CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>زبان ترکی آذربایجانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"38867557-381e-4049-9f89-0a7bbff44357","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"زبان_ترکی_آذربایجانی","wgTitle":"زبان ترکی آذربایجانی","wgCurRevisionId":40330205,"wgRevisionId":40330205,"wgArticleId":13661,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای خطا در ارجاع","مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی", "صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند","خطاهای یادکرد: تاریخ","صفحه‌های با یادکرد خراب (فقدان منبع)","صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده","صفحه‌های دارای ارجاعی که پیوند اینترنتی‌شان برهنه است","خطاهای CS1: فاقد پایپ","پیوندهای آرشیوایز الگوی بایگانی اینترنت","صفحات ویکی‌پدیا با محدودیت ویرایش کمتر از ۳۰-۵۰۰","مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکی آذربایجانی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان آذربایجانی جنوبی","مقاله‌های زبان همراه شمار سخن‌ران بدون تاریخ","مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکمنی", "مقاله‌های نیازمند یادکرد","پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","پیوند رده انبار از ویکی‌داده","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های EMU","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","زبان ترکی آذربایجانی","زبان‌های ایران","زبان‌های پیوندی","زبان‌های ترکی","زبان‌های ترکیه","زبان‌های جمهوری آذربایجان","زبان‌های روسیه","زبان‌های عراق", "زبان‌های فاعل-مفعول-فعل","زبان‌های گرجستان"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"زبان_ترکی_آذربایجانی","wgRelevantArticleId":13661,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["extendedconfirmed"],"wgRestrictionMove":["extendedconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition": "interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9292","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=[ "ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/1200px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1100"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/800px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="733"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/640px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="587"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="زبان ترکی آذربایجانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-زبان_ترکی_آذربایجانی rootpage-زبان_ترکی_آذربایجانی skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-گروه‌بندی_زبان‌های_ترکی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#گروه‌بندی_زبان‌های_ترکی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>گروه‌بندی زبان‌های ترکی</span> </div> </a> <ul id="toc-گروه‌بندی_زبان‌های_ترکی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-گویش‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#گویش‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>گویش‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-گویش‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-لهجه‌های_زبان_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#لهجه‌های_زبان_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>لهجه‌های زبان ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-لهجه‌های_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های لهجه‌های زبان ترکی آذربایجانی</span> </button> <ul id="toc-لهجه‌های_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ایران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ایران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>ایران</span> </div> </a> <ul id="toc-ایران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جمهوری_آذربایجان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جمهوری_آذربایجان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>جمهوری آذربایجان</span> </div> </a> <ul id="toc-جمهوری_آذربایجان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-شمار_گویشوران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#شمار_گویشوران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>شمار گویشوران</span> </div> </a> <ul id="toc-شمار_گویشوران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آسیب‌پذیری_زبان_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#آسیب‌پذیری_زبان_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>آسیب‌پذیری زبان ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <ul id="toc-آسیب‌پذیری_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اثرات_متقابل_زبان_ترکی_و_فارسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اثرات_متقابل_زبان_ترکی_و_فارسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>اثرات متقابل زبان ترکی و فارسی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اثرات_متقابل_زبان_ترکی_و_فارسی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اثرات متقابل زبان ترکی و فارسی</span> </button> <ul id="toc-اثرات_متقابل_زبان_ترکی_و_فارسی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تأثیر_نحوی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تأثیر_نحوی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۱</span> <span>تأثیر نحوی</span> </div> </a> <ul id="toc-تأثیر_نحوی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تأثیر_صرفی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تأثیر_صرفی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۲</span> <span>تأثیر صرفی</span> </div> </a> <ul id="toc-تأثیر_صرفی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تأثیر_ریخت‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تأثیر_ریخت‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۳</span> <span>تأثیر ریخت‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-تأثیر_ریخت‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تأثیر_واژگانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تأثیر_واژگانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۴</span> <span>تأثیر واژگانی</span> </div> </a> <ul id="toc-تأثیر_واژگانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ادبیات_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ادبیات_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>ادبیات آذربایجانی</span> </div> </a> <ul id="toc-ادبیات_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ادبیات_شفاهی_آذربایجان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ادبیات_شفاهی_آذربایجان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>ادبیات شفاهی آذربایجان</span> </div> </a> <ul id="toc-ادبیات_شفاهی_آذربایجان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_زبان_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_زبان_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>خط زبان ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-خط_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های خط زبان ترکی آذربایجانی</span> </button> <ul id="toc-خط_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دگرگونی_در_خط_ترکی_آذربایجانی_مدرن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دگرگونی_در_خط_ترکی_آذربایجانی_مدرن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۱</span> <span>دگرگونی در خط ترکی آذربایجانی مدرن</span> </div> </a> <ul id="toc-دگرگونی_در_خط_ترکی_آذربایجانی_مدرن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تغییر_به_الفبای_لاتین_(۱۹۲۶)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تغییر_به_الفبای_لاتین_(۱۹۲۶)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۲</span> <span>تغییر به الفبای لاتین (۱۹۲۶)</span> </div> </a> <ul id="toc-تغییر_به_الفبای_لاتین_(۱۹۲۶)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تغییر_به_الفبای_سیریلیک_(۱۹۳۹)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تغییر_به_الفبای_سیریلیک_(۱۹۳۹)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۳</span> <span>تغییر به الفبای سیریلیک (۱۹۳۹)</span> </div> </a> <ul id="toc-تغییر_به_الفبای_سیریلیک_(۱۹۳۹)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تغییر_دوباره_به_الفبای_لاتین_(۱۹۹۱)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تغییر_دوباره_به_الفبای_لاتین_(۱۹۹۱)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۴</span> <span>تغییر دوباره به الفبای لاتین (۱۹۹۱)</span> </div> </a> <ul id="toc-تغییر_دوباره_به_الفبای_لاتین_(۱۹۹۱)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نوشتار_ترکی_آذربایجانی_در_ایران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نوشتار_ترکی_آذربایجانی_در_ایران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۵</span> <span>نوشتار ترکی آذربایجانی در ایران</span> </div> </a> <ul id="toc-نوشتار_ترکی_آذربایجانی_در_ایران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-مقایسه_با_دیگر_زبان‌های_ترکی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مقایسه_با_دیگر_زبان‌های_ترکی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>مقایسه با دیگر زبان‌های ترکی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-مقایسه_با_دیگر_زبان‌های_ترکی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های مقایسه با دیگر زبان‌های ترکی</span> </button> <ul id="toc-مقایسه_با_دیگر_زبان‌های_ترکی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-آذربایجانی_با_ترکی_استانبولی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آذربایجانی_با_ترکی_استانبولی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۱</span> <span>آذربایجانی با ترکی استانبولی</span> </div> </a> <ul id="toc-آذربایجانی_با_ترکی_استانبولی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آذربایجانی_با_ترکمنی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آذربایجانی_با_ترکمنی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۲</span> <span>آذربایجانی با ترکمنی</span> </div> </a> <ul id="toc-آذربایجانی_با_ترکمنی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-واکه‌ها_و_قانون_هماهنگی_واکه‌ای" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#واکه‌ها_و_قانون_هماهنگی_واکه‌ای"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>واکه‌ها و قانون هماهنگی واکه‌ای</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-واکه‌ها_و_قانون_هماهنگی_واکه‌ای-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های واکه‌ها و قانون هماهنگی واکه‌ای</span> </button> <ul id="toc-واکه‌ها_و_قانون_هماهنگی_واکه‌ای-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-هماهنگی_واکه‌ای" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#هماهنگی_واکه‌ای"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۱</span> <span>هماهنگی واکه‌ای</span> </div> </a> <ul id="toc-هماهنگی_واکه‌ای-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طرز_نوشتن_دیاکریتیک‌ها_(علامت‌ها)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#طرز_نوشتن_دیاکریتیک‌ها_(علامت‌ها)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۲</span> <span>طرز نوشتن دیاکریتیک‌ها (علامت‌ها)</span> </div> </a> <ul id="toc-طرز_نوشتن_دیاکریتیک‌ها_(علامت‌ها)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طرز_نوشتن_صدای_Ə-ə_(اَ)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#طرز_نوشتن_صدای_Ə-ə_(اَ)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۳</span> <span>طرز نوشتن صدای Ə-ə (اَ)</span> </div> </a> <ul id="toc-طرز_نوشتن_صدای_Ə-ə_(اَ)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طرز_نوشتن_صدای_E-e_(ائ)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#طرز_نوشتن_صدای_E-e_(ائ)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۴</span> <span>طرز نوشتن صدای E-e (ائ)</span> </div> </a> <ul id="toc-طرز_نوشتن_صدای_E-e_(ائ)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طرز_نوشتن_صدای_I-ı_(ایٛ)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#طرز_نوشتن_صدای_I-ı_(ایٛ)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۵</span> <span>طرز نوشتن صدای I-ı (ایٛ)</span> </div> </a> <ul id="toc-طرز_نوشتن_صدای_I-ı_(ایٛ)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-واژه‌سازی_در_زبان_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌سازی_در_زبان_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>واژه‌سازی در زبان ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌سازی_در_زبان_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دیگر_ویژگی‌های_زبان‌شناختی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#دیگر_ویژگی‌های_زبان‌شناختی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>دیگر ویژگی‌های زبان‌شناختی</span> </div> </a> <ul id="toc-دیگر_ویژگی‌های_زبان‌شناختی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ریخت‌شناسی_و_صرف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ریخت‌شناسی_و_صرف"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>ریخت‌شناسی و صرف</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ریخت‌شناسی_و_صرف-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های ریخت‌شناسی و صرف</span> </button> <ul id="toc-ریخت‌شناسی_و_صرف-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اسم‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اسم‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴.۱</span> <span>اسم‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-اسم‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ضمیرها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ضمیرها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴.۲</span> <span>ضمیرها</span> </div> </a> <ul id="toc-ضمیرها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-فعل‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#فعل‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴.۳</span> <span>فعل‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-فعل‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نام‌گذاری_و_شمارش_اعداد_در_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نام‌گذاری_و_شمارش_اعداد_در_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>نام‌گذاری و شمارش اعداد در ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <ul id="toc-نام‌گذاری_و_شمارش_اعداد_در_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صفت_در_ترکی_آذربایجانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#صفت_در_ترکی_آذربایجانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>صفت در ترکی آذربایجانی</span> </div> </a> <ul id="toc-صفت_در_ترکی_آذربایجانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نمونه_نگارش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نمونه_نگارش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۷</span> <span>نمونه نگارش</span> </div> </a> <ul id="toc-نمونه_نگارش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۸</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۹</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۰</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">زبان ترکی آذربایجانی</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۷۲ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-172" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۷۲ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B8%D1%9F%D1%8C%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D1%8B%D0%B7%D1%88%D3%99%D0%B0" title="Азербаиџьан бызшәа–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Азербаиџьан бызшәа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Bahsa_Az%C3%A8rbaijan" title="Bahsa Azèrbaijan–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Bahsa Azèrbaijan" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Azerbeidjans" title="Azerbeidjans–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Azerbeidjans" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%98%E1%88%AD%E1%8A%9B" title="አዘርኛ–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="አዘርኛ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Azerisc_spr%C7%A3c" title="Azerisc sprǣc–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Azerisc sprǣc" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="अजरबैजान भाषा–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="अजरबैजान भाषा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الأذرية–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="اللغة الأذرية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A3%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="لأزيربيدجانية–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لأزيربيدجانية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B0%D8%B1%D9%89" title="اذرى–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="اذرى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Idioma_azerbaixanu" title="Idioma azerbaixanu–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Idioma azerbaixanu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%83%D0%BB_%D0%BC%D0%B0%D1%86%D3%80" title="Къажаразул мацӀ–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Къажаразул мацӀ" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Azarava" title="Azarava–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Azarava" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan_dili" title="Azərbaycan dili–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Azərbaycan dili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%AC%D9%87" title="تورکجه–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="تورکجه" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Әзербайжан теле–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Әзербайжан теле" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Basa_Azerbaijan" title="Basa Azerbaijan–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Basa Azerbaijan" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Az%C4%97rbaid%C5%BEian%C4%97itiu_kalba" title="Azėrbaidžianėitiu kalba–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Azėrbaidžianėitiu kalba" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tataramon_na_Aserbayhani" title="Tataramon na Aserbayhani–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tataramon na Aserbayhani" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Азербайджанская мова–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Азербайджанская мова" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%8D%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Азэрбайджанская мова–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Азэрбайджанская мова" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Basa_As%C3%A8rbaijan" title="Basa Asèrbaijan–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Basa Asèrbaijan" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Азербайджански език–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Азербайджански език" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="আজারবাইজানি ভাষা–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আজারবাইজানি ভাষা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Azeri" title="Azeri–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Azeri" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Azerbejd%C5%BEanski_jezik" title="Azerbejdžanski jezik–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Azerbejdžanski jezik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/%C3%80zeri" title="Àzeri–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Àzeri" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Azerbaijan-ng%E1%B9%B3%CC%84" title="Azerbaijan-ngṳ̄–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Azerbaijan-ngṳ̄" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BC%D0%BE%D1%82%D1%82" title="Азербайджанийн мотт–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Азербайджанийн мотт" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Pinulongang_Aserbaiyan" title="Pinulongang Aserbaiyan–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Pinulongang Aserbaiyan" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A6%D8%A7%D8%B2%DB%95%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زمانی ئازەربایجانی–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زمانی ئازەربایجانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tili" title="Azerbaycan tili–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Azerbaycan tili" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C3%81zerb%C3%A1jd%C5%BE%C3%A1n%C5%A1tina" title="Ázerbájdžánština–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ázerbájdžánština" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%87%C4%95%D0%BB%D1%85%D0%B8" title="Азербайджан чĕлхи–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Азербайджан чĕлхи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Aserbaijaneg" title="Aserbaijaneg–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Aserbaijaneg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Aserbajdsjansk_(sprog)" title="Aserbajdsjansk (sprog)–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Aserbajdsjansk (sprog)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Aserbaidschanische_Sprache" title="Aserbaidschanische Sprache–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Aserbaidschanische Sprache" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Azerki" title="Azerki–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Azerki" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B6%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1" title="Αζερική γλώσσα–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Αζερική γλώσσα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Azerbaijani_language" title="Azerbaijani language–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Azerbaijani language" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Azerbaj%C4%9Dana_lingvo" title="Azerbajĝana lingvo–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Azerbajĝana lingvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_azer%C3%AD" title="Idioma azerí–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Idioma azerí" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Aserbaid%C5%BEaani_keel" title="Aserbaidžaani keel–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Aserbaidžaani keel" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Azerbaijanera" title="Azerbaijanera–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Azerbaijanera" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Azerin_kieli" title="Azerin kieli–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Azerin kieli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Az%C3%A9ri" title="Azéri–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Azéri" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Aserbaidschaansk_spriak" title="Aserbaidschaansk spriak–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Aserbaidschaansk spriak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Azerbeidzjaansk" title="Azerbeidzjaansk–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Azerbeidzjaansk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Asarbaise%C3%A1inis" title="An Asarbaiseáinis–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Asarbaiseáinis" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_dili" title="Azerbaycan dili–گاگائوزیایی" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Azerbaycan dili" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="گاگائوزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lingua_azar%C3%AD" title="Lingua azarí–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lingua azarí" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%89%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B2%D9%88%D8%A4%D9%86" title="آذرباىجاني زوؤن–گیلکی" lang="glk" hreflang="glk" data-title="آذرباىجاني زوؤن" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="گیلکی" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Aseri_%C3%B1e%27%E1%BA%BD" title="Aseri ñe'ẽ–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Aseri ñe'ẽ" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Azeri" title="Bahasa Azeri–گورونتالو" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Bahasa Azeri" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="گورونتالو" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Asserbajaanish" title="Asserbajaanish–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Asserbajaanish" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Azerbaijan-ng%C3%AE" title="Azerbaijan-ngî–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Azerbaijan-ngî" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%96%D7%A8%D7%99%D7%AA" title="אזרית–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="אזרית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="अज़ेरी भाषा–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="अज़ेरी भाषा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Azerbaijani_bhasa" title="Azerbaijani bhasa–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Azerbaijani bhasa" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Azerski_jezik" title="Azerski jezik–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Azerski jezik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Azerbajd%C5%BAan%C5%A1%C4%87ina" title="Azerbajdźanšćina–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Azerbajdźanšćina" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Azeri_nyelv" title="Azeri nyelv–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Azeri nyelv" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ադրբեջաներեն–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ադրբեջաներեն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Lingua_azeri" title="Lingua azeri–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Lingua azeri" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Azerbaijan" title="Bahasa Azerbaijan–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa Azerbaijan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D3%80%D0%BE%D0%B7%D0%BB%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%BE%D1%82%D1%82" title="ГӀозлой мотт–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="ГӀозлой мотт" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Azerbaijanana_linguo" title="Azerbaijanana linguo–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Azerbaijanana linguo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Aserska" title="Aserska–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Aserska" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_azera" title="Lingua azera–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Lingua azera" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%82%BC%E3%83%AB%E3%83%90%E3%82%A4%E3%82%B8%E3%83%A3%E3%83%B3%E8%AA%9E" title="アゼルバイジャン語–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アゼルバイジャン語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="აზერბაიჯანული ენა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="აზერბაიჯანული ენა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/%C3%81zerbayjan_t%C3%BArkshesi" title="Ázerbayjan túrkshesi–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Ázerbayjan túrkshesi" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kiazerbaidjani" title="Kiazerbaidjani–کنگویی" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kiazerbaidjani" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="کنگویی" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Azerbaijan" title="Bahasa Azerbaijan–Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Bahasa Azerbaijan" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Әзербайжан тілі–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Әзербайжан тілі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EC%A0%9C%EB%A5%B4%EB%B0%94%EC%9D%B4%EC%9E%94%EC%96%B4" title="아제르바이잔어–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아제르바이잔어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D1%8B%D0%B2" title="Азербайджан кыв–کومی پرمیاک" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Азербайджан кыв" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="کومی پرمیاک" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ziman%C3%AA_azer%C3%AE" title="Zimanê azerî–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Zimanê azerî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D1%8B%D0%B2" title="Азербайджан кыв–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Азербайджан кыв" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Azerek" title="Azerek–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Azerek" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B8" title="Азербайжан тили–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Азербайжан тили" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Atropatenica" title="Lingua Atropatenica–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Lingua Atropatenica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Lingua_azeri" title="Lingua azeri–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Lingua azeri" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Aserbaidjanesch" title="Aserbaidjanesch–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Aserbaidjanesch" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B1%D0%B8%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D0%B7" title="Азирбижан маз–Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Азирбижан маз" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%87%D3%80%D0%B0%D0%BB" title="Азербайжан чӀал–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Азербайжан чӀал" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Azerbaidjani_(lingua)" title="Azerbaidjani (lingua)–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Azerbaidjani (lingua)" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Azerbaidzjaans" title="Azerbaidzjaans–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Azerbaidzjaans" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Lengua_azera" title="Lengua azera–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Lengua azera" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Lengua_azera" title="Lengua azera–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lengua azera" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Azerbaid%C5%BEanie%C4%8Di%C5%B3_kalba" title="Azerbaidžaniečių kalba–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Azerbaidžaniečių kalba" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Azerbaid%C5%BE%C4%81%C5%86u_valoda" title="Azerbaidžāņu valoda–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Azerbaidžāņu valoda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Basa_Azerbaijan" title="Basa Azerbaijan–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Basa Azerbaijan" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BD%D1%8C_%D0%BA%D1%8F%D0%BB%D1%8C" title="Азербайджанонь кяль–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Азербайджанонь кяль" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fiteny_azerbaijaney" title="Fiteny azerbaijaney–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fiteny azerbaijaney" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%B5" title="Азербайджан йылме–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Азербайджан йылме" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Reo_Atepaih%C4%81nia" title="Reo Atepaihānia–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Reo Atepaihānia" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B5%D1%98%D1%9F%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Азербејџански јазик–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Азербејџански јазик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%B8%E0%B5%BC%E0%B4%AC%E0%B5%88%E0%B4%9C%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%BF_%E0%B4%AD%E0%B4%BE%E0%B4%B7" title="അസർബൈജാനി ഭാഷ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അസർബൈജാനി ഭാഷ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D1%8D%D0%BB" title="Азербайжан хэл–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Азербайжан хэл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%91%EA%AF%93%EA%AF%A6%EA%AF%94%EA%AF%95%EA%AF%A5%EA%AF%A2%EA%AF%96%EA%AF%A5%EA%AF%85%EA%AF%A4_%EA%AF%82%EA%AF%A3%EA%AF%9F" title="ꯑꯓꯦꯔꯕꯥꯢꯖꯥꯅꯤ ꯂꯣꯟ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯑꯓꯦꯔꯕꯥꯢꯖꯥꯅꯤ ꯂꯣꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="अझरबैजानी भाषा–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अझरबैजानी भाषा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Azeri" title="Bahasa Azeri–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bahasa Azeri" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%87%E1%80%AC%E1%80%98%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%AE%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%B8" title="အဇာဘိုင်ဂျာနီဘာသာစကား–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="အဇာဘိုင်ဂျာနီဘာသာစကား" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%8C_%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Азеринь кель–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Азеринь кель" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="تورکی آذربایجانی–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="تورکی آذربایجانی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Aserbaidschaansche_Spraak" title="Aserbaidschaansche Spraak–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Aserbaidschaansche Spraak" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Azerbeidzjaans" title="Azerbeidzjaans–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Azerbeidzjaans" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="अजरबैजानी भाषा–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="अजरबैजानी भाषा" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="अजेरी भाषा–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="अजेरी भाषा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Azerbeidzjaans" title="Azerbeidzjaans–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Azerbeidzjaans" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Aserbajdsjansk" title="Aserbajdsjansk–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Aserbajdsjansk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Aserbajdsjansk" title="Aserbajdsjansk–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Aserbajdsjansk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Aserbaijanum" title="Aserbaijanum–Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Aserbaijanum" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Az%C3%A8ri" title="Azèri–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Azèri" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B3_%C3%A6%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%B3" title="Азербайджайнаг æвзаг–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Азербайджайнаг æвзаг" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%86%E0%A8%9C%E0%A8%BC%E0%A8%B0%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%88%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80_%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%BE" title="ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A1nung_Azerbaijani" title="Amánung