CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>یوسف - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"a0705b0e-0ef2-4078-8701-27d6538b95b2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"یوسف","wgTitle":"یوسف","wgCurRevisionId":40655441,"wgRevisionId":40026750,"wgArticleId":154259,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی","مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است","مقاله‌های خوب", "مقاله‌هایی که از جعبه اطلاعات شخصیت با چندین فیلد بدون برچسب استفاده می‌کنند","مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های VIAF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NLA","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های PLWABN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SELIBR","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های DTBIO","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های Trove","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های WorldCat-VIAF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","یوسف","اسباط بنی‌اسرائیل","افراد در سفر پیدایش","افرادی که وجودشان مورد بحث است","بردگان اهل مصر","پیامبران در اسلام","پیامبران در کتاب مقدس عبری","خاک‌سپاری‌ها در اسرائیل","سفر پیدایش","شخصیت‌های تورات","شخصیت‌های قرآن","شخصیت‌های کتاب مقدس","طالع‌بینی"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"یوسف","wgRelevantArticleId":154259,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable": true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":40026750,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q145746","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true, "wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgEditLatestRevision":true};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced", "ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4f/Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1604"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4f/Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1069"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="855"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="یوسف - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-یوسف rootpage-یوسف skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-نام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نام"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>نام</span> </div> </a> <ul id="toc-نام-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منبع‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منبع‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>منبع‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-منبع‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روایت_کتاب_مقدس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#روایت_کتاب_مقدس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>روایت کتاب مقدس</span> </div> </a> <ul id="toc-روایت_کتاب_مقدس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دیدگاه_تاریخی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دیدگاه_تاریخی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>دیدگاه تاریخی</span> </div> </a> <ul id="toc-دیدگاه_تاریخی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سبط_یوسف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#سبط_یوسف"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>سبط یوسف</span> </div> </a> <ul id="toc-سبط_یوسف-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_قرآن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_قرآن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>در قرآن</span> </div> </a> <ul id="toc-در_قرآن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_دیدگاه_ادیان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_دیدگاه_ادیان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>در دیدگاه ادیان</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-در_دیدگاه_ادیان-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های در دیدگاه ادیان</span> </button> <ul id="toc-در_دیدگاه_ادیان-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-یهودیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#یهودیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>یهودیت</span> </div> </a> <ul id="toc-یهودیت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مسیحیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مسیحیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>مسیحیت</span> </div> </a> <ul id="toc-مسیحیت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اسلام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اسلام"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۳</span> <span>اسلام</span> </div> </a> <ul id="toc-اسلام-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-در_هنر_و_ادب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_هنر_و_ادب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>در هنر و ادب</span> </div> </a> <ul id="toc-در_هنر_و_ادب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شجره‌نامه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#شجره‌نامه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>شجره‌نامه</span> </div> </a> <ul id="toc-شجره‌نامه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یادداشت‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#یادداشت‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>یادداشت‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-یادداشت‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">یوسف</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۸۶ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-86" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۸۶ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Nabi_Yusuf" title="Nabi Yusuf–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Nabi Yusuf" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يوسف" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يوسف" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yusif" title="Yusif–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Yusif" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="یوسف–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یوسف" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D0%BE%D1%81%D1%96%D1%84_(%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D0%AF%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0)" title="Іосіф (сын Якава)–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Іосіф (сын Якава)" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%84_(%D0%91%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%8F)" title="Йосиф (Библия)–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Йосиф (Библия)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%B7%E0%A7%87%E0%A6%AB" title="যোষেফ–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যোষেফ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Jozeb,_mab_Jakob" title="Jozeb, mab Jakob–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Jozeb, mab Jakob" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Josep" title="Josep–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Josep" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D1%81%D1%83%D1%84" title="Юсуф–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Юсуф" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_(anak_ni_Jacob)" title="José (anak ni Jacob)–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="José (anak ni Jacob)" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%88%D8%B3%D9%81" title="یووسف–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یووسف" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Josef_(patriarcha)" title="Josef (patriarcha)–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Josef (patriarcha)" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Josef_(s%C3%B8n_af_patriarken_Jakob)" title="Josef (søn af patriarken Jakob)–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Josef (søn af patriarken Jakob)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Josef_(Sohn_Jakobs)" title="Josef (Sohn Jakobs)–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Josef (Sohn Jakobs)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Us%C4%B1v_(din)" title="Usıv (din)–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Usıv (din)" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%94%DE%AB%DE%90%DE%AA%DE%8A%DE%AA%DE%8E%DE%AC%DE%8A%DE%A7%DE%82%DE%AA" title="ޔޫސުފުގެފާނު–دیوهی" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ޔޫސުފުގެފާނު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="دیوهی" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CF%83%CE%AE%CF%86_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%99%CE%B1%CE%BA%CF%8E%CE%B2" title="Ιωσήφ του Ιακώβ–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιωσήφ του Ιακώβ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_(Genesis)" title="Joseph (Genesis)–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Joseph (Genesis)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jozef_(filo_de_Jakob)" title="Jozef (filo de Jakob)–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jozef (filo de Jakob)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_(patriarca)" title="José (patriarca)–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="José (patriarca)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Joosep" title="Joosep–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Joosep" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Josef" title="Josef–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Josef" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Joosef_(Jaakobin_poika)" title="Joosef (Jaakobin poika)–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Joosef (Jaakobin poika)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_(fils_de_Jacob)" title="Joseph (fils de Jacob)–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Joseph (fils de Jacob)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Joazef_(soan_fan_Jakob)" title="Joazef (soan fan Jakob)–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Joazef (soan fan Jakob)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/I%C3%B3saef_(Geineasas)" title="Iósaef (Geineasas)–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Iósaef (Geineasas)" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Xos%C3%A9_(fillo_de_Xacob)" title="Xosé (fillo de Xacob)–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Xosé (fillo de Xacob)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%95%D7%A1%D7%A3" title="יוסף–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="יוסף" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Josip_(praotac)" title="Josip (praotac)–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Josip (praotac)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_(patriarch)" title="Józef (patriarch)–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Józef (patriarch)" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zsef_(J%C3%A1kob_fia)" title="József (Jákob fia)–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="József (Jákob fia)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Yusuf" title="Yusuf–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Yusuf" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3sef_(sonur_Jakobs)" title="Jósef (sonur Jakobs)–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Jósef (sonur Jakobs)" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Giuseppe_(patriarca)" title="Giuseppe (patriarca)–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Giuseppe (patriarca)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A8%E3%82%BB%E3%83%95_(%E3%83%A4%E3%82%B3%E3%83%96%E3%81%AE%E5%AD%90)" title="ヨセフ (ヤコブの子)–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヨセフ (ヤコブの子)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Yusuf" title="Yusuf–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Yusuf" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_(%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%94)" title="იოსები (იაკობის ძე)–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იოსები (იაკობის ძე)" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D1%81%D1%8B%D1%85%D1%83" title="Иусыху–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Иусыху" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D2%AF%D1%81%D1%96%D0%BF" title="Жүсіп–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жүсіп" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9A%94%EC%85%89" title="요셉–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="요셉" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%DB%8C%D9%88%D9%97%D8%B3%D9%8F%D9%81" title="حضرت یوٗسُف–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="حضرت یوٗسُف" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Y%C3%BBsif" title="Yûsif–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Yûsif" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ioseph_(patriarcha)" title="Ioseph (patriarcha)–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Ioseph (patriarcha)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D1%81%D1%83%D0%BF_%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%81" title="Юсуп идавс–Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Юсуп идавс" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%82%E0%BA%A2%E0%BB%80%E0%BA%8A%E0%BA%B1%E0%BA%9A_(%E0%BA%9B%E0%BA%B0%E0%BA%96%E0%BA%BB%E0%BA%A1%E0%BA%A1%E0%BA%B0%E0%BA%81%E0%BA%B2%E0%BA%99)" title="ໂຢເຊັບ (ປະຖົມມະການ)–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ໂຢເຊັບ (ປະຖົມມະການ)" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Juozapas" title="Juozapas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Juozapas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/J%C4%81zeps_(Rad%C4%AB%C5%A1anas_gr%C4%81mata)" title="Jāzeps (Radīšanas grāmata)–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jāzeps (Radīšanas grāmata)" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/J%C3%B4sefa_(zanak%27_i_Jak%C3%B4ba)" title="Jôsefa (zanak' i Jakôba)–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Jôsefa (zanak' i Jakôba)" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B5%82%E0%B4%B8%E0%B5%81%E0%B4%AB%E0%B5%8D" title="യൂസുഫ്–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യൂസുഫ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Nabi_Yusuf" title="Nabi Yusuf–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Nabi Yusuf" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/%C4%A0u%C5%BCeppi_(%C4%A0enesi)" title="Ġużeppi (Ġenesi)–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ġużeppi (Ġenesi)" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87)" title="یوسف (سوره)–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="یوسف (سوره)" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jozef_(zoon_van_Jakob)" title="Jozef (zoon van Jakob)–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jozef (zoon van Jakob)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Josef_(stamfar)" title="Josef (stamfar)–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Josef (stamfar)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_(posta%C4%87_biblijna)" title="Józef (postać biblijna)–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Józef (postać biblijna)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="يوسف" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_(filho_de_Jacob)" title="José (filho de Jacob)–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="José (filho de Jacob)" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Josef_(Vegl_Testament)" title="Josef (Vegl Testament)–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Josef (Vegl Testament)" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Iosif_(fiul_lui_Iacob)" title="Iosif (fiul lui Iacob)–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Iosif (fiul lui Iacob)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%84_(%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D0%98%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0)" title="Иосиф (сын Иакова)–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Иосиф (сын Иакова)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8C%D1%83%D0%BE%D2%BB%D1%83%D0%BF" title="Дьуоһуп–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дьуоһуп" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Prorok_Josif" title="Prorok Josif–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Prorok Josif" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Joseph_(Hebrew_Bible)" title="Joseph (Hebrew Bible)–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Joseph (Hebrew Bible)" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Nabi_Yuusuf" title="Nabi Yuusuf–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Nabi Yuusuf" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Jozefi" title="Jozefi–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Jozefi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%84" title="Јосиф–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јосиф" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Josef,_Jakobs_son" title="Josef, Jakobs son–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Josef, Jakobs son" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Yosefu_(babu)" title="Yosefu (babu)–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Yosefu (babu)" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%8B%E0%AE%9A%E0%AF%87%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81_(%E0%AE%AF%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AE%95%E0%AE%A9%E0%AF%8D)" title="யோசேப்பு (யாக்கோபுவின் மகன்)–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யோசேப்பு (யாக்கோபுவின் மகன்)" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%9F_(%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%9A)" title="โยเซฟ (บุตรยาโคบ)–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="โยเซฟ (บุตรยาโคบ)" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9Dusup" title="Ýusup–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýusup" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yusuf" title="Yusuf–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yusuf" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%DB%87%D8%B3%DB%87%DA%A7_%D8%A6%DB%95%D9%84%DB%95%D9%8A%DA%BE%D9%89%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85" title="يۇسۇڧ ئەلەيھىسسالام–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="يۇسۇڧ ئەلەيھىسسالام" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BF_(%D1%81%D0%B8%D0%BD_%D0%AF%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0)" title="Йосип (син Якова)–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Йосип (син Якова)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="یوسف–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یوسف" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yusuf_(payg%CA%BBambar)" title="Yusuf (paygʻambar)–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yusuf (paygʻambar)" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Giuse_(S%C3%A1ng_th%E1%BA%BF_k%C3%BD)" title="Giuse (Sáng thế ký)–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Giuse (Sáng thế ký)" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Dj%C3%B4zef,_fi_da_Dj%C3%A5cob" title="Djôzef, fi da Djåcob–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Djôzef, fi da Djåcob" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Jose_(Bibliya)" title="Jose (Bibliya)–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Jose (Bibliya)" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Yuusuf" title="Yuusuf–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Yuusuf" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BA%A6%E7%91%9F%EF%BC%88%E6%97%A7%E7%BA%A6%E5%9C%A3%E7%BB%8F%EF%BC%89" title="约瑟（旧约圣经）–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="约瑟（旧约圣经）" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%95%D7%A1%D7%A3" title="יוסף–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="יוסף" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%84%E7%91%9F_(%E8%88%8A%E7%B4%84%E8%81%96%E7%B6%93)" title="約瑟 (舊約聖經)–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="約瑟 (舊約聖經)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%8B%A5%E7%91%9F_(%E5%89%B5%E4%B8%96%E7%B4%80)" title="若瑟 (創世紀)–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="若瑟 (創世紀)" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q145746#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&stable=1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&stable=0&redirect=no" title="نمایش این صفحه همراه با تغییرات در حال انتظار [v]" accesskey="v"><span>پیش‌نویس تغییرات</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&stable=1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&stable=0&redirect=no"><span>پیش‌نویس تغییرات</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&oldid=40026750" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&id=40026750&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25DB%258C%25D9%2588%25D8%25B3%25D9%2581"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25DB%258C%25D9%2588%25D8%25B3%25D9%2581"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8&bookcmd=render_article&arttitle=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&returnto=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&oldid=40655441&writer=rl"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Joseph_(son_of_Jacob)" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q145746" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A8" title="این یک مقالهٔ خوب است. برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید."><img alt="این یک مقالهٔ خوب است. برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Symbol_star2.svg/19px-Symbol_star2.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Symbol_star2.svg/29px-Symbol_star2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Symbol_star2.svg/39px-Symbol_star2.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-indicator-fr-review-status" class="mw-indicator"><indicator name="fr-review-status" class="mw-fr-review-status-indicator" id="mw-fr-revision-toggle"><span class="cdx-fr-css-icon-review--status--stable"></span><b>بررسی‌شده</b></indicator></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div id="mw-fr-revision-messages"><div id="mw-fr-revision-details" class="mw-fr-revision-details-dialog" style="display:none;"><div tabindex="0"></div><div class="cdx-dialog cdx-dialog--horizontal-actions"><header class="cdx-dialog__header cdx-dialog__header--default"><div class="cdx-dialog__header__title-group"><h2 class="cdx-dialog__header__title">وضعیت نسخهٔ صفحه</h2><p class="cdx-dialog__header__subtitle">این یک نسخهٔ بررسی‌شده از صفحه است</p></div><button class="cdx-button cdx-button--action-default cdx-button--weight-quiet
