CINXE.COM

Alexis de Tocqueville — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Alexis de Tocqueville — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"2127318f-5a71-4b40-a4fe-44d3c5c510a5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Alexis_de_Tocqueville","wgTitle":"Alexis de Tocqueville","wgCurRevisionId":221347694,"wgRevisionId":221347694,"wgArticleId":46153,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page utilisant P569","Page utilisant P570","Page utilisant P20","Page utilisant P119","Page utilisant P1477","Page utilisant P27","Page utilisant P551","Page utilisant P69","Page utilisant P106","Page utilisant P53","Page utilisant P22","Page utilisant P25","Page utilisant P3373","Page utilisant P26","Page utilisant P463","Page utilisant P737","Page utilisant P166","Page utilisant P485","Page utilisant P800","Page utilisant P39", "Article utilisant l'infobox Biographie2 avec la charte écrivain","Page utilisant P18","Article utilisant l'infobox Biographie2","Article utilisant une Infobox","Article à référence souhaitée","Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata","Ouvrages à trier","Page utilisant P5362","Page utilisant P5390","Page utilisant P2383","Page utilisant P4491","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la recherche","Page utilisant P11152","Page utilisant P701","Page utilisant P1045","Page pointant vers des bases relatives à la vie publique","Page utilisant P4717","Page pointant vers des bases relatives à la littérature","Page utilisant P5375","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P1977","Page pointant vers des bases relatives au spectacle","Page utilisant P10780","Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines","Page utilisant P5491", "Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée","Page utilisant P4823","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P8313","Page utilisant P7902","Page utilisant P6404","Page utilisant P4223","Page utilisant P1296","Page utilisant P7982","Page utilisant P7305","Page utilisant P3222","Page utilisant P4342","Page utilisant P3365","Page utilisant P3219","Page utilisant P7666","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Philosophie/Articles liés","Portail:Société/Articles liés","Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés","Portail:Libéralisme/Articles liés","Portail:Politique/Articles liés","Portail:Conservatisme/Articles liés","Portail:Académie française/Articles liés","Portail:Langues/Articles liés","Portail:France/Articles liés","Portail:Politique française/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Historiographie/Articles liés", "Portail:Prison/Articles liés","Portail:France au XIXe siècle/Articles liés","Portail:XIXe siècle/Articles liés","Portail:Époque contemporaine/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Wikipédia:Article biographique","Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts","Portail:Biographie/Articles liés/Politique","Portail:Biographie/Articles liés/Sciences","Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises","Décès dans le Var (1790-1860) (dans le département actuel des Alpes-Maritimes)","Alexis de Tocqueville","Nom de convenance","Philosophe français du XIXe siècle","Écrivain français du XIXe siècle","Comte français du XIXe siècle","Historien français du XIXe siècle","Juriste français du XIXe siècle","Personnalité libérale française","Écrivain normand","Ministre de la Deuxième République","Ministre français des Affaires étrangères","Député de la monarchie de Juillet","Membre de l'Assemblée constituante de 1848", "Député de la Deuxième République française","Député de la Manche","Conseiller général de la Manche","Président du conseil général de la Manche","Philosophe politique français","Philosophe catholique","Fondateur de la sociologie","Théoricien des prisons","Membre de l'Académie française","Membre de l'Académie de Caen","Membre de l'Académie des sciences morales et politiques","Membre du Comité des travaux historiques et scientifiques","Chevalier de la Légion d'honneur","Lauréat du prix Montyon","Auteur publié dans la Bibliothèque de la Pléiade","Personnalité liée à Metz","Naissance en juillet 1805","Naissance dans l'ancien 1er arrondissement de Paris","Décès en avril 1859","Décès à 53 ans","Décès à Cannes","Décès dans le Var (1790-1860)","Mort de la tuberculose","Personnalité inhumée dans la Manche"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Alexis_de_Tocqueville", "wgRelevantArticleId":46153,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q140694","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging", "ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1619"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1079"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg/640px-Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="864"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Alexis de Tocqueville — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Alexis_de_Tocqueville rootpage-Alexis_de_Tocqueville skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Alexis+de+Tocqueville" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Alexis+de+Tocqueville" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Alexis+de+Tocqueville" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Alexis+de+Tocqueville" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Biographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Biographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Biographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Biographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Biographie</span> </button> <ul id="toc-Biographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Origines_familiales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Origines_familiales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Origines familiales</span> </div> </a> <ul id="toc-Origines_familiales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Formation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Formation</span> </div> </a> <ul id="toc-Formation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Étude_de_la_démocratie_en_Amérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Étude_de_la_démocratie_en_Amérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Étude de la démocratie en Amérique</span> </div> </a> <ul id="toc-Étude_de_la_démocratie_en_Amérique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Carrière_politique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Carrière_politique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Carrière politique</span> </div> </a> <ul id="toc-Carrière_politique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vie_personnelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vie_personnelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Vie personnelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Vie_personnelle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mort" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mort"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Mort</span> </div> </a> <ul id="toc-Mort-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pensée" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pensée"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Pensée</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Pensée-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Pensée</span> </button> <ul id="toc-Pensée-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-La_démocratie_aux_États-Unis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_démocratie_aux_États-Unis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>La démocratie aux États-Unis</span> </div> </a> <ul id="toc-La_démocratie_aux_États-Unis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-L&#039;égalité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#L&#039;égalité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>L'égalité</span> </div> </a> <ul id="toc-L&#039;égalité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_société_démocratique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_société_démocratique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>La société démocratique</span> </div> </a> <ul id="toc-La_société_démocratique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_dynamiques_de_la_société_démocratique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_dynamiques_de_la_société_démocratique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.3</span> <span>Les dynamiques de la société démocratique</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_dynamiques_de_la_société_démocratique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_tyrannie_de_la_majorité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_tyrannie_de_la_majorité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.4</span> <span>La tyrannie de la majorité</span> </div> </a> <ul id="toc-La_tyrannie_de_la_majorité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_changement_social" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_changement_social"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.5</span> <span>Le changement social</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_changement_social-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Révolution_française" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Révolution_française"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Révolution française</span> </div> </a> <ul id="toc-Révolution_française-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Réforme_des_prisons" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Réforme_des_prisons"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Réforme des prisons</span> </div> </a> <ul id="toc-Réforme_des_prisons-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Algérie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Algérie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Algérie</span> </div> </a> <ul id="toc-Algérie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Réception_et_postérité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Réception_et_postérité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Réception et postérité</span> </div> </a> <ul id="toc-Réception_et_postérité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Œuvres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Œuvres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Œuvres</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Œuvres-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Œuvres</span> </button> <ul id="toc-Œuvres-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Publiées_de_son_vivant" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Publiées_de_son_vivant"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Publiées de son vivant</span> </div> </a> <ul id="toc-Publiées_de_son_vivant-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Publiées_à_titre_posthume" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Publiées_à_titre_posthume"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Publiées à titre posthume</span> </div> </a> <ul id="toc-Publiées_à_titre_posthume-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Travail_éditorial_sur_ses_œuvres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Travail_éditorial_sur_ses_œuvres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Travail éditorial sur ses œuvres</span> </div> </a> <ul id="toc-Travail_éditorial_sur_ses_œuvres-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Études" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Études"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.1</span> <span>Études</span> </div> </a> <ul id="toc-Études-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Études_générales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Études_générales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.2</span> <span>Études générales</span> </div> </a> <ul id="toc-Études_générales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Compléments_monographiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Compléments_monographiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.3</span> <span>Compléments monographiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Compléments_monographiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_d’encyclopédie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_d’encyclopédie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.4</span> <span>Articles d’encyclopédie</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_d’encyclopédie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_dans_une_revue_scientifique_à_comité_de_lecture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_dans_une_revue_scientifique_à_comité_de_lecture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.5</span> <span>Articles dans une revue scientifique à comité de lecture</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_dans_une_revue_scientifique_à_comité_de_lecture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_de_vulgarisation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_de_vulgarisation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.6</span> <span>Articles de vulgarisation</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_de_vulgarisation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bandes_dessinées" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bandes_dessinées"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.7</span> <span>Bandes dessinées</span> </div> </a> <ul id="toc-Bandes_dessinées-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bases_de_données" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bases_de_données"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.1</span> <span>Bases de données</span> </div> </a> <ul id="toc-Bases_de_données-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Alexis de Tocqueville</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 75 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-75" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">75 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%B3_%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D9%88%D9%83%D9%81%D9%8A%D9%84" title="ألكسيس دو توكفيل – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ألكسيس دو توكفيل" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%B3_%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D9%88%D9%83%D9%81%D9%8A%D9%84" title="الكسيس دو توكفيل – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الكسيس دو توكفيل" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Aleksis_de_Tokvil" title="Aleksis de Tokvil – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Aleksis de Tokvil" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%81_%D0%B4%D1%8D_%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D0%B2%D1%96%D0%BB%D1%8C" title="Алексіс дэ Таквіль – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Алексіс дэ Таквіль" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81_%D0%B4%D1%8C%D0%BE_%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%BB" title="Алексис дьо Токвил – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Алексис дьо Токвил" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Alexis_Charles-Henri-Maurice_Cl%C3%A9rel,_Viscount_de_Tocqueville" title="Alexis Charles-Henri-Maurice Clérel, Viscount de Tocqueville – éwé" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Alexis Charles-Henri-Maurice Clérel, Viscount de Tocqueville" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="éwé" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AF%CF%82_%CE%BD%CF%84%CE%B5_%CE%A4%CE%BF%CE%BA%CE%B2%CE%AF%CE%BB" title="Αλεξίς ντε Τοκβίλ – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Αλεξίς ντε Τοκβίλ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%84" title="الکسی دو توکویل – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="الکسی دو توکویل" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%89%E0%A4%95%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2" title="तॉकव्हिल – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="तॉकव्हिल" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%9C%D7%9B%D7%A1%D7%99%D7%A1_%D7%93%D7%94_%D7%98%D7%95%D7%A7%D7%95%D7%95%D7%99%D7%9C" title="אלכסיס דה טוקוויל – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="אלכסיס דה טוקוויל" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%A6%E0%A5%87_%E0%A4%A4%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B2" title="एलेक्सी दे तोकवील – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="एलेक्सी दे तोकवील" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%BD_%D5%A4%D5%A8_%D5%8F%D5%B8%D5%AF%D5%BE%D5%AB%D5%AC" title="Ալեքսիս դը Տոկվիլ – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ալեքսիս դը Տոկվիլ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%AC%E3%82%AF%E3%82%B7%E3%83%BB%E3%83%89%E3%83%BB%E3%83%88%E3%82%AF%E3%83%B4%E3%82%A3%E3%83%AB" title="アレクシ・ド・トクヴィル – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アレクシ・ド・トクヴィル" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%94_%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" title="ალექსის დე ტოკვილი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ალექსის დე ტოკვილი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81" title="Токвиль Алексис – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Токвиль Алексис" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%B2%E0%B3%86%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D_%E0%B2%A1_%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B3%80%E0%B2%B2%E0%B3%8D" title="ಅಲೆಕ್ಸಿಸ್ ಡ ಟಾಕ್ವೀಲ್ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಅಲೆಕ್ಸಿಸ್ ಡ ಟಾಕ್ವೀಲ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%8C%EB%A0%89%EC%8B%9C_%EB%93%9C_%ED%86%A0%ED%81%AC%EB%B9%8C" title="알렉시 드 토크빌 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="알렉시 드 토크빌" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81_%D0%B4%D0%B5_%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8C" title="Алексис де Токвиль – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Алексис де Токвиль" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Aleksis_de_Tokjevils" title="Aleksis de Tokjevils – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Aleksis de Tokjevils" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%B2%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D_%E0%B4%A1%E0%B5%86_%E0%B4%9F%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B5%BD" title="അലക്സിസ് ഡെ ടോക്വിൽ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അലക്സിസ് ഡെ ടോക്വിൽ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%84" title="الکسی دو توکویل – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="الکسی دو توکویل" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%85%E0%A8%B2%E0%A9%88%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A9%80_%E0%A8%A6_%E0%A8%A4%E0%A9%8B%E0%A8%95%E0%A9%82%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%B2" title="ਅਲੈਕਸੀ ਦ ਤੋਕੂਵੀਲ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਅਲੈਕਸੀ ਦ ਤੋਕੂਵੀਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%90%DA%A9%D8%B3%D9%8A_%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DB%90%D9%84" title="الېکسي دو توکوېل – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="الېکسي دو توکوېل" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8C,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81_%D0%B4%D0%B5" title="Токвиль, Алексис де – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Токвиль, Алексис де" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81_%D0%B4%D0%B5_%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%BB" title="Алексис де Токвил – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Алексис де Токвил" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B9%87%E0%B8%81%E0%B8%8B%E0%B8%B5_%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%AD_%E0%B8%95%E0%B9%87%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%A5" title="อาแล็กซี เดอ ต็อกวีล – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="อาแล็กซี เดอ ต็อกวีล" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%81_%D0%B4%D0%B5_%D0%A2%D0%BE%D0%BA%D0%B2%D1%96%D0%BB%D1%8C" title="Алексіс де Токвіль – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Алексіс де Токвіль" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9A%E5%8E%86%E8%A5%BF%E6%96%AF%C2%B7%E5%BE%B7%C2%B7%E6%89%98%E5%85%8B%E7%BB%B4%E5%B0%94" title="亚历西斯·德·托克维尔 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="亚历西斯·德·托克维尔" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9E%E6%AD%B7%E5%85%8B%E8%A5%BF%C2%B7%E5%BE%B7%C2%B7%E6%89%98%E5%85%8B%E7%B6%AD%E7%88%BE" title="亞歷克西·德·托克維爾 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="亞歷克西·德·托克維爾" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Alexis de Tocqueville – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Alexis de Tocqueville" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9E%E6%AD%B7%E8%A5%BF%E6%96%AF%C2%B7%E5%BE%B7%C2%B7%E6%89%98%E5%85%8B%E7%B6%AD%E7%88%BE" title="亞歷西斯·德·托克維爾 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="亞歷西斯·德·托克維爾" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q140694#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Alexis_de_Tocqueville" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Alexis_de_Tocqueville" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Alexis_de_Tocqueville"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Alexis_de_Tocqueville"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Alexis_de_Tocqueville" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Alexis_de_Tocqueville" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;oldid=221347694" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Alexis_de_Tocqueville&amp;id=221347694&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FAlexis_de_Tocqueville"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FAlexis_de_Tocqueville"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Alexis+de+Tocqueville"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Charles_Alexis_Henri_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Auteur:Alexis_de_Tocqueville" hreflang="fr"><span>Wikisource</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q140694" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Tocqueville" class="mw-disambig" title="Tocqueville">Tocqueville</a>. </p> </div></div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les autres membres de la famille, voir <a href="/wiki/Famille_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Famille Clérel de Tocqueville">Famille Clérel de Tocqueville</a>. </p> </div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222901683">.mw-parser-output .infobox hr{height:2px;background-color:#E1E1E1}.mw-parser-output .infobox_v3 .row1col{padding:4px;text-align:center;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);color:var(--color-emphasized,#000000)}</style><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive large"><div class="entete icon auteur" style="background-color:#4C6099;color:#FFFFFF"><div>Alexis de Tocqueville<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r155517023">.mw-parser-output .entete.auteur{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Picto_infobox_auteur.png")}</style></div></div><div><div class="images" style="padding:2px 0"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Alexis_de_Tocqueville_(Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg/260px-Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg" decoding="async" width="260" height="351" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg/390px-Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg/520px-Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg 2x" data-file-width="667" data-file-height="900" /></a></span></div><div class="legend">Alexis de Tocqueville. Peinture à Huile sur toile de Théodore Chassériau, château de Versailles, 1850.</div></div><table><caption style="color:#FFFFFF;text-align:center;background-color:#4C6099">Fonctions</caption><tbody><tr class="row1col" style="background-color:#C9D9FF"><th colspan="2" style="background-color:#C9D9FF"><a href="/wiki/Minist%C3%A8re_de_l%27Europe_et_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res" title="Ministère de l&#39;Europe et des Affaires étrangères">Ministre des Affaires étrangères</a></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#F9F9F9"><th colspan="2" style="background-color:#F9F9F9"><span style="font-weight:normal"><time class="nowrap" datetime="06-02" data-sort-value="06-02">2 juin</time> -<wbr /> <time class="nowrap" datetime="1849-10-31" data-sort-value="1849-10-31">31 octobre 1849</time></span></th></tr><tr><th colspan="2" class="overflow infobox-navigateur" style="background-color:#F9F9F9;font-weight:normal;padding-bottom:2%;color:var( --color-base )"><div class="prev_bloc"><a href="/wiki/%C3%89douard_Drouyn_de_Lhuys" title="Édouard Drouyn de Lhuys">Édouard Drouyn de Lhuys</a></div><div class="next_bloc"><a href="/wiki/Alphonse_de_Rayneval" title="Alphonse de Rayneval">Alphonse de Rayneval</a></div></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#C9D9FF"><th colspan="2" style="background-color:#C9D9FF"><a href="/wiki/Pr%C3%A9sident" title="Président">Président</a><br /><span style="font-weight:normal"><a href="/wiki/Conseil_d%C3%A9partemental_de_la_Manche" title="Conseil départemental de la Manche">Conseil général de la Manche</a></span></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#F9F9F9"><th colspan="2" style="background-color:#F9F9F9"><span style="font-weight:normal"><time>1849</time>-<wbr /><time>1852</time></span></th></tr><tr><th colspan="2" class="overflow infobox-navigateur" style="background-color:#F9F9F9;font-weight:normal;padding-bottom:2%;color:var( --color-base )"><div class="prev_bloc"><a href="/wiki/L%C3%A9onor-Joseph_Havin" title="Léonor-Joseph Havin">Léonor-Joseph Havin</a></div><div class="next_bloc"><a href="/wiki/Urbain_Le_Verrier" title="Urbain Le Verrier">Urbain Le Verrier</a></div></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#C9D9FF"><th colspan="2" style="background-color:#C9D9FF"><a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Fauteuil 18 de l'Académie française</a></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#F9F9F9"><th colspan="2" style="background-color:#F9F9F9"><span style="font-weight:normal"><time class="nowrap" datetime="1841-12-23" data-sort-value="1841-12-23">23 décembre 1841</time> -<wbr /> <time class="nowrap" datetime="1859-04-16" data-sort-value="1859-04-16">16 avril 1859</time></span></th></tr><tr><th colspan="2" class="overflow infobox-navigateur" style="background-color:#F9F9F9;font-weight:normal;padding-bottom:2%;color:var( --color-base )"><div class="prev_bloc"><a href="/wiki/Jean-Girard_Lacu%C3%A9e" title="Jean-Girard Lacuée">Jean-Girard Lacuée</a></div><div class="next_bloc"><a href="/wiki/Henri_Lacordaire" title="Henri Lacordaire">Henri Lacordaire</a></div></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#C9D9FF"><th colspan="2" style="background-color:#C9D9FF"><a href="/wiki/Liste_des_d%C3%A9put%C3%A9s_de_la_Manche" title="Liste des députés de la Manche">Député de la Manche</a></th></tr><tr class="row1col" style="background-color:#F9F9F9"><th colspan="2" style="background-color:#F9F9F9"><span style="font-weight:normal"><time class="nowrap" datetime="1839-03-02" data-sort-value="1839-03-02">2 mars 1839</time> -<wbr /> <time class="nowrap" datetime="1851-12-02" data-sort-value="1851-12-02">2 décembre 1851</time></span></th></tr></tbody></table><table><caption style="color:#FFFFFF;text-align:center;background-color:#4C6099">Biographie</caption><tbody><tr class=""><th scope="row">Naissance</th><td class=""><div> <span class="wd_p569"><time class="nowrap date-lien" datetime="1805-07-29" data-sort-value="1805-07-29"><a href="/wiki/29_juillet" title="29 juillet">29</a> <a href="/wiki/Juillet_1805" title="Juillet 1805">juillet</a> <a href="/wiki/1805" title="1805">1805</a></time><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P569" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span><br /><a href="/wiki/Ancien_1er_arrondissement_de_Paris" title="Ancien 1er arrondissement de Paris">Ancien 1er arrondissement de Paris</a></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Décès</th><td class=""><div> <span class="wd_p570"><time class="nowrap date-lien" datetime="1859-04-16" data-sort-value="1859-04-16"><a href="/wiki/16_avril" title="16 avril">16</a> <a href="/wiki/Avril_1859" title="Avril 1859">avril</a> <a href="/wiki/1859" title="1859">1859</a></time><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P570" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> (à 53&#160;ans)<br /><span class="wd_p20"><a href="/wiki/Cannes" title="Cannes">Cannes</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P20" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Sépulture</th><td class=""><div> <span class="wd_p119"><a href="/wiki/Tocqueville_(Manche)" title="Tocqueville (Manche)">Tocqueville</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P119" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Nom de naissance</th><td class=""><div> <span class="wd_p1477">Alexis-Charles-Henri Clérel de Tocqueville<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P1477" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Nationalité</th><td class=""><div> <span class="wd_p27"><a href="/wiki/France" title="France">française</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P27" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Domicile</th><td class=""><div> <span class="wd_p551"><a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Tocqueville" title="Château de Tocqueville">Château de Tocqueville</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P551" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Formation</th><td class=""><div> <span class="wd_p69"><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Paris_(1896-1970)" title="Université de Paris (1896-1970)">Université de Paris</a><br /><a href="/wiki/Lyc%C3%A9e_Fabert" title="Lycée Fabert">Lycée Fabert de Metz</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P69" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Activités</th><td