalepsio]]. Nuntempe ekzistas [[tekniko]]j por restartigi la korbatadon kaj spiradon post jama halto. Nun oni prefere parolas pri "[[cerba morto]]" aŭ "biologia morto", laŭ kiu oni rigardas personon mortinta kiam ĉesis la bioelektra aktivado en ties [[cerbo]], konstatebla per [[Elektroencefalografio|elektroencefalogramo]]. Oni kredas, ke tiu ĉeso de aktivado signifas la definitivan malaperon de la [[konscio]]. Tamen ankaŭ ĉi tiu difino montriĝas ne tute definitiva, ĉar la fenomeno de foresto de bioelektra aktivado kelkfoje tre escepte povas esti revertebla, kiel ĉe dronintoj kaj supozataj mortintoj en akvoj borde de la punkto de frostiĝo. [[Kadavra rigideco]] aŭ ''rigor mortis'' (latine) estas [[simptomo]] de la morto, kion kaŭzas la kemia ŝanĝo en la [[muskolo]]j kaj kio kondukas al rigidiĝo de la [[kadavro]] kaj la movo de la korpopartoj estas tiel malfaciligita. En milda temperaturo, la fenomenon priskribas la Nysten-regulo. Laŭ tiu regulo, la korpo rigidiĝas dum 24 horoj, unuafoje la makzela artiko, poste la trunko kaj la kruroj, piedoj. Post 48 horoj, la rigidiĝo ek-ĉesas kaj tute ĉesas post 72 horoj. La procezo dependas de la temperaturo de la medio, ĝenerale de 4 horoj ĉe homoj. La kemia kaŭzo de la kadavra rigideco estas la hidrolizo de la adenozina trifosfato (ATP) en la muskola histo. === Cerba morto === {{Ĉefartikolo|Cerba morto}} Cerba morto estas nerevertebla maniero de la perdo de konscio karakterizata de kompleta malapero de la cerba funkcio, kun reteno de la kora kuntiriĝo.<ref>[[iarchive:diccionariodemed00ocea/page/883/mode/2up|Diccionario de medicina Oceano Mosby.]] Oceano. pp. 883. ISBN 84-494-0368-5. </ref> Pere de teknika progreso de la medicino, nuntempe eblas reteni koran aktivecon kaj artefaritan ventoladon per servoj de intensivaj zorgoj en persono kies koro batoĉesis kaj kiu ne estas kapabla spiri per si mem, kio pruvus, ke la persono ne estis mortinta. La proceduro uzata por la diagnozo de la morto tiuokaze estas diferenca kaj devas esti aplikata de la fakuloj en neŭrologiaj sciencoj, kaj oni parolas tiam de "cerba morto" aŭ "encefala morto". En la pasinto, kelkaj fakuloj konsideris, ke estas sufiĉa kun la ĉeso de elektra aktivado en la [[kortekso]] (kio supozigus la finon de la konscio) por determini la encefalan morton, tio estas, la definitiva ĉeso de la konscio egalvalorus al morto, sed nuntempe oni konsideras, preskaŭ universale, mortinta personon (eĉ se tiu restas kun kor-spira aktiveco pere de la artefarita helpo en unuo de intensivaj zorgoj), post la nerevertebla ĉeso de la viva aktiveco de la tuta cerbo, inkludite la [[cerba trunko]] (la plej malalta strukturo de la encefalo, respondeca de la granda majoritato de la vivaj funkcioj), konstatita pere de klinikaj protokoloj neŭrologiaj bone difinitaj kaj apogitaj per specialaj pruvoj. Tiuokaze, la determinado de la morto povas esti malfacila. Elektroencefalogramo, kiu estas la pruvo plej uzata por determini la elektran cerban aktivecon, povas ne klare detekti kelkajn elektrajn cerbajn signalojn tre malfortajn, kaj krome povas aperi en tiu signaloj produktitaj ekster la cerbo kaj esti interpretataj erare kiel cerbaj. Pro tio, oni disvolvigis aliajn pruvojn pli fidindajn kaj specifajn por pritaksi la cerban viveblon, kiel la tomografio per dissendo de ununura fotono (cerba SPECT), la cerba panangiografio kaj la transkrania ultrasono. == Morto el [[religio|religia]] vidpunkto == [[Dosiero:Day_of_the_Dead_Wikivoyage_banner.jpg|775x775ra]][[Dosiero:Gil de Ronza - La Muerte 20140703-1.jpg|eta|200px|''La Morto portanta anonckornon''. Gil de Ronza, 16-a jarcento.]] Al [[religio]]j kiuj kredas je la koncepto de [[animo]], Morto estas disiĝo de animo je la korpo. La morto estas la vivo de la [[spirito]], kiam la korpo mortas, la animo revenas en la eterna vivo. En tiu senco oni povas paroli pri [[transtombo|transtomba vivo]]. La [[abrahama religio|abrahamaj religioj]] kredas je postmorta pluvivo de la animoj ekster la mondo, kun plena memoro pri la enmonda vivo. En [[kristanismo]] la morto estas ŝlosila koncepto: la kerno de la kristanisma [[teologio]] estas fundamentita sur la kredo, ke [[Jesuo]] estis sendita de [[Dio Patro]] por suferi [[pasio]]n kaj finfine morti kaj reviviĝi. Tiel li [[elaĉeto|elaĉetas]] la homaron, kiu antaŭe estis kondamnita pro la kulpo de la [[origina peko]]. Tiukadre ofta simbola arta reprezento de [[Kristo]] kiel dio estas la momento de lia morto sur kruco ([[Krucumo de Jesuo]] kaj [[Krucumita Kristo en arto]]). {{Ĉefartikolo|Memento mori}} Aliaj religioj, ekz. [[budhismo]] kaj [[hinduismo]], kredas je transiro de la animo al alia enmonda estaĵo ([[metempsikozo]]), kiu ordinare ne memoras pri antaŭaj vivoj de la animo. Tiukadre la bonfaro al aliaj estaĵoj, eĉ se ne homaj, indas ĉar malantaŭ tio povas kuŝi proksimulo, alia homo aŭ oni mem. Tiel la kredaro pri morto influas la ĉiutagajn kaj normalajn vivmanierojn, kondutojn, sociajn normojn ktp. === Kristanaj kredoj pri morto === Ofta demando kiu aperas pri la morto de homoj kaj tre interesa estas: kio okazas al la homaj estaĵoj post la morto? Reale, la demando temas pri kio okazas al la mensaj kapabloj