CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Mark Twain - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"1b94acca-d62e-4b69-ba79-544e8ca0a87a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Mark_Twain","wgTitle":"Mark Twain","wgCurRevisionId":68324538,"wgRevisionId":68324538,"wgArticleId":15019,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2021","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Amerikaans schrijver","Amerikaans vrijmetselaar","Pseudoniem","Auteur in het publiek domein","Amerikaans agnost"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Mark_Twain","wgRelevantArticleId":15019,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[], "wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7245","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={ "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages", "ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1684"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1123"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg/640px-Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="898"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Mark Twain - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Mark_Twain rootpage-Mark_Twain skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Hoofdmenu </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z">Hoofdpagina</a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie">Vind een artikel</a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/30_november">Vandaag</a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage">Etalage</a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles">Categorieën</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r">Recente wijzigingen</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas">Nieuwe artikelen</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x">Willekeurige pagina</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden">Gebruikersportaal</a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus">Snelcursus</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki">Hulp en contact</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"> Zoeken </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Uiterlijk </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class="">Doneren</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Mark+Twain" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class="">Account aanmaken</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Mark+Twain" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class="">Aanmelden</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Persoonlijke hulpmiddelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl">Doneren</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Mark+Twain" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."> Account aanmaken</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Mark+Twain" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"> Aanmelden</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken">meer lezen</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y">Bijdragen</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n">Overleg</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Biografie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Biografie"> <div class="vector-toc-text"> 1 Biografie </div> </a> <button aria-controls="toc-Biografie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Biografie-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Biografie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Jeugd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeugd"> <div class="vector-toc-text"> 1.1 Jeugd </div> </a> <ul id="toc-Jeugd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reizen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reizen"> <div class="vector-toc-text"> 1.2 Reizen </div> </a> <ul id="toc-Reizen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Huwelijk_en_kinderen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Huwelijk_en_kinderen"> <div class="vector-toc-text"> 1.3 Huwelijk en kinderen </div> </a> <ul id="toc-Huwelijk_en_kinderen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Latere_leven_en_overlijden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Latere_leven_en_overlijden"> <div class="vector-toc-text"> 1.4 Latere leven en overlijden </div> </a> <ul id="toc-Latere_leven_en_overlijden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Leven_als_schrijver" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Leven_als_schrijver"> <div class="vector-toc-text"> 2 Leven als schrijver </div> </a> <button aria-controls="toc-Leven_als_schrijver-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Leven als schrijver-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Leven_als_schrijver-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Overzicht_loopbaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Overzicht_loopbaan"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Overzicht loopbaan </div> </a> <ul id="toc-Overzicht_loopbaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vroege_journalistiek_en_reisverhalen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vroege_journalistiek_en_reisverhalen"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Vroege journalistiek en reisverhalen </div> </a> <ul id="toc-Vroege_journalistiek_en_reisverhalen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tom_Sawyer_en_Huckleberry_Finn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tom_Sawyer_en_Huckleberry_Finn"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Tom Sawyer en Huckleberry Finn </div> </a> <ul id="toc-Tom_Sawyer_en_Huckleberry_Finn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Latere_geschriften" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Latere_geschriften"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Latere geschriften </div> </a> <ul id="toc-Latere_geschriften-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Financiën,_wetenschap_en_uitvindingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Financiën,_wetenschap_en_uitvindingen"> <div class="vector-toc-text"> 3 Financiën, wetenschap en uitvindingen </div> </a> <ul id="toc-Financiën,_wetenschap_en_uitvindingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vriendschappen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Vriendschappen"> <div class="vector-toc-text"> 4 Vriendschappen </div> </a> <ul id="toc-Vriendschappen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Politieke_en_religieuze_opvattingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Politieke_en_religieuze_opvattingen"> <div class="vector-toc-text"> 5 Politieke en religieuze opvattingen </div> </a> <button aria-controls="toc-Politieke_en_religieuze_opvattingen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Politieke en religieuze opvattingen-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Politieke_en_religieuze_opvattingen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Verandering_van_inzichten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Verandering_van_inzichten"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Verandering van inzichten </div> </a> <ul id="toc-Verandering_van_inzichten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Anti-imperialisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Anti-imperialisme"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Anti-imperialisme </div> </a> <ul id="toc-Anti-imperialisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pacifist_of_revolutionair?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pacifist_of_revolutionair?"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Pacifist of revolutionair? </div> </a> <ul id="toc-Pacifist_of_revolutionair?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afschaffing_van_de_slavernij,_emancipatie_en_antiracisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afschaffing_van_de_slavernij,_emancipatie_en_antiracisme"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Afschaffing van de slavernij, emancipatie en antiracisme </div> </a> <ul id="toc-Afschaffing_van_de_slavernij,_emancipatie_en_antiracisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vrouwenrechten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vrouwenrechten"> <div class="vector-toc-text"> 5.5 Vrouwenrechten </div> </a> <ul id="toc-Vrouwenrechten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oorspronkelijke_Amerikanen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Oorspronkelijke_Amerikanen"> <div class="vector-toc-text"> 5.6 Oorspronkelijke Amerikanen </div> </a> <ul id="toc-Oorspronkelijke_Amerikanen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vakbonden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vakbonden"> <div class="vector-toc-text"> 5.7 Vakbonden </div> </a> <ul id="toc-Vakbonden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vivisectie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vivisectie"> <div class="vector-toc-text"> 5.8 Vivisectie </div> </a> <ul id="toc-Vivisectie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Religie"> <div class="vector-toc-text"> 5.9 Religie </div> </a> <ul id="toc-Religie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vrijmetselarij" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vrijmetselarij"> <div class="vector-toc-text"> 5.10 Vrijmetselarij </div> </a> <ul id="toc-Vrijmetselarij-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Nalatenschap" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nalatenschap"> <div class="vector-toc-text"> 6 Nalatenschap </div> </a> <ul id="toc-Nalatenschap-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pseudoniemen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pseudoniemen"> <div class="vector-toc-text"> 7 Pseudoniemen </div> </a> <ul id="toc-Pseudoniemen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografie"> <div class="vector-toc-text"> 8 Bibliografie </div> </a> <ul id="toc-Bibliografie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> 9 Zie ook </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> 10 Externe links </div> </a> <button aria-controls="toc-Externe_links-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Externe links-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Academische_studies" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Academische_studies"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Academische studies </div> </a> <ul id="toc-Academische_studies-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Leven" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Leven"> <div class="vector-toc-text"> 10.2 Leven </div> </a> <ul id="toc-Leven-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Andere" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Andere"> <div class="vector-toc-text"> 10.3 Andere </div> </a> <ul id="toc-Andere-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Inhoudsopgave omschakelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Mark Twain</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 155 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-155" aria-hidden="true" > 155 talen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-alt mw-list-item"><a href="https://alt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Zuid-Altaïsch" lang="alt" hreflang="alt" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Алтай тил" data-language-local-name="Zuid-Altaïsch" class="interlanguage-link-target">Алтай тил</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8A%AD_%E1%89%B5%E1%8B%8C%E1%8B%AD%E1%8A%95" title="ማርክ ትዌይን – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="ማርክ ትዌይን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83_%D8%AA%D9%88%D9%8A%D9%86" title="مارك توين – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مارك توين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83_%D8%AA%D9%88%D9%8A%D9%86" title="مارك توين – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مارك توين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95_%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A7%B1%E0%A7%87%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="মাৰ্ক টোৱেইন – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="মাৰ্ক টোৱেইন" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target">Kotava</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mark_Tven" title="Mark Tven – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Mark Tven" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D8%AA%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="مارک تواین – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="مارک تواین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Balinees" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Balinees" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Marks_Tvens" title="Marks Tvens – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Marks Tvens" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D1%8D%D0%BD" title="Марк Твэн – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Марк Твэн" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D1%8D%D0%BD" title="Марк Твэн – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Марк Твэн" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="Bislama" class="interlanguage-link-target">Bislama</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95_%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="মার্ক টোয়েইন – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মার্ক টোয়েইন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D8%AA%D9%88%DB%8C%D9%86" title="مارک توین – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مارک توین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Mark_Tven" title="Mark Tven – Krim-Tataars" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Mark Tven" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Krim-Tataars" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%BA_%CE%A4%CE%BF%CF%85%CE%B1%CE%AF%CE%B7%CE%BD" title="Μαρκ Τουαίην – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Μαρκ Τουαίην" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D8%AA%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="مارک تواین – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مارک تواین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95_%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%87%E0%AA%A8" title="માર્ક ટ્વેઇન – Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="માર્ક ટ્વેઇન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Gujarati" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%A8%D7%A7_%D7%98%D7%95%D7%95%D7%99%D7%99%D7%9F" title="מארק טוויין – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="מארק טוויין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%88%E0%A4%A8" title="मार्क ट्वैन – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मार्क ट्वैन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AF_%D5%8F%D5%BE%D5%A5%D5%B6" title="Մարկ Տվեն – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մարկ Տվեն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9E%E3%83%BC%E3%82%AF%E3%83%BB%E3%83%88%E3%82%A6%E3%82%A7%E3%82%A4%E3%83%B3" title="マーク・トウェイン – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="マーク・トウェイン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/.mark.tyuein." title=".mark.tyuein. – Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title=".mark.tyuein." data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%99_%E1%83%A2%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98" title="მარკ ტვენი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მარკ ტვენი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Karakalpaks" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Karakalpaks" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Kabylisch" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabylisch" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Kabardisch" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="Kabardisch" class="interlanguage-link-target">Адыгэбзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%8D_%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B3%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D" title="ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A7%88%ED%81%AC_%ED%8A%B8%EC%9B%A8%EC%9D%B8" title="마크 트웨인 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="마크 트웨인" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Lezgisch" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgisch" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Marks_Tvens" title="Marks Tvens – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Marks Tvens" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target">Олык марий</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%95%E0%B5%8D_%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%AF%E0%B4%BF%E0%B5%BB" title="മാർക് ട്വയിൻ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മാർക് ട്വയിൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%A8" title="मार्क ट्वेन – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="मार्क ट्वेन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – West-Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="West-Mari" class="interlanguage-link-target">Кырык мары</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Mirandees" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandees" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%81%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%BD%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8" title="မာ့ခ်တွိန်း – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="မာ့ခ်တွိန်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Erzja" class="interlanguage-link-target">Эрзянь</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%A8" title="मार्क ट्वेन – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="मार्क ट्वेन" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%A8" title="मार्क ट्वेन – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="मार्क ट्वेन" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target">Livvinkarjala</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Maark_Tiweeyn" title="Maark Tiweeyn – Afaan Oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Maark Tiweeyn" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Afaan Oromo" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%95_%E0%A8%9F%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%A8" title="ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਾਰਕ ਟਵੇਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%B9%D9%88%DB%8C%D9%86" title="مارک ٹوین – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="مارک ٹوین" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%BC%D9%88%DB%90%D9%86" title="مارک ټوېن – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مارک ټوېن" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Марк Твейн – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Марк Твейн" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%A0_%E1%B1%9B%E1%B1%A3%E1%B1%9F%E1%B1%AD%E1%B1%A4%E1%B1%B1" title="ᱢᱟᱨᱠ ᱛᱣᱟᱭᱤᱱ – Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱢᱟᱨᱠ ᱛᱣᱟᱭᱤᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Samuel_Langhorne_Clemens" title="Samuel Langhorne Clemens – Saterfries" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Samuel Langhorne Clemens" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterfries" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Silezisch" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezisch" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%9F%E0%AF%81%E0%AE%B5%E0%AF%86%E0%AE%AF%E0%AF%8D%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="மார்க் டுவெய்ன் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மார்க் டுவெய்ன்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%AF%E0%B0%BF%E0%B0%A8%E0%B1%8D" title="మార్క్ ట్వేయిన్ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="మార్క్ ట్వేయిన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%81_%E0%B8%97%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%99" title="มาร์ก ทเวน – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="มาร์ก ทเวน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Toevaans" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="Toevaans" class="interlanguage-link-target">Тыва дыл</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Oedmoerts" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="Oedmoerts" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A2%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Марк Твен – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Марк Твен" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%B9%D9%88%DB%8C%D9%86" title="مارک ٹوین – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مارک ٹوین" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Mark_Tven" title="Mark Tven – Wepsisch" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Mark Tven" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Wepsisch" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%A9%AC%E5%85%8B%C2%B7%E5%90%90%E6%B8%A9" title="马克·吐温 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="马克·吐温" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%99_%E1%83%A2%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98" title="მარკ ტვენი – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მარკ ტვენი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%A8%D7%A7_%D7%98%D7%95%D7%95%D7%99%D7%99%D7%9F" title="מארק טוויין – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מארק טוויין" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%A9%AC%E5%85%8B%C2%B7%E5%90%90%E6%B8%A9" title="马克·吐温 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="马克·吐温" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain" title="Mark Twain – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Mark Twain" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E5%85%8B%E5%90%90%E6%BA%AB" title="馬克吐溫 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="馬克吐溫" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7245#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mark_Twain" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c">Artikel</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Mark_Twain" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t">Overleg</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Nederlands </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mark_Twain">Lezen</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v">Bewerken</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e">Brontekst bewerken</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h">Geschiedenis