							cdx-button--size-medium cdx-button--icon-only cdx-dialog__header__close-button" aria-label="بستن" onclick="document.getElementById("mw-fr-revision-details").style.display = "none";" type="submit"><span class="cdx-icon cdx-icon--medium
							cdx-fr-css-icon--close"></span></button></header><div class="cdx-dialog__body">این <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌پدیا:تغییرات در حال انتظار">نسخهٔ پایداری</a> است که در <i>۹ اوت ۲۰۲۴</i> <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&type=review&page=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81">بررسی شده است</a>. ۱۳ <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&oldid=40026750&diff=cur">تغییر در حال انتظار</a> نیازمند بازبینی هستند.</div></div><div tabindex="0"></div></div></div></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p class="mw-empty-elt"> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">این مقاله دربارهٔ شخصیتی در سفر پیدایش است. برای پدرخواندهٔ عیسی، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="یوسف نجار">یوسف نجار</a> را ببینید. برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="یوسف (ابهام‌زدایی)">یوسف (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox" style="border-spacing: 2px 5px;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="background: #DEDEE2;">یوسف</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg/220px-Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="294" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4f/Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg 1.5x" data-file-width="315" data-file-height="421" /></a></span><div class="infobox-caption"><i>یوسف ناظر انبار غلهٔ فرعون</i> (۱۸۷۴) اثری از <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%A7" title="لاورنس آلما-تادما">لاورنس آلما-تادما</a></div></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background: #DEDEE2;">اطلاعاتِ درون‌داستانی</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">همسر</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="آسنات">آسنات</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">فرزند</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="افرایم">افرایم</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="مناسه">مناسه</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">والدین</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="راحیل">راحیل</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">خویشاوندان</th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسباط اسرائیل">۱۱ برادر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه</a> (خواهر ناتنی)</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="لابان">لابان</a> (پدربزرگ)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a> (پدربزرگ)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7" title="ربه‌کا">ربه‌کا</a> (مادربزرگ)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">محل تولد</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="بین النهرین">بین‌النهرین</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">محل مرگ</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">نام‌های دیگر</th><td class="infobox-data">صفنات فعنیح</td></tr></tbody></table> <p><b>یوسف</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span lang="he" dir="rtl" title="متن به زبان عبری"><bdi>יוֹסֵף</bdi></span>) از شخصیت‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="سفر پیدایش">سفر پیدایش</a> در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> است. مطابق روایت پیدایش، او در دربار <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر</a> به درجات بالای قدرت رسید و آن کشور را در جریان یک قحطی رهبری کرد؛ با این حال، هیچ منبع دیگری این ادعا را تأیید نکرده‌است. </p><p>به گفتهٔ سفر پیدایش، یوسف پسر <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="راحیل">راحیل</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> (اسرائیل) بود. او در نوجوانی خواب دید که در آینده به بزرگی خواهد رسید. یوسف گزارش کارهای بد برادرانش را به پدرشان می‌رساند و به همین جهت رابطهٔ خوبی با آن‌ها نداشت. وقتی یعقوب او را نزد برادرانش فرستاد، آنان با دیدن او تصمیم به قتلش گرفتند اما در آخر به بردگی‌اش فروختند. سپس پیراهن خونین یوسف را نزد یعقوب بردند و یعقوب با تصور اینکه یوسف مرده، به عزای او نشست. خریداران یوسف او را به مصر بردند و به عنوان برده به <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="پوتیفار">پوتیفار</a>، رئیس نگهبانان <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86" title="فرعون">فرعون</a>، فروختند. او آنجا توانست اعتماد اربابش را جلب کند، لیکن مدتی بعد <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1_%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="همسر پوتیفار">همسر پوتیفار</a> متهمش کرد که قصد تجاوز به وی را داشته و نتیجتاً، یوسف زندانی شد. </p><p>در زندان، یوسف خواب دو تن از خدمتکاران فرعون را تعبیر کرد و مطابق پیشگویی‌اش، یکی از خدمتکاران آزاد شد و به منصب قبلی خود بازگشت اما درخواست یوسف مبنی بر تقاضای عفو از فرعون را از یاد برد. با این حال، چند سال بعد که فرعون خوابی دید، به یاد او افتاد و یوسف را به دربار بردند. او به فرعون گفت که هفت سال فراوانی و هفت سال قحطی در راه است. فرعون یوسف را مرد خردمندی یافت و او را مسئول مبارزه با قحطی کرد. در زمان قحطی برادران یوسف راهی مصر شدند و بعد از چند ملاقات، یکدیگر را شناختند. سپس یوسف به برادرانش دستور داد همهٔ اعضای خانواده را به مصر آورند و سرانجام، یوسف و یعقوب بعد از ۲۲ سال یکدیگر را دوباره ملاقات کردند. مدتی بعد، یعقوب در مصر مرد. یوسف ۵۴ سال بعد از او زنده بود و در زمان مرگ به <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> وصیت کرد که وقتی مصر را ترک کردند، جسد او را نیز با خود به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="سرزمین موعود">ارض موعود</a> ببرند. </p><p>در نظر پژوهشگران، داستان یوسف مبنای تاریخی ندارد. در اسناد مصری هزاره دوم و سوم پیش از میلاد، اشاره‌ای به یوسف و سایر داستان‌های بنی‌اسرائیل در مصر، مانند داستان <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a>، نشده‌است. همچنین، در هیچ بخشی از تاریخ مصر باستان نمونه مشابهی وجود ندارد که شخصی از بردگی به چنان جایگاه بالایی در مراتب قدرت برسد. در عوض، باید به داستان یوسف به عنوان قصه‌ای در سبکی ادبی که در ادبیات یهودی بعد از دورهٔ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">تبعید یهودیان به بابل</a> (قرن ششم قبل از میلاد) محبوب بوده، نگریست؛ سبکی که در آن اسرائیلیان تبعیدی توسط حاکمان خارجی عزیز داشته می‌شوند و داستان‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="استر">استر</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="دانیال">دانیال</a> در دربار <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">شاهنشاهی هخامنشی</a> نیز دیگر نمونه‌های آن هستند. قصهٔ یوسف در دستهٔ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA" title="ادبیات حکمت">ادبیات حکمت</a> جا می‌گیرد و به <i><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87_%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%AF%D9%85%D8%B4" title="حماسه گیلگمش">حماسهٔ گیلگمش</a></i> و چند افسانهٔ عامیانهٔ مصری نظیر «<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="داستان دو برادر">داستان دو برادر</a>» و <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%87%D9%87" title="داستان سینوهه">داستان سینوهه</a></i> شبیه است که همگی این داستان‌ها مربوط به قرن‌ها قبل از نوشته‌شدن سفر پیدایش هستند. </p><p>یوسف در ادیان ابراهیمی دیگر نظیر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA" title="بهائیت">بهائیت</a>، نیز شخصیت مهمی محسوب می‌شود. در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84_%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="انجیل متی">انجیل متی</a> روایت شده که <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="یوسف نجار">یوسف نجار</a>، شوهر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="مریم">مریم</a> مادر <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی">عیسی</a>، مانند یوسف پسر یعقوب در مصر خواب‌هایی دید. مسلمانان یوسف را پیامبر می‌دانند و بلندترین روایت داستانی <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> به او اختصاص داده شده‌است. روایت قرآن با تورات تفاوت‌هایی دارد و در واقع به نسخه‌های موجود در ادبیات <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مسیحیت سریانی">مسیحی سریانی</a> شبیه است. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نام"><span id=".D9.86.D8.A7.D9.85"></span>نام</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: نام"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>«یوسف» به معنای «او می‌افزاید» است و ریشه در فعل <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a> یسپ دارد. در <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="سفر پیدایش">سفر پیدایش</a> ۳۰:۲۴ این‌گونه تعبیر شده که یوسف یعنی «بادا خداوند فرزند دیگری به من بیافزاید.» نام‌هایی از این قبیل معمولاً بخش دیگری هم داشته‌اند و حاوی نام یک خدا بوده‌اند و «یوسف» باید مخفف آن باشد؛ مثلاً خارج از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> در منابع دیگر نام «یعقوب‌ئیل» که به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84_(%D8%AE%D8%AF%D8%A7)" title="ال (خدا)">ال</a> خدای بزرگ کنعانی اشاره دارد، یافت شده؛ هر چند در مورد یوسف چنین نامی در منابع دیده نشده‌است. در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="مزامیر">مزامیر</a> از یوسف با نام «یهوسف» نام برده شده‌است.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نام دیگر یوسف «صفنات فعنیح» به معنای «خدا صحبت می‌کند و زنده است» می‌باشد. این نام را فرعون بر روی یوسف گذاشت.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منبع‌شناسی"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A8.D8.B9.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>منبع‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: منبع‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="سفر پیدایش">سفر پیدایش</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B6%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF" title="فرضیه مستند">فرضیه مستند</a></div> <p>سرگذشت یوسف در باب‌های ۳۷ تا ۵۰ سفر پیدایش، اولین کتابِ تورات، روایت شده و هیچ منبع دیگری به او و حضور <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر</a> اشاره نکرده‌است.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطابق <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B6%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF" title="فرضیه مستند">فرضیه مستند</a>، متن این قسمت از تورات با ترکیب دو منبع موسوم به «<a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%AC%DB%8C" title="منبع جی">منبع جی</a>» و «<a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A7%DB%8C" title="منبع ای">منبع ای</a>» به وجود آمده و نویسنده داستان از «<a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D9%BE%DB%8C" title="منبع پی">منبع پی</a>» زیاد استفاده نکرده‌است. این‌ها نام‌هایی هستند که محققان امروزی بر منابع قدیمی‌تر و ناشناس مورد استفادهٔ نویسندگان تورات نهاده‌اند. «منبع ای» در <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="پادشاهی شمالی اسرائیل">پادشاهی شمالی اسرائیل</a> نوشته شده یا شکل گرفته و در آن پادشاهی، اسباط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="افرایم">افرایم</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="مناسه">مناسه</a> (که در کنار هم سبط یوسف نامیده می‌شدند) بیشترین قدرت را در اختیار داشتند؛ به همین دلیل، «منبع ای» در متن قصه یوسف زیاد استفاده شده‌است. تناقض‌هایی در متن تورات وجود دارد که استفاده از این منابع را آشکار می‌کند، از جمله اینکه دو برادر مختلف (<a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%A8%D9%86" title="رئوبن">رئوبن</a>) تلاش می‌کنند یوسف را از مرگ نجات دهند و نام خریداران یوسف هم به دو صورت متناقض (یوسف را به <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسماعیل">بنی‌اسماعیل</a> می‌فروشند اما <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="پوتیفار">پوتیفار</a> او را از <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="مدین">مدینی‌ها</a> می‌خرد) روایت شده‌است.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اکثر محققان معاصر اعتقاد دارند نسخه فعلی داستان یوسف نمی‌تواند قدیمی‌تر از قرن پنجم قبل از میلاد — دوره حکومت <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a> بر <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهود مدیناتا">یهودیه</a> — باشد.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطابق فرضیهٔ <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="دونالد ردفورد (صفحه وجود ندارد)">دونالد ردفورد</a>، آن نسخه از داستان که در آن رئوبن تلاش می‌کند یوسف را نجات دهد، در پادشاهی شمالی اسرائیل شکل گرفته و هدف تهیه‌کنندگان داستان، توجیه سلطهٔ سبط یوسف بر دیگر اسباط اسرائیل بوده‌است. سپس آن را در <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="پادشاهی یهودا">پادشاهی یهودا</a> با این هدف که <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> را وارث مشروع یعقوب نشان دهند، گسترش (باب‌های ۳۸ و ۴۹) دادند. سرانجام، جزئیات بیشتری به داستان افزودند تا تبدیل به متصل‌کننده داستان‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87_%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="سه شه‌پدر">سه شه‌پدر</a> به قصه‌های <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="خروج بنی‌اسرائیل از مصر">خروج بنی‌اسرائیل از مصر</a> شود.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="روایت_کتاب_مقدس"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.A7.DB.8C.D8.AA_.DA.A9.D8.AA.D8.A7.D8.A8_.D9.85.D9.82.D8.AF.D8.B3"></span>روایت کتاب مقدس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: روایت کتاب مقدس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Castillo-jose_vendido.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Castillo-jose_vendido.jpg/250px-Castillo-jose_vendido.jpg" decoding="async" width="250" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Castillo-jose_vendido.jpg/375px-Castillo-jose_vendido.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Castillo-jose_vendido.jpg/500px-Castillo-jose_vendido.jpg 2x" data-file-width="2878" data-file-height="2152" /></a><figcaption>بیرون آمدن یوسف از چاه، اثری از آنتونیو دل کاستیو، نقاش قرن هفدهمی</figcaption></figure> <p>یوسف پسر <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="راحیل">راحیل</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> (اسرائیل) بود و مادرش بعد از هفت سال ناباروری او را زایید. <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="سفر پیدایش">سفر پیدایش</a> حاوی هیچ اطلاعاتی دربارهٔ کودکی او نیست. در ۱۷ سالگی، یوسف به گوسفندان پدرش در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%86_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" class="mw-redirect" title="کنعان (منطقه)">کنعان</a> رسیدگی می‌کرد. او کاملاً با برادرانش بیگانه شده بود زیرا گزارش کارهای بد آنان را به یعقوب می‌داد و یعقوب علاقه خاصی به یوسف داشت و به دلیل خواب‌هایش، برایش ردای بلند رنگارنگی تهیه کرد.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ماهیت دقیق «ردای رنگارنگ» و منظور و پیام آن مشخص نیست و در تمام تنخ فقط یک اشاره دیگر به آن وجود دارد.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>الف<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روزی اسرائیل یوسف را از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84" title="الخلیل">حبرون</a> به <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%85" title="شکیم">شکیم</a> نزد برادرانش فرستاد تا از حال آنان خبر آورد. زمانی که برادران یوسف را دیدند، نفرت از او چنان در ایشان جوشید که قصد جانش را کردند.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>داستان دربارهٔ برادری که تلاش کرد یوسف را نجات دهد، سنت‌های روایی مختلفی را ترکیب کرده‌است. مطابق پیدایش ۳۷:۲۲، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%A8%D9%86" title="رئوبن">رئوبن</a> پیشنهاد داد او را به چاه اندازند زیرا امید داشت این‌گونه او را نجات دهد و به خانه بازگرداند. برادران چنین کردند و مشغول غذا خوردن شدند که کاروان <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسماعیل">اسماعیلی</a> از سمت <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="گیلاد">گیلاد</a> (جلعاد) به آن سو آمد. اینجا سنت روایی دیگری آشکار می‌شود و این بار <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> تلاش می‌کند جان یوسف را نجات دهد. مطابق گفته او، برادران یوسف را به قیمت ۲۰ سکه نقره می‌فروشند. تضاد میان این دو سنت روایی زمانی که رئوبن به چاه نگاه می‌اندازد و متوجه می‌شود یوسف نیست به وضوح مشخص است. در ادامه، تلاش برادران برای فریب دادن یعقوب دربارهٔ سرنوشت یوسف روایت شده‌است. ایشان ردا را به خون بزی آغشته کردند و نزد یعقوب بردند. او نیز پذیرفت که کودک را جانوری وحشی دریده و به عزای یوسف نشست. اندوه یعقوب برای مرگ یوسف چنان بود که هیچ‌یک از پسران و دخترانش نتوانستند او را تسلی دهند.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در مصر، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="مدین">مدینی‌ها</a> یوسف را به <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="پوتیفار">پوتیفار</a>، از درباریان <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86" title="فرعون">فرعون</a> و رئیس نگهبانان، به عنوان برده فروختند. یوسف به سرعت اعتماد ارباب جدیدش را جلب کرد و پوتیفار او را خدمتکار شخصی خود و مأمور رسیدگی به املاکش کرد. مدت کوتاهی بعد، همسر پوتیفار تلاش کرد با یوسف هم‌خواب شود اما یوسف در برابر خواسته او مقاومت کرد. همسر پوتیفار نیز برای انتقام نزد همسرش به یوسف تهمت زد و ارباب خانه یوسف را به زندان انداخت و یوسف با زندانیان پادشاه هم‌بند شد.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در زندان، یوسف اعتماد زندان‌بان را جلب کرد و زندانیان را به یوسف سپردند. میان این زندانیان، یکی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="ساقی">جام‌بر</a> (این لقب مشابه لقبی در دربار آشور است) و دیگری خباز پادشاه بود. روایت هیچ اشاره‌ای به جرمی که اینان مرتکب شده‌اند نکرده‌است.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شبی هر دو رؤیا دیدند و یوسف برای ایشان تعبیر کرد. جام‌بر تا ۳ روز دیگر آزاد خواهد شد و به منصب قبلی باز خواهد گشت. خباز اما توسط فرعون اعدام خواهد شد. یوسف همچنین به جام‌بر التماس کرد که از قدرت بازیافته خویش استفاده کرده و او را از زندانِ غیر منصفانه نجات دهد اما جام‌بر بعد از آزادی یوسف را از یاد برد.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg/240px-Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg" decoding="async" width="240" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg/360px-Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg/480px-Joseph_deutet_die_Tr%C3%A4ume_seiner_Mitgefangenen_Venedig_18_Jh.jpg 2x" data-file-width="3578" data-file-height="3810" /></a><figcaption>تعبیر خواب زندانیان توسط یوسف</figcaption></figure> <p>حدود دو سال بعد، پادشاه خوابی دید که جادوگران و حکیمان دربار از تعبیر آن عاجز ماندند. در این زمان، جام‌بر به یاد یوسف افتاد و برده عبرانی را به دربار آوردند. او خواب پادشاه را بدین شیوه تعبیر کرد که ۷ سال فراوانی و ۷ سال قحطی در مصر روی خواهد داد. سپس توصیه‌هایی برای مقابله با این قحطی ارائه کرد.