Azerbaijani–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Amánung Azerbaijani" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Eserbeyjani" title="Eserbeyjani–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Eserbeyjani" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_azerbejd%C5%BCa%C5%84ski" title="Język azerbejdżański–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Język azerbejdżański" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lenga_asera" title="Lenga asera–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lenga asera" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آذری بولی–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="آذری بولی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A_%DA%98%D8%A8%D9%87" title="ازربايجاني ژبه–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ازربايجاني ژبه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_azeri" title="Língua azeri–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Língua azeri" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Asar_simi" title="Asar simi–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Asar simi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Lingua_aserbeidschanica" title="Lingua aserbeidschanica–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Lingua aserbeidschanica" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limba_azer%C4%83" title="Limba azeră–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limba azeră" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Азербайджанский язык–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Азербайджанский язык" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Ikinyazeribayijani" title="Ikinyazeribayijani–کینیارواندایی" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Ikinyazeribayijani" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="کینیارواندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D1%8C%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Азербайдьаан тыла–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Азербайдьаан тыла" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9F%E1%B1%A1%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%B5%E1%B1%9F%E1%B1%AD%E1%B1%A1%E1%B1%9F%E1%B1%B1%E1%B1%A4_%E1%B1%AF%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%A8%E1%B1%A5%E1%B1%A4" title="ᱟᱡᱟᱨᱵᱟᱭᱡᱟᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱟᱡᱟᱨᱵᱟᱭᱡᱟᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Lingua_azzira" title="Lingua azzira–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Lingua azzira" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Azerbaijani_leid" title="Azerbaijani leid–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Azerbaijani leid" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%BB%D9%88%D9%84%D9%8A" title="آذربائيجاني ٻولي–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="آذربائيجاني ٻولي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Azerbai%C5%BEanagiella" title="Azerbaižanagiella–سامی شمالی" lang="se" hreflang="se" data-title="Azerbaižanagiella" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="سامی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Azerski_jezik" title="Azerski jezik–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Azerski jezik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Azerbaijani_language" title="Azerbaijani language–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Azerbaijani language" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Azerbajd%C5%BEan%C4%8Dina" title="Azerbajdžančina–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Azerbajdžančina" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Azerbajd%C5%BEan%C5%A1%C4%8Dina" title="Azerbajdžanščina–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Azerbajdžanščina" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Chiazeri" title="Chiazeri–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Chiazeri" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha_azere" title="Gjuha azere–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjuha azere" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Азерски језик–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Азерски језик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Basa_Azerbaijan" title="Basa Azerbaijan–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Basa Azerbaijan" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Azerbajdzjanska" title="Azerbajdzjanska–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Azerbajdzjanska" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kiazeri" title="Kiazeri–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kiazeri" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Azersk%C5%8F_g%C5%8Fdka" title="Azerskŏ gŏdka–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Azerskŏ gŏdka" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%9A%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%88%E0%AE%9C%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AF%8A%E0%AE%B4%E0%AE%BF" title="அசர்பைஜான் மொழி–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அசர்பைஜான் மொழி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Lia-azeri" title="Lia-azeri–تتومی" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Lia-azeri" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="تتومی" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B8_%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%B9%D2%B7%D0%BE%D0%BD%D3%A3" title="Забони озарбойҷонӣ–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Забони озарбойҷонӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%84%E0%B8%9A%E0%B8%88%E0%B8%B2%E0%B8%99" title="ภาษาอาเซอร์ไบจาน–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ภาษาอาเซอร์ไบจาน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Azarbe%C3%BDjan_dili" title="Azarbeýjan dili–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Azarbeýjan dili" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Aseri" title="Wikang Aseri–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Wikang Aseri" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Tyrki" title="Tyrki–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Tyrki" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Lea_faka%CA%BBasapaisani" title="Lea fakaʻasapaisani–تونگایی" lang="to" hreflang="to" data-title="Lea fakaʻasapaisani" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="تونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Tok_Azerbaijan" title="Tok Azerbaijan–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Tok Azerbaijan" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerice" title="Azerice–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Azerice" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Әзери теле–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Әзери теле" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D1%8B%D0%BB" title="Азербайджан кыл–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Азербайджан кыл" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%D8%B2%DB%95%D8%B1%D8%A8%DB%95%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%89%D9%84%D9%89" title="ئەزەربەيجان تىلى–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئەزەربەيجان تىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Азербайджанська мова–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Азербайджанська мова" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="آذربائیجانی زبان–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="آذربائیجانی زبان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Ozarbayjon_turkchasi" title="Ozarbayjon turkchasi–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Ozarbayjon turkchasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Azerbaid%C5%BEanan_kel%27" title="Azerbaidžanan kel'–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Azerbaidžanan kel'" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Azerbaijan" title="Tiếng Azerbaijan–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tiếng Azerbaijan" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Las%C3%A4rb%C3%A4c%C3%A4nap%C3%BCk" title="Lasärbäcänapük–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Lasärbäcänapük" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Azerbaiyani" title="Azerbaiyani–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Azerbaiyani" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%A1%9E%E6%8B%9C%E7%96%86%E8%AF%AD" title="阿塞拜疆语–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="阿塞拜疆语" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90" title="აზერბაიჯანული ნინა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="აზერბაიჯანული ნინა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%88d%C3%A8_Azerbaijani" title="Èdè Azerbaijani–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Èdè Azerbaijani" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%A1%9E%E6%8B%9C%E7%96%86%E8%AF%AD" title="阿塞拜疆语–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="阿塞拜疆语" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Azerbaijan-g%C3%AD" title="Azerbaijan-gí–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Azerbaijan-gí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%A1%9E%E6%8B%9C%E7%96%86%E6%96%87" title="阿塞拜疆文–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="阿塞拜疆文" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/I-Azeri" title="I-Azeri–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="I-Azeri" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9292#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit" title="این صفحه محافظت‌شده است.
می‌توانید متن مبدأ آن را ببینید [e]" accesskey="e"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&oldid=40330205" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&id=40330205&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AA%25D8%25B1%25DA%25A9%25DB%258C_%25D8%25A2%25D8%25B0%25D8%25B1%25D8%25A8%25D8%25A7%25DB%258C%25D8%25AC%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AA%25D8%25B1%25DA%25A9%25DB%258C_%25D8%25A2%25D8%25B0%25D8%25B1%25D8%25A8%25D8%25A7%25DB%258C%25D8%25AC%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Azerbaijani_language" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibooks mw-list-item"><a href="https://fa.wikibooks.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" hreflang="fa"><span>ویکی‌کتاب</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9292" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-pp-default" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7#تأییدشدهٔ_پایدار" title="این مقاله حفاظت‌شده شده‌است"><img alt="صفحه حفاظت‌شده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Extended-protection-shackle-check-mark.svg/20px-Extended-protection-shackle-check-mark.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Extended-protection-shackle-check-mark.svg/30px-Extended-protection-shackle-check-mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Extended-protection-shackle-check-mark.svg/40px-Extended-protection-shackle-check-mark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p class="mw-empty-elt"> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">این مقاله دربارهٔ زبان ترکی آذربایجانی است. برای زبان آذری، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="زبان آذری">زبان آذری</a> را ببینید.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above above" style="font-size:125%; color: black; background-color: yellowgreen;">ترکی آذری</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader" style="font-size:110%; color: black; background-color: yellowgreen;">ترکی آذری</td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader" style="font-size:110%; color: black; background-color: yellowgreen;"><i lang="az-Latn" title="متن به زبان ترکی آذربایجانی"><bdi>Azəri Türkcəsi</bdi></i> (خطّ لاتین)<br /><span lang="azb" dir="rtl" title="متن به زبان آذربایجانی جنوبی"><bdi>آذری تورکجه‌سی</bdi></span> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="خط فارسی">خط فارسی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;">بیان</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;">آذربایجان دیلی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;">زبان بومی در</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;">قومیت</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردمان آذربایجانی">آذری‌ها</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">شمار گویشوران</div></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;">۲۴ میلیون نفر (۲۰۲۲) شامل لهجه آذری شمالی، لهجه آذری جنوبی<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ethnologue.com_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-ethnologue.com-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceB_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceC_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceD_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceE_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>  (<i>بدون تاریخ</i>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32125605">.mw-parser-output .wrap{white-space:normal}</style><span class="wrap"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خانواده‌های زبانی">تبار</a></div></span></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><div style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">ترکی</a> <ul style="line-height:100%; margin-right:1.35em;padding-right:0"><li> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%84" title="زبان‌های ترکی متداول">ترکی متداول</a><ul style="line-height:100%;margin-right:0.45em;padding-right:0;"><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B2" title="زبان‌های اوغوز">اوغوز</a><ul style="line-height:100%;margin-right:0.45em;padding-right:0;"><li>اوغوز غربی<ul style="line-height:100%;margin-right:0.45em;padding-right:0;"><li><b>ترکی آذری</b></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32125605"><span class="wrap"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)" title="خط (نوشتار)">سامانه نوشتاری</a></div></span></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">الفبای ترکی آذربایجانی</a> (<a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="خط لاتین">لاتین</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="خط سریلیک">سریلیک</a> در جمهوری آذربایجان و روسیه، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="خط فارسی">خط فارسی</a> در ایران)</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="color: black; background-color: yellowgreen;">وضعیت رسمی</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">زبان رسمی در</div></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>- در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="داغستان">داغستان</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/23px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/35px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/45px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C" title="مارنئولی">مارنئولی</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="color: black; background-color: yellowgreen;">کدهای زبان</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B1%E2%80%93%DB%B6%DB%B3%DB%B9" title="ایزو ۱–۶۳۹">ایزو ۱–۶۳۹</a></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><code>az</code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B2%E2%80%93%DB%B6%DB%B3%DB%B9" title="ایزو ۲–۶۳۹">ایزو ۲–۶۳۹</a></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><code><a href="https://iso639-3.sil.org/code/aze" class="extiw" title="iso639-3:aze">aze</a></code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B3%E2%80%93%DB%B6%DB%B3%DB%B9" title="ایزو ۳–۶۳۹">ایزو ۳–۶۳۹</a></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><code><a href="https://iso639-3.sil.org/code/aze" class="extiw" title="iso639-3:aze">aze</a></code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-top:0.225em;line-height:1.1em; padding-left:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B5%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="رصدخانه زبان‌شناسی">زبان‌شناسی</a></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.35em;"><code>بخشی از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B2" title="زبان‌های اوغوز">44-AAB-a</a></code></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data" style="line-height:1.35em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_the_Azerbaijani_language.svg" class="mw-file-description"><img alt="{{{mapalt}}}" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/300px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png" decoding="async" width="300" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/450px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg/600px-Map_of_the_Azerbaijani_language.svg.png 2x" data-file-width="3721" data-file-height="3411" /></a></span><div style="text-align:right;"><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">مناطقی که در آنها ترکی آذربایجانی صحبت می‌شود</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33470857">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#0080FF; color:black;"> </span> مناطقی که گویشورانِ ترکی آذربایجانی در اکثریت هستند</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#88C4FF; color:black;"> </span> مناطقی که گویشورانِ ترکی آذربایجانی در اقلیت قابل توجهی هستند</div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below noprint selfref" style="background-color:#dbe7ff;padding:0.3em 0.5em;text-align:right;line-height:1.3;"><b>این نوشتار شامل نمادهای آوایی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="الفبای آوانگاری بین‌المللی">آی‌پی‌ای</a> است.</b> بدون پشتیبانی مناسب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="الفبای آوانگاری بین‌المللی">تفسیر</a>، ممکن است <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="موجیباکه">علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها</a> را جای نویسه‌های <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%AF" title="یونی‌کد">یونی‌کد</a> ببینید.</td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">بخشی از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="رده:جمهوری آذربایجان">مقاله‌های مرتبط</a> با</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="font-family:Palatino Linotype;""><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="مردم آذری">مردم آذری</a></th></tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ مردم آذری (صفحه وجود ندارد)">فرهنگ</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="معماری آذربایجان">معماری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="هنر آذربایجانی">هنر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="سینمای جمهوری آذربایجان">سینما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آشپزی آذربایجانی">غذاها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%B5%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رقص‌های آذربایجانی">رقص‌</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="لباس آذربایجانی">لباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="هنر آذربایجانی">هنر بومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادبیات آذربایجانی">ادبیات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ مردم آذری (صفحه وجود ندارد)">رسانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موسیقی آذربایجانی">موسیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادبیات شفاهی آذربایجانی">ادبیات شفاهی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religion_in_Azerbaijan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religion in Azerbaijan (صفحه وجود ندارد)">دین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sport_in_Azerbaijan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sport in Azerbaijan (صفحه وجود ندارد)">ورزش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D8%A7%D8%AA%D8%B1_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="تئاتر آذربایجانی">تئاتر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="گردشگری در جمهوری آذربایجان">گردشگری</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="پراکنش مردم آذری">پراکنش مردم آذری</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آذری‌های ایرانی">ایران</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذری‌های ایرانی</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="آذری‌های روسیه">روسیه</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)" title="دربند (روسیه)">دربند</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های گرجستان">گرجستان</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%86%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="بورچالی">بورچالی</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های ارمنستان">ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="آذری‌های ترکیه">ترکیه</a> <small>(<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%B5" title="قارص">قارص</a>, <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="ایغدیر">ایغدیر</a>)</small></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC" title="آذری‌های مقیم خارج">آذری‌های مقیم خارج</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آذری‌های بلاروس">بلاروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="آذری‌های کانادا">کانادا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="آذری‌های فرانسه">فرانسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های آلمان">آلمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های قزاقستان">قزاقستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های قرقیزستان">قرقیزستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="آذری‌های روسیه">روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های ترکمنستان">ترکمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="آذری‌های اوکراین">اوکراین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آذری‌های ازبکستان">ازبکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="آذری‌های بریتانیا">بریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="آذری‌های آمریکا">آمریکا</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> <a href="/w/index.php?title=Religion_in_Azerbaijan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religion in Azerbaijan (صفحه وجود ندارد)">دین</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Pre-Abrahamic_religions_of_Azerbaijan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pre-Abrahamic religions of Azerbaijan (صفحه وجود ندارد)">ادیان ابراهیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="اسلام در جمهوری آذربایجان">اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="مسیحیت در جمهوری آذربایجان">مسیحیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="یهودیان آذربایجان">یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="مزدیسنا در جمهوری آذربایجان">مزدیسنا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="یارسان در آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">یارسان</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> <a class="mw-selflink selflink">زبان</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">زبان ترکی آذربایجانی</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading navbox-abovebelow"> آزار و اذیت</th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="وقایع مارس">وقایع مارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اخراج آذری‌ها از ارمنستان">اخراج آذری‌ها از ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="ژانویه سیاه">ژانویه سیاه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="کشتار خوجالی">کشتار خوجالی</a></li></ul></td> </tr><tr><td class="sidebar-below plainlist" style="font-weight:normal; border-top:#a2a9b1 1px solid"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="درگاه:جمهوری آذربایجان"><b>درگاه جمهوری آذربایجان</b> </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="درگاه:آذری‌های ایرانی"><b>درگاه آذری‌های ایرانی</b> </a></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="الگو:مردم آذری"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="بحث الگو:مردم آذری"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:مردم آذری"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>ترکی آذربایجانی</b> (به ترکی آذربایجانی: آذربایجان تورکجه‌سی) یا <b>ترکی آذری</b> (به ترکی آذربایجانی: آذری تورکجه‌سی)<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-radiofarda_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-radiofarda-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-karonline_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-karonline-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که در اکثر زبان‌های جهان با نام <b>زبان آذربایجانی</b> (به آذربایجانی: آذربایجان دیلی) شناخته می‌شود، زبانی از خانواده <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a> است که با دو گویش در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> و مناطق <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان ایران</a> تکلم می‌شود. عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، وام‌واژگان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">فارسی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a> و تفاوت‌هایی مختصر در چند مورد دستوری است.<sup id="cite_ref-J._Minahan_1998_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-J._Minahan_1998-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زبان ترکی آذربایجانی در جمهوری آذربایجان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="زبان رسمی">زبان رسمی</a> و در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="داغستان">داغستان</a> یکی از زبان‌های رسمی مصوب <a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فدراسیون روسیه">فدراسیون روسیه</a> است. </p><p>زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="زبان‌های اغوز">زبان‌های اغوز</a> زبان‌های ترکی است و به <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی استانبولی">ترکی استانبولی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان ترکی قشقایی">زبان ترکی قشقایی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی خراسانی">ترکی خراسانی</a> بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان گفتاری">زبان گفتاری</a> همچنین در نواحی شرقی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> و جنوب <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و داغستان<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و قسمت‌هایی از شمال <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> رایج است. زبان ترکی آذربایجانی در برخی کشورهای خاورمیانه از جمله <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ترکمان‌های عراق">عراق</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="ترکمان‌های سوریه">سوریه</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزلباش‌های افغانستان">افغانستان</a> هنوز گویشوران بسیاری دارد.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زبان ترکی آذربایجانی از زبان‌های فارسی و عربی در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته است. در ایران، شهرهای <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="تبریز">تبریز</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87" title="ارومیه">ارومیه</a> (به غیر از مناطق کردنشین)، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="اردبیل">اردبیل</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="زنجان">زنجان</a> و بخش‌های از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="استان قزوین">استان قزوین</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به ترتیب بزرگ‌ترین شهرهایی اند که ترکی آذربایجانی در آن‌ها تکلم می‌شود.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زبان ترکی‌ای که در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و سراسر <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="آسیای صغیر">آسیای صغیر</a> رواج دارد، در منابع تاریخی با عناوین مثل ترکی شیعی، ترکی علوی، ترکی ایرانی یا ترکی آذری یاد شده است.<sup id="cite_ref-:0_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ترکی آذربایحانی علاوه بر مرکز و شمال غرب کشور در جنوب ایران و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">استان کرمان</a> نیز رواج دارد. <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ترک‌های کرمان">افشارهای کرمان</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DA%86%DB%8C" title="بچاقچی">ترک‌های بیچاقچی</a> از اقوام ترک‌تبار منطقه آذربایجان هستند که در دوره‌های مختلف تاریخی به جنوب ایران و منطقه کرمان مهاجرت کرده‌اند.<sup id="cite_ref-:0_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افشارها از گروه‌های قومی بزرگ و پرجمعیت اقوام ترک هستند که علاوه بر آذربایجان در مناطق مرکزی ایران از جمله <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="زنجان">زنجان</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="قزوین">قزوین</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="همدان">همدان</a> تا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان خوزستان">خوزستان</a> حضور چشمگیری دارند.<sup id="cite_ref-:0_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در محدوده آذربایجان در گذشته و قبل از گسترش زبان ترکی آذربایجانی، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="زبان آذری">زبان آذری</a> (پهلوی) رایج بود که به مرور پس از ورود و اسکان قبایل تُرک و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B4" title="قزلباش">قزلباش</a> به خصوص در دوره سلجوقیان و صفویه، و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="ترک‌سازی">ترک سازی</a> به فراموشی سپرده شد.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="گروه‌بندی_زبان‌های_ترکی"><span id=".DA.AF.D8.B1.D9.88.D9.87.E2.80.8C.D8.A8.D9.86.D8.AF.DB.8C_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C"></span>گروه‌بندی زبان‌های ترکی</h2></div> <p>لارس یوهانسون(Johanson, 1998) پراکندگی و گوناگونی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های خانواده ترکی‌تبار</a> را بر اساس جنبه‌های خویشاوندی ویژگی‌های رده شناختی به شش گروه اصلی تقسیم‌بندی کرد:<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li>شاخه جنوب‌غربی:<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B2" title="زبان‌های اوغوز">ترکی اوغوزی</a></li> <li>شاخه شمال غربی:<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قبچاقی">ترکی قبچاقی</a></li> <li>شاخه جنوب شرقی: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان اویغوری">ترکی اویغوری</a></li> <li>شاخه شمال شرقی: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان‌های ترکی سیبری">ترکی سیبریایی</a></li> <li>شاخه <a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B4%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="چوواشستان">چواشی</a>: <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="بلغارها">ترکی بلغاری</a> و اغوری</li> <li>شاخه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AC%DB%8C" title="زبان خلجی">خلجی</a>:ترکی آرگویی</li></ol> <p><i>ترکی آذربایجانی</i> یکی از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="زبان‌های ترکی‌تبار">زبان‌های ترکی‌تبار</a> و زبان اغلب مناطق آذری‌نشین ایران از جمله آذربایجان است. این زبان در کنار <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی استانبولی">ترکی استانبولی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="زبان گاگائوز">گاگائوز</a> در زیرشاخه غربی از گروه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="زبان‌های اغوز">زبان‌های اوغوز</a> قرار می‌گیرد. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی خراسانی">ترکی خراسانی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a> زیر شاخه شرقی و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان قشقایی">زبان قشقایی</a> زیر شاخه جنوبی زبان‌های اوغوز را تشکیل می‌دهند.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="گویش‌ها"><span id=".DA.AF.D9.88.DB.8C.D8.B4.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>گویش‌ها</h2></div> <p>مهم‌ترین گویش‌های زبان ترکی آذربایجانی موجود در ایران عبارتند از: </p> <ol><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گویش افشاری">گویش افشاری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B3%D9%88%D9%86%DB%8C" title="گویش شاهسونی">گویش شاهسونی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D9%86%D9%82%D8%B1%DB%8C" title="گویش سنقری">گویش سنقری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="گویش تبریزی">گویش تبریزی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="گویش اردبیل">گویش اردبیلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش زنجانی (صفحه وجود ندارد)">گویش زنجانی</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="لهجه‌های_زبان_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D9.84.D9.87.D8.AC.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>لهجه‌های زبان ترکی آذربایجانی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ایران"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>ایران</h3></div> <p>بیوک رسول اوغلو است که در سال ۱۹۹۶ طی مقاله‌ای منتشر و اعلام داشته است که این دسته‌بندی بر اساس ملاحظات میدانی و بر مبنای ۱- مشخصات آوایی، ۲- ویژگی‌های جغرافیایی مناطق و ۳- قواعد زبانی (قواعد کلی و هماهنگی اصوات) می‌باشد. بیوک رسول اوغلو لهجه‌های ترکی آذربایجانی در ایران را به ۸ گروه به شرح زیر دسته‌بندی کرده است (در مقاله اصلی لهجه نهم لهجه خلج نامیده شده در حالی که <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AC%DB%8C" title="زبان خلجی">زبان خلجی</a> یک زبان مستقل است):<sup id="cite_ref-tabrizpedia.info_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-tabrizpedia.info-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زبان ترکی آذربایجانی در شمال غربی ایران به ۸ لهجه یا گویش اصلی تقسیم می‌شود: </p> <ol><li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="لهجه تبریزی">لهجه تبریزی</a>: این لهجه نزدیک به لهجه شکی در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> است و در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="تبریز">تبریز</a> و در شهرهای کوچک و روستاهای اطراف آن رایج است. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="اسکو">اسکو</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="خسروشاه">خسروشهر</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="آذرشهر">آذرشهر</a> و روستاهای توابع آن‌ها، روستاهای دامنه‌های شمالی سهند و باسمینج، هئربی، بر، لیقوان، سپاراخان، خلتدوکان از جمله مناطقی هستند که لهجه آن‌ها با کمی تفاوت تبریزی است. از خصوصیات لهجه تبریز کشیدن صداها ست. در خود تبریز سه لهجه با اندکی تفاوت وجود دارد: ۱- محله‌های شمال غرب یعنی شنب غازان، حکم آباد، منجم، قره آغاج؛ ۲- دوه چی، امیر خیز، لیلاوا، خطیب و ۳- ششگلان، باغمیشه، خیابان، مارالان و مناطق مرکزی.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D9%82%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه قره داغ (صفحه وجود ندارد)">لهجه قره داغ</a>:شرق دامنه‌های سهند متنق، ایراناق، هشترود، بستان آباد، میانه، سراب، قره داغ، سونار خیوه اهر، تکاب، شاهین دژ و قسمت‌هایی از دشت مغان و قاراقیشلاق، بیجان، پلدشت، نازیک، مرگنلر، قاراقولوقلار، مرکیت و قایقاج در جنوب ارس مناطقی هستند که این لهجه در آن رایج است. در لهجه قره داغ برخلاف لهجه تبریز کلمات و صداها کشیده نمی‌شوند و به اصطلاح محکم تلفظ می‌شوند.