class=""><div> <span class="wd_p106"><a href="/wiki/Philosophe" title="Philosophe">Philosophe</a>, <a href="/wiki/Sociologue" title="Sociologue">sociologue</a>, <a href="/wiki/Juriste" title="Juriste">juriste</a>, <a href="/wiki/%C3%89crivain" title="Écrivain">écrivain</a>, <a href="/wiki/Personnalit%C3%A9_politique" title="Personnalité politique">homme politique</a>, <a href="/wiki/Historien" title="Historien">historien</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P106" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Famille</th><td class=""><div> <span class="wd_p53"><a href="/wiki/Famille_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Famille Clérel de Tocqueville">Famille Clérel de Tocqueville</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P53" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Père</th><td class=""><div> <span class="wd_p22"><a href="/wiki/Herv%C3%A9_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Hervé Clérel de Tocqueville">Hervé Clérel de Tocqueville</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P22" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Mère</th><td class=""><div> <span class="wd_p25">Louise Le Peletier de Rosanbo <small>(<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q16185903" class="extiw" title="d:Q16185903"><span class="indicateur-langue" title="Voir l&#39;élément Wikidata correspondant">d</span></a>)</small><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P25" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Fratrie</th><td class=""><div> <span class="wd_p3373"><a href="/wiki/Hippolyte_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Hippolyte Clérel de Tocqueville">Hippolyte Clérel de Tocqueville</a><br />Édouard de Tocqueville <small>(<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q58825970" class="extiw" title="d:Q58825970"><span class="indicateur-langue" title="Voir l&#39;élément Wikidata correspondant">d</span></a>)</small><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P3373" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Conjoint</th><td class=""><div> <span class="wd_p26">Mary Mottley Tocqueville <small>(<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q59515273" class="extiw" title="d:Q59515273"><span class="indicateur-langue" title="Voir l&#39;élément Wikidata correspondant">d</span></a>)</small><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P26" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr></tbody></table><table><caption style="color:#FFFFFF;text-align:center;background-color:#4C6099">Autres informations</caption><tbody><tr class=""><th scope="row">Membre de</th><td class=""><div> <span class="wd_p463"><a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_morales_et_politiques" title="Académie des sciences morales et politiques">Académie des sciences morales et politiques</a> <small>(<time>1838</time>)</small><br /><a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Académie française</a> <small>(<time>1841</time>-<wbr /><time>1859</time>)</small><br /><a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences,_arts_et_belles-lettres_de_Caen" title="Académie des sciences, arts et belles-lettres de Caen">Académie des sciences, arts et belles-lettres de Caen</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P463" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Influencé par</th><td class=""><div> <span class="wd_p737"><a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a>, <a href="/wiki/Montesquieu" title="Montesquieu">Montesquieu</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P737" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Distinctions</th><td class=""><div> <span class="wd_p166"><a href="/wiki/Prix_Montyon" title="Prix Montyon">Prix Montyon</a> <small>(<time>1835</time>)</small><br /><a href="/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur#Organisation" title="Ordre national de la Légion d&#39;honneur">Chevalier de la Légion d'honneur‎</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P166" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr><tr class=""><th scope="row">Archives conservées par</th><td class=""><div> <span class="wd_p485"><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_Beinecke_de_livres_rares_et_manuscrits" title="Bibliothèque Beinecke de livres rares et manuscrits">Bibliothèque Beinecke de livres rares et manuscrits</a><sup id="cite_ref-wikidata-2da332d79bcc57a3f067bc5db4757a183c3307fb_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-wikidata-2da332d79bcc57a3f067bc5db4757a183c3307fb-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br /><a href="/wiki/Archives_d%C3%A9partementales_de_la_Manche" title="Archives départementales de la Manche">Archives départementales de la Manche</a> (AT)<sup id="cite_ref-wikidata-d1d5367d24047a6a0740543a5713ba8ccf54e2f1_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-wikidata-d1d5367d24047a6a0740543a5713ba8ccf54e2f1-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P485" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr></tbody></table><table><caption style="color:#FFFFFF;text-align:center;background-color:#4C6099">Œuvres principales</caption><tbody><tr class=""><td class=""><div> <span class="wd_p800"><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique"><i>De la démocratie en Amérique</i></a>, <a href="/wiki/L%27Ancien_R%C3%A9gime_et_la_R%C3%A9volution" title="L&#39;Ancien Régime et la Révolution"><i>L'Ancien Régime et la Révolution</i></a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#P800" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span></div></td></tr></tbody></table><p class="navbar noprint bordered navigation-not-searchable" style="border-top:1px solid#4C6099"><span class="plainlinks" style="text-align:left"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694" class="extiw" title="d:Q140694">modifier Wikidata</a></span><span style="text-align:right"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Biographie2" title="Documentation du modèle"><img alt="Documentation du modèle" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></p></div> <p><b>Alexis-Charles-Henri Clérel,</b> <b>comte de Tocqueville</b><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, couramment <b>Alexis de Tocqueville</b>, né le <time class="nowrap bday" datetime="1805-07-29" data-sort-value="1805-07-29">29 juillet 1805</time> à <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> et mort le <time class="nowrap dday" datetime="1859-04-16" data-sort-value="1859-04-16">16 avril 1859</time> à <a href="/wiki/Cannes" title="Cannes">Cannes</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est un <a href="/wiki/Magistrat" title="Magistrat">magistrat</a>, <a href="/wiki/%C3%89crivain" title="Écrivain">écrivain</a>, <a href="/wiki/Historien" title="Historien">historien</a>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9micien_fran%C3%A7ais" class="mw-redirect" title="Académicien français">académicien</a>, <a href="/wiki/Philosophe" title="Philosophe">philosophe</a>, voyageur, <a href="/wiki/Politologue" title="Politologue">politologue</a>, précurseur de la <a href="/wiki/Sociologie" title="Sociologie">sociologie</a> et <a href="/wiki/Personnalit%C3%A9_politique" title="Personnalité politique">homme politique</a> français. </p><p>Né dans une vieille famille de la <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">noblesse</a> de <a href="/wiki/Normandie" title="Normandie">Normandie</a>, il suit des études de droit et devient magistrat en 1827. Dès 1825, il est persuadé que la poussée démocratique en France est inéluctable. En 1831, il obtient une mission du ministère pour aller étudier le système <a href="/wiki/Prison_en_France" title="Prison en France">pénitentiaire</a> américain, ce qui constitue son passeport pour aller découvrir les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> et comprendre ce qu'il tient pour le meilleur exemple disponible de <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratie</a>. De ce séjour qui dure près de dix mois, il tire <i><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique">De la démocratie en Amérique</a></i>, une analyse du système démocratique en général (de ses vertus, de ses risques et de sa dynamique) et de son illustration particulière américaine, qui connaît un immense succès à sa publication en 1835 et 1840. Cela lui vaut d'être élu à l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_morales_et_politiques" title="Académie des sciences morales et politiques">Académie des sciences morales et politiques</a> à seulement trente-trois ans, puis à l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Académie française</a> à trente-six. </p><p>Il se présente aux <a href="/wiki/%C3%89lections_l%C3%A9gislatives_fran%C3%A7aises_de_1839" title="Élections législatives françaises de 1839">élections législatives de 1839</a> et est élu député de <a href="/wiki/Valognes" title="Valognes">Valognes</a>, dans la <a href="/wiki/Manche_(d%C3%A9partement)" title="Manche (département)">Manche</a> où se trouve le <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Tocqueville" title="Château de Tocqueville">château familial des Tocqueville</a> et où il sera réélu jusqu'au coup d'État de <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III">Louis-Napoléon Bonaparte</a> en décembre 1851. Il se positionne au centre gauche<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il voudrait jouer un rôle au premier plan, mais il n'est «&#160;ni un orateur spontané capable d'improviser, ni un leader capable de s'imposer à la Chambre<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;». <span class="citation">«&#160;Je vaux mieux dans la pensée que dans l'action<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;»</span>, reconnaît-il. Après la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise_de_1848" title="Révolution française de 1848">révolution de 1848</a>, il est élu au suffrage universel à l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_nationale_constituante_(Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique)" title="Assemblée nationale constituante (Deuxième République)">Assemblée constituante</a> qui le charge, avec 17 autres membres de la rédaction de la <a href="/wiki/Constitution_fran%C3%A7aise_du_4_novembre_1848" title="Constitution française du 4 novembre 1848">constitution de la Deuxième République</a>. Élu à l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_nationale_l%C3%A9gislative_(Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique)" title="Assemblée nationale législative (Deuxième République)">Assemblée législative</a> en 1849, il est <a href="/wiki/Ministre_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res" class="mw-redirect" title="Ministre des Affaires étrangères">ministre des Affaires étrangères</a> du second <a href="/wiki/Gouvernement_Odilon_Barrot_(2)" title="Gouvernement Odilon Barrot (2)">gouvernement Barrot</a> de juin à octobre. Il est aussi élu président du <a href="/wiki/Conseil_d%C3%A9partemental_de_la_Manche" title="Conseil départemental de la Manche">conseil général de la Manche</a>, à la tête duquel il reste jusqu'en 1852, date à laquelle il démissionne, refusant de prêter serment au nouvel empereur<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Adversaire déterminé du régime issu du coup d'État de <a href="/wiki/Louis-Napol%C3%A9on_Bonaparte" class="mw-redirect" title="Louis-Napoléon Bonaparte">Louis-Napoléon Bonaparte</a>, il se retire de la vie politique et consacre les cinq dernières années de sa vie aux recherches qui aboutissent à sa seconde grande œuvre, <i><a href="/wiki/L%27Ancien_R%C3%A9gime_et_la_R%C3%A9volution" title="L&#39;Ancien Régime et la Révolution">L'Ancien Régime et la Révolution</a></i>, dans laquelle il cherche à comprendre l'origine et l'enchaînement des événements qui conduisirent à la Révolution. Il voit dans la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution</a> l'accélération d'une évolution déjà engagée sous l'<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a> qui se poursuit. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biographie">Biographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Biographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Biographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Origines_familiales">Origines familiales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Origines familiales" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Origines familiales"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Né à Paris le <time class="nowrap bday" datetime="1805-07-29" data-sort-value="1805-07-29">29 juillet 1805</time> dans une famille <a href="/wiki/L%C3%A9gitimiste" class="mw-redirect" title="Légitimiste">légitimiste</a> de la vieille <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">noblesse</a> <a href="/wiki/Normandie" title="Normandie">normande</a>, Alexis de Tocqueville compte plusieurs aïeux illustres. Par son père, il appartient à la <a href="/wiki/Noblesse_de_robe#Noblesse_de_robe_et_noblesse_d&#39;épée" title="Noblesse de robe">noblesse d'épée</a> —&#160;l'un de ses ancêtres, Guillaume Clarel, est un des <a href="/wiki/Compagnons_de_Guillaume_le_Conqu%C3%A9rant" title="Compagnons de Guillaume le Conquérant">compagnons d'armes de Guillaume le Conquérant</a>&#160;—, par sa mère qui est la petite-fille de <a href="/wiki/Chr%C3%A9tien-Guillaume_de_Lamoignon_de_Malesherbes" class="mw-redirect" title="Chrétien-Guillaume de Lamoignon de Malesherbes">Malesherbes</a>, ministre et avocat de <a href="/wiki/Louis_XVI" title="Louis XVI">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></a>, à la <a href="/wiki/Noblesse_de_robe" title="Noblesse de robe">noblesse de robe</a>. La sœur de sa mère a épousé <a href="/wiki/Jean-Baptiste_de_Chateaubriand" title="Jean-Baptiste de Chateaubriand">Jean-Baptiste de Chateaubriand</a>, frère aîné de l'écrivain <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">François-René de Chateaubriand</a> (le couple sera guillotiné pendant la <a href="/wiki/Terreur_(R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise)" title="Terreur (Révolution française)">Terreur</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> laissant deux orphelins qui seront élevés par Hervé de Tocqueville et sa femme). Alexis est le benjamin de la famille&#160;: ses deux frères, <a href="/wiki/Hippolyte_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Hippolyte Clérel de Tocqueville">Hippolyte</a> (1797-1877) et Édouard (1800-1874)<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, embrasseront tous deux une carrière militaire puis politique. </p><p>Ses parents, <a href="/wiki/Herv%C3%A9_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville" title="Hervé Clérel de Tocqueville">Hervé Clérel de Tocqueville</a>, comte de Tocqueville, cavalier de la <a href="/wiki/Garde_constitutionnelle_du_Roi" title="Garde constitutionnelle du Roi">garde constitutionnelle du Roi</a> <a href="/wiki/Louis_XVI" title="Louis XVI">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></a>, et Louise Madeleine <a href="/wiki/Famille_Le_Peletier" title="Famille Le Peletier">Le Peletier</a> de <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Rosanbo" title="Château de Rosanbo">Rosanbo</a>, se refusent à <a href="/wiki/%C3%89migration_fran%C3%A7aise_(1789-1815)" class="mw-redirect" title="Émigration française (1789-1815)">émigrer</a> et sont emprisonnés sous la <a href="/wiki/Terreur_(R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise)" title="Terreur (Révolution française)">Terreur</a>. Ils évitent la <a href="/wiki/Guillotine" title="Guillotine">guillotine</a> in extremis grâce à la <a href="/wiki/Chute_de_Robespierre" title="Chute de Robespierre">chute de Robespierre</a> le <span class="nowrap"><a href="/wiki/9_thermidor" title="9 thermidor">9</a> <a href="/wiki/Thermidor" title="Thermidor">thermidor</a> <a href="/wiki/An_II" title="An II">an <abbr class="abbr" title="2">II</abbr></a></span> (<time class="nowrap" datetime="1794-07-27" data-sort-value="1794-07-27">27 juillet 1794</time>), la veille de la date prévue pour leur exécution<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa mère en resta très atteinte<sup id="cite_ref-Mendras_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mendras-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Hervé de Tocqueville s'installe d'abord à Malesherbes puis en <time class="nowrap" datetime="1794-05" data-sort-value="1794-05">mai 1794</time> au château de <a href="/wiki/Verneuil-sur-Seine" title="Verneuil-sur-Seine">Verneuil-sur-Seine</a>, <span class="citation">«&#160;héritage d'échafaud&#160;»</span> qui avait appartenu à madame de Sénozan, sœur de Malesherbes, exécutée en même temps que lui. Il est le tuteur des enfants de Jean-Baptiste de Chateaubriand qu'il élève avec les siens<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le <time class="nowrap" datetime="1804-09-10" data-sort-value="1804-09-10">10 septembre 1804</time>, il est nommé maire de la ville<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. À la <a href="/wiki/Restauration_fran%C3%A7aise" class="mw-redirect" title="Restauration française">Restauration</a>, il entame une carrière préfectorale favorisée par sa proximité avec le parti <a href="/wiki/Ultraroyaliste" class="mw-redirect" title="Ultraroyaliste">ultra-royaliste</a> et qui s'achève en 1828, quand il devient <a href="/wiki/Chambre_des_pairs" title="Chambre des pairs">pair de France</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Formation">Formation</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Formation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Formation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Son père ayant été nommé <a href="/wiki/Pr%C3%A9fet_(France)" title="Préfet (France)">préfet</a> de la <a href="/wiki/Moselle_(d%C3%A9partement)" title="Moselle (département)">Moselle</a> en 1817, Alexis fréquente le collège Royal de <a href="/wiki/Metz" title="Metz">Metz</a>. Il y poursuit ses études jusqu'à l'obtention de son baccalauréat en 1823. À dix-sept ans, il a un enfant naturel avec la couturière de la préfecture<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg/220px-Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg" decoding="async" width="220" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg/330px-Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg/440px-Alexis_Charles_Henry_de_Tocqueville.jpg 2x" data-file-width="557" data-file-height="768" /></a><figcaption><i>Alexis Charles Henry de Tocqueville, Représentant du Peuple</i> par <a href="/wiki/Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau" title="Théodore Chassériau">Théodore Chassériau</a>.</figcaption></figure> <p>Bachelier en 1823, il est licencié en droit en 1826. Il assiste assidûment aux conférences de <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a> de 1828 à 1830 et, sous son influence, se rapproche des libéraux<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Étude_de_la_démocratie_en_Amérique"><span id=".C3.89tude_de_la_d.C3.A9mocratie_en_Am.C3.A9rique"></span>Étude de la démocratie en Amérique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Étude de la démocratie en Amérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Étude de la démocratie en Amérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il est alors nommé juge auditeur le <time class="nowrap" datetime="1827-04-05" data-sort-value="1827-04-05">5 avril 1827</time> au tribunal de Versailles, où il rencontre <a href="/wiki/Gustave_de_Beaumont" title="Gustave de Beaumont">Gustave de Beaumont</a>, substitut. En 1830, après avoir prêté à contrecœur serment comme magistrat au nouveau régime de la <a href="/wiki/Monarchie_de_Juillet" title="Monarchie de Juillet">monarchie de Juillet</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tous deux sont envoyés aux États-Unis en 1831 pour y étudier le système pénitentiaire américain. Pour Tocqueville, il s'agit surtout d'étudier la démocratie américaine comme il l'écrit dans l'introduction de la première <i>Démocratie</i><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Tocqueville est en particulier avide de rencontrer une «&#160;grande république&#160;»<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, libérale et fédérale. Ils embarquent au <a href="/wiki/Le_Havre" title="Le Havre">Havre</a> le <time class="nowrap" datetime="1831-04-02" data-sort-value="1831-04-02">2 avril 1831</time> avec des compagnons de voyage en majorité américains et séjournent près de 10&#160;mois, rembarquant de <a href="/wiki/New_York" title="New York">New York</a> le <time class="nowrap" datetime="1832-02-20" data-sort-value="1832-02-20">20 février 1832</time>. Ils y rencontrent des membres de la société américaine, des Français du <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a> et du <a href="/wiki/Mississippi_(%C3%89tat)" title="Mississippi (État)">Mississippi</a>, et de nombreuses personnalités, parmi lesquelles le <a href="/wiki/Procureur_g%C3%A9n%C3%A9ral" title="Procureur général">procureur général</a> de l'<a href="/wiki/%C3%89tat_de_Louisiane" class="mw-redirect" title="État de Louisiane">État de Louisiane</a>, <a href="/wiki/%C3%89tienne_Mazureau" title="Étienne Mazureau">Étienne Mazureau</a>, qui leur fournit un grand nombre d'informations sur le plan juridique, mais aussi sociologique, démographique et linguistique. </p><p>Ils tireront de ce voyage un rapport intitulé <i>Du système pénitentiaire aux États-Unis et de son application</i>, qui paraît en 1833<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, dans lequel ils portent un jugement global sur la capacité des pénitenciers à réformer les criminels qui y sont enfermés<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Gustave_de_Beaumont" title="Gustave de Beaumont">Gustave de Beaumont</a> en tire aussi un roman, <i>Marie ou l'esclavage aux États-Unis</i>, paru en 1835. </p><p>Début <time class="nowrap" datetime="1836-09" data-sort-value="1836-09">septembre 1836</time>, Alexis de Tocqueville effectue avec son épouse un voyage en <a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a> <i>via</i> <a href="/wiki/Metz" title="Metz">Metz</a>, <a href="/wiki/Strasbourg" title="Strasbourg">Strasbourg</a> et <a href="/wiki/B%C3%A2le" title="Bâle">Bâle</a>. Ils arrivent à <a href="/wiki/Berne" title="Berne">Berne</a> au moment où se réunit la <a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_f%C3%A9d%C3%A9rale_(Suisse)" title="Assemblée fédérale (Suisse)">diète fédérale</a> (<time class="nowrap" datetime="07-24" data-sort-value="07-24">24 juillet</time>), ce qui lui permet de compléter ses observations sur le <a href="/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ralisme" title="Fédéralisme">fédéralisme</a>. Après un séjour dans la <a href="/wiki/Station_thermale" title="Station thermale">station thermale</a> de <a href="/wiki/Baden_(Suisse)" class="mw-redirect" title="Baden (Suisse)">Baden</a>, ils repartent pour la France <i>via</i> <a href="/wiki/Lucerne" title="Lucerne">Lucerne</a>, <a href="/wiki/Interlaken" title="Interlaken">Interlaken</a> et <a href="/wiki/Gen%C3%A8ve" title="Genève">Genève</a>. </p><p>Tocqueville s'attelle à l'écriture de la première de ses deux grandes œuvres, <i><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique">De la démocratie en Amérique</a></i>, dont le premier volume paraît en 1835 et le second en 1840. L'ouvrage rencontre un énorme succès dès le premier tome. Celui-ci lui vaut d'être fait chevalier de la <a href="/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur" title="Ordre national de la Légion d&#39;honneur">Légion d'honneur</a> en 1837, et d'être élu à l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_morales_et_politiques" title="Académie des sciences morales et politiques">Académie des sciences morales et politiques</a> en 1838 puis à l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Académie française</a> en 1841, à seulement trente-six ans<sup id="cite_ref-Mendras_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Mendras-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Carrière_politique"><span id="Carri.C3.A8re_politique"></span>Carrière politique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Carrière politique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Carrière politique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À la même époque, il entame une carrière politique en étant élu député de la <a href="/wiki/Manche_(d%C3%A9partement)" title="Manche (département)">Manche</a> (<a href="/wiki/Valognes" title="Valognes">Valognes</a>) en 1839, siège qu'il conserve jusqu'en 1851. Se positionnant initialement à gauche<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> il défendra au <a href="/wiki/Parlement_fran%C3%A7ais" title="Parlement français">Parlement</a> ses positions <a href="/wiki/Anti-esclavagiste" class="mw-redirect" title="Anti-esclavagiste">anti-esclavagiste</a> et <a href="/wiki/Libre-%C3%A9change" title="Libre-échange">libre-échangiste</a>, et s'interrogera sur la <a href="/wiki/Empire_colonial_fran%C3%A7ais" title="Empire colonial français">colonisation</a>, en particulier en Algérie<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il soutient cette entreprise tout en exposant les conditions d'une "colonisation durable et satisfaisante"<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce «&#160;libéral-conservateur&#160;»<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> se fera aussi témoin du «&#160;rapetissement universel&#160;» emporté par la promotion au pouvoir d'une classe moyenne «&#160;ne songeant guère aux affaires publiques que pour les faire tourner au profit de ses affaires privées&#160;» (<i>Souvenirs</i>)<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il fit en outre partie de la Société d'Économie Charitable, réunion de députés catholiques sociaux, pour la plupart légitimistes. </p><p>En 1842, il est élu <a href="/wiki/Conseiller_g%C3%A9n%C3%A9ral_(France)" class="mw-redirect" title="Conseiller général (France)">conseiller général</a> de la Manche par le canton jumelé de <a href="/wiki/Montebourg" title="Montebourg">Montebourg</a>/<a href="/wiki/Canton_de_Sainte-M%C3%A8re-%C3%89glise" title="Canton de Sainte-Mère-Église">Sainte-Mère-Église</a>, qu'il représente jusqu'en 1852. En 1846 il participe à la fondation du groupe de la <i>Jeune Gauche</i> en rédigeant la partie économique et sociale du programme<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce groupe représente un mouvement réformiste de la <a href="/wiki/Monarchie_de_Juillet" title="Monarchie de Juillet">Monarchie de Juillet</a> qui avortera. Le <time class="nowrap" datetime="1849-08-06" data-sort-value="1849-08-06">6 août 1849</time> il est élu au second tour de scrutin (par <span class="nowrap">24 voix</span> sur <span class="nowrap">44 votants</span>) président du <a href="/wiki/Conseil_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_la_Manche" class="mw-redirect" title="Conseil général de la Manche">conseil général</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, fonction qu'il occupe jusqu'en <a href="/wiki/1851" title="1851">1851</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p> Dans ses <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Souvenirs_(Tocqueville)/Texte_entier" class="extiw" title="s:Souvenirs (Tocqueville)/Texte entier"><i>Souvenirs</i></a>, il rappelle le discours qu’il tint devant les députés le <time class="nowrap" datetime="1848-01-29" data-sort-value="1848-01-29">29 janvier 1848</time> afin de les alerter sur le climat délétère&#160;: </p><blockquote> <p>«&#160;Est-ce que vous ne ressentez pas, par une sorte d'intuition instinctive qui ne peut pas s'analyser, mais qui est certaine, que le sol tremble de nouveau en Europe&#160;? Est-ce que vous ne sentez pas… que dirais-je&#160;?… un vent de révolution qui est dans l'air&#160;? […] Je parle ici sans amertume, je vous parle, je crois, même sans esprit de parti&#160;; j'attaque des hommes contre lesquels je n'ai pas de colère, mais enfin, je suis obligé de dire à mon pays ce qui est ma conviction profonde et arrêtée. Eh bien&#160;! ma conviction profonde et arrêtée, c'est que les mœurs publiques se dégradent&#160;; c'est que la dégradation des mœurs publiques vous amènera dans un temps court, prochain peut-être, à des révolutions nouvelles. Est-ce donc que la vie des rois tient à des fils plus fermes et plus difficiles à briser que celle des autres hommes <sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>?