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پادشاه که از خرد مرد شگفت‌زده شده بود، او را مأمور اجرای دستورالعمل‌ها کرد.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یوسف در این زمان ۳۰ ساله بود؛ ۳۰ سالگی در واقع اشاره به «بلوغ کامل» دارد. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a> در آغاز سلطنت و <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی">عیسی</a> در آغاز دوره تبلیغ ۳۰ ساله معرفی شده‌اند.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطابق روایت، یوسف به بالاترین رده اشرافیت و دولت مصر رسید و مستقیم به پادشاه پاسخ‌گو بود و املاک پادشاه تحت نظر او بودند. سپس فرعون یوسف را بر تمام مصر گمارد و انگشتر خویش را به او داد. یوسف همچنین مأمور جمع‌آوری مالیات و توزیع غلات شد. یوسف بر ارابه دومین (بعد از فرعون) سوار می‌شد و هر کجا می‌رفت، فریاد می‌زدند «زانو بزنید.» به علاوه، فرعون به یوسف نام جدید «صفنات فعنیح» (به معنای خدا صحبت می‌کند) را داد و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="آسنات">آسنات</a>، دختر کاهن اعظم اون (<a href="/wiki/%D9%87%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="هلیوپلیس">هلیوپلیس</a>)، را برای او به زنی گرفت. سپس یوسف به انجام وظایفی که به او محول شده بود، پرداخت. او همچنین در این دوره صاحب دو پسر به نام‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="افرایم">افرایم</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="مناسه">مناسه</a> شد.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با شروع قحطی، یعقوب پسران خود غیر از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامین</a> را به مصر فرستاد. در مصر، برادران در برابر یوسف سجده کردند تا تعبیر رؤیای کودکی یوسف باشد. یوسف ایشان را شناخت اما هویت خود را آشکار نکرد و در صحبت با آنان بی‌رحم بود. بازجویی‌شان کرد، به آنان اتهام جاسوسی زد و ۳ روز به زندانشان انداخت. نهایتاً اجازه داد با غله به خانه بازگردند، اما <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%88%D9%86" title="شمعون">شمعون</a> را در بند کرد و اصرار کرد در بازگشت بنیامین را نیز با خود به مصر آورند. یوسف همچنین پولی که پسران اسرائیل بابت غله پرداخته بودند را در بار ایشان گذاشت.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>یعقوب ابتدا تمایلی نداشت بنیامین را به مصر بفرستد، اما به دلیل فشار قحطی و اصرار پسرانش راضی شد. این بار، برادران که به مصر رسیدند، یوسف آن‌ها را به ضیافتی دعوت و شمعون را آزاد کرد. برادران یوسف به او هدایایی دادند و خواستند مبلغ غلات پیشین خود را پس دهند. احساسات یوسف زمانی که بنیامین را دید، بر او غلبه کرد و مجبور شد برای گریستن اتاق را ترک کند. برادران شام را در کنار یکدیگر خوردند و پسران یعقوب فردا صبح راهی سرزمین خود شدند. این بار نیز یوسف دستور داد سکه‌ها را در بار ایشان قرار دهند و همچنین جام نقره‌اش را در بار بنیامین بگذارند. هنوز برادران فاصله زیادی طی نکرده بودند که نگهبانان یوسف آنان را برای یافتن جام متوقف کردند. آن‌ها متعجب شدند و وعده دادند اگر جام با ایشان باشد، همگی برده شوند. جام در بار بنیامین یافت شد و نگهبان به آن‌ها گفت تنها او را به بردگی خواهند گرفت.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مطابق انتظار یوسف، برادرانش برای اعتراض نزد او بازگشتند و خواستند که همگی به بردگی گرفته شوند، اما یوسف گفت که تنها بنیامین باید برده شود. سپس یهودا پیش قدم شد و با او صحبت کرد؛ وی از اصرار یوسف به آوردن بنیامین و وضعیت پدر پیرش گفت و پیشنهاد داد او را به جای بنیامین به بردگی بگیرند. در این زمان یوسف که دیگر تاب نداشت، همه را از اتاق بیرون فرستاد تا با برادران خود تنها باشد. آنگاه هویت خود را بر ایشان آشکار کرد و گریست و آنان را در آغوش گرفت. او همچنین فروش خود را کار خدا دانست تا بدین شیوه، خانواده در سال‌های قحطی نجات پیدا کند. یوسف از برادرانش خواست به کنعان بازگردند و همه اهل خانه را به مصر آورند و نیز هدایای گران‌قیمتی به آن‌ها بخشید.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>یعقوب زمانی که خبر زنده بودن یوسف را شنید، ابتدا باور نکرد اما با دیدن هدایای مطمئن شد. سپس به <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A6%D8%B1%D8%B4%D8%A8%D8%B9" title="بئرشبع">بئرشبع</a> رفت و آنجا خدا را در رؤیا دید و خدا به او گفت «من هم با تو به مصر می‌آیم.» یعقوب و پسرانش راهی جوشن در مصر شدند و یوسف به استقبالشان آمد. زمانی که یعقوب و یوسف بعد از ۲۲ سال جدایی یکدیگر را دیدند، اشک ریختند. یوسف همچنین برادرانش را نزد فرعون برد و او نیز پذیرفت خانواده یوسف در بهترین جای مصر ساکن شوند و برادرانش چوپانی گله‌های فرعون را برعهده گیرند. در ۵ سال باقی مانده قحطی نیز یوسف غذای مورد نیاز خانواده‌اش را تأمین کرد.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg/220px-Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg/330px-Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg/440px-Rembrandt_-_Jacob_Blessing_the_Children_of_Joseph_-_WGA19117.jpg 2x" data-file-width="2961" data-file-height="2487" /></a><figcaption>یعقوب پسران یوسف را برکت می‌دهد. اثری از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA" title="رامبرانت">رامبرانت</a></figcaption></figure> <p>باقی روایت دربارهٔ اقدامات اداری و مالی یوسف در مصر است که ارتباطی با وضعیت <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> ندارد. مطابق ادامه داستان، یعقوب ۱۷ سال در مصر زندگی کرد و در سال‌های آخر از یوسف خواست او را در قبرستان اجدادی در کنعان دفن کند. یوسف همچنین ۲ پسرش را نزد یعقوب برد تا آنان را برکت دهد. یعقوب آن ۲ پسر را به فرزند خواندگی پذیرفت و بزرگ‌زادگی را از پسر بزرگ‌تر (مناسه) گرفت و به پسر کوچک‌تر (افرایم) داد.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>یعقوب که مرد، یوسف در کنار او بود. سپس یوسف او را کنعان برد و دفن کرد و خود به مصر بازگشت. در این نقطه، برادران بیمناک شدند که یوسف از ایشان انتقام بگیرد، اما یوسف خاطر آنان را آسوده کرد. روایت می‌گوید یوسف ۵۴ سال دیگر زنده بود و در ۱۱۰ سالگی مرد. او در بستر مرگ، وعده الهی به <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87_%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="سه شه‌پدر">شه‌پدران</a> را به برادران خود یادآور شد و از آنان خواست قول دهند زمانی که مصر را ترک کردند، جسد او را با خود به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="سرزمین موعود">ارض موعود</a> ببرند. سپس او را در تابوتی قرار داده و در مصر دفن کردند. در روایت <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC" title="سفر خروج">سفر خروج</a> (۱۳:۱۹)، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> آخرین خواسته یوسف را عملی می‌کند.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دیدگاه_تاریخی"><span id=".D8.AF.DB.8C.D8.AF.DA.AF.D8.A7.D9.87_.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DB.8C"></span>دیدگاه تاریخی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: دیدگاه تاریخی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="روش تاریخی-انتقادی">روش تاریخی-انتقادی</a></div> <p>به‌طور کلی نظر محققان این است که داستان یوسف هیچ مبنای تاریخی ندارد یا مبنای تاریخی کمی دارد.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هیچ منبعی (غیر از خود <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a>) وجود ندارد که به حضور بنی اسرائیل در مصر اشاره کرده باشد و در متون باستانی یا یافته‌های <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="باستان‌شناسان">باستان‌شناسان</a> نیز هیچ مدرکی دربارهٔ افراد و وقایع داستان‌هایی که در مصر جریان دارد (از یوسف تا موسی) پیدا نشده است.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین، هیچ مورد مشابهی در متون مصر باستان دربارهٔ فردی که از چنین جایگاه پایینی به رده‌های بالای قدرت برسد، یافت نشده است. با این حال، عزیز داشته شدن یهودیان تبعیدی توسط حاکمان خارجی یکی از مضامین محبوب ادبیات یهودی در دورهٔ بعد از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">تبعید به بابل</a> و آزادسازی یهودیان توسط <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="کوروش بزرگ">کوروش بزرگ</a> است. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="کتاب استر">کتاب استر</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="کتاب دانیال">کتاب دانیال</a> دو نمونه از قصه‌های شبیه به داستان یوسف هستند.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از لحاظ ساختاری، داستان یوسف با دیگر بخش‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="سفر پیدایش">سفر پیدایش</a> متفاوت است. روایات مربوط به شخصیت‌هایی چون <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> از کنار هم چیده شدن قصه‌های عامیانه و کوتاه چند خطی دربارهٔ آنان پدید آمده، اما داستان یوسف فقط یک نویسنده داشته و از آغاز تا پایان یک روایت واحد و طولانی دربارهٔ زندگی یک نفر است<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و می‌توان آن را یک <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87" title="رمان کوتاه">رمان کوتاه</a> محسوب کرد. دونالد ردفورد این قصه را دارای بهترین نثر در تمام کتاب مقدس و یکی از بهترین متون خاورمیانهٔ باستان محسوب می‌کند. داستان به زیبایی حول محور یک <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="پی‌رنگ">پی‌رنگ</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>ب<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در چرخش است، سبک نویسنده موجز و بی‌پیرایه است، ماهرانه روند<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>پ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> داستان را تند و کند می‌کند تا <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82_(%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA)" title="تعلیق (روایت)">حس تعلیق</a><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>ت<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> را افزایش دهد و از استعارات بسیار لطیف استفاده می‌کند: این‌ها همه نشان می‌دهد قصهٔ یوسف <i>تألیف</i> شده، نه <i>ثبت</i>، و مبنایی در تاریخ ندارد.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با این حال، عجیب است که روایتی به این بلندی به شخصیتی چون یوسف اختصاص داده شده؛ زیرا با در نظر گرفتن وقایع بعدی تاریخ بنی اسرائیل، یوسف مهم‌ترین پسر یعقوب نبوده است. در عوض، انتظار می‌رفت چنین داستانی به <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> اختصاص داده شود، زیرا سبط یهودا منبع بیشتر بخش‌های تاریخ متاخر <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسباط اسرائیل">اسباط اسرائیل</a> است و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_(%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF)" title="پادشاهی اسرائیل (پادشاهی متحد)">پادشاهان اسرائیل</a> از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="سلسله داوود">سلسله داوود</a> نیز خود را از نسل او می‌دانستند. یک دلیل برای توجه نویسندگان به یوسف شاید این باشد که او پدر افرایم بود و سبط افرایم در پادشاهی شمالی بیشترین قدرت را داشت.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قصهٔ یوسف همچنین یک الحاق بسیار متاخر است تا پیوندی میان قصه‌های شه‌پدران و سرگذشت <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> ایجاد کند.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نسخه‌های قدیمی‌تر داستان (قبل از نوشته شدن قصهٔ یوسف)، هجرت فرزندان اسرائیل به مصر ربطی به وجود یک قحطی نداشته و یوسفی هم نبوده که به آنان کمک کند.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این از آنجا مشخص می‌شود در اثر گسترش و ترکیب داستان، در نسخهٔ فعلی تورات، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامینِ</a> نوزاد ۱۰ فرزند پسر دارد. نیز برادران یوسف در روایت‌های جداگانه خودشان در ادوار بعد، همه در کنعان (نه در مصر) دفن شده‌اند.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg/220px-Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg/330px-Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg/440px-Jean-Baptiste_Nattier_-_Joseph_and_Potiphar%27s_Wife_-_WGA16449FXD.jpg 2x" data-file-width="1246" data-file-height="995" /></a><figcaption>یوسف و همسر پوتیفار</figcaption></figure> <p>یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این روایت نسبت به سایر قصه‌های کتاب مقدس، ساختار سکولار آن است. در این داستان هیچ خبری از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D9%87" title="معجزه">معجزه</a>، فرشته، وحی، قربانی یا ساخت بناهای مذهبی نیست<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با آغاز قصهٔ یوسف، خدا که در داستان‌های پیشین حضوری فاعل دارد، کاملاً ساکت می‌شود.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمان تعبیر خواب‌ها توسط یوسف نیز هیچ اشاره‌ای به خدا نمی‌شود. البته به‌طور کلی در <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خاور نزدیک باستان">خاورمیانه باستان</a> فکر می‌کردند خواب وسیله ارتباط الهی است و هر چند نویسندگان داستان صراحتاً اشاره‌ای به خدا نکرده‌اند، اما منبع تعابیر را از جانب او می‌دانستند. روی هم رفته روایت به گونه‌ای است که علی‌رغم عدم دخالت مستقیم الهی، وقایع داستان توسط خدا به جلو برده می‌شوند.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه بخش‌های دیگر تنخ از یک یوسف‌نامی به عنوان جد «سبط یوسف» نام برده شده، ولی یوسفِ این داستان تقریباً به‌طور کامل در سایر بخش‌ها غایب است. حتی می‌توان این رمان کوتاه را از تورات حذف کرد، بدون اینکه خلأیی در روایت کلی تاریخ اولیهٔ اسرائیل ایجاد شود.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تاریخ‌پژوهان قرن نوزدهمی داستان یوسف را افسانه‌ای دربارهٔ باروری می‌دانستند، به خصوص با توجه به تضاد میان هفت سال فراوانی و هفت سال قحطی که در داستان وجود دارد. یوسف تجلی انسانیِ باران زندگی‌بخش محسوب می‌شد که خود فرزند راحیل (ابرها) و یعقوب (آسمان شب) بود. در سال ۱۹۰۶ مایر این نظریه را مطرح کرد که یوسف خدایی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="کنعانی">کنعانی</a> به نام یوسف‌ئیل بوده که توسط سبط افرایم به یکی از نیاکان بنی‌اسرائیل تبدیل شده است. با این حال، «یوسف‌ئیل» در هیچ منبعی یافت نشده و مدرکی وجود ندارد که تأیید کند یوسف یک خدای شهری بوده است. او احتمالاً در جایی در شرق <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%85" title="شکیم">شکیم</a> در مرز اسباط افرایم و مناسه تکریم می‌شده و حتی در سفر پیدایش هم گفته شده که یعقوب شهر شکیم را به یوسف بخشید و منابع متأخرتر (که یهودیان و مسلمانان به آن باور دارند) شکیم را محل دفن او معرفی کرده‌اند. اعتقاد به دفن یوسف در <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> ریشه در داستانی دربارهٔ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="ازیریس">ازیریس</a>، خدای مردگان و زندگی بعد از مرگ در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر باستان</a>، دارد.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بخش رابطهٔ یوسف و همسر پوتیفار به یکی از داستان‌های عامیانه مصر باستان شبیه است. این قصه که «<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="داستان دو برادر">داستان دو برادر</a>» نام دارد، دربارهٔ دو برادر به نام‌های آنوبیس و بتا است. همسر برادر بزرگ‌تر تلاش می‌کند با برادر شوهر خود رابطه داشته باشد اما وقتی پیشنهادش رد می‌شود، برادر شوهرش را به تلاش برای رابطه با خود متهم می‌کند. دو خدای مصری به نام‌های <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%B3" title="آنوبیس">آنوبیس</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AA%D8%A7_(%D8%AE%D8%AF%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="بتا (خدا) (صفحه وجود ندارد)">بتا</a> نیز وجود دارد. این داستان بر روی یک <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="پاپیروس">پاپیروس</a> از سال ۱۲۲۵ قبل از میلاد یافت شده است.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بتا خدای دامداری است و در «داستان دو برادر» به شکل گاو نر در می‌آید. یوسف نیز در خوانش ثانویه‌ای از تورات به گاو نر جوانی تشبیه شده؛ با این حال، به نظر نمی‌رسد این نشان‌دهندهٔ آن باشد که یوسف در روایات اسرائیلی قهرمانی خداگونه بوده است.<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joseph_working_02.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Joseph_working_02.gif/220px-Joseph_working_02.gif" decoding="async" width="220" height="232" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Joseph_working_02.gif/330px-Joseph_working_02.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Joseph_working_02.gif 2x" data-file-width="350" data-file-height="369" /></a><figcaption>در <i><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87_%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%AF%D9%85%D8%B4" title="حماسه گیلگمش">حماسهٔ گیلگمش</a></i>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="ایشتار">ایشتار</a> تلاش می‌کند با <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%AF%D9%85%D8%B4" title="گیلگمش">گیلگمش</a> رابطهٔ جنسی داشته باشد اما گیلگمش ردش می‌کند. پس ایشتار از والدین خود می‌خواهد <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نرگاو آسمان">نرگاو آسمان</a> را به او بدهند. پدرش می‌گوید آزاد کردن نرگاو هفت سال قحطی خواهد آورد و ایشتار جواب می‌دهد هفت سال غله برای سال‌های قحطی ذخیره کرده است. این داستان با ذخیرهٔ غله توسط یوسف شباهت دارد.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>در لوح VI <i><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87_%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%AF%D9%85%D8%B4" title="حماسه گیلگمش">حماسهٔ گیلگمش</a></i> به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" title="زبان اکدی">زبان اکدی</a> معیار، پس از آن‌که گیلگمش حاضر به رابطهٔ جنسی با <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="ایشتار">ایشتار</a> نمی‌شود،<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>ث<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA" title="بهشت">آسمان</a> می‌رود و نزد مادرش آنتو و پدرش <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88" title="آنو">آنو</a>، شکایت می‌برد.<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او از آنو می‌خواهد که <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نرگاو آسمان">نرگاو آسمان</a> را به او دهد<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و تهدید می‌کند که در صورت امتناع، دروازه‌های جهان زیرین را خواهد شکست و مردگان را برای خوردن زندگان برمی‌انگیزد.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنو در ابتدا با خواستهٔ ایشتار مخالفت می‌کند و پافشاری می‌کند که نرگاو چنان ویرانگر است که رها کردنش به هفت سال قحطی منجر خواهد شد.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ایشتار می‌گوید که برای هفت سال آینده غلات کافی برای همهٔ مردمان و همهٔ حیوانات ذخیره کرده است.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> درون‌مایهٔ پیش‌بینی هفت سال قحطی از قبل و ذخیره ملزومات، در داستان یوسف در سفر پیدایش نیز دیده می‌شود.<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%87%D9%87" title="داستان سینوهه">داستان سینوهه</a></i> نیز مضامین مشابهی با روایت یوسف دارد. این قصه یکی از محبوب‌ترین افسانه‌ها در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر باستان</a> بوده و حدوداً ۱۸۷۵ قبل از میلاد پدید آمده است. <i>داستان سینوهه</i> قصه یکی از درباریان مصر است که به دلیل ترس از توطئه‌های درباری از مصر می‌گریزد و در آسیا ساکن می‌شود. آنجا او به قدرت می‌رسد، تشکیل خانواده می‌دهد و در مبارزه با یکی از پهلوانان منطقه به پیروزی می‌رسد، اما بعد از گذشت سال‌ها دلتنگ وطن می‌شود. پس خانواده خود را در آسیا تنها می‌گذارد و با اجازه فرعون به مصر بازمی‌گردد. صحنه دیدار دوباره آخر داستان یک ملاقات خانوادگی نیست، بلکه او با شاهدخت‌های دربار دیدار می‌کند. <i>داستان سینوهه</i> قدیمی‌ترین داستان موجود در سبکی با مضامین دوری قهرمان داستان از وطن برای سال‌های طولانی، به موفقیت رسیدن بعد از تحمل سختی و بازگشت احساسی به خانه است.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تلاش‌هایی از سوی تاریخ‌پژوهان صورت گرفته تا حداقل آن دوره از تاریخ مصر که قصه یوسف در آن جریان دارد، شناسایی شود. با این حال، داستان یوسف در فضایی مستقل از زمان و مکان روی می‌دهد و گرچه گفته می‌شود مکان آن مصر است، شکل کلی آن هیچ وابستگی به مصر ندارد.<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ دونالد ردفورد، اینکه بگردیم یوسف در زمان کدام سلسلهٔ مصری بوده یا فرعونِ زمان موسی چه کسی بوده، مثل این است که تلاش کنیم نام <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="کنسول روم">کنسول‌های امپراتوری روم</a> در زمان بیرون کشیدن شمشیر از سنگ توسط <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="شاه آرتور">شاه آرتور</a> را کشف کنیم.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یکی از اتفاقات تاریخ مصر که شباهت‌هایی با حضور <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> در آن سرزمین دارد، مربوط به سال‌های ۱۶۵۰ تا ۱۵۵۰ قبل از میلاد است. در این دوره، گروهی سامی‌تبار که متون مصری آنان را <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D9%88%D8%B3" title="هیکسوس">هیکسوس</a> (فرمانروایان سرزمین‌های خارجی) نامیده‌اند، به مصر حمله و آن سرزمین را فتح کردند. در اوایل و میانه‌های قرن بیستم، بسیاری از محققان تصور می‌کردند ممکن است یوسف هم یکی از آن فرمانروایان خارجی بوده باشد. با این حال، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد یوسف (و بنی‌اسرائیل) با هیکسوسیان ارتباطی داشته‌اند<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و روایت تورات هم کاملاً روشن کرده که یوسف فرعون نبوده است.<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فرضیهٔ ارتباط یوسف با هیکسوسیان تنها بر احتمالات استوار است و بسیار نامحتمل است.