de la mortinta persono. Kelkaj kredas, ke ili konserviĝas pere de la [[animo|spirito]], kiu iam movis la menson, plialtigante sian staton de [[konscienco]] al realoj eĉ pli grandaj; dum aliaj kredas en la migrado de la [[animo]] de homa estaĵo post ties morto al nivelo fizike neatingebla. [[Dosiero:Cristo crucificado.jpg|eta|230px|maldekstre|[[Diego Velázquez]], ''Jesuo krucumita'', [[1631]], bildo pentrita per oleo (248 x 169 cm), [[Madrido]], [[Prado-Muzeo]].]] La kristana religio konsideras la morton kiel fino de la fizika restado de la homa estaĵo en sia karnaj vivmaniero kaj stato: la spirito abandonas la fizikan korpon kiu malboniĝas kaj iĝas nekapabla subteni sin laŭ la leĝoj de tiu universo finenda, kaj tuje ĝi revenas al Dio ([[Kohelet]] 12:7). La animo, depende ĉu ĝi konis kaj rekonis Jesuon Kriston kiel Dio kaj savinto ([[Epistolo al la romanoj|Romanoj]] 10:9), iras al ripozejo espere de la dua veno de Jesuo ([[1-a epistolo al la tesalonikanoj|1a Tesalonikanoj]] 4:16). En tiu ripozejo ties rilato kun la Suprema Estaĵo estus rekta (la Paradizo); alia animo, tiu de la malliberigitaj spiritoj, kiuj ne rekonis Jesuon Kriston kiel Dio kaj savinto, devos prezentiĝi antaŭ la Fina Juĝo. Tiu loko estas nomita la [[Infero]]. La [[Paradizo]] estas dinamika mondo en kiu oni realigas interagadon kun la laboro de Dio kaj kun la personoj en la Tero pere de ministerio de anĝeloj. Laŭ la kristana [[Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj]] ([[Movado de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj|mormona]]), spirito kiu abandonas la korpon estas simila laŭ aspekto al tio kiun ĝi lasas en karna stato, sed en ties plej juna formo. La akirita sciaro, la fizika aspekto estas konservata, sed en stato de perfekteco netuŝeebla por tiu ĉi mondo kaj plej pura. Poste ĝi pluos per la universala resurekto pere de la gracio de Jesuo Kristo, kiu estis la pioniro de la [[resurekto]]. Poste venos juĝo laŭ la individuaj faroj en tiu surtera vivo de la personoj kiuj estas responsaj pri siaj agoj. Laŭ tiu eklezio de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj, la laboro de Dio estas resumita per la jena versego kiu montras la parolon de la Dio de Israelo: ''"Tiu estas mia verko kaj mia gloro, realigi la senmortecon kaj la eternan vivon de homo.” Moseo 1:39, ''La Perlo de Granda Prezo''. Por la [[Atestantoj de Jehovo]], la granda majoritato de la mortintoj estas en stato de absoluta senkonscio kaj eĉ la Reĝo Davido ne ascendis al la ĉielo (Kohelet 9:5,6,10; [[Agoj de la Apostoloj|Agoj]] 2:34). Ili kredas, ke kiam la "nova tero" (nova sistemo, 2 Petro 3:13) estu establita sub la jarmila regado de Kristo, la resurekto —kaj de Justuloj kaj de Nejustuloj— okazos en la tuta mondo, kaj estas tiam kiam ili estos juĝitaj laŭ iliaj faritaj agoj dum la jarmilo, tiuj kiuj agis malbone iros al la eterna morto (Morto sen espero resurekti) kaj tiuj kiuj agis bone iros al la eterna vivo en surtera paradizo (Johano 5:28,29; Apokalipso 20:11-15; Agoj 24:15). Ili kredas ankaŭ en aliaj minoritata kategorio de kristanoj kiuj konservas alian esperon. Tiuj estas la 144 000 "unktitaj de la Sankta Spirito" kiu, laŭ ili, mortinte iras al la ĉielo por esti reĝoj kaj pastroj kaj regi kun Kristo “Super la Tero” en Jarmila Regado. Laŭ la Atestantoj de Jehovo, la kolektado de tiuj “Unktitoj” kiuj havas ĉielan esperon startis per la apostoloj de Kristo, kiam Jesuo proponis al ili hejmojn en la ĉielo, propono kiu pluas ĝis nuntempe, sed nur por tre malmultaj (Apokalipso 5:9,10; 7:4; 14:1-3). == Morto en socio kaj historio == [[Dosiero:UKK-hautajaissaattue-linna.jpg|eta|Funebra parado de [[Prezidanto de Finnlando|Prezidanto]] [[Urho Kekkonen]] en [[Helsinko]], 1986.]] Delonge historiistoj konsideras la okupon de prahomoj pri la morto de ties proksimuloj kiel montro de homa socio, civilizo, intelekta kompreno ktp. Tiel, la plej antikvaj restaĵoj de [[funebro|funebraj]] agadoj ([[tombo]]j, funebraj monumentoj, bildoj ktp.) estis analizitaj kiel unu el la plej klaraj montroj de la sociaj trajtoj de ĉiu epoko, kune kun la [[ekonomio]], administrado de povo, konfliktoj kaj militoj ktp. Plej ofte tia okupo de homoj pri mortintoj kaj respektive pri iliaj kadavroj estas rilataj al diversaj kredoj pri ia tipo de nova vivo transmorta. El historia vidpunkto, en socioj en kiuj la averaĝa [[vivodaŭro]] estis malalta aŭ okazis oftaj amasmortoj pro [[milito]]j, [[malsatego]], [[epidemio]] ktp., estis pli normala proksimigo al la socia konsidero de la morto. Ju pli okazas [[progreso]] en medicino, produktado de manĝaĵoj, plialtigo de vivnivelo, aranĝo de maljunulejoj ktp., des pli la vivodaŭro plilongiĝas kaj la morto estas pli malofta afero en la ĉiutaga vivo. Tio rezultas en malproksimigo disde la socia konsidero de la morto. En la aktualo ĉiu kulturo kaj civilizacio havas sian propran praktikon pri la morto. En tradiciaj kulturoj oftas religiaj ceremonioj kaj entombigoj; en modernaj urbaj socioj oftas la [[kremacio]] de kadavroj kaj la posta disigo de cindroj en specifa simbola natura loko (maro, rivero, kamparo ktp.). Tre ofte estas farataj [[diskurso]]j kiuj povas esti dirataj dum