weergeven</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Hulpmiddelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Mark_Twain">Lezen</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v">Bewerken</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e">Brontekst bewerken</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=history">Geschiedenis weergeven</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Mark_Twain" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j">Links naar deze pagina</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Mark_Twain" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k">Gerelateerde wijzigingen</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u">Bestand uploaden</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q">Speciale pagina's</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&oldid=68324538" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina">Permanente koppeling</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=info" title="Meer informatie over deze pagina">Paginagegevens</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Mark_Twain&id=68324538&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren">Deze pagina citeren</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FMark_Twain">Verkorte URL verkrijgen</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FMark_Twain">QR-code downloaden</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Mark+Twain">Boek aanmaken</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Mark_Twain&action=show-download-screen">Downloaden als PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p">Afdrukversie</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Mark_Twain" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://nl.wikiquote.org/wiki/Mark_Twain" hreflang="nl">Wikiquote</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Auteur:Mark_Twain" hreflang="nl">Wikisource</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7245" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g">Wikidata-item</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#FFFACD; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Mark Twain </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><a href="/wiki/Bestand:Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Mark Twain (1907), foto door A.F. Bradley" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg/266px-Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg" decoding="async" width="266" height="373" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg/399px-Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg/532px-Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg 2x" data-file-width="756" data-file-height="1061" /></a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">Mark Twain (1907), foto door <a href="/w/index.php?title=A.F._Bradley&action=edit&redlink=1" class="new" title="A.F. Bradley (de pagina bestaat niet)">A.F. Bradley</a></div> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#FFFACD; color:inherit; text-align:center;" colspan="3">Algemene informatie </th></tr> <tr> <th>Volledige naam </th> <td colspan="2">Samuel Langhorne Clemens </td></tr> <tr> <th>Pseudoniem(en) </th> <td colspan="2">Mark Twain </td></tr> <tr> <th>Geboren </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/30_november" title="30 november">30 november</a> <a href="/wiki/1835" title="1835">1835</a> </td></tr> <tr> <th>Geboorteplaats </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Florida_(Missouri)" title="Florida (Missouri)">Florida</a> </td></tr> <tr> <th>Overleden </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/21_april" title="21 april">21 april</a> <a href="/wiki/1910" title="1910">1910</a> </td></tr> <tr> <th>Overlijdensplaats </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Redding_(Connecticut)" title="Redding (Connecticut)">Redding</a> </td></tr> <tr> <th>Land </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a> </td></tr> <tr> <th>Handtekening </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Bestand:Mark_Twain_Signatures-2.svg" class="mw-file-description" title="Handtekening"><img alt="Handtekening" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Mark_Twain_Signatures-2.svg/128px-Mark_Twain_Signatures-2.svg.png" decoding="async" width="128" height="77" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Mark_Twain_Signatures-2.svg/192px-Mark_Twain_Signatures-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Mark_Twain_Signatures-2.svg/256px-Mark_Twain_Signatures-2.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="480" /></a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#FFFACD; color:inherit;" colspan="3">Werk </th></tr> <tr> <th>Jaren actief </th> <td colspan="2">1867–1909 </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Literair_genre" title="Literair genre">Genre</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Roman_(literatuur)" title="Roman (literatuur)">roman</a>, <a href="/wiki/Satire" title="Satire">satire</a>, <a href="/wiki/Essay" title="Essay">essay</a> </td></tr> <tr> <th>Bekende werken </th> <td colspan="2">o.a. <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Tom_Sawyer" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Tom Sawyer">Tom Sawyer</a> <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Huckleberry_Finn" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Huckleberry Finn">Huckleberry Finn</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#FFFACD; color:inherit;" colspan="3"> </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=twai001">Dbnl-profiel</a> </td></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style>(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imdb.com/name/nm0878494/">IMDb-profiel</a> </td></tr> <tr> <td class="infobox-kop notheme center" style="background-color:#FFFACD; color:inherit;" colspan="3"> <table cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;">Portaal  <a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a>   </td> <td class="ta-left"><a href="/wiki/Portaal:Literatuur" title="Portaal:Literatuur">Literatuur</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/260px--Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="260" height="195" data-durationhint="211" data-mwtitle="Mark_Twain_at_Stormfield_(1909).webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Bestand:Mark_Twain_at_Stormfield_(1909).webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm" type="video/webm; codecs="vp9"" data-width="640" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="640" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="192" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="320" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="480" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/f1/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm/Mark_Twain_at_Stormfield_%281909%29.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="480" data-height="360" /></video><figcaption>Mark Twain in een korte film (1909)</figcaption></figure> Samuel Langhorne Clemens (<a href="/wiki/Florida_(Missouri)" title="Florida (Missouri)">Florida (Missouri)</a>, <a href="/wiki/30_november" title="30 november">30 november</a> <a href="/wiki/1835" title="1835">1835</a> – <a href="/wiki/Redding_(Connecticut)" title="Redding (Connecticut)">Redding</a> (Connecticut), <a href="/wiki/21_april" title="21 april">21 april</a> <a href="/wiki/1910" title="1910">1910</a>),<a href="#cite_note-1">[1]</a> beter bekend onder zijn schrijversnaam Mark Twain, was een <a href="/wiki/Amerikaanse_literatuur" title="Amerikaanse literatuur">Amerikaanse schrijver</a> en <a href="/wiki/Komische_literatuur" title="Komische literatuur">humorist</a>. Twain werd vooral bekend door zijn <a href="/wiki/Roman_(literatuur)" title="Roman (literatuur)">romans</a> <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Tom_Sawyer" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Tom Sawyer">De Lotgevallen van Tom Sawyer</a> en <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Huckleberry_Finn" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Huckleberry Finn">De Lotgevallen van Huckleberry Finn</a>, waarvan met name de laatste vaak als <a href="/wiki/Great_American_Novel" title="Great American Novel">Great American Novel</a> ('Grote Amerikaanse roman') wordt aangemerkt.<a href="#cite_note-2">[2]</a> Twain genoot een enorme populariteit bij het publiek. Met zijn scherpzinnigheid en vlijmscherpe <a href="/wiki/Satire" title="Satire">satire</a> oogstte hij lof van zowel critici als collegae. De Amerikaanse schrijver <a href="/wiki/William_Faulkner" title="William Faulkner">William Faulkner</a> noemde Twain "de vader van de <a href="/wiki/Amerikaanse_literatuur" title="Amerikaanse literatuur">Amerikaanse literatuur</a>”.<a href="#cite_note-faulkner-3">[3]</a> Uit zijn werk wordt uitgebreid geciteerd.<a href="#cite_note-4">[4]</a><a href="#cite_note-5">[5]</a> Tijdens zijn leven was hij bevriend met vele hooggeplaatsten, zoals <a href="/wiki/President_van_de_Verenigde_Staten" title="President van de Verenigde Staten">presidenten</a>, wetenschappers, kunstenaars en ondernemers. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biografie">Biografie</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Biografie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Biografie">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeugd">Jeugd</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Jeugd" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Jeugd">brontekst bewerken</a>]</div> Samuel Langhorne Clemens werd geboren in <a href="/wiki/Florida_(Missouri)" title="Florida (Missouri)">Florida</a> in Missouri op 30 november 1835 als zoon van John Marshall Clemens (11 augustus 1798 – 24 maart 1847), een plattelandskoopman uit <a href="/wiki/Tennessee" title="Tennessee">Tennessee</a>, en Jane Lampton Clemens (18 juni 1803 – 27 oktober 1890).<a href="#cite_note-singular-6">[6]</a> Hij was de zesde van zeven kinderen. Slechts drie van zijn broers en zussen overleefden hun kindertijd. Zijn broer Orion leefde van 1825 tot 1897. Zijn broer Henry (1838–1858) kwam op 19-jarige leeftijd om bij een explosie op een rivierboot.<a href="#cite_note-7">[7]</a> Zijn zuster Pamela leefde van 1827 tot 1904. Zijn zuster Margaret (1830–1839) stierf toen Twain drie jaar was en zijn broer Benjamin (1832–1842) overleed drie jaar later. Een andere broer, Pleasant (1828–1829), stierf toen hij nog maar zes maanden was.<a href="#cite_note-8">[8]</a> Het ouderlijk huis werd verplaatst naar het <a href="/wiki/Museum_of_Appalachia" title="Museum of Appalachia">Museum of Appalachia</a>. Toen Twain vier was, verhuisde het gezin naar <a href="/wiki/Hannibal_(Missouri)" title="Hannibal (Missouri)">Hannibal</a>,<a href="#cite_note-9">[9]</a> een havenstad aan de <a href="/wiki/Mississippi_(rivier)" title="Mississippi (rivier)">Mississippi</a>, die de inspiratie leverde voor de fictieve stad St. Petersburg in De Lotgevallen van Tom Sawyer en De Lotgevallen van Huckleberry Finn.<a href="#cite_note-10">[10]</a> In die tijd was Missouri een <a href="/wiki/Slavenstaat" title="Slavenstaat">slavenstaat</a> binnen de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Unie</a> en de jonge Twain raakte vertrouwd met het <a href="/wiki/Slavernij" title="Slavernij">slavernijwezen</a>, een thema dat hij later in zijn schrijven verder uitdiepte. In maart 1847, toen Twain 11 was, stierf zijn vader aan een <a href="/wiki/Longontsteking" title="Longontsteking">longontsteking</a>.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Het jaar daarop werd hij leerling bij een drukkerij. In 1851 begon hij met het werk als <a href="/wiki/Machinezetter" title="Machinezetter">letterzetter</a> en schreef hij artikelen en humoristische verhaaltjes voor de Hannibal Journal, een krant waar zijn broer Orion eigenaar van was. Toen hij 18 was vertrok hij uit Hannibal en hij werkte vervolgens als drukker in <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>, <a href="/wiki/Philadelphia_(Pennsylvania)" title="Philadelphia (Pennsylvania)">Philadelphia</a>, <a href="/wiki/Saint_Louis_(Missouri)" title="Saint Louis (Missouri)">St. Louis</a> en <a href="/wiki/Cincinnati" title="Cincinnati">Cincinnati</a>. Hij werd lid van de <a href="/wiki/Vakbond" title="Vakbond">vakbond</a> en ontwikkelde zichzelf ’s avonds in de openbare bibliotheken, waar hij naar eigen zeggen meer kennis opdeed dan hij op een gewone school zou hebben gedaan.<a href="#cite_note-12">[12]</a> Op zijn tweeëntwintigste keerde hij terug naar Missouri. Tijdens een reis naar <a href="/wiki/New_Orleans_(stad)" title="New Orleans (stad)">New Orleans</a>, stroomafwaarts over de Mississippi, maakte de loods van de <a href="/wiki/Stoomboot" title="Stoomboot">stoomboot</a>, Horace E. Bixby, Twain enthousiast voor een baan als stoombootloods; dat was een royaal betaalde baan met een vast salaris van $250 per maand.<a href="#cite_note-13">[13]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN,2-HARF,16-63.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg/260px-Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg" decoding="async" width="260" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg/390px-Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg/520px-Twain_House_first_floor_library_HABS_CONN%2C2-HARF%2C16-63.jpg 2x" data-file-width="959" data-file-height="670" /></a><figcaption>De bibliotheek in het <a href="/wiki/Mark_Twain_House" title="Mark Twain House">Mark Twain House</a>, die opvalt door een met de hand gesjabloneerde lambrisering, een schouw uit India, rijkelijk versierd behang en een enorme handgesneden schoorsteenmantel, die Twain in Schotland op de kop had getikt. (foto <a href="/w/index.php?title=HABS&action=edit&redlink=1" class="new" title="HABS (de pagina bestaat niet)">HABS</a>)</figcaption></figure> Om te kunnen aanleggen bij de honderden havens en houtopslagplaatsen langs de rivieroevers moest de loods van een rivierboot een uitgebreide kennis hebben over de steeds veranderende rivier. Twain bestudeerde meer dan twee jaar lang 2000 mijl (3200 km) van de Mississippi, voordat hij in 1859 zijn loodsdiploma behaalde. Terwijl hij daarmee bezig was, haalde hij zijn jongere broer Henry over om met hem samen te werken. Henry kwam op 21 juni 1858 om toen de stoomboot waarop hij werkte, de <a href="/wiki/Pennsylvania" title="Pennsylvania">Pennsylvania</a>, explodeerde. Twain had zijn dood een maand daarvoor voorzien in een heldere droom,<a href="#cite_note-14">[14]</a> die zijn belangstelling voor <a href="/wiki/Parapsychologie" title="Parapsychologie">parapsychologie</a> wekte; hij was een van de eerste leden van de <a href="/wiki/Society_for_Psychical_Research" title="Society for Psychical Research">Society for Psychical Research</a>.<a href="#cite_note-15">[15]</a> Twain voelde zich schuldig over de dood van zijn broer en voelde zich daar voor de rest van zijn leven verantwoordelijk voor. Hij bleef op de rivier werken en diende als loods tot in 1861 de <a href="/wiki/Amerikaanse_Burgeroorlog" title="Amerikaanse Burgeroorlog">Amerikaanse Burgeroorlog</a> uitbrak en het verkeer over de Mississippi beperkt werd. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reizen">Reizen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Reizen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Reizen">brontekst bewerken</a>]</div> Missouri was een slavenstaat, werd door velen beschouwd als een deel van het <a href="/wiki/Zuiden" class="mw-redirect" title="Zuiden">Zuiden</a> en nam tijdens de Burgeroorlog zowel deel aan de regering van de <a href="/wiki/Geconfedereerde_Staten_van_Amerika" title="Geconfedereerde Staten van Amerika">Confederatie</a> als aan de <a href="/wiki/Noordelijke_staten" title="Noordelijke staten">federale regering</a>. Jaren later schreef Twain het <a href="/wiki/Korte_verhaal" class="mw-redirect" title="Korte verhaal">korte verhaal</a> <a href="/w/index.php?title=The_Private_History_of_a_Campaign_That_Failed&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Private History of a Campaign That Failed (de pagina bestaat niet)">The Private History of a Campaign That Failed</a> (Het Geheime Verhaal over de Campagne die mislukte), waarin hij beweerde dat hij en zijn vrienden twee weken lang vrijwilliger bij de Confederatie waren geweest, voordat zij hun compagnie ontbonden.<a href="#cite_note-Hannibal-16">[16]</a> Twain voegde zich bij zijn broer Orion, die benoemd was tot secretaris van <a href="/w/index.php?title=James_W._Nye&action=edit&redlink=1" class="new" title="James W. Nye (de pagina bestaat niet)">James W. Nye</a>, de territoriale <a href="/wiki/Gouverneur#Verenigde_Staten" title="Gouverneur">gouverneur</a> van <a href="/wiki/Nevada_(staat)" title="Nevada (staat)">Nevada</a>, en zette zijn koers naar het Westen. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:MTwainAppletonsJournal4July74.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/MTwainAppletonsJournal4July74.jpg/260px-MTwainAppletonsJournal4July74.jpg" decoding="async" width="260" height="348" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/MTwainAppletonsJournal4July74.jpg 1.5x" data-file-width="304" data-file-height="407" /></a><figcaption>Gravure van Twain uit 1874</figcaption></figure> Twain en zijn broer reisden meer dan twee weken met een <a href="/wiki/Postkoets" title="Postkoets">postkoets</a> over de <a href="/wiki/Great_Plains" title="Great Plains">Great Plains</a> en de <a href="/wiki/Rocky_Mountains" title="Rocky Mountains">Rocky Mountains</a>, waarbij ze onderweg een bezoek brachten aan de <a href="/wiki/Mormonen" class="mw-redirect" title="Mormonen">Mormoonse gemeenschap</a> in <a href="/wiki/Salt_Lake_City" title="Salt Lake City">Salt Lake City</a>. Deze ervaringen inspireerden hem tot <a href="/w/index.php?title=Roughing_It&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roughing It (de pagina bestaat niet)">Roughing It</a> (Het is Behelpen) en verschaften stof voor <a href="/w/index.php?title=The_Celebrated_Jumping_Frog_of_Calaveras_County&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (de pagina bestaat niet)">The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County</a> (De Beroemde Springkikker uit het District Calaveras). Twains reis eindigde in de zilvermijnstad <a href="/wiki/Virginia_City_(Nevada)" title="Virginia City (Nevada)">Virginia City</a>, <a href="/wiki/Nevada_(staat)" title="Nevada (staat)">Nevada</a>, waar hij <a href="/wiki/Mijnwerker" title="Mijnwerker">mijnwerker</a> werd.<a href="#cite_note-Hannibal-16">[16]</a> Hij mislukte als mijnwerker maar vond werk bij een krant in Virginia City, de <a href="/w/index.php?title=Territorial_Enterprise&action=edit&redlink=1" class="new" title="Territorial Enterprise (de pagina bestaat niet)">Territorial Enterprise</a>.<a href="#cite_note-17">[17]</a> Daar ondertekende hij voor het eerst met de naam "Mark Twain". Die naam verscheen op 3 februari 1863 onder een humoristisch reisverslag getiteld "LETTER FROM CARSON – re: Joe Goodman; party at Gov. Johnson's; music" (BRIEF VAN CARSON – betr: Joe Goodman; feestje bij Gouverneur Johnson; muziek).<a href="#cite_note-MT_quotes-18">[18]</a> Twain reisde vervolgens naar <a href="/wiki/San_Francisco" title="San Francisco">San Francisco</a>, waar hij zijn werk als journalist voortzette en lezingen begon te geven. De uitspraak over het weer in San Francisco De koudste winter die ik in mijn hele leven meemaakte, was een zomer in San Francisco wordt (onterecht) toegeschreven aan Mark Twain.<a href="#cite_note-19">[19]</a> Hij ontmoette schrijvers als <a href="/wiki/Francis_Bret_Harte" title="Francis Bret Harte">Bret Harte</a>, <a href="/w/index.php?title=Artemus_Ward&action=edit&redlink=1" class="new" title="Artemus Ward (de pagina bestaat niet)">Artemus Ward</a> en <a href="/w/index.php?title=Dan_DeQuille&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dan DeQuille (de pagina bestaat niet)">Dan DeQuille</a>. Een opdracht op <a href="/wiki/Hawa%C3%AF" title="Hawaï">Hawaï</a> werd de basis voor zijn eerste voordrachten.<a href="#cite_note-PBS-20">[20]</a> In 1867 financierde een plaatselijke krant een reis naar het <a href="/wiki/Middellandse_Zeegebied" title="Middellandse Zeegebied">Middellandse Zeegebied</a>. Tijdens zijn reis door <a href="/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel)">Europa</a> en het <a href="/wiki/Midden-Oosten" title="Midden-Oosten">Midden-Oosten</a>, schreef hij een populaire verzameling reisbrieven die in 1869 gebundeld werden als <a href="/w/index.php?title=The_Innocents_Abroad&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Innocents Abroad (de pagina bestaat niet)">The Innocents Abroad</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Huwelijk_en_kinderen">Huwelijk en kinderen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Huwelijk en kinderen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Huwelijk en kinderen">brontekst bewerken</a>]</div> Twain ontmoette Charles Langdon, die hem een foto liet zien van zijn zuster Olivia; Twain beweerde dat het liefde op het eerste gezicht was. In 1868 maakten ze kennis met elkaar. Ze verloofden zich een jaar later en trouwden in februari 1870 in <a href="/wiki/Elmira_(New_York)" title="Elmira (New York)">Elmira</a>, <a href="/wiki/New_York_(staat)" title="New York (staat)">New York</a>.<a href="#cite_note-PBS-20">[20]</a> Zij kwam uit een “rijke maar liberale familie” en via haar maakte hij kennis met <a href="/wiki/Abolitionisme_(slavernij)#Verenigde_Staten" title="Abolitionisme (slavernij)">voorvechters van de afschaffing van de slavernij</a>, "socialisten, principiële atheïsten en actievoerders voor <a href="/wiki/Vrouwenrechten" title="Vrouwenrechten">vrouwenrechten</a> en <a href="/wiki/Gelijkheidsbeginsel" title="Gelijkheidsbeginsel">maatschappelijke gelijkheid</a>", waaronder <a href="/wiki/Harriet_Beecher_Stowe" title="Harriet Beecher Stowe">Harriet Beecher Stowe</a>, <a href="/wiki/Frederick_Douglass" title="Frederick Douglass">Frederick Douglass</a> en de <a href="/wiki/Utopist" class="mw-redirect" title="Utopist">utopische</a> <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialist</a> <a href="/wiki/William_Dean_Howells" title="William Dean Howells">William Dean Howells</a>.<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> Het paar woonde van 1869 tot 1871 in <a href="/wiki/Buffalo_(New_York)" title="Buffalo (New York)">Buffalo</a>, New York. Twain had een zakelijk belang in de <a href="/w/index.php?title=Buffalo_Express&action=edit&redlink=1" class="new" title="Buffalo Express (de pagina bestaat niet)">Buffalo Express</a> en werkte als redacteur en schrijver. Hun zoon Langdon stierf toen hij negentien maanden was aan <a href="/wiki/Difterie" title="Difterie">difterie</a>. In 1871 verhuisde Twain met zijn gezin naar <a href="/wiki/Hartford_(Connecticut)" title="Hartford (Connecticut)">Hartford</a>, <a href="/wiki/Connecticut" title="Connecticut">Connecticut</a>, waar hij in 1873 begon met de bouw van een huis voor hen, dat in 1927 door plaatselijke bewonderaars van de sloop zou worden gered en uiteindelijk een museum werd, dat aan hem is gewijd.