<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مگان بیشاپ مور و بِرَد کِل، «احتمالات» تنها به کار کسانی می‌آید که قصد دارند حقیقتِ خدا، بشر و جهان را دل از این متون کشف کنند اما برای تاریخ‌پژوهانی که بر اساس سند و مدرک تحقیقات خود را پیش می‌برند، مشکل‌آفرین است.<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به هر روی، تاریخ‌هایی که تنخ ادعا کرده داستان یوسف در آن اتفاق افتاده، مصادف است با دوره حکومت <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="دودمان دوازدهم مصر">فراعنه سلسله دوازدهم بر مصر</a> و قرن‌ها با هیکسوسیان فاصله دارد:<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div style="text-align: center;"> <table style="border-spacing: 2px; margin-left: auto; margin-right: auto; width:100%; border: 1px solid #EFEFEF;"> <tbody><tr> <th style="width: 50%;">تاریخ‌ها بر اساس تنخ (قبل از میلاد) </th> <th style="width: 50%;">سالشمار حکومت فراعنه سلسله دوازدهم (قبل از میلاد) </th></tr> <tr style="text-align: center;"> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۹۱۶: تولد یوسف؛ ۱۸۹۹: ورود یوسف به مصر </td> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۹۲۹–۱۸۹۵: <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%86%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="آمنمهات دوم">آمنمهات دوم</a> </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۸۸۶: انتخاب یوسف به حکومت توسط فرعون؛ ۱۸۸۶–۱۸۷۹: هفت سال فراوانی </td> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۸۹۷–۱۸۷۸: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="سنوسرت دوم">سنوسرت دوم</a> </td></tr> <tr> <td>۱۸۷۸–۱۸۷۱: هفت سال قحطی </td> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۸۷۸–۱۸۴۳: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%B1%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="سنوسرت سوم">سنوسرت سوم</a> </td></tr> <tr> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۸۰۶: مرگ یوسف </td> <td style="border: 1px solid #EFEFEF;">۱۸۴۲–۱۷۹۷: <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%86%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="آمنمهات سوم">آمنمهات سوم</a> </td></tr></tbody></table> </div> <p>از عناصر مصری داستان، یکی نام‌های مصری صفنات فعنیح، آسنات و پوتیفار هستند. در منابع مصری گاه تا قرن نهم ق‌م هم افرادی با این نام‌ها دیده شده‌اند، ولی تنها در قرون هفتم و ششم ق‌م (تبعید به بابل و حکومت هخامنشیان بر یهودیان) است که این سه نام به‌طور همزمان رایج بوده‌اند.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین منصبی به نام «ناظران» (پیدایش ۴۱:۳۴) وجود دارد که به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان آرامی</a> در <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فتح مصر به‌دست هخامنشیان">مصرِ دورهٔ هخامنشی</a> مورد استفاده بوده است.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مضمون حق نخست‌زادگی که در داستان‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a> و یعقوب وجود دارد، در روایت یوسف نیز دیده می‌شود. یوسف پسر ارشد یعقوب نبود، اما پدرش بیشترین علاقه را به او نشان می‌داد. به علاوه، یعقوب حق نخست‌زادگی را از پسر ارشد یوسف گرفت و به پسر کوچک‌تر داد. یهودا هم که یکی از پسران کوچک یعقوب بود، نقش مهمی در داستان دارد. <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%A8%D9%86" title="رئوبن">رئوبن</a>، پسر ارشد یعقوب، به دلیل هم‌خوابگی با یکی از زنان پدرش جایگاه خود را از دست می‌دهد. احتمالاً قدرت‌گیری قبایل یهودا و افرایم در قرون بعدی در گنجانده این مضمون در داستان‌ها نقش داشته است. دلیل دیگر نیز می‌تواند مشروع جلوه دادن حکومت پادشاهان اسرائیل—<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a>—باشد زیرا داوود کوچک‌ترین پسر <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B3%DB%8C_(%D9%BE%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF)" title="یسی (پدر داوود)">یسی</a> و سلیمان یکی از پسران کوچک داوود بود.<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سبط_یوسف"><span id=".D8.B3.D8.A8.D8.B7_.DB.8C.D9.88.D8.B3.D9.81"></span>سبط یوسف</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: سبط یوسف"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یوسف یکی از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87_%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="سه شه‌پدر">شه‌پدران</a> بنی‌اسرائیل (ابراهیم، اسحاق و یعقوب) نیست، بلکه پدر یکی از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسباط اسرائیل">اسباط</a> است. مطابق سنت‌های روایی، سبط یوسف به دو قبیلهٔ جداگانهٔ افرایم و مناسه تقسیم شد و به اینان بنی‌یوسف یا بیت یوسف (در مقابل «بیت یهودا») گفته می‌شد. با وجود تقسیم قبیلهٔ او، در ساختار سیاسی اسرائیل عدد ۱۲ را حفظ کردند. تقسیم سبط یوسف مضمون باب ۴۸ سفر پیدایش است. به همین مسئله چند بار در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B9" title="کتاب یوشع">کتاب یوشع</a> نیز اشاره شده‌است. در <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AA%D8%AB%D9%86%DB%8C%D9%87" title="سفر تثنیه">سفر تثنیه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> در باب ۳۳ آیات ۱۳ تا ۱۷، به سبط یوسف برکت می‌دهد اما در آیه ۱۷ در زمان شمارش اعضای قبیله او، آن‌ها را به دو دسته افرایم و مناسه تقسیم می‌کند. با این حال، به‌طور قطع نمی‌توان گفت که اینان با یکدیگر ترکیب شدند تا سبط یوسف به وجود آید یا اینکه سبط یوسف از ابتدا وجود داشته و بعداً به چند قبیله تقسیم شده‌است. در زمان تقسیم <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_(%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF)" title="پادشاهی اسرائیل (پادشاهی متحد)">پادشاهی متحد اسرائیل</a> به دو دولت <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="پادشاهی شمالی اسرائیل">پادشاهی شمالی اسرائیل</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="پادشاهی یهودا">پادشاهی یهودا</a>، سبط یوسف نماد مملکت شمالی بوده‌است.<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_قرآن"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D9.82.D8.B1.D8.A2.D9.86"></span>در قرآن</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: در قرآن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87)" title="یوسف (سوره)">یوسف (سوره)</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Yusef_Zuleykha_detail.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yusef_Zuleykha_detail.jpg/211px-Yusef_Zuleykha_detail.jpg" decoding="async" width="211" height="305" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yusef_Zuleykha_detail.jpg/316px-Yusef_Zuleykha_detail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Yusef_Zuleykha_detail.jpg/421px-Yusef_Zuleykha_detail.jpg 2x" data-file-width="1305" data-file-height="1888" /></a><figcaption><i>یوسف و زلیخا</i>، اثری از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="کمال‌الدین بهزاد">کمال‌الدین بهزاد</a></figcaption></figure> <p>در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> سوره‌ای به نام <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87)" title="یوسف (سوره)">یوسف</a> وجود دارد. نام یوسف ۲۷ بار در قرآن ذکر شده که تمام آن‌ها، غیر از دو مورد، در این سوره است. سوره یوسف روایت سرگذشت او و بلندترین روایت داستانی قرآن است؛ این داستان، برخلاف سایر قصه‌های قرآنی، روایتی طولانی و پیوسته‌است و قرآن خود آن را «احسن القصص» (بهترینِ داستان‌ها) توصیف کرده‌است. قرآن بر صفات اصلی یوسف مثل دانایی، معتمد بودن و راستی تمرکز دارد و بر خلاف کتاب مقدس، او و پدرش یعقوب را از خطا مبری می‌داند. به گفته <i>دانشنامه اسلام</i>، جهان‌بینی‌ها، دوره‌ها و فرهنگ‌های متفاوت باعث چنین تفاوت‌هایی در دو روایت شده‌است. روایت کتاب مقدس، داستانی قهرمانانه است اما هدف داستان قرآن، ارائه قصه‌ای پندآموز است که در آن اعمال خوب و بد شخصیت‌های قصه به روشنی مشخص است. در واقع می‌توان گفت داستان قرآنی ماهیتی مشابه روایات متاخر این داستان نزد مسیحیان و یهودیان دارد.<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>روایت قرآن با گفتگوهای یوسف و یعقوب در کودکی او آغاز می‌شود، با دوری او از خانواده، زندانی شدن و به حکومت رسیدن او ادامه پیدا می‌کند و نهایتاً با حل مشکلات خانوادگی آن‌ها با دخالت خدا به پایان می‌رسد. رؤیاها — رؤیای یوسف و رؤیای فرعون — و تعبیرشان، نقشی مرکزی در این داستان دارد. در قرآن یکی از خواب‌های یوسف که یازده ستاره، ماه و خورشید بر او سجده کرده‌اند گزارش می‌شود. در انتهای آیات مربوط به رؤیای یوسف، یعقوب او را از افشای خواب خود برای برادرانش منع می‌کند. به گفته قرآن، برادران یوسف به جهت شفقت پدر نسبت به یوسف و برادرش، حسادت می‌ورزیدند و ابتدا قصد قتل برادر کردند اما بعد از پیشنهاد یکی از برادران، تصمیم گرفتند تا یوسف را به چاهی بیاندازند تا کاروانیان او را بیابند.<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در میان روایت دو رؤیا، داستان تلاش همسر عزیز مصر برای رابطه با یوسف بازگو شده و دلیل رد خواسته او توسط یوسف، دیدن «براهین پروردگارش» ذکر گردیده‌است. این اتفاق در کنار ماجرای حضور یوسف در مهمانی «زنان شهر» منجر به زندانی شدنش می‌شود. مطابق قرآن، پس از افشای قصد همسر عزیز نسبت به یوسف و ملامت او از جانب زنان مصر، او مهمانی بزرگی ترتیب داد و زنان مصری را دعوت کرد و به هر یک چاقوی تیزی داد تا ترنجی را ببرند؛ در این هنگام یوسف را به اندرون فراخواند و زنان با مشاهده یوسف، جلب او شده و دست خویش را بریدند. قرآن پس از نقل این ماجرا، به گزارش آنچه بر یوسف در زندان افتاده‌است می‌پردازد.<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قرآن تعبیر رؤیای دو کارگزار تبهکار درباری را از جانب یوسف گزارش می‌کند که جنبه‌های اخلاقی همچون امید و توکل به خدا و قطع امید از خلایق در آن تجلی یافته‌است.<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سپس تعبیر خواب پادشاه زمینه‌ساز آزادی یوسف می‌گردد که مقدمه‌ای بر اتفاقات نیمه دوم داستان و دیدار او با برادران و پدرش است. قرآن داستان ملاقات برادران یوسف با او را در دوران خشکسالی عنوان می‌کند. در پایان قصه، به خواننده/شنونده یادآوری می‌شود که به اعمال خدا در این قصه توجه کند.<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از جمله تفاوت‌های روایت قرآن و تنخ این است که یعقوب — هر چند برای یوسف عزاداری می‌کند اما — می‌داند یوسف نمرده‌است. از دیگر نکات قابل توجه روایت قرآن این است که مادر یوسف هم به همراه یعقوب و فرزندانش راهی مصر می‌شود و با یوسف دیدار می‌کند، در حالی‌که در تورات راحیل در زمان زاییدن <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامین</a> می‌میرد؛ برخی از مفسران مسلمان این‌گونه تفسیر کرده‌اند که منظور قرآن از «مادر یوسف»، خالهٔ او بوده‌است.<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در قرآن یعقوب به یوسف هشدار می‌دهد که خوابش را برای برادرانش بازگو نکند که چنین چیزی در آثار منسوب به <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نرسه سریانی (صفحه وجود ندارد)">نرسه سریانی</a> یافت می‌شود. در آثار منسوب به نرسه سریانی، برخلاف تورات، گفته شده که یعقوب متوجه شد که برادران یوسف دربارهٔ مرگ او دروغ گفته‌اند که در قرآن نیز دیده می‌شود. در تورات تنها به «حیوان درنده» اشاره شده اما آثار سریانی و قرآن از «گرگ» نام برده‌اند. قرآن می‌گوید همسر عزیز مصر زنان مصر را گرد آورد تا زیبایی یوسف را ببینند که در چند منبع <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراشی</a> وجود دارد. بر اساس آیات ۵۰ تا ۵۳ سوره یوسف، او اعتراف می‌کند که در حق یوسف بدی کرده‌است. این را پیشتر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="افرایم سوری">افرایم سوری</a> (درگذشته ۳۷۳ میلادی) در تفسیر خود بر سفر پیدایش نوشته‌است. در قرآن به کور شدن یعقوب و بینا شدنش با دیدن پیراهن یوسف اشاره شده‌است؛ این در واقع بازتابی از تفاسیر یهودی و مسیحی دربارهٔ «زنده شدن روح یعقوب» (پیدایش ۴۵:۲۷) با دیدن ارابه‌های هدایای یوسف در تورات است.<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>به گفته ریندولدز، روی هم رفته این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که قرآن بیش از آن‌که با خود کتاب مقدس در ارتباط باشد، با آثار جانبی پیرامون آن — به خصوص آثار تفسیری سریانی مسیحی — آشناست.<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روایت قرآنی با روایت <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> و روایات متاخر مسیحی و یهودی رابطه <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AA%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="بینامتنیت">بینامتنی</a> دارد و شباهت مهمی میان آن و داستان <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%81%D9%88%D9%86" title="بلروفون">بلروفون</a> در <i><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AF" title="ایلیاد">ایلیاد</a></i> و قصه مصری <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="داستان دو برادر">داستان دو برادر</a> دیده می‌شود. بنا به <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="دانشنامه اسلام">دانشنامه اسلام</a></i>، به‌طور کلی می‌توان گفت در شکل‌گیری این سوره، متون <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a> و تفاسیر آن نقش داشته‌اند. آن‌گونه که یوزف ویتسوم نشان داده، روایت قرآنی از سفر پیدایش فاصله گرفته و به روایات موجود از این داستان در ادبیات <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مسیحیت سریانی">مسیحی سریانی</a> نزدیک‌تر است.<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>روایت اسلامی (قرآنی و غیر قرآنی) داستان یوسف به نوع خود بر روایت داستان در محافل مسیحی و یهودی در قرون بعد از اسلام تأثیرگذار بوده‌است. یکی از مضامین داستان، تلاش همسر عزیز مصر برای رابطه با یوسف و متهم کردن او است که مضمونی رایج در ادبیات عامیانه جهان است. در تحلیل اِشترن از این داستان، یوسفِ قرآن شباهتی با زندگی‌نامه‌های روایی <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a> دارد. در هر دو قصه، رقبا (برادرها/اعضای قبیله) یوسف و محمد را متهم کردند که به دنبال برتری بر دیگران برای اهداف شخصی خودشان هستند اما منتقدان باید تا پایان داستان صبر کنند تا متوجه شوند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="الله">خدا</a> مأموریت ویژه‌ای به اینان داده‌است تا مردم خود را به سوی رستگاری رهنمون کنند. میر یادآوری می‌کند که داستان ساختاری «کیاستیکی» دارد، یعنی تنش‌هایی که در نیمه اول داستان (آیه ۱ تا ۴۴) ایجاد شده، در نیمه دوم آن (۴۵ تا ۱۰۰) با ترتیبی متضاد از بین می‌روند (مثلا گره داستانی که در آغاز ایجاد شده، در انتهای قصه باز می‌شود). به دلیل ماهیت پندآموز روایت، شخصیت قهرمانان داستان توسعه پیدا نکرده و حتی نام شخصیت‌های منفی نیز ذکر نشده‌است.<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_دیدگاه_ادیان"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.AF.DB.8C.D8.AF.DA.AF.D8.A7.D9.87_.D8.A7.D8.AF.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>در دیدگاه ادیان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: در دیدگاه ادیان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="یهودیت"><span id=".DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.AA"></span>یهودیت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: یهودیت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tiepolo,_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg/262px-Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="262" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg/393px-Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg/524px-Tiepolo%2C_Giambattista_-_Joseph_receiving_Pharaoh%27s_Ring_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="3501" data-file-height="2067" /></a><figcaption>یوسف و انگشتر فرعون از <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7_%D8%AA%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%D9%88" title="جامباتیستا تیه‌پولو">جامباتیستا تیه‌پولو</a></figcaption></figure> <p>از داستان یوسف در متون <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یهودیت">یهودی</a> برای پرداختن به مفاهیم مختلف دینی، اجتماعی و سیاسی استفاده شده‌است. خویشتن‌داری یوسف در برابر وسوسه، عشق او به پدرش، وفاداری به خانواده‌اش و رسیدن او به درجات بالای قدرت این داستان را به یکی از موردتوجه‌ترین قصه‌های <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a> در موعظه‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربانی</a> تبدیل کرده و ربی‌ها از آن برای انتقال پیام مدنظر خود استفاده می‌کردند. تجربیات یوسف در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر</a> به صورت نمادین تا حدی سمبل سرگذشت <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ اسرائیل و یهودای باستان">اسرائیل</a> میان ملل و بالا و پایین‌های داستان او سمبل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="تاریخ یهود">تاریخ یهودیان</a> محسوب می‌شد. در تفسیر ربانی سفر پیدایش، یوسف با پدرش یعقوب مقایسه شده و برادرانش در جایگاه پایین‌تری نسبت به او قرار گرفته‌اند زیرا یوسف شایستگی و علم بیشتری نسبت به آنان داشت. این مفسران اشاره کرده‌اند که برادران یوسف به استقبال او نرفتند اما یوسف با وجود اینکه در جایگاه بالاتری نسبت به ایشان بود، برای خوشامدگویی به سمت آنان رفت. مفسران یهودی یوسف را الگویی برای حکام محسوب می‌کردند.<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ربی‌ها همچنین اعمال اشتباهی در رفتار یوسف و پدرش می‌دیدند و علاقه نداشتند پیروانشان این رفتارها را تقلید کنند. به عنوان مثال، یعقوب به دلیل اینکه یوسف را بیشتر از سایر فرزندانش دوست می‌داشت و در ابتدا نتوانست پیام خواب‌های یوسف را متوجه شود، نقد شده‌است. نویسندگان بریشیث ربه (تفسیر سفر پیدایش) دردسرهای یوسف را به این دلیل دانسته‌اند که او چشم‌های خود را آرایش می‌کرد و با ناز قدم برمی‌داشت. او برادران خود را به دروغ به دزدی، جرمی که انجام نداده بودند، متهم کرد و به همین دلیل مجازات شد. با این حال، یوسف به دلیل احترام به پدرش و انجام دستورهای او ستایش شده‌است. به گفته ربی‌ها، چاهی که یوسف در آن افتاد پر از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار">مار</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%DA%98%D8%AF%D9%85" title="کژدم">عقرب</a> بود اما نجات پیدا کرد زیرا انسان درستکاری بود. روایتی یهودی می‌گوید برادران یوسف قصد داشتند سگ‌هایشان را به سمت او بفرستند تا به‌طور غیرمستقیم کشته شود؛ چون قتل غیرمستقیم در قانون یهودی قابل مجازات نیست. به گفته <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه جودائیکا">دانشنامه جودائیکا</a></i>، نویسنده این روایت قصد داشته از پسران یعقوب که اجداد <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسباط اسرائیل">اسباط اسرائیل</a> محسوب می‌شوند، دفاع کند.<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>همسر <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="پوتیفار">پوتیفار</a> در متون <a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="آگادا">آگادایی</a> نمونهٔ زن بت‌پرست بدکار است. ماجرای یوسف و زن پوتیفار در این متون گسترش پیدا کرده تا در موعظه‌ها در مورد درستکاری جنسی از آن استفاده شود؛ مثلاً، گفته شده که او کلمات بی‌شرمانه‌ای به کار می‌برد و قصد داشت شوهرش را بکشد تا بتواند با یوسف ازدواج کند. تمام نقشه‌هایش بی‌ثمر شدند و هر چه گریه کرد سودی نبخشید. با این حال، گروهی از ربی‌ها همچنین معتقد بودند یوسف در آستانهٔ وسوسه شدن بود اما چون تصویر پدر یا مادرش را دید، بازداشته شد. ربی‌ها همچنین یوسف را به دلیل درخواستش از جام‌بر پادشاه برای پادرمیانی سرزنش کرده‌اند و اعتقاد داشتند او به همین دلیل دو سال دیگر در زندان ماند. جام‌بر <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86" title="فرعون">فرعون</a> در متون یهودی نمونه کافر ناسپاس است؛ او نه تنها یوسف را فراموش کرد، بلکه تمام تلاشش را به کار بست تا او را جلوی فرعون بی‌اعتبار کند. حکومت یوسف پاداش پاکدامنی‌اش بود و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="جبرئیل">جبرئیل</a> به او هفتاد زبان آموخت تا بتواند بر مصر حکومت کند. در متون متاخرتر <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراشی</a>، ازدواج یوسف با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="آسنات">آسنات</a> این‌گونه توجیه شده که او دختر <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه</a> (خواهر یوسف) بوده و توسط پوتیفار به فرزندخواندگی گرفته شده بود. متون میدراشی قدیمی‌تر او را دختر پوتیفار و همسرش نمایانده‌اند و اشاره کرده‌اند که یوسف به مصریانی که <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87" title="ختنه">ختنه</a> نشده بودند، گندم نمی‌فروخت.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Johann_Carl_Loth_002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Johann_Carl_Loth_002.jpg/220px-Johann_Carl_Loth_002.jpg" decoding="async" width="220" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Johann_Carl_Loth_002.jpg/330px-Johann_Carl_Loth_002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Johann_Carl_Loth_002.jpg/440px-Johann_Carl_Loth_002.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="427" /></a><figcaption>برکت یعقوب به فرزندان یوسف</figcaption></figure> <p>برخلاف <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> که می‌گوید یوسف خانه پدرش را فراموش کرده بود، در تفاسیر ربانی گفته شده او در تمام سال‌های دوری <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%A8" title="شراب">شراب</a> ننوشید، عزاداری کرد و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="روزه در یهودیت">روزه</a> گرفت. متون میدراشی رفتار بی‌رحمانهٔ یوسف با برادرانش در سفر پیدایش را «نرم‌تر» کرده‌اند. به عنوان مثال، مفسران بریشیث ربه نوشته‌اند یوسف زمانی‌که برادرانش تحت سلطهٔ او بودند، با ایشان چون یک برادر رفتار کرد اما آنان در شرایط مشابه با یوسف چنین نکردند. مفسری دیگر مرگ یوسف پیش از برادرانش را به آن دلیل دانسته که او با آن‌ها با غرور برخورد کرده‌است. در تفسیر ربانی پیدایش، دیدار با یوسف و برادرانش مانند نزاع مبارزان است؛ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> (که بی‌تردید نماد <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان">مردم یهودی</a> است) تهدید می‌کند که به جنگ یوسف و مصر خواهد رفت. این بازتابی از نفرت میان یهودیان و مصریان در دو قرن اول میلادی است. یوسف بابت مومیایی‌کردن جسد یعقوب (در باب پنجاهم سفر پیدایش) سرزنش شده‌است. در متون آگادایی گفته شده جسد یوسف را در تابوتی فلزی در <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> انداختند تا به آب‌های آن برکت دهد. به گفته روایتی دیگر، یوسف در قبری سلطنتی دفن شد. <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> در زمان <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="خروج بنی‌اسرائیل از مصر">خروج</a>، تابوت را با معجزه از نیل/قبر سلطنتی بیرون آورد. در طول چهل سال سرگردانی در بیابان، تابوت یوسف در کنار <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AA_%D8%B9%D9%87%D8%AF" title="تابوت عهد">تابوت عهد</a> حمل می‌شد.