</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%DB%8C%D8%A7%D9%85%DA%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="لهجه یامچی">لهجه یامچی</a>: این لهجه شباهت زیادی به لهجه نخجوان خصوصاً اوردوباد دارد. مرکز این لهجه را می‌توان مرند حساب کرد. صوفیان، یامچی، شبستر، خامنه، دیزه، دریان، شانیجان، گمیچی و قاپسار، زنوز، گلین قایا، المدار در شمال دریاچه ارومیه از مناطقی هستند که این لهجه در آنها رایج است. از ویژگی‌های این لهجه تبدیل مصوت a به ə است، مثلاً به قابلاما قابله مه، به قارداش قردش می‌گویند. این لهجه از لحاظ کشیدن صداها بین لهجه تبریز و قره داغ قرار می‌گیرد.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه مراغه (صفحه وجود ندارد)">لهجه مراغه</a>: این لهجه در شهرها و روستاهای دامنه‌های جنوبی سهند رایج است. از طرف مراغه به طرف سرسکند، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DA%98" class="mw-redirect" title="شاهین دژ">شاهین دژ</a>، <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="چاراویماق">چاراویماق</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%82" title="باروق">باروق</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A2%D8%A8" title="میاندوآب">میاندوآب</a> تا حدود <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="مهاباد">مهاباد</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="زرینه رود">جیغاتی چای</a>، ملکان، بناب، عجبشیر از جمله مناطقی هستند که این لهجه در آن رایج است. این لهجه نیز مانند لهجه یامچی بین لهجه تبریز و قره داغ قرار می‌گیرد.</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="گویش اردبیل">لهجه اردبیل</a>: این لهجه در اردبیل، خلخال و نمین رایج است. این لهجه شباهت زیادی به لهجه جنوب <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> دارد و اثرات <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه باکو (صفحه وجود ندارد)">لهجه باکو</a> را در آن می‌توان دید.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه زنجان (صفحه وجود ندارد)">لهجه زنجان</a>: این لهجه از طارم آغاز شده و تا زنجان، هیدج، سلطانیه، خدابنده، ماه نشان، تکاب در آذربایجان‌غربی، بیجار و قروه در کردستان و سنقر در کرمانشاه رایج است و در مناطق شرقی و جنوبی زنجان مانند قیدار به لهجه همدان نزدیک می‌شود. به‌طور کلی این لهجه را می‌توان ترکیبی از ترکی قدیم و جدید دانست.</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گویش همدانی">لهجه همدان</a>: ابهر، بویین زهرا، آوج، رزن، بهار، کبودرآهنگ، کمیجان، فراهان فامنین، لالجین، تا سنقر به این لهجه تکلم می‌کنند. شباهت زیادی به لهجه زنجان دارد. این لهجه یکی از لهجه‌های قدیمی است. برای مثال «توکندی» به جای قورتولدو یا تورندی به جای ایسهال توتدو یا همانند لهجه زنجان در سوم شخص حرف سین از افعال حذف می‌شود: گلیرسن به گلیرن، آلیرسان به آلیران، گلیرسیز به گلیریز تبدیل می‌شود. البته در لهجه همدان افعالی که به «ن» ختم می‌شوند «ی» جایگزین نون می‌شود یعنی زنجانی‌ها می‌گویند آلیران، گلیرن اما همدانی‌ها می‌گویند آلیرای، گلیرَی.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه اورمیه (صفحه وجود ندارد)">لهجه ارومیه</a>: ارومیه، سلماس، خوی، نقده، تا حدودی چایپاره، نوشین شهر و دهستان‌های اطراف به این لهجه گویش می‌کنند. ولی در برخی کلمات باهم تناقض دارند، مثلاً (نان) در بین مردم ارومیه به (چورح) تکلم می‌شود اما در خوی مردم به آن (پاپان) می‌گویند. لهجه ارومیه شاید بین لهجه‌های ترکی دیگر آسان‌ترین و ساده‌ترین است، حرف «ی» در افعال این لهجه نقش اساسی دارد همانند اینکه حرف «و» در لهجه تبریز نقش اساسی دارد. برای مثال گدیروخ (لهجه تبریز) در لهجه ارومیه به (گدیریخ) تلفظ می‌شود.</li></ol> <p>همچنین آکوپ دیل آچار، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="زبان‌شناس">زبان‌شناس</a> ترکیه ای، لهجه ترکی آذربایجانی ایران را به ۹ گروه جغرافیایی به شرح زیر دسته‌بندی کرده است: </p> <ol><li>مرکزی: تبریز، مراغه، ترکمنچای</li> <li>شمالی: مرند، اهر</li> <li>شمال غربی: خوی</li> <li>شمال شرقی: بجروان، بکرآباد</li> <li>شرقی: اردبیل، خلخال</li> <li>جنوب شرقی: زنجان</li> <li>جنوبی: شاهین دژ</li> <li>جنوب غربی: نقده</li> <li>غربی: ارومیه، سلماس</li></ol> <p>اطلاعات بیشتری در بارهٔ چگونگی این دسته‌بندی و استناد علمی آن‌ها در دست نیست.<sup id="cite_ref-tabrizpedia.info_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-tabrizpedia.info-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جمهوری_آذربایجان"><span id=".D8.AC.D9.85.D9.87.D9.88.D8.B1.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86"></span>جمهوری آذربایجان</h3></div> <p>لهجه‌های ترکی آذربایجانی در جمهوری آذربایجان با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی و تاریخی به چهار گروه تقسیم شده‌اند:<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li>گروه شرقی شامل لهجه شهرهای باکو، قوبا، شماخی، لنکران و مغان</li> <li>گروه غربی شامل لهجه شهرهای گنجه، قره باغ، کازاخ و نیم لهجه آیروم</li> <li>گروه شمالی شامل لهجه شهرهای شکی، زاکاتالا و قاخ</li> <li>گروه جنوبی شامل لهجه شهرهای نخجوان، اردوباد، تبریز و ایروان.</li></ol> <p>تفاوت این لهجه‌ها در برخی آواها، صداها و نحوه ادای برخی صامت‌ها و مصوت‌ها است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شمار_گویشوران"><span id=".D8.B4.D9.85.D8.A7.D8.B1_.DA.AF.D9.88.DB.8C.D8.B4.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>شمار گویشوران</h2></div> <p>در مورد شمار سخنگویان به زبان ترکی آذربایجانی، اتفاق نظر وجود ندارد و برآوردها ناهمسانند. بنیاد این تفاوت، ارائه نشدن آمار رسمی از سوی ایران و ترکیه و عراق است. تمامی ارقام ارائه‌شده بر پایه برآوردها است. اتنولوگ یکی از معتبرترین مراجع آمارهای زبانی، جمعیت گویشوران تمام لهجه‌ها و گروه‌های این زبان (شامل دو زیرگروه اصلی آذری شمالی و آذری جنوبی) در سال ۲۰۱۸ میلادی را در مجموع اندکی بیش از ۲۳ میلیون نفر برآورد کرده است. تمامی آذری‌های جمهوری آذربایجان، ایرانیان آذری، ترکمن‌های عراق و سوریه، آذری‌های روسیه و ترکیه و آمریکا و سایر اقلیت‌های آذری زبان در تمام دنیا در این برآورد منظور شده‌اند. سایت اتنولوگ، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C" title="زبان سلجوقی">گویش سلجوقی</a> این زبان را در حال حاضر منقرض اعلام کرده است.<sup id="cite_ref-ethnologue.com_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-ethnologue.com-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceB_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceC_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceD_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceE_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF" title="اتنولوگ">اتنولوگ</a>، جمعیت <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" class="mw-disambig" title="آذری">آذری</a> زبانان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-disambig" title="ایرانی">ایرانی</a> را در سال ۲۰۱۶ میلادی را ۱۰٬۹۰۰٬۰۰۰ برآورد کرده، و گسترش آن را در شمال (غربی) و مرکز ایران می‌داند.<sup id="cite_ref-ReferenceC_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> منابع پژوهشی دیگری جمعیت گویشوران زبان ترکی آذربایجانی در ایران را ۱۵ میلیون نفر ذکر می‌کنند.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کتابچهٔ <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان سیا">سازمان سیا</a>، شمار سخن‌گویان ترکی آذربایجانی در ایران را معادل ۱۶٪ کل جمعیت این کشور تخمین زده است.<sup id="cite_ref-CIA_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-CIA-30"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برآورد دانش‌نامهٔ زبان کمبریج<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای سال ۱۹۸۶، ۱۲ میلیون در کل و ۷ میلیون در ایران (۱۵٪) بوده است (با احتساب قشقایی‌ها). دانش‌نامهٔ بین‌المللی زبان‌شناسی<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیز در برآورد سال ۱۹۸۶، تعداد سخنگویان این زبان را در ایران ۷٬۷۶۰٬۰۰۰ نفر (۱۶٪ درصد) برآورد می‌کند که به تخمین دانش‌نامهٔ زبان کمبریج بسیار نزدیک است. در تخمین‌های دیگری مانند سایت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF" title="اتنولوگ">اتنولوگ</a> جمعیت <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایرانیان آذری">ایرانیان آذری</a> ۱۵٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر اعلام کرده است.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هم‌چنین، سازمان سیا در سال ۲۰۰۸ جمعیت ترک‌زبانان جمهوری آذربایجان را ۹٫۰۳٪ از مردم آن کشور گزارش کرده است.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آسیب‌پذیری_زبان_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D8.A2.D8.B3.DB.8C.D8.A8.E2.80.8C.D9.BE.D8.B0.DB.8C.D8.B1.DB.8C_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>آسیب‌پذیری زبان ترکی آذربایجانی</h2></div> <p>به باور محمدباقر کریمی، استاد مهندسی کامپیوتر در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز">دانشگاه آزاد تبریز</a>،<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زبان ترکی آذربایجانی چنان تضعیف شده است، که گویشورانش در فضاهای رسمی و حتی ادبی گاهی تنها قادر اند، که تنها فعل جمله را به ترکی بگویند و دیگر واژه‌ها، در فضاهای رسمی به فارسی و عربی گفته می‌شود. این زبان در جهت ظرفیت‌سازی برای کسب توانایی هم‌سویی با دستاوردهای جدید به‌روز نمی‌شود و به دلیل نبود نوشتار و نبود کاربرد رسمی، حضور همه‌جانبه اش در زندگی روزمره و رسمی افراد را از دست داده است. گویشوران نیز به مرور حضور ذهن واژه‌ای خودشان در حوزه زبان را از دست داده‌اند و دلبستگی در میان گویشوران برای استفاده کم شده است. بدین ترتیب بیش از پیش تضعیف شده و با از دست دادن جایگاه کاربردی خود به عنوان یک زبان غیررسمی به گوشه انزوا می‌رود و در سرانجام سرنوشتی جز مرگ نخواهد داشت.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>خطر نابودی زبان یک سیر طبیعی برای بیش تر زبان‌ها در جهان در حال رویداد است و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="انقراض زبان‌ها">انقراض زبان‌ها</a> پدیده‌ای فراگیر در جهان امروز است.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای نمونه حسن راشدی از چهره‌های نزدیک به جریانات قوم گرا، معتقد است با ادامه وضع کنونی آینده ای جز نابودی برای زبان ترکی در ایران نمی‌توان تصور کرد.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این واکنش‌های افراطی منحصر به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="زبان‌شناس">زبان‌شناسان</a> یا فعالان فرهنگی و سیاسی نبوده است، بلکه حتی <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="حسن عاملی">حسن عاملی</a>، امام جمعه و <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%87" title="نماینده ولی فقیه">نماینده ولی فقیه</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="اردبیل">اردبیل</a> (و همچنین عضو <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مجلس خبرگان">مجلس خبرگان</a>) نیز به دفعات اظهارات <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="قوم‌مداری">قوم‌مدارانه</a> داشته است.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>به عقیده علی ابوالقاسمی کارشناس و پژوهشگر حوزه تاریخ و فرهنگ، زبان ترکی آذربایجانی شمال <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="استان همدان">استان همدان</a> آسیب دیده است که بخشی از علل آن به بطن جامعه ترک‌زبانان شهرستان‌های شمالی استان همدان برمی‌گردد. به مرور زمان، واژه‌های زبان ترکی در معرض فراموشی قرار گرفته است و کلماتی از دیگر زبان‌ها، از جمله <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="عربی">عربی</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی استانبولی">ترکی استانبولی</a> در میان لهجه‌های ترک‌زبان این استان رسوخ یافته است.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با همه این ادعاها مؤسسه آیرام وابسته به <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87" title="حزب عدالت و توسعه">حزب عدالت و توسعه</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%BA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردوغان">اردوغان</a> که تلاش زیادی برای تحریک اقوام <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" class="mw-disambig" title="آذری">آذری</a> در ایران دارد، ادعا می‌کند که میزان توجه و تولید آثار ترکی در ایران بیش تر شده است که با گفتار گروه‌های جدایی طلب پان ترکیست ایرانی تناقض دارد.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اثرات_متقابل_زبان_ترکی_و_فارسی"><span id=".D8.A7.D8.AB.D8.B1.D8.A7.D8.AA_.D9.85.D8.AA.D9.82.D8.A7.D8.A8.D9.84_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D9.88_.D9.81.D8.A7.D8.B1.D8.B3.DB.8C"></span>اثرات متقابل زبان ترکی و فارسی</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="وام‌واژه‌های ترکی در فارسی">وام‌واژه‌های ترکی در فارسی</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="وام‌واژه‌های فارسی در ترکی">وام‌واژه‌های فارسی در ترکی</a></div> <p>زبان ترکی آذربایجانی پس از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">زبان ازبکی</a> دومین زبان از زبان‌های ترکی است که از فارسی بیشترین تأثیر را گرفته است. این تأثیر بیشتر در <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="واج‌شناسی">واج‌شناسی</a>، مجموعه لغات و ساختار بوده است و به‌صورت کمتر در صرف این زبان بوده است. تأثیر عناصر <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">زبان‌های ایرانی</a> بر آغوزی از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="آسیای میانه">آسیای میانه</a> آغاز شده است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef3_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef3-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از سوی دیگر زبان فارسی نیز وام‌واژه‌هایی را از زبان ترکی آذربایجانی گرفته است.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طول تاریخ، سرزمین فارسی‌زبانان، از جمله <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فلات ایران">فلات ایران</a>، شاهد فرمانروایی سلسلسه‌هایی با منشأ ترکی آذربایجانی بوده است و این عامل بر تأثیر متقابل زبان‌های فارسی و ترکی برهم مؤثر بوده است. <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سلجوقیان">سلجوقیان</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تیموریان">تیموریان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="ایران صفوی">صفویان</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="قاجاریان">قاجاریان</a> هر یک تأثیر و ردپایی از خود بر فرهنگ و ادبیات <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> گذاشته‌اند.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تأثیر_نحوی"><span id=".D8.AA.D8.A3.D8.AB.DB.8C.D8.B1_.D9.86.D8.AD.D9.88.DB.8C"></span>تأثیر نحوی</h3></div> <p>جمله‌های مرکب در ترکی تحت تأثیر زبان فارسی تغییر بنیادینی کرده است. خیلی از حروف ربط در زبان ترکی از پارسی وام گرفته شده است :ü (و)<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ve (و)، ya (یا)، ägär (اگر)، čünki (چونکه), gah . . . gah (گه گاه)، häm (هم، نیز)، hämčinin (همچنین)، häṛčänd (هرچند)، härgah (هرگاه)، nä . . . nä (نه .. نه)، näinki (نه اینکه)، yainki (یعنی که)، y axud(یا)، zira (زیرا)، bälkä (بلکه)، hämišä (همیشه)، mägär (مگر).<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بیشتر این حروف ربط با توجه ساختار متفاوت ترکی، در ترکی وجود ندارند و برخی هم وجود دارند اما به صورت مستقل نمی‌توانند ب‌کار روند و تنها در جمله یا عبارت مرکب به انتهای فعل یا اسم می‌چسبند. به‌عنوان مثال در ترکی نمی‌توانید بگویید اگر الف و ب (if a and b) چرا که حرف ربط «و» وجود ندارد و همچنین معادل حرف ربط «اگر» در ترکی (سه) فقط به انتهای فعل می‌چسبد. به همین دلایل زبان ترکی عثمانی، ازبکی، ترکی آذری تحت تأثیر زبان فارسی تغییرات بنیادینی کرده است؛ مانند نمونه‌های زیر:<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>حرف ربط که (که به صورت کی در ترکی به کار می‌رود): <ul><li>ترکی با حرف ربط فارسی: بیلیرسن کی، حسن هاردا ایشلیر؟</li> <li>ترکی بدون حرف ربط فارسی: حسنین هاردا ایشلدیگینی بیلیرسن می؟</li> <li>ترجمه: میدانی[که] حسن کجا کار می‌کند؟</li> <li>ترکی با حرف ربط فارسی: بو دولمانی کی گؤرورسن، منیم ننه م پیشیریب.</li> <li>ترکی بدون حرف ربط فارسی: گؤردوگون دولمانی منیم ننه م پیشیریب.</li> <li>ترجمه: این دلمه‌ای را که می‌بینی، مادر من پخته است.</li></ul></li> <li>حرف ربط چونکه (که به صورت چونکی در ترکی بکار می‌رود): <ul><li>ترکی با حرف ربط فارسی: هئچ ذات دئمه دی چونکی بیلیردی هئچ کس اونا اینانمایاجاق.</li> <li>ترکی بدون حرف ربط فارسی: هئچ کسین اونا اینانمایاجاغینی بیلدیگی اوچون هئچ نه دئمه دی.</li> <li>ترجمه: چیزی نگفت چونکه می‌دانست کسی او را باور نخواهد کرد.</li></ul></li> <li>حرف ربط اگر: <ul><li>ترکی با حرف ربط فارسی: اگر حسن بیله، گئدرم</li> <li>ترکی بدون حرف ربط فارسی: حسن بیلسه، گئدرم</li> <li>ترجمه: اگر حسن بداند، می‌روم</li></ul></li> <li>حرف ربط و: <ul><li>ترکی با حرف ربط فارسی: من حسن و حسینه تانیرام</li> <li>ترکی بدون حرف ربط فارسی: من حسنینن حسینی تانیرام</li> <li>ترجمه: من حسن و حسین را می‌شناسم.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تأثیر_صرفی"><span id=".D8.AA.D8.A3.D8.AB.DB.8C.D8.B1_.D8.B5.D8.B1.D9.81.DB.8C"></span>تأثیر صرفی</h3></div> <ul><li>پسوندهای زیادی از فارسی در زبان ترکی هست مانند -باز، دان، دار، ی، کار، کش، پرست، ستان، خانه، سان<sup id="cite_ref-etimolojiturkce.com_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-etimolojiturkce.com-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceA_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و …</li> <li>پیشوندهایی مانند بی-، به- و نه- هنوز در واژه‌سازی زبان ترکی استفاده می‌شوند. اگرچه در زبان ترکی عثمانی به کرات استفاده می‌شده اما اخیراً استفاده از عناصر فارسی را محدود و ممنوع کرده‌اند.</li> <li>بسیاری از گویش‌های ترکی از «تر» و «ترین» پارسی برای ساختن <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D9%87%D9%85%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C" class="mw-redirect" title="صفت همسنجشی">صفت همسنجشی</a> استفاده می‌کنند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تأثیر_ریخت‌شناسی"><span id=".D8.AA.D8.A3.D8.AB.DB.8C.D8.B1_.D8.B1.DB.8C.D8.AE.D8.AA.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>تأثیر ریخت‌شناسی</h3></div> <p>از نگاه ریخت‌شناسی یا مورفولوژی: کاربرد بسیاری از پسوندهای فارسی، مانند -باز، ستان، دار، دان، پرست، کار، گر و پیشوندهای فارسی مانند بی-، با- و نا- مانند «قمارباز»، «همکار»، «بی‌ادب» یا «نامرد» کاربرد وجه التزامی مشابه فارسی مانند «آلام» به جای «آلسام» (؟) (بخرم) که بنظر می‌رسد مخصوص ترکی آذری ایران باشد. در صفت تفضیلی و عالی پرهیز از ادات «داها» و «ان» (تر، ترین)، مانند «بو اوندان یاواشدی» به جای «بو اوندان داها یاواشدیر» (این از آن آهسته‌تر است) و «لاپ گؤزل طبیعت» به جای «ان گؤزل طبیعت» (زیباترین طبیعت). با توجه به اینکه در ترکی استانبولی زمان حال کامل (ماضی نقلی) وجود ندارد<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef2_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef2-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef1_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef1-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حتی احتمال می‌دهند که صرف ماضی نقلی مانند «گلمیشم» یا «گلیپسن» (آمده‌ام، آمده‌ای) که در ترکی ترکیه موجود نیست، نتیجهٔ تأثیر فعل ماضی نقلی در زبان فارسی است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef3_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef3-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تأثیر_واژگانی"><span id=".D8.AA.D8.A3.D8.AB.DB.8C.D8.B1_.D9.88.D8.A7.DA.98.DA.AF.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>تأثیر واژگانی</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="وام‌واژه‌های پارسی در ترکی">وام‌واژه‌های پارسی در ترکی</a></div> <p>زبان ترکی آذربایجانی مانند سایر زبان‌های ترکی از لحاظ واژه تحت تأثیر فارسی قرار گرفته است و <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87" title="وام‌واژه">وام‌واژههایی</a> از فارسی وارد این زبان شده‌اند. برای نمونه: </p> <ul><li>واژگانی: asan (آسان)، bar (بار، میوه)، javan (جوان)، girdä (گرد)، kar (کر، ناشنوا)، köhnä (کهنه)، küčä (کوچه)، mis (مس)، payïz (پاییز)، šänbä (شنبه), turš (ترش)، dost (دوست)، ruzi (روزی)، آخشام،<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بایرام (پدرام)<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و…</li> <li>اصطلاحات: xahiš ediräm (خواهش می‌کنم)، güzäšt elä (گذشت کن)، xudahafiz (خداحافظ)، ...</li> <li>گرته برداری: xoš gäl (خوش آمد).</li> <li>ضمایر: här (هر)، här käs (هر کس)، heč (هیچ)، hämin (همین) و …</li> <li>پسوندها: sān (سان)<sup id="cite_ref-etimolojiturkce.com_51-1" class="reference"><a href="#cite_note-etimolojiturkce.com-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceA_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ادبیات_آذربایجانی"><span id=".D8.A7.D8.AF.D8.A8.DB.8C.D8.A7.D8.AA_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>ادبیات آذربایجانی</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادبیات آذربایجانی">ادبیات آذربایجانی</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Fuzuli_Divan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fuzuli_Divan.jpg/200px-Fuzuli_Divan.jpg" decoding="async" width="200" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fuzuli_Divan.jpg/300px-Fuzuli_Divan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fuzuli_Divan.jpg/400px-Fuzuli_Divan.jpg 2x" data-file-width="1072" data-file-height="1783" /></a><figcaption>صفحه‌ای از دیباچهٔ دیوان اشعار فضولی به زبان ترکی آذربایجانی</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/6/6d/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG/200px-%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG" decoding="async" width="200" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/6/6d/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG/300px-%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/6/6d/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG/400px-%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C.JPG 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1468" /></a><figcaption>یک صفحه از کتاب کلیات کنزالمصائب،<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قمری دربندی(۱۸۱۹–۱۸۹۱میلادی)<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/d/d5/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg/200px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/d/d5/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg/300px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/d/d5/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg/400px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%84.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>کتاب المقتل به <a href="/wiki/%D9%86%D8%AB%D8%B1" title="نثر">نثر</a> نگاشته شده است</figcaption></figure> <p>اولین شکل شناخته شده در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادبیات آذربایجانی">ادبیات آذربایجانی</a> مربوط به <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیخ عزالدین پورحسن اسفراینی">شیخ عزالدین پورحسن اسفراینی</a> که یک دیوان شامل <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%84" title="غزل">غزل</a> <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی آذربایجانی">ترکی آذری</a> سروده‌بود.<sup id="cite_ref-beale_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-beale-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-caferoglu_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-caferoglu-60"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> غزل‌های ترکی آذربایجانی خود را تحت نام حسن‌اوغلو ثبت کرده است.<sup id="cite_ref-beale_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-beale-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در قرن چهاردهم میلادی <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> و بخش‌های غربی ایران تحت سلطه حکومت‌های <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%87_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="قره قویونلو">قره قویونلو</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="آق قویونلو">آق قویونلو</a> بود.<sup id="cite_ref-tyrrell1_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-tyrrell1-61"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دوران این حکومت‌ها شاعرانی مانند <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="قاضی برهان‌الدین">قاضی برهان‌الدین</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DB%8C_(%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="حبیبی (شاعر ترکی) (صفحه وجود ندارد)">حبیبی</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="جهانشاه قراقویونلو">جهانشاه قراقویونلو</a> با تخلص <i>حقیقی</i> زندگی می‌کردند؛ که نخستین آثار <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی آذربایجانی">ترکی آذری</a> را در آن دوران از خود به جا گذاشته‌اند. اواخر قرن چهاردهم، زمان ظهور یکی از بزرگ‌ترین شعرای <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردمان آذربایجانی">آذربایجانی</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="عمادالدین نسیمی">عمادالدین نسیمی</a> بود؛<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="دیوان اشعار">دیوان اشعار</a> وی از بزرگ‌ترین دیوان شعرهای <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a> به‌شمار می‌رود.<sup id="cite_ref-baldick_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-baldick-63"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-burrill_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-burrill-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-cambridge_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-cambridge-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آموزه‌های صوفی و عرفانی <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hurufism" class="extiw" title="en:Hurufism">حروفیه</a> از اواخر قرن ۱۴اُم تا اوایل قرن ۱۵اُم میلادی رواج داشت<sup id="cite_ref-nesimibritannica_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-nesimibritannica-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> عمادالدین نسیمی یکی از برجسته‌ترین استادان <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA)" title="دیوان (ادبیات)">دیوان ادبیات</a> در تاریخ ادبی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی‌تبار</a> بوده است.<sup id="cite_ref-nesimibritannica_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-nesimibritannica-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وی به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی</a><sup id="cite_ref-burrill_64-1" class="reference"><a href="#cite_note-burrill-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-babinger_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-babinger-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="عربی">عربی</a><sup id="cite_ref-nesimibritannica_66-2" class="reference"><a href="#cite_note-nesimibritannica-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیز آثاری داشته است. پس از معرفی سبک <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA)" title="دیوان (ادبیات)">دیوان ادبیات</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%84" title="غزل">غزل</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="عمادالدین نسیمی">عمادالدین نسیمی</a> در قرن ۱۵اُم، شاعران مشهور <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردمان آذربایجانی">آذربایجانی</a> چون <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D8%B7%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاه اسماعیل خطایی">شاه اسماعیل خطایی</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="قاسم انوار">قاسم انوار</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%B6%D9%88%D9%84%DB%8C" title="محمد فضولی">محمد فضولی</a> ادبیات آذربایجانی را گسترش دادند. </p><p><a href="/wiki/%D8%AF%D8%AF%D9%87_%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%82%D9%88%D8%AF_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" class="mw-redirect" title="دده قورقود (کتاب)">کتاب دده قورقود</a> نیز نام یکی از قدیمی‌ترین داستان‌های اسطوره‌ای ترک‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="اغوز">اغوز</a> است که در حدود <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="قرن شانزده میلادی">قرن شانزده میلادی</a> به صورت مکتوب درآمده است.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه پر ارزشی است که زندگی، ارزش‌های اجتماعی و باورهای ایل‌های ترکی را نشان می‌دهد. قدمت داستان‌ها مربوط به قرن‌های <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="قرن چهاردهم میلادی">چهاردهم</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="قرن پانزدهم میلادی">پانزدهم</a> میلادی می‌باشد<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>شاعر قرن شانزدهم آذربایجانی، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%B6%D9%88%D9%84%DB%8C" title="محمد فضولی">محمد فضولی</a> <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%84" title="غزل">غزل‌های</a> فلسفی، تغزلی و بزمی خود را در زبان‌های <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی آذربایجانی">ترکی آی</a>، عربی و فارسی می‌سرود. وی با بهره‌گیری از سنت‌های زیبای ادبی از محیط خود، و پیروی از میراث پشتیبانش، موجب شد تا فضولی به یکی از چهره‌های برجسته ادبی جامعه ادبیات آذربایجانی تبدیل شود. از محمد فضولی دیوان غزل و قصیده‌ای به یادگار مانده است. </p><p>سبک شاعران آذربایجانی در ادامه قرن ۱۶اُم به سمت <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%82" title="عاشیق">عاشیق‌ها</a> رفت و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="قرن شانزدهم">قرن شانزدهم</a> پس از تثبیت سیطره <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">سلسله صفوی</a> بر ایران قویاً توسعه یافت؛ و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="شاه اسماعیل یکم">شاه اسماعیل یکم</a> با تخلص <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D8%B7%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاه اسماعیل خطایی">خطایی</a><sup id="cite_ref-minorsky1_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-minorsky1-73"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بعد با پیدایش "سبک قوشما فرزند شاه اسماعیل، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="شاه تهماسب یکم">شاه تهماسب</a> و بعدتر <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="شاه عباس دوم">شاه عباس دوم</a> نیز در گسترش ادبیات آذربایجانی کوشید.<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="قوسی تبریزی">قوسی تبریزی</a><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از شاعران مشهور <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی آذربایجانی">آذری‌زبان</a><sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دو نسخه از دیوان <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکی آذربایجانی">ترکی آذربایجانی</a> از وی به جا مانده است<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D8%A8_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="صائب تبریزی">صائب تبریزی</a> شاعر <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="تبریز">تبریزی‌تبار</a> اهل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86" title="اصفهان">اصفهان</a> نیز از معروف‌ترین شاعران <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="عصر کلاسیک">عصر کلاسیک</a> می‌باشند که هفده <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%84" title="غزل">غزل</a> به زبان ترکی آذربایجانی سروده است.<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ادبیات_شفاهی_آذربایجان"><span id=".D8.A7.D8.AF.D8.A8.DB.8C.D8.A7.D8.AA_.D8.B4.D9.81.D8.A7.D9.87.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86"></span>ادبیات شفاهی آذربایجان</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ادبیات شفاهی مردم آذربایجان">ادبیات شفاهی مردم آذربایجان</a></div> <p>ادبیات شفاهی <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مردم آذربایجان">مردم آذربایجان</a> به قسمتی از ادبیات <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردم آذربایجانی">مردم آذری</a>، باورهای عامه، افسانه‌ها، داستان‌ها، موسیقی، ضرب‌المثل‌ها و رسوم‌های دهان به دهان یا سینه به سینه یا نسل به نسل از نسل‌های گذشته بجا مانده گفته می‌شود.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ادبیات شفاهی و عاشیقی آذربایجانی به علت مردمی بودن، توانسته است بالندگی خود را بسیار خوب حفظ کند. داستان‌های کاملی چون <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%84%D9%88" title="کوراوغلو">کوراوغلو</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%B1%D9%85" title="اصلی و کرم">اصلی و کرم</a> با سوژه‌های بسیار متفاوتی به‌طور زنده توسط هنرمندان مردمی پدید آمده‌اند. این داستان‌ها برای اولین بار در قرن بیستم به صورت کتبی درآمده و مانند بسیاری از آثار ادبی جمع‌آوری شده‌اند. </p><p><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="بایاتی">بایاتی‌ها</a> یا دوبیتی‌های شفاهی آذربایجان از غنای بالایی برخوردارند. ادبیات و موسیقی <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%82" title="عاشیق">عاشیق‌ها</a> با قدمتی دیرینه جایگاه و تقدس خاصی بین ترک‌زبان‌ها و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="مردم آذری">آذربایجانیان</a> دارد.<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>آتالار سؤزو</i> یا امثال زبان ترکی که عموماً پندهایی عاقلانه و انسانی است. <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%BA%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="آغیلار (صفحه وجود ندارد)">آغیلار</a> (مرثیه‌ها) و لایلالار نیز قسمتی از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ادبیات شفاهی">ادبیات شفاهی</a> ترکی آذربایجانی را تشکیل می‌دهند. داستان‌های فولکلوری چون <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%84%D9%88" title="کوراوغلو">کوراوغلو</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%B1%D9%85" title="اصلی و کرم">اصلی و کرم</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D9%88_%D9%82%D9%85%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرزی و قمبر (صفحه وجود ندارد)">آرزی و قمبر</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%88_%DA%A9%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="عباس و کولگز (صفحه وجود ندارد)">عباس و کولگز</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%D8%BA%D8%B1%DB%8C%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="عاشیق‌غریب (صفحه وجود ندارد)">عاشیق‌غریب</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قاچاق‌نبی (صفحه وجود ندارد)">قاچاق‌نبی</a>،... از غنای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ادبیات شفاهی مردم آذربایجان">ادبیات شفاهی مردم آذربایجان</a> آذربایجان سخن می‌گویند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="خط_زبان_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>خط زبان ترکی آذربایجانی</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">الفبای ترکی آذربایجانی</a></div> <table class="wikitable floatleft" style="float: left; margin-right: 1em;"> <caption><b>جدول مقایسهٔ الفبای آذربایجانی</b><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr style="background-color:#F5F6F6"> <th> <p><abbr title="تا ۱۹۲۹">فارسی</abbr><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </th> <th> <p><abbr title="۱۹۲۹ تا ۱۹۳۹">لاتین</abbr> </p> </th> <th> <p><abbr title="۱۹۳۹ تا ۱۹۹۱"><small>سیریلیک</small></abbr> </p> </th> <th> <p><abbr title="از ۱۹۹۱ تاکنون"><b>لاتین کنونی</b></abbr> </p> </th></tr> <tr> <td>آ ا</td> <td>A a</td> <td>А а</td> <td><b>A a</b> </td></tr> <tr> <td>ب</td> <td>B b</td> <td>Б б</td> <td><b>B b</b> </td></tr> <tr> <td>ج</td> <td>C c</td> <td>Ҹ ҹ</td> <td><b>C c</b> </td></tr> <tr> <td>چ</td> <td>Ç ç</td> <td>Ч ч</td> <td><b>Ç ç</b> </td></tr> <tr> <td>د</td> <td>D d</td> <td>Д д</td> <td><b>D d</b> </td></tr> <tr> <td>ائ‍ ئ‍ ئ</td> <td>E e</td> <td>Е е</td> <td><b>E e</b> </td></tr> <tr> <td>اَ ه ه</td> <td>Ə ə</td> <td>Ә ә</td> <td><b>Ə ə</b> </td></tr> <tr> <td>ف</td> <td>F f</td> <td>Ф ф</td> <td><b>F f</b> </td></tr> <tr> <td>گ</td> <td>G g</td> <td>Ҝ ҝ</td> <td><b>G g</b> </td></tr> <tr> <td>غ</td> <td><span class="Unicode">Ƣ ƣ</span></td> <td>Ғ ғ</td> <td><b>Ğ ğ</b> </td></tr> <tr> <td>ح، ه</td> <td>H h</td> <td>Һ һ</td> <td><b>H h</b> </td></tr> <tr> <td>خ</td> <td>X x</td> <td>Х х</td> <td><b>X x</b> </td></tr> <tr> <td>ای‍̂ ی‍̂ ی̂</td> <td>Ь ь</td> <td>Ы ы</td> <td><b>I ı</b> </td></tr> <tr> <td>ای‍ ی‍ ی</td> <td>I i</td> <td>И и</td> <td><b>İ i</b> </td></tr> <tr> <td>ژ</td> <td><span class="Unicode">Ƶ ƶ</span></td> <td>Ж ж</td> <td><b>J j</b> </td></tr> <tr> <td>ک</td> <td>K k</td> <td>К к</td> <td><b>K k</b> </td></tr> <tr> <td>ق</td> <td>Q q</td> <td>Г г</td> <td><b>Q q</b> </td></tr> <tr> <td>ل</td> <td>L l</td> <td>Л л</td> <td><b>L l</b> </td></tr> <tr> <td>م</td> <td>M m</td> <td>М м</td> <td><b>M m</b> </td></tr> <tr> <td>ن</td> <td>N n</td> <td>Н н</td> <td><b>N n</b> </td></tr> <tr> <td>اوْ وْ</td> <td>O o</td> <td>О о</td> <td><b>O o</b> </td></tr> <tr> <td>اؤ ؤ</td> <td><span class="Unicode">Ɵ ɵ</span></td> <td>Ө ө</td> <td><b>Ö ö</b> </td></tr> <tr> <td>پ</td> <td>P p</td> <td>П п</td> <td><b>P p</b> </td></tr> <tr> <td>ر</td> <td>R r</td> <td>Р р</td> <td><b>R r</b> </td></tr> <tr> <td>س، ث، ص</td> <td>S s</td> <td>С с</td> <td><b>S s</b> </td></tr> <tr> <td>ش</td> <td>Ş ş</td> <td>Ш ш</td> <td><b>Ş ş</b> </td></tr> <tr> <td>ت، ط</td> <td>T t</td> <td>Т т</td> <td><b>T t</b> </td></tr> <tr> <td>اۇ ۇ</td> <td>U u</td> <td>У у</td> <td><b>U u</b> </td></tr> <tr> <td>اۆ ۆ</td> <td>Y y</td> <td>Ү ү</td> <td><b>Ü ü</b> </td></tr> <tr> <td>و</td> <td>V v</td> <td>В в</td> <td><b>V v</b> </td></tr> <tr> <td>ی</td> <td>J j</td> <td>Ј ј</td> <td><b>Y y</b> </td></tr> <tr> <td>ز، ذ، ض، ظ</td> <td>Z z</td> <td>З з</td> <td><b>Z z</b> </td></tr> </tbody></table> <p>تاریخچه نگارش به زبان آذربایجانی به سده چهاردهم میلادی بازمی‌گردد. امروزه در آذربایجان ایران از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">خط عربی ترکی</a> برای نگارش استفاده می‌شود و در کشور جمهوری آذربایجان، پس از کنار گذاشتن خط نوشتاری <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">سیریلیک (کریل)</a>، مانند ترکیه از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">خط لاتین</a> بهره می‌گیرند.