<a href="#cite_note-MTHouse-22">[22]</a> Daar schonk Olivia het leven aan drie dochters: Susy (1872–1896), Clara (1874–1962)<a href="#cite_note-23">[23]</a> en Jean (1880–1909). Hun huwelijk duurde 34 jaar, tot het overlijden van Olivia in 1904. Tijdens zijn jaren in Hartford raakte Twain bevriend met zijn collega-schrijver <a href="/wiki/William_Dean_Howells" title="William Dean Howells">William Dean Howells</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Latere_leven_en_overlijden">Latere leven en overlijden</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Latere leven en overlijden" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Latere leven en overlijden">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Mark_Twain_DLitt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mark_Twain_DLitt.jpg/260px-Mark_Twain_DLitt.jpg" decoding="async" width="260" height="388" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mark_Twain_DLitt.jpg/390px-Mark_Twain_DLitt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/Mark_Twain_DLitt.jpg 2x" data-file-width="475" data-file-height="708" /></a><figcaption>Mark Twain in toga (scharlakenrood met grijze mouwen en opslagen) ter gelegenheid van zijn eredoctoraat in de Letteren, hem toegekend door de <a href="/wiki/Universiteit_van_Oxford" title="Universiteit van Oxford">Universiteit van Oxford</a>.</figcaption></figure> Twain maakte een tweede reis door Europa, die beschreven is in het in 1880 verschenen boek <a href="/w/index.php?title=A_Tramp_Abroad&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Tramp Abroad (de pagina bestaat niet)">A Tramp Abroad</a> (Een Buitenlandse Voettocht). Van <a href="/wiki/6_mei" title="6 mei">6 mei</a> tot <a href="/wiki/23_juli" title="23 juli">23 juli</a> <a href="/wiki/1878" title="1878">1878</a> bracht hij een uitgebreid bezoek aan <a href="/wiki/Heidelberg_(Duitsland)" title="Heidelberg (Duitsland)">Heidelberg</a>, Duitsland. Hij bracht ook een bezoek aan <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a>. In de zomer van 1900 was hij daar te gast was bij de kranteneigenaar <a href="/w/index.php?title=Hugh_Gilzean-Reid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hugh Gilzean-Reid (de pagina bestaat niet)">Hugh Gilzean-Reid</a> op het <a href="/w/index.php?title=Dollis_Hill_House&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dollis Hill House (de pagina bestaat niet)">Dollis Hill House</a>. Twain schreef over <a href="/wiki/Dollis_Hill" title="Dollis Hill">Dollis Hill</a> dat hij “nog nooit een plek had gezien die zo aangenaam gelegen was, met haar eerbiedwaardige bomen en uitgestrekte landerijen, met alles wat het leven heerlijk kon maken en dat alles binnen werpafstand van de wereldmetropool.”<a href="#cite_note-dollishill-24">[24]</a> In 1900 keerde hij naar Amerika terug, nadat hij genoeg geld had verdiend om zijn schulden af te lossen. In 1906 begon Twain met zijn <a href="/wiki/Autobiografie" title="Autobiografie">autobiografie</a> in de <a href="/w/index.php?title=North_American_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="North American Review (de pagina bestaat niet)">North American Review</a>. Een jaar later kende de <a href="/wiki/Universiteit_van_Oxford" title="Universiteit van Oxford">Universiteit van Oxford</a> hem een <a href="/wiki/Eredoctoraat" title="Eredoctoraat">eredoctoraat</a> in de <a href="/wiki/Letteren_(wetenschap)" title="Letteren (wetenschap)">Letteren</a> toe. Twain maakte een ernstige <a href="/wiki/Depressie_(klinisch)" title="Depressie (klinisch)">depressie</a> door, die in 1896 begon toen zijn lievelingsdochter Susy overleed aan <a href="/wiki/Hersenvliesontsteking" title="Hersenvliesontsteking">meningitis</a>. De dood van Olivia in 1904 en het overlijden van Jean op 24 december 1909 verergerden zijn neerslachtigheid.<a href="#cite_note-25">[25]</a> Er wordt verteld dat Twain in 1909 de woorden sprak:<a href="#cite_note-26">[26]</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r58633982">.mw-parser-output .cquote{margin:1.5em 0;padding:0 50px;display:table;position:relative;border-left:none}.mw-parser-output .cquote>:nth-last-child(2){margin-bottom:0}.mw-parser-output .cquote-cite{position:relative;margin:20px -40px 0;text-align:right;font-size:90%}.mw-parser-output .cquote-cite-leeg{margin-top:0}.mw-parser-output .cquote>:first-child::before,.mw-parser-output .cquote-cite::after{color:#B2B7F2;font-size:42px;font-family:"Times New Roman",Times,serif;font-weight:bold;position:absolute}.mw-parser-output .cquote>:first-child::before{content:"“";left:10px;top:-19px}.mw-parser-output .cquote-cite::after{content:"”";right:0;top:-53px;height:0}.mw-parser-output .cquote-cite-leeg::after{top:-33px}</style> <blockquote class="cquote"> Ik kwam in 1835 samen binnen met de <a href="/wiki/Komeet_Halley" title="Komeet Halley">komeet Halley</a>. Volgend jaar komt hij terug en ik verwacht dat ik daarmee samen weer vertrek. Het zal de grootste teleurstelling van mijn leven zijn als ik niet samen met de komeet Halley wegga. De Almachtige heeft ongetwijfeld gezegd: ‘Dat zijn een stelletje van die onberekenbare zonderlingen; ze kwamen samen, ze moeten samen vertrekken.’ <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:SamuelC_Grave.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/SamuelC_Grave.jpg/260px-SamuelC_Grave.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/SamuelC_Grave.jpg/390px-SamuelC_Grave.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/SamuelC_Grave.jpg/520px-SamuelC_Grave.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Grafsteen van Mark Twain op het kerkhof van Woodlawn.</figcaption></figure> Zijn voorspelling kwam uit: Twain stierf op 21 april 1910 aan een hartaanval in <a href="/wiki/Redding_(Connecticut)" title="Redding (Connecticut)">Redding</a>, <a href="/wiki/Connecticut" title="Connecticut">Connecticut</a>, één dag voordat de komeet de aarde het dichtst genaderd was (zie link van 1835 naar de <a href="/wiki/Komeet_Halley" title="Komeet Halley">Komeet Halley</a>). Toen president <a href="/wiki/William_Howard_Taft" title="William Howard Taft">William Howard Taft</a> vernam dat Mark Twain was overleden, sprak hij de woorden:<a href="#cite_note-27">[27]</a><a href="#cite_note-28">[28]</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Mark Twain verschafte plezier – echte intellectuele vreugde – aan miljoenen en zijn werk zal dat plezier blijven geven aan miljoenen die nog komen ... Zijn humor was Amerikaans, maar hij werd bijna evenveel gewaardeerd door Engelsen en mensen uit andere landen, als door zijn landgenoten. Hij maakt een blijvend deel uit van de <a href="/wiki/Amerikaanse_literatuur" title="Amerikaanse literatuur">Amerikaanse literatuur</a>. <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> Twain ligt begraven bij het familiegraf van zijn vrouw op het kerkhof van Woodlawn in <a href="/wiki/Elmira_(New_York)" title="Elmira (New York)">Elmira</a>. Zijn graf wordt gemarkeerd door een vier meter hoog monument, dat daar geplaatst is door Clara, de dochter die hem overleefde.<a href="#cite_note-29">[29]</a> Er is ook een kleinere grafsteen. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leven_als_schrijver">Leven als schrijver</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Leven als schrijver" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Leven als schrijver">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Overzicht_loopbaan">Overzicht loopbaan</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Overzicht loopbaan" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Overzicht loopbaan">brontekst bewerken</a>]</div> Twain begon zijn loopbaan met het schrijven van lichtvoetige, humoristische verzen, maar ontwikkelde zich gaandeweg tot een grimmige, bijna heiligschennende chroniqueur van de ijdelheden, <a href="/wiki/Hypocrisie" title="Hypocrisie">hypocrisieën</a> en gewelddadigheden van de mensheid. Halverwege zijn carrière, bij het schrijven van Huckleberry Finn, slaagde hij erin zijn humor, zijn maatschappijkritische houding en zijn schrijverstalent samen te brengen in een evenwichtig geheel. Twain was een meester in het vertolken van spreektaal en leverde een bijdrage aan het ontstaan en populariseren van een karakteristieke, Amerikaanse literatuur, gebaseerd op Amerikaanse thema’s en taalgebruik. Veel van Twains werk werd op verschillende momenten en om verschillende redenen verboden. <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Huckleberry_Finn" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Huckleberry Finn">De Lotgevallen van Huckleberry Finn</a> is herhaaldelijk op Amerikaanse <a href="/wiki/Highschool" title="Highschool">highschools</a> aan banden gelegd, niet het minst vanwege het frequente gebruik van het woord "nigger", onder blanken een gebruikelijk woord toen het boek werd geschreven. Het is bijna onmogelijk een complete biografie van zijn werk samen te stellen, vanwege het grote aantal stukken dat Twain schreef voor weinig bekende tijdschriften en zijn gebruik van meerdere <a href="/wiki/Pseudoniem" title="Pseudoniem">pseudoniemen</a>. Bovendien is naar alle waarschijnlijkheid een groot gedeelte van zijn voordrachten en lezingen verloren gegaan of gewoon niet opgeschreven. Het speuren naar werk van Twain is dus een doorgaand proces; onderzoekers hebben nog in 1995 ongepubliceerd werk van Twain ontdekt.<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vroege_journalistiek_en_reisverhalen">Vroege journalistiek en reisverhalen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Vroege journalistiek en reisverhalen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Vroege journalistiek en reisverhalen">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg/260px-Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg/390px-Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg/520px-Mark_Twain_Cabin_Exterior_MVC-082X.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Hut waarin Twain Jumping Frog of Calaveras schreef, gelegen op de Jackass Hill in <a href="/wiki/Tuolumne_County" title="Tuolumne County">Tuolumne County</a>.</figcaption></figure> Twains eerste belangrijke werkstuk, <a href="/w/index.php?title=The_Celebrated_Jumping_Frog_of_Calaveras_County&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (de pagina bestaat niet)">The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County</a>, verscheen op 18 november 1865 in de <a href="/w/index.php?title=New_York_Saturday_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="New York Saturday Press (de pagina bestaat niet)">New York Saturday Press</a>. De reden dat het daarin werd gepubliceerd, was dat zijn verhaal te laat kwam om opgenomen te worden in een boek dat <a href="/w/index.php?title=Artemus_Ward&action=edit&redlink=1" class="new" title="Artemus Ward (de pagina bestaat niet)">Artemus Ward</a> aan het samenstellen was, met korte verhalen over het <a href="/wiki/Wilde_Westen" title="Wilde Westen">Amerikaanse Wilde Westen</a>. De populariteit die Twain na het verschijnen van het verhaal oogstte, leverde hem de opdracht van het dagblad de <a href="/w/index.php?title=Sacramento_Union&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sacramento Union (de pagina bestaat niet)">Sacramento Union</a> op om brieven te schrijven over reiservaringen. Op zijn eerste reis voer hij mee op de maidentrip van het stoomschip Ajax naar <a href="/wiki/Hawa%C3%AF" title="Hawaï">Hawaï</a>, dat in die tijd deel uitmaakte van de <a href="/wiki/Sandwicheilanden" class="mw-redirect" title="Sandwicheilanden">Sandwicheilanden</a>. De humoristische brieven die hij inleverde bleken een opstap naar zijn werk voor <a href="/wiki/Alta_California" title="Alta California">Alta California</a> in San Francisco. Deze krant benoemde hem tot reiscorrespondent voor een scheepsreis van <a href="/wiki/San_Francisco" title="San Francisco">San Francisco</a> naar <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a> via het <a href="/wiki/Landengte_van_Panama" title="Landengte van Panama">Nauw van Panama</a>. Gedurende de gehele tocht schreef Twain brieven, waarin hij met groteske humor zijn ervaringen te boek stelde. Op 8 juni 1867 stapte hij aan boord van het plezierjacht Quaker City voor een zeiltocht van vijf maanden. <a href="/w/index.php?title=The_Innocents_Abroad_or_The_New_Pilgrims%27_Progress&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Innocents Abroad or The New Pilgrims' Progress (de pagina bestaat niet)">The Innocents Abroad or The New Pilgrims' Progress</a> was het resultaat van deze reis. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Dit boek is het verslag van een plezierreis. Als het een verslag was geweest van een gewichtige wetenschappelijke expeditie, zou het iets hebben van die ernst, diepzinnigheid en indrukwekkende onbegrijpelijkheid die zo eigen is aan dat soort boeken en die ze bovendien zo aantrekkelijk maken. Desondanks is het niet alleen maar een verslag van een feestje; het heeft een bedoeling, namelijk de lezer voor te houden hoe hij waarschijnlijk Europa en het Oosten zou zien als hij daar met zijn eigen ogen naar zou kijken, in plaats van met de ogen van de mensen die die landen vóór hem hebben bereisd. Ik doe maar een beetje alsof ik iedereen laat zien hoe hij naar belangrijke dingen aan de overkant van de oceaan zou moeten kijken – dat doen andere boeken wel en daarom is dat niet nodig, zelfs al zou ik het kunnen. <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> In 1872 publiceerde Twain een tweede boek met reisverhalen, min of meer een vervolg op de Innocents. Dit boek, Roughing It geheten, is een semiautobiografisch verslag van Twains reis naar <a href="/wiki/Nevada_(staat)" title="Nevada (staat)">Nevada</a> en zijn daaropvolgende verblijf in het Amerikaanse westen. Het boek hekelt de Amerikaanse en Westerse maatschappij op dezelfde manier waarop de Innocents kritiek uitoefende op verschillende landen van Europa en het Midden-Oosten. Twains volgende werk richtte zich enigszins op gelijkaardige wijze als Roughing It op de Amerikaanse maatschappij, zij het meer gericht op de dagelijkse gang van zaken. Het droeg de titel <a href="/w/index.php?title=The_Gilded_Age:_A_Tale_of_Today&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Gilded Age: A Tale of Today (de pagina bestaat niet)">The Gilded Age: A Tale of Today</a>, en was geen <a href="/wiki/Reisverhaal" title="Reisverhaal">reisverhaal</a>, zoals zijn twee vorige boeken, maar zijn eerste poging om een roman te schrijven. Het boek is eveneens opmerkelijk omdat het het enige werk is dat Twain niet alleen schreef: hij schreef het samen met zijn buurman <a href="/w/index.php?title=Charles_Dudley_Warner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Dudley Warner (de pagina bestaat niet)">Charles Dudley Warner</a>. Gebaseerd op Twains persoonlijke ervaringen op de Mississippi is <a href="/w/index.php?title=Old_Times_on_the_Mississippi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Old Times on the Mississippi (de pagina bestaat niet)">Old Times on the Mississippi</a>, een reeks korte verhalen, in 1875 in de <a href="/wiki/Atlantic_Monthly" class="mw-redirect" title="Atlantic Monthly">Atlantic Monthly</a> gepubliceerd. Het boek gaf een beeld van Twains ontgoocheling over de <a href="/wiki/Romantiek_(stroming)" title="Romantiek (stroming)">Romantiek</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tom_Sawyer_en_Huckleberry_Finn">Tom Sawyer en Huckleberry Finn</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Tom Sawyer en Huckleberry Finn" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Tom Sawyer en Huckleberry Finn">brontekst bewerken</a>]</div> Een jaar later kwam Twains volgende grote publicatie uit: <a href="/wiki/De_lotgevallen_van_Tom_Sawyer" title="De lotgevallen van Tom Sawyer">The Adventures of Tom Sawyer</a>, waarvoor hij inspiratie uit zijn jeugd in Hannibal putte. Het personage <a href="/wiki/Tom_Sawyer_(personage)" title="Tom Sawyer (personage)">Tom Sawyer</a> is gevormd naar het voorbeeld van Twain als kind, met trekken van twee schoolkameraden, John Briggs en Will Bowen. Het boek introduceerde ook, in een ondersteunende rol, het personage Huckleberry Finn, gebaseerd op Twains jeugdvriend Tom Blankenship. Het daaropvolgende boek, <a href="/wiki/De_prins_en_de_bedelaar" title="De prins en de bedelaar">The Prince and the Pauper</a>, werd gepubliceerd in 1882. Het kreeg geen gunstig onthaal, wellicht vanwege een kunstgreep met de verhaallijn die weliswaar tegenwoordig vaak wordt toegepast in film en literatuur, maar die destijds geheel nieuw was. De roman vertelt het verhaal van twee Engelse jongens, een prins en een bedelaar, die op dezelfde dag zijn geboren en fysiek identiek zijn. Twain laat hen van plaats wisselen en creëert zo een boek dat commentaar levert op de maatschappij. De schuld voor de tekortkomingen van "Pauper" wordt doorgaans geschoven op het feit dat Twain onvoldoende ervaring had met de Engelse maatschappij. Bovendien had het boek het moeilijk omdat het volgde op het succesvolle Tom Sawyer. Tussen het schrijven van Pauper door was Twain begonnen met de Adventures of Huckleberry Finn.<a href="#cite_note-31">[31]</a> Hij had doorlopend problemen om het te voltooien en begon ook aan een ander reisverhalenboek, <a href="/w/index.php?title=A_Tramp_Abroad&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Tramp Abroad (de pagina bestaat niet)">A Tramp Abroad</a>, dat Twain op de voet volgt tijdens zijn reis door Centraal- en Zuid-Europa. Dat voltooide hij wel. Toen <a href="/wiki/De_lotgevallen_van_Huckleberry_Finn" title="De lotgevallen van Huckleberry Finn">Adventures of Huckleberry Finn</a> in 1884 uiteindelijk gepubliceerd werd, bevestigde dit boek Twains reputatie als een opmerkelijke Amerikaanse schrijver. Sommigen hebben het de eerste <a href="/wiki/Great_American_Novel" title="Great American Novel">Great American Novel</a> genoemd en het boek is verplichte leesstof geworden op veel scholen overal in de Verenigde Staten. Huckleberry Finn was een vervolg op Tom Sawyer en bleek een serieuzere ondertoon te hebben dan zijn voorganger. Het dragende idee van Huckleberry Finn is het geloof van de jonge knaap dat hij moet doen wat hij juist vindt, zelfs als de meerderheid van de maatschappij het niet met hem eens is. Twain begon aan het vierhonderd pagina’s tellende Huckleberry Finn in de zomer van 1876, meteen na de publicatie van Tom Sawyer. Tijdens het schrijven van het boek werkte hij ook aan The Prince and the Pauper en andere boeken. Een daarvan was <a href="/w/index.php?title=Life_on_the_Mississippi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Life on the Mississippi (de pagina bestaat niet)">Life on the Mississippi</a>, dat uitging van het eerder verschenen Old Times. Na 22 jaar beschrijft Twain zijn herinneringen aan de Mississippi, aangevuld met nieuwe ervaringen. In het boek verkondigt hij ook dat "Mark Twain" de uitroep was die werd gedaan als de boot in veilig water was aangeland – twee vadem diep. Van Life on the Mississippi, dat uitkwam in 1883, wordt gezegd dat het een grote invloed heeft gehad op Huckleberry Finn, het boek waaraan hij eigenlijk bezig was.<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> Het laatste vijfde gedeelte van Huckleberry Finn is onderwerp van veel discussie. Sommigen beweren dat Twain – zoals de criticus <a href="/w/index.php?title=Leo_Marx&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leo Marx (de pagina bestaat niet)">Leo Marx</a> dat verwoordt – een “zenuwinzinking” heeft gehad. <a href="/wiki/Ernest_Hemingway" title="Ernest Hemingway">Ernest Hemingway</a> zei over Huckleberry Finn: “Als je het leest, moet je ophouden waar de neger Jim bij de jongens wordt weggehaald. Dat is het echte einde. De rest is gewoon wat geklets".<a href="#cite_note-32">[32]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Latere_geschriften">Latere geschriften</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Latere geschriften" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Latere geschriften">brontekst bewerken</a>]</div> Na de publicatie van zijn grote werken ging Twain zich meer richten op zakelijke ondernemingen, om de toenemende problemen af te wenden die hij zich op de hals had gehaald met zijn schrijversprojecten. Hij richtte een uitgeversbedrijf op dat hij Charles L. Webster & Company noemde, naar zijn aangetrouwde neef met wie hij samen eigenaar was.<a href="#cite_note-33">[33]</a> Voor het prille uitgeversbedrijf koos Twain de <a href="/wiki/Memoires" title="Memoires">Memoires</a> van President <a href="/wiki/Ulysses_S._Grant" title="Ulysses S. Grant">Ulysses S. Grant</a>. Tussendoor vond hij tijd om The Private History of a Campaign That Failed te schrijven voor <a href="/wiki/The_Century_Magazine" title="The Century Magazine">The Century Magazine</a>. Dit stuk gaf een gedetailleerd verslag van zijn twee weken durende activiteiten bij de troepen van de Confederatie tijdens de Burgeroorlog. Twain hield zich vervolgens bezig met <a href="/w/index.php?title=A_Connecticut_Yankee_in_King_Arthur%27s_Court_(roman)&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Connecticut Yankee in King Arthur's Court (roman) (de pagina bestaat niet)">A Connecticut Yankee in King Arthur's Court</a>, waarin hij voor het eerst blijk gaf van zijn teleurstelling in de politiek. Geschreven in dezelfde “historische, fictieve” stijl als The Prince and the Pauper, liet A Connecticut Yankee de absurditeit zien van de politieke en maatschappelijke normen door ze te verplaatsen naar het hof van <a href="/wiki/Koning_Arthur" title="Koning Arthur">Koning Arthur</a>. Twain begon aan het boek in december 1885, legde vervolgens het schrijven eraan stil tot de zomer van 1887 en voltooide het uiteindelijk in het voorjaar van 1889. Het boek is minstens tweemaal verfilmd (Emmett J. Flynn 1921, Tay Garnett 1949) en één keer tot voorwerp gemaakt van een musical (Rodgers & Hart 1927).