&#160;» </p> </blockquote> <p>Après la chute de la Monarchie de Juillet, Tocqueville est élu à l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_nationale_(1848)" class="mw-redirect" title="Assemblée nationale (1848)">Assemblée constituante de 1848</a>. C'est une personnalité éminente du <a href="/wiki/Parti_de_l%27Ordre" title="Parti de l&#39;Ordre">parti de l'Ordre</a>, un parti pourtant résolument <a href="/wiki/Conservatisme" title="Conservatisme">conservateur</a>. Même s'il a envisagé au sein de la <i>Jeune Gauche</i> un programme économique et social très avancé, il est totalement opposé aux bouleversements qu'amènerait le socialisme<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Prenant conscience du poids de la <a href="/wiki/Classe_ouvri%C3%A8re" title="Classe ouvrière">classe ouvrière</a> et de l'émergence du <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialisme</a> avec la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise_de_1848" title="Révolution française de 1848">Révolution française de 1848</a>, qu'il considère comme une trahison de la révolution de 1789, il approuvera la répression des <a href="/wiki/Journ%C3%A9es_de_Juin" title="Journées de Juin">Journées de Juin</a>. </p><p>Il est membre de la Commission chargée de la rédaction de la <a href="/wiki/Constitution_fran%C3%A7aise_de_1848" class="mw-redirect" title="Constitution française de 1848">Constitution française de 1848</a>. Il y défend surtout les institutions libérales, le <a href="/wiki/Bicam%C3%A9risme" title="Bicamérisme">bicamérisme</a>, l'élection du <a href="/wiki/Pr%C3%A9sident_de_la_R%C3%A9publique" title="Président de la République">président de la République</a> au suffrage universel, et la <a href="/wiki/D%C3%A9centralisation" title="Décentralisation">décentralisation</a>. <a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Assembl%C3%A9e_l%C3%A9gislative_(Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique)" title="Liste des membres de l&#39;Assemblée législative (Deuxième République)">Il est élu en 1849</a> à l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_l%C3%A9gislative_(1849)" class="mw-redirect" title="Assemblée législative (1849)">Assemblée législative</a>, dont il devient l'un des vice-présidents<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans les débats précédant l'adoption d'une constitution pour la seconde république, Il dénonce «&#160;l’irresponsabilité&#160;» des républicains qui souhaitent reconnaitre le droit de vote des domestiques, des soldats et des pauvres<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Hostile à la candidature de <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III">Louis-Napoléon Bonaparte</a> à la présidence de la République, lui préférant <a href="/wiki/Louis_Eug%C3%A8ne_Cavaignac" class="mw-redirect" title="Louis Eugène Cavaignac">Cavaignac</a>, il accepte cependant le <a href="/wiki/Minist%C3%A8re_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res_(France)" class="mw-redirect" title="Ministère des Affaires étrangères (France)">ministère des Affaires étrangères</a> entre juin et <time class="nowrap" datetime="1849-10" data-sort-value="1849-10">octobre 1849</time> au sein du <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_gouvernement_Odilon_Barrot" class="mw-redirect" title="Deuxième gouvernement Odilon Barrot">deuxième gouvernement Odilon Barrot</a>. Opposé au <a href="/wiki/Coup_d%27%C3%89tat_du_2_d%C3%A9cembre_1851" title="Coup d&#39;État du 2 décembre 1851">Coup d'État du 2 décembre 1851</a>, il fait partie des parlementaires (dont <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Berryer" title="Pierre-Antoine Berryer">Berryer</a> et <a href="/wiki/Victor_Lanjuinais" title="Victor Lanjuinais">Lanjuinais</a>) qui se réunissent à la <a href="/wiki/Mairie_du_10e_arrondissement_de_Paris" title="Mairie du 10e arrondissement de Paris">mairie du <abbr class="abbr" title="Dixième">X<sup>e</sup></abbr> arrondissement</a> et votent la déchéance du <a href="/wiki/Pr%C3%A9sident_de_la_R%C3%A9publique_fran%C3%A7aise" title="Président de la République française">président de la République</a>. Incarcéré à <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Vincennes" title="Château de Vincennes">Vincennes</a>, puis relâché, il quitte la vie politique. Il reste jusqu'à sa mort un opposant déterminé au régime issu du coup d'État. Le <time class="nowrap" datetime="1852-01-14" data-sort-value="1852-01-14">14 janvier 1852</time>, il adresse même une lettre à <a href="/wiki/Henri_d%27Artois" title="Henri d&#39;Artois">Henri d'Artois</a>, comte de Chambord, lui conseillant d'incarner une monarchie constitutionnelle moderne et de devenir, face au césarisme renaissant, le champion des libertés. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vie_personnelle">Vie personnelle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Vie personnelle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Vie personnelle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En 1836, il se marie à une Anglaise vivant en France, Mary Mottley, qu'il connaît depuis 1828. Il se décide à l'épouser malgré l'opposition de sa famille et de ses amis, qui lui conseillent une union plus appropriée qu'avec cette étrangère roturière et protestante, mais son expérience américaine l'a convaincu qu'un mariage est affaire de cœur et non de convenance. Le couple n'aura pas d'enfant<sup id="cite_ref-Mendras_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-Mendras-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mort">Mort</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Mort" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Mort"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il meurt le <time class="nowrap dday" datetime="1859-04-16" data-sort-value="1859-04-16">16 avril 1859</time>, à la Villa Montfleury à <a href="/wiki/Cannes" title="Cannes">Cannes</a>, où il s'était retiré six mois plus tôt avec sa femme pour soigner sa <a href="/wiki/Tuberculose" title="Tuberculose">tuberculose</a>. Il est enterré au cimetière de <a href="/wiki/Tocqueville_(Manche)" title="Tocqueville (Manche)">Tocqueville</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pensée"><span id="Pens.C3.A9e"></span>Pensée</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Pensée" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Pensée"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_démocratie_aux_États-Unis"><span id="La_d.C3.A9mocratie_aux_.C3.89tats-Unis"></span>La démocratie aux États-Unis</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : La démocratie aux États-Unis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : La démocratie aux États-Unis"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tocqueville publie <i>De la Démocratie en Amérique,</i> qui paraît en deux volumes en 1835 et 1840. Cette oeuvre fondée sur ses voyages aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> (1831-1832), sous le président Jackson, est une base pour les fondements de la démocratie américaine au cours du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et les caractéristiques de la démocratie moderne. </p><p>Dans le contexte de ce voyage, Tocqueville a aussi consulté une documentation dont on peut citer trois ouvrages essentiels&#160;: <i><a href="/wiki/Le_F%C3%A9d%C3%A9raliste" class="mw-redirect" title="Le Fédéraliste">Le Fédéraliste</a></i> par <a href="/wiki/Alexander_Hamilton" title="Alexander Hamilton">Alexander Hamilton</a>, <a href="/wiki/James_Madison" title="James Madison">James Madison</a>, et <a href="/wiki/John_Jay" title="John Jay">John Jay</a>, puis James Kent (<i>Commentaries on American Law</i>) et Joseph Story (<i>Commentaries on the Constitution of the United States</i>), deux juristes aux opinions conservatrices<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces ouvrages et commentaires ont comme point commun de défendre des positions fédéralistes. </p><p>Se fondant sur l'observation des interactions sociales et l'analyse de leurs déterminants et de leurs effets, Tocqueville défend la <a href="/wiki/Libert%C3%A9s_fondamentales" class="mw-redirect" title="Libertés fondamentales">liberté individuelle</a> et l'<a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/%C3%A9galit%C3%A9" class="extiw" title="wikt:égalité">égalité</a> en <a href="/wiki/Politique" title="Politique">politique</a>, les deux concepts étant à son sens indissociables, sauf à provoquer des effets très négatifs<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="L'égalité"><span id="L.27.C3.A9galit.C3.A9"></span>L'égalité</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : L&#39;égalité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : L&#39;égalité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La première caractéristique de la société démocratique est l'égalité des conditions. </p><p>Elle ne signifie pas la suppression des disparités économiques. L'égalité dans les sociétés démocratiques implique que les classes ou tout autre ordre social ne déterminent pas à l'avance la position des individus. Il n'y a plus de hiérarchie sociale éternellement figée. Une société démocratique est en effet fluide. Les positions sociales ne sont pas égales, mais elles ne figent pas toute l'existence sociale des individus, ce qui signifie que dans une société démocratique, le statut social évolue. </p><p>L'égalité des conditions est «&#160;imaginaire&#160;», n'annulant pas l'inégalité économique, mais modifiant l'ensemble des relations entre les hommes, en faisant de l'égalité la norme. </p><p>L'égalité des conditions se redéfinit sans cesse et ne peut se dissocier de la dynamique sociale. Mais plus que d'égalité, il faut parler d'égalisation des conditions dans la perspective de l'ordre social démocratique. </p><p>Par exemple Tocqueville expose la relation qui s'établit entre un maître et son serviteur dans la société démocratique par rapport à celle qui règne dans la société aristocratique. Dans les deux cas il y a <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/in%C3%A9galit%C3%A9" class="extiw" title="wikt:inégalité">inégalité</a>, mais dans l'ancienne société elle est définitive, alors que dans la société moderne elle est <a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">libre</a> et temporaire. Libre car c'est un accord volontaire, que le serviteur accepte l'autorité du maître et qu'il y trouve un intérêt. Temporaire parce qu'il y a le sentiment désormais partagé entre le maître et le serviteur qu'ils sont fondamentalement égaux. Le <a href="/wiki/Emploi" title="Emploi">travail</a> les lie par contrat et, une fois celui-ci terminé, ils sont deux membres semblables du corps social. Les situations sociales peuvent être inégalitaires, mais elles ne sont pas attachées aux individus. Ce qui compte c'est l'opinion qu'en ont les membres de la société&#160;: ils se sentent et se représentent comme égaux, et le sont comme contractants. </p><p>L'égalité des conditions est donc une construction sociale, une représentation. C'est cette attitude mentale qui fait de l'homme démocratique un homme nouveau, dont les actes sont marqués par ce qui prend l'allure d'une évidence. L'égalité des conditions pour Tocqueville articule ce qui est de l'ordre du principe&#160;: absence de distinctions sociales fondées juridiquement, <a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_des_droits" class="mw-redirect" title="Égalité des droits">égalité des droits</a>, sentiment collectif de l'égalité néanmoins «&#160;égalité imaginaire&#160;», car l'égalité civile peut tout de même coexister avec l'inégalité économique ou politique. </p><p>Paradoxalement, l'égalité des conditions, en fragilisant toutes les relations hiérarchiques de subordination (entre les maîtres et les serviteurs, les hommes et les femmes, les adultes et les enfants), tend à détruire les liens de dépendance, de protection que le monde aristocratique a pu préserver. </p><p>Mais pour Tocqueville, il y a quasi-équivalence entre la démocratie (au sens politique) et l'égalité des conditions. Il considère que tous les hommes possèdent comme attribut la liberté naturelle, c’est-à-dire la potentialité d'agir librement. La <a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">liberté</a> se traduit dans la cité par l'égalité des droits civils et civiques<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On fait référence ici à la liberté, c'est-à-dire de ne pas être obligé de faire telle ou telle chose, mais aussi la liberté de prendre part à la vie publique. L'égalité des conditions renvoie à la <a href="/wiki/Citoyennet%C3%A9" title="Citoyenneté">citoyenneté</a>. </p><p>Comment recréer les liens entre les êtres humains que la démocratie, par l'égalité des conditions, tend à détruire, sans contredire l'égalité&#160;? C'est à partir de cette question que Tocqueville va développer un «&#160;libéralisme aristocratique&#160;»<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Comme Rousseau ou <a href="/wiki/Montesquieu" title="Montesquieu">Montesquieu</a>, Tocqueville répond à cette question d'une part en enracinant le citoyen dans la vie politique par la décentralisation, les associations, etc. (Cf&#160;: <a href="/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ralisme" title="Fédéralisme">fédéralisme</a>, <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie_directe" title="Démocratie directe">démocratie directe</a> et participative<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr>&#160;souhaitée]</a></sup>)&#160;; et d'autre part par des contre-pouvoirs d'esprits aristocrates, notamment par le rôle joué par le pouvoir judiciaire. </p> <blockquote> <p>«&#160;Armé du bras droit de déclarer les lois inconstitutionnelles, le magistrat américain pénètre sans cesse dans les affaires politiques. Il ne peut pas forcer le peuple à faire des lois, mais du moins il le contraint à ne point être infidèle à ses propres lois et à rester d'accord avec lui-même.&#160;» </p> </blockquote><p style="margin:-0.7em 0 0.3em 6em">—&#160;Alexis de Tocqueville dans <i>Démocratie en Amérique</i> (<i>Œuvre complète</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;280)</p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_société_démocratique"><span id="La_soci.C3.A9t.C3.A9_d.C3.A9mocratique"></span>La société démocratique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : La société démocratique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : La société démocratique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La nouvelle société est mobile, <a href="/wiki/Mat%C3%A9rialiste" class="mw-redirect" title="Matérialiste">matérialiste</a> et assure différemment l'intégration de ses membres. Dans la société aristocratique, les positions sociales sont figées. Or pour Tocqueville, à partir du moment où il n'existe plus aucun obstacle juridique ou culturel au changement de position sociale, la mobilité sociale (ascendante ou descendante) devient la règle. La transmission de l'héritage ne suffit plus à maintenir un niveau social et la possibilité de s'enrichir se présente à tous. La société démocratique apparaît comme une société où les positions sociales sont constamment redistribuées. Cette société ouverte permet une transformation de la stratification sociale, des normes et des valeurs. Dans une société où les positions sociales sont héréditaires, chaque classe pouvait développer des traits communs suffisamment marqués pour lui permettre d'affirmer des <a href="/wiki/Valeur_(personnelle_et_culturelle)" class="mw-redirect" title="Valeur (personnelle et culturelle)">valeurs</a> propres. En revanche, dans la société démocratique, les traits culturels de chaque <a href="/wiki/Classe_sociale" title="Classe sociale">classe</a> s'estompent au profit d'un goût commun pour le <a href="/wiki/Bien-%C3%AAtre" title="Bien-être">bien-être</a>. Ce <a href="/wiki/Mat%C3%A9rialisme" title="Matérialisme">matérialisme</a> s'affirme lorsque l'accès à la richesse devient possible pour les pauvres et que l'appauvrissement menace les riches. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Les_dynamiques_de_la_société_démocratique"><span id="Les_dynamiques_de_la_soci.C3.A9t.C3.A9_d.C3.A9mocratique"></span>Les dynamiques de la société démocratique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Les dynamiques de la société démocratique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Les dynamiques de la société démocratique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tocqueville va montrer les mécanismes par lesquels on tend vers l'état de la société&#160;: l'égalité est un principe, l'égalisation un processus. La question est de savoir comment et pourquoi la société démocratique est appelée à suivre un tel mouvement. </p><p>Pour Tocqueville si l'égalité est hors d'atteinte, c'est pour deux raisons&#160;: d'une part les hommes sont naturellement inégaux, d'autre part, le fonctionnement de la société démocratique est lui-même à l'origine de mouvements inégalitaires. L'inégalité naturelle des individus fait que certains possèdent diverses aptitudes intellectuelles ou physiques. Or en démocratie, c'est l'intelligence qui est la première source des différences sociales. Il y a une institutionnalisation des inégalités fondées sur le mérite, on parle donc de méritocratie. Si les dispositions intellectuelles ne sont pas équivalentes, il est possible par l'<a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/instruction" class="extiw" title="wikt:instruction">instruction</a> d'égaliser les moyens de leur mise en œuvre. </p><p>La société démocratique se caractérise par la mobilité sociale et la recherche du bien-être matériel. Pour des raisons diverses comme les inégalités naturelles, certains réussiront mieux que d'autres. Il y a donc un paradoxe puisque l'égalité des conditions conduit à alimenter les inégalités économiques. Si les membres de la société démocratique cherchent à s'enrichir, c'est aussi pour se différencier socialement. Il y a donc la conjonction de deux mouvements&#160;: une aspiration égalitaire (conscience collective) et une aspiration inégalitaire (conscience individuelle). L'homme démocratique désire l'égalité dans le général et la distinction dans le particulier. </p><p>La société démocratique est de cette manière traversée par des forces divergentes. D'une part, un mouvement idéologique irréversible qui pousse vers toujours plus d'égalité et d'autre part, des tendances socio-économiques qui font que les inégalités se reconstituent sans cesse. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_tyrannie_de_la_majorité"><span id="La_tyrannie_de_la_majorit.C3.A9"></span>La tyrannie de la majorité</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : La tyrannie de la majorité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : La tyrannie de la majorité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il défend la <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratie</a> tout en identifiant les risques de dérive qui lui sont inhérents. Tocqueville souligne notamment l'évolution possible de la démocratie vers une <a href="/wiki/Dictature" title="Dictature">dictature</a> de la majorité au nom de l'égalité. Il insiste aussi sur le rôle essentiel des corps intermédiaires et la décentralisation des pouvoirs et se positionne en opposition au <a href="/wiki/Jacobinisme" title="Jacobinisme">jacobinisme</a> centralisateur. Il identifie enfin le fait que la démocratie peut favoriser, par perte du lien social, les comportements <a href="/wiki/Individualisme" title="Individualisme">individualistes</a> contraires aux intérêts de la société dans son ensemble. Tocqueville est l'une des plus grandes références de la <a href="/wiki/Philosophie_politique" title="Philosophie politique">philosophie politique</a> <a href="/wiki/Lib%C3%A9ralisme" title="Libéralisme">libérale</a>. </p> <blockquote> <p>«&#160;Il y a en effet une passion mâle et légitime pour l’égalité qui excite les hommes à vouloir être tous forts et estimés. Cette passion tend à élever les petits au rang des grands&#160;; mais il se rencontre aussi dans le cœur humain un goût dépravé pour l’égalité, qui porte les faibles à vouloir attirer les forts à leur niveau, et qui réduit les hommes à préférer l’égalité dans la servitude à l’inégalité dans la liberté.&#160;» </p> </blockquote><p style="margin:-0.7em 0 0.3em 6em">—&#160;Alexis de Tocqueville - <i>De la démocratie en Amérique</i>, T. <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, première partie, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> (Vrin).</p> <p>C'est dans le renoncement à la liberté que se trouve le danger majeur pour la société démocratique. Le premier risque est celui de <a href="/wiki/La_tyrannie_de_la_majorit%C3%A9" class="mw-redirect" title="La tyrannie de la majorité">la tyrannie de la majorité</a>&#160;: la démocratie se caractérise par la règle de la majorité qui veut que, par le vote, la décision soit celle du plus grand nombre. Tocqueville relève que la <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratie</a> comporte le risque d'une toute-puissance de la majorité. Parce qu'il s'exerce au nom du principe démocratique, un pouvoir peut s'avérer oppressif à l'égard de la minorité qui a nécessairement tort puisqu'elle est minoritaire. Il est évident que le <a href="/wiki/Vote" title="Vote">vote</a> traduit des divergences d'intérêt et de convictions au sein de la société. Il peut ainsi se faire que la poursuite de l'égalité s'exerce au détriment exclusif d'une partie de la population. Selon Tocqueville la <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratie</a> engendrerait le <a href="/wiki/Conformisme" title="Conformisme">conformisme</a> des opinions dans la société à cause de la moyennisation de la société. Ainsi il dénonce l'absence d'indépendance d'esprit et de liberté de discussion en Amérique<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Quand toutes les opinions sont égales et que c'est celle du plus grand nombre qui prévaut, c'est la liberté de l'esprit qui est menacée avec toutes les conséquences qu'on peut imaginer pour ce qui est de l'exercice effectif des droits politiques. La puissance de la majorité et l'absence de recul critique des individus ouvrent la voie au danger majeur qui guette les sociétés démocratiques&#160;: le <a href="/wiki/Despotisme" title="Despotisme">despotisme</a>. </p><p>C'est le deuxième risque des sociétés démocratiques selon Tocqueville. Les hommes démocratiques sont dominés par deux passions&#160;: celles de l'égalité et du bien-être. Ils sont prêts à s'abandonner à un pouvoir qui leur garantirait de satisfaire l'un et l'autre même au prix de l'abandon de la liberté. Les hommes pourraient être conduits à renoncer à exercer leur liberté pour profiter de l'égalité et du bien-être. Les individus pourraient remettre de plus en plus de prérogatives à l'<a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">État</a>. Dans les sociétés démocratiques, il est plus simple de s'en remettre à l'État pour assurer une extension de l'égalité des conditions dans le domaine politique qui est encadré par les <a href="/wiki/Loi" title="Loi">lois</a>. C'est l'État qui a pour charge leur élaboration et leur mise en œuvre. À partir de là, l'État peut progressivement mettre les individus à l'écart des affaires publiques. Il peut étendre sans cesse les règles qui encadrent la vie sociale. Le despotisme prend la forme d'un contrôle. On arrive ainsi à l'<a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_sociale" title="Égalité sociale">égalité</a> sans la <a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">liberté</a>. </p><p>La société démocratique transforme le lien social en faisant émerger un individu autonome. C'est une source de fragilisation qui peut déboucher sur une attitude de repli sur soi. Tocqueville va montrer que l'individualisme peut naître de la démocratie. La démocratie brise les liens de dépendance entre individus et entretient l'espérance raisonnable d'une élévation du bien-être ce qui permet à chaque individu ou à chaque famille restreinte de ne pas avoir à compter sur autrui. Il devient parfaitement possible pour son existence privée de s'en tenir aux siens et à ses proches. </p> <blockquote> <p>«&#160;L'individualisme est un sentiment réfléchi qui dispose chaque citoyen à s'isoler de la masse de ses semblables de telle sorte que, après s'être créé une petite société à son usage, il abandonne volontiers la grande société à elle-même&#160;» </p> </blockquote><p style="margin:-0.7em 0 0.3em 6em">—&#160;Alexis de Tocqueville - <i>De la démocratie en Amérique</i>.</p> <p>En choisissant de se replier sur ce que Tocqueville appelle «&#160;la petite société&#160;», les individus renoncent à exercer leurs prérogatives de <a href="/wiki/Citoyen" class="mw-redirect" title="Citoyen">citoyen</a>. L'égalisation des conditions en rendant possible l'isolement vis-à-vis d'autrui remet en cause l'exercice de la citoyenneté. Le premier danger de la société démocratique est de pousser les citoyens à s'exclure de la vie publique. La société démocratique peut donc conduire à l'abandon de leur liberté par ses membres, parce qu'ils sont aveuglés par les bienfaits qu'ils attendent de toujours plus d'égalité directement ou indirectement. Tocqueville souligne que l'égalité sans la liberté n'est en aucun cas satisfaisante. L'accepter c'est se placer dans la dépendance. </p><p>Selon Tocqueville, une des solutions pour dépasser ce <a href="/wiki/Paradoxe" title="Paradoxe">paradoxe</a>, tout en respectant ces deux principes fondateurs de la <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratie</a>, réside dans la restauration des <a href="/wiki/Corps_interm%C3%A9diaires" title="Corps intermédiaires">corps institutionnels intermédiaires</a> qui occupaient une place centrale dans l'<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a> (<a href="/wiki/Association_%C3%A0_but_non_lucratif" title="Association à but non lucratif">associations</a> politiques et civiles, <a href="/wiki/Corporation" title="Corporation">corporations</a>, etc.). Seules ces instances qui incitent à un renforcement des <a href="/wiki/Lien_social_(sociologie)" title="Lien social (sociologie)">liens sociaux</a>, peuvent permettre à l'<a href="/wiki/Individu" title="Individu">individu</a> isolé face au <a href="/wiki/Pouvoir_politique" title="Pouvoir politique">pouvoir</a> d'<a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">État</a> d'exprimer sa <a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">liberté</a> et ainsi de résister à ce que Tocqueville nomme «&#160;l'empire moral des majorités&#160;». En ce sens, Tocqueville se montre critique envers une trop forte centralisation des pouvoirs (gouvernementaux et administratifs), qui selon lui «&#160;habitue les hommes à faire abstraction complète et continuelle de leur volonté&#160;; à obéir, non pas une fois et sur un point, mais en tout et tous les jours&#160;»<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ainsi, il fait à l'inverse l'éloge du système communal américain de l'époque (tout particulièrement celui de la <a href="/wiki/Nouvelle-Angleterre" title="Nouvelle-Angleterre">Nouvelle-Angleterre</a>, celui-ci étant plus important que dans les États plus au sud) où, par le biais des assemblées communales (ou citoyennes), la population a l'occasion d'exercer directement un pouvoir politique<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il affirme ainsi que «&#160;c'est […] dans la commune que réside la force des peuples libres. Les institutions communales sont à la liberté ce que les écoles primaires sont à la science&#160;; elles la mettent à la portée du peuple&#160;; elles lui en font goûter l'usage paisible et l'habituent à s'en servir&#160;», concluant que «&#160;sans institutions communales une nation peut se donner un gouvernement libre, mais elle n'a pas l'esprit de la liberté.&#160;»<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_changement_social">Le changement social</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Le changement social" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Le changement social"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pour Tocqueville, le <a href="/wiki/Changement_social" title="Changement social">changement social</a> résulte de l'aspiration à l'<a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_sociale" title="Égalité sociale">égalité</a> des hommes<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Pour lui, si l'<a href="/wiki/Humanit%C3%A9" title="Humanité">humanité</a> doit choisir entre la <a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">liberté</a> et l'égalité, elle tranchera toujours en faveur de la seconde, même au prix d'une certaine <a href="/wiki/Coercition" title="Coercition">coercition</a>, du moment que la <a href="/wiki/Puissance_publique" class="mw-redirect" title="Puissance publique">puissance publique</a> assure le minimum requis de niveau de vie et de sécurité. </p><p> L'enjeu, toujours d'actualité, est l'adéquation entre cette double revendication de liberté et d'égalité&#160;: </p><blockquote> <p>«&#160;Les nations de nos jours ne sauraient faire que dans leur sein les conditions ne soient pas égales&#160;; mais il dépend d'elles que l'égalité les conduise à la servitude ou à la liberté, aux lumières ou à la barbarie, à la prospérité ou aux misères.&#160;» </p> </blockquote> <p>Pour Tocqueville, la société démocratique caractérisée par l'égalité des conditions est l'aboutissement du changement social. Pour lui, le «&#160;sens&#160;» de l'histoire conduit de la société féodale des castes à la société démocratique<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Révolution_française"><span id="R.C3.A9volution_fran.C3.A7aise"></span>Révolution française</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Révolution française" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Révolution française"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tocqueville consacre les cinq dernières années de sa vie à sa seconde grande œuvre, <i><a href="/wiki/L%27Ancien_R%C3%A9gime_et_la_R%C3%A9volution" title="L&#39;Ancien Régime et la Révolution">L'Ancien Régime et la Révolution</a></i>. Il veut expliquer l'apparition et l'enchaînement des événements révolutionnaires, et commence donc par chercher à comprendre la société d'<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a>, son gouvernement, son administration et sa centralisation. Il s'installe à <a href="/wiki/Tours" title="Tours">Tours</a> où il travaille sur les archives. La première partie du livre paraît en 1856, mais il meurt avant d'avoir pu achever la seconde. </p><p>Dans son ouvrage <i>L'Ancien Régime et la Révolution</i>, Tocqueville montre que la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution</a> de 1789 ne constitue nullement une rupture dans l'<a href="/wiki/Histoire_de_France" title="Histoire de France">Histoire de France</a>. Selon lui, l'<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a> s'inscrit déjà dans le processus d'égalisation des conditions qui s'explique par deux évolutions complémentaires&#160;: </p> <ul><li>d'une part, sur le plan <a href="/wiki/Institution_(sociologie)" class="mw-redirect" title="Institution (sociologie)">institutionnel</a>, la France pré-révolutionnaire est marquée par la remise en cause progressive du <a href="/wiki/Pouvoir_politique" title="Pouvoir politique">pouvoir</a> de la <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">noblesse</a> par l'<a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">État</a> (on assiste par exemple à un accroissement du pouvoir des <a href="/wiki/Intendant_(Ancien_R%C3%A9gime)" class="mw-redirect" title="Intendant (Ancien Régime)">intendants</a> aux dépens des <a href="/wiki/Seigneur" title="Seigneur">seigneurs</a>). Cependant, son étude sur les intendants ne se fonde que sur la <a href="/wiki/G%C3%A9n%C3%A9ralit%C3%A9_de_Tours" title="Généralité de Tours">généralité de Tours</a>, proche de Paris et fidèle au pouvoir royal. Cette idée de centralisation avec l'intendance doit donc être nuancée (comme montré par les travaux d'Emmanuelli notamment).