<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مسیحیت"><span id=".D9.85.D8.B3.DB.8C.D8.AD.DB.8C.D8.AA"></span>مسیحیت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: مسیحیت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>۲۶ ژوئیه در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="کلیسای حواری ارمنی">کلیسای حواری ارمنی</a>، یکشنبه پدران مقدس (دو یکشنبه قبل از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3" title="کریسمس">کریسمس</a>) در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="کلیسای ارتدکس شرقی">کلیسای ارتدکس شرقی</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="کلیسای کاتولیک شرقی">کلیساهای کاتولیک شرقی</a> پیرو تقویم بیزانسی و ۳۱ مارس در کلیسای لوتری میزوری به یوسف تعلق دارد. در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عهد جدید">عهد جدید</a>، چند بار به یوسف اشاره شده‌است؛ در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84_%DB%8C%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="انجیل یوحنا">انجیل یوحنا</a> گذر عیسی به «زمینی که یعقوب به یوسف داده بود» می‌افتد.<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84" title="پولس رسول">پولس</a> در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="نامه به عبرانیان">نامه به عبرانیان</a> یوسف را یکی از نمونه‌های ایمان معرفی کرده‌است.<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86" title="سنت استفان">استفان</a> در محاکمه خود در مقابل <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a> (دادگاهی یهودی) در باب ۷ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86" title="اعمال رسولان">اعمال رسولان</a> سرگذشت یوسف و «نژاد ما» در مصر را به‌طور خلاصه بازگو می‌کند و از داستان یوسف به عنوان شاهدی بر این ادعا که خدا به گونه‌ای غیرقابل انتظار به نجات اسرائیل می‌شتابد اما اسرائیل آن فرصت را پس می‌زند (اشاره به عیسی) استفاده می‌کند.<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در انجیل‌ها، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="یوسف نجار">یوسف نجار</a> دربارهٔ حاملگی <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="مریم">مریم</a> رؤیا می‌بیند. هم‌نامی یوسف نجار با یوسفِ پیدایش و ارتباط هر دو شخصیت به رؤیا و تعبیر رؤیا قابل توجه است، به خصوص که یکی از رؤیاها در مصر اتفاق می‌افتد.<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مفسران مسیحی یوسف را نیز مانند بسیاری دیگر از شخصیت‌های عهد عتیق یکی از پیش‌درآمدهای عیسی<sup id="cite_ref-ارتباط_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-ارتباط-101"><span class="cite-bracket">[</span>ج<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دانسته‌اند.<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به عنوان مثال، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%85" title="جان کریسوستوم">یوحنا کریسوستوم</a> می‌گوید «رنج‌هایی که یوسف کشید، نمونه اتفاقاتی است که در آینده روی خواهد داد.»<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سزاریوس آرلی (صفحه وجود ندارد)">سزاریوس آرلی</a> ردای رنگارنگ یوسف را نماد ملت‌های گوناگونی که از مسیح پیروی خواهند کرد، تعبیر کرده‌است<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%86" title="ژان کالون">ژان کالون</a> اعتقاد داشت در «شخصیت یوسف، تصویر زنده‌ای از مسیح دیده می‌شود.»<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="آگوستین">آگوستین</a> در اشاره به مرگ <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86" title="سنت استفان">استفان</a> می‌گوید شهیدان الگویی برای ما هستند زیرا آن‌ها مانند یوسف و شوشنا<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>چ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بر خلاف <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85_%D9%88_%D8%AD%D9%88%D8%A7" title="آدم و حوا">آدم و حوا</a> در برابر وسوسه گناه مقاومت کردند.<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فیلوزنوس منبجی گریختن یوسف از نزد همسر پوتیفار را نمونه‌ای از اعمال نیک دانسته‌است که می‌تواند الگوی راهب‌ها باشد.<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="امبروس">امبروس</a> در موعظه‌ای برای تشویق به اعتدال به چند تن از شخصیت‌های عهد عتیق که پاداش کارشان را گرفتند، اشاره می‌کند که یکی از آن‌ها یوسف است.<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D8%B3%D8%B1" title="توماس مونتسر">توماس مونتسر</a> می‌گوید افراد با ایمان عهد عتیق زمانی که با بلا و سختی روبرو شدند، مثل یوسف زمانی‌که از برادرانش بیمناک بود، خدا را در رؤیا دیدند.<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اسلام"><span id=".D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85"></span>اسلام</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: اسلام"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Yusuf_appears_before_the_pharaoh_(late19th_century).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg/220px-Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg" decoding="async" width="220" height="285" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg/330px-Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg/440px-Yusuf_appears_before_the_pharaoh_%28late19th_century%29.jpg 2x" data-file-width="989" data-file-height="1279" /></a><figcaption>یوسف (راست، با هالهٔ نور) نزد فرعون در یک <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="هنر دوره قاجاریه">نقاشی ایرانی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ایران قاجاری">عهد قاجار</a></figcaption></figure> <p>در <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB" title="حدیث">احادیث</a> اشاره‌های زیادی به یوسف یافت نمی‌شود. با این حال، تفاسیر، <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="تاریخ طبری">تاریخ طبری</a></i>، <i><a href="/wiki/%D9%82%D8%B5%D8%B5_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A1" title="قصص الانبیاء">قصص الانبیاء</a></i>، اشعار و قصه‌های دینی از سراسر جهان اسلام به او پرداخته‌اند. این آثار ادبی تلاش کرده‌اند تا خلاهای موجود در روایت قرآن را پر کنند و به شخصیت‌های داستان عمق دهند و همچنین برای آن‌ها نام‌هایی ذکر کنند. از عزیز مصر با اسامی چون کوتیفار، کتفیر و غیره (همه این‌ها ریشه در «<a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="پوتیفار">پوتیفار</a>» در کتاب مقدس دارد) یاد شده و همسرش را نیز در آثار قدیمی‌تر راعیل و در آثار متاخر <a href="/wiki/%D8%B2%D9%84%DB%8C%D8%AE%D8%A7" title="زلیخا">زلیخا</a> یا زالیخه نامیده‌اند. بخش‌های داستانِ کتاب مقدس که در قرآن بازگو نشده، در این آثار یافت می‌شوند؛ مثلاً در یک مورد، همسر عزیز، «آسنات» نام دارد. یک مضمون رایج، ارائه توجیه برای اتفاقات داستان است؛ مثلاً دلایل عذاب دیدن یعقوب را کشتن یک گوساله پیش چشم مادرش، عدم شریک شدن غذای خود با فقرا یا جدا کردن دختر بردهٔ جوانی از خانواده‌اش نوشته‌اند. یوسف نیز عذاب می‌بیند چون به جای طلب کمک از خدا، از بندهٔ او کمک می‌خواهد. یوسف همچنین به دلیل داستان پر از رنج و عذاب خود یکی از شخصیت‌های حاضر در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="تعزیه">تعزیه‌های</a> شیعی است. در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">تصوف</a> نیز بسیار به او پرداخته‌اند. مهم‌ترین ویژگی که ادبیات پساقرآنی اسلامی به یوسف نسبت داده شده، زیبایی اوست. به گفته این مطالب، او به اندازه‌ای زیبا بود که همسر عزیز بخشیده شد زیرا حفظ اختیار با دیدن زیبایی یوسف ممکن نبود. چنین مضمونی در بسیاری از آثار ادبی اسلامی، به خصوص <i><a href="/wiki/%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="هفت‌اورنگ">یوسف و زلیخا</a></i> از <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جامی">جامی</a>، دیده می‌شود. از سوی دیگر، زاهدان اعتقاد داشتند یوسف به دلیل حکومت زمینی، باید پیش از ورود به بهشت مدتی منتظر بماند.<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در تفاسیر اسلامی همچون <i><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="تفسیر کبیر">تفسیر کبیر</a></i>، از دو خواب یوسف دو دوران کودکی یاد شده‌است که موجب حسادت برادران یوسف نسبت به او شده‌است.<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در خصوص علت ابتلای یعقوب به هجران یوسف، منابع اسلامی روایات متفاوتی را گزارش کرده‌اند.<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <i>تفسیر کبیر</i>، یوسف برادرش شمعون را نزد خود نگاه داشت تا برادرش بنیامین را از کنعان به نزدش بیاورند، یعقوب نیز در بار دوم، اجازه داد تا بنیامین با برادرانش عازم مصر شود.<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> داستان یوسف در قرآن با ورود یعقوب و خاندانش به مصر به پایان می‌رسد. منابع اسلامی روایتی را گزارش می‌کنند که بر اساس آن، زلیخا پس از سالها درد هجران یوسف، در نهایت به یوسف رسیده و به نکاح او در می‌آید.<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_هنر_و_ادب"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D9.87.D9.86.D8.B1_.D9.88_.D8.A7.D8.AF.D8.A8"></span>در هنر و ادب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: در هنر و ادب"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39598369">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-right:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style><div class="quotebox pullquote floatleft" style="width:max-content; border-width: ۲px;"> <div class="quotebox-title" style="">یوسف در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%B1_%DA%A9%D9%87%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="شعر کهن فارسی">اشعار فارسی</a></div> <blockquote class="quotebox-quote right-aligned" style=""> <hr /> <div style="text-align: center;"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8" title="حافظ">حافظ</a><br />الا ای یوسف مصری که کردت سلطنت مغرور<br />پدر را بازپرس آخر کجا شد مهر فرزندی <hr /> <p><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C" title="مولوی">مولوی</a><br />از زمزمه یوسف یعقوب به رقص آمد<br />وان یوسف شیرین لب پا کوبد پا کوبد </p> <hr /> <p><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D8%A8_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="صائب تبریزی">صائب تبریزی</a><br />زلیخا مرد از این حسرت که یوسف گشت زندانی<br />چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی </p> <hr /> <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="فتحعلی‌شاه">خاقان (فتحعلی‌شاه)</a><br />دست‌ها چاک شد از عشق و ندانست کسی<br />آنچه یوسف به دل زار زلیخا می‌کرد</div> </blockquote> </div> <p>یوسف یکی از شخصیت‌های کتاب مقدس است که بیشترین توجه هنرمندان و ادیبان را به خود جلب کرده‌است. او در بیشتر <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA" title="نمایش کرامات">نمایش‌های کرامات</a>، نوعی نمایش قرون وسطایی در اروپا، حضور داشته‌است. <i>داستان یوسف</i> شعری به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="زبان فرانسوی">زبان فرانسوی کهن</a> دربارهٔ یوسف است. <i>یعقوب و یوسف</i> نیز اثری متعلق به اوایل قرن ۱۳ میلادی است که قصه کتاب مقدس را در فضایی انگلیسی بازگو کرده‌است. ادیبان و هنرمندان مسلمان بیشتر به ماجرای یوسف و همسر پوتیفار (بر اساس نسخه موجود در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a>) توجه نشان داده‌اند. <i>یوسف و زلیخا</i>، معروف‌ترین اثر <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جامی">جامی</a>، از همین قبیل است. این آثار در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3_(%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C)" title="اندلس (اسلامی)">اندلس اسلامی</a> نیز محبوب بودند و وارد ادبیات اسپانیایی مسیحی هم شدند. یهودیان اسپانیایی نیز سنت روایی خودشان را برای بازگویی ادبی و هنری قصه یوسف داشتند.<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> میان قرون هفتم تا دهم هجری، حداقل در مناطق <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">فارسی‌زبان</a>، یوسف را پشتیبان هنرمندان و ادبیان محسوب می‌کردند. به عنوان مثال، <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="نجم‌الدین رازی">نجم‌الدین رازی</a> در تقدیم <i><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="مرصادالعباد">مرصادالعباد</a></i> به <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="کیقباد دوم">کیقباد دوم</a>، سلطان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="سلجوقیان روم">سلجوقی روم</a>، او را با یوسف مقایسه کرده‌است. در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ادبیات فارسی">ادبیات فارسی</a>، شاعران زیبایی معشوقه‌های خود را به روی یوسف تشبیه می‌کردند.<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در اروپای مسیحی، در دوره‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="رنسانس">رنسانس</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اصلاحات پروتستانی">اصلاحات پروتستانی</a> علاقه به داستان یوسف افزایش پیدا کرد. تا ۱۵۶۰ میلادی، ۱۲ نمایشنامه مختلف انگلیسی و تعداد بیشتری به زبان‌های ایتالیایی، فرانسه، آلمانی، هلندی و غیره دربارهٔ یوسف وجود داشت. نویسندگان پروتستان بر ابعاد اخلاقی وسوسه، زندانی شدن و به قدرت رسیدن یوسف تأکید می‌کردند. باقی بخش‌های داستان معمولاً نادیده گرفته می‌شد. در اروپای قرن ۱۷، خارج از انگلیس، هلند و آلمان، آثار زیادی دربارهٔ یوسف تولید نشد. <i>محبوب مصر: تاریخ یوسف</i> از فرانسیس هوبرت و اثر منظوم <i>تاریخ یوسف</i> از توماس سالوزبوری از جمله آثار انگلیسی این دوره هستند. آثار قرن هجدهمی مربوط به یوسف نیز اغلب انگلیسی هستند. در قرن ۱۹ بسیاری از نویسندگان یهودی نیز آثار داستانی دربارهٔ یوسف خلق کردند، از جمله به زبان عربی. اثر چهار جلدی <i><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوسف و برادرانش (صفحه وجود ندارد)">یوسف و برادرانش</a></i> از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D9%86" title="توماس مان">توماس مان</a> در اوایل قرن بیستم منتشر شد.<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>یوسف تا قبل از قرن پنجم میلادی در هیچ اثری هنری دیده نشده و در گور دخمه‌های مسیحی قرون اولیه اثری از او نیست. در کلیساهای مسیحی به ندرت تصویری از او به تنهایی وجود دارد و اغلب در کنار دیگر شه‌پدران و پیامبران به تصویر کشیده شده‌است. با این حال، در آثار هنری قرون وسطی او را چون پیش‌درآمد عیسی<sup id="cite_ref-ارتباط_101-1" class="reference"><a href="#cite_note-ارتباط-101"><span class="cite-bracket">[</span>ج<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نمایانده‌اند. او از شخصیت‌های مزامیرنامه سن لوئی (قرن ۱۳) و مزامیرنامه ملکه ماری (قرن ۱۴) است. تصویری از یوسف در موزائیک قرن هشتمی در رم و قرن دوازدهمی در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88" title="کلیسای جامع سینت مارکو">کلیسای جامع سینت مارکو</a> ونیز وجود دارد. میان آثار رنسانسی، یوسف بر روی در برنزی <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تعمیدگاه فلورانس (صفحه وجود ندارد)">تعمیدگاه فلورانس</a> از <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B3%D9%88_%DA%AF%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AA%DB%8C" title="لورنتسو گیبرتی">لورنتسو گیبرتی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="فرسکو">فرسکوهای</a> <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامپو سانتو (صفحه وجود ندارد)">کامپو سانتو</a> از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B2%D9%88_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D8%B2%D9%88%D9%84%DB%8C" title="بنوتزو گوتزولی">بنوتزو گوتزولی</a> و نقاشی‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84" title="رافائل">رافائل</a> در <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="واتیکان">واتیکان</a> دیده می‌شود. یکی از نقاشی‌های «شش گالری» <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="آمستردام">آمستردام</a> رویاهای یوسف از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA" title="رامبرانت">رامبرانت</a> است. رامبرانت یک طراحی و دو نقاشی دیگر با محوریت یوسف هم خلق کرد. <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D9%85%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84%D9%88" title="بارتولومه استبان موریلو">بارتولومه استبان موریلو</a> صحنه فروش یوسف توسط برادرانش را نقاشی کرده‌است. اغوای یوسف توسط زن پوتیفار یکی از صحنه‌هایی است که بارها در هنر نمایش داده شده که از جمله آن، آثار <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88_%DA%86%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارلو چیگانی (صفحه وجود ندارد)">کارلو چیگانی</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88" title="تینتورتو">تینتورتو</a> هستند.<sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یوسف همچنین بارها در مینیاتورهای ایرانی به تصویر کشیده شده، از جمله در مینیاتورهای <i>هفت اورنگ</i> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جامی">جامی</a> که در <a href="/wiki/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B1" title="نگارخانه هنر فریر">نگارخانه هنر فریر</a> نگهداری می‌شوند.<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>چندین <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85_%D8%B5%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="فیلم صامت">فیلم صامت</a> با اقتباس از قصه یوسف ساخته شده؛ <i>فروش یوسف توسط برادرانش</i> (۱۹۰۴)، <i>فیلم هنر</i> (۱۹۰۹)، <i>یوسف عبرانی</i> (۱۹۱۱)، <i>یوسف پسر یعقوب</i> (۱۹۱۳) و <i>یوسف در سرزمین مصر</i> (۱۹۱۴) از این قبیل آثار هستند. علاوه بر این‌ها، چند فیلم دیگر در دهه ۱۹۶۰ نیز با محوریت یوسف ساخته شد، از جمله <i>یوسف و برادرانش</i> (۱۹۶۲) و انیمیشن اسرائیلی <i>یوسف رویابین</i> (۱۹۶۲). این مورد اخیر، اولین انیمیشن بلند اسرائیلی هم بود. در دهه‌های بعد، فیلمی مصری به نام <i>المهاجر</i> (۱۹۹۴) ساخته شد که جنجال آفرید. این فیلم تا حدی از قصه یوسف اقتباس شده بود اما نام شخصیت‌ها را تغییر داده بودند. یک وکیل مسلمان به خاطر نمایش صورت یک پیامبر اسلامی به دادگاه شکایت برد تا فیلم ممنوع شود. وکیلی مسیحی نیز خواستار ممنوعیت آن شد زیرا معتقد بود قصه <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a> تحریف شده‌است. در <i>پیدایش</i> (۱۹۹۹) از شیخ عمر سیسوکو محصول کشور <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="مالی">مالی</a>، خط زمانی داستان را تغییر داده‌اند؛ مثلاً تجاوز به <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه</a> دختر یعقوب با عزاداری او برای مرگ یوسف همزمان نشان داده شده‌است. رابطه یوسف و همسر پوتیفار نیز مورد توجه فیلم‌سازان بوده‌است؛ مثلاً در <i>یوسف در سرزمین مصر</i> (۱۹۱۴)، در انتهای داستان همسر پوتیفار به زنجیر کشیده شده‌است. در فیلم <i>یوسف</i> (۱۹۹۵)، همسر پوتیفار یوسف را زمانی که برهنه مشغول حمام است ملاقات می‌کند. <i>برده رؤیاها</i> (۱۹۹۵) از دیدگاه همسر پوتیفار روایت شده و او حتی قبل از ملاقات با یوسف، دربارهٔ او خواب‌های شهوانی می‌بیند. <i><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%88_%D8%B2%D9%84%DB%8C%D8%AE%D8%A7_(%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85)" class="mw-redirect" title="یوسف و زلیخا (فیلم)">یوسف و زلیخا</a></i> (۱۳۴۷) از <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="مهدی رئیس‌فیروز">مهدی رئیس‌فیروز</a> دومین فیلم پرفروش سال ۱۳۴۷ <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سینمای ایران">ایران</a> شد. سریال <i><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="یوسف پیامبر">یوسف پیامبر</a></i> (۱۳۸۷) از <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B3%D9%84%D8%AD%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="فرج‌الله سلحشور">فرج‌الله سلحشور</a> نیز به سرگذشت یوسف پرداخته‌است. این سریال در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> جنجال‌برانگیز شد زیرا با اتهام ترویج <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="چندهمسری">چندزنی</a> روبرو گردید. کارگردان گفت تنها مقصود سازندگان سریال «بیان سند تاریخی» بوده‌است.<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>یکی از قدیمی‌ترین حضورهای یوسف و برادرانش در موسیقی مربوط به نمایشی دینی فرانسوی از قرن ۱۲ میلادی است. حضور یوسف و برادرانش در موسیقی در قرون بعدی با آثاری مثل <i>یوسف شناخته می‌شود</i> (۱۷۳۳) از <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88_%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%88" title="پیترو متاستازیو">پیترو متاستازیو</a>، <i>یوسف و برادرانش</i> (۱۷۴۴) از <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D9%81%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%84" title="جرج فردریک هندل">جرج فردریک هندل</a>، اپرای <i>یوسف</i> (۱۸۰۷) از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%84" title="اتین مئول">اتین مئول</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%AA" title="اپرت">اپرت‌های</a> طنز <i>ژوزفین توسط خواهرانش فروخته می‌شود</i> (۱۸۸۶) از ویکتور روژر و <i>مادام پوتیفار</i> (۱۸۹۷) از ادمون دل ادامه پیدا کرد. در قرن بیستم نیز آثاری چون <i>افسانه یوسف</i> (۱۹۱۴) از <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="ریشارد اشتراوس">ریشارد اشتراوس</a>، <i>یوسف و برادرانش</i> (۱۹۳۶) از ورنر یوستن، <i>داستان یوسف</i> (۱۹۴۲) از اریک والتر اشترنبرگ، <i>یوسف جوان</i> (۱۹۴۴) از دیوید دایموند و <i>یوسف و برادرنش</i> از هیلدینگ رزنبرگ (۱۹۴۸) به یوسف پرداخته‌اند.<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شجره‌نامه"><span id=".D8.B4.D8.AC.D8.B1.D9.87.E2.80.8C.