<a href="#cite_note-hutchinson-34">[34]</a> Om zijn rekeningen te kunnen betalen en zijn zakelijke plannen gaande te kunnen houden schreef Twain in hoog tempo artikelen en boekbesprekingen. Hij maakte op een beruchte manier <a href="/wiki/James_Fenimore_Cooper" title="James Fenimore Cooper">James Fenimore Cooper</a> belachelijk in een artikel waarin hij Coopers Literaire Misdrijven beschreef. Hij klaagt er bijvoorbeeld over dat Coopers <a href="/w/index.php?title=De_Wilddoder&action=edit&redlink=1" class="new" title="De Wilddoder (de pagina bestaat niet)">De Wilddoder</a> pretendeert realistisch te zijn, maar dat het op dat punt verschillende tekortkomingen vertoont. Hij ontpopte zich tot een vileine criticus, niet alleen van andere schrijvers, maar ook van andere critici, door bijvoorbeeld te opperen dat de hooggeleerde heren <a href="/w/index.php?title=Thomas_Loundsbury&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Loundsbury (de pagina bestaat niet)">Thomas Loundsbury</a>, <a href="/w/index.php?title=Brander_Matthews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brander Matthews (de pagina bestaat niet)">Brander Matthews</a> en <a href="/wiki/Wilkie_Collins" title="Wilkie Collins">Wilkie Collins</a>, voordat ze het werk van Cooper ophemelden, “daar eerst toch iets van gelezen zouden moeten hebben”.<a href="#cite_note-35">[35]</a> Zijn volgende grootschalige werk, <a href="/w/index.php?title=Pudd%27nhead_Wilson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pudd'nhead Wilson (de pagina bestaat niet)">Pudd'nhead Wilson</a>, werd eerst in episoden gepubliceerd in The Century Magazine, voor het als boek werd uitgebracht. Het boek beschrijft het racisme van het Missouri van voor de Burgeroorlog, dat zich ook richtte tegen ogenschijnlijk blanke mensen die minieme sporen droegen van Afrikaanse voorouders, en de acceptatie daarvan in brede kring, soms zelfs bij de zwarte bevolking. Oorspronkelijk koos Twain voor een verhaal dat geïnspireerd was op een Siamese tweeling die hij in Europa gezien had. Gaandeweg namen andere figuren het verhaal over. Daarop besloot Twain de meeste elementen van het tweelingverhaal eruit te halen. Deze bracht hij onder in een aparte novelle: The Comedy of The Extraordinary Twins. Beide romans werden in 1894 in één band uitgebracht. Het eind van het boek werd razendsnel geschreven, omdat Twain wanhopig probeerde zijn faillissement alsnog af te wenden. In de vier weken van 12 november tot 14 december 1893 schreef hij voor dit boek roman 60 000 woorden.<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> Critici hebben gewezen op de overhaaste voltooiing als de oorzaak van de rommelige structuur van de roman en het veelvuldig onderbreken van de verhaallijn. Het was alles bijeen niet genoeg, want in 1894 werd zijn faillissement aangevraagd. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:TwainmarkSarony.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/TwainmarkSarony.jpg/190px-TwainmarkSarony.jpg" decoding="async" width="190" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/TwainmarkSarony.jpg/285px-TwainmarkSarony.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/TwainmarkSarony.jpg/380px-TwainmarkSarony.jpg 2x" data-file-width="988" data-file-height="1400" /></a><figcaption>Twain, 1895, door <a href="/wiki/Napoleon_Sarony" title="Napoleon Sarony">Napoleon Sarony</a></figcaption></figure> Twains volgende waagstuk was een zuiver fictief verhaal dat hij de <a href="/w/index.php?title=Personal_Recollections_of_Joan_of_Arc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Personal Recollections of Joan of Arc (de pagina bestaat niet)">Personal Recollections of Joan of Arc</a> noemde en opdroeg aan zijn vrouw. Twain heeft lange tijd gezegd dat dit het boek was waar hij het trotst op was, ondanks de kritiek die hij erop kreeg. Sinds zijn kindertijd was het boek een droom geweest; hij beweerde dat hij, toen hij tiener was, een manuscript had gevonden met een gedetailleerd verslag van het leven van <a href="/wiki/Jeanne_d%27Arc" title="Jeanne d'Arc">Jeanne d'Arc</a>.<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> Twain was ervan overtuigd dat het boek zijn uitgeversbedrijf kon redden. Zijn financieel adviseur, <a href="/w/index.php?title=Henry_Huttleston_Rogers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Huttleston Rogers (de pagina bestaat niet)">Henry Huttleston Rogers</a>, praatte hem dat uit zijn hoofd en kreeg gedaan dat Twain helemaal uit de zaak stapte. Desondanks werd het boek in 1896 gepubliceerd. Naast de genoemde schrijvers nam Twain ook anderen onder vuur; hij zou dat blijven doen tot aan zijn dood. Onder hen waren <a href="/wiki/George_Eliot" title="George Eliot">George Eliot</a>, <a href="/wiki/Jane_Austen" title="Jane Austen">Jane Austen</a> en <a href="/wiki/Robert_Louis_Stevenson" title="Robert Louis Stevenson">Robert Louis Stevenson</a>.<a href="#cite_note-36">[36]</a> Twain was de eerste die niet slechts gedeelten van een boek afkraakte, maar in plaats daarvan het hele werk van gevestigde, populaire schrijvers neerhaalde en bagatelliseerde. Sommigen hebben in de huidige literatuurkritiek de trend opgemerkt om schrijvers in de stijl van Twain de maat te nemen. Om zijn agressieve literatuurkritiek te rechtvaardigen, schetst Twain in verschillende brieven en essays wat hij ziet als “kwaliteitschrijven”. Hij legt in het bijzonder nadruk op beknoptheid, woordkeuze en realisme. Pijnlijk genoeg werden verschillende van zijn eigen boeken later bekritiseerd voor het gebrek aan continuïteit (Adventures of Huckleberry Finn) en structuur (Pudd'nhead Wilson). Twains echtgenote overleed in 1904, toen het echtpaar in de <a href="/w/index.php?title=Villa_di_Quarto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Villa di Quarto (de pagina bestaat niet)">Villa di Quarto</a> verbleef, in <a href="/wiki/Florence_(stad)" title="Florence (stad)">Florence</a>. Pas na een geruime tijd veroorloofde Twain het zich om een paar werken te publiceren waar zijn vrouw, die in feite zijn hele leven zijn redactrice en censor was geweest, op neergekeken had. Het bekendste werk dat zijn echtgenote niet aanstond is misschien <a href="/w/index.php?title=The_Mysterious_Stranger&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Mysterious Stranger (de pagina bestaat niet)">The Mysterious Stranger</a>, waarin <a href="/wiki/Satan" title="Satan">Satan</a>, ook bekend als “No. 44,” op diverse plaatsen aanwezig is en waar het zedelijke gevoel van de mensheid ontbreekt. Dit merkwaardige boek is tijdens Twains leven niet gepubliceerd. In zijn manuscripten werden drie versies aangetroffen, geschreven tussen 1897 en 1905: de Hannibal-versie, de Eseldorf-versie en de Print-Shop-versie. Verwarring hierover leidde tot publicatie van een door elkaar gehaspelde versie en pas pas in de jaren 1960 zijn de oorspronkelijke versies ter beschikking gekomen. Twains laatste werk was zijn <a href="/wiki/Autobiografie" title="Autobiografie">autobiografie</a>, die hij dicteerde en waarvan hij dacht dat die het onderhoudendst zou zijn als hij het van onsamenhangende gedachtesprongen aan elkaar zou breien. Sommige archivarissen en samenstellers hadden daar een probleem mee en herschikten de biografie tot een traditionele vorm, waarbij ze wat van Twains humor en het vloeiende van het boek tenietdeden. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Financiën,_wetenschap_en_uitvindingen">Financiën, wetenschap en uitvindingen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Financiën, wetenschap en uitvindingen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Financiën, wetenschap en uitvindingen">brontekst bewerken</a>]</div> Twain verdiende een redelijke hoeveelheid geld met zijn schrijven, maar veel daarvan besteedde hij aan slechte investeringen, meestal in nieuwe uitvindingen. Hij was gefascineerd door de wetenschap en wetenschappelijk onderzoek. Hij sloot een innige en blijvende vriendschap met <a href="/wiki/Nikola_Tesla" title="Nikola Tesla">Nikola Tesla</a> en de twee brachten samen veel tijd door in Tesla's laboratorium. Zijn boek A Connecticut Yankee in King Arthur's Court gaat over een <a href="/wiki/Tijdreiziger" class="mw-redirect" title="Tijdreiziger">tijdreiziger</a> uit het Amerika van die tijd, die zijn wetenschappelijke kennis gebruikt om de moderne technologie te introduceren in het Engeland van Koning Arthur. Sommigen opperen dat dit van Twain een pionier van het <a href="/wiki/Sciencefiction" title="Sciencefiction">sciencefictiongenre</a> maakt. Onder Twains uitvindingen bevinden zich een bedklem voor kinderen, een nieuw soort stoommachine en de kaolatype (of <a href="/w/index.php?title=Collotype&action=edit&redlink=1" class="new" title="Collotype (de pagina bestaat niet)">collotype</a>, een apparaat om drukplaten te graveren). De <a href="/w/index.php?title=Paige-letterzetmachine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paige-letterzetmachine (de pagina bestaat niet)">Paige-letterzetmachine</a> was een prachtig geconstrueerd mechanisch wonder dat toeschouwers in verrukking bracht als het werkte, maar het was erg storingsgevoelig; voordat het commercieel vervolmaakt kon worden werd het achterhaald door de <a href="/wiki/Linotype" title="Linotype">Linotype</a>-zetmachine. Hij kreeg wel patent op een verbetering van verstelbare en losknoopbare <a href="/wiki/Bretels" class="mw-redirect" title="Bretels">bretels</a>. Twains commercieel meest geslaagde uitvinding was een zelfklevend plakboek: een gedroogde kleefstof op de pagina’s hoefde alleen maar nat gemaakt te worden voor gebruik. Twain verloor ook geld aan zijn <a href="/wiki/Uitgeverij" title="Uitgeverij">uitgeversbedrijf</a>, dat aanvankelijk succes boekte door de verkoop van de memoires van <a href="/wiki/Ulysses_S._Grant" title="Ulysses S. Grant">Ulysses S. Grant</a> maar al snel daarna op de fles ging, doordat geld werd verloren door het idee dat het publiek belangstelling zou hebben voor het leven van de Paus. Er werden minder dan tweehonderd exemplaren van verkocht.<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> Twains schrijfsels en lezingen, samen met de hulp van een nieuwe vriend, stelden hem in staat om er financieel weer bovenop te komen.<a href="#cite_note-37">[37]</a> In 1893 begon een 15 jaar lange vriendschap met de financier <a href="/w/index.php?title=Henry_Huttleston_Rogers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Huttleston Rogers (de pagina bestaat niet)">Henry Huttleston Rogers</a>, een directeur van <a href="/wiki/Standard_Oil" title="Standard Oil">Standard Oil</a>. Rogers vroeg eerst een faillissement aan voor Twain. Vervolgens liet Rogers het <a href="/wiki/Copyright" title="Copyright">copyright</a> op zijn geschreven werk overdragen aan zijn vrouw, Olivia, om ervoor te zorgen dat schuldeisers daar geen aanspraak op zouden kunnen maken. Tot slot nam Rogers de volledige verantwoordelijkheid over het geld van Twain op zich, totdat alle schuldeisers waren betaald. Daarna begon Twain aan een wereldwijde lezingenrondreis om zijn schuldeisers helemaal af te betalen, ondanks het feit dat daarvoor voor hem geen wettelijke verplichting meer bestond.<a href="#cite_note-38">[38]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vriendschappen">Vriendschappen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Vriendschappen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Vriendschappen">brontekst bewerken</a>]</div> Hechte vriendschappen met enkele mannen hebben Twains leven en werk diepgaand beïnvloed.<a href="#cite_note-39">[39]</a> Joseph Twichell was Twains mentor en geestelijk adviseur bij diens tanende gevoel van religieuze verbondenheid. Gedurende bijna zevenenveertig jaar, van 1865 tot 1912, was hij de geliefde predikant van Hartford Asylum Hill Congregationalist Church en hij bleef bijna net zo lang een van Clemens beste vrienden. Een andere goede vriend van Twain was zijn collega-auteur en medewerker <a href="/wiki/William_Dean_Howells" title="William Dean Howells">William Dean Howells</a>. Howells' biografen, Susan Goodman en Carl Dawson, gewagen zelfs van een bijna Siamese verbinding tussen de twee mannen. Howell geloofde sterk in Twains kunnen. In een brief van januari 1882 aan zijn vriend merkte hij – haast profetisch – op: “Soms denk ik dat wij alleen zullen worden herinnerd als je vrienden en correspondenten.” Howells' biografen zijn het erover eens dat de openheid en de intensiteit van de correspondentie tussen Twain en Howells getuigt van een bijzondere vriendschap. Professioneel streefden ze beiden naar meer realisme in de Amerikaanse literatuur van hun tijd. Een derde, wat onwaarschijnlijke vriendschap, was die tussen Twain en de directeur van <a href="/wiki/Standard_Oil" title="Standard Oil">Standard Oil</a>, Henry H. Rogers. Terwijl Twain veel te danken had aan Henry Rogers, omdat die hem uit een financiële ravage had gered, was hun vriendschap in hun latere jaren wederzijds heilzaam. Twain verloor drie van zijn vier kinderen en zijn geliefde echtgenote en de familie Rogers werd voor hem een plaatsvervangend gezin. Hij werd een trouwe gast in hun huis in New York, hun zomerverblijf met 48 kamers in <a href="/w/index.php?title=Fairhaven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fairhaven (de pagina bestaat niet)">Fairhaven</a> (<a href="/wiki/Massachusetts" title="Massachusetts">Massachusetts</a>) en aan boord van hun motorjacht de Kanawha. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Twain_and_rogers_1908.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Twain_and_rogers_1908.jpg/260px-Twain_and_rogers_1908.jpg" decoding="async" width="260" height="377" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Twain_and_rogers_1908.jpg 1.5x" data-file-width="290" data-file-height="420" /></a><figcaption>Voor beiden een vriendschap op latere leeftijd. Mark Twain en <a href="/w/index.php?title=Henry_Huttleston_Rogers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Huttleston Rogers (de pagina bestaat niet)">Henry Huttleston Rogers</a> in 1908</figcaption></figure> De twee mannen introduceerden elkaar bij hun kennissen. Twain was een bewonderaar van het opmerkelijke <a href="/wiki/Doofblindheid" title="Doofblindheid">doofblinde</a> meisje <a href="/wiki/Helen_Keller" title="Helen Keller">Helen Keller</a>. Hij ontmoette Keller en haar lerares <a href="/wiki/Anne_Sullivan" title="Anne Sullivan">Anne Sullivan</a> voor het eerst in de winter van 1894 tijdens een feest ten huize van <a href="/w/index.php?title=Laurence_Hutton&action=edit&redlink=1" class="new" title="Laurence Hutton (de pagina bestaat niet)">Laurence Hutton</a> in New York. Twain introduceerde hen bij Rogers, die samen met zijn vrouw de opleiding van Keller betaalde aan het <a href="/w/index.php?title=Radcliffe_College&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radcliffe College (de pagina bestaat niet)">Radcliffe College</a>. Het is Twain aan wie wordt toegeschreven dat hij Sullivan, Kellers <a href="/wiki/Gouvernante" title="Gouvernante">gouvernante</a> en metgezel, een wonderdoenster noemde. Zijn woordkeuze werd later de ingeving voor de titel van het toneelstuk en de filmbewerking van <a href="/wiki/William_Gibson" title="William Gibson">William Gibsons</a> <a href="/wiki/The_Miracle_Worker_(toneelstuk)" title="The Miracle Worker (toneelstuk)">The Miracle Worker</a>. Twain liet Rogers ook kennismaken met de <a href="/wiki/Journalist" title="Journalist">journaliste</a> <a href="/w/index.php?title=Ida_M._Tarbell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ida M. Tarbell (de pagina bestaat niet)">Ida M. Tarbell</a>, die de industriemagnaat interviewde, wat leidde tot een ontmaskerend roddelverhaal en indirect tot het uiteenvallen van de Standard Oil Trust. Op de tochten aan boord van de Kanawha werden Twain en Rogers herhaaldelijk vergezeld van <a href="/wiki/Booker_T._Washington" title="Booker T. Washington">Booker T. Washington</a>, de beroemde voormalige slaaf, die een toonaangevende opvoedkundige was geworden. Terwijl de twee beroemde bejaarde mannen werden gezien als drink- en pokervrienden, wisselden zij ook brieven uit als zij niet bij elkaar waren, wat vaak voorkwam omdat zij allebei veel reisden. Anders dan Rogers' eigen brieven, die nooit zijn geopenbaard, zijn de inzichtgevende brieven van Twain wel gepubliceerd.<a href="#cite_note-40">[40]</a> De geschreven gedachtewisselingen tussen de twee mannen geven een beeld van Twains welbekende gevoel voor humor en, wat verrassender is, van Rogers gevoel voor gekkigheid, dat een zeldzaam inzicht geeft in de geheime kant van de industriemagnaat. In april 1907 voeren Twain en Rogers naar de opening van de <a href="/w/index.php?title=Jamestown_Expositie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamestown Expositie (de pagina bestaat niet)">Jamestown Expositie</a> in <a href="/wiki/Virginia_(staat)" title="Virginia (staat)">Virginia</a>. Twains populariteit bij het publiek was zodanig dat veel aanbidders in boten rond de Kanawha voeren, in de hoop om een glimp van hem op te vangen. Toen de samenscholing van boten rond het jacht de veiligheid in gevaar dreigde te brengen, voelde hij zich ten slotte verplicht om aan dek te komen en de menigte toe te zwaaien. Vanwege de slechte weersomstandigheden werd het motorjacht een paar dagen opgehouden voordat het zich op de <a href="/wiki/Atlantische_Oceaan" title="Atlantische Oceaan">Atlantische Oceaan</a> kon wagen. Rogers en een aantal anderen van zijn groep keerden per trein terug naar New York. Twain hield niet van reizen met de trein en koos ervoor om te wachten en met de Kanawha terug te varen. De journalisten tastten echter in het duister over zijn verblijfplaats; toen hij niet volgens plan in New York terugkeerde, opperde <a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a> dat hij mogelijk “op zee vermist” was. Toen hij veilig en wel in New York arriveerde en hem dat ter ore kwam, schreef de humorist een satirisch artikel over het voorval, waarin hij aanbood om “... een diepgaand onderzoek in te stellen naar het bericht dat ik op zee ben vermist. Als er enige grond is voor het bericht zal ik meteen het bezorgde publiek op de hoogte stellen.”<a href="#cite_note-41">[41]</a> Het voorval vertoont gelijkenis met een gebeurtenis uit 1897, waarbij hij zijn beroemde opmerking “Het bericht van mijn dood is overdreven” maakte nadat een journalist eropuit was gestuurd om te onderzoeken of hij overleden was (in werkelijkheid was zijn nicht ernstig ziek). Later in 1907 keerden Twain en de zoon van Rogers, Henry Jr., aan boord van de Kanawha terug naar de Expositie in Jamestown. De humorist fungeerde als gastheer op de <a href="/wiki/Robert_Fulton" title="Robert Fulton">Robert Fulton Dag</a> op 23 september 1907, waarop het eeuwfeest werd gevierd van Fultons uitvinding van de stoomboot. Twain, die inviel voor de ziekelijke voormalige president van de VS, <a href="/wiki/Grover_Cleveland" title="Grover Cleveland">Grover Cleveland</a>, werd geïntroduceerd door <a href="/wiki/Schout-bij-nacht" title="Schout-bij-nacht">schout-bij-nacht</a> <a href="/w/index.php?title=Purnell_Harrington&action=edit&redlink=1" class="new" title="Purnell Harrington (de pagina bestaat niet)">Purnell Harrington</a>. Twain kreeg een vijf minuten lange staande ovatie; toehoorders juichten en zwaaiden met hoeden en paraplu’s. Diep geroerd zei Twain: “Als jullie een beroep doen op mijn hoofd, voel ik dat niet; maar ik voel het wel als jullie een beroep doen op mijn hart.”<a href="#cite_note-42">[42]</a> In april 1909 keerden de vrienden terug naar <a href="/wiki/Norfolk_(Virginia)" title="Norfolk (Virginia)">Norfolk</a>, <a href="/wiki/Virginia_(staat)" title="Virginia (staat)">Virginia</a> voor het feestmaal ter ere van Rogers en zijn net voltooide <a href="/w/index.php?title=Virginian_Railway&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virginian Railway (de pagina bestaat niet)">Virginian Railway</a>. Twain was de inleidende spreker (een van zijn laatste openbare optredens) en werd uitgebreid geciteerd in dagbladen door het hele land.<a href="#cite_note-43">[43]</a> Een maand later was Twain en route vanuit Connecticut om zijn vriend op te zoeken in New York, toen Rogers op 20 mei 1909 plotseling overleed. Twain arriveerde op het <a href="/wiki/Grand_Central_Station" class="mw-redirect" title="Grand Central Station">Grand Central Station</a> waar hij door zijn dochter van het nieuws op de hoogte werd gesteld. Overweldigd door verdriet ontweek hij, tegen zijn gewoonte in, de verzamelde journalisten en zei alleen maar “Dit is vreselijk… ik kan er niet over praten.” Twee dagen later fungeerde hij als eredrager bij de begrafenis in New York. Hij onttrok zich echter aan de rouwbijeenkomst tijdens de treinreis naar de teraardebestelling in Fairhaven. Hij zei “ik kan het niet aan om samen met mijn vriend te reizen en niet met hem praten.” <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Politieke_en_religieuze_opvattingen">Politieke en religieuze opvattingen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Politieke en religieuze opvattingen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Politieke en religieuze opvattingen">brontekst bewerken</a>]</div> Terwijl zijn reputatie als populaire schrijver zijn bijdragen als maatschappijcriticus overschaduwde, hield Twain er uitgesproken ideeën op na over de politieke onderwerpen van zijn tijd; het radicalisme van zijn vriendin <a href="/wiki/Helen_Keller" title="Helen Keller">Helen Keller</a> was echter door de loop der tijd tenietgegaan. Via de familie van zijn vrouw had Twain contact met veel vooraanstaande progressieven. De laatste twintig jaar van zijn leven bracht hij door als een “uitgesproken <a href="/wiki/Imperialisme" title="Imperialisme">anti-imperialist</a> en <a href="/wiki/Kapitalisme" title="Kapitalisme">antikapitalist</a>".<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> Toch deed hij aanzienlijke investeringen met het doel om daar winst mee te maken, zij het met weinig resultaat.<a href="#cite_note-44">[44]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Verandering_van_inzichten">Verandering van inzichten</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Verandering van inzichten" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Verandering van inzichten">brontekst bewerken</a>]</div> Hoewel Twain tijdens de <a href="/wiki/Amerikaanse_Burgeroorlog" title="Amerikaanse Burgeroorlog">burgeroorlog</a> afzijdig bleef, werden zijn ideeën, naarmate hij ouder werd, radicaler. Hij onderkende dat zijn ideeën in de loop van zijn leven veranderden en zich ontwikkelden. Hij verwees daarbij naar een van zijn lievelingsboeken: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Toen ik in 1871 <a href="/wiki/Thomas_Carlyle_(schrijver)" title="Thomas Carlyle (schrijver)">Carlyles</a> <a href="/w/index.php?title=De_Franse_Revolutie&action=edit&redlink=1" class="new" title="De Franse Revolutie (de pagina bestaat niet)">De Franse Revolutie</a> had gelezen, was ik een <a href="/wiki/Girondijnen" title="Girondijnen">girondijn</a>; elke keer dat ik het sindsdien heb gelezen, heb ik het anders gelezen – heeft het mij beïnvloed en veranderd, langzaam maar zeker, mijn leven en omgeving… en nu leg ik het boek weer een keer neer en begrijp dat ik een <a href="/wiki/Sansculotte" class="mw-redirect" title="Sansculotte">Sansculotte</a> ben! – En geen kleurloze, karakterloze Sansculotte, maar een <a href="/wiki/Jean-Paul_Marat" title="Jean-Paul Marat">Marat</a>.