</li></ul> <dl><dd>Dans son annexe, il fait de l'activité du Parlement du Languedoc sous l'Ancien Régime un exemple&#160;;</dd></dl> <ul><li>d'autre part, sur le plan des <a href="/wiki/Valeur_(personnelle_et_culturelle)" class="mw-redirect" title="Valeur (personnelle et culturelle)">valeurs</a>, Tocqueville rend compte de la montée de l'individualisme sociologique qui place l'individu-citoyen et avec lui le <a href="/wiki/Concept_(philosophie)" title="Concept (philosophie)">concept</a> d'<a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_sociale" title="Égalité sociale">égalité</a> au centre des préoccupations <a href="/wiki/Morale" title="Morale">morales</a> et <a href="/wiki/Politique" title="Politique">politiques</a> (<a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a>&#160;: <i>Discours sur l'origine de l'inégalité parmi les hommes</i>).</li></ul> <p>C'est la convergence de ces deux logiques qui rend de plus en plus inacceptable l'inégalité des conditions&#160;: <span class="citation">«&#160;le désir d'égalité devient toujours plus insatiable à mesure que l'égalité est plus grande.&#160;»</span> </p><p>Il en conclut que le progrès de l'<a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_sociale" title="Égalité sociale">égalité</a> a précédé la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>&#160;; il en est une des causes et non une de ses conséquences&#160;: </p> <blockquote> <p>«&#160;Tout ce que la Révolution a fait, se fût fait, je n'en doute pas, sans elle&#160;; elle n'a été qu'un procédé violent et rapide à l'aide duquel on a adapté l'état politique à l'état social, les faits aux idées, les lois aux mœurs.&#160;» </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Réforme_des_prisons"><span id="R.C3.A9forme_des_prisons"></span>Réforme des prisons</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifier la section : Réforme des prisons" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier le code source de la section : Réforme des prisons"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tocqueville est partisan d'une réforme des <a href="/wiki/Prison" title="Prison">prisons</a>, qu'il défendra dans le livre sur le système pénitentiaire, écrit avec Gustave de Beaumont, après leur voyage en Amérique&#160;: <i>Du système pénitentiaire aux États-Unis et de son application</i> (1833). Cet objectif ne sera réalisé en France qu'à la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Plus encore que l'amendement du prisonnier, son objectif majeur en matière de politique pénale est la protection de la société. Il est également un des membres fondateurs de la <a href="/wiki/Colonie_p%C3%A9nitentiaire_de_Mettray" class="mw-redirect" title="Colonie pénitentiaire de Mettray">colonie pénitentiaire de Mettray</a> pour jeunes mineurs délinquants. Mettray est <span class="citation">«&#160;le modèle où se concentrent toutes les technologies coercitives du comportement…<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;»</span> C'est la face sombre, occultée, de ce libéral démocrate<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Algérie"><span id="Alg.C3.A9rie"></span>Algérie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifier la section : Algérie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier le code source de la section : Algérie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Partisan du <a href="/wiki/Colonialisme" title="Colonialisme">colonialisme</a>, légitimant l'expansion française en <a href="/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> (1841-1846) dans de nombreux écrits tels que Travail sur l'Algérie (1841)<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et Rapport sur l'Algérie (1847)<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il s'oppose à l'application du régime militaire en Algérie (1848) et critique fermement les excès de la colonisation<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il défend l'<a href="/wiki/Abolition_de_l%27esclavage" title="Abolition de l&#39;esclavage">abolition de l'esclavage</a> dans les colonies (1839)<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, sous réserve de l'indemnisation des propriétaires d'esclaves<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Parallèlement, Tocqueville refuse les considérations de la thèse de <a href="/wiki/Joseph_Arthur_de_Gobineau" class="mw-redirect" title="Joseph Arthur de Gobineau">Joseph Arthur de Gobineau</a><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (<i>Essai sur l'inégalité des races humaines</i>). Sceptique et hanté par la corruption de la démocratie et le déclin des valeurs aristocratiques, il défendra aussi une vision «&#160;de la puissance et de la grandeur nationale&#160;», annonçant le «&#160;nationalisme du siècle suivant&#160;»<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Concernant la politique étrangère, la vision globale de Tocqueville ministre des Affaires étrangères pendant quelques mois en 1849, peu connue et peu commentée, est que l'équilibre européen passe par une réunification politique des États allemands et une entente politique entre la France et ces derniers<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Réception_et_postérité"><span id="R.C3.A9ception_et_post.C3.A9rit.C3.A9"></span>Réception et postérité</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Modifier la section : Réception et postérité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=18" title="Modifier le code source de la section : Réception et postérité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Tocqueville est célèbre pour ses analyses de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, de la démocratie <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">américaine</a> et de l'évolution des <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocraties</a> occidentales en général. <a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a> et <a href="/wiki/Raymond_Boudon" title="Raymond Boudon">Raymond Boudon</a> entre autres, ont mis en évidence son apport à la sociologie<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Furet" title="François Furet">François Furet</a>, quant à lui, a mis en avant la pertinence de son analyse de la Révolution française<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son œuvre a eu une influence considérable sur le <a href="/wiki/Lib%C3%A9ralisme" title="Libéralisme">libéralisme</a> et la pensée politique, au même titre que celles de <a href="/wiki/Thomas_Hobbes" title="Thomas Hobbes">Hobbes</a>, <a href="/wiki/Montesquieu" title="Montesquieu">Montesquieu</a>, et <a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Rousseau</a><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Tocqueville_by_Daumier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Tocqueville_by_Daumier.jpg/220px-Tocqueville_by_Daumier.jpg" decoding="async" width="220" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Tocqueville_by_Daumier.jpg/330px-Tocqueville_by_Daumier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Tocqueville_by_Daumier.jpg/440px-Tocqueville_by_Daumier.jpg 2x" data-file-width="2225" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Caricature par <a href="/wiki/Honor%C3%A9_Daumier" title="Honoré Daumier">Honoré Daumier</a> (1849).</figcaption></figure> <p>La publication de <i>De la Démocratie en Amérique</i> procure à Tocqueville une grande renommée<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le premier tome est un succès d'édition, qui nécessite plusieurs rééditions, et récolte de glorieuses critiques, en France et à l'étranger<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Sous-estimée en France pendant plusieurs décennies<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, notamment en raison de sa qualité de libéral qui l'a disqualifié aux yeux de nombreux intellectuels français<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais toujours lue surtout aux États-Unis et par les <a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">catholiques</a> français (ou Européens) ralliés à la démocratie et les libéraux, l'œuvre de Tocqueville fut remise à l'honneur, d'une part par le déclin idéologique et politique du <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialisme</a>, d'autre part par la mutation de la vie intellectuelle des sociétés après la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une autre raison de la longue disqualification de son œuvre, selon <a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, a été sa position en faveur du rapprochement franco-allemand<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a>, dans les années cinquante (notamment dans son <i>Essai sur les libertés</i>), sut reconnaître en Tocqueville un précurseur. Par la suite, le «&#160;tocquevillisme français&#160;» est devenu une référence dans différents horizons ou disciplines. Les historiens <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Furet" title="François Furet">François Furet</a>, <a href="/w/index.php?title=Andr%C3%A9_Jardin&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="André Jardin (page inexistante)">André Jardin</a>, <a href="/wiki/Pierre_Birnbaum" title="Pierre Birnbaum">Pierre Birnbaum</a>, les philosophes <a href="/wiki/Pierre_Manent" title="Pierre Manent">Pierre Manent</a>, <a href="/wiki/Claude_Lefort" title="Claude Lefort">Claude Lefort</a>, <a href="/wiki/Marcel_Gauchet" title="Marcel Gauchet">Marcel Gauchet</a>, <a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a> et les sociologues <a href="/wiki/Louis_Dumont" title="Louis Dumont">Louis Dumont</a>, <a href="/wiki/Raymond_Boudon" title="Raymond Boudon">Raymond Boudon</a> contribuèrent à faire comprendre la richesse de l'œuvre de Tocqueville<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Plus récemment, le monde juridique a également redécouvert Tocqueville, non seulement en raison de sa profession d'avocat, mais également pour ses contributions au droit constitutionnel, français en 1848 et américain<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Il a influencé divers penseurs en France, tels que <a href="/wiki/Hippolyte_Taine" title="Hippolyte Taine">Hippolyte Taine</a>, <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Le_Play" title="Frédéric Le Play">Frédéric Le Play</a>, ou <a href="/wiki/Georges_Sorel" title="Georges Sorel">Georges Sorel</a>. Il a échangé des correspondances avec <a href="/wiki/Joseph_Arthur_de_Gobineau" class="mw-redirect" title="Joseph Arthur de Gobineau">Joseph Arthur de Gobineau</a>, précisant qu'il ne partageait pas l'ensemble de ses thèses en particulier son fatalisme. Mais c'est sans doute à l'étranger que Tocqueville a été le plus estimé de son vivant et au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;: en Angleterre, par ses amis <a href="/wiki/John_Stuart_Mill" title="John Stuart Mill">John Stuart Mill</a> et <a href="/wiki/Nassau_William_Senior" title="Nassau William Senior">Nassau William Senior</a>, <a href="/wiki/John_Emerich_Edward_Dalberg-Acton" title="John Emerich Edward Dalberg-Acton">Lord Acton</a>, <a href="/wiki/Harold_Laski" title="Harold Laski">Harold Laski</a>, en Allemagne, avec <a href="/wiki/Georg_Simmel" title="Georg Simmel">Georg Simmel</a>, <a href="/wiki/Jacob_Burckhardt" title="Jacob Burckhardt">Jacob Burckhardt</a>, <a href="/wiki/Ferdinand_T%C3%B6nnies" title="Ferdinand Tönnies">Ferdinand Tönnies</a>, voire <a href="/wiki/Max_Weber" title="Max Weber">Max Weber</a><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et <a href="/wiki/Wilhelm_Dilthey" title="Wilhelm Dilthey">Wilhelm Dilthey</a>. En Norvège, il a influencé <a href="/wiki/Jon_Elster" title="Jon Elster">Jon Elster</a>. </p><p>Aux États-Unis, il reste régulièrement cité par l'ensemble de la classe politique gouvernementale ou fédérale<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, suscitant des travaux et publications<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/David_Riesman" title="David Riesman">David Riesman</a>, <a href="/wiki/Richard_Sennett" title="Richard Sennett">Richard Sennett</a>, et le conservateur <a href="/wiki/Robert_Nisbet" title="Robert Nisbet">Robert Nisbet</a>), mais aussi des retraductions et des controverses. Ainsi, en l’an 2000, la retraduction de <i>De la démocratie en Amérique</i> par <a href="/wiki/Harvey_Mansfield" title="Harvey Mansfield">Harvey Mansfield</a> et <a href="/w/index.php?title=Delba_Winthrop&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Delba Winthrop (page inexistante)">Delba Winthrop</a>, provoque d'importantes discussions et parfois même des altercations, Tocqueville se voyant étiqueté comme <span class="citation">«&#160;penseur de droite&#160;»</span><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La faculté de droit et sciences politiques de l'Université d'Artois en France, est nommée en son honneur :faculté de droit et sciences politiques Alexis de Tocqueville. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Œuvres"><span id=".C5.92uvres"></span>Œuvres</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=19" title="Modifier la section : Œuvres" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=19" title="Modifier le code source de la section : Œuvres"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Publiées_de_son_vivant"><span id="Publi.C3.A9es_de_son_vivant"></span>Publiées de son vivant</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=20" title="Modifier la section : Publiées de son vivant" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=20" title="Modifier le code source de la section : Publiées de son vivant"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Du_syst%C3%A8me_p%C3%A9nitentiaire_aux_%C3%89tats-Unis_et_de_son_application_en_France&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Du système pénitentiaire aux États-Unis et de son application en France (page inexistante)">Du système pénitentiaire aux États-Unis et de son application en France</a></i>, rapport écrit avec <a href="/wiki/Gustave_de_Beaumont" title="Gustave de Beaumont">Gustave de Beaumont</a>, <a href="/wiki/Henri_Fournier" title="Henri Fournier">H. Fournier</a>, 1833</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=M%C3%A9moire_sur_le_paup%C3%A9risme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mémoire sur le paupérisme (page inexistante)">Mémoire sur le paupérisme</a></i>, publié dans les Mémoires de la Société académique de Cherbourg, 1835</li> <li><i><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique">De la démocratie en Amérique</a></i>, première partie, <a href="/wiki/Charles_Gosselin_(%C3%A9diteur)" title="Charles Gosselin (éditeur)">Gosselin</a>, 1835</li> <li><i><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique">De la démocratie en Amérique</a></i>, seconde partie, <a href="/wiki/Charles_Gosselin_(%C3%A9diteur)" title="Charles Gosselin (éditeur)">Gosselin</a>, 1840</li> <li><i><a href="/wiki/L%27Ancien_R%C3%A9gime_et_la_R%C3%A9volution" title="L&#39;Ancien Régime et la Révolution">L'Ancien Régime et la Révolution</a></i>, <a href="/wiki/Michel_L%C3%A9vy_fr%C3%A8res" title="Michel Lévy frères">Michel Lévy frères</a>, 1856</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Publiées_à_titre_posthume"><span id="Publi.C3.A9es_.C3.A0_titre_posthume"></span>Publiées à titre posthume</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=21" title="Modifier la section : Publiées à titre posthume" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=21" title="Modifier le code source de la section : Publiées à titre posthume"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Quinze_Jours_au_d%C3%A9sert" title="Quinze Jours au désert">Quinze Jours au désert</a></i>, récit d'un périple aux confins de l'avancée de la civilisation européenne, au contact de la forêt primitive, entrepris lors de son séjour américain en 1831-1832, <a href="/wiki/Michel_L%C3%A9vy_fr%C3%A8res" title="Michel Lévy frères">Michel Lévy frères</a>, 1861.</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Regards_sur_le_Bas-Canada&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Regards sur le Bas-Canada (page inexistante)">Regards sur le Bas-Canada</a></i>, notes de la partie canadienne de son séjour américain en 1831-1832.</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Consid%C3%A9rations_sur_la_R%C3%A9volution&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Considérations sur la Révolution (page inexistante)">Considérations sur la Révolution</a></i>, reconstitution à partir de plans, chapitres rédigés, ébauches et notes de ce qui devait être le deuxième volet de son étude consacrée à la Révolution.</li> <li><i>Voyages</i>&#160;: Voyage en Sicile et aux États-Unis, Voyage en Angleterre, Irlande, Suisse et Algérie (2 volumes édités en 1957 chez Gallimard).</li> <li><i>Écrits et discours politiques</i></li> <li><i>Écrits académiques</i></li> <li><i>Souvenirs</i> <span style="display: block; margin-left:1.6em;">Tocqueville raconte, avec humour et ironie, ce qu'il a vécu pendant la révolution de 1848 jusqu'à sa sortie du ministère. Selon sa volonté, ils ne furent publiés (en 1893) qu'après la mort de ceux que cette publication pouvait atteindre ou affliger. Ils nous offrent des morceaux d'anthologie comme le portrait de Louis-Philippe ou le vote au suffrage universel masculin en 1848 à <a href="/wiki/Saint-Pierre-%C3%89glise" title="Saint-Pierre-Église">Saint-Pierre-Église</a> dans la Manche.</span></li> <li><i>Correspondance</i> <span style="display: block; margin-left:1.6em;">Comprend à ce jour 17 volumes dans l'édition des <i>Œuvres complètes</i> chez Gallimard (1951-2021). Citons, outre la correspondance familiale, les correspondances avec <a href="/wiki/Gustave_de_Beaumont" title="Gustave de Beaumont">Gustave de Beaumont</a> (3 volumes), <a href="/wiki/Louis_de_Kergorlay" title="Louis de Kergorlay">Louis de Kergorlay</a> (2 volumes), <a href="/wiki/Arthur_de_Gobineau" title="Arthur de Gobineau">Arthur de Gobineau</a>, <a href="/wiki/Pierre-Paul_Royer-Collard" title="Pierre-Paul Royer-Collard">Royer-Collard</a>,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr></span></li></ul> <p>Certains des ouvrages d' Alexis de Tocqueville sont disponibles sur le site de la <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;: </p> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8626589f"><i>De la démocratie en Amérique</i> </a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8622134v"><i>L'Ancien Régime et la Révolution</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8618417z/f15.image"><i>Du Système pénitentiaire aux États-Unis et de son application en France, suivi d'un appendice sur les colonies pénales et de notes statistiques</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k2139410"><i>Œuvres complètes (en 9 volumes)</i></a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Travail_éditorial_sur_ses_œuvres"><span id="Travail_.C3.A9ditorial_sur_ses_.C5.93uvres"></span>Travail éditorial sur ses œuvres</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=22" title="Modifier la section : Travail éditorial sur ses œuvres" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=22" title="Modifier le code source de la section : Travail éditorial sur ses œuvres"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Œuvres complètes, papiers et correspondances</i>, 30 volumes, dir. Jacob-Peter Mayer, <a href="/wiki/Gallimard" class="mw-redirect" title="Gallimard">Gallimard</a>, 1951-2021</li> <li><i>Œuvres</i>, 3 volumes, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></span>&#160;: <i>Voyages, Écrits politiques et Écrits académiques</i>&#160;; <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span>&#160;: <i>De la démocratie en Amérique <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr> et <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></i>&#160;; <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span>&#160;: <i>L'Ancien Régime et la Révolution, Considérations sur la Révolution, Souvenirs</i>, dir. André Jardin, <a href="/wiki/Gallimard" class="mw-redirect" title="Gallimard">Gallimard</a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_de_la_Pl%C3%A9iade" title="Bibliothèque de la Pléiade">Bibliothèque de la Pléiade</a>, 1991-2004, rééd. 2008</li> <li><i>Alexis de Tocqueville, Textes essentiels, Anthologie critique</i>, présentation de <a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <a href="/wiki/Pocket" title="Pocket">Pocket</a>, 2000</li> <li><i>Alexis de Tocqueville, Textes économiques, Anthologie critique</i>, présentation de <a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <a href="/wiki/Pocket" title="Pocket">Pocket</a>, 2005</li> <li><i>Tocqueville, notes sur le Coran et autres textes sur les religions</i>, présentation de <a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <a href="/wiki/Groupe_Bayard" title="Groupe Bayard">Bayard</a>, 2007</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=23" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=23" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222998893">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style="column-width:25em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-wikidata-2da332d79bcc57a3f067bc5db4757a183c3307fb-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wikidata-2da332d79bcc57a3f067bc5db4757a183c3307fb_1-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://hdl.handle.net/10079/fa/beinecke.tocque"><cite style="font-style:normal;">http://hdl.handle.net/10079/fa/beinecke.tocque</cite></a>&#160;»</span></span> </li> <li id="cite_note-wikidata-d1d5367d24047a6a0740543a5713ba8ccf54e2f1-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wikidata-d1d5367d24047a6a0740543a5713ba8ccf54e2f1_2-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.archives-manche.fr/ark:/57115/a011441786283BrGZ7r"><cite style="font-style:normal;">http://www.archives-manche.fr/ark:/57115/a011441786283BrGZ7r</cite></a>&#160;», <time class="nowrap" datetime="2019-03-12" data-sort-value="2019-03-12">12 mars 2019</time></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;Je ne me suis jamais dépouillé de mon titre, je ne l'ai jamais pris ni refusé. J'ai toujours pensé que c'était ce qui convenait dans un temps où les titres ne représentent plus rien&#160;»</span> (lettre à Mme de Swetchine, <time class="nowrap" datetime="1856-12-29" data-sort-value="1856-12-29">29 décembre 1856</time>). Il est inhumé dans le caveau familial du cimetière de <a href="/wiki/Tocqueville_(Manche)" title="Tocqueville (Manche)">Tocqueville</a> avec la simple mention&#160;: Alexis de Tocqueville, 1805-1859.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville.culture.fr/fr/portraits/p_alexis-enfance.html">Portrait d'Alexis de Tocqueville</a>, sur <i>Tocqueville.culture.fr</i>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean-Louis Benoit, <i>Tocqueville</i>, Perrin, 2013, p.372.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"> Jean-Louis Benoit, <i>Tocqueville</i>, Perrin, 2013, p. 373.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">… <span class="citation">«&#160;et s'il reste jamais quelque chose de moi dans le monde, ce sera bien plus la trace de ce que j'ai écrit que le souvenir de ce que j'aurai fait.&#160;»</span> <i>Souvenirs</i>, Gallimard, Au temps présent, 1942, p. 14.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thin2009"><span class="ouvrage" id="Edmond_Thin2009">Edmond Thin, <cite class="italique">Le Val de Saire&#160;: Trésors d'un jardin du Cotentin sur la mer</cite>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_OREP" title="Éditions OREP">Éditions OREP</a>, <time>2009</time>, 165&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-915762-82-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-915762-82-2"><span class="nowrap">978-2-915762-82-2</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;139<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+Val+de+Saire&amp;rft.pub=%C3%89ditions+OREP&amp;rft.stitle=Tr%C3%A9sors+d%27un+jardin+du+Cotentin+sur+la+mer&amp;rft.aulast=Thin&amp;rft.aufirst=Edmond&amp;rft.date=2009&amp;rft.pages=139&amp;rft.tpages=165&amp;rft.isbn=978-2-915762-82-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.la-croix.com/Culture/Livres-Idees/Livres/Tocqueville-_NG_-2008-03-19-669514"><cite style="font-style:normal;">Tocqueville</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">La Croix</span>, <time class="nowrap" datetime="2008-03-19" data-sort-value="2008-03-19">19 mars 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-05-14" data-sort-value="2016-05-14">14 mai 2016</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://maison-de-chateaubriand.hauts-de-seine.fr/web/chateaubriand/chronologie-chd"><cite style="font-style:normal;">Chronologie détaillée établie par Jean-Claude Berchet</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Maison de Chateaubriand</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-05-14" data-sort-value="2016-05-14">14 mai 2016</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mélonio2006"><span class="ouvrage" id="Françoise_Mélonio2006">Françoise Mélonio, <cite class="italique">Alexis de Tocqueville</cite>, <a href="/wiki/Association_pour_la_diffusion_de_la_pens%C3%A9e_fran%C3%A7aise" title="Association pour la diffusion de la pensée française">ADPF</a>, <time>2006</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;17<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.pub=ADPF&amp;rft.aulast=M%C3%A9lonio&amp;rft.aufirst=Fran%C3%A7oise&amp;rft.date=2006&amp;rft.pages=17&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Krulic2016"><span class="ouvrage" id="Brigitte_Krulic2016">Brigitte Krulic, «&#160;<cite style="font-style:normal">Un passeur entre deux mondes</cite>&#160;», <i>Revue des Deux Mondes</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2016-12" data-sort-value="2016-12">décembre 2016</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;49 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://rddm.revuedesdeuxmondes.fr/archive/article.php?code=73590">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Un+passeur+entre+deux+mondes&amp;rft.jtitle=Revue+des+Deux+Mondes&amp;rft.aulast=Krulic&amp;rft.aufirst=Brigitte&amp;rft.date=2016-12&amp;rft.pages=49&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Mendras-13"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Mendras_13-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mendras_13-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Mendras_13-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"> <span class="ouvrage" id="Mendras1996"><span class="ouvrage" id="Henri_Mendras1996"><a href="/wiki/Henri_Mendras" title="Henri Mendras">Henri Mendras</a>, Jean Étienne, <cite class="italique">Les Grands Auteurs de la sociologie&#160;: Tocqueville, Marx, Durkheim, Weber</cite>, Paris, Hatier, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Pluriel&#160;», <time>1996</time>, 190&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-218-71644-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-218-71644-7"><span class="nowrap">978-2-218-71644-7</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;10<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+Grands+Auteurs+de+la+sociologie&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Hatier&amp;rft.stitle=Tocqueville%2C+Marx%2C+Durkheim%2C+Weber&amp;rft.aulast=Mendras&amp;rft.aufirst=Henri&amp;rft.date=1996&amp;rft.pages=10&amp;rft.tpages=190&amp;rft.isbn=978-2-218-71644-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Fumaroli2003"><span class="ouvrage" id="Marc_Fumaroli2003"><a href="/wiki/Marc_Fumaroli" title="Marc Fumaroli">Marc Fumaroli</a>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://rddm.revuedesdeuxmondes.fr/archive/article.php?code=6227"><cite style="font-style:normal;">Chateaubriand et Tocqueville</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Revue des Deux Mondes</span>, <time class="nowrap" datetime="2003-01" data-sort-value="2003-01">janvier 2003</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-05-14" data-sort-value="2016-05-14">14 mai 2016</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Chateaubriand"><span class="ouvrage" id="François-René_de_Chateaubriand"><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">François-René de Chateaubriand</a>, «&#160;<a class="external text" href="https://fr.wikisource.org/wiki/Page:Chateaubriand_-_M%C3%A9moires_d%E2%80%99outre-tombe_t2.djvu/497"><cite style="font-style:normal;">Mémoires d'outre-tombe</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-05-14" data-sort-value="2016-05-14">14 mai 2016</time>)</small></span></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;467.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Robien2000"><span class="ouvrage" id="Gilles_de_Robien2000"><a href="/wiki/Gilles_de_Robien" title="Gilles de Robien">Gilles de Robien</a>, <cite class="italique">Alexis de Tocqueville</cite>, Flammarion, <time>2000</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;428<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.pub=Flammarion&amp;rft.au=Gilles+de+Robien&amp;rft.date=2000&amp;rft.pages=428&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lamberti1983"><span class="ouvrage" id="Jean-Claude_Lamberti1983">Jean-Claude Lamberti, <cite class="italique">Tocqueville et les deux démocraties</cite>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <time>1983</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;229<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+et+les+deux+d%C3%A9mocraties&amp;rft.pub=Presses+universitaires+de+France&amp;rft.aulast=Lamberti&amp;rft.aufirst=Jean-Claude&amp;rft.date=1983&amp;rft.pages=229&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2013"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2013"><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <cite class="italique">Tocqueville</cite>, Perrin, <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;29<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville&amp;rft.pub=Perrin&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2013&amp;rft.pages=29&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Il assista aux cours de Guizot à la Sorbonne sur l'histoire de la civilisation en Europe et en France. C'est sous l'enseignement de François Guizot qu'il décide se rapprocher des libéraux. Voir <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville.culture.fr/fr/portraits/p_alexis-formation.html">1827-1830, la magistrature à Versailles&#160;: une période charnière dans sa formation intellectuelle sur <i>tocqueville.culture.fr</i>.