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87"></span>شجره‌نامه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: شجره‌نامه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table style="border-spacing: 0px; border-collapse: separate;"> <tbody><tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AD" title="تارح">تارح</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ساره">ساره</a></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1" title="هاجر">هاجر</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هاران">هاران</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Nahor,_son_of_Terah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nahor, son of Terah (صفحه وجود ندارد)">ناحور</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84" title="اسماعیل">اسماعیل</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px dashed"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Milcah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milcah (صفحه وجود ندارد)">ملکه</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B7" title="لوط">لوط</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Iscah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iscah (صفحه وجود ندارد)">یسکه</a></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><i><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسماعیل">بنی‌اسماعیل</a></i></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">هفت پسر</td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Bethuel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bethuel (صفحه وجود ندارد)">بتوئیل</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">نخستین دختر</td><td style="border-right:1px solid;border-bottom:1px dashed;height:1em;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:1em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">دومین دختر</td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7" title="ربه‌کا">ربه‌کا</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="لابان">لابان</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><i><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A3%D8%A8" title="موأب">موآبیان</a></i></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><i><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%86" title="عمون">بنی‌عمون</a></i></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px solid;width:1em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%D9%88" title="عیسو">عیسو</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="راحل">راحل</a></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px dashed"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px dashed"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Bilhah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bilhah (صفحه وجود ندارد)">بلحه</a></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><i><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%85" title="پادشاهی ادوم">پادشاهی ادوم</a></i></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px dashed"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dotted;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/w/index.php?title=Zilpah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zilpah (صفحه وجود ندارد)">زلفه</a></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px dashed"></td><td style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:1em"></td><td colspan="2" style="height:1em;border-bottom:1px dashed;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em"><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%87" title="لیه">لیه</a></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" style="height:1em;width:2em"></td><td style="height:1em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td style="height:1em;width:1em"></td></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em;border-left:1px solid"></td><td rowspan="2" style="height:2em;width:1em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"></tr> <tr style="height:1px;text-align:center"><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">۱. <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%A8%D9%86" title="رئوبن">رئوبن</a><br />۲. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%88%D9%86" title="شمعون">شمعون</a><br />۳. <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="لاوی">لاوی</a><br />۴. <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a><br />۹. <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یساکار">یساکار</a><br />۱۰. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%88%D9%86" title="زبولون">زبولون</a><br /><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه</a> <small>(دختر)</small></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">۷. <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF" title="جاد">جاد</a><br />۸. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="اشیر">اشیر</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">۵. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="دان">دان</a><br />۶. <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="نفتالی">نفتالی</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="6" rowspan="2" style="border:2px solid;padding:0.2em">۱۱. <a class="mw-selflink selflink">یوسف</a><br />۱۲. <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامین</a></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td><td colspan="2" rowspan="2" style="height:2em;width:2em"></td></tr><tr style="height:1px;text-align:center"></tr> </tbody></table> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="یادداشت‌ها"><span id=".DB.8C.D8.A7.D8.AF.D8.AF.D8.A7.D8.B4.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>یادداشت‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: یادداشت‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-persian-alpha"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-12" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">«او ردای رنگارنگی پوشیده بود، زیرا دختران پادشاه چنین می‌پوشند.» <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="کتاب‌های سموئیل">کتاب دوم سموئیل</a>، ۱۳:۱۸</cite></span> </li> <li id="cite_note-32" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">Plot</cite></span> </li> <li id="cite_note-33" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">Pace</cite></span> </li> <li id="cite_note-34" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">Suspense</cite></span> </li> <li id="cite_note-49" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">برای تشریح به <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86#تفسیر_روان‌شناختی" title="نرگاو آسمان">تفسیر روان‌شناختی</a> نگاه کنید.</cite></span> </li> <li id="cite_note-ارتباط-101" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ارتباط_101-0">۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ارتباط_101-1">۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="note">یکی از زمینه‌های اصلی ادبیات مسیحی یافتن ارتباط میان افراد و اتفاقات عهد عتیق با سرگذشت عیسی است.</cite></span> </li> <li id="cite_note-106" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">زنی در ملحقات <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="کتاب دانیال">کتاب دانیال</a> که حاضر به رابطه جنسی با دو مرد نشد.</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r37199623"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2 mw-content-ltr" dir="ltr"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>410</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-2" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFCoats1992">Coats, “Joseph, son of Jacob”, <i>The Anchor Bible Dictionary</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-3" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-4" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMooreKelle2011">Moore and  Kelle, <i>Biblical History and Israel's Past</i></a>, <bdi>92–96</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-5" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhybray2010">Whybray, “Genesis”, <i>The Pentateuch</i></a>, <bdi>83</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-6" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBandstra2008">Bandstra, <i>Reading the Old Testament</i></a>, <bdi>104</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-7" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFCoats1992">Coats, “Joseph, son of Jacob”, <i>The Anchor Bible Dictionary</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-8" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSoggin1999">Soggin, <i>An Introduction to the History of Israel and Judah</i></a>, <bdi>102–103</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-9" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1970">Redford, <i>A Study of the Biblical Story of Joseph: (Genesis 37–50)</i></a>, <bdi>20</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-10" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>406</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-11" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhybray2010">Whybray, “Genesis”, <i>The Pentateuch</i></a>, <bdi>84</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-13" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>406</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-14" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>406</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-15" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>407</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-16" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhybray2010">Whybray, “Genesis”, <i>The Pentateuch</i></a>, <bdi>85</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-17" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>407</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-18" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>407</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-19" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-20" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFAttridgeMeeks2017">Attridge and  Meeks, “Luke 3”, <i>The HarperCollins Study Bible</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-21" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-22" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-23" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-24" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-25" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>408–409</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-26" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>409</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-27" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>409</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-28" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMerrill2008">Merrill, “The Story of Joseph”, <i>Kingdom of Priests</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-29" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMooreKelle2011">Moore and  Kelle, <i>Biblical History and Israel's Past</i></a>, <bdi>92–96</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-30" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhybray2010">Whybray, “Genesis”, <i>The Pentateuch</i></a>, <bdi>85</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-31" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhybray2010">Whybray, “Genesis”, <i>The Pentateuch</i></a>, <bdi>65</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-35" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>423–422</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-36" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBandstra2008">Bandstra, <i>Reading the Old Testament</i></a>, <bdi>104</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-37" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDozeman2021">Dozeman, <i>The Oxford Handbook of The Pentateuch</i></a>, <bdi>200</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-38" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVan_Seters1998">Van Seters, <i>The Hebrew Bible Today: Critical Issues</i></a>, <bdi>33</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-39" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>429</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-40" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>423–424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-41" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>407–409</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-42" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>423</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-43" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>407–409</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-44" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-45" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDijkstra1999">Dijkstra, <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i></a>, <bdi>476–477</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-46" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPritchard1992">Pritchard, <i>Ancient Near Eastern Texts</i></a>, <bdi>23</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-47" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDijkstra1999">Dijkstra, <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i></a>, <bdi>476</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-48" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGordonRendsburg1997">Gordon and  Rendsburg, <i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, <bdi>46</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-50" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBurkert2005">Burkert, <i>A Companion to Ancient Epic</i></a>, <bdi>299–300</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-51" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBlackGreen1992">Black and  Green, <i>Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia</i></a>, <bdi>49</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-52" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGordonRendsburg1997">Gordon and  Rendsburg, <i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, <bdi>46</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-53" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRice1998">Rice, <i>The Power of the Bull</i></a>, <bdi>99</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-54" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJacobsen1976">Jacobsen, <i>The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion</i></a>, <bdi>201</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-55" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRice1998">Rice, <i>The Power of the Bull</i></a>, <bdi>99</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-56" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJacobsen1976">Jacobsen, <i>The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion</i></a>, <bdi>201</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-57" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGordonRendsburg1997">Gordon and  Rendsburg, <i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, <bdi>46</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-58" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJacobsen1976">Jacobsen, <i>The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion</i></a>, <bdi>201</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-59" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGordonRendsburg1997">Gordon and  Rendsburg, <i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, <bdi>46</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-60" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGordonRendsburg1997">Gordon and  Rendsburg, <i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, <bdi>46</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-61" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFLouden2011">Louden, <i>Homer's Odyssey and the Near East</i></a>, <bdi>60–61</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-62" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-63" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>261</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-64" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMooreKelle2011">Moore and  Kelle, <i>Biblical History and Israel's Past</i></a>, <bdi>92–96</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-65" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDijkstra1999">Dijkstra, <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i></a>, <bdi>476</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-66" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>260</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-67" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMooreKelle2011">Moore and  Kelle, <i>Biblical History and Israel's Past</i></a>, <bdi>92–96</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-68" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDijkstra1999">Dijkstra, <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i></a>, <bdi>476</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-69" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMooreKelle2011">Moore and  Kelle, <i>Biblical History and Israel's Past</i></a>, <bdi>92–96</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-70" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>260</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-71" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMerrill2008">Merrill, “The Story of Joseph”, <i>Kingdom of Priests</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-72" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-73" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRedford1993">Redford, <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i></a>, <bdi>424</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-74" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBandstra2008">Bandstra, <i>Reading the Old Testament</i></a>, <bdi>104–105</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-75" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDijkstra1999">Dijkstra, <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i></a>, <bdi>477</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-76" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFCoats1992">Coats, “Joseph, son of Jacob”, <i>The Anchor Bible Dictionary</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-77" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>352</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۱۴۷–۱۵۲</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFرازی1420">رازی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۱۸:‎ <bdi>۴۱۸–۴۲۴</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۱۷۷–۱۷۹</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFرازی1420">رازی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۱۸:‎ <bdi>۴۴۷–۴۵۰</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۱۸۳–۱۸۷</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFرازی1420">رازی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۱۸:‎ <bdi>۴۵۲–۴۵۴</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-84" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGoldman2003">Goldman, “Joseph”, <i>The Encyclopaedia of Qur'an</i></a>, <bdi>55–56</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFمکارم_شیرازی1403">مکارم شیرازی، <i>تفسیر نمونه</i></a>، ۱۰:‎ <bdi>۱۱۲</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-86" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>352</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFمکارم_شیرازی1403">مکارم شیرازی، <i>تفسیر نمونه</i></a>، ۹:‎ <bdi>۳۴۹–۳۵۱</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-88" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFReynolds2017">Reynolds, <i>The Wiley Blackwell Companion to the Qur'an</i></a>, <bdi>306–307</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-89" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFReynolds2017">Reynolds, <i>The Wiley Blackwell Companion to the