la funebra ceremonio ĉu de pastro aŭ de alia religia gravulo ĉu de samfamiliano aŭ proksimulo. En tiuj diskursoj plej ofte oni starigas la pozitivajn trajtojn kaj agojn de la mortinto, anstataŭ memori pri ties negativaj aspektoj. Ofte tiuj diskursoj estas publikigataj en gazetoj ĉefe se la mortinto estis iutipa gravulo, kiel [[nekrologo]]. Alifoje la morto de karulo povas inspiri specifajn literaturajn pecojn, plej ofte en [[poezio]] nome [[elegio]]j. == Homa morto == Por homoj, sendube la plej grava tipo de morto estas la homa morto. Pensado pri la homa morto kondukas al multaj demandoj. === Morto kiel natura fino === [[Dosiero:Cholera.jpg|eta|200px|maldekstre|La Morto pro [[ĥolero]], en gazeto ''[[Le Petit Journal]]''.]] * Por multaj, morto estas la [[naturo|natura]] [[fino]] de vivo, kaj do kvazaŭ parto de ĝi. Surbaze de tiu [[ideo]] oni povus diri ankaŭ, ke ĝuste la fakto, ke la vivodaŭro estas limigita, valorigas ĉiun unuopan momenton de la vivo. * La ĉina verkisto [[Lin Yutang]] komparis la [[penso|pens]]-[[maniero]]n de tiu, kiu deziras [[senmorteco]]n, kun tiu de [[sinmortigo|sinmortiganto]]: neniu el ambaŭ kontentas pri la [[vivo]] tia kia ĝi estas, malsenfina. Liaopinie, oni devus koncepti homan vivon kiel [[diurno]]n, kun [[mateno|mateniĝo]], [[tagmezo]], [[vespero]] kaj, fine, [[nokto]]. * Ekzistas la psikologia morto, laŭ kiu persono estas konscia, ke ĝi estas mortanta. Tiusence, la persono estas kapabla percepti tion. Tiu psikologia morto kaŭzas ofte [[anksio]]n kaj [[depresio]]n en personoj. La akceptita psikologia morto ebligas, ke la persono povas adaptiĝi, per la restantaj rimedoj, al sia medio.<ref> Bayés, Ramón (2001). [https://books.google.es/books?id=5VAnAQAACAAJ&dq=Psicolog%C3%ADa+del+sufrimiento+y+de+la+muerte&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjXlsOglPrVAhVFtRoKHep3BhQQ6AEIJjAA Psicología del sufrimiento y de la muerte.] Barcelona: Ediciones Martínez Roca. p. 255. ISBN 9788427026995. </ref> === Morto kiel malo de vivo === * Por kelkaj, morto estas la malo de [[vivo]], ĝia plej absoluta malamiko kaj kontraŭo. La [[penso]] pri vivofino tristigas ilin kaj senvalorigas la vivon. Ŝajnas neakceptebla [[imago|imagi]], ke iam la memo ne plu ekzistos. Konsolas la reinterpreto de la morto kiel nura transiro al nova fazo en senmorta vivo (kio kondukas al la filozofia ideo de senmorteco). Aŭ la supozo ke, se la [[korpo]] devas morti, tamen almenaŭ la [[animo]] pluvivos. * Por aliaj, morto estas nur la konstato, ke vivo estas nur efemera paso tra la aktuala mondo, kaj tiel la morto pravigas tiun konsideron. Post la morto estas nenio: la korpo putriĝas, estas kremaciata ktp., dum konscio kaj ebla animo tute malaperas. === Ĉu vivo postmorta? === Kio okazas al la [[spirito]], [[konscio]] aŭ [[animo]] de [[homo]] post ĉi ties morto? La demandoj pri vivo post morto aŭ pri [[reenkorpiĝo]] (aŭ [[reenkarniĝo]]) aŭ pri [[spiritismo]] daŭre restas sen definitiva respondo. Por multaj, kredi je postmorta vivo estas konsolo rilate al la morto de amata persono aŭ al la konscio de la propra morto. [[Dosiero:Gustave Dore Inferno34.jpg|eta|dekstre|240px|El infero: ilustraĵo de [[Gustave Doré]] por la ''[[La Dia Komedio]]'' de [[Dante]].]] Aliflanke, la timo pri [[infero]] aŭ [[purgatorio]] povas igi el morto ion eĉ pli tragikan. Historie, la homajn sindemandojn pri postmorta vivo oni efike uzis por la kreado de organizitaj [[religio]]j. {{Ĉefartikolo|Postmorto}} La vivo postmorta estas la kredo, ke la [[esenco|esenca parto]] de la identeco aŭ la fluo de [[konscio]] de viva estaĵo pluas post la morto de la fizika korpo. Laŭ diversaj ideoj pri tiu vivo, la esenco de tiu kiu vivas post la morto povas esti parta elemento aŭ la propra supervivado de la [[animo]], [[spirito]] aŭ [[konscio]] kunportita kiu povas havigi personan identecon. Tamen, la majoritata scienca sinteno asertas, ke ne estas pruvoj de la ekzisto de vivo post la morto: tio devas resti por la [[fido]] kaj kredo. Krome, la kredo en vivo postmorta kontrastas kun la kredo en la forgeso post la morto kaj la ne-ekzistado. Multaj antropologoj, kiel William Rendu de la Internacia Centro por Esplorado en Homaj kaj Sociaj Sciencoj (CIRHUS) en Novjorko, kredas, ke la zorgemaj enterigoj de kadavroj faritaj de [[Neandertaloj]] estas pruvo de ilia kredo en la vivo postmorta, eĉ antaŭ la hegemonio de la ''[[Homo sapiens]]''.<ref>[https://www.europapress.es/ciencia/laboratorio/noticia-neandertales-enterraban-muertos-20131217110920.html «Los neandertales enterraban a sus muertos».] europapress.es. 17a de Decembro 2013. Alirita la 21an de Oktobro 2021.</ref><ref>[https://univ-bordeaux.academia.edu/WilliamRENDU «William Rendu».] academia.edu. Alirita la 21an de Oktobro 2021.