<sup id="cite_ref-J._Minahan_1998_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-J._Minahan_1998-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دگرگونی_در_خط_ترکی_آذربایجانی_مدرن"><span id=".D8.AF.DA.AF.D8.B1.DA.AF.D9.88.D9.86.DB.8C_.D8.AF.D8.B1_.D8.AE.D8.B7_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D9.85.D8.AF.D8.B1.D9.86"></span>دگرگونی در خط ترکی آذربایجانی مدرن</h3></div> <p>در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="سده ۱۹ میلادی">سده ۱۹ میلادی</a> افرادی مسئلهٔ تغییر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">الفبای ترکی آذربایجانی</a> را مطرح کردند. <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D9%81%D8%AA%D8%AD%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="میرزا فتحعلی آخوندزاده">میرزا فتحعلی آخوندزاده</a> (۱۸۷۸) و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%82%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="جلیل محمد قلی‌زاده">جلیل محمد قلی‌زاده</a> از این دسته افراد بودند. البته این امر با مخالفت شدید گروه‌های دیگر از جمله برخی فرهنگیان و روحانیان روبرو شد. صرف نظر از دغدغهٔ روحانیان که معتقد بودند تغییر خط ارتباط مردم را با قرآن و دیگر متون دینی قطع خواهد کرد برخی اهالی فرهنگ اعتقاد داشتند که خط بخشی از هویت هر قوم را تشکیل می‌دهد و از آنجایی که چند صد سال است که تمام متون ادبی ترکی و هزاران هزار کتاب در این خط تألیف شده‌اند تغییر خط به نوعی یک گسستگی فرهنگی به وجود خواهد آورد. این مسئله در دورهٔ بسیار کوتاه <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری دمکراتیک آذربایجان">جمهوری دمکراتیک آذربایجان</a> (۱۹۱۸–۱۹۱۹) نیز مطرح گشت. بعد از پیروزی بلشویک‌ها چندین روزنامه به خط لاتین در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="باکو">باکو</a> چاپ می‌شد؛ ولی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">خط عربی</a> هنوز به کار گرفته می‌شد. در سال ۱۹۲۴ <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%81" title="نریمان نریمانف">نریمان نریمانف</a> رهبر بلشویک آذربایجان توانست قانون استفاده از لاتین در امور دولتی را به تصویب مجلس جمهوری <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="آذربایجان شوروی">آذربایجان شوروی</a> برساند.<sup id="cite_ref-azeri.org_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-azeri.org-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تغییر_به_الفبای_لاتین_(۱۹۲۶)"><span id=".D8.AA.D8.BA.DB.8C.DB.8C.D8.B1_.D8.A8.D9.87_.D8.A7.D9.84.D9.81.D8.A8.D8.A7.DB.8C_.D9.84.D8.A7.D8.AA.DB.8C.D9.86_.28.DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B6.29"></span>تغییر به الفبای لاتین (۱۹۲۶)</h3></div> <p>در سال ۱۹۲۶ اولین کنفرانس <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ترک‌شناسی">ترک‌شناسی</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="باکو">باکو</a> برگزار شد. گردآمدگان تصمیم گرفتند که خط لاتین را خط مورد استفادهٔ تمام ترک‌زبانان آذربایجانی جهان اعلام کنند. دو سال بعد به رهبری <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="آتاترک">آتاترک</a> اصلاح خط در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> به اجرا گذاشته شد و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">الفبای لاتین</a> جایگزین الفبای عثمانی (عربی) گردید. در همین سال کمیته‌ای به نام <i>یئنی اَلیفبا</i> (الفبای جدید) در مسکو به تدوین الفبای یکدستی پرداخت که در تمامی جمهوری‌های ترک‌زبان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="اتحاد جماهیر شوروی">اتحاد جماهیر شوروی</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">آذربایجان</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a>) استفاده شود. این الفبا به مدت بیش از ده سال مورد استفاده بود.<sup id="cite_ref-azeri.org_85-1" class="reference"><a href="#cite_note-azeri.org-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تغییر_به_الفبای_سیریلیک_(۱۹۳۹)"><span id=".D8.AA.D8.BA.DB.8C.DB.8C.D8.B1_.D8.A8.D9.87_.D8.A7.D9.84.D9.81.D8.A8.D8.A7.DB.8C_.D8.B3.DB.8C.D8.B1.DB.8C.D9.84.DB.8C.DA.A9_.28.DB.B1.DB.B9.DB.B3.DB.B9.29"></span>تغییر به الفبای سیریلیک (۱۹۳۹)</h3></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/4/48/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg/200px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg" decoding="async" width="200" height="287" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/4/48/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg/300px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/4/48/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg/400px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9.jpg 2x" data-file-width="714" data-file-height="1024" /></a><figcaption>کاربرد خط سیریلیک برای <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">ترکی</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">آذربایجانی</a> (۱۹۹۱–۱۹۳۹)<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>در سال ۱۹۳۹ الفبای لاتین کنار گذاشته شده و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سیریلیک روسی">خط سیریلیک روسی</a> جایگزین خط لاتین گردید. همچنین تدریس <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">زبان روسی</a> در تمام مدارس اجباری اعلام شد. سیاست تجزیه کردن ملت‌ها و ممانعت از احساسات ملی‌گرایانه می‌تواند از دلایل تغییر دوبارهٔ خط در این دوره و عدم هماهنگی بین گروه‌های زبانی مشترک در تدوین الفبای جدید باشد. ترس استالین که از اتحاد و قدرت گرفتن دوبارهٔ مسلمانان -که اغلب آن‌ها ترک بودند- سرکوب زبان‌های غیر<b>روس</b> در محدودهٔ جغرافیای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحاد شوروی">اتحاد شوروی</a> با جایگزینی زبان روسی به شدت ادامه یافت که تا سقوط این اتحادیهٔ در ۱۹۹۱ ادامه داشت؛ ولی بعضی از این جمهوری‌ها پس از استقلال خود در سال ۱۹۹۱ الفبای خود را دوباره به لاتین برگرداندند.<sup id="cite_ref-azeri.org_85-2" class="reference"><a href="#cite_note-azeri.org-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تغییر_دوباره_به_الفبای_لاتین_(۱۹۹۱)"><span id=".D8.AA.D8.BA.DB.8C.DB.8C.D8.B1_.D8.AF.D9.88.D8.A8.D8.A7.D8.B1.D9.87_.D8.A8.D9.87_.D8.A7.D9.84.D9.81.D8.A8.D8.A7.DB.8C_.D9.84.D8.A7.D8.AA.DB.8C.D9.86_.28.DB.B1.DB.B9.DB.B9.DB.B1.29"></span>تغییر دوباره به الفبای لاتین (۱۹۹۱)</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg/220px-2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg/330px-2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg/440px-2014_Distribution_of_Languages_on_Internet_Websites.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="625" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="نمودار دایره‌ای">نمودار دایره‌ای</a> از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="زبان‌های مورد استفاده بر روی اینترنت">زبان‌های مورد استفاده بر روی اینترنت</a></figcaption></figure> <p>در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان الفبای لاتین دوباره رسمی و الفبای سیریلیک کنار گذاشته شد. آثار مکتوب زیادی به زبان آذربایجانی با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="الفبای عربی">الفبای عربی</a> بر جای مانده است که تمامی این کتب هنوز به خط لاتین در دسترس نیستند. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">خط لاتین آذربایجانی</a> با چند حرف اضافه (x,q، ə) یعنی (اَ، ق، خ) اندکی با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="الفبای ترکی استانبولی">خط لاتین ترکی</a> استانبولی متفاوت است. در حال حاضر زبان‌های ترکی که از الفبای لاتین استفاده می‌کنند، عبارتند از ترکی آذربایجانی (جمهوری آذربایجان)، ترکی ترکیه، ترکی کریمه، ترکمنی (در ترکمنستان)، ترکی گاگائوزی، قزاقی (در قزاقستان، در حال تغییر به لاتین) و ازبکی (در ازبکستان). سابقاً تاتاری و قرقیزی نیز به لاتین نوشته می‌شد.<sup id="cite_ref-azeri.org_85-3" class="reference"><a href="#cite_note-azeri.org-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نوشتار_ترکی_آذربایجانی_در_ایران"><span id=".D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D8.A7.D8.B1_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.AF.D8.B1_.D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>نوشتار ترکی آذربایجانی در ایران</h3></div> <p>در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان ایران</a>، ترکی آذربایجانی به الفبای عربی نوشته می‌شود. اما مخصوصاً در یکی دو دههٔ اخیر، الفبای لاتین نیز در میان ترک‌زبانان ایران، به دلیل سهولت تایپ در کامپیوتر و تلفن هوشمند، و به دلیل یادگیری سادهٔ آن، رواج پیدا کرده. </p><p>در دهه‌های گذشته در ایران تلاش برای تدوین و گسترش استاندارد واحد برای نوشتار ترکی انجام شده است. در طی سمیناری به سرپرستی دکتر <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA" title="جواد هیئت">جواد هیئت</a>، روزنامه‌نگار، فرهنگی، و جراح ترک‌زبان، و مؤسس مجلهٔ <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%82" title="وارلیق">وارلیق</a> و با حضور سایر فرهنگیان ترک‌زبان در سال ۱۳۸۰، «دستورالعمل نوشتن زبان ترکی - تصمیمات اتخاذ شده توسط سمینار اورتوگرافی» (به <a class="mw-selflink selflink">ترکی آذربایجانی</a> تۆرک دیلی یازی قۇراللاری؛ اوْرتوقرافی سمیناری‌نین آلدیغی قرارلار) منتشر شد.<sup id="cite_ref-Guideline_89-0" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> البته که به دلیل کوتاهی در تدریس زبان مادری توسط آموزش و پرورش، گسترش استاندارد واحد در میان ترک‌زبانان ایران کند بوده است. ولی، این دستور العمل، امروزه توسط جامعهٔ فرهنگی ترک‌زبان، مجلات و نشریات ترک‌زبان، مدرسان زبان ترکی آذربایجانی، و نهادها و مؤسسات مختلف پذیرفته شده است. همین‌طور، این دستورالعمل توسط محققان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="دانشگاه محقق اردبیلی">دانشگاه محقق اردبیلی</a> برای تدوین فرهنگ لغت جامع فارسی-ترکی آذربایجانی پذیرفته شد.<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیای ترکی آذربایجانی">ویکی‌پدیای ترکی آذربایجانی</a> نیز این دستورالعمل را سرلوحهٔ خویش برای نوشتار صحیح ترکی آذربایجانی قرار داده. </p><p>زبان‌های ترکی دیگری که از الفبای عربی استفاده می‌کنند، شامل ترکمنی (در ایران)، ازبکی (در افغانستان)، اویغوری، قزاقی (در سین‌کیانگ)، قرقیزی (در سین‌کیانگ) می‌باشند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مقایسه_با_دیگر_زبان‌های_ترکی"><span id=".D9.85.D9.82.D8.A7.DB.8C.D8.B3.D9.87_.D8.A8.D8.A7_.D8.AF.DB.8C.DA.AF.D8.B1_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C"></span>مقایسه با دیگر زبان‌های ترکی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آذربایجانی_با_ترکی_استانبولی"><span id=".D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A8.D8.A7_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86.D8.A8.D9.88.D9.84.DB.8C"></span>آذربایجانی با ترکی استانبولی</h3></div> <p>گویشوران ترکی و آذربایجانی تا حدی می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند زیرا هر دو زبان تنوع قابل توجهی دارند و تا حدی متقابل قابل فهم هستند، اگرچه درک ترکی برای گوینده آذربایجانی آسان‌تر از برعکس است.<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سریال‌های ترکی در بین آذری‌های ایران و آذربایجان بسیار محبوب هستند. <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="رضا شاه پهلوی">رضا شاه پهلوی</a> ایران (که به آذربایجان ایران صحبت می‌کرد) در سال ۱۹۳۴ با <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="مصطفی کمال آتاتورک">مصطفی کمال آتاتورک</a> ترکیه ای (که به زبان ترکی استانبولی صحبت می‌کرد) دیدار کرد. این دو در حال گفتگو به زبان مربوط خود با یکدیگر فیلمبرداری شدند و به‌طور مؤثر ارتباط برقرار کردند.<sup id="cite_ref-Yelda2012_92-0" class="reference"><a href="#cite_note-Yelda2012-92"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-MafinezamMehrabi2008_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-MafinezamMehrabi2008-93"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در یک مطالعه در سال ۲۰۱۱، ۳۰ شرکت کننده ترکیه‌ای مورد آزمایش قرار گرفتند تا روشن شود که آنها تا چه اندازه زبان آذربایجانی نوشتاری و گفتاری را درک می‌کنند. مشخص شد که اگرچه ترکی و آذربایجانی از نظر گونه‌شناسی زبان‌های مشابهی هستند، اما از سوی ترک‌زبان‌ها درک آن به اندازه‌ای نیست که تخمین زده می‌شود.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مطالعه ای در سال ۲۰۱۷، آذربایجانی‌های ایرانی به‌طور متوسط ۵۶ درصد از درک پذیری در زبان گفتاری ترکی را کسب کردند.<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در زیر چند همزاد با املای متفاوت در آذربایجان و ترکی آورده شده است: </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>ترکی آذربایجانی</th> <th>ترکی استانبولی</th> <th>فارسی </th></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ayaqqab%C4%B1#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:ayaqqabı">ayaqqabı</a></i>/<i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ba%C5%9Fmaq#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:başmaq">başmaq</a></i></td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ayakkab%C4%B1#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:ayakkabı">ayakkabı</a></i></td> <td>کفش </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ayaq#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:ayaq">ayaq</a></i> </td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ayak#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:ayak">ayak</a></i> </td> <td>پا </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/kitab#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:kitab">kitab</a></i> </td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/kitap#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:kitap">kitap</a></i> </td> <td>کتاب<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/qan#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:qan">qan</a></i> </td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/kan#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:kan">kan</a></i> </td> <td>خون </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/qaz#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:qaz">qaz</a></i> </td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/kaz#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:kaz">kaz</a></i> </td> <td>غاز </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/qa%C5%9F#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:qaş">qaş</a></i></td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ka%C5%9F#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:kaş">kaş</a></i></td> <td>ابرو </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/qar#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:qar">qar</a></i></td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/kar#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:kar">kar</a></i></td> <td>برف </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/da%C5%9F#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:daş">daş</a></i></td> <td><i lang="tr"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ta%C5%9F#ترکی_استانبولی" class="extiw" title="wikt:taş">taş</a></i></td> <td>سنگ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آذربایجانی_با_ترکمنی"><span id=".D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A8.D8.A7_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.D9.85.D9.86.DB.8C"></span>آذربایجانی با ترکمنی</h3></div> <p>ضمیر شخصی اول شخص مفرد در آذربایجانی mən است همان‌طور که در ترکمنی نیز من است، در حالی که در ترکی استانبولی بن است. همین امر در مورد ضمایر اثباتی bu نیز صادق است، جایی که صدای b با صدای m جایگزین می‌شود؛ مثلاً: bunun>munun/mının, muna/mına, munu/munı، munda/mında, mundan/mından.<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این امر در زبان ادبی ترکمنی نیز مشاهده می‌شود، جایی که ضمیر اثباتی bu مانند: munuñ, munı, muña, munda, mundan, munça دچار تغییراتی می‌شود.<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جایگزینی b>m در بسیاری از لهجه‌های زبان ترکمنی دیده می‌شود و ممکن است در کلماتی مانند: boyun>moyın در گویش یوموت - گونباتار، büdüremek>müdüremek در گویش ترکمن‌های ارساری و استاوروپل، bol>mol در گویش ترکمن‌های قره‌قلپاک، buzav>mizov در گویش‌های کراک دیده شود.<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در اینجا چند واژه برای مقایسه آذربایجانی با ترکمنی آورده شده است:<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>آذربایجانی</th> <th>ترکمنی</th> <th>فارسی </th></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/m%C9%99n#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:mən">mən</a></i></td> <td><i lang="tk" title="متن به زبان ترکمنی"><bdi>men</bdi></i></td> <td>من </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/s%C9%99n#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:sən">sən</a></i> </td> <td>sen </td> <td>تو </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ha%C3%A7an#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:haçan">haçan</a></i> </td> <td>haçan </td> <td>کی، چه زمانی </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/ba%C5%9Fqa#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:başqa">başqa</a></i> </td> <td>başga </td> <td>دیگر </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/it#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:it">it</a></i>, <i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/k%C3%B6p%C9%99k#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:köpək">köpək</a></i> </td> <td>it, köpek </td> <td>سگ </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/d%C9%99ri#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:dəri">dəri</a></i></td> <td><i lang="tk" title="متن به زبان ترکمنی"><bdi>deri</bdi></i></td> <td>پوست، چرم </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/yumurta#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:yumurta">yumurta</a></i></td> <td><i lang="tk" title="متن به زبان ترکمنی"><bdi>ýumurtga</bdi></i></td> <td>تخم مرغ </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/%C3%BCr%C9%99k#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:ürək">ürək</a></i></td> <td><i lang="tk" title="متن به زبان ترکمنی"><bdi>ýürek</bdi></i></td> <td>دل </td></tr> <tr> <td><i lang="az"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/e%C5%9Fitm%C9%99k#ترکی_آذربایجانی" class="extiw" title="wikt:eşitmək">eşitmək</a></i></td> <td><i lang="tk" title="متن به زبان ترکمنی"><bdi>eşitmek</bdi></i></td> <td>شنیدن </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واکه‌ها_و_قانون_هماهنگی_واکه‌ای"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D9.82.D8.A7.D9.86.D9.88.D9.86_.D9.87.D9.85.D8.A7.D9.87.D9.86.DA.AF.DB.8C_.D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.87.E2.80.8C.D8.A7.DB.8C"></span>واکه‌ها و قانون هماهنگی واکه‌ای</h2></div> <p>در زبان <a class="mw-selflink selflink">ترکیِ آذربایجانی</a>، ۹ <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="واکه">واکه</a> (حرف مصوت) وجود دارد که شش حرف آن همانند فارسی است به همراه سه واکهٔ مختص ترکی آذربایجانی. ۴ تا از این واکه‌ها <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="واکه پسین">پسین</a> (ضخیم) (یعنی در پس دهان ادا می‌شوند)، و ۵ تای دیگر <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="واکه پیشین">پیشین</a> (ظریف) (یعنی در جلوی دهان ادا می‌شوند) می‌باشند. </p><p>این ۶ واکه مشترک به شرح زیر است. </p> <ul><li>Ə-ə (اَ) که از حروف صدادار پیشین می‌باشد؛ مانند: əz (اَز: له کن)، əl (اَل: دست).</li> <li>E-e (ائ «اِ») که از حروف صدادار پیشین می‌باشد؛ مانند: eI (ائل: مردم، ایل), en (ائن: پهنا).</li> <li>O-o (او «اوْ») که از حروف صدادار پسین می‌باشد؛ مانند: od(اوْد: آتش)، çop(چوْپ: چوب).</li> <li>A-a (آ) که از حروف صدادار پسین می‌باشد؛ مانند: ad(آد: اسم)، at(آت: اسب).</li> <li>İ-i (ای‍) که از حروف صدادار پیشین می‌باشد؛ مانند: il(ایل: سال)، ip(ایپ: طناب).</li> <li>U-u (اوُ) که از حروف صدادار پسین می‌باشد؛ مانند: uzun(اوُزوُن: دراز)، ucuz(اوُجۇز: ارزان)</li></ul> <p>نوشتار صحیح واکه‌ها در نگارش واژگان ترکی آذربایجانی با الفبای عربی، و تمییز بین صداهای واکه‌های پسین و پیشین، در طول تاریخ، کاری دشوار بوده. خواندن صحیح از روی نوشتار بیشتر با اتکا به سابقهٔ ذهنی خواننده و عادت ناخودآگاه وی به قانون هماهنگی واکه‌ها انجام می‌شود. اما در نوشتار امروزی استاندارد ترکی آذربایجانی، نظام <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="حرکت‌گذاری">حرکت‌گذاری</a> (دیاکریتیک) برای تمییز بین واکه‌ها و کمک به یکسانسازی نوشتار صحیح تعیین شده است. </p><p>سه واکهٔ دیگر، که با دیاکریتیک علامت‌گذاری می‌شوند، عبارتند از: </p> <ul><li>Ö-ö (اؤ - تلفّظی میان «اِ» و «اُ»)، از حروف صدادار پیشین می‌باشد؛ öyüd (اؤگۆد: نصیحت)، göz (گؤز: چشم).</li> <li>Ü-ü (اۆ - تلفّظی میان «اِ» و «اوُ»)، از حروف صدادار پیشین می‌باشد؛ üst (اۆست: بالا)، güzgü (گؤزگۆ: آینه).</li> <li>I-ı (ایٛ - تلفظی میان «ای‍» و «اِ»)، از حروف صدادار پسین می‌باشد؛ qızıl (قیٛزیٛل: طلا)، açıq (آچیٛق: باز، روشن)، sırğa (سیٛرغَا: گوشواره)، sarı (ساریٛ: زرد).</li></ul> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th colspan="2"> </th> <th colspan="2"><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="گردشدگی واکه">لبی</a> </th> <th colspan="4">غیر لبی </th></tr> <tr> <th colspan="2"> </th> <th><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="واکه بسته">تنگ</a> </th> <th><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="واکه باز">باز</a> </th> <th colspan="3">تنگ </th> <th colspan="2">باز </th></tr> <tr> <th rowspan="3"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="واکه پسین">پسین</a><br />قالین صائیتلر<br />qalın saitlər </th> <th>عربی </th> <td><span style="font-size: 120%;">اوُ / وُ</span> </td> <td><span style="font-size: 120%;">اوْ / وْ</span> </td> <td colspan="2"><span style="font-size: 120%;">ایٛ / یٛ</span> </td> <td colspan="2"><span style="font-size: 120%;">آ / ـا</span> </td></tr> <tr> <th>معادل لاتین </th> <td>U u </td> <td>O o </td> <td colspan="2">I-ı </td> <td colspan="2">A a </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="الفبای آوانگاری بین‌المللی">آوانگاری</a> </th> <td>[u] </td> <td>[o] </td> <td colspan="2">[ɯ] </td> <td colspan="2">[ɑ] </td></tr> <tr> <th rowspan="3"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="واکه پیشین">پیشین</a><br />اینجه صائیتلر<br />incə saitlər </th> <th>عربی </th> <td><span style="font-size: 120%;">اۆ / ۆ</span> </td> <td><span style="font-size: 120%;">اؤ / ؤ</span> </td> <td colspan="1"><span style="font-size: 120%;">ای / ی</span> </td> <td colspan="2"><span style="font-size: 120%;">ائ / ئ</span> </td> <td><span style="font-size: 120%;">اَ / ـَ / ـه / ه</span> </td></tr> <tr> <th>معادل لاتین </th> <td>Ü ü </td> <td>Ö ö </td> <td colspan="1">İ-i </td> <td colspan="2">E e </td> <td>Ə ə </td></tr> <tr> <th>آوانگاری </th> <td>[y] </td> <td>[ø] </td> <td colspan="1">[i] </td> <td colspan="2">[ɛ] </td> <td>[æ] </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="هماهنگی_واکه‌ای"><span id=".D9.87.D9.85.D8.A7.D9.87.D9.86.DA.AF.DB.8C_.D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.87.E2.80.8C.D8.A7.DB.8C"></span>هماهنگی واکه‌ای</h3></div> <p>واکه‌ها در ترکی آذربایجانی به دو گروه <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="واکه پیشین">پیشین یا زیر</a> (به <a class="mw-selflink selflink">ترکی آذربایجانی</a>: اینجه، incə) و <a class="mw-selflink selflink">ترکی آذربایجانی</a> (به <a class="mw-selflink selflink">ترکی آذربایجانی</a>: قالین، qalın) تقسیم می‌شوند. در زبان ترکی آذربایجانی، مشابه دیگر زبان‌های ترکی، واژگان از قواعد <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="هماهنگی واکه‌ای">هماهنگی واکه‌ای</a> تبعیت می‌کنند. در زبان ترکی آذربایجانی، این به این معنی که واکه‌های کلمات یا همگی پیشین یا همگی پسین هستند. عملاً این به معنای این است که تمامی واکه‌های واژه یا در جلوی دهان یا در پس دهان ادا می‌شوند. گروهی از ترکی آذربایجانی‌زبانان هنگام صحبت کردن به زبان‌های دیگری، ناخودآگاه از این <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="قانون طبیعی">قانون طبیعی</a> زبان خود پیروی می‌کنند.<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>به‌طور مثال، در ترکی آذربایجانی دو پسوند جمع وجود دارد، <b>ـلَر / lər</b> که دارای واکهٔ پیشین و <b>ـلار / lar</b> که دارای واکهٔ پسین است. سایر پسوندها نیز در زبان ترکی آذربایجانی دارای این دوگانگی هستند. به‌طور مثال: </p> <ul><li>کلمهٔ <b>ایت</b> (it) به معنای «سگ»، دارای واکهٔ پیشین. جمع آن، <b>ایتلِر</b> (itlər) خواهد بود. (<b>ایتلار</b> اشتباه است)</li></ul> <p>حال به این مثال واکه‌های پسین توجه کنید: </p> <ul><li>کلمهٔ <b>داغ</b> (dag) به معنی «کوه». جمع آن <b>داغلار</b> (dağlar) خواهد بود. (<b>داغلَر</b> غلط است)</li></ul> <p>قانون واکه‌ای دیگری که در ترکی آذربایجانی وجود دارد این است که بعضی پسوندها باید از قانون هماهنگی واکه‌ای دومی هم تبعیت بکنند، قانون هماهنگی لبی یا غیر لبی بودن. به‌طور مثال، دو پسوند <b>لی / lı li</b> و <b>لو / lu lü</b>. </p> <ul><li>از واژه‌ای مثل <b>«دوز / duz»</b>، واژهٔ <b>«دوزلو / duzlu»</b> درست می‌شود. چون‌که واکهٔ هجای آخر از نوع لبی بود، واکهٔ پسوند هم در هماهنگی با آن، لبی خواهد بود.</li> <li>از واژه‌ای مثل <b>«تبریز / Təbriz»</b>، واژهٔ <b>«تبریزلی / Təbrizli»</b> درست می‌شود. چون‌که واکهٔ هجای آخر از نوع غیرلبی بود، واکهٔ پسوند هم در هماهنگی با آن، غیرلبی خواهد بود.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="طرز_نوشتن_دیاکریتیک‌ها_(علامت‌ها)"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.B2_.D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D9.86_.D8.AF.DB.8C.D8.A7.DA.A9.D8.B1.DB.8C.D8.AA.DB.8C.DA.A9.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.28.D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.85.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.29"></span>طرز نوشتن دیاکریتیک‌ها (علامت‌ها)</h3></div> <p>همان‌طور که اشاره شد، در الفبای عربی ترکی، برای تمییز دادن بین صداهای واکه‌های ۹ گانهٔ زبان ترکی، از علامات یا دیاکریتیک‌هایی که روی حروف «ی» و «و» قرار می‌گیرند استفاده می‌شود. </p><p>در نوشتار صدای «I-ı»، ضرورتی در گذاشتن علامت حرف «ایٛ» نیست. واژگان می‌توانند بدون آن نوشته شوند، به‌طور مثال <b>«آغیز / ağız»</b>، <b>«قاییق/ qayıq»</b>. تنها توصیه شده است که در کتب درسی سوادآموزی، بر روی واژگان دخیل، و واژگان خاص فولکلوری علامت حرف «ایٛ» نوشته شود.<sup id="cite_ref-Guideline_89-1" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در نوشتار یکی از چهار حرف «اوْ / وْ» (O o)، «اوُ / وُ» (U u)، «اؤ / ؤ» (Ö ö) و «اۆ / ۆ» (Ü ü)، نوشتن دیاکریتیک‌ها بر روی اولین هجای ممکن اجباریست. ولی نیازی به نوشتن آنها بر روی سایر هجاها نیست. برای مثال: <b>«گؤرونوش görünüş»</b>، <b>«اوْغوز oğuz»</b>، <b>«دۆیون düyün»</b>. ترک‌زبانان، به دلیل تسلط بر قانون هم‌آهنگی واکه‌ها و همین‌طور به دلیل دانستن تلفظ صحیح واژگان ترکی، فقط با خواندن دیاکریتیک روی اولین هجای نشان داده شده می‌توانند کلمه را به درستی شناخته و تلفظ کنند. </p><p>توصیه شده است که تازه-سوادآموزان، دیاکریتیک‌ها را در همه جای واژه بنویسند. به‌طور مثال <b>«گؤرۆنۆش görünüş»</b>، <b>«اوْغوُز oğuz»</b>، <b>«دۆیۆن düyün"</b>.<sup id="cite_ref-Guideline_89-2" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>البته که هنوز در اکثر متون ترکی، بجز صدای «اؤ / ؤ» (Ö ö)، بقیهٔ صداها بدون علامت نوشته شده‌اند، که این بخشی به دلیل عادت پیشین و به دلیل تسلط کافی به زبان برای نداشتن نیاز به انجام این کار، و بخش دیگر به دلیل نبود <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="صفحه‌کلید">کیبورد</a> خاص ترکی عربی و استفادهٔ کاربران از کیبورد فارسی می‌باشد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="طرز_نوشتن_صدای_Ə-ə_(اَ)"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.B2_.D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D9.86_.D8.B5.D8.AF.D8.A7.DB.8C_.C6.8F-.C9.99_.28.D8.A7.D9.8E.29"></span>طرز نوشتن صدای Ə-ə (اَ)</h3></div> <p>همان‌طور که در جدول واکه‌ها دیده می‌شود، صدای «Ə-ə» (اَ) با حروف «اَ / ـَ / ـه / ه» نشان داده شده است. نوشتن این صدا این صدا تنها در ابتدای کلمات به صورت «ا» (الف)، و در پایان هجا، به صورت «ـه / ه» نوشته می‌شود.<sup id="cite_ref-Guideline_89-3" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با دو استثناء: </p> <ul><li>اگر صدای «Ə-ə» (اَ) در پایان هجای اول باشد، نوشته نمی‌شود. به‌طور مثال، واژهٔ <b>«gətirmək»</b>، متشکل از هجاهای «gə-tir-mək»، به صورت <b>گتیرمک</b> نوشته می‌شود. نوشتن آن به صورت <b>گه‌تیرمک</b> غلط است.</li> <li>واژه‌های تک هجایی مختومه به صدای «Ə-ə» (اَ)، مثل <b>نه</b> و <b>ده</b>، با «ـه / ه» نوشته می‌شوند.<sup id="cite_ref-Guideline_89-4" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="طرز_نوشتن_صدای_E-e_(ائ)"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.B2_.D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D9.86_.D8.B5.D8.AF.D8.A7.DB.8C_E-e_.28.D8.A7.D8.A6.29"></span>طرز نوشتن صدای E-e (ائ)</h3></div> <p>در کلمات ترکی آذربایجانی، در همهٔ اوقات، صدای «E-e» (ائ) با حروف «ائـ / ئـ / ـئـ / ئ» نوشته می‌شود.<sup id="cite_ref-Guideline_89-5" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در کلمات دخیل از زبان‌های خارجی، صدای «E-e» در اول یا وسط کلمات نوشته نمی‌شود. به‌طور مثال، املای درست کلمه <b>«انرژی»</b> است، و نوشتن آن به صورت <b>«ائنئرژی»</b> نادرست می‌باشد. یا واژگانی مثل <b>«تلویزیون»</b>، <b>«علم»</b>، <b>«قانع»</b>.<sup id="cite_ref-Guideline_89-6" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در صورتی که، چه در واژگان ترکی و چه در واژگان دخیل، صدای «E-e» در مجاورت صدای «Y-y» قرار گیرد، هر دو حرف «ائ» و «یـ / ـیـ» باید نوشته شوند. به‌طور مثال، کلماتی مثل <b>«قئید»</b>، <b>«شئیدا»</b>، <b>«ویئتنام»</b>، <b>«غئیرت»</b>.<sup id="cite_ref-Guideline_89-7" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در واژگان دخیل از فارسی یا عربی که در آنها صدای «İ-i» (ای) وجود دارد، اما در ترکی به صورت «E-e» (ائ) تلفظ می‌شوند، نوشتن این‌ها با حروف «ائـ / ئـ / ـئـ / ئ» انجام می‌شود، مثل <b>«تسبئح»</b>، <b>«بئساواد»</b>، <b>«پئشکش»</b>.<sup id="cite_ref-Guideline_89-8" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="طرز_نوشتن_صدای_I-ı_(ایٛ)"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.B2_.D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D9.86_.D8.B5.D8.AF.D8.A7.DB.8C_I-.C4.B1_.28.D8.A7.DB.8C.D9.9B.29"></span>طرز نوشتن صدای I-ı (ایٛ)</h3></div> <p>در نگارش با الفبای لاتین هیچ کلمه ای با حرف «I-ı» (ایٛ) شروع نمی‌شود؛ بلکه با حرف «İ-i» (ای) نگارش می‌یابد: <b>«ildırım»</b> (ایلدیٛریٛم: رعدوبرق) </p><p>اما در نوشتار عربی، و همین‌طور در لهجهٔ تبریزی، مگر در مواردی استثنائی، «I-ı» (ایٛ) حفظ شده و تغییر نمی‌کند. به‌طور مثال، مقایسهٔ نوشتار عربی با لاتین <b>«ایٛلدیریم ildırım»</b>، <b>«ایٛلخچی İlxçi"</b>.<sup id="cite_ref-Guideline_89-9" class="reference"><a href="#cite_note-Guideline-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌سازی_در_زبان_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C_.D8.AF.D8.B1_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>واژه‌سازی در زبان ترکی آذربایجانی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دیگر_ویژگی‌های_زبان‌شناختی"><span id=".D8.AF.DB.8C.DA.AF.D8.B1_.D9.88.DB.8C.DA.98.DA.AF.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.AE.D8.AA.DB.8C"></span>دیگر ویژگی‌های زبان‌شناختی</h2></div> <p>زبان ترکی آذربایجانی مانند سایر <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a> از نظرِ ساختاری زبانی پیوندی است. منظور از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="زبان پیوندی">زبان پیوندی</a> یا پس‌وندی این است که بن فعل در آغاز واژه قرار می‌گیرد و با افزودن پسوندها حالت‌های فعل تغییر می‌کند. مثال: گل (بیا) گل‌دی (آمد)، گل‌دی‌لر (آمدند). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ریخت‌شناسی_و_صرف"><span id=".D8.B1.DB.8C.D8.AE.D8.AA.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D9.88_.D8.B5.D8.B1.D9.81"></span>ریخت‌شناسی و صرف</h2></div> <p>زبان ترکی آذربایجانی همانند سایر شاخه‌های زبان ترکی از نظر ساختاری جزو <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های التصاقی">زبان‌های التصاقی</a> به‌شمار می‌آید. در این زبان ریشه یک فعل یا یک اسم را می‌توان با اضافه کردن پسوندهای متعدد تغییر زمانی، جمعی و صفتی داد.<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>افعال متعدی در ترکی آذربایجانی با اضافه کردن پسوند به افعال لازم ساخته می‌شود. به‌طور مثال: اوخشاماق=شبیه بودن ← اوخشاتماق= شبیه کردن </p><p>افعال متعدی درجه دو و درجه سه نیز قابل ساخت است: یازماق = نوشتن (متعدی)← یازدیرماق = نویساندن (متعدی درجه دو)← یازدیرتماق = وسیله نوشتن کسی را فراهم کردن (متعدی درجه سه).<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template noprint Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع"><span title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع">نیازمند منابع بیشتر</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اسم‌ها"><span id=".D8.A7.D8.B3.D9.85.