</a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mélonio2006"><span class="ouvrage" id="Françoise_Mélonio2006">Françoise Mélonio, <cite class="italique">Alexis de Tocqueville</cite>, Cultures France, <time>2006</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;98<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.pub=Cultures+France&amp;rft.aulast=M%C3%A9lonio&amp;rft.aufirst=Fran%C3%A7oise&amp;rft.date=2006&amp;rft.pages=98&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;70<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=70&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir sa <i>Lettre à Charles Stoffels</i>, du 26 août 1830, citée dans <i>Jardin</i>, 1984, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;89&#160;; il faut aussi rappeler que des auteurs comme Rousseau ou Montesquieu croyaient impossible une république dans un grand pays.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text">Alexis de Tocqueville, <i>Œuvres complètes</i>, <span class="nowrap">tome <abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr></span>, <i>Écrits sur le système pénitentiaire en France et à l'étranger</i>, synthèse d'Heffer Jean, Annales. Économies, Sociétés, Civilisations, année 1986, vol. 41, numéro 3 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">724-726</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/ahess_0395-2649_1986_num_41_3_283304_t1_0724_0000_000">sur <i>persee.fr</i>.</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gustave_de_Beaumont2018"><span class="ouvrage" id="Tocqueville_&amp;_Gustave_de_Beaumont2018">Tocqueville &amp; Gustave de Beaumont, «&#160;<cite style="font-style:normal">Tocqueville et Beaumont sur la réforme des criminels</cite>&#160;», <i><i><a href="/wiki/Revue_fran%C3%A7aise_de_criminologie_et_de_droit_p%C3%A9nal" title="Revue française de criminologie et de droit pénal">Revue française de criminologie et de droit pénal</a></i></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;10,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2018-04" data-sort-value="2018-04">avril 2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.institutpourlajustice.org/publications/revue/revue-francaise-de-criminologie-de-droit-penal/">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Tocqueville+et+Beaumont+sur+la+r%C3%A9forme+des+criminels&amp;rft.jtitle=%27%27Revue+fran%C3%A7aise+de+criminologie+et+de+droit+p%C3%A9nal%27%27&amp;rft.aulast=Gustave+de+Beaumont&amp;rft.aufirst=Tocqueville+%26&amp;rft.date=2018-04&amp;rft.volume=10&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Tocqueville1983"><span class="ouvrage" id="Alexis_de_Tocqueville1983">Alexis de Tocqueville, <cite class="italique">Œuvres complètes, <span class="nowrap">tome <abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr></span>, volume 1</cite>, Gallimard, <time>1983</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;128<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%C5%92uvres+compl%C3%A8tes%2C+tome+XV%2C+volume+1&amp;rft.pub=Gallimard&amp;rft.au=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.date=1983&amp;rft.pages=128&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lequotidien-oran.com/index.php?news=5170431">Voir sur <i>lequotidien-oran.com</i>.</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;276, 277<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=276%2C+277&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text">André Enegren, Tocqueville, Alexis, de 1805-1859, Dictionnaire des philosophes, PUF.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text">Cité par André Enegren, Tocqueville, Alexis, de 1805-1859, <i>Dictionnaire des philosophes</i>, PUF.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Louis_Benoit2005"><span class="ouvrage" id="Jean_Louis_Benoit2005">Jean Louis Benoit, <cite class="italique">Tocqueville. Un destin paradoxal</cite>, Bayard, <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;290<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville.+Un+destin+paradoxal&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.au=Jean+Louis+Benoit&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=290&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text">Julien Gilles Travers, <i>Annuaire du Département de la Manche</i>, Saint-Lô, 1850, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=pBkXAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA27&amp;dq=alexis+de+Tocqueville+%C3%A9lu+conseil+g%C3%A9n%C3%A9ral+Manche+ao%C3%BBt+1849&amp;lr=p.">27</a>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text">Essè Amouzou, <i>La sociologie de ses origines à nos jours</i>, L'Harmattan, 2008, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;104.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Tocqueville1999"><span class="ouvrage" id="Alexis_de_Tocqueville1999">Alexis de Tocqueville, <cite class="italique">Souvenirs</cite>, Paris, Gallimard, folio histoire, <time>1999</time>, 459&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-07-040572-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-07-040572-5"><span class="nowrap">978-2-07-040572-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Souvenirs&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Gallimard%2C+folio+histoire&amp;rft.au=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.date=1999&amp;rft.tpages=459&amp;rft.isbn=978-2-07-040572-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;297<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=297&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;le 1er juin 1849 par 336 voix sur 597 votants&#160;» comme il l'écrit dans ses <i>Souvenirs</i></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Garrigou1998"><span class="ouvrage" id="Alain_Garrigou1998"><a href="/wiki/Alain_Garrigou" title="Alain Garrigou">Alain Garrigou</a>, «&#160;<cite style="font-style:normal">Le suffrage universel, “invention” française</cite>&#160;», <i>Le Monde diplomatique</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1998-04" data-sort-value="1998-04">avril 1998</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/1998/04/GARRIGOU/3690">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Le+suffrage+universel%2C+%E2%80%9Cinvention%E2%80%9D+fran%C3%A7aise&amp;rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&amp;rft.aulast=Garrigou&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=1998-04&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Philippe_Raynaud" title="Philippe Raynaud">Philippe Raynaud</a>, «&#160;Tocqueville&#160;», <i>Dictionnaire de philosophie politique</i>, PUF&#160;; voir en ligne <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lefigaro.fr/livres/2008/02/28/03005-20080228ARTFIG00465-l-amerique-comme-revelateur-de-nos-faiblesses.php">«&#160;L'Amérique, comme révélateur de nos faiblesses&#160;»</a> de Philippe Raynaud.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;213, 214<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=213%2C+214&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text">Arnaud Coutant, <i>Une critique républicaine de la démocratie libérale, de la démocratie en Amérique de Tocqueville</i>, Mare et Martin, 2007, page&#160;?.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text">Lucien Jaume, <i>Tocqueville&#160;: Les sources aristocratiques de la liberté</i>, Fayard, 2008, 473 p.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;Je ne connais pas de pays où il règne, en général, moins d'indépendance d'esprit et de véritable liberté de discussion qu'en Amérique&#160;»</span>, <i>Œuvres complètes</i>, <span class="nowrap">Volume <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;266&#160;; sur ces questions voir <a href="/wiki/Pierre_Manent" title="Pierre Manent">Pierre Manent</a>, <i>Tocqueville et la nature de la démocratie</i>, Paris, 1982, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">60-71</span>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>De la démocratie en Amérique</i>, T. 1, première partie, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr></span>, «&#160;Des effets politiques de la décentralisation administrative aux États-Unis&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Tarragonimis_en_ligne_le_13/06/22"><span class="ouvrage" id="Federico_Tarragonimis_en_ligne_le_13/06/22">Federico Tarragoni, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ehne.fr/fr/eduscol/première-spécialité-histoire/première-spécialité-histoire/thème-1-comprendre-un-régime-politique-la-démocratie/tocqueville-et-la-démocratie-américaine"><cite style="font-style:normal;">Tocqueville et la démocratie américaine</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Encyclopédie d'histoire numérique de l'Europe - EHNE</span>, mis en ligne le 13/06/22 <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="0024-04-17" data-sort-value="0024-04-17">19 avril 24</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>De la démocratie en Amérique</i>, T. 1, première partie, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr></span>, «&#160;Du système communal en Amérique&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">Beitone, A., Dollo, C., Gervasoni, J., Le Masson, E., &amp; Rodrigues, C. (2004). Sciences Sociales. Paris, Sirey.<abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;212.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;131, 132<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=131%2C+132&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text">Pages 300 à 302. <i><a href="/wiki/Surveiller_et_punir" title="Surveiller et punir">Surveiller et punir</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Michelle_Perrot" title="Michelle Perrot">Michelle Perrot</a>, «&#160;Tocqueville inconnu&#160;», dans <i>Les Ombres de l'historie. Crime et châtiment au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</i>. Flammarion, 2001, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;154.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Tocqueville1841"><span class="ouvrage" id="Alexis_de_Tocqueville1841">Alexis de Tocqueville, «&#160;<cite style="font-style:normal">Travail sur l'Algérie</cite>&#160;», <i>no</i>,&#8206; <time>1841</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiques.uqac.ca/classiques/De_tocqueville_alexis/de_la_colonie_algerie/travail_sur_algerie/travail_sur_algerie.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Travail+sur+l%27Alg%C3%A9rie&amp;rft.jtitle=no&amp;rft.au=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.date=1841&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Tocqueville1847"><span class="ouvrage" id="Alexis_de_Tocqueville1847">Alexis de Tocqueville, <cite class="italique">Rapport sur l'Algérie</cite>, <time>1847</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiques.uqac.ca/classiques/De_tocqueville_alexis/de_la_colonie_algerie/rapport_sur_algerie/rapport_sur_algerie.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Rapport+sur+l%27Alg%C3%A9rie&amp;rft.au=Alexis+de+Tocqueville&amp;rft.date=1847&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;264 à 279<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=264+%C3%A0+279&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">voir Écrits politiques, O.C, <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Le Siècle</i> du 14 décembre 1843. Cf. Alexis de Tocqueville, <i>Textes économiques, anthologie critique</i> par J-L Benoît et E.Keslassy, Collection Agora, Pocket, 2005, p. 437.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir sa correspondance dans <i>La Revue des Deux Mondes</i>, vol. 19, 1907.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Philippe_Raynaud" title="Philippe Raynaud">Philippe Raynaud</a>, Tocqueville, dictionnaire de philosophie politique, PUF&#160;; et voir <i>Écrits politiques</i>, O.C, <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;315,316<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=315%2C316&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir notamment Raymond Aron, «&#160;Tocqueville retrouvé&#160;»&#160;; «&#160;La définition libérale de la liberté&#160;: A. de Tocqueville et K. Marx&#160;», <i>Archives européennes de sociologie</i>, 1964, et <i>Les Étapes de la pensée sociologique</i>, Paris, Gallimard, 1967.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text">De Boudon, voir notamment <i>Tocqueville Aujourd'hui</i>, Paris, éditions Odile Jacob, 2005</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">Serge Audier, «&#160;Alexis de Tocqueville&#160;», <i>Dictionnaire des Sciences Sociales</i>, PUF.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Pierre_Manent" title="Pierre Manent">Pierre Manent</a>, <i>Tocqueville et la nature de la démocratie</i>, Paris, Julliard, 1982, Introduction.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bégin2015"><span class="ouvrage" id="Christian_Bégin2015">Christian Bégin, <cite class="italique">Tocqueville et ses amis</cite>, L'Harmattan, <time>2015</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+et+ses+amis&amp;rft.pub=L%27Harmattan&amp;rft.aulast=B%C3%A9gin&amp;rft.aufirst=Christian&amp;rft.date=2015&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville.culture.fr/fr/oeuvre/o_demo-01.html"><i>De la démocratie en Amérique</i>&#160;: La «&#160;première Démocratie&#160;» (1835)&#160;: genèse et réception.</a>&#160;», sur <i>Tocqueville.culture.fr</i> (voir archive).</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir l'ensemble de l'ouvrage <i>Tocqueville et les Français</i> de Françoise Melonio, Aubier, Histoires, 1993, 408 p.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text">L'écriture de Tocqueville est très classique et sa démarche analytique l'a éloigné des passions de son vivant&#160;: Françoise Melonio, <i>Tocqueville et la littérature</i>, Actes du colloque d’agrégation en Sorbonne du 13 décembre 2004, réunis par J-L Diaz et F. Mélonio, préface de F. Mélonio, Presses de l’université Paris-Sorbonne, 2004.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Alain_Renaut" title="Alain Renaut">Alain Renaut</a>, «&#160;La question de la démocratie dans la philosophie française contemporaine&#160;», <i>in</i> <a href="/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Matt%C3%A9i" title="Jean-François Mattéi">Jean-François Mattéi</a>, <i>Philosopher en français</i>, Actes du colloque de Nice de 1999, Paris, PUF, 2000.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît2005"><span class="ouvrage" id="Jean-Louis_Benoît2005">Jean-Louis Benoît, <cite class="italique">Tocqueville un destin paradoxal</cite>, Paris, Bayard, <time>2005</time>, 374&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;61<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+un+destin+paradoxal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.aulast=Beno%C3%AEt&amp;rft.aufirst=Jean-Louis&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=61&amp;rft.tpages=374&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text">Jacques Coenen-Huther, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ress.revues.org/474#ftn1">À propos du bicentenaire de Tocqueville</a>, <i>Ambiguïtés d’une redécouverte aux résonances multiples</i>, <i>Revue européenne des sciences sociales</i>, Cahiers Vilfredo Pareto.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>La Pensée juridique d'Alexis de Tocqueville</i>, colloque, Artois Presses Université, 2005&#160;; Arnaud Coutant, <i>Tocqueville et la constitution démocratique</i>, Paris, Mare et Martin, 2008, 680 p.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon <a href="/wiki/Raymond_Boudon" title="Raymond Boudon">Raymond Boudon</a>, il aurait subi son influence.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Newt_Gingrich" title="Newt Gingrich">Newt Gingrich</a>, le président républicain de la Chambre des représentants, lors de son discours d'ouverture de la session législative de 1995 à Bill Clinton lors de son <a href="/wiki/Discours_sur_l%27%C3%A9tat_de_l%27Union_(%C3%89tats-Unis)" title="Discours sur l&#39;état de l&#39;Union (États-Unis)">Discours sur l'état de l'Union</a> (State of the Union Address) au peuple américain.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean-Claude Lamberti, se demandait s'il n’était pas devenu un auteur américain plus que français.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Drescher2001"><span class="ouvrage" id="Seymour_Drescher2001">Seymour Drescher, «&#160;<cite style="font-style:normal">L’Amérique vue par les tocquevilliens</cite>&#160;», <i>Raisons politiques</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;1,&#8206; <time>2001</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">63-76</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cairn.info/revue-raisons-politiques-2001-1-page-63.htm">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=L%E2%80%99Am%C3%A9rique+vue+par+les+tocquevilliens&amp;rft.jtitle=Raisons+politiques&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=Drescher&amp;rft.aufirst=Seymour&amp;rft.date=2001&amp;rft.pages=63-76&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</span> </li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=24" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=24" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Charles_Alexis_Henri_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville?uselang=fr">Alexis de Tocqueville</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Auteur:Alexis_de_Tocqueville" class="extiw" title="s:Auteur:Alexis de Tocqueville">Alexis de Tocqueville</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li><li class="wikiquote"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Alexis_de_Tocqueville" class="extiw" title="q:Alexis de Tocqueville">Alexis de Tocqueville</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=25" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=25" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container metadata bandeau-section bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Nuvola_apps_bookcase.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Nuvola_apps_bookcase.svg/30px-Nuvola_apps_bookcase.svg.png" decoding="async" width="30" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Nuvola_apps_bookcase.svg/45px-Nuvola_apps_bookcase.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Nuvola_apps_bookcase.svg/60px-Nuvola_apps_bookcase.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p><b>Un article bibliographique spécifique serait utile</b> <small>(juillet 2023)</small>. Compte tenu du nombre d'ouvrages ou d'études relatives au sujet de l'article, il serait utile de créer un <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bibliographie_par_th%C3%A8me" title="Catégorie:Bibliographie par thème">article bibliographique spécifique</a>. On ne garderait alors dans l'article que les ouvrages biographiques ou de référence principaux, ainsi que ceux utilisés pour écrire l'article. </p> </div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Études"><span id=".C3.89tudes"></span>Études</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=26" title="Modifier la section : Études" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=26" title="Modifier le code source de la section : Études"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="margin-left:2em; line-height:1.5;">Une bibliographie sur le web, très complète et qui comprend la littérature internationale&#160;: sur <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville.culture.fr/fr/annexes/ressources.html"><i>tocqueville.culture.fr</i></a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Études_générales"><span id=".C3.89tudes_g.C3.A9n.C3.A9rales"></span>Études générales</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=27" title="Modifier la section : Études générales" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=27" title="Modifier le code source de la section : Études générales"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Pierre Gouirand, «&#160;Tocqueville et l'Action française&#160;», Apopsix, 2013 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-35979-071-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-35979-071-9"><span class="nowrap">978-2-35979-071-9</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a>, «&#160;Tocqueville retrouvé&#160;» <i>in</i> <i>Essai sur les libertés</i>, Paris, Calmann-Lévy, 1965.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <i>«&#160;Comprendre Tocqueville&#160;»</i>, Paris, Armand Colin, 2004.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <i>«&#160;Tocqueville moraliste&#160;»</i>, Champion, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Romantisme et Modernités&#160;», <time class="nowrap" datetime="2004-05" data-sort-value="2004-05">mai 2004</time></li> <li><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <i>«&#160;Tocqueville, un destin paradoxal&#160;»</i>, Bayard, collection Biographies, <time class="nowrap" datetime="2005-05" data-sort-value="2005-05">mai 2005</time></li> <li><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <i>«&#160;Tocqueville&#160;», Perrin, collection Tempus</i>, <time class="nowrap" datetime="2013-05" data-sort-value="2013-05">mai 2013</time>.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Louis_Beno%C3%AEt_(philosophe)" title="Jean-Louis Benoît (philosophe)">Jean-Louis Benoît</a>, <i>«&#160;Dictionnaire Tocqueville&#160;», Nuvis</i>, <time class="nowrap" datetime="2017-06" data-sort-value="2017-06">juin 2017</time>.</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Birnbaum" title="Pierre Birnbaum">Pierre Birnbaum</a>, <i>Tocqueville</i>, Paris, PUF, 1970, collection "Sup".</li> <li><span class="ouvrage" id="Boudon2005"><span class="ouvrage" id="Raymond_Boudon2005"><a href="/wiki/Raymond_Boudon" title="Raymond Boudon">Raymond Boudon</a>, <cite class="italique">Tocqueville aujourd’hui</cite>, Paris, Odile Jacob, <time>2005</time>, 300&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7381-1549-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7381-1549-2"><span class="nowrap">978-2-7381-1549-2</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb39966080b.public">39966080</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=klQLwu-ybUgC&amp;printsec=frontcover">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Tocqueville+aujourd%E2%80%99hui&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Odile+Jacob&amp;rft.aulast=Boudon&amp;rft.aufirst=Raymond&amp;rft.date=2005&amp;rft.tpages=300&amp;rft.isbn=978-2-7381-1549-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</li> <li>Jacques Coenen-Huther, <i>Tocqueville</i>, Paris, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;<a href="/wiki/Que_sais-je_%3F" title="Que sais-je ?">Que sais-je&#160;?</a>&#160;», <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3213, 1997, 127 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-13-048025-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-13-048025-X"><span class="nowrap">2-13-048025-X</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/Claude_Corbo" title="Claude Corbo">Claude Corbo</a>, <i>Tocqueville chez les perdants</i>, Montréal, Del Busso Éditeur, 2016, 200 p.</li> <li>Arnaud Coutant, <i>Tocqueville et la constitution démocratique</i>, Paris, Mare et Martin, 2008, 680 p.</li> <li><a href="/wiki/Louis_Dumont" title="Louis Dumont">Louis Dumont</a>, <i>Homo hierarchicus. Le système des castes et ses implications</i>, (1966), Paris, Gallimard, 1979.</li> <li>Seymour Drescher, <i>Tocqueville and England</i>, Cambridge, Harvard University Press, 1964, viii-263 p.; <i>Dilemmas of Democracy&#160;: Tocqueville and Modernization</i>, University of Pittsburgh Press, 1964.</li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Furet" title="François Furet">François Furet</a>, «&#160;Tocqueville et le problème de la révolution française&#160;», <i>in</i> <i><a href="/wiki/Penser_la_R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Penser la Révolution française">Penser la Révolution française</a>&#160;; le système conceptuel de</i> De la démocratie américaine. Paris, Gallimard, 1978.</li> <li>Edward T. Gargan, <i>Alexis de Tocqueville: the critical years, 1848-1851</i>, Dissertation, Catholic University of America, 1955.</li> <li>Helmut Göring, <i>Tocqueville und die Demokratie</i></li> <li>Laurence Guellec, <i>Tocqueville et les langages de la démocratie</i>, Honoré Champion, 2004.</li> <li>André Jardin, <i>Alexis de Tocqueville&#160;: 1805-1859</i>, Paris, Hachette, 1984, 582 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-01-004710-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-01-004710-9"><span class="nowrap">2-01-004710-9</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Lucien_Jaume" title="Lucien Jaume">Lucien Jaume</a>, <i>Tocqueville&#160;: Les sources aristocratiques de la liberté</i>, Fayard, 2008, 473p., <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-213-63592-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-213-63592-7"><span class="nowrap">978-2-213-63592-7</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89ric_Keslassy" title="Éric Keslassy">Éric Keslassy</a>, <i>Le libéralisme de Tocqueville à l'épreuve du paupérisme</i>, Paris, L'Harmattan, 2000, 285 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7384-9221-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7384-9221-5"><span class="nowrap">2-7384-9221-5</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Christine_Kerdellant" title="Christine Kerdellant">Christine Kerdellant</a>, <i>Alexis ou la vie aventureuse du comte de Tocqueville</i>, Robert Laffont, 2015, 480 p.</li> <li>Brigitte Krulic, <i>Tocqueville</i>, Folio-biographie N° 129, Gallimard, 2016.</li> <li>Jean-Claude Lamberti, <i>La notion d’individualisme chez Tocqueville</i>, Paris, Presses universitaires de France, 1970, 86 p.; <i>Tocqueville et les deux démocraties</i>, Paris, Presses universitaires de France, 1983, 325 p.</li> <li>Gilles Le Béguec, <i>Tocqueville et la modernité politique</i>, Tulle, Mille Sources, 2006.</li> <li>Jack Lively, <i>The Social and Political Thought of Alexis De Tocqueville</i>. Oxford, Clarendon Press, 1962.</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Manent" title="Pierre Manent">Pierre Manent</a>, <i>Tocqueville et la nature de la démocratie</i>, Paris, Fayard, 1993, 181 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-213-03036-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-213-03036-7"><span class="nowrap">2-213-03036-7</span></a>)</small> (rééd. collection Tel, Paris, Gallimard, 2006).</li> <li>J.-P. Mayer, <i>Alexis de Tocqueville</i>, Paris, Gallimard, 1948, 187 p.</li> <li>Françoise Mélonio, <i>Tocqueville et les Français</i>, Paris, Aubier Montaigne, 1993, 408 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7007-2244-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7007-2244-2"><span class="nowrap">2-7007-2244-2</span></a>)</small></li> <li>Françoise Mélonio, Charlotte Manzini, <i>L'Abécédaire d'Alexis de Tocqueville</i>, Éditions de l'Observatoire, Paris, 2021</li> <li><a href="/wiki/Olivier_Meuwly" title="Olivier Meuwly">Olivier Meuwly</a>, <i>Liberté et société&#160;: Constant et Tocqueville face aux limites du libéralisme moderne</i>, Genève, Droz, 2002, 258 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-600-00630-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-600-00630-3"><span class="nowrap">2-600-00630-3</span></a>)</small></li> <li>Antoine Redier, Comme disait Monsieur de Tocqueville…</li> <li><a href="/wiki/Gilles_de_Robien" title="Gilles de Robien">Gilles de Robien</a>, <i>Alexis de Tocqueville</i>, Paris, Flammarion, 2000.</li> <li>Pierre-René Roland-Marcel, <i>Essai politique sur Alexis de Tocqueville le libéral, le démocrate, l'homme public</i>. Thèse pour le doctorat. Paris, F. Alcan, 1910. 514 p.</li> <li>James T. Schleifer, <i>The making of Tocqueville’s Democracy in America</i>, Chapel Hill, University of North Carolina Press, 1980, xxv-387 p.; réed. Indianapolis, Liberty Fund Inc., 2000, xxvi-411 p.&#160;; le livre du centenaire</li> <li><span class="ouvrage" id="Stuart_Mill1994"><span class="ouvrage" id="John_Stuart_Mill1994"><a href="/wiki/John_Stuart_Mill" title="John Stuart Mill">John Stuart Mill</a>, <cite class="italique">Essais sur Tocqueville et la société américaine</cite>, Paris, Vrin, <time>1994</time>, 222&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7116-1179-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7116-1179-9"><span class="nowrap">978-2-7116-1179-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb35703828k.public">35703828</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=dUAlEa3RMAoC">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Essais+sur+Tocqueville+et+la+soci%C3%A9t%C3%A9+am%C3%A9ricaine&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Vrin&amp;rft.au=John+Stuart+Mill&amp;rft.date=1994&amp;rft.tpages=222&amp;rft.isbn=978-2-7116-1179-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AAlexis+de+Tocqueville"></span></span></span>.</li> <li>George Wilson Pierson, <i>Tocqueville in America</i>, Garden City-New-York, Doubleday, 1959, 506 p.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Compléments_monographiques"><span id="Compl.C3.A9ments_monographiques"></span>Compléments monographiques</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=28" title="Modifier la section : Compléments monographiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=28" title="Modifier le code source de la section : Compléments monographiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Serge_Audier" title="Serge Audier">Serge Audier</a>, <i>Tocqueville retrouvé&#160;: genèse et enjeux du renouveau tocquevillien</i>, Paris, Vrin, 2004, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7116-1630-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7116-1630-4"><span class="nowrap">2-7116-1630-4</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/Benjamin_Barber" title="Benjamin Barber">Benjamin Barber</a>, <i>Démocratie forte</i>, Paris, Desclée de Brouwer, 1997, trad. par Piningre J.