</ref> === Renversebleco aŭ retroigebleco de morto === Oni kutime parolas pri la nerenverseblo aŭ ne-retro-igeblo de morto, kaj, fakte, sciencistoj ĝis nun ne sukcesis redoni vivon al organismo, kies morton ili ĉeestis. Tamen estas personoj kredantaj morton retroigebla aŭ renversebla; el ili, multaj kredas laŭvorte je la [[resurekto]] aŭ [[reviviĝo]] de [[Jesuo Kristo]], dum aliaj kovas grandan esperon je la evoluigo de [[kriogenado]] aŭ konservado kaj revivigo de korpoj. === Senmorteco === [[Dosiero:Plaque resurrection dead VandA M.104-1945.jpg|eta|maldekstre|300px|Reviviĝo de sanktuloj.]] Senmorteco, eskapo de la necesa individua morto, ŝajnas al multaj homoj tre dezirinda. Sed oni povus ankaŭ sin demandi, ĉu senmortaj homoj (se ili disponus pri senlima [[tempo]] kaj povus senfine prokrasti ĉion ajn al la morgaŭa tago) sentus la hodiaŭon enua, griza, malplena, sensignifa, eĉ sensenca. De primitivaj vivoformoj, ekz. [[bakterio]]j, estas sciate, ke vivanta ĉelo teorie povas vivi eterne (dividante sin). Ne estas perfekte klare, kio igas la ĉelojn de kompleksaj vivuloj aĝiĝi kaj morti. Sed sen tiu mekanismo eble ne funkcius la [[evolucio]] inter tiuj vivuloj, ĉar la aĝuloj per sia akumulita sperto povus kompensi evoluciajn malavantaĝojn en sia genaro. Tiel eble la mortemo de individuoj konsistigas [[natura selektado|selektan]] avantaĝon por specio. === Sinmortigo ===  {{Ĉefartikolo|sinmortigo}} Ĉu plu vivi – aŭ mortigi sin? Jen baza demando de ĉiutaga [[filozofio]]. Sinmortigo aŭ memmortigo estas la ago mortigi sin mem propravole, propradecide, ne akcidente. Multaj religioj (sed ne ĉiuj) opinias sinmortigon [[peko]], dum kelkaj leĝaroj opinias ĝin [[krimo]]. Tio rezultas en polemikoj inter diversaj sociaj kaj ideologiaj sektoroj poraj kaj malporaj; ankaŭ en ŝanĝoj en la priaj leĝaroj. Aliflanke, diversaj kulturoj rigardas ĝin respektinda maniero eliĝi el kelkaj hontoplenaj aŭ senesperaj situacioj, ekzemple en iama Japanio. === Eŭtanazio === {{Ĉefartikolo|eŭtanazio}} Eŭtanazio estas ago por intence plifruigi la morton de homo, kies pluvivon li mem aŭ aliaj konsideras nedezirebla. Ĉar la rajto je vivo estas [[homaj rajtoj|homa rajto]], oni konsideras, ke maksimume la deziro de la homo mem povas pravigi eŭtanazion, kiu tiaokaze estas "helpo je sinmortigo". En diversaj landoj okazas polemikoj inter diversaj sociaj kaj ideologiaj sektoroj poraj kaj malporaj; ankaŭ en ŝanĝoj en la priaj leĝaroj. Religiaj tendencoj plej ofte kontraŭas eŭtanazion kiel peko kontraŭ Dio, kiu havigis la vivon. Etikaj tendencoj tre ofte apogas la aplikon de eŭtanazio, nur kiam tiu estis elektita de la propra mortonto. === Mortopuno === [[Dosiero:DelarocheLadyJaneGrey.jpg|eta|250px|Ekzekuto de fraŭlino [[Jane Grey]], bildo de Paul Delaroche.]] {{Ĉefartikolo|mortopuno}} La mortpuno punas krimon per mortigo de la kriminto. Kvankam ĝi kontraŭas la [[Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj|deklaracion de la homaj rajtoj]], pluraj ŝtatoj en la mondo [[nun en 2012|ankoraŭ]] aplikas ĝin, kiaj [[Usono]], [[Ĉinio]], [[Irano]] ktp. La mortpuno distingiĝas de aliaj punoj per kelkaj bazaj ecoj: Ĝi absolute malhelpas plian krimadon de la punito, ĝi ŝparas al la socio la kostojn por teni lin en prizono, kaj ĝi estas ne malfarebla aŭ kompensebla en la okazo de eraro. Kontraŭantoj de la mortpuno argumentas, ke per ĝia apliko la socio perdas sian moralan avantaĝon super la krimuloj, nome ke ĝi sentas sin ligita al [[etiko|etikaj]] principoj. Abolo de mortopuno estas rilata al progresemaj sintenoj, dum la reteno kaj apliko de mortopuno rilatas al plej konservativaj kaj diktatorecaj reĝimoj. == Simboloj == [[Dosiero:Wien - Kaisergruft, Sarkophag von Kaiser Karl VI., Totenkopf (a).JPG|eta|maldekstra|Kiel simbolo de morto estas ofte uzata skeletulo.]] La '''Morto''' estas ankaŭ [[mitologio|mitologia]] [[figuro]]. En [[ĝermana lingvo|ĝermanaj lingvoj]], la vorto "morto" origine havis viran [[genro]]n, kaj pro tio oni prezentas ĝin kiel viron en [[pentrado|pentraĵoj]] kaj eĉ en [[filmo]]j (ekzemple ''"La Sepa Sigelo'', de [[Ingmar Bergman]]). En [[latinida lingvo|latinidaj lingvoj]], kiel la [[hispana lingvo|hispana]], la vorto "morto" havas inan genron, kaj do oni prezentas ĝin kiel virinon. Tre ofte la morto estas prezentita kiel [[skeleto|skeletulo]], kutime kun [[falĉilo]] enmane. == Proverboj == Ekzistas pluraj [[proverbo]]j pri morto en la [[Proverbaro Esperanta]] de [[L. L. Zamenhof]], inter ili<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |titolo=Lernu |alirdato=2008-11-21 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20111225060747/http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |arkivdato=2011-12-25 }}</ref>: * {{citaĵo|''Mortinta serĉu ĉielon, vivanta ian celon.''}} * {{citaĵo|''Hodiaŭ forto, morgaŭ morto.''}} * {{citaĵo|''Senpaga estas nur la morto, sed ĝi kostas la vivon.''}} === Ludoviko Zamenhof pri morto === {{Citaĵo|... pecon da viando, kiu kreiĝis, oni ne scias pro kio kaj oni ne scias por kio, kiu travivas en la eterneco malpli ol plej malgrandan sekundeton, baldaŭ forputros por ĉiam, kaj dum venontaj senfinaj milionoj kaj milionoj da jaroj ĝi jam neniam plu reaperos. Por kio mi vivas, por kio mi lernas, por kio mi laboras, por kio mi amas? Ĉar estas ja tiel sensenca, senvalora, tiel ridinda?