<a href="#cite_note-45">[45]</a> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> In de <a href="/w/index.php?title=New_York_Herald&action=edit&redlink=1" class="new" title="New York Herald (de pagina bestaat niet)">New York Herald</a> van 15 oktober 1900 beschrijft hij zijn ommekeer en politieke ontwaken, naar aanleiding van de <a href="/wiki/Filipijns-Amerikaanse_Oorlog" title="Filipijns-Amerikaanse Oorlog">Filipijns-Amerikaanse Oorlog</a>, vanuit “een roodgloeiende imperialist”: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Ik wilde dat de Amerikaanse adelaar schreeuwend de Grote Oceaan overvloog… Waarom zou hij zijn vleugels niet uitspreiden over de Filipijnen, vroeg ik mij af? ….Ik zei tegen mijzelf: daar is een volk dat drie eeuwen geleden heeft. Wij kunnen hen net zo vrij maken als wijzelf, hen een regering en land geven voor henzelf, in de Pacific een miniatuur van de <a href="/wiki/Amerikaanse_Grondwet" class="mw-redirect" title="Amerikaanse Grondwet">Amerikaanse Grondwet</a> in gang zetten en een splinternieuwe republiek opstarten, die haar plaats kan innemen onder de vrije landen van de wereld. Het leek mij een grote taak die wij op ons hadden genomen. Maar sindsdien heb ik wat verder nagedacht en zorgvuldig het <a href="/wiki/Vrede_van_Parijs_(1898)" title="Vrede van Parijs (1898)">Verdrag van Parijs</a> [dat eindigde met de <a href="/wiki/Spaans-Amerikaanse_Oorlog" title="Spaans-Amerikaanse Oorlog">Spaans-Amerikaanse Oorlog</a>] gelezen en ik heb gezien dat het niet onze bedoeling is om het volk van de Filipijnen te bevrijden, maar te onderwerpen. Wij zijn daarnaartoe gegaan om te veroveren, niet te bevrijden. Volgens mij zou het ons genoegen en plicht moeten zijn om die mensen vrij te maken en hen op hun eigen manier met hun eigen binnenlandse problemen om te laten gaan. En dus ben ik een anti-imperialist. Ik verzet mij ertegen dat de adelaar zijn klauwen in enig ander land zet.<a href="#cite_note-46">[46]</a> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Anti-imperialisme">Anti-imperialisme</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Anti-imperialisme" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Anti-imperialisme">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Mark_Twain_1907.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mark_Twain_1907.jpg/260px-Mark_Twain_1907.jpg" decoding="async" width="260" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mark_Twain_1907.jpg/390px-Mark_Twain_1907.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mark_Twain_1907.jpg/520px-Mark_Twain_1907.jpg 2x" data-file-width="1074" data-file-height="1377" /></a><figcaption>Mark Twain in 1909</figcaption></figure> Vanaf 1901, korte tijd na zijn terugkeer uit Europa, tot zijn overlijden in 1910, was Twain vicepresident van de <a href="/w/index.php?title=Amerikaanse_Anti-imperialistische_Bond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amerikaanse Anti-imperialistische Bond (de pagina bestaat niet)">Amerikaanse Anti-imperialistische Bond</a>,<a href="#cite_note-47">[47]</a> die zich verzette tegen de annexatie van de <a href="/wiki/Filipijnen" title="Filipijnen">Filipijnen</a> door de VS en “tienduizenden leden” had.<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> Voor de organisatie schreef hij vele politieke <a href="/wiki/Pamflet" title="Pamflet">pamfletten</a>. Het Incident op de Filipijnen, postuum gepubliceerd in 1924, was een reactie op het <a href="/w/index.php?title=Moro-Krater_Bloedbad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moro-Krater Bloedbad (de pagina bestaat niet)">Moro-Krater Bloedbad</a>, waarbij zeshonderd <a href="/w/index.php?title=Moro_(volk)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moro (volk) (de pagina bestaat niet)">Moro's</a> werden afgeslacht. Veel van zijn veronachtzaamde en niet eerder gebundelde geschriften over anti-imperialisme verschenen pas in 1992 voor het eerst in boekvorm.<a href="#cite_note-48">[48]</a> Twain stond eveneens kritisch tegenover het imperialisme van andere landen. In <a href="/w/index.php?title=Following_the_Equator&action=edit&redlink=1" class="new" title="Following the Equator (de pagina bestaat niet)">Following the Equator</a> geeft Twain uitdrukking aan zijn "afkeer en veroordeling van elk soort imperialisme".<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> Hij stond uiterst kritisch tegenover het <a href="/w/index.php?title=Europese_imperialisme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Europese imperialisme (de pagina bestaat niet)">Europese imperialisme</a>, met name dat van <a href="/wiki/Cecil_Rhodes" title="Cecil Rhodes">Cecil Rhodes</a>, die zorgde voor een enorme expansie van het <a href="/wiki/Britse_Rijk" title="Britse Rijk">Britse Rijk</a>, en dat van <a href="/wiki/Leopold_II_van_Belgi%C3%AB" title="Leopold II van België">Leopold II</a>, koning van de <a href="/wiki/Belgen" title="Belgen">Belgen</a>.<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> <a href="/wiki/King_Leopold%27s_Soliloquy" title="King Leopold's Soliloquy">King Leopold's Soliloquy</a> (Koning Leopolds Alleenspraak) is een bijtende politieke <a href="/wiki/Satire" title="Satire">satire</a> over zijn privé-kolonie, de <a href="/wiki/Kongo-Vrijstaat" class="mw-redirect" title="Kongo-Vrijstaat">Vrijstaat Congo</a>. Verslagen van <a href="/wiki/Wandaden_in_Congo-Vrijstaat" title="Wandaden in Congo-Vrijstaat">excessieve uitbuiting en waanzinnige misstanden</a> leidden in de eerste jaren van de 20e eeuw tot wijdverspreide internationale protesten, aantoonbaar de eerste grootschalige <a href="/wiki/Mensenrechten" class="mw-redirect" title="Mensenrechten">mensenrechten</a>-beweging. In de alleenspraak beweert de koning, zogenaamd, dat het brengen van het <a href="/wiki/Christendom" title="Christendom">Christendom</a> naar het land opweegt tegen een beetje hongersnood. Leopolds rubbertappers werden gemarteld, verminkt en afgeslacht tot aan de eeuwwisseling, toen het geweten van de <a href="/wiki/Westerse_wereld" title="Westerse wereld">Westerse wereld</a> <a href="/wiki/Brussel_(stad)" title="Brussel (stad)">Brussel</a> dwong om daar een einde aan te maken.<a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 01 december 2021 een bronvermelding gewenst. Motivering: Aangezien Leopold de Congo te persoonlijken titel bestuurde, is de verwijzing Brussel hier dubbelzinnig. Is er een betrouwbare bron die de term Brussel in deze context hanteert, of is dit een persoonlijke interpretatie door de Wikipedia-editor?">[bron?]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pacifist_of_revolutionair?">Pacifist of revolutionair?</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Pacifist of revolutionair?" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Pacifist of revolutionair?">brontekst bewerken</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Men zegt over mij dat ik in mijn voorkeuren een revolutionair ben, van nature, door mijn opvoeding en uit principe. Ik sta altijd aan de kant van de revolutionairen, omdat er nooit een revolutie is geweest, als er geen onderdrukkende en ondragelijke omstandigheden waren om tegen in opstand te komen.<a href="#cite_note-49">[49]</a> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> Tijdens de <a href="/wiki/Filipijns-Amerikaanse_Oorlog" title="Filipijns-Amerikaanse Oorlog">Filipijns-Amerikaanse Oorlog</a>, schreef Twain een pacifistisch verhaal met de titel <a href="/w/index.php?title=The_War_Prayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="The War Prayer (de pagina bestaat niet)">The War Prayer</a>. Tijdens deze worsteling met zichzelf, gaf Twain uitdrukking aan zijn ideeën over de absurditeit van de slavernij en hoe belangrijk het is om je eigen geweten te volgen vóór de wetten van de maatschappij. Het werd aan <a href="/wiki/Harper%27s_Bazaar" title="Harper's Bazaar">Harper's Bazaar</a> overgedragen voor publicatie, maar op 22 maart 1905 wees het blad het verhaal af omdat “het niet helemaal geschikt was voor een <a href="/w/index.php?title=Vrouwenblad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vrouwenblad (de pagina bestaat niet)">vrouwenblad</a>." Acht dagen later schreef Twain aan zijn vriend <a href="/w/index.php?title=Daniel_Carter_Beard&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daniel Carter Beard (de pagina bestaat niet)">Daniel Carter Beard</a>, aan wie hij het verhaal had laten lezen, “ik denk niet dat het gebed nog tijdens mijn leven gepubliceerd zal worden. Alleen de doden mogen de waarheid zeggen.” Omdat hij een exclusief contract had met <a href="/w/index.php?title=Harper_%26_Brothers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harper & Brothers (de pagina bestaat niet)">Harper & Brothers</a>, kon Twain The War Prayer niet elders publiceren; het bleef ongepubliceerd tot 1923. Het werd opnieuw gepubliceerd als campagnemateriaal door de actievoerders tegen de <a href="/wiki/Vietnamoorlog" title="Vietnamoorlog">Vietnamoorlog</a>.<a href="#cite_note-helen-scott-21">[21]</a> Twain steunde de <a href="/wiki/Russische_Revolutie_(1917)" class="mw-redirect" title="Russische Revolutie (1917)">revolutionairen in Rusland</a> tegen de hervormingsgezinden, waarbij hij betoogde dat ze zich met geweld van de <a href="/wiki/Tsaar" title="Tsaar">Tsaar</a> moesten ontdoen, omdat vreedzame middelen niet helpen.<a href="#cite_note-50">[50]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afschaffing_van_de_slavernij,_emancipatie_en_antiracisme">Afschaffing van de slavernij, emancipatie en antiracisme</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Afschaffing van de slavernij, emancipatie en antiracisme" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Afschaffing van de slavernij, emancipatie en antiracisme">brontekst bewerken</a>]</div> Twain was een onvermurwbare voorvechter voor de afschaffing van de slavernij en voor <a href="/wiki/Emancipatie" title="Emancipatie">emancipatie</a>, waarbij hij zelfs zover ging dat hij zei dat “<a href="/wiki/Abraham_Lincoln" title="Abraham Lincoln">Lincolns</a> <a href="/wiki/Emancipatieproclamatie" title="Emancipatieproclamatie">Proclamatie</a> ... niet alleen de zwarte slaven, maar ook de blanken bevrijdde.”<a href="#cite_note-51">[51]</a> Hij stelde dat niet-blanken in de VS geen recht konden krijgen en zei een keer: “Ik heb gezien hoe Chinezen op alle mogelijke lage en laffe manieren misbruikt en mishandeld werden, die inherent zijn aan het bedenksel van een gedegenereerde aard… maar ik heb nooit gezien dat een Chinees op een rechtbank genoegdoening kreeg voor het onrecht dat hem was aangedaan.”<a href="#cite_note-52">[52]</a> Hij financierde minstens de studie van een zwarte aan de rechtenfaculteit van de <a href="/wiki/Yale-universiteit" title="Yale-universiteit">Yale-Universiteit</a> en de studie van een andere zwarte aan een zuidelijke universiteit om dominee te worden.<a href="#cite_note-53">[53]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vrouwenrechten">Vrouwenrechten</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Vrouwenrechten" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Vrouwenrechten">brontekst bewerken</a>]</div> Mark Twain was een trouwe voorvechter voor <a href="/wiki/Vrouwenrechten" title="Vrouwenrechten">vrouwenrechten</a> en een actieve campagnevoerder voor <a href="/wiki/Vrouwenkiesrecht" title="Vrouwenkiesrecht">vrouwenkiesrecht</a>. Zijn voordracht <a href="/w/index.php?title=Stemmen_voor_Vrouwen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stemmen voor Vrouwen (de pagina bestaat niet)">Stemmen voor Vrouwen</a>, waarin hij druk uitoefende voor het toekennen van stemrecht aan vrouwen, wordt beschouwd als een van de beroemdste in de geschiedenis.<a href="#cite_note-54">[54]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oorspronkelijke_Amerikanen">Oorspronkelijke Amerikanen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Oorspronkelijke Amerikanen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Oorspronkelijke Amerikanen">brontekst bewerken</a>]</div> Twains vrijzinnige ideeën over ras, strekten zich niet uit tot zijn eerste korte verhalen over de <a href="/wiki/Oorspronkelijke_Amerikanen" class="mw-redirect" title="Oorspronkelijke Amerikanen">Oorspronkelijke Amerikanen</a>. Over hen schreef Twain in 1870: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Zijn hart is een beerput van leugens, bedrog en lage en duivelse instincten. Voor hem is dankbaarheid een onbekende emotie; en als je iets aardigs voor hem doet, is het het veiligst om hem aan te blijven kijken, want anders krijg je als dank een pijl in je rug. Een gunst van hem aanvaarden is een schuld op je nemen, die je nooit naar zijn tevredenheid kunt terugbetalen, al ga je er zelf aan failliet als je het probeert. Het schuim der aarde!<a href="#cite_note-indian_hater-55">[55]</a> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> Als contrast daarmee biedt Twains essay over “De Literaire Misdrijven van Fenimore Cooper” een veel vriendelijker beeld van de echte Indianen. “Nee, andere Indianen zouden dat hebben gemerkt, maar de Indianen van Cooper merken niets. Cooper denkt dat zij bij het waarnemen wonderbaarlijke schepsels zijn, maar hij vergist zich vrijwel doorlopend over zijn Indianen. Er is zelden een gezonde onder hen geweest.<a href="#cite_note-56">[56]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vakbonden">Vakbonden</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Vakbonden" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Vakbonden">brontekst bewerken</a>]</div> Hij schreef gloedvol over de <a href="/wiki/Vakbonden" class="mw-redirect" title="Vakbonden">vakbonden</a> van de bedrijfstak van de rivierboten, in <a href="/w/index.php?title=Life_on_the_Mississippi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Life on the Mississippi (de pagina bestaat niet)">Life on the Mississippi</a>, dat tientallen jaren later nog in de vakbondslokalen werd gelezen.<a href="#cite_note-57">[57]</a> Hij steunde de <a href="/wiki/Vakbeweging" class="mw-redirect" title="Vakbeweging">vakbeweging</a> in het algemeen, maar vooral een van de meest belangrijke, de <a href="/w/index.php?title=Knights_of_Labor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Knights of Labor (de pagina bestaat niet)">Knights of Labor</a>.<a href="#cite_note-58">[58]</a> In een toespraak tot hen zei hij: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> Wie zijn de uitbuiters? Maar een paar: de koning, de kapitalist en een handvol opzichters en toezichthouders. Wie zijn de uitgebuitenen? Die velen: de volkeren in de wereld; de waardevolle mensen; de arbeiders; degenen die het brood maken dat door die ijdele mensen met die weke handjes wordt opgegeten.<a href="#cite_note-59">[59]</a> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vivisectie">Vivisectie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Vivisectie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Vivisectie">brontekst bewerken</a>]</div> Twain was tegen elk soort <a href="/wiki/Vivisectie" title="Vivisectie">vivisectie</a>, niet wetenschappelijk gefundeerd maar om ethische redenen.<a href="#cite_note-60">[60]</a> <blockquote>“Ik vind het niet belangrijk om te weten of vivisectie resultaten oplevert die al dan niet heilzaam zijn voor het mensdom….De pijn die het dieren zonder hun toestemming aandoet is de reden dat ik daar vijandig tegenover sta en dat is voor mij een voldoende rechtvaardiging voor die vijandschap, zonder verder te kijken.”</blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Religie">Religie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Religie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Religie">brontekst bewerken</a>]</div> Twain stond het grootste gedeelte van zijn latere leven kritisch tegenover de <a href="/w/index.php?title=Georganiseerde_godsdienst&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georganiseerde godsdienst (de pagina bestaat niet)">georganiseerde godsdienst</a> en bepaalde elementen van het <a href="/wiki/Christendom" title="Christendom">christendom</a>. In 1901 verzette hij zich tegen de acties van een <a href="/wiki/Missionaris" title="Missionaris">missionaris</a>, Dr. <a href="/w/index.php?title=William_Scott_Ament&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Scott Ament (de pagina bestaat niet)">William Scott Ament</a> (1851–1909) naar aanleiding van berichten dat Ament en andere missionarissen in de nasleep van de <a href="/wiki/Bokseropstand" title="Bokseropstand">Bokseropstand</a> van 1900 schadeloosstellingen eisten van de Chinese onderdanen. Twains reactie op het vernemen van de methoden van Ament werd in februari 1901 onder de titel: <a href="/w/index.php?title=Aan_de_Man_die_in_het_Duister_Zit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aan de Man die in het Duister Zit (de pagina bestaat niet)">Aan de Man die in het Duister Zit</a> gepubliceerd in de North American Review en haalt voorbeelden aan van <a href="/wiki/Imperialisme" title="Imperialisme">imperialisme</a> in China en Zuid-Afrika en de bezetting door de VS van de Filipijnen.<a href="#cite_note-61">[61]</a> In een volgend artikel “Aan mijn kritische Missionaris” in april 1901 gepubliceerd in de The North American Review, zet hij zijn aanval ongeremd voort, maar nu niet meer gericht op Ament, maar op zijn superieuren, de <a href="/w/index.php?title=American_Board_of_Commissioners_for_Foreign_Missions&action=edit&redlink=1" class="new" title="American Board of Commissioners for Foreign Missions (de pagina bestaat niet)">American Board of Commissioners for Foreign Missions</a>.<a href="#cite_note-62">[62]</a> Twain schreef bijvoorbeeld: “Het Geloof is iets geloven waarvan je weet dat het niet zo is,” en “Als Christus nu hier zou zijn, is er een ding dat hij niet zou zijn – een christen.”<a href="#cite_note-Huberman-63">[63]</a> Na zijn dood hield zijn familie gedeelten van zijn geschriften achter, met name die oneerbiedig jegens de traditionele godsdienst waren, speciaal de <a href="/w/index.php?title=Letters_from_the_Earth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Letters from the Earth (de pagina bestaat niet)">Letters from the Earth</a> (Brieven geschreven vanaf de Aarde), dat pas werd gepubliceerd nadat zijn dochter Clara in 1962 haar standpunt had gewijzigd, als reactie op <a href="/w/index.php?title=Sovjetpropaganda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sovjetpropaganda (de pagina bestaat niet)">Sovjetpropaganda</a> over het achterhouden ervan.<a href="#cite_note-NYTimes1962-64">[64]</a> Het antireligieuze <a href="/w/index.php?title=The_Mysterious_Stranger&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Mysterious Stranger (de pagina bestaat niet)">The Mysterious Stranger</a> (De Geheimzinnige Vreemdeling) werd in 1916 gepubliceerd, hoewel er toch wat academische discussie is over de vraag of Twain de meest gangbare versie van dat verhaal zelf wel heeft geschreven. Little Bessie, een verhaal dat het christendom belachelijk maakt, werd voor het eerst gepubliceerd in de bundel Mark Twain's Fables of Man.<a href="#cite_note-65">[65]</a> Twains rouwdienst werd gehouden in de "Old Brick," een Presbyteriaanse kerk in New York.<a href="#cite_note-66">[66]</a> Hij droeg ook financieel bij aan de bouw van een Presbyteriaanse kerk in Nevada.<a href="#cite_note-67">[67]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vrijmetselarij">Vrijmetselarij</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Vrijmetselarij" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Vrijmetselarij">brontekst bewerken</a>]</div> Twain was <a href="/wiki/Vrijmetselaar" class="mw-redirect" title="Vrijmetselaar">Vrijmetselaar</a>.<a href="#cite_note-68">[68]</a> Hij was lid van de Polar Star Loge No. 79 A.F.&A.M., opgericht in St. Louis. Hij werd ingewijd tot <a href="/wiki/Leerling-vrijmetselaar" class="mw-redirect" title="Leerling-vrijmetselaar">Leerling-vrijmetselaar</a> op 22 mei 1861, <a href="/wiki/Gezel-vrijmetselaar" class="mw-redirect" title="Gezel-vrijmetselaar">Gezel-vrijmetselaar</a> op 12 juni en verheven tot <a href="/wiki/Meester-vrijmetselaar" class="mw-redirect" title="Meester-vrijmetselaar">Meester-vrijmetselaar</a> op 10 juli van datzelfde jaar. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nalatenschap">Nalatenschap</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Nalatenschap" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Nalatenschap">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg/260px-Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg/390px-Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg/520px-Sydney_writers_walk_mark_twain.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption> Een plaquette ter ere van Mark Twain op de <a href="/w/index.php?title=Sydney_Writers_Walk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sydney Writers Walk (de pagina bestaat niet)">Sydney Writers Walk</a> in <a href="/wiki/Sydney" title="Sydney">Sydney</a>, <a href="/wiki/Australi%C3%AB_(land)" title="Australië (land)">Australië</a></figcaption></figure> Zijn geboortehuis bestaat nog steeds in <a href="/wiki/Florida_(Missouri)" title="Florida (Missouri)">Florida (Missouri)</a>. Het huis van zijn jeugdvriendin Laura Hawkins, van wie gezegd wordt dat zij hem heeft geïnspireerd tot zijn fictieve personage Becky Thatcher, is bewaard als het "Thatcher House". In mei 2007 werd het zorgvuldig gerestaureerde huis van Tom Blankenship, de inspiratiebron voor Huckleberry Finn, opengesteld voor het publiek. Het huis dat hij had gebouwd voor zijn gezin in Hartford, Connecticut, waar hij en zijn vrouw hun drie dochters grootbrachten, is ook bewaard gebleven en staat open voor bezoekers als het <a href="/wiki/Mark_Twain_House" title="Mark Twain House">Mark Twain House</a>. De acteur <a href="/wiki/Hal_Holbrook" title="Hal Holbrook">Hal Holbrook</a> bedacht een onemanshow met de naam <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain_Tonight&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mark Twain Tonight (de pagina bestaat niet)">Mark Twain Tonight</a>, die hij gedurende 50 jaar regelmatig heeft opgevoerd. Voor de uitzending door <a href="/wiki/CBS_(televisiezender)" title="CBS (televisiezender)">CBS</a> won hij in 1967 een <a href="/wiki/Emmy_Award" title="Emmy Award">Emmy Award</a>. Net als ontelbare andere invloedrijke mensen, werd Twain geëerd doordat er een <a href="/wiki/Planeto%C3%AFde" title="Planetoïde">planetoïde</a>, <a href="/w/index.php?title=2362_Mark_Twain&action=edit&redlink=1" class="new" title="2362 Mark Twain (de pagina bestaat niet)">2362 Mark Twain</a>, naar hem werd genoemd. Vaak wordt Twain in de popcultuur afgeschilderd in een heel wit pak. Hoewel er aanwijzingen zijn waaruit blijkt dat Twain, na het overlijden van Olivia in 1904, witte pakken begon te dragen tijdens zijn lezingen, zijn de huidige voorstellingen die suggereren dat hij die zijn hele leven droeg, ongefundeerd. Er is geen bewijs voor dat hij vóór 1904 een wit pak droeg; het werd echter uiteindelijk wel zijn handelsmerk, zoals wordt geïllustreerd door zijn excentriciteit (Zoals die keer dat hij een wit zomerpak droeg tijdens een hoorzitting van het Congres hartje winter).