-L.</li> <li>Jean-Louis Benoît, Nicole Fréret et Christian Lippi, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiques.uqac.ca/contemporains/benoit_jean_louis/Memoires_Herve_Clerel/Memoires_Herve_Clerel.html"><i>Mémoires d’Hervé Clérel, comte de Tocqueville</i></a>, archives départementales, Maison de l’histoire de la Manche, conseil départemental de la Manche, 2019.</li> <li>Jean-Louis Benoît, Nicole Fréret et Christian Lippi, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiques.uqac.ca/contemporains/benoit_jean_louis/Tocqueville_et_les_siens/Tocqueville_et_les_siens.html"><i>Tocqueville et les siens</i></a>, Éditions tocquevilliennes, Chicoutimi (Québec), 2019.</li> <li>John Patrick Diggins, <i>The Lost Soul of American Politics. Virtue, Self-Interest, and the Foundations of Liberalism</i>.</li> <li><a href="/wiki/Jon_Elster" title="Jon Elster">Jon Elster</a>, <i>Psychologie Politique</i>, Paris, Minuit, 1990.</li> <li><a href="/wiki/Robert_Legros" title="Robert Legros">Robert Legros</a>, <i>L’idée d’humanité. Introduction à la phénoménologie</i>, Laval théologique et philosophique, vol. 46, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3, 1990, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">419-420</span>.</li> <li><a href="/wiki/Claude_Lefort" title="Claude Lefort">Claude Lefort</a>, <i>Essais sur le politique&#160;; Écrire</i>, Paris, 1992.</li> <li>Michael Hereth, <i>Die Gefährdung der Freiheit in der Democratie</i>.</li> <li>Gilles Lipovetsky, <i>L'Ère du vide</i>, (1983), Paris, Gallimard, 1993.</li> <li><a href="/wiki/Robert_Nisbet" title="Robert Nisbet">Robert Nisbet</a>, <i>La tradition sociologique</i>.</li> <li><a href="/wiki/Alain_Renaut" title="Alain Renaut">Alain Renaut</a>, <i>L'Ère de l'individu</i>, (1989), Paris, Gallimard, 1991.</li> <li>Sandel, <i>Democracy's Discontent</i>, Cambridge, Havard University Press, 1996 <i>Œuvres complètes</i>, 18&#160;<abbr class="abbr" title="tonne">t</abbr>. Paris, Gallimard, 1951-1983.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Articles_d’encyclopédie"><span id="Articles_d.E2.80.99encyclop.C3.A9die"></span>Articles d’encyclopédie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=29" title="Modifier la section : Articles d’encyclopédie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=29" title="Modifier le code source de la section : Articles d’encyclopédie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Philippe_Raynaud" title="Philippe Raynaud">Philippe Raynaud</a>, «&#160;Tocqueville&#160;», in Philippe Raynaud et <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Rials" title="Stéphane Rials">Stéphane Rials</a> (dir.), <i>Dictionnaire de philosophie politique</i>, Paris, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Grands dictionnaires&#160;», 1998. Réédition 2003.</li> <li>André Enegren, «&#160;Tocqueville, Alexis, de 1805-1859&#160;», in <a href="/wiki/Denis_Huisman" title="Denis Huisman">Denis Huisman</a> (dir.), <i>Dictionnaire des philosophes</i>, Paris, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Quadrige dicos poche&#160;», 2009.</li> <li>Serge Audier, «&#160;Alexis de Tocqueville&#160;», in Sylvie Mesure, Patrick Savidan (dir.), PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Quadrige dicos poche&#160;», 2006.</li> <li><a href="/wiki/Georges_Burdeau" title="Georges Burdeau">Georges Burdeau</a>, Article «&#160;Tocqueville&#160;» in <i>Encyclopédie Universalis</i></li> <li>Éric Letonturier, «&#160;<i>De la démocratie en Amérique</i>, Alexis de Tocqueville&#160;» in <i>Encyclopédie Universalis</i></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Furet" title="François Furet">François Furet</a>&#160;: Notice «&#160;<i>De la démocratie en Amérique</i>&#160;» in <a href="/wiki/Olivier_Duhamel" title="Olivier Duhamel">Olivier Duhamel</a>, <i>Dictionnaire des œuvres politiques</i>, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Quadrige dicos poche&#160;», 2001</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Articles_dans_une_revue_scientifique_à_comité_de_lecture"><span id="Articles_dans_une_revue_scientifique_.C3.A0_comit.C3.A9_de_lecture"></span>Articles dans une revue scientifique à comité de lecture</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=30" title="Modifier la section : Articles dans une revue scientifique à comité de lecture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=30" title="Modifier le code source de la section : Articles dans une revue scientifique à comité de lecture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a>, «&#160;Tocqueville retrouvé&#160;»&#160;; «&#160;La définition libérale de la liberté&#160;: A. de Tocqueville et K. Marx&#160;», <i>Archives européennes de sociologie</i>, 1964</li> <li>Jean-Philippe Feldman, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lextenso.fr/weblextenso/article/afficher?id=RDP2006-4-003&amp;d=3545644459371">«&#160;Alexis de Tocqueville et le fédéralisme américain&#160;»</a>, <i>Revue du droit public et de la science politique en France et à l'Étranger</i>, n° 4 (20 juin 2006)&#160;: 879-901.</li> <li><a href="/wiki/Marcel_Gauchet" title="Marcel Gauchet">Marcel Gauchet</a>, «&#160;Alexis de Tocqueville, l'Amérique et nous&#160;», <i>Libre. Politique - anthropologie - philosophie</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;7, <time class="nowrap" datetime="1980-03" data-sort-value="1980-03">mars 1980</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">43-120</span>.</li> <li><a href="/wiki/Claude_Lefort" title="Claude Lefort">Claude Lefort</a>, «&#160;De l'égalité à la liberté. Fragment d'interprétation de la démocratie en Amérique&#160;», <i>Libres</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3.</li> <li>James T. Schleifer, «&#160;Alexis de Tocqueville&#160;», <i>Revue internationale de philosophie</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;49, 1959.</li> <li>Laurence Guellec (éditeur), «&#160;Tocqueville et l’esprit de la démocratie&#160;», <i>La Revue Tocqueville</i>, numéro spécial bicentenaire 1805-2005, vol. 26, Paris, Presses de Sciences Po, 2005, 531 p.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville-review.org"><i>La Revue Tocqueville</i></a>, depuis 1979, semestriel (1979-1984, 1992-), biannuel (1985-1991), Tocqueville Society, Rochester, MN.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Articles_de_vulgarisation">Articles de vulgarisation</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=31" title="Modifier la section : Articles de vulgarisation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=31" title="Modifier le code source de la section : Articles de vulgarisation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Collectif, <i>Magazine littéraire</i>, numéro spécial «&#160;Tocqueville&#160;», <time class="nowrap" datetime="1986-12" data-sort-value="1986-12">décembre 1986</time>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cdn.reseau-canope.fr/archivage/valid/contenus-associes-tocqueville-N-14184-21501.pdf">«&#160;Tocqueville ou comment envisager le devenir de la démocratie&#160;»</a>, conférence de Mme Brigitte Krulic (compte rendu réalisé par Jean-François Bacot) in <i>Idées économiques et sociales</i>, n° 189, sept. 2017.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bandes_dessinées"><span id="Bandes_dessin.C3.A9es"></span>Bandes dessinées</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=32" title="Modifier la section : Bandes dessinées" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=32" title="Modifier le code source de la section : Bandes dessinées"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Tocqueville en Amérique</i> (Lulu, 2015) de Jérôme Blanc.</li> <li><i>Tocqueville vers un nouveau monde</i> (Casterman) de Kévin Bazot (2016) est une adaptation BD du récit <i>Quinze jours dans le désert</i> de Tocqueville, publié deux ans après sa mort.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=33" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=33" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/68px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/90px-Circle-icons-frames.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet&#160;: <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Alexis_de_Tocqueville" title="Catégorie:Alexis de Tocqueville">Alexis de Tocqueville</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <ul><li><a href="/wiki/Jules_Ferry#Extrait_des_débats_du_28_et_du_30_juillet_1885" title="Jules Ferry">Jules Ferry et le débat de 1885</a></li> <li><a href="/wiki/Harriet_Martineau" title="Harriet Martineau">Harriet Martineau</a></li> <li><a href="/wiki/Historiographie_de_la_R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Historiographie de la Révolution française">Historiographie de la Révolution française</a></li> <li><i><a href="/wiki/Deux_si%C3%A8cles_de_rh%C3%A9torique_r%C3%A9actionnaire" title="Deux siècles de rhétorique réactionnaire">Deux siècles de rhétorique réactionnaire</a></i></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_familles_subsistantes_de_la_noblesse_fran%C3%A7aise_(L_%C3%A0_Z)" title="Liste des familles subsistantes de la noblesse française (L à Z)">Liste des familles subsistantes de la noblesse française (L à Z)</a></li> <li><i><a href="/wiki/De_la_d%C3%A9mocratie_en_Am%C3%A9rique" title="De la démocratie en Amérique">De la démocratie en Amérique</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/L%27Ancien_R%C3%A9gime_et_la_R%C3%A9volution" title="L&#39;Ancien Régime et la Révolution">L'Ancien Régime et la Révolution</a></i></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Tocqueville" title="Château de Tocqueville">Château de Tocqueville</a></li> <li><a href="/wiki/Prix_Alexis-de-Tocqueville" title="Prix Alexis-de-Tocqueville">Prix Alexis-de-Tocqueville</a></li> <li><a href="/wiki/Rue_de_Tocqueville" title="Rue de Tocqueville">Rue de Tocqueville</a> et <a href="/wiki/Square_Alexis-Clerel-de-Tocqueville" title="Square Alexis-Clerel-de-Tocqueville">Square Alexis-Clerel-de-Tocqueville</a> à Paris</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=34" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=34" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tocqueville.culture.fr/">«&#160;Alexis de Tocqueville&#160;»</a>, ministère de la Culture et conseil général de la Manche</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nexus.project.free.fr/tocquevilledemo.html">Tocqueville et la démocratie</a>, choix de textes et analyses sur le site du projet Nexus.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://roglo.eu/roglo?lang=fr&amp;m=NG&amp;n=alexis+de+tocqueville&amp;t=PN">Fiche généalogique</a> dans la <a rel="nofollow" class="external text" href="http://roglo.eu/roglo?lang=fr">base roglo</a> de l'<a href="/wiki/Institut_national_de_recherche_en_informatique_et_en_automatique" title="Institut national de recherche en informatique et en automatique">INRIA</a></li> <li>Site consacré au <a rel="nofollow" class="external text" href="http://chateaudetocqueville.com/">château de Tocqueville</a>, ou <a rel="nofollow" class="external text" href="http://chateaudetocqueville.com/">Alexis de Tocqueville vécu et rédigea L'Ancien Régime et la Révolution</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.manche.fr/archivesDepartementales/trucs-et-astuces-details.aspx?card=13915807">Les archives personnelles d'Alexis de Tocqueville, en ligne sur le site des archives de la Manche</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bases_de_données"><span id="Bases_de_donn.C3.A9es"></span>Bases de données</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;veaction=edit&amp;section=35" title="Modifier la section : Bases de données" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;action=edit&amp;section=35" title="Modifier le code source de la section : Bases de données"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la recherche<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://academiesciencesmoralesetpolitiques.fr/les-academiciens-de-1832-a-nos-jours/les-academiciens-de-1832-a-nos-jours-section-ii/alexis-de-tocqueville">Académie des sciences morales et politiques</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiques.uqac.ca/classiques/De_tocqueville_alexis/De_tocqueville_alexis.html">Les Classiques des sciences sociales</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cths.fr/an/savant.php?id=853"><i>La France savante</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isidore.science/a/de_tocqueville_alexis">Isidore</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la vie publique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.leonore.archives-nationales.culture.gouv.fr/ui/notice/359799"><span class="lang-fr" lang="fr">base Léonore</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dodis.ch/P32788">Documents diplomatiques suisses 1848-1975</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.assemblee-nationale.fr/sycomore/fiche.asp?num_dept=11091">Base Sycomore</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la littérature<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.academie-francaise.fr/les-immortels/alexis-de-tocqueville">Académie française <small>(membres)</small></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biusante.parisdescartes.fr/histoire/biographies/index.php?cle=18243">Bibliothèque interuniversitaire de santé</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative au spectacle<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lesarchivesduspectacle.net/p/2705"><i>Les Archives du spectacle</i></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à plusieurs domaines<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.radiofrance.fr/personnes/alexis-de-tocqueville">Radio France</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la bande dessinée<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bedetheque.com/auteur-47502-BD-.html">BD Gest'</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1601648"><i>American National Biography</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Alexis-de-Tocqueville"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/tocqueville-charles-alexis-henri"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//Alexis_Cl%C3%A9rel_de_Tocqueville/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.deutsche-biographie.de/118642871.html"><i>Deutsche Biographie</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/charles-alexis-henri-clerel-de-tocqueville_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/charles-alexis-henri-maurice-clerel-de-tocqueville_(Enciclopedia-Italiana)/"><i>Enciclopedia italiana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0066227.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=61572"><i>Hrvatska Enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3987693"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/alexis-de-tocqueville"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Alexis_de_Tocqueville"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/charles-alexis-henri-clerel-de-tocqueville"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/alexis-de-tocqueville/"><i>Universalis</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/Straipsnis/alexis-de-tocqueville"><i>Visuotinė lietuvių enciklopedija</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q140694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/66474207">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121371933">ISNI</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119267448">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119267448">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027164675">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n79099318">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118642871">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/nome/CFIV010440">Italie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00458854">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA00577518?l=en">CiNii</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX933321">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.kbr.be/LIBRARY/doc/AUTHORITY/14360540">Belgique</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p068682735">Pays-Bas</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810701767905606">Pologne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007268935505171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nukat.edu.pl/aut/n%20%2094006144">NUKAT</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058515144806706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/207616">Suède</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.vatlib.it/auth/detail/495_8089">Vatican</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-099318">WorldCat</a></span></li> </ul></div></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Lib%C3%A9ralisme_fran%C3%A7ais" title="Modèle:Palette Libéralisme français"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Lib%C3%A9ralisme_fran%C3%A7ais&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Lib%C3%A9ralisme_fran%C3%A7ais" title="Libéralisme français">Libéralisme français</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Personnalités historiques</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Jean_Le_Rond_d%27Alembert" title="Jean Le Rond d&#39;Alembert">Jean Le Rond d'Alembert</a></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a></li> <li><a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Bastiat" title="Frédéric Bastiat">Frédéric Bastiat</a></li> <li><a href="/wiki/Michel_Chevalier_(homme_politique)" title="Michel Chevalier (homme politique)">Michel Chevalier</a></li> <li><a href="/wiki/Nicolas_de_Condorcet" title="Nicolas de Condorcet">Nicolas de Condorcet</a></li> <li><a href="/wiki/Benjamin_Constant" title="Benjamin Constant">Benjamin Constant</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Coquelin" title="Charles Coquelin">Charles Coquelin</a></li> <li><a href="/wiki/Antoine_Destutt_de_Tracy" title="Antoine Destutt de Tracy">Antoine Destutt de Tracy</a></li> <li><a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Denis Diderot</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mile_Faguet" title="Émile Faguet">Émile Faguet</a></li> <li><a href="/wiki/Gilbert_du_Motier_de_La_Fayette" title="Gilbert du Motier de La Fayette">Gilbert du Motier de La Fayette</a></li> <li><a href="/wiki/Vincent_de_Gournay" title="Vincent de Gournay">Vincent de Gournay</a></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a></li> <li><a href="/wiki/Yves_Guyot" title="Yves Guyot">Yves Guyot</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89lie_Hal%C3%A9vy" title="Élie Halévy">Élie Halévy</a></li> <li><a href="/wiki/Bertrand_de_Jouvenel" title="Bertrand de Jouvenel">Bertrand de Jouvenel</a></li> <li><a href="/wiki/Montesquieu" title="Montesquieu">Montesquieu</a></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Quesnay" title="François Quesnay">François Quesnay</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Revel" title="Jean-François Revel">Jean-François Revel</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre-Paul_Royer-Collard" title="Pierre-Paul Royer-Collard">Pierre-Paul Royer-Collard</a></li> <li><a href="/wiki/Jacques_Rueff" title="Jacques Rueff">Jacques Rueff</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Baptiste_Say" title="Jean-Baptiste Say">Jean-Baptiste Say</a></li> <li><a href="/wiki/Germaine_de_Sta%C3%ABl" title="Germaine de Staël">Germaine de Staël</a></li> <li><a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li> <li><a href="/wiki/Anne_Robert_Jacques_Turgot" title="Anne Robert Jacques Turgot">Anne Robert Jacques Turgot</a></li> <li><a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Personnalités actuelles</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Jean-Louis_Caccomo" title="Jean-Louis Caccomo">Jean-Louis Caccomo</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Philippe_Delsol" title="Jean-Philippe Delsol">Jean-Philippe Delsol</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Gave" title="Charles Gave">Charles Gave</a></li> <li><a href="/wiki/Sabine_Herold" title="Sabine Herold">Sabine Herold</a></li> <li><a href="/wiki/Gaspard_Koenig" title="Gaspard Koenig">Gaspard Koenig</a></li> <li><a href="/wiki/Mathieu_Laine" title="Mathieu Laine">Mathieu Laine</a></li> <li><a href="/wiki/Bertrand_Lemennicier" title="Bertrand Lemennicier">Bertrand Lemennicier</a></li> <li><a href="/wiki/Henri_Lepage_(essayiste)" title="Henri Lepage (essayiste)">Henri Lepage</a></li> <li><a href="/wiki/Henry_de_Lesquen" title="Henry de Lesquen">Henry de Lesquen</a></li> <li><a href="/wiki/Alain_Madelin" title="Alain Madelin">Alain Madelin</a></li> <li><a href="/wiki/Claude_Reichman" title="Claude Reichman">Claude Reichman</a></li> <li><a href="/wiki/Pascal_Salin" title="Pascal Salin">Pascal Salin</a></li> <li><a href="/wiki/Guy_Sorman" title="Guy Sorman">Guy Sorman</a></li> <li><a href="/wiki/Agn%C3%A8s_Verdier-Molini%C3%A9" title="Agnès Verdier-Molinié">Agnès Verdier-Molinié</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89ric_Verhaeghe" title="Éric Verhaeghe">Éric Verhaeghe</a></li> <li><a href="/wiki/Simone_Wapler" title="Simone Wapler">Simone Wapler</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Presse</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><i><a href="/wiki/Contrepoints" title="Contrepoints">Contrepoints</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/L%27Opinion_(quotidien_fran%C3%A7ais)" title="L&#39;Opinion (quotidien français)">L'Opinion</a></i></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Cercles de réflexion</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Association_pour_la_libert%C3%A9_%C3%A9conomique_et_le_progr%C3%A8s_social" title="Association pour la liberté économique et le progrès social">Association pour la liberté économique et le progrès social</a></li> <li><a href="/wiki/Carrefour_de_l%27horloge" title="Carrefour de l&#39;horloge">Carrefour de l'horloge</a></li> <li><a href="/wiki/Fondation_Concorde" title="Fondation Concorde">Fondation Concorde</a></li> <li><a href="/wiki/Fondation_pour_la_recherche_sur_les_administrations_et_les_politiques_publiques" title="Fondation pour la recherche sur les administrations et les politiques publiques">Fondation pour la recherche sur les administrations et les politiques publiques</a></li> <li><a href="/wiki/Fondation_pour_l%27innovation_politique" title="Fondation pour l&#39;innovation politique">Fondation pour l'innovation politique</a></li> <li><a href="/wiki/GenerationLibre" title="GenerationLibre">GenerationLibre</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_de_l%27Entreprise" title="Institut de l&#39;Entreprise">Institut de l'Entreprise</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Gave#Institut_des_libertés" title="Charles Gave">Institut des libertés</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Philippe_Delsol" title="Jean-Philippe Delsol">Institut de recherches économiques et fiscales</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_%C3%A9conomique_Molinari" title="Institut économique Molinari">Institut économique Molinari</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_Montaigne" title="Institut Montaigne">Institut Montaigne</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_Thomas-More" title="Institut Thomas-More">Institut Thomas-More</a></li> <li><a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_d%27%C3%A9conomie_politique" title="Société d&#39;économie politique">Société d'économie politique</a></li> <li><a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_du_Mont-P%C3%A8lerin" title="Société du Mont-Pèlerin">Société du Mont-Pèlerin</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Associations</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Contribuables_associ%C3%A9s" title="Contribuables associés">Contribuables associés</a></li> <li><a href="/wiki/Students_for_Liberty" title="Students for Liberty">Students for Liberty</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Partis politiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Parti_lib%C3%A9ral_d%C3%A9mocrate_(France)" title="Parti libéral démocrate (France)">Parti libéral démocrate</a> <small>(2008-2018, dissous dans <a href="/wiki/Rafik_Smati#Engagement_politique_avec_Objectif_France" title="Rafik Smati">Objectif France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Alternative_lib%C3%A9rale" title="Alternative libérale">Alternative libérale</a> <small>(2006-2011, dissoute dans le <a href="/wiki/Les_Centristes_-_Le_Nouveau_Centre" title="Les Centristes - Le Nouveau Centre">Nouveau Centre</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9mocratie_lib%C3%A9rale_(parti_politique)" title="Démocratie libérale (parti politique)">Démocratie libérale</a> <small>(1997-2002, dissoute dans l'<a href="/wiki/Union_pour_un_mouvement_populaire" title="Union pour un mouvement populaire">UMP</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89cole_lib%C3%A9rale_fran%C3%A7aise" title="École libérale française">École libérale française</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Origines_de_la_sociologie" title="Modèle:Palette Origines de la sociologie"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Origines_de_la_sociologie&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Origines de la <a href="/wiki/Sociologie" title="Sociologie">sociologie</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2"><a href="/wiki/Histoire_de_la_sociologie" title="Histoire de la sociologie">Histoire</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:140px">Précurseurs</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Auguste_Comte" title="Auguste Comte">Auguste Comte</a></li> <li><a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Le_Play" title="Frédéric Le Play">Frédéric Le Play</a></li> <li><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a></li> <li><a href="/wiki/Adolphe_Quetelet" title="Adolphe Quetelet">Adolphe Quetelet</a></li> <li><a href="/wiki/Claude-Henri_de_Rouvroy_de_Saint-Simon" title="Claude-Henri de Rouvroy de Saint-Simon">Claude-Henri de Rouvroy de Saint-Simon</a></li> <li><a href="/wiki/Emmanuel-Joseph_Siey%C3%A8s" title="Emmanuel-Joseph Sieyès">Emmanuel-Joseph Sieyès</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:140px">Principaux fondateurs</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89mile_Durkheim" title="Émile Durkheim">Émile Durkheim</a></li> <li><a href="/wiki/Gustave_Le_Bon" title="Gustave Le Bon">Gustave Le Bon</a></li> <li><a href="/wiki/Vilfredo_Pareto" title="Vilfredo Pareto">Vilfredo Pareto</a></li> <li><a href="/wiki/Georg_Simmel" title="Georg Simmel">Georg Simmel</a></li> <li><a href="/wiki/Ferdinand_T%C3%B6nnies" title="Ferdinand Tönnies">Ferdinand Tönnies</a></li> <li><a href="/wiki/Max_Weber" title="Max Weber">Max Weber</a></li> <li><a href="/wiki/Gabriel_Tarde" title="Gabriel Tarde">Gabriel Tarde</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Chronologie_de_la_sociologie" title="Catégorie:Chronologie de la sociologie">Chronologie</a></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Sociologie" title="Modèle:Palette Sociologie"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Sociologie&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Sociologie" title="Sociologie">Sociologie</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="background:#eeeeee;" colspan="3"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_de_la_sociologie" title="Histoire de la sociologie">Histoire</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_branches_de_la_sociologie" title="Liste des branches de la sociologie">Branches</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9orie_sociologique" title="Théorie sociologique">Théories</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:60px">Méthodes</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Analyse_des_r%C3%A9seaux_sociaux" title="Analyse des réseaux sociaux">Analyse des réseaux sociaux</a></li> <li><a href="/wiki/Ethnom%C3%A9thodologie" title="Ethnométhodologie">Ethnométhodologie</a></li> <li><a href="/wiki/Ethnographie" title="Ethnographie">Ethnographie</a></li> <li><a href="/wiki/Interactionnisme_structural" title="Interactionnisme structural">Interactionnisme structural</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9thodes_quantitatives" title="Méthodes quantitatives">Quantitative</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9thodes_qualitatives" title="Méthodes qualitatives">Qualitative</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_historique" title="Sociologie historique">Historique</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_informatique" title="Sociologie informatique">Informatique</a></li> <li><a href="/wiki/Macrosociologie" title="Macrosociologie">Macrosociologie</a></li> <li><a href="/wiki/Microsociologie" title="Microsociologie">Microsociologie</a></li> <li><a href="/wiki/Positivisme" title="Positivisme">Positivisme</a></li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="5" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Sociologielogo.png" class="mw-file-description" title="icône"><img alt="icône" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/Sociologielogo.png" decoding="async" width="51" height="58" class="mw-file-element" data-file-width="51" data-file-height="58" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:60px"><a href="/wiki/Liste_des_branches_de_la_sociologie" title="Liste des branches de la sociologie">Branches</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_du_travail" title="Sociologie du travail">Travail</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27%C3%A9ducation" title="Sociologie de l&#39;éducation">Éducation</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_des_grandes_%C3%A9coles" title="Sociologie