}} == Morto en arto == La plej parto de kristanaj skulptistoj reprezentas la morton en figuro de [[skeleto]] (tio kio oni estos postmorte) portanta [[falĉilo]]n (kiel simbolo de la senpia mortiga faro de la morto) kaj, foje, ankaŭ [[sablohorloĝo]]n (kiel simbolo ke frue aŭ malfrue okazos la morto) aŭ armilojn. La [[etruskoj]] pentris ĝin havantan teruran timigan mienon aŭ sub kapo de [[gorgonoj|Gorgono]] hirta de serpentoj aŭ en figuro de rabia lupo. La plej ofta de la alegorioj de tiu diaĵo inter la antikvaj romianoj estis trista kaj senmova genio kun estingita kaj renversita torĉo. La [[Antikva Grekio|helenoj]] donis al ĝi aspekton multe malpli funebreca, laŭ la simbolo kiu estas en kelkaj [[karneolo]]j: estas flugilhava piedo ĉe [[kaduceo]] kaj supre [[papilio]] kiu ekflugas. La flugilhava piedo estas indiko pri tiu kiu jam ne ekzistas kaj pluas tra la spaco al [[Merkuro (mitologio)|Merkuro]] kaj pro tio la kaduceo; la papilio estas bildo de la animo kiu supreniras al la ĉielo.<ref>''Diccionario enciclopédico popular ilustrado Salvat'' (1906-1914)</ref> En la [[Antikva Grekio]], unu de la ĉefaj temoj de la verko ''[[Fedro]]'' de [[Platono]] estas la morto.<ref>Garrido, Manuel (2013) ''Los diálogos eróticos: Banquete y Fedro'', tradukis Manuel Sacristán kaj David García Bacca, ĉapitro ''La filosofía platónica del amor'', Alirita la 13an de Junio 2017, p. 11, Madrido, Tecnos, eldonistoj Manuel Sacristán kaj David García Bacca, isbn = 9788430958207</ref> Grava esplorado farita de la itala historiisto Giordano Berti pri la [[kranio]] en la okcidenta arto estis publikigita en la revuo ''Terzo Occhio'' havigante interesajn kontribuojn pri la bildigo de morto en arto.<ref>Giordano Berti ''Meditazioni sul teschio (1)'', Terzo Occhio, numero 97, Decembro 2000, [http://www.giordanoberti.it/immagini/articoli_teschio1.jpg] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150924022237/http://www.giordanoberti.it/immagini/articoli_teschio1.jpg|date=2015-09-24}}</ref><ref>Giordano Berti ''Meditazioni sul teschio (1)'', Terzo Occhio, numero 98, Marto 2001, [http://www.giordanoberti.it/immagini/articoli_teschio2.jpg] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20150924022239/http://www.giordanoberti.it/immagini/articoli_teschio2.jpg|date=2015-09-24}}</ref> <gallery mode="packed" heights="200"> Dosiero:William-Adolphe_Bouguereau_(1825-1905)_-_The_Day_of_the_Dead_(1859).jpg|''[[William-Adolphe Bouguereau|La tago de la morto]]'', de [[William-Adolphe Bouguereau]] (1825-1905). Dosiero:Evelyn De Morgan - Angel of Death.jpg|''[[Azrael]]'', la mortanĝelo, de Evelyn De Morgan (1855-1919). Dosiero:Totentanz.gif|''[[Mortodanco]]'', teksto kiu klopodas ludon kaj dancon de la Mezepoko de la [[14-a jarcento]]. Dosiero:Medusa head by Gianlorenzo Bernini in Musei capitolini.jpg|Reprezento de [[Gorgona]], kun serpentoj kape ([[Bernini]]). Dosiero:004Muerte sin fin.jpg|''Senfina morto'', de la meksika artisto Mauricio García Vega. Dosiero:The Triumph of Death by Pieter Bruegel the Elder.jpg|''Mortovenko'' (1562), de [[Pieter Bruegel la pliaĝa]].</gallery> === Bibliografio en beletraj verkoj === {{Ĉefartikolo|Libroj pri morto}} [[Dosiero:La morto de Ivan Iljiĉ.jpg|eta|dekstre|250px|[[La Morto de Ivan Iljiĉ]] de [[Lev Tolstoj]] (1886).]] Ekzistas la plej diversaj libroj pri la temo morto, inter ili: * La ''[[Libro de mortintoj]]'', el [[antikva Egiptujo]]. * [[Mortodanco]]. * ''[[La Dia Komedio]]'', de [[Dante Alighieri]]. * ''[[Faŭsto]]'', de [[Johann Wolfgang von Goethe]]. * [[La Morto de Ivan Iljiĉ]] de [[Lev Tolstoj]] (1886). * ''[[La metamorfozo (Kafka)|La metamorfozo]]'' de [[Franz Kafka]]. * ''[[Memoraĵoj de Sinmortiginto]]'' de [[Camilo Castelo Branco]]. * ''La derviŝo kaj la morto'' de Meša Selimović. Tradukis R. Imbert. * [[La morto en Venecio]] (''Der Tod in Venedig'') estas novelo de [[Thomas Mann]] (1912). * ''La Morto kaj la morto de Kinkas Akvobleko'' de [[Jorge Amado]]. * ''Morto de veturvendisto'' de [[Arthur Miller]]. * ''Amo kaj morto en Balio'' de [[Vicki Baum]]. * ''La Senco de l' morto'' de Leo Polak. Tradukis F. Munniksma. * ''[[As crónicas do sochantre]]'' (en Esperanto ''La kronikoj de la ĥorestro'', en hispana ''Las crónicas del Sochantre'') estas romano de la galega verkisto [[Álvaro Cunqueiro]], publikigita en 1956 en la galega lingvo kaj en 1959 en la hispana. Ĥorestro kunvojaĝas kun aliaj personoj kiuj same ĉeestos en funebro. Ekveturinte, li malkovras, ke la kvin akompanantoj estas fakte kadavroj de mortintaj personoj. La ĉareton tiras tri ĉevaloj same mortintaj. * ''Cinco horas con Mario'' (Kvin horoj kun Mario) de [[Miguel Delibes]], estas [[monologo]] de edzino antaŭ la kadavro de la ĵus mortinta edzo dum la funebra vigilo. * ''La morto neniun forgesas'' de Didier Daeninckx. Tradukis Ch. Rivière. * ''Kiu timas la morton?'' de Richard Simonetti Tradukis J.M. Progiante. * ''[[Pedro Páramo]]'' de [[Juan Rulfo]] estas romano en kiu ĉefrolulo serĉas sian patron kaj finfine la leganto komprenas unue, ke la patro estas jam mortinta, poste ke ankaŭ la serĉanto kaj poste ankaŭ ĉiuj roluloj. * ''[[Kroniko de anoncita morto]]'' de [[Gabriel García Márquez]] estas romano en kiu ekde la komenco jam oni scias, ke oni murdos la ĉefrolulon, kaj fakte tio okazas, kvankam oni ne perdas la intereson por la intrigo. ==== En Esperanto ==== * ''Morto de sciencisto'' de R.C. Gates. * ''Inter vivo kaj morto. Poemoj'' de [[Julius