<a href="#cite_note-c-a-kirk-30">[30]</a> McMasters' Mark Twain Encyclopedie beweert dat Twain de laatste drie jaar geen wit pak droeg, behalve tijdens een voordracht bij een banket.<a href="#cite_note-69">[69]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pseudoniemen">Pseudoniemen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Pseudoniemen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Pseudoniemen">brontekst bewerken</a>]</div> Clemens maakte gebruik van verschillende pseudoniemen, voordat hij voor “Mark Twain” koos. Tot 1863 ondertekende hij zijn humoristische en fantasierijke korte verhalen met "Josh". Bovendien gebruikte hij het pseudoniem "Thomas Jefferson Snodgrass" voor een reeks humoristische brieven.<a href="#cite_note-70">[70]</a> Hij zei dat zijn belangrijkste pseudoniem stamde uit zijn jaren dat hij op de rivierboten op de Mississippi werkte, waar twee vadem een veilige diepte was voor de boten. Twain zei dat dit pseudoniem niet helemaal zijn eigen uitvinding was. In Life on the Mississippi, schreef hij:<a href="#cite_note-71">[71]</a> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><a href="/w/index.php?title=Captain_Isaiah_Sellers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Captain Isaiah Sellers (de pagina bestaat niet)">Captain Isaiah Sellers</a> was niet literair aangelegd of begaafd, maar hij placht korte zinnetjes neer te krabbelen met duidelijke en praktische informatie over de rivier, ondertekende die met "MARK TWAIN," en gaf ze aan de krant <a href="/w/index.php?title=New_Orleans_Picayune&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Orleans Picayune (de pagina bestaat niet)">New Orleans Picayune</a>. Ze hadden te maken met het peil en de toestand van de rivier en waren nauwkeurig en waardevol; … Op het moment dat de telegraaf het nieuws van zijn overlijden bracht, zat ik aan de kust van de Pacific. Ik was een beginnende nieuwe journalist en had een pseudoniem nodig; dus pikte ik dat van de oude schipper in en heb mijn best gedaan om dat te laten blijven wat het in zijn handen was — een teken, symbool een waarborg dat, wat er ook in zijn gezelschap wordt gevonden, het als een versteende waarheid verder zal leven; het zou niet bescheiden van mij zijn als ik zeg dat ik daarin geslaagd ben.</blockquote> Bij Twains versie van het verhaal met betrekking tot zijn nom de plume zijn vraagtekens gezet door zijn biograaf George Williams III,<a href="#cite_note-72">[72]</a> de krant de Territorial Enterprise<a href="#cite_note-73">[73]</a> en Paul Fatout van de <a href="/wiki/Purdue-universiteit" title="Purdue-universiteit">Purdue-universiteit</a>,<a href="#cite_note-74">[74]</a> die beweren dat "Mark Twain" verwijst naar het lijstje waarop werd afgetekend wat Twain regelmatig op de pof dronk in John Pipers bar in <a href="/wiki/Virginia_City_(Nevada)" title="Virginia City (Nevada)">Virginia City</a> (<a href="/wiki/Nevada_(staat)" title="Nevada (staat)">Nevada</a>). <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografie">Bibliografie</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Bibliografie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Bibliografie">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>(1865) <a href="/w/index.php?title=The_Celebrated_Jumping_Frog_of_Calaveras_County&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (de pagina bestaat niet)">The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County</a> (fictie)</li> <li>(1868) General Washington's Negro Body-Servant (fictie)</li> <li>(1868) My Late Senatorial Secretaryship (fictie)</li> <li>(1869) The Innocents Abroad (non-fictie, reisverhaal). Vertaling van het 1e gedeelte als: Reizigers van over zee. Arnhem, J. Rinkes, 1879. Voortgez. als: Een moderne pelgrimstocht, 1880</li> <li>(1870-71) Memoranda (maandelijkse column voor het tijdschrift <a href="/wiki/The_Galaxy" title="The Galaxy">The Galaxy</a>)</li> <li>(1871) <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain%27s_(Burlesque)_Autobiography_and_First_Romance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mark Twain's (Burlesque) Autobiography and First Romance (de pagina bestaat niet)">Mark Twain's (Burlesque) Autobiography and First Romance</a> (fictie)</li> <li>(1872) <a href="/w/index.php?title=Roughing_It&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roughing It (de pagina bestaat niet)">Roughing It</a> (non-fictie)</li> <li>(1873) <a href="/w/index.php?title=The_Gilded_Age:_A_Tale_of_Today&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Gilded Age: A Tale of Today (de pagina bestaat niet)">The Gilded Age: A Tale of Today</a> (fictie, bewerkt tot toneelstuk)</li> <li>(1875) The adventures of Huckleberry Finn, Tom Sawyer's comrade (fictie). Vertaald als: De lotgevallen van Huckleberry Finn (Tom Sawyer's makker)<a href="#cite_note-75">[a]</a>. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf,,1885</li> <li>(1875) <a href="/w/index.php?title=Sketches_New_and_Old&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sketches New and Old (de pagina bestaat niet)">Sketches New and Old</a> (fictie-verhalen)</li> <li>(1875) <a href="/wiki/The_Adventures_of_Tom_Sawyer" class="mw-redirect" title="The Adventures of Tom Sawyer">The Adventures of Tom Sawyer</a> (fictie). Vertaald als: De lotgevallen van Tom Sawyer<a href="#cite_note-76">[b]</a>. Arnhem, Rinkers, 1877</li> <li>(1876) <a href="/w/index.php?title=Old_Times_on_the_Mississippi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Old Times on the Mississippi (de pagina bestaat niet)">Old Times on the Mississippi</a> (non-fictie)</li> <li>(1876) <a href="/w/index.php?title=A_Murder,_a_Mystery,_and_a_Marriage&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Murder, a Mystery, and a Marriage (de pagina bestaat niet)">A Murder, a Mystery, and a Marriage</a> (fictie); (1945, eigen uitgave), (2001, Atlantic Monthly).</li> <li>(1877) A True Story and the Recent Carnival of Crime (verhalen)</li> <li>(1877) The Invalid's Story (Fictie)</li> <li>(1878) Punch, Brothers, Punch! and other Sketches (fictie)</li> <li>(1880) <a href="/w/index.php?title=A_Tramp_Abroad&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Tramp Abroad (de pagina bestaat niet)">A Tramp Abroad</a> (reisverhaal)</li> <li>(1880) <a href="/w/index.php?title=1601:_Conversation,_as_it_was_by_the_Social_Fireside,_in_the_Time_of_the_Tudors&action=edit&redlink=1" class="new" title="1601: Conversation, as it was by the Social Fireside, in the Time of the Tudors (de pagina bestaat niet)">1601: Conversation, as it was by the Social Fireside, in the Time of the Tudors</a> (fictie)</li> <li>(1882) <a href="/wiki/De_prins_en_de_bedelaar" title="De prins en de bedelaar">The Prince and the Pauper</a> (fictie). Vertaald als: Prins en bedelknaap. Een verhaal voor jongelieden<a href="#cite_note-77">[c]</a>. Arnhem, J. Rinkes Jr., 1882; De prins en de arme jongen. Utrecht, Het Spectrum, 1978; De prins en de bedeljongen. Aartselaar, Deltas, 1985</li> <li>(1883) <a href="/w/index.php?title=Life_on_the_Mississippi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Life on the Mississippi (de pagina bestaat niet)">Life on the Mississippi</a> (non-fictie (hoofdzakelijk)). Vertaald als: Het leven op de Mississippi. Amsterdam, Uitgeverij G.A. Van Oorschot, 2017</li> <li>(1884) <a href="/wiki/De_Lotgevallen_van_Huckleberry_Finn" class="mw-redirect" title="De Lotgevallen van Huckleberry Finn">Adventures of Huckleberry Finn</a> (fictie). Vertaald als: De lotgevallen van Huckleberry Finn, 1946 ; Verdere avonturen van Tom Sawyer<a href="#cite_note-78">[d]</a>. Amsterdam : De Geïllustreerde pers, ca. 1955; De avonturen van Huckleberry Finn. Den Haag, Zuid-Hollandsche U.M., 1960</li> <li>(1889) <a href="/w/index.php?title=A_Connecticut_Yankee_in_King_Arthur%27s_Court_(roman)&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Connecticut Yankee in King Arthur's Court (roman) (de pagina bestaat niet)">A Connecticut Yankee in King Arthur's Court</a> (fictie). Vertaald als: Een Yankee aan het hof van koning Arthur. Amsterdam : Amsterdam Boek, 1974. Stripboek</li> <li>(1892) The American Claimant (fictie). Vertaald als: De Amerikaansche pretendent<a href="#cite_note-79">[e]</a>. Leiden, Blankenberg, 1893; De erfgenaam in Amerika<a href="#cite_note-80">[f]</a>. Amsterdam, Mij. voor goede en goedkoope lectuur, 1908</li> <li>(1892) Merry Tales (fictie)</li> <li>(1892) Those Extraordinary Twins (fictie)</li> <li>(1893) <a href="/w/index.php?title=The_%C2%A31,000,000_Bank_Note_and_Other_New_Stories&action=edit&redlink=1" class="new" title="The £1,000,000 Bank Note and Other New Stories (de pagina bestaat niet)">The £1,000,000 Bank Note and Other New Stories</a> (fictieve verhalen)</li> <li>(1894) Tom Sawyer Abroad (fictie). Vertaald als: Tom Sawyer's reisavonturen<a href="#cite_note-81">[g]</a>. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1894</li> <li>(1894) <a href="/w/index.php?title=The_Tragedy_of_Pudd%27nhead_Wilson&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Tragedy of Pudd'nhead Wilson (de pagina bestaat niet)">The Tragedy of Pudd'nhead Wilson</a> (fictie)</li> <li>(1896) <a href="/w/index.php?title=Tom_Sawyer,_Detective&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tom Sawyer, Detective (de pagina bestaat niet)">Tom Sawyer, Detective</a> (fictie)</li> <li>(1896) Personal Recollections of Joan of Arc (fictie). Vertaald als: Persoonlijke herinneringen aan Jeanne d'Arc, naar het in het nationaal archief van Frankrijk berustend oorspronkelijk onuitgegeven handschrift van haren page en secretaris Sieur Louis de Conte<a href="#cite_note-82">[h]</a><a href="#cite_note-83">[i]</a>. Amsterdam, Van Dantzig, 1897</li> <li>(1897) <a href="/w/index.php?title=How_to_Tell_a_Story_and_other_Essays&action=edit&redlink=1" class="new" title="How to Tell a Story and other Essays (de pagina bestaat niet)">How to Tell a Story and other Essays</a> (non-fictie, essays)</li> <li>(1897) <a href="/w/index.php?title=Following_the_Equator&action=edit&redlink=1" class="new" title="Following the Equator (de pagina bestaat niet)">Following the Equator</a> (non-fictie, reisverhaal)</li> <li>(1898) <a href="/wiki/Is_He_Dead%3F" title="Is He Dead?">Is He Dead?</a> (toneelstuk)</li> <li>(1900) <a href="/w/index.php?title=The_Man_That_Corrupted_Hadleyburg&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Man That Corrupted Hadleyburg (de pagina bestaat niet)">The Man That Corrupted Hadleyburg</a> (fictie)</li> <li>(1900) A Salutation Speech From the Nineteenth Century to the Twentieth (essay)</li> <li>(1901) <a href="/w/index.php?title=The_Battle_Hymn_of_the_Republic,_Updated&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Battle Hymn of the Republic, Updated (de pagina bestaat niet)">The Battle Hymn of the Republic, Updated</a> (satire)</li> <li>(1901) <a href="/w/index.php?title=Edmund_Burke_on_Croker_and_Tammany&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edmund Burke on Croker and Tammany (de pagina bestaat niet)">Edmund Burke on Croker and Tammany</a> (politieke satire)</li> <li>(1901) <a href="/w/index.php?title=To_the_Person_Sitting_in_Darkness&action=edit&redlink=1" class="new" title="To the Person Sitting in Darkness (de pagina bestaat niet)">To the Person Sitting in Darkness</a> (essay)</li> <li>(1901) To My Missionary Critics (essay) The North Atlantic Review 172 (april 1901)</li> <li>(1902) A Double Barrelled Detective Story (fictie). Vertaald als: De Bloedhond Kruist het Spoor. Leuven, "De Aenganck", 1940</li> <li>(1903) My début as a literary person (fictie). Vertaald als: De hongersloep. Brussel, Manteau, 1977</li> <li>(1904) <a href="/w/index.php?title=A_Dog%27s_Tale&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Dog's Tale (de pagina bestaat niet)">A Dog's Tale</a> (fictie). Vertaald als De geschiedenis van een paard, gevolgd door De geschiedenis van een hond. 's-Gravenhage, M. Hols, 1908</li> <li>(1904) <a href="/wiki/Extracts_from_Adam%27s_Diary" title="Extracts from Adam's Diary">Extracts from Adam's Diary</a> (fictie)</li> <li>(1905) <a href="/wiki/King_Leopold%27s_Soliloquy" title="King Leopold's Soliloquy">King Leopold's Soliloquy</a> (politieke satire). Vertaald als: Koning Leopolds alleenspraak. Amsterdam, Pegasus, 1965</li> <li>(1905) <a href="/w/index.php?title=The_War_Prayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="The War Prayer (de pagina bestaat niet)">The War Prayer</a> (fictie)</li> <li>(1906) A Horse's Tale (fictie). Vertaald als De geschiedenis van een paard, gevolgd door De geschiedenis van een hond. 's-Gravenhage, M. Hols, 1908</li> <li>(1906) The $30,000 Bequest and Other Stories (fictie)</li> <li>(1906) <a href="/w/index.php?title=What_Is_Man%3F&action=edit&redlink=1" class="new" title="What Is Man? (de pagina bestaat niet)">What Is Man?</a> (essay)</li> <li>(1906) <a href="/wiki/Eve%27s_Diary" class="mw-redirect" title="Eve's Diary">Eve's Diary</a> (fictie)</li> <li>(1907) <a href="/w/index.php?title=Christian_Science_(boek)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian Science (boek) (de pagina bestaat niet)">Christian Science</a> (non-fictie)</li> <li>(1909) <a href="/w/index.php?title=Is_Shakespeare_Dead%3F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Is Shakespeare Dead? (de pagina bestaat niet)">Is Shakespeare Dead?</a> (non-fictie)</li> <li>(1909) <a href="/w/index.php?title=Captain_Stormfield%27s_Visit_to_Heaven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Captain Stormfield's Visit to Heaven (de pagina bestaat niet)">Captain Stormfield's Visit to Heaven</a> (fictie)</li> <li>(1909) <a href="/w/index.php?title=Letters_from_the_Earth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Letters from the Earth (de pagina bestaat niet)">Letters from the Earth</a> (fictie, postuum gepubliceerd in 1962)</li> <li>(1910) Queen Victoria's Jubilee (non-fictie)</li> <li>(1912) My Platonic Sweetheart (droomdagboek, mogelijk non-fictie)</li></ul> Postuum verschenen: <ul><li>(1916) <a href="/w/index.php?title=The_Mysterious_Stranger&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Mysterious Stranger (de pagina bestaat niet)">The Mysterious Stranger</a> (fictie, mogelijk niet door Twain)</li> <li>(1924) <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain%27s_Autobiography&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mark Twain's Autobiography (de pagina bestaat niet)">Mark Twain's Autobiography</a> (non-fictie). Vertaald als: Uit het leven van Mark Twain. Autobiographie. Haarlem, Vincent Loosjes, 1907</li> <li>(1935) Mark Twain's Notebook</li> <li>(1962) <a href="/w/index.php?title=Letters_from_the_Earth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Letters from the Earth (de pagina bestaat niet)">Letters from the Earth</a> (uitgegeven door Bernard DeVoto)</li> <li>(1969) <a href="/w/index.php?title=No._44,_The_Mysterious_Stranger&action=edit&redlink=1" class="new" title="No. 44, The Mysterious Stranger (de pagina bestaat niet)">No. 44, The Mysterious Stranger</a> (fictie)</li> <li>(1985) Concerning the Jews</li> <li>(1992) Mark Twain's Weapons of Satire: Anti-Imperialist Writings on the Philippine-American War. Jim Zwick, ed. (Syracuse University Press) <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8156-0268-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8156-0268-5">ISBN 0-8156-0268-5</a> (eerder niet gebundeld)</li> <li>(1995) The Bible According to Mark Twain: Writings on Heaven, Eden, and the Flood</li> <li>(2009) Who is Mark Twain? (Harper Studio) <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-06-173500-4" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-06-173500-4">ISBN 978-0-06-173500-4</a> (niet eerder gepubliceerd)</li></ul> Andere Nederlandse vertalingen: <ul><li>Grappen en grillen. Hollandia-Drukkerij 1907</li> <li>Epigrammen. 's-Gravenhage, Uitgeverij Boucher 1965</li> <li>Praatje bij het Vuur in 1601. Een keuze uit zijn werk. Amsterdam, De Arbeiderspers 1971</li> <li>Onsterfelijke verhalen. Amsterdam, Elsevier Manteau, 1981. Verhalen, verschenen tussen 1864 en 1923</li> <li>Dagboeken uit de Tuin van Eden Uitgeverij Unibook 2011</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=27" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=27" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Komische_literatuur" title="Komische literatuur">Komische literatuur</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=28" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=28" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links">brontekst bewerken</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r63829521">.mw-parser-output .zusterprojecten{padding:0;font-size:90%;clear:both;margin:1em 0 -0.5em 0}.mw-parser-output .zusterprojecten-klein{padding-bottom:5px;font-size:90%}.mw-parser-output .zusterprojecten-kop{vertical-align:middle}.mw-parser-output .zusterprojecten-lijst{display:inline;margin-left:0;padding-left:0}.mw-parser-output .zusterprojecten-kop,.mw-parser-output .zusterprojecten li,.mw-parser-output .zusterprojecten-klein li{display:inline-block;margin:0.4em 0.6em;white-space:nowrap;line-height:1.4em;width:12.5em}.mw-parser-output .zusterprojecten-klein li{width:17.5em;max-height:20px}.mw-parser-output .zuster-logo{display:inline-block;text-align:center;width:34px}.mw-parser-output .zuster-tekst{display:inline-block;vertical-align:middle}.mw-parser-output .zusterprojecten-klein .zuster-op{display:inline}@media screen and (max-width:720px){.mw-parser-output .zusterprojecten li,.mw-parser-output .zusterprojecten-klein li{max-height:initial;line-height:inherit}}</style> <div class="interProjectTemplate interProject-klein zusterprojecten-klein infobox noprint"> <div class="zusterprojecten-kop">Op andere <a href="/wiki/Wikimedia_Foundation" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia</a>-projecten</div> <ul class="zusterprojecten-lijst"> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="c:Mark Twain">Mediabestanden</a></div><li><div class="zuster-logo"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/27px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/36px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></div> <div class="zuster-tekst"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="c:Mark Twain">Media</a><div class="zuster-op"> op Commons</div></div></li><div class="interProject wikisource mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="s:Mark Twain">Wikisource</a></div><li><div class="zuster-logo"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/21px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/32px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/42px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></div> <div class="zuster-tekst"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="s:Mark Twain">Bronnen</a><div class="zuster-op"> op Wikisource</div></div></li><div class="interProject wikiquote mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://nl.wikiquote.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="q:Mark Twain">Wikiquote</a></div><li><div class="zuster-logo"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/20px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/40px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></div> <div class="zuster-tekst"><a href="https://nl.wikiquote.org/wiki/Mark_Twain" class="extiw" title="q:Mark Twain">Citaten</a><div class="zuster-op"> op Wikiquote</div></div></li> </ul> </div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marktwainproject.org/">Mark Twain Project Online</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) (...) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/browse/authors/t#a53">Works by Mark Twain</a> bij het <a href="/wiki/Project_Gutenberg" title="Project Gutenberg">Project Gutenberg</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://docsouth.unc.edu/neh/twain/menu.html">A True Story, Repeated Word for Word As I Heard It. From The Atlantic Monthly. Nov. 1874: 591-594</a>. Boston: Atlantic Monthly Co., november 1874. Boston: Atlantic Monthly Co., november 1874.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://twainquotes.com/">Mark Twain Quotes, Newspaper Collections and Related Resources</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) TAT Journal Issue 13 - Volledige tekst van <a rel="nofollow" class="external text" href="http://searchwithin.org/journal/tat_journal-13.html#7">My Platonic Sweetheart</a>, een droomdagboek door Mark Twain.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Old-Fashioned-American-Humor - <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.oldfashionedamericanhumor.com/punch-brothers-punch.html">Punch, Brothers, Punch!</a>. Tekst van zijn beroemde boek.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://essays.quotidiana.org/twain/">Essays by Mark Twain at Quotidiana.org</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://librivox.org/search?q=twain&search_form=advanced">Audiobooks of Twain's Writings</a> via <a href="/wiki/LibriVox" title="LibriVox">LibriVox</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090727021303/http://www.booksinmyphone.com/index.php?author=Mark%20Twain">Free to read on a cell phone</a>. Werken van Twain. (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070408233057/http://www.crossmyt.com/hc/linghebr/awfgrmlg.html">The Awful German Language</a> (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Animalrightshistory - <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090110211506/http://www.animalrightshistory.org/library/twa-mark-twain/scientific-research.htm">Scientific Research / Pains of Lowly Life</a> (1900) (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(nl) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dlfng.home.xs4all.nl/eerste/liefde.html">Eerste Liefde (het dagboek van Eva)</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Academische_studies">Academische studies</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=29" title="Bewerk dit kopje: Academische studies" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=29" title="De broncode bewerken van de sectie: Academische studies">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bancroft.berkeley.edu/MTP/">The Mark Twain Papers and Project of the Bancroft Library, University of California Berkeley</a>. Thuisbasis voor het grootste archief van Mark Twains geschriften en van de redacteuren van een kritische uitgave van al zijn geschriften.