des grandes écoles">Grandes écoles</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89tudes_de_genre" title="Études de genre">Genre</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_famille" title="Sociologie de la famille">Famille</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_m%C3%A9dias" title="Sociologie des médias">Médias</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_organisations" title="Sociologie des organisations">Organisations</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_religions" title="Sociologie des religions">Religions</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_sciences" title="Sociologie des sciences">Sciences</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_rapports_sociaux" title="Sociologie des rapports sociaux">Rapports sociaux</a> <ul><li><a href="/wiki/Classe_sociale" title="Classe sociale">Classe sociale</a></li> <li><a href="/wiki/Stratification_sociale" title="Stratification sociale">Stratification sociale</a></li> <li><a href="/wiki/In%C3%A9galit%C3%A9_sociale" title="Inégalité sociale">Inégalité sociale</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_justice_sociale" class="mw-redirect" title="Sociologie de la justice sociale">Justice sociale</a></li> <li><a href="/wiki/Int%C3%A9gration_(sociologie)" title="Intégration (sociologie)">Intégration sociale</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9viance" title="Déviance">Déviance</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_culture" title="Sociologie de la culture">Culture</a> et <a href="/wiki/Sociologie_des_pratiques_culturelles" title="Sociologie des pratiques culturelles">Pratiques culturelles</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89tudes_culturelles" title="Études culturelles">Études culturelles</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27art" title="Sociologie de l&#39;art">Art</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_musique" title="Sociologie de la musique">Musique</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_litt%C3%A9rature" title="Sociologie de la littérature">Littérature</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_du_cin%C3%A9ma" title="Sociologie du cinéma">Cinéma</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_politique" title="Sociologie politique">Politique</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_du_conflit" title="Sociologie du conflit">Conflits</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_du_vote" title="Sociologie du vote">Vote</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_mouvements_sociaux" title="Théorie des mouvements sociaux">Mouvements sociaux</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27espace" title="Sociologie de l&#39;espace">Espace</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_urbaine" title="Sociologie urbaine">Urbain</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_rurale" title="Sociologie rurale">Rural</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27environnement" title="Sociologie de l&#39;environnement">Environnement</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_%C3%A9conomique" title="Sociologie économique">Économie</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_du_d%C3%A9veloppement" title="Sociologie du développement">Développement</a></li> <li><a href="/wiki/Socio%C3%A9conomie" title="Socioéconomie">Socioéconomie</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27entreprise" title="Sociologie de l&#39;entreprise">Entreprise</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_du_corps" title="Sociologie du corps">Corps</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_du_sport" title="Sociologie du sport">Sport</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_sant%C3%A9" title="Sociologie de la santé">Santé</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_m%C3%A9decine" title="Sociologie de la médecine">médecine</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_%C3%A9motions" title="Sociologie des émotions">Émotions</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_clinique" title="Sociologie clinique">Clinique</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_du_droit" title="Sociologie du droit">Juridique</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_prison" title="Sociologie de la prison">Prison</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_migrations" title="Sociologie des migrations">Migrations</a></li> <li>Générations <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_de_l%27enfance" title="Sociologie de l&#39;enfance">Enfance</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_vieillesse_et_du_vieillissement" title="Sociologie de la vieillesse et du vieillissement">Vieillesse et vieillissement</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_militaire" title="Sociologie militaire">Militaire</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_du_num%C3%A9rique" title="Sociologie du numérique">Numérique</a> <ul><li><a href="/wiki/Sociologie_d%27Internet" title="Sociologie d&#39;Internet">Internet</a></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_des_communaut%C3%A9s_virtuelles" title="Sociologie des communautés virtuelles">Communautés virtuelles</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sociologie_de_la_connaissance" title="Sociologie de la connaissance">Connaissance</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:60px">Principaux auteurs (ordre chronologique)</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Vilfredo_Pareto" title="Vilfredo Pareto">Vilfredo Pareto</a></li> <li><a href="/wiki/Ferdinand_T%C3%B6nnies" title="Ferdinand Tönnies">Ferdinand Tönnies</a></li> <li><a href="/wiki/Lucien_L%C3%A9vy-Bruhl" title="Lucien Lévy-Bruhl">Lucien Lévy-Bruhl</a></li> <li><a href="/wiki/Thorstein_Veblen" title="Thorstein Veblen">Thorstein Veblen</a></li> <li><a href="/wiki/Georg_Simmel" title="Georg Simmel">Georg Simmel</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mile_Durkheim" title="Émile Durkheim">Émile Durkheim</a></li> <li><a href="/wiki/Marcel_Mauss" title="Marcel Mauss">Marcel Mauss</a></li> <li><a href="/wiki/George_Herbert_Mead" title="George Herbert Mead">George Herbert Mead</a></li> <li><a href="/wiki/Max_Weber" title="Max Weber">Max Weber</a></li> <li><a href="/wiki/Norbert_Elias" title="Norbert Elias">Norbert Elias</a></li> <li><a href="/wiki/Talcott_Parsons" title="Talcott Parsons">Talcott Parsons</a></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Aron" title="Raymond Aron">Raymond Aron</a></li> <li><a href="/wiki/Robert_King_Merton" title="Robert King Merton">Robert Merton</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Wright_Mills" title="Charles Wright Mills">Charles Wright Mills</a></li> <li><a href="/wiki/Erving_Goffman" title="Erving Goffman">Erving Goffman</a></li> <li><a href="/wiki/Alain_Touraine" title="Alain Touraine">Alain Touraine</a></li> <li><a href="/wiki/Howard_Becker" title="Howard Becker">Howard Becker</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%BCrgen_Habermas" title="Jürgen Habermas">Jürgen Habermas</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Bourdieu" title="Pierre Bourdieu">Pierre Bourdieu</a></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Boudon" title="Raymond Boudon">Raymond Boudon</a></li> <li><a href="/wiki/Anthony_Giddens" title="Anthony Giddens">Anthony Giddens</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:60px">Précurseurs</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Auguste_Comte" title="Auguste Comte">Auguste Comte</a></li> <li><a href="/wiki/Ibn_Khaldoun" title="Ibn Khaldoun">Ibn Khaldoun</a></li> <li><a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Le_Play" title="Frédéric Le Play">Frédéric Le Play</a></li> <li><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a></li> <li><a href="/wiki/Emmanuel-Joseph_Siey%C3%A8s" title="Emmanuel-Joseph Sieyès">Sieyès</a></li> <li><a href="/wiki/Herbert_Spencer" title="Herbert Spencer">Herbert Spencer</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:60px">Listes</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Centres_ou_instituts_de_recherche_francophones_en_sociologie" title="Centres ou instituts de recherche francophones en sociologie">Centres de recherche</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_sociologues" title="Liste de sociologues">Sociologues</a></li> <li><a href="/wiki/Bibliographie_sur_la_sociologie" title="Bibliographie sur la sociologie">Bibliographie</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Chronologie_de_la_sociologie" title="Catégorie:Chronologie de la sociologie">Chronologie</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style="margin:auto; background-color:#F6F6F6;"> <tbody><tr> <th class="navbox-title" colspan="3" style="text-align:center; background-color:#f7f8ff;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Succession/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Voir ce modèle."><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div><div style="font-size:110%; overflow:hidden;"><a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise#Fauteuil_18" title="Liste des membres de l&#39;Académie française">Fauteuil 18 de l’Académie française</a></div> </th></tr> <tr> <th class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="text-align:center; width:30%;">Précédé par </th> <th class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="text-align:center; width:40%;"> </th> <th class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="text-align:center; width:30%;">Suivi par </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; background-color:#CCFFCC;"> <table style="width:100%; text-align:center; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; padding-top:3px"> <tbody><tr> <td><b><a href="/wiki/Jean-Girard_Lacu%C3%A9e" title="Jean-Girard Lacuée">Jean-Girard Lacuée</a></b> </td></tr> </tbody></table> </td> <td style="text-align:center; padding:1px; text-align:center; background-color:#FFFFFF;"> <table style="width:100%; text-align:center; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; padding-top:3px"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:bottom"><b>Alexis de Tocqueville</b> </td></tr> <tr> <td style="vertical-align:top">1841-1859 </td></tr></tbody></table> </td> <td style="text-align:center; background-color:#CCFFCC;"> <table style="width:100%; text-align:center; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; padding-top:3px"> <tbody><tr> <td><b><a href="/wiki/Henri_Lacordaire" title="Henri Lacordaire">Henri Lacordaire</a></b> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> </tbody></table><table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background:#CCFFCC;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Composition_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Modèle:Palette Composition Académie française"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Composition_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><span id="election"></span><a href="/wiki/Denis_Frayssinous#deces" title="Denis Frayssinous"><span style="color:#FFFFFF">◀</span></a> Composition de l'Académie française au jour de son élection <small>(23 décembre 1841)</small> <a href="/wiki/Alexandre_Duval#deces" title="Alexandre Duval"><span style="color:#FFFFFF">▶</span></a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:80px; background:#CCFFCC;"><a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_par_fauteuil" class="mw-redirect" title="Liste des membres de l&#39;Académie française par fauteuil">Par numéro<br />de fauteuil</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><table class="navbox-columns-table" style="text-align:left;margin:0px;width:100%;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>1. <a href="/wiki/Narcisse-Achille_de_Salvandy" title="Narcisse-Achille de Salvandy">N. A. de Salvandy</a> <br /> 2. <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Lebrun" title="Pierre-Antoine Lebrun">P. A. Lebrun</a> <br /> 3. <i><small>fauteuil vacant</small></i> <br /> 4. <a href="/wiki/Alexandre_Duval" title="Alexandre Duval">Alexandre Duval</a> <br /> 5. <a href="/wiki/Victor_Cousin" title="Victor Cousin">Victor Cousin</a> <br /> 6. <a href="/wiki/Philippe-Paul_de_S%C3%A9gur" title="Philippe-Paul de Ségur">P. P. de Ségur</a> <br /> 7. <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Alphonse de Lamartine</a> <br /> 8. <a href="/wiki/Pierre-Paul_Royer-Collard" title="Pierre-Paul Royer-Collard">P. P. Royer-Collard</a> <br /> 9. <a href="/wiki/Pierre_Baour-Lormian" title="Pierre Baour-Lormian">Pierre Baour-Lormian</a> <br /> 10. <a href="/wiki/Emmanuel_Dupaty" title="Emmanuel Dupaty">Emmanuel Dupaty</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>11. <a href="/wiki/Charles_Brifaut" title="Charles Brifaut">Charles Brifaut</a> <br /> 12. <a href="/wiki/Charles_de_Lacretelle" title="Charles de Lacretelle">Charles de Lacretelle</a> <br /> 13. <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Scribe" title="Eugène Scribe">Eugène Scribe</a> <br /> 14. <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> <br /> 15. <a href="/wiki/Antoine_Jay" title="Antoine Jay">Antoine Jay</a> <br /> 16. <a href="/wiki/Pierre-Fran%C3%A7ois_Tissot" title="Pierre-François Tissot">P. F. Tissot</a> <br /> 17. <a href="/wiki/Abel-Fran%C3%A7ois_Villemain" class="mw-redirect" title="Abel-François Villemain">A. F. Villemain</a> <br /> 18. <a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a> <br /> 19. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">F. R. de Chateaubriand</a> <br /> 20. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Auguste_Mignet" title="François-Auguste Mignet">F. A. Mignet</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>21. <a href="/wiki/Joseph_Droz" title="Joseph Droz">Joseph Droz</a> <br /> 22. <a href="/wiki/Jean-Pons-Guillaume_Viennet" title="Jean-Pons-Guillaume Viennet">J. P. G. Viennet</a> <br /> 23. <a href="/wiki/Vincent_Campenon" title="Vincent Campenon">Vincent Campenon</a> <br /> 24. <a href="/wiki/Louis_de_Sainte-Aulaire" class="mw-redirect" title="Louis de Sainte-Aulaire">L. de Sainte-Aulaire</a> <br /> 25. <a href="/wiki/Charles_Nodier" title="Charles Nodier">Charles Nodier</a> <br /> 26. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Roger" title="François Roger">François Roger</a> <br /> 27. <a href="/wiki/Alexandre_Soumet" title="Alexandre Soumet">Alexandre Soumet</a> <br /> 28. <a href="/wiki/Casimir_Delavigne" title="Casimir Delavigne">Casimir Delavigne</a> <br /> 29. <a href="/wiki/Pierre_Flourens" title="Pierre Flourens">Pierre Flourens</a> <br /> 30. <a href="/wiki/Jacques-Fran%C3%A7ois_Ancelot" title="Jacques-François Ancelot">J. F. Ancelot</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>31. <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Sanson_de_Pongerville" title="Jean-Baptiste Sanson de Pongerville">Sanson de Pongerville</a> <br /> 32. <a href="/wiki/Charles-Guillaume_%C3%89tienne" title="Charles-Guillaume Étienne">C. G. Étienne</a> <br /> 33. <a href="/wiki/Prosper_de_Barante" title="Prosper de Barante">Prosper de Barante</a> <br /> 34. <a href="/wiki/Mathieu_Mol%C3%A9" title="Mathieu Molé">Mathieu Molé</a> <br /> 35. <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Dupin" title="André Dupin">André Dupin</a> <br /> 36. <a href="/wiki/%C3%89tienne_de_Jouy" title="Étienne de Jouy">Étienne de Jouy</a> <br /> 37. <a href="/wiki/Alexandre_Guiraud" title="Alexandre Guiraud">Alexandre Guiraud</a> <br /> 38. <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a> <br /> 39. <a href="/wiki/Charles-Marie_de_Feletz" title="Charles-Marie de Feletz">C. M. de Feletz</a> <br /> 40. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a> </p> </div></td></tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:80px; background:#CCFFCC;"><a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_par_date_d%27%C3%A9lection" class="mw-redirect" title="Liste des membres de l&#39;Académie française par date d&#39;élection">Par date<br />d'élection</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#ECFFEC;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li>1811 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">François-René de Chateaubriand</a></li> <li>1811 <a href="/wiki/Charles_de_Lacretelle" title="Charles de Lacretelle">Charles de Lacretelle</a></li> <li>1812 <a href="/wiki/Alexandre_Duval" title="Alexandre Duval">Alexandre Duval</a></li> <li>1813 <a href="/wiki/Vincent_Campenon" title="Vincent Campenon">Vincent Campenon</a></li> <li>1815 <a href="/wiki/%C3%89tienne_de_Jouy" title="Étienne de Jouy">Étienne de Jouy</a></li> <li>1815 <a href="/wiki/Pierre_Baour-Lormian" title="Pierre Baour-Lormian">Pierre Baour-Lormian</a></li> <li>1817 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Roger" title="François Roger">François Roger</a></li> <li>1821 <a href="/wiki/Abel-Fran%C3%A7ois_Villemain" class="mw-redirect" title="Abel-François Villemain">Abel-François Villemain</a></li> <li>1824 <a href="/wiki/Alexandre_Soumet" title="Alexandre Soumet">Alexandre Soumet</a></li> <li>1824 <a href="/wiki/Joseph_Droz" title="Joseph Droz">Joseph Droz</a></li> <li>1825 <a href="/wiki/Casimir_Delavigne" title="Casimir Delavigne">Casimir Delavigne</a></li> <li>1826 <a href="/wiki/Charles_Brifaut" title="Charles Brifaut">Charles Brifaut</a></li> <li>1826 <a href="/wiki/Alexandre_Guiraud" title="Alexandre Guiraud">Alexandre Guiraud</a></li> <li>1826 <a href="/wiki/Charles-Marie_de_Feletz" title="Charles-Marie de Feletz">Charles-Marie de Feletz</a></li> <li>1827 <a href="/wiki/Pierre-Paul_Royer-Collard" title="Pierre-Paul Royer-Collard">Pierre-Paul Royer-Collard</a></li> <li>1828 <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Lebrun" title="Pierre-Antoine Lebrun">Pierre-Antoine Lebrun</a></li> <li>1828 <a href="/wiki/Prosper_de_Barante" title="Prosper de Barante">Prosper de Barante</a></li> <li>1829 <a href="/wiki/Charles-Guillaume_%C3%89tienne" title="Charles-Guillaume Étienne">Charles-Guillaume Étienne</a></li> <li>1829 <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Alphonse de Lamartine</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Philippe-Paul_de_S%C3%A9gur" title="Philippe-Paul de Ségur">Philippe-Paul de Ségur</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Sanson_de_Pongerville" title="Jean-Baptiste Sanson de Pongerville">Jean-Baptiste Sanson de Pongerville</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Victor_Cousin" title="Victor Cousin">Victor Cousin</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Jean-Pons-Guillaume_Viennet" title="Jean-Pons-Guillaume Viennet">Jean-Pons-Guillaume Viennet</a></li> <li>1832 <a href="/wiki/Antoine_Jay" title="Antoine Jay">Antoine Jay</a></li> <li>1832 <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Dupin" title="André Dupin">André Dupin</a></li> <li>1833 <a href="/wiki/Pierre-Fran%C3%A7ois_Tissot" title="Pierre-François Tissot">Pierre-François Tissot</a></li> <li>1833 <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a></li> <li>1833 <a href="/wiki/Charles_Nodier" title="Charles Nodier">Charles Nodier</a></li> <li>1834 <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Scribe" title="Eugène Scribe">Eugène Scribe</a></li> <li>1835 <a href="/wiki/Narcisse-Achille_de_Salvandy" title="Narcisse-Achille de Salvandy">Narcisse-Achille de Salvandy</a></li> <li>1836 <a href="/wiki/Emmanuel_Dupaty" title="Emmanuel Dupaty">Emmanuel Dupaty</a></li> <li>1836 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a></li> <li>1836 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Auguste_Mignet" title="François-Auguste Mignet">François-Auguste Mignet</a></li> <li>1840 <a href="/wiki/Pierre_Flourens" title="Pierre Flourens">Pierre Flourens</a></li> <li>1840 <a href="/wiki/Mathieu_Mol%C3%A9" title="Mathieu Molé">Mathieu Molé</a></li> <li>1841 <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a></li> <li>1841 <a href="/wiki/Louis_de_Sainte-Aulaire" class="mw-redirect" title="Louis de Sainte-Aulaire">Louis de Sainte-Aulaire</a></li> <li>1841 <a href="/wiki/Jacques-Fran%C3%A7ois_Ancelot" title="Jacques-François Ancelot">Jacques-François Ancelot</a></li> <li>1841 <a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li> <li><i> </i> ---</li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table><table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background:#CCFFCC;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Composition_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Modèle:Palette Composition Académie française"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Composition_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><span id="deces"></span><a href="/wiki/Jules_Sandeau#election" title="Jules Sandeau"><span style="color:#FFFFFF">◀</span></a> Composition de l'Académie française au jour de sa mort <small>(16 avril 1859)</small> <a href="/wiki/Henri_Lacordaire#election" title="Henri Lacordaire"><span style="color:#FFFFFF">▶</span></a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:80px; background:#CCFFCC;"><a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_par_fauteuil" class="mw-redirect" title="Liste des membres de l&#39;Académie française par fauteuil">Par numéro<br />de fauteuil</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><table class="navbox-columns-table" style="text-align:left;margin:0px;width:100%;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>1. <a href="/wiki/%C3%89mile_Augier" title="Émile Augier">Émile Augier</a> <br /> 2. <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Lebrun" title="Pierre-Antoine Lebrun">P. A. Lebrun</a> <br /> 3. <a href="/wiki/%C3%89tienne-Denis_Pasquier" title="Étienne-Denis Pasquier">É. D. Pasquier</a> <br /> 4. <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Berryer" title="Pierre-Antoine Berryer">P. A. Berryer</a> <br /> 5. <a href="/wiki/Victor_Cousin" title="Victor Cousin">Victor Cousin</a> <br /> 6. <a href="/wiki/Philippe-Paul_de_S%C3%A9gur" title="Philippe-Paul de Ségur">P. P. de Ségur</a> <br /> 7. <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Alphonse de Lamartine</a> <br /> 8. <a href="/wiki/Charles_de_R%C3%A9musat" title="Charles de Rémusat">Charles de Rémusat</a> <br /> 9. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Ponsard" title="François Ponsard">François Ponsard</a> <br /> 10. <a href="/wiki/Victor_de_Laprade" title="Victor de Laprade">Victor de Laprade</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>11. <a href="/wiki/Jules_Sandeau" title="Jules Sandeau">Jules Sandeau</a> <br /> 12. <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Biot" title="Jean-Baptiste Biot">Jean-Baptiste Biot</a> <br /> 13. <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Scribe" title="Eugène Scribe">Eugène Scribe</a> <br /> 14. <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> <br /> 15. <a href="/wiki/Ustazade_Silvestre_de_Sacy" title="Ustazade Silvestre de Sacy">U. Silvestre de Sacy</a> <br /> 16. <a href="/wiki/F%C3%A9lix_Dupanloup" title="Félix Dupanloup">Félix Dupanloup</a> <br /> 17. <a href="/wiki/Abel-Fran%C3%A7ois_Villemain" class="mw-redirect" title="Abel-François Villemain">A. F. Villemain</a> <br /> 18. <a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a> <br /> 19. <a href="/wiki/Paul_de_Noailles" title="Paul de Noailles">Paul de Noailles</a> <br /> 20. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Auguste_Mignet" title="François-Auguste Mignet">F. A. Mignet</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>21. <a href="/wiki/Charles_de_Montalembert" title="Charles de Montalembert">Charles de Montalembert</a> <br /> 22. <a href="/wiki/Jean-Pons-Guillaume_Viennet" title="Jean-Pons-Guillaume Viennet">J. P. G. Viennet</a> <br /> 23. <a href="/wiki/Saint-Marc_Girardin" title="Saint-Marc Girardin">Saint-Marc Girardin</a> <br /> 24. <a href="/wiki/Victor_de_Broglie_(1785-1870)" title="Victor de Broglie (1785-1870)">Victor de Broglie</a> <br /> 25. <a href="/wiki/Prosper_M%C3%A9rim%C3%A9e" title="Prosper Mérimée">Prosper Mérimée</a> <br /> 26. <a href="/wiki/Henri_Patin" title="Henri Patin">Henri Patin</a> <br /> 27. <a href="/wiki/Ludovic_Vitet" title="Ludovic Vitet">Ludovic Vitet</a> <br /> 28. <a href="/wiki/Charles-Augustin_Sainte-Beuve" title="Charles-Augustin Sainte-Beuve">C. A. Sainte-Beuve</a> <br /> 29. <a href="/wiki/Pierre_Flourens" title="Pierre Flourens">Pierre Flourens</a> <br /> 30. <a href="/wiki/Ernest_Legouv%C3%A9" title="Ernest Legouvé">Ernest Legouvé</a> </p> </div></td><td rowspan="" colspan="" style="padding:0px;;;width:10em;"><div> <p>31. <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Sanson_de_Pongerville" title="Jean-Baptiste Sanson de Pongerville">Sanson de Pongerville</a> <br /> 32. <a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Alfred de Vigny</a> <br /> 33. <a href="/wiki/Prosper_de_Barante" title="Prosper de Barante">Prosper de Barante</a> <br /> 34. <a href="/wiki/Alfred_de_Falloux" title="Alfred de Falloux">Alfred de Falloux</a> <br /> 35. <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Dupin" title="André Dupin">André Dupin</a> <br /> 36. <a href="/wiki/Adolphe_Simonis_Empis" title="Adolphe Simonis Empis">A. S. Empis</a> <br /> 37. <a href="/wiki/Jean-Jacques_Amp%C3%A8re" title="Jean-Jacques Ampère">J. J. Ampère</a> <br /> 38. <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a> <br /> 39. <a href="/wiki/D%C3%A9sir%C3%A9_Nisard" title="Désiré Nisard">Désiré Nisard</a> <br /> 40. <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a> </p> </div></td></tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:80px; background:#CCFFCC;"><a href="/wiki/Liste_des_membres_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_par_date_d%27%C3%A9lection" class="mw-redirect" title="Liste des membres de l&#39;Académie française par date d&#39;élection">Par date<br />d'élection</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#ECFFEC;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li>1821 <a href="/wiki/Abel-Fran%C3%A7ois_Villemain" class="mw-redirect" title="Abel-François Villemain">Abel-François Villemain</a></li> <li>1828 <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Lebrun" title="Pierre-Antoine Lebrun">Pierre-Antoine Lebrun</a></li> <li>1828 <a href="/wiki/Prosper_de_Barante" title="Prosper de Barante">Prosper de Barante</a></li> <li>1829 <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Alphonse de Lamartine</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Philippe-Paul_de_S%C3%A9gur" title="Philippe-Paul de Ségur">Philippe-Paul de Ségur</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Sanson_de_Pongerville" title="Jean-Baptiste Sanson de Pongerville">Jean-Baptiste Sanson de Pongerville</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Victor_Cousin" title="Victor Cousin">Victor Cousin</a></li> <li>1830 <a href="/wiki/Jean-Pons-Guillaume_Viennet" title="Jean-Pons-Guillaume Viennet">Jean-Pons-Guillaume Viennet</a></li> <li>1832 <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Dupin" title="André Dupin">André Dupin</a></li> <li>1833 <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a></li> <li>1834 <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Scribe" title="Eugène Scribe">Eugène Scribe</a></li> <li>1836 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">François Guizot</a></li> <li>1836 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Auguste_Mignet" title="François-Auguste Mignet">François-Auguste Mignet</a></li> <li>1840 <a href="/wiki/Pierre_Flourens" title="Pierre Flourens">Pierre Flourens</a></li> <li>1841 <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a></li> <li>1841 <a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li> <li>1842 <a href="/wiki/%C3%89tienne-Denis_Pasquier" title="Étienne-Denis Pasquier">Étienne-Denis Pasquier</a></li> <li>1842 <a href="/wiki/Henri_Patin" title="Henri Patin">Henri Patin</a></li> <li>1844 <a href="/wiki/Saint-Marc_Girardin" title="Saint-Marc Girardin">Saint-Marc Girardin</a></li> <li>1844 <a href="/wiki/Prosper_M%C3%A9rim%C3%A9e" title="Prosper Mérimée">Prosper Mérimée</a></li> <li>1844 <a href="/wiki/Charles-Augustin_Sainte-Beuve" title="Charles-Augustin Sainte-Beuve">Charles-Augustin Sainte-Beuve</a></li> <li>1845 <a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Alfred de Vigny</a></li> <li>1845 <a href="/wiki/Ludovic_Vitet" title="Ludovic Vitet">Ludovic Vitet</a></li> <li>1846 <a href="/wiki/Charles_de_R%C3%A9musat" title="Charles de Rémusat">Charles de Rémusat</a></li> <li>1847 <a href="/wiki/Adolphe_Simonis_Empis" title="Adolphe Simonis Empis">Adolphe Simonis Empis</a></li> <li>1847 <a href="/wiki/Jean-Jacques_Amp%C3%A8re" title="Jean-Jacques Ampère">Jean-Jacques Ampère</a></li> <li>1849 <a href="/wiki/Paul_de_Noailles" title="Paul de Noailles">Paul de Noailles</a></li> <li>1850 <a href="/wiki/D%C3%A9sir%C3%A9_Nisard" title="Désiré Nisard">Désiré Nisard</a></li> <li>1851 <a href="/wiki/Charles_de_Montalembert" title="Charles de Montalembert">Charles de Montalembert</a></li> <li>1852 <a href="/wiki/Pierre-Antoine_Berryer" title="Pierre-Antoine Berryer">Pierre-Antoine Berryer</a></li> <li>1854 <a href="/wiki/F%C3%A9lix_Dupanloup" title="Félix Dupanloup">Félix Dupanloup</a></li> <li>1854 <a href="/wiki/Ustazade_Silvestre_de_Sacy" title="Ustazade Silvestre de Sacy">Ustazade Silvestre de Sacy</a></li> <li>1855 <a href="/wiki/Ernest_Legouv%C3%A9" title="Ernest Legouvé">Ernest Legouvé</a></li> <li>1855 <a href="/wiki/Victor_de_Broglie_(1785-1870)" title="Victor de Broglie (1785-1870)">Victor de Broglie</a></li> <li>1855 <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Ponsard" title="François Ponsard">François Ponsard</a></li> <li>1856 <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Biot" title="Jean-Baptiste Biot">Jean-Baptiste Biot</a></li> <li>1856 <a href="/wiki/Alfred_de_Falloux" title="Alfred de Falloux">Alfred de Falloux</a></li> <li>1857 <a href="/wiki/%C3%89mile_Augier" title="Émile Augier">Émile Augier</a></li> <li>1858 <a href="/wiki/Victor_de_Laprade" title="Victor de Laprade">Victor de Laprade</a></li> <li>1858 <a href="/wiki/Jules_Sandeau" title="Jules Sandeau">Jules Sandeau</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table><table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Gouvernements_Barrot_I_et_II" title="Modèle:Palette Gouvernements Barrot I et II"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Gouvernements_Barrot_I_et_II&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Gouvernements <a href="/wiki/Gouvernement_Odilon_Barrot_(1)" title="Gouvernement Odilon Barrot (1)">Odilon <span class="nowrap">Barrot <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></span></a> et <a href="/wiki/Gouvernement_Odilon_Barrot_(2)" title="Gouvernement Odilon Barrot (2)"><abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a> <small> (20 décembre 1848 - 30 octobre 1849)</small></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="background:#E5E5E5" colspan="3">Sous la présidence de <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III">Louis-Napoléon Bonaparte</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_la_Justice" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français de la Justice">Justice</a></th> <td class="navbox-list" style="background:#ECECFF; text-align:left;"><a href="/wiki/Odilon_Barrot" title="Odilon Barrot">Odilon Barrot</a></td> <td class="navbox-image" rowspan="9" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif/80px-Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif" decoding="async" width="80" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif/120px-Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif/160px-Grand_sceau_de_la_R%C3%A9publique_Fran%C3%A7aise_image001.gif 2x" data-file-width="317" data-file-height="317" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Barrot.