Qur'an</i></a>, <bdi>306–307</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-90" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>352</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-91" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>352</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-92" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Aberbach, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>410</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-93" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Aberbach, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>410</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-94" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Aberbach, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>410</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-95" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Aberbach, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>410–411</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-96" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFLieu2000">Lieu, <i>The Old Testament in the New Testament</i></a>, <bdi>148</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-97" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFAttridgeMeeks2017">Attridge and  Meeks, “John 4”, <i>The HarperCollins Study Bible</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-98" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFAttridgeMeeks2017">Attridge and  Meeks, “Hebrews 11”, <i>The HarperCollins Study Bible</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-99" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFAttridgeMeeks2017">Attridge and  Meeks, “Acts 7”, <i>The HarperCollins Study Bible</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-100" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFAttridgeMeeks2017">Attridge and  Meeks, “Matthew 2”, <i>The HarperCollins Study Bible</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-102" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFReventlow2010">Reventlow, <i>History of Biblical Interpretation: Renaissance, Reformation, Humanism</i></a>, <bdi>107</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-103" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChrysostom1992">Chrysostom, <i>Homilies on Genesis, 46-47</i></a>, <bdi>191</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-104" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSheridan2002">Sheridan, <i>Genesis 11-50</i></a>, <bdi>231</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-105" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFCalvin1998">Calvin, <i>Commentaries on the First Book of Moses Called Genesis</i></a>, <bdi>261</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-107" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFOxfordHandbook2019">Leemans and  Dupont, <i>The Oxford Handbook of Biblical Interpretation</i></a>, <bdi>427</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-108" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFOxfordHandbook2019">Clark, <i>The Oxford Handbook of Biblical Interpretation</i></a>, <bdi>503</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-109" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFReventlow2009">Reventlow, <i>History of Biblical Interpretation: From Late Antiquity to the End of the Middle Ages</i></a>, <bdi>55</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-110" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFReventlow2010">Reventlow, <i>History of Biblical Interpretation: Renaissance, Reformation, Humanism</i></a>, <bdi>148</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-111" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>353</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۱۴۷–۱۴۹</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۲۱۵</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۱۹۹–۲۰۱</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFرازی1420">رازی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۱۸:‎ <bdi>۴۷۴–۴۷۹ و ۴۸۲</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFکاشانی1389">کاشانی، <i>تفسیر کبیر</i></a>، ۳:‎ <bdi>۲۲۲–۲۲۳</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-117" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Bayer, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>411–413</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-118" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFirestone2002">Firestone, “Yusuf”, <i>The Encyclopaedia of Islam</i></a>, <bdi>353</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-119" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Bayer, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>411–413</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-120" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Bayer, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>411–413</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-121" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFLoukonineIvanov2011">Loukonine and  Ivanov, <i>Persian Miniatures</i></a>, <bdi>101, 103, 105, 109</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-122" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattaway2016">Chattaway, <i>A Handbook of the Bible and Its Reception in Film</i></a>, <bdi>59–62</bdi>.</span> </li> <li id="cite_note-123" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Bayer, “Joseph”, <i>Encyclopaedia Judaica</i></a>, <bdi>413</bdi>.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32987365">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin refbegin-columns references-column-width" style="column-width: 30em"> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <ul><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFJudaicaJoseph2006" class="citation book cs1">Sarna, Nahum H.; Aberbach, Moses; Hirschberg, Haïm Z'ew; Bayer, Bathja (2006). "Joseph". <i>Encyclopaedia Judaica</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%86" title="انتشارات مکمیلن">Macmillan Reference USA</a>. p. 413–406.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Joseph&rft.btitle=Encyclopaedia+Judaica&rft.pages=413-406&rft.pub=Macmillan+Reference+USA&rft.date=2006&rft.aulast=Sarna&rft.aufirst=Nahum+H.&rft.au=Aberbach%2C+Moses&rft.au=Hirschberg%2C+Ha%C3%AFm+Z%27ew&rft.au=Bayer%2C+Bathja&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCoats1992" class="citation book cs1">Coats, George W. (1992). "Joseph, son of Jacob". <i>The Anchor Bible Dictionary</i>. Yale University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Joseph%2C+son+of+Jacob&rft.btitle=The+Anchor+Bible+Dictionary&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=1992&rft.aulast=Coats&rft.aufirst=George+W.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReynolds2017" class="citation book cs1">Reynolds, Gabriel Said (2017). "Biblical Background". <i>Wiley Blackwell Companion to the Qur'ān</i>. Wiley-Blackwell.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Biblical+Background&rft.btitle=Wiley+Blackwell+Companion+to+the+Qur%27%C4%81n&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2017&rft.aulast=Reynolds&rft.aufirst=Gabriel+Said&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChattaway2016" class="citation book cs1">Chattaway, Theresa (2016). "It's All in the Family: The Patriarchs of Genesis in Film". In Burnette-Bletsch, Peter T. (ed.). <i>The Bible in Motion: A Handbook of the Bible and Its Reception in Film</i>. De Gruyter. p. 51–64.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=It%E2%80%99s+All+in+the+Family%3A+The+Patriarchs+of+Genesis+in+Film&rft.btitle=The+Bible+in+Motion%3A+A+Handbook+of+the+Bible+and+Its+Reception+in+Film&rft.pages=51-64&rft.pub=De+Gruyter&rft.date=2016&rft.aulast=Chattaway&rft.aufirst=Theresa&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVan_Seters1998" class="citation book cs1">Van Seters, John (1998). McKenzie, Stepehn L.; Graham, Matt Patrick (eds.). <i>The Hebrew Bible Today: An Introduction to Critical Issues</i>. Westminster John Knox Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Hebrew+Bible+Today%3A+An+Introduction+to+Critical+Issues&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=1998&rft.aulast=Van+Seters&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDijkstra1999" class="citation book cs1">Dijkstra, Meindert (1999). <i>Dictionary of Deities and Demons in the Bible</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="انتشارات بریل">Brill</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionary+of+Deities+and+Demons+in+the+Bible&rft.pub=Brill&rft.date=1999&rft.aulast=Dijkstra&rft.aufirst=Meindert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFirestone2002" class="citation book cs1">Firestone, R. (2002). "Yusuf". <i>The Encyclopaedia of Islam</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="انتشارات بریل">Brill</a>. p. 352–354.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Yusuf&rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+Islam&rft.pages=352-354&rft.pub=Brill&rft.date=2002&rft.aulast=Firestone&rft.aufirst=R.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGoldman2003" class="citation book cs1">Goldman, S. (2003). "Joseph". <i>The Encyclopaedia of the Qur'an</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="انتشارات بریل">Brill</a>. p. 55–57.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Joseph&rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+the+Qur%27an&rft.pages=55-57&rft.pub=Brill&rft.date=2003&rft.aulast=Goldman&rft.aufirst=S.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBandstra2008" class="citation book cs1">Bandstra, Barry L. (2008). <i>Reading the Old Testament: An Introduction to the Hebrew Bible</i>. Wadsworth.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reading+the+Old+Testament%3A+An+Introduction+to+the+Hebrew+Bible&rft.pub=Wadsworth&rft.date=2008&rft.aulast=Bandstra&rft.aufirst=Barry+L.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLouth2012" class="citation book cs1">Louth, Andrew (2012). "The Fathers on Genesis". <i>The Book of Genesis: Composition, Reception, and Interpretation</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="انتشارات بریل">Brill</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Fathers+on+Genesis&rft.btitle=The+Book+of+Genesis%3A+Composition%2C+Reception%2C+and+Interpretation&rft.pub=Brill&rft.date=2012&rft.aulast=Louth&rft.aufirst=Andrew&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWhybray2010" class="citation book cs1">Whybray, R. N. (2010). "Genesis". <i>The Oxford Bible Commentary: The Pentateuch</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="انتشارات دانشگاه آکسفورد">Oxford University Press</a>. p. 92–53.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Genesis&rft.btitle=The+Oxford+Bible+Commentary%3A+The+Pentateuch&rft.pages=92-53&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2010&rft.aulast=Whybray&rft.aufirst=R.+N.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAttridgeMeeks2017" class="citation book cs1">Attridge, Harold W.; Meeks, Wayne A. (2017). <i>The HarperCollins Study Bible</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%B2" title="انتشارات هارپرکالینز">HarperOne</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+HarperCollins+Study+Bible&rft.pub=HarperOne&rft.date=2017&rft.aulast=Attridge&rft.aufirst=Harold+W.&rft.au=Meeks%2C+Wayne+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLoukonineIvanov2011" class="citation book cs1">Loukonine, Vladimir; Ivanov, Anatoli (2011). <i>Persian Miniatures</i>. Parkstone Press International.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Persian+Miniatures&rft.pub=Parkstone+Press+International&rft.date=2011&rft.aulast=Loukonine&rft.aufirst=Vladimir&rft.au=Ivanov%2C+Anatoli&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMooreKelle2011" class="citation book cs1">Moore, Megan Bishop; Kelle, Brad E. (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/biblicalhistoryi0000moor"><i>The Biblical History and Israel's Past: The Changing Study of the Bible and History</i></a>. Eerdmans Publishings.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Biblical+History+and+Israel%27s+Past%3A+The+Changing+Study+of+the+Bible+and+History&rft.pub=Eerdmans+Publishings&rft.date=2011&rft.aulast=Moore&rft.aufirst=Megan+Bishop&rft.au=Kelle%2C+Brad+E.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbiblicalhistoryi0000moor&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPritchard1992" class="citation book cs1">Pritchard, James B. (1992). <i>Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86" title="انتشارات دانشگاه پرینستون">Princeton University Press</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ancient+Near+Eastern+Texts+Relating+to+the+Old+Testament&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=1992&rft.aulast=Pritchard&rft.aufirst=James+B.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRedford1993" class="citation book cs1">Redford, Donald B. (1993). <i>Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86" title="انتشارات دانشگاه پرینستون">Princeton University Press</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Egypt%2C+Canaan%2C+and+Israel+in+Ancient+Times&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=1993&rft.aulast=Redford&rft.aufirst=Donald+B.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOxfordHandbook2019" class="citation book cs1">Jensen, Robin M.; Clark, Elizabeth A. (2019). Blowers, Paul M.; Martens, Peter W. (eds.). <i>The Oxford Handbook of Early Christian Biblical Interpretation</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="انتشارات دانشگاه آکسفورد">Oxford University Press</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Early+Christian+Biblical+Interpretation&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2019&rft.aulast=Jensen&rft.aufirst=Robin+M.&rft.au=Clark%2C+Elizabeth+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDozeman2021" class="citation book cs1">Dozeman, Thomas B. (2021). Baden, Joel S.; Stackert, Jeffrey (eds.). <i>The Oxford Handbook of Pentateuch</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="انتشارات دانشگاه آکسفورد">Oxford University Press</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Pentateuch&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2021&rft.aulast=Dozeman&rft.aufirst=Thomas+B.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLieu2000" class="citation book cs1">Lieu, Judith (2000). <i>The Old Testament in the New Testament: essays in honour of J. L. North</i>. Sheffield Academic Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Old+Testament+in+the+New+Testament%3A+essays+in+honour+of+J.+L.+North&rft.pub=Sheffield+Academic+Press&rft.date=2000&rft.aulast=Lieu&rft.aufirst=Judith&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReventlow2009" class="citation book cs1">Reventlow, Henning Graf (2009). <i>History of Biblical Interpretation, Vol. 2: From Late Antiquity to the End of the Middle Ages</i>. Society of Biblical literature.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Biblical+Interpretation%2C+Vol.+2%3A+From+Late+Antiquity+to+the+End+of+the+Middle+Ages&rft.pub=Society+of+Biblical+literature&rft.date=2009&rft.aulast=Reventlow&rft.aufirst=Henning+Graf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReventlow2010" class="citation book cs1">Reventlow, Henning Graf (2010). <i>History of Biblical Interpretation, Vol. 3: Renaissance, Reformation, Humanism</i>. Society of Biblical literature.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Biblical+Interpretation%2C+Vol.+3%3A+Renaissance%2C+Reformation%2C+Humanism&rft.pub=Society+of+Biblical+literature&rft.date=2010&rft.aulast=Reventlow&rft.aufirst=Henning+Graf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRedford1970" class="citation book cs1">Redford, Donald B. (1970). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/studyofbiblicals0020redf"><i>A Study of the Biblical Story of Joseph: (Genesis 37–50)</i></a>. Leiden: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="انتشارات بریل">Brill</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Study+of+the+Biblical+Story+of+Joseph%3A+%28Genesis+37%E2%80%9350%29&rft.place=Leiden&rft.pub=Brill&rft.date=1970&rft.aulast=Redford&rft.aufirst=Donald+B.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstudyofbiblicals0020redf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRice1998" class="citation cs2">Rice, Michael (1998), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=JofsAgAAQBAJ&q=Bull+of+Heaven&pg=PA99"><i>The Power of the Bull</i></a>, New York City, New York and London, England: Routledge, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-09032-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-09032-2"><bdi>978-0-415-09032-2</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Power+of+the+Bull&rft.place=New+York+City%2C+New+York+and+London%2C+England&rft.pub=Routledge&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-415-09032-2&rft.aulast=Rice&rft.aufirst=Michael&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DJofsAgAAQBAJ%26q%3DBull%2Bof%2BHeaven%26pg%3DPA99&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBlackGreen1992" class="citation cs2">Black, Jeremy; Green, Anthony (1992), <i>Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary</i>, The British Museum Press, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7141-1705-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7141-1705-8"><bdi>978-0-7141-1705-8</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gods%2C+Demons+and+Symbols+of+Ancient+Mesopotamia%3A+An+Illustrated+Dictionary&rft.pub=The+British+Museum+Press&rft.date=1992&rft.isbn=978-0-7141-1705-8&rft.aulast=Black&rft.aufirst=Jeremy&rft.au=Green%2C+Anthony&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBurkert2005" class="citation cs2">Burkert, Walter (2005), "Chapter Twenty: Near Eastern Connections", in Foley, John Miles (ed.), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=V4mZmoZhG68C&q=Epic+of+Gilgamesh+Iliad+and+Odyssey"><i>A Companion to Ancient Epic</i></a>, New York City, New York and London, England: Blackwell Publishing, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4051-0524-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4051-0524-8"><bdi>978-1-4051-0524-8</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapter+Twenty%3A+Near+Eastern+Connections&rft.btitle=A+Companion+to+Ancient+Epic&rft.place=New+York+City%2C+New+York+and+London%2C+England&rft.pub=Blackwell+Publishing&rft.date=2005&rft.isbn=978-1-4051-0524-8&rft.aulast=Burkert&rft.aufirst=Walter&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DV4mZmoZhG68C%26q%3DEpic%2Bof%2BGilgamesh%2BIliad%2Band%2BOdyssey&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJacobsen1976" class="citation cs2">Jacobsen, Thorkild (1976), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=bZT57A8ioCkC&q=Bull+of+Heaven&pg=PA201"><i>The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion</i></a>, New Haven, Connecticut and London, England: Yale University Press, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-300-02291-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-300-02291-9"><bdi>978-0-300-02291-9</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Treasures+of+Darkness%3A+A+History+of+Mesopotamian+Religion&rft.place=New+Haven%2C+Connecticut+and+London%2C+England&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=1976&rft.isbn=978-0-300-02291-9&rft.aulast=Jacobsen&rft.aufirst=Thorkild&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DbZT57A8ioCkC%26q%3DBull%2Bof%2BHeaven%26pg%3DPA201&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGordonRendsburg1997" class="citation cs2">Gordon, Cyrus H.; Rendsburg, Gary A. (1997) [1953], <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=BWmBUBre55QC&q=Bull+of+Heaven&pg=PA46"><i>The Bible and the Ancient Near East</i></a>, New York City, New York and London, England: W. W. Norton & Company, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-393-31689-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-393-31689-6"><bdi>978-0-393-31689-6</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Bible+and+the+Ancient+Near+East&rft.place=New+York+City%2C+New+York+and+London%2C+England&rft.pub=W.+W.+Norton+%26+Company&rft.date=1997&rft.isbn=978-0-393-31689-6&rft.aulast=Gordon&rft.aufirst=Cyrus+H.&rft.au=Rendsburg%2C+Gary+A.