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>اسم‌ها</h3></div> <p>در ترکی آذربایجانی، به‌جای استفاده از حروف اضافه (از، را، با، در)، با توجه به <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="حالت دستوری">حالت دستوری</a> یک اسم و نقش آن در جمله، پسوندهایی به آن چسبیده می‌شوند. این پسوندها باید مطابق با قانون هماهنگی واکه‌ها و در هماهنگی با آخرین واکهٔ واژه‌ای که به آن می‌چسبند باشند. قوانین و توصیه‌های رسم‌الخطی در نوشتار پسوندها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C#طرز_نوشتن_پسوندها" class="mw-redirect" title="الفبای ترکی آذربایجانی">در این بخش</a> توضیح داده شده است. </p> <table class="wikitable"> <caption>جدول صرفی اسم (به الفبای عربی ترکی)<sup id="cite_ref-AzariMagazine_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-AzariMagazine-105"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-PeaceCorp_106-0" class="reference"><a href="#cite_note-PeaceCorp-106"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>حالت </th> <th>پسوند </th> <th>حالات ممکن </th> <th>کتاب<br /> «کتاب»</th> <th>ائو<br /> «خانه»</th> <th>دوْست<br /> «دوست»</th> <th>گؤز<br /> «چشم»</th> <th>آتا<br /> «پدر»</th> <th>پنجره<br /> «پنجره»</th> <th>بوْرجلو<br /> «بدهکار»</th> <th>کؤنوللو<br /> «داوطلب» </th></tr> <tr> <th>اسمی </th> <td>—</td> <td>—</td> <td>کتاب</td> <td>ائو</td> <td>دوست</td> <td>گؤز</td> <td>آتا</td> <td>پنجره</td> <td>بوْرجلو</td> <td>کؤنوللو </td></tr> <tr> <th>مفعولی </th> <td>-NI</td> <td>-ی/-نی، یٛ/-نیٛ -وُ/-نوُ، ۆ/-نۆ</td> <td>کتاب<b>ی</b></td> <td>ائو<b>ی</b></td> <td>دوْست<b>و</b></td> <td>گؤز<b>و</b></td> <td>آتا<b>نی</b></td> <td>پنجره‌<b>نی</b></td> <td>بوْرجلو<b>نو</b></td> <td>کؤنوللو<b>نو</b> </td></tr> <tr> <th>مالکیت </th> <td>-NIn</td> <td>-ین/-نین، یٛن/-نیٛن، وُن/-نوُن، ۆن/-نۆن</td> <td>کتاب<b>ین</b></td> <td>ائو<b>ین</b></td> <td>دوْست<b>ون</b></td> <td>گؤز<b>ون</b></td> <td>آتا<b>نین</b></td> <td>پنجره‌<b>نین</b></td> <td>بوْرجلو<b>نون</b></td> <td>کؤنوللو<b>نون</b> </td></tr> <tr> <th>مفعولی غیر مستقیم </th> <td>-YA</td> <td>-ا/-یا، ه/-یه</td> <td>کتاب<b>ا</b></td> <td>ائو<b>ه</b></td> <td>دوْست<b>ا</b></td> <td>گؤز<b>ه</b></td> <td>آتا<b>یا</b></td> <td>پنجره‌<b>یه</b></td> <td>بوْرجلو<b>یا</b></td> <td>کؤنوللو<b>یه</b> </td></tr> <tr> <th>مکانی </th> <td>-DA</td> <td>-دا، ده</td> <td>کتاب<b>دا</b></td> <td>ائو<b>ده</b></td> <td>دوْست<b>دا</b></td> <td>گؤز<b>ده</b></td> <td>آتا<b>دا</b></td> <td>پنجره‌<b>ده</b></td> <td>بوْرجلو<b>دا</b></td> <td>کؤنوللو<b>ده</b> </td></tr> <tr> <th>صادر شدن </th> <td>-DAn</td> <td>-دان، دن</td> <td>کتاب<b>دان</b></td> <td>ائو<b>دن</b></td> <td>دوْست<b>دان</b></td> <td>گؤز<b>دن</b></td> <td>آتا<b>دان</b></td> <td>پنجره‌<b>دن</b></td> <td>بوْرجلو<b>دان</b></td> <td>کؤنوللو<b>دن</b> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable"> <caption>جدول صرفی اسم (به الفبای لاتین ترکی)<sup id="cite_ref-AzariMagazine_105-1" class="reference"><a href="#cite_note-AzariMagazine-105"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-PeaceCorp_106-1" class="reference"><a href="#cite_note-PeaceCorp-106"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>حالت </th> <th>پسوند </th> <th>حالات ممکن </th> <th>kitab<br /> «کتاب» </th> <th>ev<br /> «خانه» </th> <th>dost<br /> «دوست» </th> <th>göz<br /> «چشم» </th> <th>ata<br /> «پدر» </th> <th>pəncərə<br /> «پنجره» </th> <th>borclu<br /> «بدهکار» </th> <th>könüllü<br /> «داوطلب» </th></tr> <tr> <th>اسمی </th> <td>—</td> <td>—</td> <td>kitab</td> <td>ev</td> <td>dost</td> <td>göz</td> <td>ata</td> <td>pəncərə</td> <td>borclu</td> <td>könüllü </td></tr> <tr> <th>مفعولی </th> <td>-NI </td> <td>-(n)ı, -(n)i, -(n)u, -(n)ü </td> <td>kitab<b>ı</b></td> <td>ev<b>i</b></td> <td>dost<b>u</b></td> <td>göz<b>ü</b></td> <td>ata<b>nı</b></td> <td>pəncərə<b>ni</b></td> <td>borclu<b>n</b></td> <td>könüllü<b>nü</b> </td></tr> <tr> <th>مالکیت </th> <td>-NIn </td> <td>-(n)ın, -(n)in, -(n)un, -(n)ün </td> <td>kitab<b>ın</b></td> <td>ev<b>in</b></td> <td>dost<b>u</b></td> <td>göz<b>ün</b></td> <td>ata<b>nın</b></td> <td>pəncərə<b>nin</b></td> <td>borclu<b>nun</b></td> <td>könüllü<b>nün</b> </td></tr> <tr> <th>مفعولی غیر مستقیم </th> <td>-YA </td> <td>-(y)ə, -(y)a </td> <td>kitab<b>a</b></td> <td>ev<b>ə</b></td> <td>dost<b>a</b></td> <td>göz<b>ə</b></td> <td>ata<b>ya</b></td> <td>pəncərə<b>yə</b></td> <td>borclu<b>ya</b></td> <td>könüllü<b>yə</b> </td></tr> <tr> <th>مکانی </th> <td>-DA </td> <td>-da, -də </td> <td>kitab<b>da</b></td> <td>ev<b>də</b></td> <td>dost<b>da</b></td> <td>göz<b>də</b></td> <td>ata<b>da</b></td> <td>pəncərə<b>də</b></td> <td>borclu<b>da</b></td> <td>könüllü<b>də</b> </td></tr> <tr> <th>صادر شدن </th> <td>-DAn </td> <td>-dan, -dən </td> <td>kitab<b>dan</b></td> <td>ev<b>dən</b></td> <td>dost<b>dan</b></td> <td>göz<b>dən</b></td> <td>ata<b>dan</b></td> <td>pəncərə<b>dən</b></td> <td>borclu<b>dan</b></td> <td>könüllü<b>dən</b> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ضمیرها"><span id=".D8.B6.D9.85.DB.8C.D8.B1.D9.87.D8.A7"></span>ضمیرها</h3></div> <p>پسوندهای ضمیری به اسم‌ها و فعل‌ها می‌چسبند. این ضمیرها دو حالت دارند، که با تبعیت از قانون هماهنگی واکه‌ها (بر اساس آخرین واکهٔ واژهٔ مورد نظر)، حالت صحیح برای صرف فعل یا نشان دادن مالکیت به واژه می‌چسبند. </p> <table class="wikitable"> <caption>پسوندهای ضمیری<sup id="cite_ref-AzariMagazine_105-2" class="reference"><a href="#cite_note-AzariMagazine-105"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-PeaceCorp_106-2" class="reference"><a href="#cite_note-PeaceCorp-106"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th></th> <th>ضمیر</th> <th>پسوند فعل مضارع</th> <th>پسوند مالکیتی</th> <th>پسوند فعل ماضی / شرطی </th></tr> <tr> <th>اول شخص مفرد </th> <td>من<br />mən</td> <td>-م / -یم / -ام/ -یام<br />-(y)əm /-(y)am</td> <td>-م / -یم/ -یٛم/ -وُم/ -ۆم<br />-m / -im/ -ım/ -um/ -üm</td> <td>-یم/ -یٛم/ -وُم/ -ۆم<br />-im/ -ım/ -um/ -üm </td></tr> <tr> <th>دوم شخص مفرد </th> <td>سن<br />sən</td> <td>-سن/ -سان<br />-sən/ -san</td> <td>-ن / -ین/ -یٛن/ -وُن/ -ۆن<br />-n / -in/ -ın/ -un/ -ün</td> <td>-ین/ -یٛن/ -وُن/ -ۆن<br />-in/ -ın/ -un/ -ün </td></tr> <tr> <th>سوم شخص مفرد </th> <td>اوْ<br />o</td> <td>-<br />-</td> <td>-ی/-سی، یٛ/-سیٛ -وُ/-سوُ، ۆ/-سۆ<br />-(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü</td> <td>-ی/ -یٛ/ -وُ/ -ۆ<br />-i/ -ı/ -u/ -ü </td></tr> <tr> <th>اول شخص جمع </th> <td>بیز<br />biz</td> <td>-یک/ -ۆک / -یٛق / -وُق<br />-ik/ -ük/ -ıq / -uq</td> <td>-میز/-یمیز، میٛز/ -یٛمیٛز، موُز/ -وُموُز، مۆز/-ۆمۆز<br />-(i)miz/ -(ı)mız/ -(u)muz/ -(ü)müz</td> <td>-یک/ -ۆک / -یٛق / -وُق<br />-ik/ -ük/ -ıq / -uq </td></tr> <tr> <th>دوم شخص جمع<br />(همین‌طور دوم شخص مفرد «شما») </th> <td>سیز<br />siz</td> <td>-سینیز/ -سیٛنیٛز / -سوُنوُز / -سۆنۆز<br />-siniz / -sınız / -sünüz / -sunuz</td> <td>-نیز/-ینیز، نیٛز/ -یٛنیٛز، نوُز/ -وُنوُز، نۆز/-ۆنۆز<br />-(i)niz/ -(ı)nız/ -(u)nuz/ -(ü)nüz</td> <td>-ینیز/ -یٛنیٛز/ -ۆنۆز / -وُنوُز<br />-iniz/ -ınız / -ünüz / -unuz </td></tr> <tr> <th>سوم شخص جمع </th> <td>اوْنلار<br />onlar</td> <td>- / -لر / -لار<br />- / -lər / -lar</td> <td>-ی/-سی، یٛ/-سیٛ -وُ/-سوُ، ۆ/-سۆ، لری/-لاریٛ<br />-(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü, -ləri / - ları</td> <td>-یلر/ -ۆلر/ -یٛلار/ -وٌلار<br />-ilər/ -ülər/ -ılar /-ular </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="فعل‌ها"><span id=".D9.81.D8.B9.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>فعل‌ها</h3></div> <p>در زبان ترکی آذربایجانی امکان ساختن فعل و مصدر از نام و صفت وجود دارد. مثال: قولاق (گوش)، قولاق‌لاماق (گرفتن از گوشِ کسی برای تنبیه، گوش‌گیری)؛ ال (دست)، ال‌له‌مک (ورز دادن)؛ سو (آب)، سولاماق (آب پاشیدن)؛ گؤزل (زیبا [صفت])، گؤزل‌لمه‌ک (زیبا کردن)، یئیین (تند [صفت]) یئیین‌لمک (شتاب گرفتن)؛ گؤز (چشم)، گؤزلوک (عینک)، گؤزلوک‌چو (عینک‌ساز یا عینک‌فروش)، گؤزلوک‌چولوک (عینک‌سازی یا عینک‌فروشی). </p><p>افعال در زبان ترکی تک‌جزئی و یک‌تکه هستند. ساختن فعل با استفاده از افعال معین یا افعال کمکی به افعالی منحصر است که از زبان عربی یا فارسی به ترکی آذربایجانی وارد شده‌اند. این ویژگی انعطاف‌پذیری قابل توجهی در زبان ترکی آذربایجانی برای ساختن واژه‌های جدید حتی با استفاده از وام‌واژه‌ها ایجاد می‌کند. مثال: تلفن، تلفن‌لاش‌ماق (تلفن زدن). </p> <ul><li>برخلاف <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندواروپایی">زبان‌های هندواروپایی</a> که با افزودن یک پیشوند به ریشه فعل، فعل جدید با معنی جدید ساخته می‌شود، در زبان ترکی امکان ساختن افعال جدید از یک فعل وجود ندارد. ساخت فعل جدید از یک فعل محدود به ساختن فعل سببی است؛ مثلاً در زبان فارسی افعال بردن، آوردن، فرآوردن، دربردن، درآوردن همگی از ریشه بردن/وردن و با پیشوندهای «آ»، «در»، «فر» یا ترکیبی از این پیشوندها (در+آ و فر+آ) ساخته شده است درحالی‌که در زبان ترکی برای هر یک از این فعل‌ها ریشه جداگانه‌ای وجود دارد (بردن:آپارماق، آوردن:گَتیرمَک، درآوردن:چیخارتماق) و امکان ساختن یک فعل از دیگری وجود ندارد.</li> <li>از آنجا که در ترکی استانبولی زمان حال کامل (ماضی نقلی) وجود ندارد<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef2_53-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef2-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و برای این منظور واژگانی به همان گذشته ساده افزوده می‌شود تا معنی ماضی نقلی از آن برداشت بشود<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef1_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef1-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> احتمال می‌دهند که صرف ماضی نقلی مانند «گلمیشم» یا «گلیپسن» (آمده‌ام، آمده‌ای) که در ترکی ترکیه موجود نیست، نتیجهٔ تأثیر فعل ماضی نقلی در زبان فارسی است.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نام‌گذاری_و_شمارش_اعداد_در_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D9.86.D8.A7.D9.85.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D9.88_.D8.B4.D9.85.D8.A7.D8.B1.D8.B4_.D8.A7.D8.B9.D8.AF.D8.A7.D8.AF_.D8.AF.D8.B1_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>نام‌گذاری و شمارش اعداد در ترکی آذربایجانی</h2></div> <p>شمارش <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="اعداد">اعداد</a> از عدد یازده به بعد در زبان ترکی آذربایجانی تابع قاعده معینی است و از لحاظ دستوری و نوشتاری مطلقاً استثنایی در آن وجود ندارد. به همین دلیل یادگیریِ آن آسان است. اعداد شامل: بیر (۱)، ایکی (۲)، اۆچ (۳)، دؤرد (۴)، بئش (۵)، آلتی (۶)، یئددی (۷)، سککیز (۸)، دوْققوز (۹) است. برای نمونه به این نام‌گذاری‌ها توجه کنید:<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table> <tbody><tr> <td> <ul><li>اوْن (۱۰) + بیر (۱)=اوْن بیر (۱۱)</li> <li>اوْن (۱۰) + آلتی (۶)=اوْن آلتی (۱۶)</li> <li>ایگیرمی (۲۰) + سککیز(۸)=ایگیرمی سککیز (۲۸)</li> <li>اوْتوز (۳۰) + بئش (۵)=اوْتوز بئش (۳۵)</li> <li>یئتمیش (۷۰) + اوچ (۳)=یئتمیش اۆچ (۷۳)</li></ul> </td> <td> <ul><li>دوْخسان (۹۰) + دوْققوز (۹)=دوْخسان دوْققوز (۹۹)</li> <li>یۆز (۱۰۰) + اللی (۵۰)=یۆز اللی (۱۵۰)</li> <li>بئش یۆز (۵۰۰) + آلتمیش (۶۰)=بئش یۆز آلتمیش (۵۶۰)</li> <li>سککیز یۆز (۸۰۰) + اوْتوز اۆچ (۳۳)=سککیز یۆز اوْتوز اۆچ (۸۳۳)</li> <li>مین (۱۰۰۰) + یۆز اوْن بیر (۱۱۱)=مین یۆز اوْن بیر (۱۱۱۱)</li></ul> </td> <td> </td></tr></tbody></table> <table> <tbody><tr> <td> <ul><li>سه هشتم=سککیزده اۆچ</li> <li>یک دوم=ایکی ده بیر (یاریم)</li> <li>اۆچ، اۆسته‌گل بئش، برابر دیر سککیز (۸=۵+۳)</li> <li>هزار و سیصد و هفتاد و هشت = مین اۆچ یۆز یئتمیش سککیز</li> <li>دو ممیز بیست وپنج صدم (۲۵/۲)=ایکی تام، یۆزده ایگیرمی بئش</li></ul> </td> <td> <ul><li>ده‌ها = اوْنلار، اوْنلارجا</li> <li>صدها = یۆزلر، یۆزلرجه</li> <li>هزارها = مین‌لر، مین‌لرجه</li> <li>میلیون و میلیارد = میلیون و میلیارد</li> <li>آلتی، چیخ ایکی، برابر دیر دؤرد (۴ = ۲ – ۶)</li></ul> </td> <td> </td></tr></tbody></table> <p>از لحاظ محاوره و گفتگوی شفاهی به این <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="زبان">زبان</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و در بعضی از مناطق <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> استثنایی وجود دارد؛ و آن کاربرد کلمه <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> <a href="/wiki/%D9%87%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="هشتاد">هشتاد</a> به جای کلمه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" class="mw-disambig" title="ترکی">ترکی</a> آن یعنی سکسن است. البته کلمه هشتاد در این حالت تابع قواعد شمارش اعداد در ترکی آذربایجانی است. این استثنا در مورد آذربایجانی‌های شرق <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="داغستان">داغستان</a> و مناطق شمالی جمهوری آذربایجان صادق نیست.<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>شمارش اعداد از هشتاد تا عدد نود در زبان محاوره‌ای ترکی آذربایجانی در ایران بدین صورت است: هشتاد (۸۰)، هشتاد بیر (۸۱)، هشتاد ایکی (۸۲)، هشتاد اۆچ (۸۳)، هشتاد دؤرد (۸۴)، هشتاد بئش (۸۵)، هشتاد آلتی (۸۶)، هشتاد یئددی (۸۷)، هشتاد سککیز (۸۸)، هشتاد دوْققوز (۸۹)، دوْخسان (۹۰)</li> <li>شمارش اعداد هشتاد تا عدد نود در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان نوشتاری">زبان نوشتاری</a> ترکی آذربایجانی بدین صورت است: سکسن (۸۰)، سکسن بیر (۸۱)، سکسن ایکی (۸۲)، سکسن اۆچ (۸۳)، سکسن دؤرد (۸۴)، سکسن بئش (۸۵)، سکسن آلتی (۸۶)، سکسن یئددی (۸۷)، سکسن سککیز (۸۸)، سکسن دوْققوز (۸۹)، دوْخسان (۹۰)</li></ul> <p>چگونگی نامگذاری، شمارش و بیان اعداد در ترکی آذربایجانی در جدول زیر ارائه شده است.<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table border="3" style="background-color:#DCC" cellpadding="2" cellspacing="1" align="center"> <caption><b>نام‌گذاری و شمارش اعداد در ترکی آذربایجانی</b> </caption> <tbody><tr bgcolor="#B2FFB7"> <th bgcolor="#B2B7FF"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> </th> <th>ترکی آذربایجانی </th> <th>Azərbaycan Türkcəsi </th> <th bgcolor="#B2B7FF"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> </th> <th>ترکی آذربایجانی </th> <th>Azərbaycan Türkcəsi </th> <th bgcolor="#B2B7FF"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> </th> <th>ترکی آذربایجانی </th> <th>Azərbaycan Türkcəsi </th></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">یک</td> <td>بیر</td> <td>Bir</td> <td bgcolor="#DDE7FF">یکم</td> <td>بیرینجی</td> <td>Birinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">یکمین</td> <td>بیرینجی‌سی</td> <td>Birincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">دو</td> <td>ایکی</td> <td>İki</td> <td bgcolor="#DDE7FF">دوم</td> <td>ایکینجی</td> <td>İkinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">دومین</td> <td>ایکینجی‌سی</td> <td>İkincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">سه</td> <td>اۆچ</td> <td>Üç</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سوم</td> <td>اۆچونجو</td> <td>Üçüncü</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سومین</td> <td>اۆچونجوسو</td> <td>Üçüncüsü </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">چهار</td> <td>دؤرد</td> <td>Dörd</td> <td bgcolor="#DDE7FF">چهارم</td> <td>دؤردونجو</td> <td>Dördüncü</td> <td bgcolor="#DDE7FF">چهارمین</td> <td>دؤردونجوسو</td> <td>Dördüncüsü </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">پنج</td> <td>بئش</td> <td>Beş</td> <td bgcolor="#DDE7FF">پنجم</td> <td>بئشینجی</td> <td>Beşinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">پنجمین</td> <td>بئشینجی‌سی</td> <td>Beşincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">شش</td> <td>آلتی</td> <td>Altı</td> <td bgcolor="#DDE7FF">ششم</td> <td>آلتینجی</td> <td>Altıncı</td> <td bgcolor="#DDE7FF">ششمین</td> <td>آلتینجی‌سی</td> <td>Altıncısı </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">هفت</td> <td>یئددی</td> <td>Yeddi</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هفتم</td> <td>یئددینجی</td> <td>Yeddinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هفتمین</td> <td>یئددینجی‌سی</td> <td>Yeddincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">هشت</td> <td>سککیز</td> <td>Səkkiz</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هشتم</td> <td>سککیزینجی</td> <td>Səkkizinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هشتمین</td> <td>سککیزینجی‌سی</td> <td>Səkkizincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">نه</td> <td>دوْققوز</td> <td>Doqquz</td> <td bgcolor="#DDE7FF">نهم</td> <td>دوْققوزونجو</td> <td>Doqquzuncu</td> <td bgcolor="#DDE7FF">نهمین</td> <td>دوْققوزونجوسو</td> <td>Doqquzuncusu </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">ده</td> <td>اوْن</td> <td>On</td> <td bgcolor="#DDE7FF">دهم</td> <td>اوْنونجو</td> <td>Onuncu</td> <td bgcolor="#DDE7FF">دهمین</td> <td>اوْنونجوسو</td> <td>Onuncusu </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">بیست</td> <td>ایگیرمی</td> <td>İyirmi</td> <td bgcolor="#DDE7FF">بیستم</td> <td>ایگیرمینجی</td> <td>İyirminci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">بیستمین</td> <td>ایگیرمینجی‌سی</td> <td>İyirmincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">سی</td> <td>اوْتوز</td> <td>Otuz</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سی‌ام</td> <td>اوْتوزونجو</td> <td>Otuzuncu</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سی‌امین</td> <td>اوْتوزونجوسو</td> <td>Otuzuncusu </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">چهل</td> <td>قیرخ</td> <td>Qırx</td> <td bgcolor="#DDE7FF">چهلم</td> <td>قیرخینجی</td> <td>Qırxıncı</td> <td bgcolor="#DDE7FF">چهلمین</td> <td>قیرخینجی‌سی</td> <td>Qırxıncısı </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">پنجاه</td> <td>اللی</td> <td>Əlli</td> <td bgcolor="#DDE7FF">پنجاهم</td> <td>اللینجی</td> <td>Əllinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">پنجاهمین</td> <td>اللینجی‌سی</td> <td>Əllincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">شصت</td> <td>آلتمیش</td> <td>Altmış</td> <td bgcolor="#DDE7FF">شصتم</td> <td>آلتمیشینجی</td> <td>Altmışıncı</td> <td bgcolor="#DDE7FF">شصتمین</td> <td>آلتمیشینجی‌سی</td> <td>Altmışıncısı </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">هفتاد</td> <td>یئتمیش</td> <td>Yetmiş</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هفتادم</td> <td>یئتمیشینجی</td> <td>Yetmişinci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هفتادمین</td> <td>یئتمیشینجی‌سی</td> <td>Yetmişincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">هشتاد</td> <td>سکسن</td> <td>Səksən</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هشتادم</td> <td>سکسنینجی</td> <td>Səksəninci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هشتادمین</td> <td>سکسنینجی‌سی</td> <td>Səksənincisi </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">نود</td> <td>دوخسان</td> <td>Doxsan</td> <td bgcolor="#DDE7FF">نودم</td> <td>دوخسانینجی</td> <td>Doxsanıncı</td> <td bgcolor="#DDE7FF">نودمین</td> <td>دوخسانینجی‌سی</td> <td>Doxsanıncısı </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">صد</td> <td>یۆز</td> <td>Yüz</td> <td bgcolor="#DDE7FF">صدم</td> <td>یۆزونجو</td> <td>Yüzüncü</td> <td bgcolor="#DDE7FF">صدمین</td> <td>یۆزونجوسو</td> <td>Yüzüncüsü </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">سیصد</td> <td>اۆچ یۆز</td> <td>Üç yüz</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سیصدم</td> <td>اۆچ یۆزونجو</td> <td>Üç yüzüncü</td> <td bgcolor="#DDE7FF">سیصدمین</td> <td>ااۆچ یۆزونجوسو</td> <td>Üç yüzüncüsü </td></tr> <tr bgcolor="#FFFFE7"> <td bgcolor="#DDE7FF">هزار</td> <td>مین</td> <td>Min</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هزارم</td> <td>مینینجی</td> <td>Mininci</td> <td bgcolor="#DDE7FF">هزارمین</td> <td>مینینجی‌سی</td> <td>Minincisi </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="صفت_در_ترکی_آذربایجانی"><span id=".D8.B5.D9.81.D8.AA_.D8.AF.D8.B1_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C_.D8.A2.D8.B0.D8.B1.D8.A8.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>صفت در ترکی آذربایجانی</h2></div> <p><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AA" title="صفت">صفت‌ها</a> که ویژگی و حالت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="اسم">اسم</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%88%D9%81" class="mw-redirect" title="موصوف">موصوف</a>) را بیان می‌کند اغلب به همراه اسم می‌آیند. صفت در ترکی آذربایجانی قبل از اسم (موصوف) می‌آید: ساری آلما (سیب زرد) </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="صفت اشاره">صفت اشاره</a>: اگر ضمایر اشاره همراه با اسم بیایند در این صورت نقش صفت را ایفا می‌کنند.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="صفت مقدار (صفحه وجود ندارد)">صفت مقدار</a>: به صفتی اطلاق می‌شود که بر مقدار (قابل شمارش یا غیرقابل شمارش) موصوف دلالت کند :آز (کم)، چوخ (زیاد)، چوخ آز (خیلی کم)، اون (ده)، بیر (یک) ...</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="صفت پرسشی (صفحه وجود ندارد)">صفت پرسشی</a>: به همراه اسم می‌آید و دربارهٔ آن سؤال می‌کند: نئچه گون (چند روز)، هانسی آغاج (کدام درخت؟)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="صفت مطلق (صفحه وجود ندارد)">صفت مطلق</a>: به ویژگی ثابت و حالت پایدار موصوف اشاره می‌کند: قوجا کیشی (پیرمرد)، قیزیل اوزوک (انگشتری طلا)، گؤزل قیز (دختر زیبا)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1" title="صفت برتر">صفت برتر</a>: این صفت در ترکی آذربایجانی با افزودن کلمه «داها» (Daha) قبل از صفت و افزودن پسوند «دان» به آخر اسم ساخته می‌شود: بو اوشاق او اوشاق دان داها گؤزل دیر (این کودک از آن کودک زیباتر است)، داها اوجا (بلندتر)، داها بؤیوک (بزرگتر)، داها سرین (خنک تر)، برخی اوقات پسوند «راق» به آخر صفت افزوده شده و همان معنی تفضیل را می‌رساند: اوجا + راق = اوجاراق (بلندتر)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%81%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="صفت برترین (صفحه وجود ندارد)">صفت برترین</a>: ترکیب این صفت با اضافه کردن حرف «ان» (Ən) به قبل از صفت به وجود می‌آید: ان گوزل (زیباترین)، ان اوجا (بلندترین)، ان یئنی (جدیدترین)<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نمونه_نگارش"><span id=".D9.86.D9.85.D9.88.D9.86.D9.87_.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.D8.B4"></span>نمونه نگارش</h2></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr style="text-align:center; background:#f0f0f0;"> <td><b>الفبای سنّتی آذری</b></td> <td><b>الفبای عربی-فارسی</b> </td> <td><b>الفبای لاتین</b> </td> <td><b>ترجمه فارسی</b> </td> <td><b>متن اصلی</b> </td></tr> <tr style="text-align:justify;"> <td>بوتون انسانلر لیاقت و حقوقلریݣه گوره آزاد برابر طوغیلورلر. ؜ اونلرݣ شعورلری و وجدانلری وار و بر-؜برلرینه مناسبتده قرداشلق روحݣده داورانمالیدربر. ؜ </td> <td>بۆتون اینسانلار لیاقت و حۆقوقلارینا گؤره آزاد و برابر دوْغولورلار. اوْنلارین شۆعورلاری و ویجدانلاری وار و بیربیرلرینه مۆناسیبتده قارداشلیق رۇحوندا داورانمالیدیرلار. </td> <td>Bütün insanlar ləyaqət və hüquqlarına görə azad bərabər doğulurlar. Onların şüurları və vicdanları var və bir-birlərinə münasibətdə qardaşlıq runhunda davranmalıdırlar. </td> <td>همه انسان‌ها آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. آن‌ها صاحب عقل و وجدانند و باید نسبت به یکدیگر برادروار رفتار کنند. </td> <td>All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادبیات ترکی">ادبیات ترکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="الفبای زبان ترکی">الفبای زبان ترکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیای آذربایجانی">ویکی‌پدیای آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="پسوندهای اسم‌ساز در ترکی آذربایجانی">پسوندهای اسم‌ساز در ترکی آذربایجانی</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb">Ethnologue</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20180824205619/https://www.ethnologue.com/language/aze">https://web.archive.org/web/20180824205619/https://www.ethnologue.com/language/aze</a></span> </li> <li id="cite_note-ethnologue.com-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ethnologue.com_3-0">۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ethnologue.com_3-1">۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/language/aze">https://www.ethnologue.com/language/aze</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_4-0">۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_4-1">۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/language/azj">https://www.ethnologue.com/language/azj</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceC-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_5-0">۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_5-1">۵٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_5-2">۵٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/language/azb">https://www.ethnologue.com/language/azb</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceD-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_6-0">۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_6-1">۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/language/qxq">https://www.ethnologue.com/language/qxq</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceE-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceE_7-0">۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceE_7-1">۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/language/slq">https://www.ethnologue.com/language/slq</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.britannica.com/topic/Azerbaijani-language">https://www.britannica.com/topic/Azerbaijani-language</a></span> </li> <li id="cite_note-radiofarda-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-radiofarda_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFحسینی2015" class="citation web">حسینی، کیوان (<bdi>۲۰۱۵-۱۲-۱۵</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e11/27414656.html">««فرقه دموکرات» تشکیل شد؛ چرا برخی حمایت کردند؟»</a>. <i>www.radiofarda.com</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۲۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.radiofarda.com&rft.atitle=%C2%AB%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87+%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%C2%BB+%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84+%D8%B4%D8%AF%D8%9B+%DA%86%D8%B1%D8%A7+%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%9F&rft.date=2015-12-15&rft.aulast=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C&rft.aufirst=%DA%A9%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.radiofarda.com%2Fa%2Ffk-fergheh-e11%2F27414656.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-karonline-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-karonline_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kar-online.com/node/6797">«اعلامیه کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان به‌مناسبت شصت ونهمین سالروز بیانیه 12شهریور»</a>. <i>www.kar-online.com</i>. <bdi>۲۰۱۳-۰۹-۲۹</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۲۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.kar-online.com&rft.atitle=%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87+%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87+%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C+%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87+%D8%AF%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA+%D8%B4%D8%B5%D8%AA+%D9%88%D9%86%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2+%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87+12%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1&rft.date=2013-09-29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.kar-online.com%2Fnode%2F6797&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-J._Minahan_1998-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-J._Minahan_1998_11-0">۱۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-J._Minahan_1998_11-1">۱۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">J. Minahan, Miniature empires: a historical dictionary of the newly independent states, Routledge, New York 1998.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060831235152/http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1">«سایت رسمی آمار دولت گرجستان»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1">اصلی</a> در ۳۱ اوت ۲۰۰۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۹ ژانویه ۲۰۰۹</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA+%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.statistics.ge%2Fmain.php%3Fpform%3D145%26plang%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Wixman, Ronald. <i>The Peoples of the USSR: An Ethnographic Handbook</i>. (Armonk, New York: M. E. Sharpe, Inc, 1984) p. 11</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFآرام1390">آرام، <i>بررسی فرایند اشتقاق در زبان ترکی آذربایجانی</i></a>، <bdi>186</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFویکی‌پدیا" class="citation web">ویکی‌پدیا. <a class="external text" href="https://fa.m.wikipedia.org/wiki/ضیاءآباد?searchToken=f1v65q7xqyon087w4cve0kbx8#/editor/0">«زبان ترکی آذربایجانی برخی از شهرهای استان قزوین»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86&rft.au=%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7&rft_id=https%3A%2F%2Ffa.m.wikipedia.org%2Fwiki%2F%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%3FsearchToken%3Df1v65q7xqyon087w4cve0kbx8%23%2Feditor%2F0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120114143526/http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=57&menu=004Project">«UCLA Language Materials»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=57&menu=004Project">اصلی</a> در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۲<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۳۰ ژوئیه ۲۰۱۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=UCLA+Language+Materials&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lmp.ucla.edu%2FProfile.aspx%3FLangID%3D57%26menu%3D004Project&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Johanson, "AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turkish" in Encyclopædia Iranica</span> </li> <li id="cite_note-:0-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_18-0">۱۸٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_18-1">۱۸٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_18-2">۱۸٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFمصطفوی1402">مصطفوی، <i>شباهت‌ها و تفاوت‌های واژگانی در ترکی رایج درکرمان و ترکی آذری تبریزی.</i></a>، <bdi>151</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranicaonline.org/articles/azerbaijan-vii">«Encyclopaedia Iranica»</a> (به انگلیسی). ص. <bdi>The spread of Turkish in Azerbaijan</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Encyclopaedia+Iranica&rft.pages=%3Cbdi%3EThe+spread+of+Turkish+in+Azerbaijan%3C%2Fbdi%3E&rft_id=https%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fazerbaijan-vii&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranicaonline.org/articles/azerbaijan-viii">«Encyclopaedia Iranica»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Encyclopaedia+Iranica&rft_id=https%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fazerbaijan-viii&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFمصطفوی1402">مصطفوی، <i>شباهت‌ها و تفاوت‌های واژگانی در ترکی رایج درکرمان و ترکی آذری تبریزی</i></a>، <bdi>150</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFLars_Johanson2016" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Lars Johanson (2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110408063746/http://www.turkiclanguages.com/www/classification.html">"turcologica"</a>. <i>www.turkiclanguages.com</i> (به انگلیسی). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.turkiclanguages.com/www/classification.html">the original</a> on 8 April 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2019-01-26</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.turkiclanguages.com&rft.atitle=turcologica&rft.date=2016&rft.au=Lars+Johanson&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.turkiclanguages.com%2Fwww%2Fclassification.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-tabrizpedia.info-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-tabrizpedia.info_23-0">۲۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-tabrizpedia.info_23-1">۲۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200201081905/http://tabrizpedia.info/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C/">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tabrizpedia.info/دسته-بندی-لهجه-های-ترکی-آذربایجانی/">اصلی</a> در ۱ فوریه ۲۰۲۰<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲ ژانویه ۲۰۲۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=https%3A%2F%2Ftabrizpedia.info%2F%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.civilica.com/Paper-LPMCONF01-LPMCONF01_1242=زبان-ترکی-آذربایجانی-و-لهجه-های-آن-در-ایران.html">https://www.civilica.com/Paper-LPMCONF01-LPMCONF01_1242=زبان-ترکی-آذربایجانی-و-لهجه-های-آن-در-ایران.html</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211115090500/http://qashqaiebook.ir/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C/">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://qashqaiebook.ir/لهجه-های-ترکی/">اصلی</a> در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۱<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۴ ژانویه ۲۰۲۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fqashqaiebook.ir%2F%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ethnologue.com/subgroups/southern">"Southern"</a>. <i>Ethnologue</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2019-01-26</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Ethnologue&rft.atitle=Southern&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ethnologue.com%2Fsubgroups%2Fsouthern&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ethnologue.com/country/IR/languages">https://www.ethnologue.com/country/IR/languages</a></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Kıral, Filiz. 2007. Cultural changes in the Turkic world. Istanbuler Texte und Studien, Bd. 7. Würzburg: Ergon-Verl.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Riaux, G. «<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/ccas/2008/00000027/00000001/art00004">The Formative Years of Azerbaijani Nationalism in Post-Revolutionary Iran." CENTRAL ASIAN SURVEY</a>. ۲۷. ۱ (۲۰۰۸): p۴۶. با اشاره به: آمارگیری از وضعیت اجتماعی اقتصادی خانوار، تهران، مرکز آمار ایران، ۱۳۸۲.</span> </li> <li id="cite_note-CIA-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CIA_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120203093100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html">"Iran"</a> (به انگلیسی). Official Website of Central Intelligence Agency (CIA). ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۰۹. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html">the original</a> on 3 February 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 بهمن</span> 1387</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iran&rft.pub=Official+Website+of+Central+Intelligence+Agency+%28CIA%29&rft.date=2009-01-22&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fgeos%2Fir.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|تاریخ بازدید=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_date" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/gp/product/0521559677/qid=1147191217/sr=1-1/ref=sr_1_1/103-2642601-5415820?s=books&v=glance&n=283155">Amazon.com: The Cambridge Encyclopedia of Language (9780521559676): David Crystal: Books</a></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/gp/product/0195139771/qid=1147191760/sr=1-1/ref=sr_1_1/103-2642601-5415820?s=books&v=glance&n=283155">Amazon.com: International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set (Vol. 1) (9780195139778): William J. Frawley: Books</a></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IR">Ethnologue report for Iran</a></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160709035525/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html">«داده‌نامه سیا»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html">اصلی</a> در ۹ ژوئیه ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۳۱ مارس ۲۰۰۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%B3%DB%8C%D8%A7&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fgeos%2Faj.