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Barrot.jpg/80px-Barrot.jpg" decoding="async" width="80" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Barrot.jpg/120px-Barrot.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Barrot.jpg/160px-Barrot.jpg 2x" data-file-width="295" data-file-height="349" /></a></span><br /><b><a href="/wiki/Odilon_Barrot" title="Odilon Barrot">Odilon Barrot</a></b><br />Président du Conseil</td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res" title="Liste des ministres français des Affaires étrangères">Affaires étrangères</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background:white; text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89douard_Drouyn_de_Lhuys" title="Édouard Drouyn de Lhuys">Édouard Drouyn de Lhuys</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Alexis de Tocqueville</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_des_Finances" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français des Finances">Finances</a></th> <td class="navbox-list" style="background:#ECECFF; text-align:left;"><a href="/wiki/Hippolyte_Passy" title="Hippolyte Passy">Hippolyte Passy</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_l%27Int%C3%A9rieur" title="Liste des ministres français de l&#39;Intérieur">Intérieur</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background:white; text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/L%C3%A9on_de_Maleville" title="Léon de Maleville">Léon de Maleville</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%A9on_Faucher" title="Léon Faucher">Léon Faucher</a></li> <li><a href="/wiki/Jules_Dufaure" title="Jules Dufaure">Jules Dufaure</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_des_Travaux_publics" title="Liste des ministres français des Travaux publics">Travaux publics</a></th> <td class="navbox-list" style="background:#ECECFF; text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/L%C3%A9on_Faucher" title="Léon Faucher">Léon Faucher</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9obald_de_Lacrosse" title="Théobald de Lacrosse">Théobald de Lacrosse</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_la_Marine_et_des_Colonies" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français de la Marine et des Colonies">Marine</a> et <a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_la_Marine_et_des_Colonies" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français de la Marine et des Colonies">Colonies</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background:white; text-align:left;"><a href="/wiki/Victor_Destutt_de_Tracy" title="Victor Destutt de Tracy">Victor Destutt de Tracy</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_la_D%C3%A9fense" title="Liste des ministres français de la Défense">Guerre</a></th> <td class="navbox-list" style="background:#ECECFF; text-align:left;"><a href="/wiki/Joseph_Marcellin_Rulli%C3%A8re" title="Joseph Marcellin Rullière">Joseph Marcellin Rulhières</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_l%27%C3%89ducation_nationale" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français de l&#39;Éducation nationale">Instruction publique</a> et <a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_des_Cultes/Affaires_eccl%C3%A9siastiques" class="mw-redirect" title="Liste des ministres français des Cultes/Affaires ecclésiastiques">Cultes</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background:white; text-align:left;"><a href="/wiki/Alfred_de_Falloux" title="Alfred de Falloux">Alfred de Falloux</a></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:335px"><a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_de_l%27Agriculture" title="Liste des ministres français de l&#39;Agriculture">Agriculture</a> et <a href="/wiki/Liste_des_ministres_fran%C3%A7ais_du_Commerce" title="Liste des ministres français du Commerce">Commerce</a></th> <td class="navbox-list" style="background:#ECECFF; text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Jacques_Alexandre_Bixio" title="Jacques Alexandre Bixio">Jacques Alexandre Bixio</a></li> <li><a href="/wiki/Louis_Buffet" title="Louis Buffet">Louis Buffet</a></li> <li><a href="/wiki/Victor_Lanjuinais" title="Victor Lanjuinais">Victor Lanjuinais</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="3"><small>(<a href="/wiki/Gouvernement_du_g%C3%A9n%C3%A9ral_Cavaignac" title="Gouvernement du général Cavaignac">&#8592; CAVAIGNAC</a>) Gouvernement précédent •••• Gouvernement suivant (<a href="/wiki/Gouvernement_Alphonse_Henri_d%27Hautpoul" title="Gouvernement Alphonse Henri d&#39;Hautpoul">HAUTPOUL &#8594;</a>)</small></td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Philosophie" title="Portail de la philosophie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Portal_Philosophy_Icon.svg/24px-Portal_Philosophy_Icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Portal_Philosophy_Icon.svg/36px-Portal_Philosophy_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Portal_Philosophy_Icon.svg/48px-Portal_Philosophy_Icon.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Philosophie" title="Portail:Philosophie">Portail de la philosophie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Lib%C3%A9ralisme" title="Portail du libéralisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg/24px-Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg/36px-Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg/48px-Noto_Emoji_v2.034_1f5fd.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Lib%C3%A9ralisme" title="Portail:Libéralisme">Portail du libéralisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Conservatisme" title="Portail du conservatisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg/22px-Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg/33px-Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg/45px-Darkblue_flag_waving-gray_pole.svg.png 2x" data-file-width="249" data-file-height="268" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Conservatisme" title="Portail:Conservatisme">Portail du conservatisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Portail de l’Académie française"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg/36px-Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg" decoding="async" width="36" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg/53px-Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg/71px-Institut_de_France_-_Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise_et_pont_des_Arts.jpg 2x" data-file-width="2125" data-file-height="1445" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Portail:Académie française">Portail de l’Académie française</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Politique_fran%C3%A7aise" title="Portail de la politique française"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg/29px-H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg" decoding="async" width="29" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg/44px-H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg/58px-H%C3%A9micycle_2_Palais_Bourbon_scropped_and_smaller.jpg 2x" data-file-width="992" data-file-height="753" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Politique_fran%C3%A7aise" title="Portail:Politique française">Portail de la politique française</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Historiographie" title="Portail de l’historiographie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/24px-Bede-crop.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/36px-Bede-crop.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bede-crop.png/48px-Bede-crop.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="150" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Historiographie" title="Portail:Historiographie">Portail de l’historiographie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Prison" title="Portail de la prison"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Prisonbars.jpg/37px-Prisonbars.jpg" decoding="async" width="37" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Prisonbars.jpg/56px-Prisonbars.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Prisonbars.jpg/75px-Prisonbars.jpg 2x" data-file-width="330" data-file-height="213" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Prison" title="Portail:Prison">Portail de la prison</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail de la France au XIXe&#160;siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/30px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg" decoding="async" width="30" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/45px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/60px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg 2x" data-file-width="10128" data-file-height="8103" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail:France au XIXe siècle">Portail de la France au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐ext.codfw.main‐5b58c755bd‐775nq Cached time: 20250228134541 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.210 seconds Real time usage: 1.604 seconds Preprocessor visited node count: 11617/1000000 Post‐expand include size: 393837/2097152 bytes Template argument size: 95455/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 36/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 59414/5000000 bytes Lua time usage: 0.669/10.000 seconds Lua memory usage: 9320746/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 43/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1330.707 1 -total 53.82% 716.212 1 Modèle:Infobox_Biographie2 9.63% 128.208 1 Modèle:Liens 8.58% 114.232 1 Modèle:Références_nombreuses 8.11% 107.933 1 Modèle:Références 6.29% 83.665 1 Modèle:Palette 4.27% 56.782 1 Modèle:Portail 3.62% 48.154 6 Modèle:Méta_palette_de_navigation 3.41% 45.379 22 Modèle:Ouvrage 2.81% 37.395 2 Modèle:Méta_bandeau_de_note --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:46153:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250228134541 and revision id 221347694. Rendering was triggered because: page-edit --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;oldid=221347694">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;oldid=221347694</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Alexis_de_Tocqueville" title="Catégorie:Alexis de Tocqueville">Alexis de Tocqueville</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Nom_de_convenance" title="Catégorie:Nom de convenance">Nom de convenance</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Philosophe_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Philosophe français du XIXe siècle">Philosophe français du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89crivain_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Écrivain français du XIXe siècle">Écrivain français du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Comte_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Comte français du XIXe siècle">Comte français du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Historien_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Historien français du XIXe siècle">Historien français du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Juriste_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Juriste français du XIXe siècle">Juriste français du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnalit%C3%A9_lib%C3%A9rale_fran%C3%A7aise" title="Catégorie:Personnalité libérale française">Personnalité libérale française</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89crivain_normand" title="Catégorie:Écrivain normand">Écrivain normand</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ministre_de_la_Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique" title="Catégorie:Ministre de la Deuxième République">Ministre de la Deuxième République</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ministre_fran%C3%A7ais_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res" title="Catégorie:Ministre français des Affaires étrangères">Ministre français des Affaires étrangères</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9put%C3%A9_de_la_monarchie_de_Juillet" title="Catégorie:Député de la monarchie de Juillet">Député de la monarchie de Juillet</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_de_l%27Assembl%C3%A9e_constituante_de_1848" title="Catégorie:Membre de l&#039;Assemblée constituante de 1848">Membre de l&#039;Assemblée constituante de 1848</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9put%C3%A9_de_la_Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique_fran%C3%A7aise" title="Catégorie:Député de la Deuxième République française">Député de la Deuxième République française</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9put%C3%A9_de_la_Manche" title="Catégorie:Député de la Manche">Député de la Manche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Conseiller_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_la_Manche" title="Catégorie:Conseiller général de la Manche">Conseiller général de la Manche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Pr%C3%A9sident_du_conseil_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_la_Manche" title="Catégorie:Président du conseil général de la Manche">Président du conseil général de la Manche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Philosophe_politique_fran%C3%A7ais" title="Catégorie:Philosophe politique français">Philosophe politique français</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Philosophe_catholique" title="Catégorie:Philosophe catholique">Philosophe catholique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Fondateur_de_la_sociologie" title="Catégorie:Fondateur de la sociologie">Fondateur de la sociologie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Th%C3%A9oricien_des_prisons" title="Catégorie:Théoricien des prisons">Théoricien des prisons</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_de_l%27Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Catégorie:Membre de l&#039;Académie française">Membre de l&#039;Académie française</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_de_l%27Acad%C3%A9mie_de_Caen" title="Catégorie:Membre de l&#039;Académie de Caen">Membre de l&#039;Académie de Caen</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_de_l%27Acad%C3%A9mie_des_sciences_morales_et_politiques" title="Catégorie:Membre de l&#039;Académie des sciences morales et politiques">Membre de l&#039;Académie des sciences morales et politiques</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Membre_du_Comit%C3%A9_des_travaux_historiques_et_scientifiques" title="Catégorie:Membre du Comité des travaux historiques et scientifiques">Membre du Comité des travaux historiques et scientifiques</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Chevalier_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur" title="Catégorie:Chevalier de la Légion d&#039;honneur">Chevalier de la Légion d&#039;honneur</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Laur%C3%A9at_du_prix_Montyon" title="Catégorie:Lauréat du prix Montyon">Lauréat du prix Montyon</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Auteur_publi%C3%A9_dans_la_Biblioth%C3%A8que_de_la_Pl%C3%A9iade" title="Catégorie:Auteur publié dans la Bibliothèque de la Pléiade">Auteur publié dans la Bibliothèque de la Pléiade</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnalit%C3%A9_li%C3%A9e_%C3%A0_Metz" title="Catégorie:Personnalité liée à Metz">Personnalité liée à Metz</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Naissance_en_juillet_1805" title="Catégorie:Naissance en juillet 1805">Naissance en juillet 1805</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Naissance_dans_l%27ancien_1er_arrondissement_de_Paris" title="Catégorie:Naissance dans l&#039;ancien 1er arrondissement de Paris">Naissance dans l&#039;ancien 1er arrondissement de Paris</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9c%C3%A8s_en_avril_1859" title="Catégorie:Décès en avril 1859">Décès en avril 1859</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9c%C3%A8s_%C3%A0_53_ans" title="Catégorie:Décès à 53 ans">Décès à 53 ans</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9c%C3%A8s_%C3%A0_Cannes" title="Catégorie:Décès à Cannes">Décès à Cannes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9c%C3%A8s_dans_le_Var_(1790-1860)" title="Catégorie:Décès dans le Var (1790-1860)">Décès dans le Var (1790-1860)</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Mort_de_la_tuberculose" title="Catégorie:Mort de la tuberculose">Mort de la tuberculose</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnalit%C3%A9_inhum%C3%A9e_dans_la_Manche" title="Catégorie:Personnalité inhumée dans la Manche">Personnalité inhumée dans la Manche</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P569" title="Catégorie:Page utilisant P569">Page utilisant P569</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P570" title="Catégorie:Page utilisant P570">Page utilisant P570</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P20" title="Catégorie:Page utilisant P20">Page utilisant P20</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P119" title="Catégorie:Page utilisant P119">Page utilisant P119</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1477" title="Catégorie:Page utilisant P1477">Page utilisant P1477</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P27" title="Catégorie:Page utilisant P27">Page utilisant P27</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P551" title="Catégorie:Page utilisant P551">Page utilisant P551</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P69" title="Catégorie:Page utilisant P69">Page utilisant P69</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P106" title="Catégorie:Page utilisant P106">Page utilisant P106</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P53" title="Catégorie:Page utilisant P53">Page utilisant P53</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P22" title="Catégorie:Page utilisant P22">Page utilisant P22</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P25" title="Catégorie:Page utilisant P25">Page utilisant P25</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3373" title="Catégorie:Page utilisant P3373">Page utilisant P3373</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P26" title="Catégorie:Page utilisant P26">Page utilisant P26</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P463" title="Catégorie:Page utilisant P463">Page utilisant P463</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P737" title="Catégorie:Page utilisant P737">Page utilisant P737</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P166" title="Catégorie:Page utilisant P166">Page utilisant P166</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P485" title="Catégorie:Page utilisant P485">Page utilisant P485</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P800" title="Catégorie:Page utilisant P800">Page utilisant P800</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P39" title="Catégorie:Page utilisant P39">Page utilisant P39</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_l%27infobox_Biographie2_avec_la_charte_%C3%A9crivain" title="Catégorie:Article utilisant l&#039;infobox Biographie2 avec la charte écrivain">Article utilisant l&#039;infobox Biographie2 avec la charte écrivain</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P18" title="Catégorie:Page utilisant P18">Page utilisant P18</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_l%27infobox_Biographie2" title="Catégorie:Article utilisant l&#039;infobox Biographie2">Article utilisant l&#039;infobox Biographie2</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_souhait%C3%A9e" title="Catégorie:Article à référence souhaitée">Article à référence souhaitée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_diff%C3%A9rent_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ouvrages_%C3%A0_trier" title="Catégorie:Ouvrages à trier">Ouvrages à trier</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5362" title="Catégorie:Page utilisant P5362">Page utilisant P5362</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5390" title="Catégorie:Page utilisant P5390">Page utilisant P5390</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P2383" title="Catégorie:Page utilisant P2383">Page utilisant P2383</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4491" title="Catégorie:Page utilisant P4491">Page utilisant P4491</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_recherche" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la recherche">Page pointant vers des bases relatives à la recherche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P11152" title="Catégorie:Page utilisant P11152">Page utilisant P11152</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P701" title="Catégorie:Page utilisant P701">Page utilisant P701</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1045" title="Catégorie:Page utilisant P1045">Page utilisant P1045</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_vie_publique" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la vie publique">Page pointant vers des bases relatives à la vie publique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4717" title="Catégorie:Page utilisant P4717">Page utilisant P4717</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la littérature">Page pointant vers des bases relatives à la littérature</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5375" title="Catégorie:Page utilisant P5375">Page utilisant P5375</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1977" title="Catégorie:Page utilisant P1977">Page utilisant P1977</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_au_spectacle" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives au spectacle">Page pointant vers des bases relatives au spectacle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P10780" title="Catégorie:Page utilisant P10780">Page utilisant P10780</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_plusieurs_domaines" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines">Page pointant vers des bases relatives à plusieurs domaines</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5491" title="Catégorie:Page utilisant P5491">Page utilisant P5491</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_bande_dessin%C3%A9e" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée">Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4823" title="Catégorie:Page utilisant P4823">Page utilisant P4823</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7902" title="Catégorie:Page utilisant P7902">Page utilisant P7902</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4223" title="Catégorie:Page utilisant P4223">Page utilisant P4223</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7982" title="Catégorie:Page utilisant P7982">Page utilisant P7982</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3222" title="Catégorie:Page utilisant P3222">Page utilisant P3222</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7666" title="Catégorie:Page utilisant P7666">Page utilisant P7666</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Philosophie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Philosophie/Articles liés">Portail:Philosophie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_humaines_et_sociales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés">Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Lib%C3%A9ralisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Libéralisme/Articles liés">Portail:Libéralisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Politique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Politique/Articles liés">Portail:Politique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Conservatisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Conservatisme/Articles liés">Portail:Conservatisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Académie française/Articles liés">Portail:Académie française/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Langues/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Langues/Articles liés">Portail:Langues/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France/Articles liés">Portail:France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Politique_fran%C3%A7aise/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Politique française/Articles liés">Portail:Politique française/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Historiographie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Historiographie/Articles liés">Portail:Historiographie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Prison/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Prison/Articles liés">Portail:Prison/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France au XIXe siècle/Articles liés">Portail:France au XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XIXe siècle/Articles liés">Portail:XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_contemporaine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque contemporaine/Articles liés">Portail:Époque contemporaine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Wikip%C3%A9dia:Article_biographique" title="Catégorie:Wikipédia:Article biographique">Wikipédia:Article biographique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Culture_et_arts" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts">Portail:Biographie/Articles liés/Culture et arts</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Politique" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Politique">Portail:Biographie/Articles liés/Politique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Sciences" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Sciences">Portail:Biographie/Articles liés/Sciences</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biographie/Articles_li%C3%A9s/Entreprises" title="Catégorie:Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises">Portail:Biographie/Articles liés/Entreprises</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:D%C3%A9c%C3%A8s_dans_le_Var_(1790-1860)_(dans_le_d%C3%A9partement_actuel_des_Alpes-Maritimes)" title="Catégorie:Décès dans le Var (1790-1860) (dans le département actuel des Alpes-Maritimes)">Décès dans le Var (1790-1860) (dans le département actuel des Alpes-Maritimes)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 21 décembre 2024 à 19:16.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Alexis_de_Tocqueville" title="Spécial:Citer/Alexis de Tocqueville">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexis_de_Tocqueville&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Alexis de Tocqueville</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>75 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.next-686d4cfb95-5t4b5","wgBackendResponseTime":263,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.210","walltime":"1.604","ppvisitednodes":{"value":11617,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":393837,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":95455,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":36,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":59414,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":43,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1330.707 1 -total"," 53.82% 716.212 1 Modèle:Infobox_Biographie2"," 9.63% 128.208 1 Modèle:Liens"," 8.58% 114.232 1 Modèle:Références_nombreuses"," 8.11% 107.933 1 Modèle:Références"," 6.29% 83.665 1 Modèle:Palette"," 4.27% 56.782 1 Modèle:Portail"," 3.62% 48.154 6 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 3.41% 45.379 22 Modèle:Ouvrage"," 2.81% 37.395 2 Modèle:Méta_bandeau_de_note"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.669","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9320746,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.codfw.main-5b58c755bd-775nq","timestamp":"20250228134541","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Alexis de Tocqueville","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Alexis_de_Tocqueville","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q140694","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q140694","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-01-15T06:03:54Z","dateModified":"2024-12-21T18:16:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/72\/Alexis_de_Tocqueville_%28Th%C3%A9odore_Chass%C3%A9riau_-_Versailles%29.jpg","headline":"philosophe politique, homme politique, historien, pr\u00e9curseur de la sociologie et \u00e9crivain fran\u00e7ais"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10