Balbin]] * ''[[Maskerado ĉirkaŭ la morto]]. Nazimondo en Hungarujo''. [[Tivadar Soros]] (Teodoro S. Ŝvarc). * ''Trans maro kaj morto. Krimromano'' de [[Sten Johansson]] * ''Morto de artisto'' de [[Anna Löwenstein]] === Morto en pentrarto === * [[La morto de Marat]] de [[Jacques-Louis David]] * [[La Morto kaj la junulino]] == Vidu ankaŭ == {{Projektoj |commonscat=Death |commons=Death reaper |wikiquote=Morto |s=Kategorio:Morto |ReVo=mort#mort.0o }} {{Div col|cols = 3}} * [[Ekzisto]] * [[Eŭtanazio]] * [[Formorto]] * [[Harakiro]] * [[Kamikazo]] * [[Elisabeth Kübler-Ross]] * ''[[Memento mori]]'' * [[Mortigo]] * [[Mortpuno]] * [[Mortulo]] * [[Mumiigo]] * [[Murdo]] * [[Nekropsio]] * [[Postmorto]] * [[Reviviĝo]] * [[Sinbruligo]] * [[Sinmortigo]] * [[Sinmortigo en beletraj verkoj]] * [[Spiritismo]] * [[Ŝajnmorto]] * [[Tago de la mortintoj]] {{Div col end}} === Pri ritoj === [[Dosiero:JapaneseFuneralArrangementTokyo.jpg|eta|[[Funebro]] en [[Tokio]], [[Japanujo]].]] * [[Ĉerko]] * [[Enterigo]] * [[funebro|Funebrado]] * [[Kremacio]] * [[Mortinta tabulo]] * [[Mortotuko]] * [[Tombo]] * [[Tombejo]] === Pri morto el medicina vidpunkto === * [[Cerba morto]] * [[Internacia Asocio por Preskaŭ-mortaj Studoj]] * [[Klinika morto]] * [[Komato]] * [[Nekropsio]] * [[Nekrozo]] === Pri morto el religia vidpunkto === * [[Karono (mitologio)|Karono]] * [[Tanato]] === Pri morto en literaturo === * Romano ''[[Makbara]]'' de [[Juan Goytisolo]] * [[Elegio]] == Bildaro == <gallery mode="packed" heights="250"> Tissue necrosis following bite from Bothrops asper PLoS Medicine.jpg|Nekrozo de histoj sekve de mordo de serpento ''Bothrops atrox'' ĉe dekunujara knabo el [[Ekvadoro]], kiu estis kuracita nur per [[antibiotiko]]j. Hypnos Thanatos BM Vase D56.jpg|[[Tanato]] kaj Hipno. Ubud Cremation 4.jpg|Kremacio en [[Bali]]. The Anatomy Lesson.jpg|''Anatomio de doktoro Tulp'' de [[Rembrandt Harmenszoon van Rijn|Rembrandt]]. Jacques-Louis David - La Mort de Marat.jpg|''[[La morto de Marat]]'' de [[Jacques-Louis David]]. David - The Death of Socrates.jpg|''La morto de [[Sokrato]]'', de [[Jacques-Louis David]] (1787). </gallery> == Referencoj == {{Referencoj|2}} == Vidu ankaŭ == [[Transhumanismo]] [[Transhumanisto]] == Bibliografio == * Ariès, Philippe (1982). ''Ensayos sobre la muerte en Occidente''. Barcelona: Argos Vergara. ISBN 978-84-7178-454-4. * Arregui, Jorge V. (1992). ''El horror de morir: el valor de la muerte en la vida humana''. Tibidabo. ISBN 978-84-86421-89-2. * Becker, Ernest (2003). ''La negación de la muerte''. Barcelona: Kairós. ISBN 978-84-7245-500-9. * Bowker, John (2003). ''Los significados de la muerte'' (Miguel Martínez Lage, trad.). Madrid: Akal. ISBN 978-0-521-47832-8. * Cobo Medina, C. (2000). ''Los tópicos de la muerte. La gran negación''. Madrid: Ediciones Libertarias. * Critchley, Simon (2008). ''El libro de los filósofos muertos''. Madrid, Taurus. ISBN 978-84-306-0677-1. * García-Sabell, Domingo (1999). ''Paseo alrededor de la muerte''. Madrid: Alianza. * Gregory, Richard (2002). ''Illusion: making sense of the senses''. Oxford: Oxford University Press. * Huisman-Perrin, E. (2003). ''La muerte explicada a mi hija''. Barcelona: El Aleph. * Tankred Koch: Lebendig begraben. ''Geschichte und Geschichten vom Scheintod'', Edition Leipzig 1990, ISBN 3-361-00299-0 * Kübler-Ross, Elisabeth (2017). ''Sobre la muerte y los moribundos''. Barcelona: Grijalbo. ISBN 978-84-663-4186-8. * Ledoux, Joseph (2003). ''Synaptic self: how our brains become who we are''. Penguin. ISBN 978-014-200178-3. * León Azcárate, Juan Luis (2007). ''La muerte y su imaginario en la historia de las religiones''. Bilbao: Universidad de Deusto. ISBN 978-84-9830-101-4. * Llinás, Rodolfo (2017). ''El cerebro y el mito del yo: el papel de la neuronas en el pensamiento y el comportamiento humano''. El Peregrino / E-libros. ISBN 978-958-8911-26-7. * Lonetto, Richard; Templer, Donald I. (1992). ''La ansiedad ante la muerte''. Barcelona: Temis. ISBN 978-84-7537-128-3. * Moody, Raymond (2006). ''Vida después de la vida''. Barcelona: Círculo de Lectores. ISBN 978-84-4143-784-5. * Pieper, Joseph (1982). ''Muerte e inmortalidad''. Herder. ISBN 978-84-254-0530-3. * Poveda, Jesús; Laforet, Silvia (2009). ''El buen adiós''. Madrid: Espasa-Calpe. ISBN 978-84-670-3026-6. * Max Scheler, Max (2001). ''Muerte y supervivencia''. Madrid: Encuentro. ISBN 978-84-7490-623-3. * Waugh, Evelyn (2000). ''Los seres queridos''. Barcelona: Círculo de Lectores. ISBN 978-84-226-7804-5. * Falk Wiesemann: ''Auch die Angst hat ihre Mode. Die Angst vor dem Scheintod in der Zeit von Aufklärung und Romantik''. Klartext, Essen 2004, ISBN 3-89861-018-7 {{Morto}} {{Patologio}} {{Havenda artikolo|Morto}} [[Kategorio:Morto| ]] [[Kategorio:Biologio]] [[Kategorio:Fiziologio]] [[Kategorio:Filozofio]] [[Kategorio:Antropologio]] [[Kategorio:Socio]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Ŝablonoj uzitaj sur ĉi tiu paĝo: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:!-" title="Ŝablono:!-">Ŝablono:!-</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:!-&action=edit" title="Ŝablono:!