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tabriz.iau.ir/fa/faculty/faculty-list/1?a=7&p4=3&per-page=9&p48=1&p5=2&p7=2">«اعضای هیئت علمی دانشکدهٔ «دانشکده فنی و مهندسی»»</a>. <i>دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF+%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2&rft.atitle=%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C+%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA+%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%A9%D8%AF%D9%87%D9%94+%C2%AB%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%A9%D8%AF%D9%87+%D9%81%D9%86%DB%8C+%D9%88+%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C%C2%BB&rft_id=https%3A%2F%2Ftabriz.iau.ir%2Ffa%2Ffaculty%2Ffaculty-list%2F1%3Fa%3D7%26p4%3D3%26per-page%3D9%26p48%3D1%26p5%3D2%26p7%3D2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.ensafnews.com/230078/دفاعی-از-زبان-ترکی-آذربایجانی-در-پاسخ-ب/">http://www.ensafnews.com/230078/دفاعی-از-زبان-ترکی-آذربایجانی-در-پاسخ-ب/</a></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.asremrooz.ir/vdcgyt9xzak9374.rpra.html">http://www.asremrooz.ir/vdcgyt9xzak9374.rpra.html</a></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://vista.ir/m/a/nio63/نابودی-نیمی-از-زبانهای-زنده-دنیا-تا-سال-۲۱۰۰">https://vista.ir/m/a/nio63/نابودی-نیمی-از-زبانهای-زنده-دنیا-تا-سال-۲۱۰۰</a></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://oyrenci-sesi.info/yeni/?p=3153">http://oyrenci-sesi.info/yeni/?p=3153</a></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.ensafnews.com/229492/وقتی-صدای-نیروهای-انقلابی-هم-در-می‌آی/">http://www.ensafnews.com/229492/وقتی-صدای-نیروهای-انقلابی-هم-در-می‌آی/</a></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220130223957/https://www.dana.ir/news/359108.html/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dana.ir/news/359108.html/زبان-ترکی-شمال-استان-همدان-در-معرض-فراموشی-است">اصلی</a> در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۲<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲ ژانویه ۲۰۲۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dana.ir%2Fnews%2F359108.html%2F%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://iramcenter.org/fa/turkish-a-trapped-language-between-the-regime-and-iranian-nationalists/">https://iramcenter.org/fa/turkish-a-trapped-language-between-the-regime-and-iranian-nationalists/</a></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef3-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef3_43-0">۴۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef3_43-1">۴۳٫۱</a></sup></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="fa" dir="rtl">خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <code><ref></code>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام <code>ToolAutoGenRef3</code> وارد نشده است. (صفحهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:ارجاع‌دهی">راهنما</a> را مطالعه کنید.). </span></li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Doerfer: G. Doerfer, <i>Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen</i>. Vols. I-IV. Wiesbaden 1963-1975</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">John R. Perry, "Persian in the Safavid Period", <i>Pembroke Papers</i> 1996 (4), pp. 269-283.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">در واژگانی مانند hamdüsena, ilmühaber, seyrüsefer, zapturapt</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Farsça Edatlar ve Bağlaçlar Sözlüğü, Prof. Veyis Değirmençay, Kurtuba, 2010</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180208004604/http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniilah/article/viewFile/1020004374/1020004198">«ARAPÇA ve FARSÇANIN TÜRKÇEYE TESİRİ»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniilah/article/viewFile/1020004374/1020004198">اصلی</a> در ۸ فوریه ۲۰۱۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۹ سپتامبر ۲۰۱۵</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=ARAP%C3%87A+ve+FARS%C3%87ANIN+T%C3%9CRK%C3%87EYE+TES%C4%B0R%C4%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fe-dergi.atauni.edu.tr%2Fatauniilah%2Farticle%2FviewFile%2F1020004374%2F1020004198&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-ix">AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turkish</a></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://cheshmandaz.org/2014/03/04/جمله-های-مرکب-در-ترکی-آذری/">http://cheshmandaz.org/2014/03/04/جمله-های-مرکب-در-ترکی-آذری/</a></span> </li> <li id="cite_note-etimolojiturkce.com-51"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-etimolojiturkce.com_51-0">۵۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-etimolojiturkce.com_51-1">۵۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.etimolojiturkce.com/kelime/sanki">https://www.etimolojiturkce.com/kelime/sanki</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_52-0">۵۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_52-1">۵۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.etimolojiturkce.com/kelime/yeksan">https://www.etimolojiturkce.com/kelime/yeksan</a></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef2-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef2_53-0">۵۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef2_53-1">۵۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.ijhssnet.com/journals/Vol_1_No_15_Special_Issue_October_2011/28.pdf">http://www.ijhssnet.com/journals/Vol_1_No_15_Special_Issue_October_2011/28.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef1-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef1_54-0">۵۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef1_54-1">۵۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">L. Johanson, Aspect im Türkischen, Mainz, 1971, pp. 289f.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nisanyansozluk.com/?k=akşam&lnk=1">http://www.nisanyansozluk.com/?k=akşam&lnk=1</a></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.etimolojiturkce.com/kelime/bayram">http://www.etimolojiturkce.com/kelime/bayram</a></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090611061001/http://www.anl.az/sh002e3.php">«کتابخانه ملی جمهوری آذربایجان - بخش کتاب‌های قدیمی ترکی آذربایجانی نوشته شده با الفبای عربی»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anl.az/sh002e3.php">اصلی</a> در ۱۱ ژوئن ۲۰۰۹<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۳ فوریه ۲۰۰۹</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86+-+%D8%A8%D8%AE%D8%B4+%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87+%D8%B4%D8%AF%D9%87+%D8%A8%D8%A7+%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C+%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.anl.az%2Fsh002e3.php&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anl.az/el/k/k002/mmt001.htm">کتابخانه ملی جمهوری آذربایجان - شرح حال میرزا محمد تقی قمری دربندی</a></span> </li> <li id="cite_note-beale-59"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-beale_59-0">۵۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-beale_59-1">۵۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBeale1894" class="citation book cs1">Beale, Thomas William (1894). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=lxgaAAAAIAAJ&pg=PA311">http://books.google.com/books?id=lxgaAAAAIAAJ&pg=PA311</a>. <i>An Oriental Biographical Dictionary</i>. W.H.Allen. pp. ۳۱۱.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Oriental+Biographical+Dictionary&rft.pages=%DB%B3%DB%B1%DB%B1&rft.pub=W.H.Allen&rft.date=1894&rft.aulast=Beale&rft.aufirst=Thomas+William&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DlxgaAAAAIAAJ%26pg%3DPA311&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|chapterurl=</code> missing title (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bare_url_missing_title" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-caferoglu-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-caferoglu_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text">A.Caferoglu, "Adhari(Azeri)",in <i>Encyclopedia of Islam</i>, (new edition), Vol. 1, (Leiden, 1986)</span> </li> <li id="cite_note-tyrrell1-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-tyrrell1_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTyrrell2001" class="citation book cs1">Tyrrell, Maliheh S. (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=h4N_dneMybQC&pg=PA12">http://books.google.com/books?id=h4N_dneMybQC&pg=PA12</a>. <i>Aesopian Literary Dimensions of Azerbaijani Literature of the Soviet Period, ۱۹۲۰–۱۹۹۰</i>. Lexington Books. pp. ۱۲. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7391-0169-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-7391-0169-2"><bdi>0-7391-0169-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Aesopian+Literary+Dimensions+of+Azerbaijani+Literature+of+the+Soviet+Period%2C+%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B0&rft.pages=%DB%B1%DB%B2&rft.pub=Lexington+Books&rft.date=2001&rft.isbn=---&rft.aulast=Tyrrell&rft.aufirst=Maliheh+S.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dh4N_dneMybQC%26pg%3DPA12&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|chapterurl=</code> missing title (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bare_url_missing_title" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPrůšek1974" class="citation book cs1">Průšek, Jaroslav (1974). <i>Dictionary of Oriental Literatures</i>. Basic Books. pp. ۱۳۸.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionary+of+Oriental+Literatures&rft.pages=%DB%B1%DB%B3%DB%B8&rft.pub=Basic+Books&rft.date=1974&rft.aulast=Pr%C5%AF%C5%A1ek&rft.aufirst=Jaroslav&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-baldick-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-baldick_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBaldick2000" class="citation book cs1">Baldick, Julian (2000). <i>Mystical Islam: An Introduction to Sufism</i>. I. B. Tauris. pp. ۱۰۳. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-86064-631-X" title="ویژه:منابع کتاب/1-86064-631-X"><bdi>1-86064-631-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mystical+Islam%3A+An+Introduction+to+Sufism&rft.pages=%DB%B1%DB%B0%DB%B3&rft.pub=I.+B.+Tauris&rft.date=2000&rft.isbn=---X&rft.aulast=Baldick&rft.aufirst=Julian&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-burrill-64"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-burrill_64-0">۶۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-burrill_64-1">۶۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBurrill1972" class="citation book cs1">Burrill, Kathleen R.F. (1972). <i>The Quatrains of Nesimi Fourteenth-Century Turkic Hurufi</i>. Walter de Gruyter GmbH & Co. KG. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/90-279-2328-0" title="ویژه:منابع کتاب/90-279-2328-0"><bdi>90-279-2328-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Quatrains+of+Nesimi+Fourteenth-Century+Turkic+Hurufi&rft.pub=Walter+de+Gruyter+GmbH+%26+Co.+KG&rft.date=1972&rft.isbn=---&rft.aulast=Burrill&rft.aufirst=Kathleen+R.F.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-cambridge-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cambridge_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLambton1970" class="citation book cs1">Lambton, Ann K. S. (1970). <i>The Cambridge History of Islam</i>. Cambridge University Press. pp. ۶۸۹. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-521-29138-0" title="ویژه:منابع کتاب/0-521-29138-0"><bdi>0-521-29138-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+History+of+Islam&rft.pages=%DB%B6%DB%B8%DB%B9&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1970&rft.isbn=---&rft.aulast=Lambton&rft.aufirst=Ann+K.+S.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-nesimibritannica-66"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-nesimibritannica_66-0">۶۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-nesimibritannica_66-1">۶۶٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-nesimibritannica_66-2">۶۶٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080118133336/http://www.britannica.com/eb/article-9055331/Seyid-Imadeddin-Nesimi">"Seyid Imadeddin Nesimi"</a>. Encyclopædia Britannica. 2008. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/eb/article-9055331/Seyid-Imadeddin-Nesimi">the original</a> on 18 January 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved 01-09 2008</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Seyid+Imadeddin+Nesimi&rft.pub=Encyclop%C3%A6dia+Britannica&rft.date=2008&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Feb%2Farticle-9055331%2FSeyid-Imadeddin-Nesimi&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|accessdate=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_date" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-babinger-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-babinger_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBabinger2008" class="citation web cs1">Babinger, Franz (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/65incBKMf?url=http://www.brillonline.nl/public/LOGIN?sessionid=9e48c95d2ac06a8aacef322fe2b5e652">"Nesīmī, Seyyid ʿImād al-Dīn"</a>. <i>Encyclopaedia of Islam</i>. Brill Online. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-5892">the original</a> on 25 February 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved 01-09 2008 author=</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclopaedia+of+Islam&rft.atitle=Nes%C4%ABm%C4%AB%2C+Seyyid+%CA%BFIm%C4%81d+al-D%C4%ABn&rft.date=2008&rft.aulast=Babinger&rft.aufirst=Franz&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.brillonline.nl%2Fsubscriber%2Fentry%3Fentry%3Dislam_SIM-5892&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|accessdate=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_date" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing pipe in: <code class="cs1-code">|accessdate=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#missing_pipe" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">Cemal Kafadar (۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text">Michael E. Meeker, “The Dede Korkut Ethic”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 3 (Aug. , ۱۹۹۲), ۳۹۵–۴۱۷.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanford Jay Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge University, 1977, pg 141. Excerpt: "The greatest folk product of the fourteenth century was the prose collection of Dede Korkut, the oldest surviving examples of Oghuz Turkmen epic. Dede Korkut relates the struggles of Turkmens with the Georgians and Abkhaza Circassians in the Caucasia as well as with the Byzantines of Trabazon, adding stories of relationships and conflicts within Turkomen tribes</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">^ Cemal Kafadar(۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995. Excerpt: "It was not earlier than the fifteenth century. Based on the fact that the author is buttering up both the Akkoyunlu and Ottoman rulers, it has been suggested that the composition belongs to someone living in the undefined border region lands between the two states during the reign of Uzun Hassan (1466-78). G. Lewis on the hand dates the composition “fairly early in the 15th century at least”.»</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">İlker Evrım Bınbaş OḠUZ KHAN NARRATIVES in Encyclopaedia Iranica The Ketāb-e Dede Qorqut, which is a collection of twelve stories reflecting the oral traditions of the Turkmens in the 15th-century eastern Anatolia, is also called Oḡuz-nāma. <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.iranicaonline.org/articles/oguz-khan-narratives">[۱]</a></span> </li> <li id="cite_note-minorsky1-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-minorsky1_73-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMinorsky1942" class="citation journal cs1">Minorsky, Vladimir (1942). "The Poetry of Shah Ismail". <i>Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London</i>. <b>۱۰</b> (۴): ۱۰۵۳.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bulletin+of+the+School+of+Oriental+and+African+Studies%2C+University+of+London&rft.atitle=The+Poetry+of+Shah+Ismail&rft.volume=%DB%B1%DB%B0&rft.issue=%DB%B4&rft.pages=%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B3&rft.date=1942&rft.aulast=Minorsky&rft.aufirst=Vladimir&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-x">http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-x</a></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://azerbaijans.com/content_1204_es.html">http://azerbaijans.com/content_1204_es.html</a></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.salaminfo.az/medeniyyet/109.html?print">http://www.salaminfo.az/medeniyyet/109.html?print</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120909162242/http://www.salaminfo.az/medeniyyet/109.html?print">بایگانی‌شده</a> در ۹ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط <a href="/wiki/Archive.today" class="mw-redirect" title="Archive.today">Archive.today</a> Qövsi Təbrizi</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181002201658/http://www.eastview.com/list_simple_book_old.asp?f_string1=Tabrizi,+Qovsi&groupID=&CategoryID=&RegionID=&f_start_value=1&f_ml=20&browse_order=title&browse_order_asc=desc&f_locale=&f_today=">«Tabrizi, Qovsi»</a>. eastview. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eastview.com/list_simple_book_old.asp?f_string1=Tabrizi,+Qovsi&groupID=&CategoryID=&RegionID=&f_start_value=1&f_ml=20&browse_order=title&browse_order_asc=desc&f_locale=&f_today=">اصلی</a> در ۲ اکتبر ۲۰۱۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲ ژوئن ۲۰۱۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tabrizi%2C+Qovsi&rft.pub=eastview&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eastview.com%2Flist_simple_book_old.asp%3Ff_string1%3DTabrizi%2C%2BQovsi%26groupID%3D%26CategoryID%3D%26RegionID%3D%26f_start_value%3D1%26f_ml%3D20%26browse_order%3Dtitle%26browse_order_asc%3Ddesc%26f_locale%3D%26f_today%3D&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-x">Azeri Literature in Iran</a></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFA.M2006" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">A.M, Nəbiyev (2006). <i>Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı</i> (به انگلیسی). I kitab. Bakı.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Az%C9%99rbaycan+%C5%9Fifahi+xalq+%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1&rft.pub=I+kitab.+Bak%C4%B1&rft.date=2006&rft.aulast=A.M&rft.aufirst=N%C9%99biyev&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFDR.kafkasyali2010" class="citation book">DR.kafkasyali، ALİ (<bdi>۲۰۱۰</bdi>). <i>iran turkleri</i>. oquzhan cengiz. ص. <bdi>۱۶۵</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=iran+turkleri&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B6%DB%B5%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=oquzhan+cengiz&rft.date=2010&rft.aulast=DR.kafkasyali&rft.aufirst=AL%C4%B0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130921055033/http://anthropology.ir/node/18008">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://anthropology.ir/node/18008">اصلی</a> در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ اوت ۲۰۱۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fanthropology.ir%2Fnode%2F18008&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130921055316/http://anthropology.ir/node/17835">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://anthropology.ir/node/17835">اصلی</a> در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ اوت ۲۰۱۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fanthropology.ir%2Fnode%2F17835&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.omniglot.com/writing/azeri.htm">Azerbaijani language, alphabets and pronunciation</a></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://azeri.org/Azeri/az_arabic/azturk_standard.pdf">Ərəb əlifbasında Azərbaycan dilinin standart qaydaları</a></span> </li> <li id="cite_note-azeri.org-85"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-azeri.org_85-0">۸۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-azeri.org_85-1">۸۵٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-azeri.org_85-2">۸۵٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-azeri.org_85-3">۸۵٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://azeri.org/Azeri/az_english/13_folder/13_articles/13_alpha_az.html">https://azeri.org/Azeri/az_english/13_folder/13_articles/13_alpha_az.html</a></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text">Clement, Victoria (2005). The politics of script reform in Soviet Turkmenistan: alphabet and national identity formation. Unpublished doctoral thesis, Ohio State University, cited in "Script change in Azerbaijan: acts of identity", <a href="/w/index.php?title=Lynley_Hatcher&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lynley Hatcher (صفحه وجود ندارد)">Lynley Hatcher</a>, International Journal of the Sociology of Language. Volume 2008, Issue 192, Pages 105–116, ISSN (Online) 1613-3668, ISSN (Print) 0165-2516, <a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%A1" class="mw-redirect" title="نشانگر دیجیتالی شیء">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1515%2FIJSL.2008.038">10.1515/IJSL.2008.038</a>, July 2008, page 106, <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.pdf?t:ac=j$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.xml">http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.pdf?t:ac=j$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.xml</a></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">کتاب آینه زمان (به ترکی آذربایجانی: زامان آیناسی) نوشته حجت‌الاسلام محمد رضا رجب نژاد - چاپ آراز - باکو - سال 2000</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text">Script change in Azerbaijan: acts of identity, <a href="/w/index.php?title=Lynley_Hatcher&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lynley Hatcher (صفحه وجود ندارد)">Lynley Hatcher</a>, International Journal of the Sociology of Language. Volume 2008, Issue 192, Pages 105–116, ISSN (Online) 1613-3668, ISSN (Print) 0165-2516, <a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%A1" class="mw-redirect" title="نشانگر دیجیتالی شیء">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1515%2FIJSL.2008.038">10.1515/IJSL.2008.038</a>, July 2008, page 106, <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.pdf?t:ac=j$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.xml">http://www.degruyter.com/dg/viewarticle.fullcontentlink:pdfeventlink/$002fj$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.pdf?t:ac=j$002fijsl.2008.2008.issue-192$002fijsl.2008.038$002fijsl.2008.038.xml</a></span> </li> <li id="cite_note-Guideline-89"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-0">۸۹٫۰۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-1">۸۹٫۰۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-2">۸۹٫۰۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-3">۸۹٫۰۳</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-4">۸۹٫۰۴</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-5">۸۹٫۰۵</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-6">۸۹٫۰۶</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-7">۸۹٫۰۷</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-8">۸۹٫۰۸</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Guideline_89-9">۸۹٫۰۹</a></sup></span> <span class="reference-text">دستورالعمل نوشتن زبان ترکی - تصمیمات اتخاذ شده توسط سمینار اورتوگرافی (تۆرک دیلی یازی قۇراللاری؛ اوْرتوقرافی سمیناری‌نین آلدیغی قرارلار)، تهران، مهر ۱۳۸۰. به سرپرستی دکتر جواد هیئت. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azeri.org/Azeri/az_arabic/azturk_standard.pdf">http://www.azeri.org/Azeri/az_arabic/azturk_standard.pdf</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20230417201201/http://www.azeri.org/Azeri/az_arabic/azturk_standard.pdf">آرشیو</a>)</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text">“جلد نخست کتاب لغت‌نامه ترکی آذربایجانی رونمایی شد. ” خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) - Irna.ir, February 20, 2021. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.irna.ir/news/84236307/جلد-نخست-کتاب-لغت-نامه-ترکی-آذربایجانی-رونمایی-شد">Link</a>.</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://en.unesco.org/silkroad/silk-road-themes/languages-and-endanger-languages/azerbaijani-azeri">Azerbaijani (Azeri)</a>, UNESCO</span> </li> <li id="cite_note-Yelda2012-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Yelda2012_92-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFYelda2012" class="citation book cs1">Yelda, Rami (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=_Kbj21wrwwEC&pg=PT33"><i>A Persian Odyssey: Iran Revisited</i></a>. AuthorHouse. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4772-0291-3" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4772-0291-3"><bdi>978-1-4772-0291-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Persian+Odyssey%3A+Iran+Revisited&rft.pub=AuthorHouse&rft.date=2012&rft.isbn=978-1-4772-0291-3&rft.aulast=Yelda&rft.aufirst=Rami&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D_Kbj21wrwwEC%26pg%3DPT33&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span>, p. 33</span> </li> <li id="cite_note-MafinezamMehrabi2008-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-MafinezamMehrabi2008_93-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMafinezamMehrabi2008" class="citation book cs1">Mafinezam, Alidad; Mehrabi, Aria (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=PO_s9H5QTp4C&pg=PA57"><i>Iran and Its Place Among Nations</i></a>. Greenwood Publishing Group. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-275-99926-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-275-99926-1"><bdi>978-0-275-99926-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Iran+and+Its+Place+Among+Nations&rft.pub=Greenwood+Publishing+Group&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-275-99926-1&rft.aulast=Mafinezam&rft.aufirst=Alidad&rft.au=Mehrabi%2C+Aria&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DPO_s9H5QTp4C%26pg%3DPA57&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span>, p. 57</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text">Sağın-Şimşek Ç, König W. Receptive multilingualism and language understanding: Intelligibility of Azerbaijani to Turkish speakers. International Journal of Bilingualism. 2012;16(3):315–331. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1367006911426449">doi:10.1177/1367006911426449</a></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSalehiNeysani2017" class="citation journal cs1">Salehi, Mohammad; Neysani, Aydin (2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F2331186X.2017.1326653">"Receptive intelligibility of Turkish to Iranian-Azerbaijani speakers"</a>. <i>Cogent Education</i>. <b>4</b> (1): 10. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F2331186X.2017.1326653">10.1080/2331186X.2017.1326653</a></span>. <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:121180361">121180361</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Cogent+Education&rft.atitle=Receptive+intelligibility+of+Turkish+to+Iranian-Azerbaijani+speakers&rft.volume=4&rft.issue=1&rft.pages=10&rft.date=2017&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F2331186X.2017.1326653&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A121180361%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Salehi&rft.aufirst=Mohammad&rft.au=Neysani%2C+Aydin&rft_id=%2F%2Fdoi.org%2F10.1080%252F2331186X.2017.1326653&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text">وام واژه از زبانهای سامی <a href="/w/index.php?title=K-T-B&action=edit&redlink=1" class="new" title="K-T-B (صفحه وجود ندارد)">K-T-B</a></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text">Shiraliyev M. Fundamentals of Azerbaijan dialectology. Baku, 2008. p.76</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text">Kara M. Turkmen Grammar. Ankara, 2005. p.231</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBerdiev_R.S._KurenovK._ShamuradovS._Arazkuliyev1970" class="citation book cs1">Berdiev R.; S. Kurenov; K. Shamuradov; S. Arazkuliyev (1970). <i>Essay on the Dialects of the Turkmen Language</i>. Ashgabat. p. 116.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Essay+on+the+Dialects+of+the+Turkmen+Language&rft.place=Ashgabat&rft.pages=116&rft.date=1970&rft.au=Berdiev+R.&rft.au=S.+Kurenov&rft.au=K.+Shamuradov&rft.au=S.+Arazkuliyev&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://geo.koltyrin.ru/spisok_svodesha.php?jazyk=azeri&sravnenie=turkmen">"Swadesh list, compare the Azerbaijani language and the Turkmen language"</a>. <i>Lingiustics</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Lingiustics&rft.atitle=Swadesh+list%2C+compare+the+Azerbaijani+language+and+the+Turkmen+language&rft_id=https%3A%2F%2Fgeo.koltyrin.ru%2Fspisok_svodesha.php%3Fjazyk%3Dazeri%26sravnenie%3Dturkmen&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text">مبانی دستور زبان ترکی آذربایجانی-ـالیف:م. ع فرزانه-چاپ سوم ۱۳۵۸-چاپ کاویان-صفحهٔ ۱۰</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text">ترکی هنر است-تالیف اسماعیل هادی -۱۳۷۴ انتشارات احرار تبریز -صفحه۱۸و۱۹</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text">م. ع فرزانه. <i>مبانی دستور زبان ترکی آذربایجانی</i>. چاپ سوم، ۱۳۵۸-چاپ کاویان-صفحهٔ ۰۹</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text">ترکی هنر است-تالیف اسماعیل هادی -۱۳۷۴ انتشارات احرار تبریز صفحهٔ ۰۹</span> </li> <li id="cite_note-AzariMagazine-105"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-AzariMagazine_105-0">۱۰۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-AzariMagazine_105-1">۱۰۵٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-AzariMagazine_105-2">۱۰۵٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text">بهزادی بهزاد. “دستور زبان آذربایجانی (ویژه‌نامه). ” فصل‌نامهٔ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C_(%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="آذری (نشریه)">آذری</a>، no. 16 and 17 (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ca/books?id=h4lJDwAAQBAJ">https://books.google.ca/books?id=h4lJDwAAQBAJ</a>.</span> </li> <li id="cite_note-PeaceCorp-106"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-PeaceCorp_106-0">۱۰۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PeaceCorp_106-1">۱۰۶٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PeaceCorp_106-2">۱۰۶٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text">Intro to the Azerbaijan Language, Peace Corps, Azerbaijan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://files.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/azerbaijan/AZ_Azerbaijan_Language_Lessons.pdf">https://files.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/azerbaijan/AZ_Azerbaijan_Language_Lessons.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text">نمونه: Bu filmi daha önce/önceden izledin mi? (این فیلم را دیده‌اید؟) "daha önce" به معنی "پیشتر/در گذشته" است. Bu filmi (daha önce) hiç izledin mi? (تاکنون این فیلم را دیده‌اید؟) "hiç" همان هیچ فارسی که در این جمله معنی تاکنون می‌دهد.</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text">کتاب درسی آذربایجان تورکجه‌سی برای مقطع ابتدائی در جمهوری آذربایجان / تألیف یحیی کریم اوو</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text">تورکجه اوخو کیتابی / مهدی عباسی – ارومیه 1383 - خودآموز</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text">آذربایجان ادبی دیلی تاریخی - پروفسور نظامی خودیئف - ترجمه حسین شرقی</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text">کتاب درسی آذربایجان تورکجه‌سی برای مقطع ابتدائی در جمهوری آذربایجان / تألیف یحیی کریم اوف</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text">دستور زبان ترکی آذربایجانی-علی م گونئیلی</span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text">ترکی آذربایجانی در سفر - ترجمه عباد ممی زاده ینگجه، صابر شیبانی اصل 1379</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2></div> <ul><li>نظری به تاریخ آذربایجان، دکتر محمد جواد مشکور، ج ۱، تهران ۱۳۳۹، ص ۱۵۲</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/52_folder/52_articles/52_alphabet.html">تاریخچه تحول در خط آذربایجانی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azeri.org/Azeri/az_english/13_folder/13_articles/13_alpha_az.html">الفبا در دیگ جوشان سیاست</a></li> <li>The Cambridge Encyclopedia of Language, David Crystal,Cambridge University Press, 1989</li> <li>Encyclopædia Britannica 2006 Ultimate Reference Suite DVD Version: 2006.01.00.000000000</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/">CIA Factbook</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20041214091409/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/">بایگانی‌شده</a> در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۴ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li>آرام. «بررسی فرایند اشتقاق در زبان ترکی آذربایجانی.» <i>پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی</i> 1, no. 1 (2011): ۱۸۵–۲۰۷.</li> <li>مصطفوی، پونه. «شباهت‌ها و تفاوت‌های واژگانی در ترکی رایج درکرمان و ترکی آذری تبریزی.» <i>زبان پژوهی</i> 15, no. ۴6 (2023): ۱۴۹–۱۸۶</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/40px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="40" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/60px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/80px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">نسخهٔ <i><b><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/" class="extiw" title="az:"> Azerbaijani</a></b></i> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="ویکی‌پدیا">ویکی‌پدیا</a>، دانشنامهٔ آزاد</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/40px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="40" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/60px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/80px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">نسخهٔ <i><b><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/" class="extiw" title="azb:"> South Azerbaijani</a></b></i> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="ویکی‌پدیا">ویکی‌پدیا</a>، دانشنامهٔ آزاد</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/40px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/60px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/80px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">ویکی‌سفر یک a phrasebook برای <a href="https://fa.wikivoyage.org/wiki/Azerbaijani_phrasebook" class="extiw" title="voy:Azerbaijani phrasebook">Azerbaijani</a><b><i> دارد.</i></b></div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Incubator-logo.svg/32px-Incubator-logo.svg.png" decoding="async" width="32" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Incubator-logo.svg/48px-Incubator-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Incubator-logo.svg/64px-Incubator-logo.svg.png 2x" data-file-width="799" data-file-height="1000" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">پروژهٔ <a href="/w/index.php?title=Wikinews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wikinews (صفحه وجود ندارد)">Wikinews</a> <i><b><a href="https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wn/az" class="extiw" title="incubator:Wn/az">زبان ترکی آذربایجانی آزمایشی</a></b></i> در <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Incubator" class="extiw" title="meta:Wikimedia Incubator">ویکی‌مدیا انکوباتور</a> موجود است.