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm">"The Mark Twain they didn’t teach us about in school"</a>, door Helen Scott, uit de <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, p. 61-65.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120210195737/http://www.buffalolib.org/libraries/collections/index.asp?sec=twain">Buffalo Library</a>. Mark-Twain-Zaal, waarin zich het manuscript van Huckleberry Finn bevindt. (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20030406064825/http://www.elmira.edu/academics/ar_marktwain.shtml">Elmira College Center for Mark Twain Studies</a> (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100605131701/http://www.hrc.utexas.edu/research/fa/lfclemens.html">Mark Twain Collection</a> in het <a href="/w/index.php?title=Harry_Ransom_Center&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harry Ransom Center (de pagina bestaat niet)">Harry Ransom Center</a> van de <a href="/wiki/Universiteit_van_Texas_in_Austin" title="Universiteit van Texas in Austin">Universiteit van Texas in Austin</a>. (archive)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Leven">Leven</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=30" title="Bewerk dit kopje: Leven" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=30" title="De broncode bewerken van de sectie: Leven">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Project Gutenberg - Volledige tekst van de biografie <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/etext/6873">Mark Twain</a>, door Archibald Henderson.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Twain_Birthplace_State_Historic_Site" class="extiw" title="en:Mark Twain Birthplace State Historic Site">Mark Twain Birthplace State Historic Site</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marktwainmuseum.org/">The Mark Twain Boyhood Home in Hannibal, MO</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marktwainhouse.org/">The Mark Twain House in Hartford, CT</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Wikisource - <a class="external text" href="https://en.wikisource.org/wiki/The_San_Francisco_Call/Mark_Twain_Called_by_Death">Overlijdensbericht in de San Francisco Call</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=1048">Mark Twain</a>, <a href="/wiki/Find_a_Grave" title="Find a Grave">Find a Grave</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/marktwain/">Mark Twain: Known To Everyone—Liked By All</a>, een film van <a href="/wiki/Ken_Burns" title="Ken Burns">Ken Burns</a> vertoond op <a href="/wiki/Public_Broadcasting_Service" title="Public Broadcasting Service">PBS</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211107005246/http://www.marktwainhannibal.com/twain/">The Hannibal Courier Post</a>. Een blik op het leven en werk van Mark Twain. (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141008052125/http://dig.lib.niu.edu/twain/">Mark Twains Mississippi</a>, Northern Illinois University Libraries. (archive)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Andere">Andere</h3>[<a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&veaction=edit&section=31" title="Bewerk dit kopje: Andere" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Mark_Twain&action=edit&section=31" title="De broncode bewerken van de sectie: Andere">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/610829/Mark-Twain">"Origins of the name Mark Twain"</a>, uit de <a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">Encyclopædia Britannica</a>, laatste editie, volledig artikel.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/marktwain/scrapbook/index.html">PBS Twain Interactive Scrapbook</a> en <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/c/a/2005/08/19/MNGOBEA9JI1.DTL">San Francisco Chronicle article</a>, dat staaft dat het niet Twain was die zei: "De koudste winter die ik ooit heb meegemaakt was de zomer in San Francisco".</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Twainquotes - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/sarony/sarony.html">Artikel en zeldzame afbeeldingen</a> van Mark Twain en de fotograaf <a href="/wiki/Napoleon_Sarony" title="Napoleon Sarony">Napoleon Sarony</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Kamakurapens - <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080905112521/http://www.kamakurapens.com/TwainsConklin.html">De Vulpennen die door Mark Twain zijn gebruikt</a> (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Staging Airflowsciences - <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150919060528/https://staging.airflowsciences.com/rkn/Twain/">Afbeeldingen van de eerste drukken van de boeken van Mark Twain</a> (archive)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://maps.google.com/maps/ms?hl=en&ie=UTF8&msa=0&msid=102923703941959514621.00045dc9dc76fd8686f0a&ll=57.751076,-102.128906&spn=28.763939,92.8125&z=4">Google-map met plaatsmarkeringen van de plaatsen die met Twain te maken hebben</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div>Bronnen, noten en/of referenties</div> Literatuur <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lucius_Beebe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lucius Beebe (de pagina bestaat niet)">Lucius Beebe</a>. Comstock Commotion: The Story of the Territorial Enterprise and Virginia City News. Stanford University Press, 1954 <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-122-18798-X" title="Speciaal:Boekbronnen/1-122-18798-X">ISBN 1-122-18798-X</a></li> <li>Louis J. Budd, ed. Mark Twain, Collected Tales, Sketches, Speeches & Essays 1891–1910 (<a href="/w/index.php?title=Library_of_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Library of America (de pagina bestaat niet)">Library of America</a>, 1992) (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-73-8" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-73-8">ISBN 978-0-940450-73-8</a>)</li> <li><a href="/wiki/Ken_Burns" title="Ken Burns">Ken Burns</a>, Dayton Duncan, and <a href="/w/index.php?title=Geoffrey_C._Ward&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoffrey C. Ward (de pagina bestaat niet)">Geoffrey C. Ward</a>, Mark Twain: An Illustrated Biography. New York: Alfred A. Knopf, 2001 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-375-40561-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-375-40561-5">ISBN 0-375-40561-5</a>)</li> <li>Gregg Camfield. The Oxford Companion to Mark Twain. New York: Oxford University Press, 2002 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-19-510710-1" title="Speciaal:Boekbronnen/0-19-510710-1">ISBN 0-19-510710-1</a>)</li> <li>Guy Cardwell, ed. Mark Twain, Mississippi Writings (Library of America, 1982) (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-07-3" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-07-3">ISBN 978-0-940450-07-3</a>)</li> <li>Guy Cardwell, ed. Mark Twain, The Innocents Abroad & Roughing It (<a href="/w/index.php?title=Library_of_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Library of America (de pagina bestaat niet)">Library of America</a>, 1984) <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-25-7" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-25-7">ISBN 978-0-940450-25-7</a></li> <li>James M. Cox. Mark Twain: The Fate of Humor. Princeton University Press, 1966 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8262-1428-2" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8262-1428-2">ISBN 0-8262-1428-2</a>)</li> <li>Everett Emerson. Mark Twain: A Literary Life. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8122-3516-9" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8122-3516-9">ISBN 0-8122-3516-9</a>)</li> <li>Shelley Fisher Fishkin, ed. A Historical Guide to Mark Twain. New York: Oxford University Press, 2002 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-19-513293-9" title="Speciaal:Boekbronnen/0-19-513293-9">ISBN 0-19-513293-9</a>)</li> <li>Susan K. Harris, ed. Mark Twain, Historical Romances (Library of America, 1994) (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-82-0" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-940450-82-0">ISBN 978-0-940450-82-0</a>)</li> <li>Hamlin L. Hill, ed. Mark Twain, The Gilded Age and Later Novels (Library of America, 2002) <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-1-931082-10-5" title="Speciaal:Boekbronnen/978-1-931082-10-5">ISBN 978-1-931082-10-5</a></li> <li>Jason Gary Horn. Mark Twain: A Descriptive Guide to Biographical Sources. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 1999 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8108-3630-0" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8108-3630-0">ISBN 0-8108-3630-0</a>)</li> <li>William Dean Howells. My Mark Twain. Mineloa, New York: Dover Publications, 1997 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-486-29640-7" title="Speciaal:Boekbronnen/0-486-29640-7">ISBN 0-486-29640-7</a>)</li> <li>Fred Kaplan. The Singular Mark Twain: A Biography. New York: Doubleday, 2003 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-385-47715-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-385-47715-5">ISBN 0-385-47715-5</a>)</li> <li>Justin Kaplan. Mr. Clemens and Mark Twain: A Biography. New York: Simon and Schuster, 1966 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-671-74807-6" title="Speciaal:Boekbronnen/0-671-74807-6">ISBN 0-671-74807-6</a>)</li> <li>J. R. LeMaster and James D. Wilson, eds. The Mark Twain Encyclopedia. New York: Garland, 1993 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8240-7212-X" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8240-7212-X">ISBN 0-8240-7212-X</a>)</li> <li>Bruce Michelson. Mark Twain on the Loose. Amherst: University of Massachusetts Press, 1995 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-87023-967-8" title="Speciaal:Boekbronnen/0-87023-967-8">ISBN 0-87023-967-8</a>)</li> <li>Patrick K. Ober. Mark Twain and Medicine: "Any Mummery Will Cure". Columbia: University of Missouri Press, 2003 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8262-1502-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8262-1502-5">ISBN 0-8262-1502-5</a>)</li> <li>Albert Bigelow Paine. Mark Twain, A Biography: The Personal and Literary Life of Samuel Langhorne Clemens. Harper & Bros., 1912. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-84702-983-3" title="Speciaal:Boekbronnen/1-84702-983-3">ISBN 1-84702-983-3</a></li> <li>Ron Powers. Dangerous Water: A Biography of the Boy Who Became Mark Twain. New York: Da Capo Press, 1999. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-306-81086-7" title="Speciaal:Boekbronnen/0-306-81086-7">ISBN 0-306-81086-7</a></li> <li>Ron Powers. Mark Twain: A Life. New York: Random House, 2005. (0-7432-4899-6)</li> <li>R. Kent Rasmussen. Critical Companion to Mark Twain: A Literary Reference to His Life and Work. Facts On File, 2007. Revised edition of Mark Twain A to Z <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8160-6225-0" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8160-6225-0">ISBN 0-8160-6225-0</a></li> <li>R. Kent Rasmussen, ed. The Quotable Mark Twain: His Essential Aphorisms, Witticisms and Concise Opinions. Contemporary Books, 1997 <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8092-2987-0" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8092-2987-0">ISBN 0-8092-2987-0</a></li></ul> Referenties <div class="reflist" style="-moz-column-width:30em; -webkit-column-width:30em; column-width:30em; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100413130044/https://www.marktwainhouse.org/theman/bio.shtml">The Mark Twain House Biography</a>. Gearchiveerd op 13 april 2010. Geraadpleegd op 24 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://courses.lumenlearning.com/americanlit2/chapter/biography-mark-twain/">Biography Mark Twain</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210304224920/https://courses.lumenlearning.com/americanlit2/chapter/biography-mark-twain/">Gearchiveerd</a> op 4 maart 2021. </li> <li id="cite_note-faulkner-3"><a href="#cite_ref-faulkner_3-0">↑</a> Jelliffe, Robert A. (1956). <cite>Faulkner at Nagano</cite>. Kenkyusha, Ltd, Tokyo. </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/">Mark Twain quotations</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061023093641/http://www.twainquotes.com:80/">Gearchiveerd</a> op 23 oktober 2006. Geraadpleegd op 24 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.quotationspage.com/quotes/Mark_Twain/">Mark Twain Quotes – The Quotations Page</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061113221715/http://www.quotationspage.com/quotes/Mark_Twain/">Gearchiveerd</a> op 13 november 2006. Geraadpleegd op 24 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-singular-6"><a href="#cite_ref-singular_6-0">↑</a> Kaplan, Fred (October 2007). <cite>The Singular Mark Twain</cite>. Doubleday, "Hoofdstuk 1: The Best Boy You Had 1835–1847". <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-385-47715-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-385-47715-5">ISBN 0-385-47715-5</a>.. Geciteerd in <a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiclit.about.com/library/weekly/aafpr113003b.htm">"Excerpt: The Singular Mark Twain</a>. About.com: Literature: Classic. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060302091618/http://classiclit.about.com:80/library/weekly/aafpr113003b.htm">Gearchiveerd</a> op 2 maart 2006. Geraadpleegd op 11 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marktwainproject.org/xtf/view?docId=letters/UCCL00017.xml;style=letter;brand=mtp">To William A. Moffett per Telegraph Operator 21 June 1858 • Memphis, Tenn.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230903124612/https://www.marktwainproject.org/">Gearchiveerd</a> op 3 september 2023. </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://marktwainhouse.org/theman/twain_tree.pdf">Mark Twain's Family Tree</a> (PDF). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061115084523/http://marktwainhouse.org:80/theman/twain_tree.pdf">Gearchiveerd</a> op 15 november 2006. Geraadpleegd op 1 januari 2007. </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lucidcafe.com/library/95nov/twain.html">Mark Twain, American Author and Humorist</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061029203544/http://www.lucidcafe.com:80/library/95nov/twain.html">Gearchiveerd</a> op 29 oktober 2006. Geraadpleegd op 25 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> Lindborg, Henry J., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091028010000/http://encarta.msn.com/sidebar_701509634/Adventures_of_Huckleberry_Finn_The.html">Adventures of Huckleberry Finn</a>. Gearchiveerd op 28 oktober 2009. Geraadpleegd op 11 november 2006. </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120121212833/http://shs.umsystem.edu/famousmissourians/writers/clemens/jmclemens.html">John Marshall Clemens</a>. State Historical Society of Missouri. Gearchiveerd op 21 januari 2012. Geraadpleegd op 29 oktober 2007. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> Philip S. Foner, Mark Twain: Social Critic (New York: International Publishers, 1958), p.13, geciteerd in Helen Scotts "The Mark Twain they didn’t teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65, beschikbaar via <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm#n2">www.marxists.de</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230603123234/http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm">Gearchiveerd</a> op 3 juni 2023. </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> Life on the Mississippi, hoofdstuk 15 </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> Autobiography </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> For more of an account of Twain's involvement with parapsychology, see Blum, Deborah, Ghost Hunters: William James and the Search for Scientific Proof of Life After Death (Penguin Press, (2006)). </li> <li id="cite_note-Hannibal-16">↑ <a href="#cite_ref-Hannibal_16-0">a</a> <a href="#cite_ref-Hannibal_16-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marktwainhannibal.com/twain/biography/">Mark Twain Biography</a>. The Hannibal Courier-Post. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081120213517/http://www.marktwainhannibal.com/twain/biography/">Gearchiveerd</a> op 20 november 2008. Geraadpleegd op 25 november 2008. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> Comstock Commotion: The Story of the Territorial Enterprise and Virginia City News, hoofdstuk 2. </li> <li id="cite_note-MT_quotes-18"><a href="#cite_ref-MT_quotes_18-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/teindex.html">Mark Twain quotations</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210813091643/http://www.twainquotes.com/teindex.html">Gearchiveerd</a> op 13 augustus 2021. </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/SanFrancisco.html">TwainQuotes</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230519042410/http://www.twainquotes.com/">Gearchiveerd</a> op 19 mei 2023. </li> <li id="cite_note-PBS-20">↑ <a href="#cite_ref-PBS_20-0">a</a> <a href="#cite_ref-PBS_20-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/weta/thewest/people/a_c/clemens.htm">Samuel Clemens</a>. PBS:The West. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070911181827/http://www.pbs.org:80/weta/thewest/people/a_c/clemens.htm">Gearchiveerd</a> op 11 september 2007. Geraadpleegd op 25 augustus 2007. </li> <li id="cite_note-helen-scott-21">↑ <a href="#cite_ref-helen-scott_21-0">a</a> <a href="#cite_ref-helen-scott_21-1">b</a> <a href="#cite_ref-helen-scott_21-2">c</a> <a href="#cite_ref-helen-scott_21-3">d</a> <a href="#cite_ref-helen-scott_21-4">e</a> <a href="#cite_ref-helen-scott_21-5">f</a> Scott, Helen (Winter 2000). <cite><a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a></cite> 10: 61–65. </li> <li id="cite_note-MTHouse-22"><a href="#cite_ref-MTHouse_22-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100419230648/https://www.marktwainhouse.org/thehouse/house.shtml">The Mark Twain House and Museum: History of the House</a>. The Mark Twain House & Museum. Gearchiveerd op 19 april 2010. Geraadpleegd op 8 september 2007. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> "Mrs. Jacques Samossoud Dies; Mark Twain's Last Living Child; Released 'Letters From Earth'", New York Times, November 21, 1962, Wednesday. Geraadpleegd op 21 juli 2007. “<a href="/w/index.php?title=San_Diego,_California&action=edit&redlink=1" class="new" title="San Diego, California (de pagina bestaat niet)">San Diego, California</a>, Nov. 20 (UPI) Mrs. Clara Langhorne Clemens Samossoud, the last living child of Mark Twain, died last night in Sharp Memorial Hospital. She was 88 years old.” </li> <li id="cite_note-dollishill-24"><a href="#cite_ref-dollishill_24-0">↑</a> "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070208153134/http://www.dollishillhouse.co.uk/history.htm">History of Dollis Hill House</a>", Dollis Hill House Trust. Gearchiveerd op 8 februari 2007. </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marktwainhouse.org/theman/bio.shtml">The Mark Twain House</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061205085424/http://www.marktwainhouse.org:80/theman/bio.shtml">Gearchiveerd</a> op 5 december 2006. Geraadpleegd op 17 november 2006. </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Albert Bigelow Paine, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://etext.library.adelaide.edu.au/t/twain/mark/paine/">Mark Twain, a Biography</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061004171648/http://etext.library.adelaide.edu.au/t/twain/mark/paine/">Gearchiveerd</a> op 4 oktober 2006. Geraadpleegd op 1 november 2006. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> Esther Lombardi, <a href="/w/index.php?title=About.com&action=edit&redlink=1" class="new" title="About.com (de pagina bestaat niet)">about.com</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://classiclit.about.com/cs/profileswriters/p/aa_marktwain.htm">Mark Twain (Samuel Langhorne Clemens)</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060905202410/http://classiclit.about.com:80/cs/profileswriters/p/aa_marktwain.htm">Gearchiveerd</a> op 5 september 2006. Geraadpleegd op 1 november 2006. </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> "Mark Twain is Dead at 74. End Comes Peacefully at His New England Home After a Long Illness.", New York Times, 22 april 1910. Geraadpleegd op 21 juli 2007. “<a href="/w/index.php?title=Danbury,_Connecticut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danbury, Connecticut (de pagina bestaat niet)">Danbury, Connecticut</a>, April 21, 1910. Samuel Langhorne Clemens, "Mark Twain," died at 22 minutes after 6 to-night. Beside him on the bed lay a beloved book – it was Carlyle's " French Revolution" – and near the book his glasses, pushed away with a weary sigh a few hours before. Too weak to speak clearly, "Give me my glasses," he had written on a piece of paper.” </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.go-new-york.com/Elmira">Elmira Travel Information</a> </li> <li id="cite_note-c-a-kirk-30">↑ <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-0">a</a> <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-1">b</a> <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-2">c</a> <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-3">d</a> <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-4">e</a> <a href="#cite_ref-c-a-kirk_30-5">f</a> Kirk, Connie Ann (2004). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/isbn_9780313330254">Mark Twain – A Biography</a></cite> (Greenwood Printing: Connecticut). </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Ron_Powers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ron Powers (de pagina bestaat niet)"> Powers, Ron</a> (2005). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/marktwainlife00powe_0">Mark Twain: A Life</a></cite>. Free Press, New York, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/marktwainlife00powe_0/page/471">471</a>–473. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9780743248990" title="Speciaal:Boekbronnen/9780743248990">ISBN 9780743248990</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210815083219/https://archive.org/details/marktwainlife00powe_0">Gearchiveerd</a> op 15 augustus 2021. </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> from Chapter 1 of <a href="/w/index.php?title=The_Green_Hills_of_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Green Hills of Africa (de pagina bestaat niet)">The Green Hills of Africa</a> </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pbs.org/wgbh/amex/grant/peopleevents/p_twain.html">American Experience – People & Events: Samuel Langhorne Clemens, 1835–1910</a>. PBS. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071130034223/http://www.pbs.org:80/wgbh/amex/grant/peopleevents/p_twain.html">Gearchiveerd</a> op 30 november 2007. Geraadpleegd op 28 november 2007. </li> <li id="cite_note-hutchinson-34"><a href="#cite_ref-hutchinson_34-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) Hutchinson, Thom (2014). "A Connecticut Yankee in King Arthur's Court". Sci-fi Chronicles: A Visual History of the Galaxy's Greatest Science Fiction. Red. Haley, Guy. Londen: Aurum Press. p. 35. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-1-78131-359-6" title="Speciaal:Boekbronnen/978-1-78131-359-6">ISBN 978-1-78131-359-6 </a>. </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> Twain, Mark. Fenimore Cooper’s Literary Offenses. From Collected Tales, Sketches, Speeches and Essays, from 1891–1910. Edited by Louis J. Budd. New York: Library of America, 1992. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> Feinstien, George W. "Tooth and Claw Criticism: Twain as Forerunner of Tooth-and-Claw Criticism." From Modern Language Notes, Jan. 1948 (p. 49-50). </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> John Lauber, The Inventions of Mark Twain: a Biography. New York: Hill and Wang, 1990. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> James M. Cox, Mark Twain: The Fate of Humor. Princeton University Press, 1966. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Peter Messent, Mark Twain and Male Friendship: The Twichell, Howells, and Rogers Friendships. Oxford University Press, 2009. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> Mark Twain's Correspondence with Henry Huttleston Rogers, 1893–1909. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320">(en) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/19070505.html">Mark Twain Investigating</a>. The New York Times, May 5, 1907. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230325041100/http://www.twainquotes.com/19070505.html">Gearchiveerd</a> op 25 maart 2023. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> Bericht in de krant <a href="/w/index.php?title=Virginian-Pilot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virginian-Pilot (de pagina bestaat niet)">Virginian-Pilot</a> uit Norfolk </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/N19090405.html">Mark Twain Delighted the Little Ones</a>. Norfolk Ledge-Dispatch, Monday, April 5, 1909. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230309153133/http://www.twainquotes.com/N19090405.html">Gearchiveerd</a> op 9 maart 2023. </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marktwainhouse.org/themuseum/archivist.shtml">Mark Twain's Investment in The Paige Compositor</a>. The Mark Twain House & Museum. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080919131459/http://www.marktwainhouse.org:80/themuseum/archivist.shtml">Gearchiveerd</a> op 19 september 2008. Geraadpleegd op 19 september 2008. </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Andrew Jay Hoffman, Inventing Mark Twain: The Lives of Samuel Langhorne Clemens (New York: William Morrow, 1997), p. 8, geciteerd in Helen Scotts "The Mark Twain they didn't teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65 </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> From Andrew Jay Hoffman, Inventing Mark Twain: The Lives of Samuel Langhorne Clemens (New York: William Morrow, 1997), geciteerd in Helen Scotts "The Mark Twain they didn't teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65 </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> Mark Twain's Weapons of Satire: Anti-Imperialist Writings on the Philippine-American War. (1992, Jim Zwick, ed.) <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8156-0268-5" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8156-0268-5">ISBN 0-8156-0268-5</a> </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> ibid Zwick </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Maxwell Geismar, ed., Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p. 159 </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> Maxwell Geismar, ed., Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p.169, geciteerd in Helen Scotts "The Mark Twain they didn’t teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65 </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Philip S. Foner, Mark Twain: Social Critic (New York: International Publishers, 1958), p. 200 </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Maxwell Geismar, ed., Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p. 98 </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> Paine, A. B., Mark Twain: A Biography, Harper, 1912 p. 701 </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.famousquotes.me.uk/speeches/Mark_Twain/">http://www.famousquotes.me.uk/speeches/Mark_Twain/</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130606202129/http://www.famousquotes.me.uk/speeches/Mark_Twain/">Gearchiveerd</a> op 6 juni 2013. </li> <li id="cite_note-indian_hater-55"><a href="#cite_ref-indian_hater_55-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bluecorncomics.com/twain.htm">Mark Twain, Indian Hater</a>. Blue Corn Comics (28 mei 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080513175626/http://www.bluecorncomics.com/twain.htm">Gearchiveerd</a> op 13 mei 2008. Geraadpleegd op 9 juli 2008. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> Twain, Mark, In defense of Harriet Shelley and Other Essays, Harper & Brothers, 1918. p. 68 </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> Philip S. Foner, Mark Twain: Social Critic (New York: International Publishers, 1958), p. 98 </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> Helen Scotts "The Mark Twain they didn’t teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65 </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Philip S. Foner, Mark Twain: Social Critic (New York: International Publishers, 1958), p. 200, geciteerd in Helen Scotts "The Mark Twain they didn't teach us about in school" (2000) in <a href="/w/index.php?title=International_Socialist_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Socialist Review (de pagina bestaat niet)">International Socialist Review</a> 10, winter 2000, pp. 61-65 </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/Vivisection.html">Mark Twain Quotations – Vivisection</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061123011454/http://www.twainquotes.com/Vivisection.html">Gearchiveerd</a> op 23 november 2006. Geraadpleegd op 24 oktober 2006. </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> Mark Twain, "To the Person Sitting in Darkness", The North American Review 182:531 (February 1901):161-176; <a rel="nofollow" class="external free" href="https://archive.org/details/jstor-25105120">https://archive.org/details/jstor-25105120</a> </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> Mark Twain, "To My Missionary Critics", The North American Review 172 (april 1901):520-534; <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.125books.com/inc/pt4321/pt4322/pt4323/pt4324/pt4325/data_all/books/T/ToMissCritics%20BY%20Mark%20Twain.pdf">https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.125books.com/inc/pt4321/pt4322/pt4323/pt4324/pt4325/data_all/books/T/ToMissCritics%20BY%20Mark%20Twain.pdf</a> </li> <li id="cite_note-Huberman-63"><a href="#cite_ref-Huberman_63-0">↑</a> Huberman, Jack (2007). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/quotableatheista0000unse_j8h6">The Quotable Atheist</a></cite>. Nation Books, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/quotableatheista0000unse_j8h6/page/303">303</a>–304. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9781568584195" title="Speciaal:Boekbronnen/9781568584195">ISBN 9781568584195</a>. </li> <li id="cite_note-NYTimes1962-64"><a href="#cite_ref-NYTimes1962_64-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/19620824.html">Anti-Religious Work by Twain, Long Withheld, to Be Published</a> (August 24, 1962). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080725071803/http://www.twainquotes.com/19620824.html">Gearchiveerd</a> op 25 juli 2008. Geraadpleegd op 22 april 2008. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> LeMaster, J.R., James Darrell Wilson, Christie Graves Hamric (1993). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=zW1k-XS6XLEC&pg=PA470">The Mark Twain Encyclopedia</a></cite>. Garling Publishing, Inc., New York en Londen, blz. 470. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171023230406/https://books.google.nl/books?id=zW1k-XS6XLEC&pg=PA470">Gearchiveerd</a> op 23 oktober 2017. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.twainquotes.com/19100424a.html">Mark Twain's funeral</a>. Twainquotes.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080509075314/http://www.twainquotes.com/19100424a.html">Gearchiveerd</a> op 9 mei 2008. Geraadpleegd op 4 december 2008. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> The Associated Press, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2006/04/02/us/02twain.html?fta=y">Church Aided by Twain Is in a Demolition Dispute</a>. The New York Times (2 april 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090415235207/http://www.nytimes.com/2006/04/02/us/02twain.html?fta=y">Gearchiveerd</a> op 15 april 2009. Geraadpleegd op 5 oktober 2008. </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121029041113/http://www.msana.com/twainaward/about.html#about_twain">Mark Twain Masonic Awareness Award: About The Award</a>. Gearchiveerd op 29 oktober 2012. </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://books.google.com/books?id=zW1k-XS6XLEC&pg=PA390&dq=twain+white+suit&sig=ACfU3U1lPZCblCQ1cJzmHE1PNFgI1g_f1A">http://books.google.com/books?id=zW1k-XS6XLEC&pg=PA390&dq=twain+white+suit&sig=ACfU3U1lPZCblCQ1cJzmHE1PNFgI1g_f1A</a> </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> Thomas Jefferson Snodgrass, (Charles Honce, James Bennet, ed.), Pascal Covici, Chicago, 1928 </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Life on the Mississippi, hoofdstuk 50 </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Williams, III, George (1999). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/marktwainjumping0000will">Mark Twain and the Jumping Frog of Calaveras County: How Mark Twain's humorous frog story launched his legendary career.</a></cite>. Tree By The River Publishing, "Mark Twain Leaves Virginia City for San Francisco". <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-935174-45-1" title="Speciaal:Boekbronnen/0-935174-45-1">ISBN 0-935174-45-1</a>.. Geciteerd in <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.autographed-books.com/whoisgeorgewilliamsiii.html">"Excerpt: The Singular Mark Twain</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070506192020/http://www.autographed-books.com:80/whoisgeorgewilliamsiii.html">Gearchiveerd</a> op 6 mei 2007. Geraadpleegd op 26 juni 2007. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090604175205/http://www.territorial-enterprise.com/mt_name.htm">Origin of Twain's Name Revealed</a> </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> Paul Fatout. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://links.jstor.org/sici?sici=0002-9831(196203)34%3A1%3C1%3AMTNDP%3E2.0.CO%3B2-9">Mark Twain's Nom de Plume</a>. American Literature, Vol. 34, No. 1 (Mar., 1962), pp. 1-7. doi:10.2307/2922241 </li> </ol></div> Gedigitaliseerde versies van Mark Twain’s werken <div class="reflist" style="list-style-type: lower-alpha;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/twai001lotg11_01/">De lotgevallen van Huckleberry Finn (Tom Sawyer's makker)</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530093632/https://www.dbnl.org/tekst/twai001lotg11_01/">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/arch/twai001lotg03_01/pag/twai001lotg03_01.pdf">De lotgevallen Tom Sawyer. 5e druk, 1890</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530093631/https://www.dbnl.org/arch/twai001lotg03_01/pag/twai001lotg03_01.pdf">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/arch/twai001prin01_01/pag/twai001prin01_01.pdf">Prins en bedelknaap. 6e herz. druk, 1934</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530093633/https://www.dbnl.org/arch/twai001prin01_01/pag/twai001prin01_01.pdf">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/arch/twai001verd01_01/pag/twai001verd01_01.pdf">Verdere avonturen van Tom Sawyer</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530191311/https://www.dbnl.org/arch/twai001verd01_01/pag/twai001verd01_01.pdf">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=yPVYAAAAcAAJ&printsec=frontcover">De Amerikaansche pretendent</a> op Google Books </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/twai001erfg01_01/">De erfgenaam in Amerika. 3e druk 1910-1920?</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530104431/https://www.dbnl.org/tekst/twai001erfg01_01/">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/arch/twai001toms02_01/pag/twai001toms02_01.pdf">Tom Sawyer's reisavonturen. 1905</a> bij DBNL. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230530104431/https://www.dbnl.org/arch/twai001toms02_01/pag/twai001toms02_01.pdf">Gearchiveerd</a> op 30 mei 2023. </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=wvxVAAAAcAAJ&printsec=frontcover">Persoonlijke herinneringen aan Jeanne d'Arc. 1e deel</a> op Google Books </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=1PxVAAAAcAAJ&printsec=frontcover">Persoonlijke herinneringen aan Jeanne d'Arc. 2e deel</a> op Google Books </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style><div class="navigatie mw-collapsible mw-collapsed" role="navigation" aria-labelledby="Bibliografische informatie" data-collapsetext="Inklappen" data-expandtext="Uitklappen"><div id="Bibliografische_informatie" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Wikipedia:Bibliografische_informatie" title="Wikipedia:Bibliografische informatie">Bibliografische informatie</a></div><div class="navigatie-inhoud mw-collapsible-content plainlist ta-left"><ul style="column-width:36em"><li><a href="/wiki/Bibsys" class="mw-redirect" title="Bibsys">Bibsys</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90056487">90056487</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Chile" class="mw-redirect" title="Biblioteca Nacional de Chile">Biblioteca Nacional de Chile</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000034587">000034587</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">Biblioteca Nacional de España</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX945992">XX945992</a></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">Bibliothèque nationale de France</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11927291n">cb11927291n</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11927291n">(data)</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" title="Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058514999206706">981058514999206706</a></li><li><a href="/wiki/CiNii" title="CiNii">CiNii</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA00300263?l=en">DA00300263</a></li><li><a href="/wiki/Digitale_Bibliotheek_voor_de_Nederlandse_Letteren" title="Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren">Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=twai001">twai001</a></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">Gemeinsame Normdatei</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118624822">118624822</a></li><li><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">International Standard Name Identifier</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni.org/isni/0000000368641704">0000 0003 6864 1704</a></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">Library of Congress Control Number</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79021164">n79021164</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Letland" title="Nationale Bibliotheek van Letland">Nationale Bibliotheek van Letland</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000002679&P_CON_LNG=ENG">000002679</a></li><li><a href="/wiki/MusicBrainz" title="MusicBrainz">MusicBrainz</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/4d584c99-249e-493f-8c5f-d022bd8de433">4d584c99-249e-493f-8c5f-d022bd8de433</a></li><li><a href="/wiki/National_Archives_and_Records_Administration" title="National Archives and Records Administration">National Archives and Records Administration</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10581697">10581697</a></li><li><a href="/wiki/Bibliotheek_van_het_Japanse_parlement" title="Bibliotheek van het Japanse parlement">Bibliotheek van het Japanse parlement</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00459304">00459304</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Tsjechi%C3%AB" title="Nationale Bibliotheek van Tsjechië">Nationale Bibliotheek van Tsjechië</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn19981002263&CON_LNG=ENG">jn19981002263</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_bibliotheek_van_Australi%C3%AB" title="Nationale bibliotheek van Australië">Nationale bibliotheek van Australië</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35028957">35028957</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Isra%C3%ABl" title="Nationale Bibliotheek van Israël">Nationale Bibliotheek van Israël</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007269289205171">987007269289205171</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Polen" title="Nationale Bibliotheek van Polen">Nationale Bibliotheek van Polen</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/a0000001179912">a0000001179912</a></li><li><a href="/wiki/Nationale_en_Universitaire_bibliotheek_Zagreb" title="Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb">Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000047578&local_base=nsk10">000047578</a></li><li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1006" class="extiw" title="d:Property:P1006">Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p227880145">227880145</a></li><li><a href="/wiki/R%C3%89RO" title="RÉRO">Réseau des bibliothèques de Suisse occidentale</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.rero.ch/02-A000164542">02-A000164542</a></li><li><a href="/wiki/RKD-Nederlands_Instituut_voor_Kunstgeschiedenis" title="RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis">RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rkd.nl/nl/explore/artists/17169">17169</a></li><li><a href="/wiki/Russische_Staatsbibliotheek" title="Russische Staatsbibliotheek">Russische Staatsbibliotheek</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aleph.rsl.ru/F?func=find-b&find_code=SYS&adjacent=Y&local_base=RSL11&request=000083946&CON_LNG=ENG">000083946</a></li><li><a href="/wiki/Istituto_Centrale_per_il_Catalogo_Unico" title="Istituto Centrale per il Catalogo Unico">Istituto Centrale per il Catalogo Unico</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/scheda_authority.jsp?bid=CFIV002662">CFIV002662</a></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/98057">98057</a></li><li><a href="/wiki/SNAC" title="SNAC">SNAC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6dg7gd6">w6dg7gd6</a></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">Système universitaire de documentation</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027171876">027171876</a></li><li><a href="/wiki/Trove" title="Trove">Trove</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/802244">802244</a></li><li><a href="/wiki/Union_List_of_Artist_Names" title="Union List of Artist Names">Union List of Artist Names</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500020427">500020427</a></li><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">Virtual International Authority File</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/50566653">50566653</a></li><li> <a href="/wiki/WorldCat" title="WorldCat">WorldCat</a> (via VIAF): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/50566653">50566653</a></li></ul></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mark_Twain&oldid=68324538">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mark_Twain&oldid=68324538</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Amerikaans_schrijver" title="Categorie:Amerikaans schrijver">Amerikaans schrijver</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Amerikaans_vrijmetselaar" title="Categorie:Amerikaans vrijmetselaar">Amerikaans vrijmetselaar</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Pseudoniem" title="Categorie:Pseudoniem">Pseudoniem</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Auteur_in_het_publiek_domein" title="Categorie:Auteur in het publiek domein">Auteur in het publiek domein</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Amerikaans_agnost" title="Categorie:Amerikaans agnost">Amerikaans agnost</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_december_2021" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2021">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2021</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 1 nov 2024 om 12:06.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie. Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Mark_Twain&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-7x8q6","wgBackendResponseTime":183,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.921","walltime":"1.095","ppvisitednodes":{"value":14400,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":87826,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":39136,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":76357,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 846.522 1 -total"," 40.48% 342.634 1 Sjabloon:Infobox_auteur"," 40.01% 338.726 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 39.61% 335.279 1 Sjabloon:Appendix"," 38.83% 328.695 2 Sjabloon:References"," 24.86% 210.404 3 Sjabloon:Wikidata"," 16.45% 139.242 24 Sjabloon:Citeer_web"," 8.91% 75.396 6 Sjabloon:Citeer_boek"," 5.01% 42.443 1 Sjabloon:Bibliografische_informatie"," 3.12% 26.449 1 Sjabloon:Zusterproject_klein"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.267","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4844104,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-kvpkk","timestamp":"20241127160934","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Mark Twain","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Mark_Twain","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7245","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7245","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-06-27T15:17:00Z","dateModified":"2024-11-01T11:06:15Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/0c\/Mark_Twain_by_AF_Bradley.jpg","headline":"Amerikaans schrijver en aforist (1835\u20131910)"}</script> </body> </html>