-">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o" title="Ŝablono:Citaĵo">Ŝablono:Citaĵo</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o&action=edit" title="Ŝablono:Citaĵo">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o/Kerno" title="Ŝablono:Citaĵo/Kerno">Ŝablono:Citaĵo/Kerno</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o/Kerno&action=edit" title="Ŝablono:Citaĵo/Kerno">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o/Teksto" title="Ŝablono:Citaĵo/Teksto">Ŝablono:Citaĵo/Teksto</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o/Teksto&action=edit" title="Ŝablono:Citaĵo/Teksto">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o_el_la_reto" title="Ŝablono:Citaĵo el la reto">Ŝablono:Citaĵo el la reto</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Cita%C4%B5o_el_la_reto&action=edit" title="Ŝablono:Citaĵo el la reto">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Div_col" title="Ŝablono:Div col">Ŝablono:Div col</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Div_col&action=edit" title="Ŝablono:Div col">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Div_col_end" title="Ŝablono:Div col end">Ŝablono:Div col end</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Div_col_end&action=edit" title="Ŝablono:Div col end">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Flanka_kesto2" title="Ŝablono:Flanka kesto2">Ŝablono:Flanka kesto2</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Flanka_kesto2&action=edit" title="Ŝablono:Flanka kesto2">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Havenda_artikolo" title="Ŝablono:Havenda artikolo">Ŝablono:Havenda artikolo</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Havenda_artikolo&action=edit" title="Ŝablono:Havenda artikolo">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Homa_kresko_kaj_disvolvi%C4%9Do" title="Ŝablono:Homa kresko kaj disvolviĝo">Ŝablono:Homa kresko kaj disvolviĝo</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Homa_kresko_kaj_disvolvi%C4%9Do&action=edit" title="Ŝablono:Homa kresko kaj disvolviĝo">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Kolorkontrasta_rilatumo" title="Ŝablono:Kolorkontrasta rilatumo">Ŝablono:Kolorkontrasta rilatumo</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Kolorkontrasta_rilatumo&action=edit" title="Ŝablono:Kolorkontrasta rilatumo">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Lin_mald" title="Ŝablono:Lin mald">Ŝablono:Lin mald</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Lin_mald&action=edit" title="Ŝablono:Lin mald">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Lin_ser%C4%89i" title="Ŝablono:Lin serĉi">Ŝablono:Lin serĉi</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Lin_ser%C4%89i&action=edit" title="Ŝablono:Lin serĉi">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Morto" title="Ŝablono:Morto">Ŝablono:Morto</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Morto&action=edit" title="Ŝablono:Morto">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Navbar" class="mw-redirect" title="Ŝablono:Navbar">Ŝablono:Navbar</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Navbar&action=edit" class="mw-redirect" title="Ŝablono:Navbar">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Navigilo2" title="Ŝablono:Navigilo2">Ŝablono:Navigilo2</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Navigilo2&action=edit" title="Ŝablono:Navigilo2">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Navigilo2/%2B" title="Ŝablono:Navigilo2/+">Ŝablono:Navigilo2/+</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Navigilo2/%2B&action=edit" title="Ŝablono:Navigilo2/+">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Patologio" title="Ŝablono:Patologio">Ŝablono:Patologio</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Patologio&action=edit" title="Ŝablono:Patologio">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Projektoj" title="Ŝablono:Projektoj">Ŝablono:Projektoj</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Projektoj&action=edit" title="Ŝablono:Projektoj">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Referencoj" title="Ŝablono:Referencoj">Ŝablono:Referencoj</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Referencoj&action=edit" title="Ŝablono:Referencoj">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Tnavbar" title="Ŝablono:Tnavbar">Ŝablono:Tnavbar</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Tnavbar&action=edit" title="Ŝablono:Tnavbar">vidi fontkodon</a>) (duon-protektita)</li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Webarchiv" title="Ŝablono:Webarchiv">Ŝablono:Webarchiv</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:Webarchiv&action=edit" title="Ŝablono:Webarchiv">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:%C2%B7" title="Ŝablono:·">Ŝablono:·</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:%C2%B7&action=edit" title="Ŝablono:·">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:%C4%88efartikolo" title="Ŝablono:Ĉefartikolo">Ŝablono:Ĉefartikolo</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:%C4%88efartikolo&action=edit" title="Ŝablono:Ĉefartikolo">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:%C4%88efartikolo/styles.css" title="Ŝablono:Ĉefartikolo/styles.css">Ŝablono:Ĉefartikolo/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:%C4%88efartikolo/styles.css&action=edit" title="Ŝablono:Ĉefartikolo/styles.css">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/%C5%9Cablono:%C5%9Can%C4%9Du_%C5%9Dablonon" title="Ŝablono:Ŝanĝu