</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Azerbaijani_language" class="extiw" title="commons:Category:Azerbaijani language">زبان ترکی آذربایجانی</a></span> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190524032342/http://lit.az/">درگاه ادبیات آذربایجان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://sozluk.turkbirlik.gen.tr/">لغت‌نامهٔ آنلاین زبان‌های ترکی</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201111165319/http://sozluk.turkbirlik.gen.tr/">بایگانی‌شده</a> در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۰ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=90027">گزارش اتنولوگ برای زبان ترکی آذربایجانی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aftab.ir/elibrary/item.php?id=1896">مبانی دستور زبان ترکی آذربایجانی (به زبان فارسی)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170909155735/http://polyglot.az/">لغت‌نامهٔ آنلاین انگلیسی، آلمانی، روسی، فرانسوی به ترکی آذربایجانی و بالعکس</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://azconvert.sourceforge.net/">نرم‌افزار کامپیوتری منبع‌باز آزکانورت برای تبدیل دو طرفه خط لاتین و عربی زبان ترکی آذربایجانی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-ix">اثرات زبان‌های ایرانی بر ترکی آذربایجانی</a>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه ایرانیکا">دانشنامه ایرانیکا</a>.</li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پیوند_به_مقاله‌های_مرتبط" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#e8e8ff;"><div id="پیوند_به_مقاله‌های_مرتبط" style="font-size:114%;margin:0 4em">پیوند به مقاله‌های مرتبط</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;font-size:114%"><div style="padding:0px"> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&#124;border_&#124;alt=جمهوری_آذربایجان&#124;link=جمهوری_آذربایجان_زبان‌های_جمهوری_آذربایجان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="الگو:زبان‌های آذربایجان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان‌های آذربایجان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌های آذربایجان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&#124;border_&#124;alt=جمهوری_آذربایجان&#124;link=جمهوری_آذربایجان_زبان‌های_جمهوری_آذربایجان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان"><img alt="جمهوری آذربایجان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های جمهوری آذربایجان">زبان‌های</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان رسمی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">آذربایجانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های اقلیت</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان آواری">آواری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="زبان اودی">اودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان بدوخ (صفحه وجود ندارد)">بُدوخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">تاتی قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4%DB%8C" title="زبان تالشی">تالشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AC%DA%A9%DB%8C" title="زبان جکی">جِکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="زبان خینالیقی">خینالیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84" title="زبان روتول">روتول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان ساخوری">ساخوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kryts_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kryts language (صفحه وجود ندارد)">Kryts</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">گرجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B2%DA%AF%DB%8C" title="زبان لزگی">لزگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">زبان یهودی-تاتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های اشاره</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان اشاره آذربایجانی">زبان اشاره آذربایجانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان های اقلیت که قبلاً صحبت می شد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="زبان ارمنی شرقی">ارمنی شرقی</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مرده</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عربی شروانی">عربی شروانی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زبان‌های_قفقاز" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="الگو:زبان‌های قفقاز"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان‌های قفقاز (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌های قفقاز"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زبان‌های_قفقاز" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان‌های قفقاز">زبان‌های</a> <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="زبان‌های قفقازی شمالی">قفقازی شمالی</a><br /></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="شمال‌شرقی" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قفقازی شمال شرقی">شمال‌شرقی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های آواری-اندی">آواری-اندی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های اندی (صفحه وجود ندارد)">اندی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%AE%DB%8C" title="زبان اخوخی">اخوخی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bagvalal_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bagvalal language (صفحه وجود ندارد)">باگوالی</a>–<a href="/w/index.php?title=Tindi_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tindi language (صفحه وجود ندارد)">تیندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Botlikh_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Botlikh language (صفحه وجود ندارد)">بوتلیخ</a>–<a href="/w/index.php?title=Godoberi_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Godoberi language (صفحه وجود ندارد)">گودوبری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chamalal_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chamalal language (صفحه وجود ندارد)">چامالال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Karata_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karata language (صفحه وجود ندارد)">کاراتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="زبان اندی">اندی ادبی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان آواری">آواری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های دارگینی">دارگینی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%A7" title="زبان دارگوا">دارگوا</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chirag_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chirag language (صفحه وجود ندارد)">چیراگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Itsari_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Itsari language (صفحه وجود ندارد)">ایتساری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajtak_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kajtak language (صفحه وجود ندارد)">کاجتاک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kubachi_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kubachi language (صفحه وجود ندارد)">کوباچی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B3%D8%B2%DB%8C" title="زبان‌های تسزی">تسزی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bezhta_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bezhta language (صفحه وجود ندارد)">بژتا</a>–<a href="/w/index.php?title=Hunzib_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hunzib language (صفحه وجود ندارد)">هونزیب</a>–<a href="/w/index.php?title=Khwarshi_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khwarshi language (صفحه وجود ندارد)">خوارشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hinuq_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hinuq language (صفحه وجود ندارد)">هیندوخ</a>–<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B3%D8%B2%DB%8C" title="زبان تسزی">تسزی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%B2%DA%AF%DB%8C" title="زبان‌های لزگی">لزگی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%BA%D9%88%D9%84" title="زبان آغول">آغول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%DA%86%DB%8C" title="زبان آرچی">آرچی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Budukh_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Budukh language (صفحه وجود ندارد)">بودوخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kryts_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kryts language (صفحه وجود ندارد)">کریتس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B2%DA%AF%DB%8C" title="زبان لزگی">لزگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84" title="زبان روتول">روتول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان تبرسرانی">تبرسرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان ساخوری">ساخوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="زبان اودی">اودی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D8%AE%DB%8C" title="زبان‌های ناخی">ناخی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="زبان بتسی">بتسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vainakh_languages&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vainakh languages (صفحه وجود ندارد)">وایناخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%DA%86%D9%86%DB%8C" title="زبان چچنی">چچنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B4%DB%8C" title="زبان اینگوشی">اینگوشی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="زبان خینالیقی">خینالیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="زبان لاکی">لاکی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان‌های قفقازی شمال غربی">شمال غربی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان‌های آبازی">آبازی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان آبازی">آبازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان آبخازی">آبخازی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C" title="زبان‌های چرکسی">چرکسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D8%BA%DB%8C" title="زبان آدیغی">آدیغی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان قاباردی">قاباردی</a></li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="اوبیخی">اوبیخی</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="6" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Caucasus-ethnic_fa.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Caucasus-ethnic_fa.svg/420px-Caucasus-ethnic_fa.svg.png" decoding="async" width="420" height="478" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Caucasus-ethnic_fa.svg/630px-Caucasus-ethnic_fa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Caucasus-ethnic_fa.svg/840px-Caucasus-ethnic_fa.svg.png 2x" data-file-width="977" data-file-height="1111" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندواروپایی">هندواروپایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ارمنی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان‌های ژرمنی غربی">ژرمنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="آلمانی‌های قفقاز">آلمانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="زبان‌های هلنی‌تبار">هلنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="یونانی پونتی">یونانی پونتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">ایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی شرقی">شرقی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B3%DB%8C" title="زبان آسی">آسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی غربی">غربی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">جهوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">کردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4%DB%8C" title="زبان تالشی">تالشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">تاتی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های اسلاوی شرقی">اسلاوی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="زبان اوکراینی">اوکراینی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="زبان‌های مغولی‌تبار">مغولی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%82" title="زبان قالمیق">قالمیق</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">ترکی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قبچاقی">قبچاقی–کومانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کاراچایی-بالکاری">کاراچایی-بالکاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%85%D9%88%D9%82%DB%8C" title="زبان قموقی">قموقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%85" title="زبان اوروم">اوروم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قبچاقی">قبچاقی–نوقایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان نوقایی">نوقایی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B2" title="زبان‌های اوغوز">اوغوز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی استانبولی">ترکی استانبولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آفروآسیایی">آفروآسیایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آرامی نو آشوری">آرامی نو آشوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرامی نو بوتانی (صفحه وجود ندارد)">آرامی نو بوتانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان‌های کارتولی">کارتولی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان سوانی">سوانی</a></li> <li>کارتو-زان <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">گرجی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zan_languages&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zan languages (صفحه وجود ندارد)">زان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان لازی">لازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%DA%AF%D8%B1%D9%84%DB%8C" title="زبان مگرلی">مگرلی</a></li></ul></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><div class="hlist"><ul><li>نام‌های <i>خوابیده</i> نشان‌دهندهٔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="مرگ زبان (زبان‌شناسی)">زبان‌های مرده</a> هستند</li><li>زبان‌های درون کمانک <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="زبان‌گونه‌ها">زبان‌گونه‌های</a> زبان سمت راست خود هستند.</li></ul></div> <dl><dt>همچنین ببینید</dt> <dd><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های ارمنستان (صفحه وجود ندارد)">زبان‌های ارمنستان</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های جمهوری آذربایجان">زبان‌های جمهوری آذربایجان</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های گرجستان (صفحه وجود ندارد)">زبان‌های گرجستان</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های روسیه (صفحه وجود ندارد)">زبان‌های روسیه</a></dd></dl></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&#124;border_&#124;alt=روسیه&#124;link=روسیه_زبان‌های_روسیه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="الگو:زبان‌های روسیه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان‌های روسیه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌های روسیه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&#124;border_&#124;alt=روسیه&#124;link=روسیه_زبان‌های_روسیه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه"><img alt="روسیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های روسیه (صفحه وجود ندارد)">زبان‌های روسیه</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان فدرال</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های رسمی ایالتی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان آبازی">آبازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D8%BA%DB%8C" title="زبان آدیغی">آدیغی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%BA%D9%88%D9%84" title="زبان آغول">آغول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C" title="زبان آلتای">آلتای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="زبان آلتایی جنوبی">آلتایی جنوبی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان آواری">آواری</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%82%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="زبان باشقیری">باشقیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان بوریاتی">بوریاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%DA%86%D9%86%DB%8C" title="زبان چچنی">چچنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="زبان چوواشی">چوواشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان تاتارهای کریمه">تاتاری کریمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%A7" title="زبان دارگوا">دارگوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B4%DB%8C" title="زبان اینگوشی">اینگوشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان کاباردی">کاباردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%82" title="زبان قالمیق">قالمیق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کاراچایی-بالکاری">کاراچایی-بالکاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زبان خاکاسی">خاکاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C" title="زبان کومی">کومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%85%D9%88%D9%82%DB%8C" title="زبان قموقی">قموقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="زبان لاکی">لاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B2%DA%AF%DB%8C" title="زبان لزگی">لزگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان ماری">ماری</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%BE%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زبان ماری تپه‌ای">تپه‌ای</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان ماری مرغزاری">مرغزاری</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های موردوویایی">موردوویایی</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7" title="زبان ارزیا">ارزیا</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B4%D8%A7" title="زبان موکشا">موکشا</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان نوقایی">نوقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B3%DB%8C" title="زبان آسی">آسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84" title="زبان روتول">روتول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="زبان یاقوتی">یاقوتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان تبرسرانی">تبرسرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">تاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان تاتاری">تاتاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان ساخوری">ساخوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان تووایی">تووایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="زبان اوکراینی">اوکراینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%AF%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="زبان اودمورت">اودمورت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های با وضعیت رسمی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%DA%A9%DA%86%DB%8C" title="زبان چوکچی">چوکچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان دولگانی">دولگانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%86" title="زبان اون">اون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="زبان اونکی">اونکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="زبان فنلاندی">فنلاندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان کارلیایی">کارلیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان قزاقی">قزاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="زبان خانتی">خانتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="زبان کومی-پرمیاکی">کومی-پرمیاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="زبان مانسی">مانسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%86%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="زبان ننتسی">ننتسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="زبان سلکوپی">سلکوپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88%D9%BE%D8%B3" title="زبان وپس">وپس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%BA%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های یوکاغیر (صفحه وجود ندارد)">یوکاغیر</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Tundra_Yukaghir_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tundra Yukaghir language (صفحه وجود ندارد)">یوکاغیر شمالی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Southern_Yukaghir_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Southern Yukaghir language (صفحه وجود ندارد)">یوکاغیر جنوبی</a></small></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">خط‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">الفبای سیریلیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="بریل سیریلیک (صفحه وجود ندارد)">بریل سیریلیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="الفبای زبان لاتین">الفبای زبان لاتین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="خط مغولی">خط مغولی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:زبان‌های روسیه">زبان‌های روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:Wikipedia_in_languages_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویکی‌پدیا:Wikipedia in languages of Russia (صفحه وجود ندارد)">ویکی‌پدیا در زبان‌های روسیه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&#124;border_&#124;alt=ایران&#124;link=ایران_زبان‌های_ایران" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="الگو:زبان‌های ایران"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:زبان‌های ایران"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌های ایران"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&#124;border_&#124;alt=ایران&#124;link=ایران_زبان‌های_ایران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران"><img alt="ایران" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان‌های ایران">زبان‌های ایران</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="زبان رسمی">زبان رسمی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">فارسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های منطقه‌ای</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">زبان‌های ایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کردی">کردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B1%DB%8C" title="زبان لری">لری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%DA%A9%DB%8C" title="زبان لکی">لکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%A9%DB%8C" title="زبان گیلکی">گیلکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان مازندرانی">مازندرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">بلوچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4%DB%8C" title="زبان تالشی">تالشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="زبان تاتی ایران">تاتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان‌های عربی">زبان‌های عربی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان آذربایجانی">آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی خراسانی">ترکی خراسانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان قشقایی">قشقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زبان‌های اقلیت‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های قفقازی">زبان‌های قفقازی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">گرجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان چرکسی">چرکسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های سامی">زبان‌های سامی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="آرامی جدید آشوری">آرامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="زبان اشاره">زبان‌های اشاره</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان اشاره ایرانی">زبان اشاره ایرانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="الگو:زبان‌های رایج در ایران">همچنین بنگرید</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زبان‌های_ترکی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style=";;;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="الگو:زبان‌های ترکی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="بحث الگو:زبان‌های ترکی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌های ترکی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زبان‌های_ترکی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="نیازبان">نیازبان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان نیاترکی">نیاترکی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%84" title="زبان‌های ترکی متداول">ترکی متداول</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AC%DB%8C" title="زبان خلجی">آرغو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AC%DB%8C" title="زبان خلجی">خلجی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قارلقی">قارلقی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی ایلی">ترکی ایلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان اویغوری">اویغوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">ازبکی</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی قراخانی">ترکی قراخانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C" title="زبان ترکی خوارزمی">ترکی خوارزمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D8%BA%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان جغتایی">جغتایی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان‌های قبچاقی">قبچاقی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%BE_%D9%BE%D9%88%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="استپ پونتیک-کاسپین">پونتی-خزری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87" title="زبان تاتاری کریمه">تاتاری کریمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان قره‌چایی-بالکاری">قره‌چایی-بالکاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%85" title="زبان کاراییم">کاراییم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان کریمچاقی">کریمچاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%85%D9%88%D9%82%DB%8C" title="زبان قموقی">قموقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%85" title="زبان اوروم">اوروم</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/w/index.php?title=Armeno-Kipchak_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Armeno-Kipchak language (صفحه وجود ندارد)">قبچاقی ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A8%DA%86%D8%A7%D9%82%DB%8C_%D9%85%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9" title="زبان قبچاقی مملوک">قبچاقی مملوک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cuman_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cuman language (صفحه وجود ندارد)">کومانی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85" class="mw-redirect" title="دریاچه خوارزم">آرالی</a>-<a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B2%D8%B1" title="دریای خزر">خزری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%BE%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان قره‌قالپاقی">قره‌قالپاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="زبان قزاقی">قزاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="زبان قرقیزی">قرقیزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان نوقایی">نوقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان تاتاری سیبری">تاتاری سیبری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="زبان آلتایی جنوبی">آلتایی جنوبی</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fergana_Kipchak_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fergana Kipchak language (صفحه وجود ندارد)">قبچاقی فرغانه</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="اورال (منطقه)">اورالی</a>-<a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B2%D8%B1" title="دریای خزر">خزری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%82%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="زبان باشقیری">باشقیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان تاتاری">تاتاری</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان تاتاری باستان (صفحه وجود ندارد)">تاتاری باستان</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B2" title="زبان‌های اوغوز">اوغوز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گویش افشاری">افشاری</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ترکی آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="ترکی چهارمحالی">ترکی چهارمحالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B2%DB%8C" title="زبان گاگائوزی">گاگائوزی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="گویش ترکی خراسانی">ترکی خراسانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان قشقایی">قشقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی روملی">ترکی روملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان سالاری">سالاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی استانبولی">ترکی استانبولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DA%86%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="زبان پچنگی">پچنگی</a><i><sup><small>۲</small></sup></i></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی قدیم آناتولی">ترکی قدیم آناتولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی عثمانی">ترکی عثمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%B9%D8%AC%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ترکی عجم (صفحه وجود ندارد)">ترکی عجم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان‌های ترکی سیبری">سیبریایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%88_(%DA%86%DB%8C%D9%86)" title="زبان آینو (چین)">آینو</a><sup><small>۱</small></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="زبان چولیمی">چولیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان دولگانی">دولگانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dukhan_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dukhan language (صفحه وجود ندارد)">دوخانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fuyu_Kyrgyz_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fuyu Kyrgyz language (صفحه وجود ندارد)">قرقیزی فویو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زبان خاکاسی">خاکاسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northern_Altai_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northern Altai language (صفحه وجود ندارد)">آلتایی شمالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="زبان شور">شور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Soyot-Tsaatan_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soyot-Tsaatan language (صفحه وجود ندارد)">سویوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%A7" title="زبان توفا">توفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان تووایی">تووایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="زبان یاقوتی">یاقوتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان یوغوری غربی">یوغوری غربی</a><sup><small>۲</small></sup></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AE%D9%88%D9%86" title="ترکی اورخون">ترکی اورخون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان ترکی باستان">ترکی باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اویغوری باستان">اویغوری باستان</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B1" title="زبان‌های اوغور">اوغور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="زبان چوواشی">چوواشی</a></li> <li>منقرض <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%B2%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان خزری (صفحه وجود ندارد)">خزری</a><sup><small>۲</small></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان بولغاری (صفحه وجود ندارد)">بولغاری</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style=";"><div> <ul><li><span style="position:relative; top:0.2em;"><sup><small>۱</small></sup></span> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%B7" title="زبان مختلط">زبان مختلط</a>.</li> <li><span style="position:relative; top:0.2em;"><sup><small>۲</small></sup></span> در مورد دسته‌بندی اختلاف نظر وجود دارد.</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9292#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9292#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای: کتابخانه‌های ملی</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9292#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11963419b">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11963419b">(داده‌ها)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=42756">اوکراین</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4104202-5">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007282316605171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85010640">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00560424">ژاپن</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph128078&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&#124;border_&#124;alt=ایران&#124;link=ایران_موضوعات_ایران" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="الگو:موضوعات ایران"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:موضوعات ایران"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:موضوعات ایران"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&#124;border_&#124;alt=ایران&#124;link=ایران_موضوعات_ایران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span style="position: relative; bottom: 1px;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران"><img alt="ایران" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span></span> موضوعات <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="تاریخ_ایران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ ایران">تاریخ ایران</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div id="پیش_از_تاریخ"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="ایران پیش از تاریخ">پیش از تاریخ</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">باستانی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۵۵۰–۳۴۰۰ <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="گاه‌شماری دوران مشترک">ق.م.</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A7%E2%80%93%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="تمدن کورا–ارس">تمدن کورا–ارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="نیاعیلامی">نیاعیلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86)" class="mw-redirect" title="عیلام (تمدن)">عیلام (تمدن)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%84%D9%88%D8%A8%DB%8C_(%D9%82%D9%88%D9%85)" title="لولوبی (قوم)">لولوبی (قوم)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AF" class="mw-redirect" title="اکد">اکد</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کاسیان">کاسیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="منائیان">منائیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری آشوری نو">امپراتوری آشوری نو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88" title="اورارتو">اورارتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="پادشاهی ماد">پادشاهی ماد</a></li> <li>(<a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سکاها">سکاها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری بابل نو">امپراتوری بابل نو</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۵۵۰ ق.م. – ۲۲۴ <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="گاه‌شماری دوران مشترک">ب.م.</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">شاهنشاهی هخامنشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ارمنستان بزرگ">ارمنستان بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="آتورپاتکان">آتورپاتکان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="پادشاهی کاپادوکیه">پادشاهی کاپادوکیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">امپراتوری سلوکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%87" title="فرترکه">فرترکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="شاهان پارس">شاهان پارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="پادشاهی پنتوس">پادشاهی پنتوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی اشکانی">شاهنشاهی اشکانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۲۲۴–۶۵۱ ب.م.</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">شاهنشاهی ساسانی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">قرون وسطی<br />اوایل مدرنیته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۶۳۷–۱۰۵۵</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="خلافت راشدین">خلافت راشدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" title="خلافت اموی">خلافت اموی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خلافت عباسی">خلافت عباسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="طاهریان">طاهریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="علویان طبرستان">علویان طبرستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صفاریان">صفاریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="دولت سامانی">دولت سامانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="زیاریان">زیاریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87" title="آل بویه">آل بویه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۹۷۵–۱۴۳۲</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غوریان">غوریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C" title="امپراتوری سلجوقی">امپراتوری سلجوقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="خوارزمشاهیان">خوارزمشاهیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="اتابکان آذربایجان">اتابکان آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="ایلخانان">ایلخانان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کرتیان">کرتیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1" title="آل مظفر">آل مظفر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="چوپانیان">چوپانیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="جلایریان">جلایریان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۱۳۷۰–۱۹۲۵</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="امپراتوری تیموری">امپراتوری تیموری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="قراقویونلو">قراقویونلو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" title="آق‌قویونلو">آق‌قویونلو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="ایران صفوی">ایران صفوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افشاریان">افشاریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="زندیان">زندیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ایران قاجاری">ایران قاجاری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="خانات قفقاز">خانات قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="اشغال ایران در جنگ جهانی اول">اشغال ایران در جنگ جهانی اول</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="اشغال تبریز در جنگ جهانی اول">اشغال تبریز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B7%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="نبرد رباط‌کریم">نبرد رباط‌کریم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A8%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="اشغال بوشهر">اشغال بوشهر</a></li></ul></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مدرن</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;">۱۹۲۵–۱۹۷۹</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="دودمان پهلوی">دودمان پهلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%A6%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="غائله آذربایجان">غائله آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مجلس مؤسسان دوم ایران">مجلس مؤسسان دوم ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%DB%B2%DB%B8_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="کودتای ۲۸ مرداد">کودتای ۲۸ مرداد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7" title="انقلاب ۱۳۵۷">انقلاب ۱۳۵۷</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دولت موقت ایران">دولت موقت ایران</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:9.0em;font-weight:normal;font-size:85%;"><span style="font-size: 120%;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">جمهوری اسلامی</a></span><br />۱۹۷۹–اکنون</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ جمهوری اسلامی ایران">تاریخ جمهوری اسلامی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جدایی‌خواهی عرب‌ها در خوزستان">جدایی‌خواهی عرب‌ها در خوزستان</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="گروگان‌گیری سفارت ایران در لندن">گروگان‌گیری سفارت ایران در لندن</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="درگیری‌های اروندرود">درگیری‌های اروندرود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ ایران و عراق">جنگ ایران و عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87" title="کشتار حجاج در مکه">کشتار حجاج در مکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B6%DB%B5%DB%B5_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر">پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%DA%98%D8%A7%DA%A9" class="mw-redirect" title="درگیری ایران و پژاک">درگیری ایران و پژاک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شورش در بلوچستان">شورش در بلوچستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%87%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم ایران">پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="جنگ با داعش">جنگ با داعش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="برنامه جامع اقدام مشترک">برنامه جامع اقدام مشترک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%A7%D8%B2_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85" title="خروج آمریکا از برجام">خروج آمریکا از برجام</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B6_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران">اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اعتصابات سراسری ۱۳۹۸–۱۳۹۷ ایران">اعتصابات سراسری ۱۳۹۸–۱۳۹۷ ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%AF-%DB%B1%DB%B9_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دنیاگیری کووید-۱۹ در ایران">دنیاگیری کووید-۱۹ در ایران</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">همچنین ببینید</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ ایران">تاریخ ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ایران بزرگ">ایران بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="مردمان ایرانی‌تبار">مردمان ایرانی‌تبار</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">زبان‌های ایرانی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A7%E2%80%93%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="تمدن کورا–ارس">تمدن کورا–ارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%AA" title="تمدن جیرفت">تمدن جیرفت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آریایی">آریایی‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فارسی‌زبانان">فارسی‌زبانان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C" title="مردم آذری">مردم آذری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="مردمان قفقاز">مردمان قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%84%D8%B1" title="تاریخ مردم لر">تاریخ مردم لر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست شاهان ایران">فهرست شاهان ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D8%A4%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست رؤسای کشور ایران">فهرست رؤسای کشور ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:تاریخ شهرها در ایران">رده:تاریخ شهرها در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ نظامی ایران">تاریخ نظامی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ دموکراسی در ایران باستان">تاریخ دموکراسی در ایران باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست ایران در سال‌ها">فهرست ایران در سال‌ها</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>ق.م. = قبل از میلاد / م. = میلادی</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="جغرافیا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جغرافیای ایران">جغرافیا</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مرزهای ایران">مرزهای ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:شهرهای ایران">رده:شهرهای ایران</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست شهرهای ایران">فهرست شهرهای ایران</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست زمین‌لرزه‌های ایران">فهرست زمین‌لرزه‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">استان سیستان و بلوچستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگل‌های هیرکانی">جنگل‌های هیرکانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بخش‌های کردنشین ایران">بخش‌های کردنشین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فلات ایران">فلات ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87" title="دریاچه ارومیه">دریاچه ارومیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست جزیره‌های ایران">جزایر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست کوه‌های ایران">فهرست کوه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="استان‌های ایران">استان‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حیات وحش ایران">حیات وحش</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="سیاست_در_ایران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سیاست در ایران">سیاست در ایران</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سانسور در ایران">سانسور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران">قانون اساسی</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جنبش مشروطه ایران">جنبش مشروطه</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="انتخابات در ایران">انتخابات</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B8)" title="انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸)">انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سیاست خارجی ایران">سیاست خارجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران">حقوق بشر</a> (<a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حقوق دگرباشان در ایران">حقوق دگرباشان</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران">قوه قضائیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران">نیروهای مسلح</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ارتش جمهوری اسلامی ایران">ارتش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران">نیروی هوایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران">نیروی دریایی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزارت اطلاعات">وزارت اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جنگ سایبری در ایران">جنگ سایبری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="برنامه هسته‌ای ایران">برنامه هسته‌ای</a> (<a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B1%DB%B7%DB%B4%DB%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت">قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست حزب‌ها در ایران">فهرست حزب‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD_%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جناح اصول‌گرایان جمهوری اسلامی ایران">اصول‌گرایان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پروپاگاندا در ایران">پروپاگاندا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="شهادت در ایران">شهادت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%B7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جناح اصلاح‌طلبان جمهوری اسلامی ایران">اصلاح‌طلبان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تروریسم در ایران">تروریسم</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="جمهوری اسلامی ایران و پرونده‌های تروریسم دولتی">پرونده‌های تروریسم دولتی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="انقلاب سفید">انقلاب سفید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جنبش زنان ایران">جنبش زنان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شوراها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="مجلس خبرگان رهبری">مجلس خبرگان رهبری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5_%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85" title="مجمع تشخیص مصلحت نظام">مجمع تشخیص مصلحت نظام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7" title="شوراهای اسلامی شهر و روستا">شوراهای اسلامی شهر و روستا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="شورای نگهبان">شورای نگهبان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="مجلس شورای اسلامی">مجلس شورای اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="شورای عالی امنیت ملی">شورای عالی امنیت ملی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران">مقامات عالی‌رتبه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست سفیران ایران">سفیران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌جمهور ایران">رئیس‌جمهور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست استانداران ایران">استانداران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رهبر جمهوری اسلامی ایران">رهبر</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="اقتصاد" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اقتصاد ایران">اقتصاد</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bonyad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonyad (صفحه وجود ندارد)">Bonyad <small style="font-size:85%;">(charitable trust)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فقر در ایران">فقر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D8%B2%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فرار مغزها از ایران">فرار مغزها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست شرکت‌های ایرانی">فهرست شرکت‌ها</a> (<a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صنعت خودروسازی ایران">صنعت خودروسازی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فساد در ایران">فساد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سازمان همکاری اقتصادی">سازمان همکاری اقتصادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ اقتصادی ایران">تاریخ اقتصادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اقتصاد ایران">اقتصاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="انرژی در ایران">انرژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مسائل زیست‌محیطی در ایران">مسائل زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران">سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA_%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مالکیت فکری در ایران">مالکیت فکری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%B3_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بورس نفت ایران">بورس نفت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رتبه‌بندی‌های بین‌المللی ایران">رتبه‌بندی‌های بین‌المللی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Iran_and_the_World_Trade_Organization&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iran and the World Trade Organization (صفحه وجود ندارد)">Iran and the World Trade Organization</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مالیات در ایران">مالیات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_economic_laws_in_Iran&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of economic laws in Iran (صفحه وجود ندارد)">Main economic laws</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Economy_of_the_Middle_East&action=edit&redlink=1" class="new" title="Economy of the Middle East (صفحه وجود ندارد)">Economy of the Middle East</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="برج میلاد">برج میلاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست تجهیزات نظامی ساخت ایران">تجهیزات نظامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="برنامه هسته‌ای ایران">برنامه هسته‌ای</a> (<a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B1%DB%B7%DB%B4%DB%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت">قطعنامه ۱۷۴۷</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="خصوصی‌سازی در ایران">خصوصی‌سازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ریال ایران">ریال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سازمان فضایی ایران">سازمان فضایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85" title="ستاد اجرایی فرمان امام">ستاد اجرایی فرمان امام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="دیوان محاسبات کشور">دیوان محاسبات کشور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بورس اوراق بهادار تهران">بورس اوراق بهادار تهران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بانکداری در ایران">بانکداری</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ارتباطات در ایران">ارتباطات</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="بخش اقتصادی">بخش‌های اقتصادی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کشاورزی در ایران">کشاورزی</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تولید میوه در ایران">تولید میوه</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بانکداری در ایران">بانکداری و بیمه</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بانکداری در ایران">بانکداری</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران">بانک مرکزی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%A8_(%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C)" title="شتاب (بانکداری)">شتاب</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بازی‌های ویدئویی در ایران">بازی‌های ویدیویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ساخت‌وساز در ایران">ساخت‌وساز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صنایع دفاعی ایران">صنایع دفاعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مراقبت سلامت در ایران">مراقبت سلامت</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مراقبت سلامت در ایران">دارویی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صنعت در ایران">صنعت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="معادن ایران">معدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صنعت نفت ایران">صنعت نفت</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="شرکت نفت ایران و انگلیس">ایران و انگلیس</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ارتباطات در ایران">ارتباطات</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="شرکت مخابرات ایران">شرت مخابرات</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ترابری در ایران">ترابری</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست شرکت‌های هواپیمایی ایران">شرکت‌های هواپیمایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="متروی تهران">متروی تهران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="راه‌آهن ایران">راه‌آهن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران">کشتیرانی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گردشگری در ایران">گردشگری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding:0.35em 1.0em;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="شرکت دولتی">شرکت دولتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران">سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4_%D9%88_%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران">سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سازمان صنایع هوایی ایران">سازمان صنایع هوایی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صنایع الکترونیک ایران">صنایع الکترونیک ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="شرکت ملی نفت ایران">شرکت ملی نفت ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صندوق توسعه ملی ایران">صندوق توسعه ملی ایران</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مکان‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B3%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87" title="بندر عسلویه">بندر عسلویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار">منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%DB%8C%D8%B4" title="جزیره کیش">جزیره کیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Iranian_research_centers&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Iranian research centers (صفحه وجود ندارد)">Research centers</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="جامعه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:جامعه ایران">جامعه</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جمعیت‌شناسی ایران">جمعیت‌شناسی ایران</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های رایج در ایران">زبان‌های رایج در ایران</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">زبان ارمنی</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">زبان ترکی آذربایجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B1%DB%8C" title="زبان لری">زبان لری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">زبان عبری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">زبان گرجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آرامی نو آشوری">آرامی نو آشوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">زبان‌های ایرانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">مردم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جمعیت‌شناسی ایران">جمعیت‌شناسی ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%82%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC" title="ایرانیان مقیم خارج">ایرانیان مقیم خارج</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اقوام ساکن ایران">اقوام ساکن ایران</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ارمنی‌های ایران">ارمنی‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="آشوریان ایران">آشوریان ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آذری‌های ایرانی">آذری‌های ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%DA%A9%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="چرکس‌ها در ایران">چرکس‌ها در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گرجی‌های ایران">گرجی‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کردهای ایران">کردهای ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ایران">تاریخ یهودیان در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ترکمن‌های ایران">ترکمن‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کولی‌های ایران">کولی‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جت‌های ایران">جت‌های ایران</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دین در ایران">دین در ایران</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="روحانی‌گرایی در ایران">روحانی‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اسلام در ایران">اسلام در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بهائیان ایرانی">بهائیت در ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="بهائی‌ستیزی">بهائی‌ستیزی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مسیحیان ایران">مسیحیت در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="یهودیان ایرانی">یهودیت در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="زرتشتیان ایران">زرتشتیان ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزار زرتشتیان">آزار زرتشتیان</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دین در ایران">دین در ایران</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">دیگر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فساد در ایران">فساد در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جرم در ایران">جرم در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="آموزش در ایران">آموزش در ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="آموزش عالی در ایران">آموزش عالی در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1" title="فهرست دانشمندان ایرانی پیش از دوران معاصر">فهرست دانشمندان ایرانی پیش از دوران معاصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست دانشگاه‌های ایران">فهرست دانشگاه‌های ایران</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D8%B2%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فرار مغزها از ایران">فرار مغزها از ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مراقبت سلامت در ایران">مراقبت سلامت در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رتبه‌بندی‌های بین‌المللی ایران">رتبه‌بندی‌های بین‌المللی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="قانون شهروندی ایران">قانون شهروندی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%B6%D9%87_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="خدمات فاضلاب و عرضه آب در ایران">خدمات فاضلاب و عرضه آب در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="زنان در ایران">زنان در ایران</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فرهنگ ایرانی">فرهنگ ایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="معماری ایرانی">معماری ایرانی</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="معماری هخامنشیان">معماری هخامنشیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست معماران ایرانی">فهرست معماران ایرانی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="هنر ایرانی">هنر ایرانی</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هنر نوگرا و معاصر ایران">هنر نوگرا و معاصر ایران</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ستاره‌شناسی در ایران">ستاره‌شناسی در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88%D8%A8%D9%84%D8%A7%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سیر زمانی وبلاگ‌نویسی در ایران">سیر زمانی وبلاگ‌نویسی در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گاه‌شماری در ایران">گاه‌شماری در ایران</a> (<a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="نوروز">نوروز</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مد در ایران">مد در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B4%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D9%88" title="مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو">مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سینمای ایران">سینمای ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جواهرات ملی ایران">جواهرات ملی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آشپزی ایرانی">آشپزی ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فرهنگ‌عامه ایرانی">فرهنگ‌عامه ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جریان‌های روشن‌فکری در ایران">جریان‌های روشن‌فکری در ایران</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست ایرانی‌ها (صفحه وجود ندارد)">ایرانیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ایران‌شناسی">ایران‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اسلام در ایران">اسلام در ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="اسلام آوردن ایرانیان">اسلام آوردن ایرانیان</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ادبیات فارسی">ادبیات فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رسانه در ایران">رسانه در ایران</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست خبرگزاری‌ها و وبگاه‌های خبری ایران">فهرست خبرگزاری‌ها و وبگاه‌های خبری ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="ایسنا">ایسنا</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فهرست روزنامه‌های ایران">فهرست روزنامه‌های ایران</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر ایرانی">اساطیر ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نمادهای ملی ایران">نمادهای ملی ایران</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سرود شاهنشاهی ایران">سرود شاهنشاهی ایران</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%A9_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تریاک در ایران">تریاک در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="باغ ایرانی">باغ ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="نام فارسی">نام فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فلسفه در ایران">فلسفه در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تعطیلات عمومی در ایران">تعطیلات عمومی در ایران</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیشاهنگی در ایران (صفحه وجود ندارد)">پیشاهنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ورزش در ایران">ورزش در ایران</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فوتبال در ایران">فوتبال</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دوچرخه‌سواری در ایران">دوچرخه‌سواری</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:5.2em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="موسیقی در ایران">موسیقی در ایران</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="موسیقی نواحی ایران">موسیقی نواحی ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موسیقی جاز ایرانی">جاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D9%BE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موسیقی پاپ ایرانی">موسیقی پاپ ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%BE_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="رپ فارسی">رپ فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DA%A9_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موسیقی راک ایرانی">موسیقی راک ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موسیقی سنتی ایرانی">موسیقی سنتی ایرانی</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ای ایران">ای ایران</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر موضوعات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دانش و فناوری در ایران">دانش و فناوری در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="ایرانی‌ستیزی">ایرانی‌ستیزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%84%D8%B3" title="تهرانجلس">تهرانجلس</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:ایران">رده</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="درگاه:ایران">درگاه</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه ایران">ویکی‌پروژه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_ترکی_آذربایجانی&oldid=40330205">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_ترکی_آذربایجانی&oldid=40330205</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:زبان ترکی آذربایجانی">زبان ترکی آذربایجانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:زبان‌های ایران">زبان‌های ایران</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="رده:زبان‌های پیوندی">زبان‌های پیوندی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="رده:زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="رده:زبان‌های ترکیه">زبان‌های ترکیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="رده:زبان‌های جمهوری آذربایجان">زبان‌های جمهوری آذربایجان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:زبان‌های روسیه">زبان‌های روسیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="رده:زبان‌های عراق">زبان‌های عراق</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84-%D9%85%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84-%D9%81%D8%B9%D9%84" title="رده:زبان‌های فاعل-مفعول-فعل">زبان‌های فاعل-مفعول-فعل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:زبان‌های گرجستان">زبان‌های گرجستان</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B7%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9" title="رده:صفحه‌های دارای خطا در ارجاع">صفحه‌های دارای خطا در ارجاع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است">مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A8_(%D9%81%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9)" title="رده:صفحه‌های با یادکرد خراب (فقدان منبع)">صفحه‌های با یادکرد خراب (فقدان منبع)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده">صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%87%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:صفحه‌های دارای ارجاعی که پیوند اینترنتی‌شان برهنه است">صفحه‌های دارای ارجاعی که پیوند اینترنتی‌شان برهنه است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%BE" title="رده:خطاهای CS1: فاقد پایپ">خطاهای CS1: فاقد پایپ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B2_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای آرشیوایز الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای آرشیوایز الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%DA%A9%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B2_%DB%B3%DB%B0-%DB%B5%DB%B0%DB%B0" title="رده:صفحات ویکی‌پدیا با محدودیت ویرایش کمتر از ۳۰-۵۰۰">صفحات ویکی‌پدیا با محدودیت ویرایش کمتر از ۳۰-۵۰۰</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکی آذربایجانی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکی آذربایجانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان آذربایجانی جنوبی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان آذربایجانی جنوبی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%AE%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:مقاله‌های زبان همراه شمار سخن‌ران بدون تاریخ">مقاله‌های زبان همراه شمار سخن‌ران بدون تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکمنی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان ترکمنی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="رده:مقاله‌های نیازمند یادکرد">مقاله‌های نیازمند یادکرد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B2_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:پیوند رده انبار از ویکی‌داده">پیوند رده انبار از ویکی‌داده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_EMU" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های EMU">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های EMU</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NDL" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۳:۴۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-k7l64","wgBackendResponseTime":191,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.916","walltime":"2.268","ppvisitednodes":{"value":9959,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":511461,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":78681,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":28,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":16,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":242436,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1834.956 1 -total"," 40.32% 739.769 1 الگو:پانویس"," 18.09% 331.968 20 الگو:یادکرد_وب"," 14.56% 267.163 1 الگو:Infobox_language"," 14.19% 260.330 1 الگو:Infobox"," 9.46% 173.676 9 الگو:Cite_book"," 9.07% 166.373 23 الگو:Navbox"," 9.06% 166.208 1 الگو:الگوهای_ناوبری"," 8.95% 164.275 7 الگو:Lang"," 6.12% 112.257 1 الگو:مردم_آذربایجانی"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.107","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":20336279,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["?","260","21.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","180","15.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","180","15.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","120","10.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","80","6.7"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","80","6.7"],["dataWrapper \u003Cmw.lua:672\u003E","60","5.0"],["chunk \u003Cپودمان:Citation/CS1/en\u003E","40","3.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::interwikiMap","20","1.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getUrl","20","1.7"],["[others]","160","13.3"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-697b7966c5-q7497","timestamp":"20241126190530","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0632\u0628\u0627\u0646 \u062a\u0631\u06a9\u06cc \u0622\u0630\u0631\u0628\u0627\u06cc\u062c\u0627\u0646\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9292","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9292","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-10-05T18:56:45Z","dateModified":"2024-09-16T13:43:12Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a6\/Map_of_the_Azerbaijani_language.svg","headline":"\u0634\u0627\u062e\u0647\u200c\u0627\u06cc \u0627\u0632 \u0632\u0628\u0627\u0646\u200c\u0647\u0627\u06cc \u062a\u0631\u06a9\u06cc \u0627\u063a\u0648\u0632\u06cc \u06a9\u0647 \u062f\u0631 \u0642\u0641\u0642\u0627\u0632\u060c \u0645\u0646\u0637\u0642\u06c0 \u0622\u0630\u0631\u0628\u0627\u06cc\u062c\u0627\u0646 \u0648 \u062e\u0627\u0648\u0631 \u062a\u0631\u06a9\u06cc\u0647 \u062a\u06a9\u0644\u0645 \u0645\u06cc\u200c\u0634\u0648\u062f."}</script> </body> </html>