ŝablonon">Ŝablono:Ŝanĝu ŝablonon</a> (<a href="/w/index.php?title=%C5%9Cablono:%C5%9Can%C4%9Du_%C5%9Dablonon&action=edit" title="Ŝablono:Ŝanĝu ŝablonon">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/Modulo:Arguments" title="Modulo:Arguments">Modulo:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Arguments&action=edit" title="Modulo:Arguments">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:Color_contrast" title="Modulo:Color contrast">Modulo:Color contrast</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Color_contrast&action=edit" title="Modulo:Color contrast">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:Color_contrast/colors" title="Modulo:Color contrast/colors">Modulo:Color contrast/colors</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Color_contrast/colors&action=edit" title="Modulo:Color contrast/colors">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:I18n" title="Modulo:I18n">Modulo:I18n</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:I18n&action=edit" title="Modulo:I18n">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:InfoboxImage" title="Modulo:InfoboxImage">Modulo:InfoboxImage</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:InfoboxImage&action=edit" title="Modulo:InfoboxImage">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/Modulo:Informkesto" title="Modulo:Informkesto">Modulo:Informkesto</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Informkesto&action=edit" title="Modulo:Informkesto">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:String" title="Modulo:String">Modulo:String</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:String&action=edit" title="Modulo:String">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:Webarchive" title="Modulo:Webarchive">Modulo:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Webarchive&action=edit" title="Modulo:Webarchive">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:Webarchive/data" title="Modulo:Webarchive/data">Modulo:Webarchive/data</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Webarchive/data&action=edit" title="Modulo:Webarchive/data">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:Wikidata" title="Modulo:Wikidata">Modulo:Wikidata</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:Wikidata&action=edit" title="Modulo:Wikidata">vidi fontkodon</a>) (protektita)</li><li><a href="/wiki/Modulo:WikidataIB" title="Modulo:WikidataIB">Modulo:WikidataIB</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:WikidataIB&action=edit" title="Modulo:WikidataIB">redakti</a>) </li><li><a href="/w/index.php?title=Modulo:WikidataIB/i18n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modulo:WikidataIB/i18n (paĝo ne ekzistas)">Modulo:WikidataIB/i18n</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:WikidataIB/i18n&action=edit" class="new" title="Modulo:WikidataIB/i18n (paĝo ne ekzistas)">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:WikidataIB/nolinks" title="Modulo:WikidataIB/nolinks">Modulo:WikidataIB/nolinks</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:WikidataIB/nolinks&action=edit" title="Modulo:WikidataIB/nolinks">redakti</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulo:WikidataIB/titleformats" title="Modulo:WikidataIB/titleformats">Modulo:WikidataIB/titleformats</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulo:WikidataIB/titleformats&action=edit" title="Modulo:WikidataIB/titleformats">redakti</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto">Reiri al <a href="/wiki/Morto" title="Morto">Morto</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Elŝutita el "<a dir="ltr" href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Morto">https://eo.wikipedia.org/wiki/Morto</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Regularo pri respekto de la privateco</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedio:Enkonduko">Pri Vikipedio</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedio:Malgarantio">Malgarantioj</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Programistoj</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eo.wikipedia.org">Statistikoj</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Deklaro pri kuketoj</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eo.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Morto&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Poŝtelefona vido</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-rbhzv","wgBackendResponseTime":222,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.005","walltime":"0.006","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":713,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-rbhzv","timestamp":"20241124130725","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>