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DBWmBUBre55QC%26q%3DBull%2Bof%2BHeaven%26pg%3DPA46&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLouden2011" class="citation book cs1">Louden, Bruce (2011). <i>Homer's Odyssey and the Near East</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AC" title="انتشارات دانشگاه کمبریج">Cambridge University Press</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Homer%27s+Odyssey+and+the+Near+East&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2011&rft.aulast=Louden&rft.aufirst=Bruce&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMerrill2008" class="citation book cs1">Merrill, Eugene H. (2008). <i>Kingdom of Priests</i>. Baker Academic.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Kingdom+of+Priests&rft.pub=Baker+Academic&rft.date=2008&rft.aulast=Merrill&rft.aufirst=Eugene+H.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSoggin1999" class="citation book cs1">Soggin, J. Alberto (1999). <i>An Introduction to the History of Israel and Judah</i>. Hymns Ancient and Modern Ltd.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+History+of+Israel+and+Judah&rft.pub=Hymns+Ancient+and+Modern+Ltd&rft.date=1999&rft.aulast=Soggin&rft.aufirst=J.+Alberto&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSheridan2002" class="citation book cs1">Sheridan, Mark (2002). <i>Genesis 11-50</i>. InterVarsity.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Genesis+11-50&rft.pub=InterVarsity&rft.date=2002&rft.aulast=Sheridan&rft.aufirst=Mark&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChrysostom1992" class="citation book cs1"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%85" title="جان کریسوستوم">Chrysostom, John</a> (1992). <i>Homilies on Genesis, 46-47</i>. trans. Robert C. Hill. Washington DC: Catholic University of America Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Homilies+on+Genesis%2C+46-47&rft.place=Washington+DC&rft.pub=Catholic+University+of+America+Press&rft.date=1992&rft.aulast=Chrysostom&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCalvin1998" class="citation book cs1">Calvin, John (1998). <i>Commentaries on the First Book of Moses Called Genesis</i>. Vol. 2. Grand Rapids: Baker.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Commentaries+on+the+First+Book+of+Moses+Called+Genesis&rft.place=Grand+Rapids&rft.pub=Baker&rft.date=1998&rft.aulast=Calvin&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span></li></ul> </div> <ul><li><cite id="CITEREFرازی1420" class="citation book"><a href="/wiki/%D9%81%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="فخرالدین رازی">رازی، فخرالدین</a> (<bdi>۱۴۲۰</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://lib.efatwa.ir/46987/18/355"><i>تفسیر کبیر، مفاتیح الغیب</i></a>. بیروت: دار احیاء التراث العربی.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1+%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%8C+%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AD+%D8%A7%D9%84%D8%BA%DB%8C%D8%A8&rft.place=%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1+%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AB+%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&rft.date=1420&rft.aulast=%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C&rft.aufirst=%D9%81%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86&rft_id=https%3A%2F%2Flib.efatwa.ir%2F46987%2F18%2F355&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></li> <li><cite id="CITEREFکاشانی1389" class="citation book"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ملا فتح‌الله کاشانی">کاشانی، فتح‌الله</a> (<bdi>۱۳۸۹</bdi>). <i>تفسیر کبیر، منهاج الصادقین فی الزام المخالفین</i>. به کوشش <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D9%85_%D8%B9%D9%82%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C" title="عبدالرحیم عقیقی بخشایشی">عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم</a>. قم: نوید اسلام.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1+%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%8C+%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AC+%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%86+%D9%81%DB%8C+%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86&rft.place=%D9%82%D9%85&rft.pub=%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&rft.date=1389&rft.aulast=%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C&rft.aufirst=%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></li> <li><cite id="CITEREFمکارم_شیرازی1403" class="citation book"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="ناصر مکارم شیرازی">مکارم شیرازی، ناصر</a> (<bdi>۱۴۰۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lib.eshia.ir/27575/27/409"><i>تفسیر نمونه</i></a>. قم: کتابخانه فقاهت.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1+%D9%86%D9%85%D9%88%D9%86%D9%87&rft.place=%D9%82%D9%85&rft.pub=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%81%D9%82%D8%A7%D9%87%D8%AA&rft.date=1403&rft.aulast=%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85+%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C&rft.aufirst=%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Flib.eshia.ir%2F27575%2F27%2F409&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></li></ul> </div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فرزندان_یعقوب_بر_پایهٔ_مادر_به_ترتیب_تاریخ_تولد" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="الگو:فرزندان یعقوب"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:فرزندان یعقوب (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:فرزندان یعقوب"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="فرزندان_یعقوب_بر_پایهٔ_مادر_به_ترتیب_تاریخ_تولد" style="font-size:114%;margin:0 4em">فرزندان <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> بر پایهٔ مادر به ترتیب تاریخ تولد</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%87" title="لیه">لیه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%A8%D9%86" title="رئوبن">رئوبن (۱)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%88%D9%86" title="شمعون">شمعون (۲)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="لاوی">لاوی (۳)</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا (۴)</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یساکار">یساکار (۹)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%88%D9%86" title="زبولون">زبولون (۱۰)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه (۱۱)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="راحل">راحل</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">یوسف (۱۲)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامین (۱۳)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Bilhah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bilhah (صفحه وجود ندارد)">بلهه (کنیز راحل)</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="دان">دان (۵)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="نفتالی">نفتالی (۶)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Zilpah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zilpah (صفحه وجود ندارد)">زلفه (کنیز لیه)</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF" title="جاد">جاد (۷)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="اشیر">اشیر (۸)</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="14px&#124;Star_of_David&#124;link=Star_of_David_قوم_یهود_و_یهودیت" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="الگو:یهودیان و یهودیت"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:یهودیان و یهودیت (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:یهودیان و یهودیت"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="14px&#124;Star_of_David&#124;link=Star_of_David_قوم_یهود_و_یهودیت" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Star_of_David" title="Star of David"><img alt="Star of David" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/14px-Star_of_David.svg.png" decoding="async" width="14" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/21px-Star_of_David.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/28px-Star_of_David.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="693" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="قوم یهود">قوم یهود</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یهودیت">یهودیت</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="طرح کلی یهودیت">طرح کلی یهودیت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="تقسیم‌های قومی یهودی">تقسیم‌های قومی یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان اروپا (صفحه وجود ندارد)">یهودیان اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="اشکنازی">اشکنازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان بربر (صفحه وجود ندارد)">یهودیان بربر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="فلاشا">فلاشا</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی بخارایی">یهودی بخارایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان گرجی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان گرجی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان هند (صفحه وجود ندارد)">یهودیان هند</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bene_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bene Israel (صفحه وجود ندارد)">Bene Israel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cochin_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cochin Jews (صفحه وجود ندارد)">Cochin Jews</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bene_Ephraim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bene Ephraim (صفحه وجود ندارد)">Bene Ephraim</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="یهودیان ایتالیا">یهودیان ایتالیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان میزراهی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان میزراهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یهودیان کوهستان">یهودیان کوهستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایرانیان یهودی">ایرانیان یهودی</a>(<a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کلیمی">کلیمی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Romaniotes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romaniotes (صفحه وجود ندارد)">Romaniotes</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سفاردی‌ها">سفاردی‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان مغربی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان مغربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان اسپانیا و پرتغال (صفحه وجود ندارد)">یهودیان اسپانیا و پرتغال</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urfalim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urfalim (صفحه وجود ندارد)">Urfalim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kaifeng_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaifeng Jews (صفحه وجود ندارد)">Kaifeng Jews</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش‌های مذهبی یهود (صفحه وجود ندارد)">جنبش‌های<br />مذهبی</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="یهودیت ارتودوکس">یهودیت ارتودوکس</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chardal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chardal (صفحه وجود ندارد)">Chardal</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="حریدی">حریدی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">یهودیت حسیدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="ارتودوکس مدرن">ارتودوکس مدرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">صهیونیسم مذهبی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Musar_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musar movement (صفحه وجود ندارد)">Musar movement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Neolog_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Neolog Judaism (صفحه وجود ندارد)">Neolog</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">یهودیت محافظه‌کار</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Conservadox_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conservadox Judaism (صفحه وجود ندارد)">Conservadox</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">یهودیت اصلاحگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="بازسازی خواهی در یهودیت">بازسازی خواهی در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">یهودیت اصلاحگرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_Renewal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish Renewal (صفحه وجود ندارد)">Jewish Renewal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Humanistic_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Humanistic Judaism (صفحه وجود ندارد)">Humanistic</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت خاخامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88_%D8%B7%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1" title="لو طاهور">لو طاهور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سامری‌ها">سامری‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_schisms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish schisms (صفحه وجود ندارد)">Schisms</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shomer_Masoret&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shomer Masoret (صفحه وجود ندارد)">Shomer Masoret</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="روابط بین جنبش‌های یهود (صفحه وجود ندارد)">روابط بین جنبش‌های یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بی‌خدایی یهودی">بی‌خدایی یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Noahidism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Noahidism (صفحه وجود ندارد)">Noahidism</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فلسفه یهودی">فلسفه یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اصول دین یهود (صفحه وجود ندارد)">اصول دین</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="یهودیان به عنوان قوم برگزیده">یهودیان به عنوان قوم برگزیده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فرجام‌شناسی یهودی">فرجام‌شناسی یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_ethics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish ethics (صفحه وجود ندارد)">Ethics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Holocaust_theology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Holocaust theology (صفحه وجود ندارد)">Holocaust theology</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%B1" title="کوشر">کوشِر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مسیح در یهودیت">مسیح در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="نامهای خدا در یهودیت">نامهای خدا در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%AD" title="قوانین هفت‌گانه نوح">قوانین هفت‌گانه نوح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%87_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="صدقه (یهودیت)">صدقه (یهودیت)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="صنیوت">صنیوت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رده:متون یهودی">متون یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chumash_(Judaism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chumash (Judaism) (صفحه وجود ندارد)">Chumash</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="نوییم">نوییم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="کتوویم">کتوویم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rabbinic_literature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rabbinic literature (صفحه وجود ندارد)">Rabbinic literature</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mishneh_Torah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mishneh Torah (صفحه وجود ندارد)">Mishneh Torah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arba%27ah_Turim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arba'ah Turim (صفحه وجود ندارد)">Arba'ah Turim</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="شولحان عاروخ">شولحان عاروخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mishnah_Berurah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mishnah Berurah (صفحه وجود ندارد)">Mishnah Berurah</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%B1" title="زوهر">زوهر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haggadah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haggadah (صفحه وجود ندارد)">Haggadah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Piyyut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piyyut (صفحه وجود ندارد)">Piyyut</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سیدور">سیدور</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رده:مکان‌های مقدس یهودی">مکان‌های مقدس یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="چهار شهر مقدس (صفحه وجود ندارد)">چهار شهر مقدس</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AF" title="صفد">صفد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84" title="الخلیل">الخلیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="طبریه">طبریه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="دیان">دیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="میکوه">میکوه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم">پرستش‌گاه اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="میشکان">میشکان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%AF%D8%A8%D9%87" title="دیوار ندبه">دیوار ندبه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="شخصیت‌های یهود در کتاب مقدس (صفحه وجود ندارد)">شخصیت‌های یهود در کتاب مقدس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="سارا">سارا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7" title="ربه‌کا">ربه‌کا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="راحل">راحل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%87" title="لیه">لیه</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">یوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="یوشع بن نون">یوشع بن نون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%87" title="دبوره">دبوره</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="کتاب روت">کتاب روت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="الیاس">الیاس</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="رهبری در یهودیت (صفحه وجود ندارد)">رهبری در یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D9%84%D9%84" title="هیلل">هیلل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%85%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شامای (صفحه وجود ندارد)">شامای</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%87%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="یهودا هناسی">یهودا هناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%86" title="سعادیا گائون">سعادیا گائون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%B4%D9%88%D9%85_%D8%A8%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرشوم بن یهود (صفحه وجود ندارد)">گرشوم بن یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اسحاق الفاسی">اسحاق الفاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="راشی">راشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="یهودا هلوی">یهودا هلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7" title="ابراهیم بن عزرا">ابراهیم بن عزرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Tosafists&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Tosafists (صفحه وجود ندارد)">Tosafists</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="موسی بن میمون">موسی بن میمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86" title="موشه بن نحمان">موشه بن نحمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%DB%8C%D9%87%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="عاشر بن یهیل (صفحه وجود ندارد)">عاشر بن یهیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%B4%D9%88%D9%85" title="ابن گرشوم">ابن گرشوم</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88" title="یوسف آلبو">یوسف آلبو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسحاق ابرونئیل">اسحاق ابرونئیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="اسحاق لوریا">اسحاق لوریا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B9%D9%84_%D8%B4%D9%85_%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="بعل شم تو (صفحه وجود ندارد)">بعل شم تو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%A7_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلنا گائون (صفحه وجود ندارد)">ویلنا گائون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A6%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلیگمان بائر (صفحه وجود ندارد)">سلیگمان بائر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="موسی مندلسون">موسی مندلسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%AF_%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="لئوپلد زونز (صفحه وجود ندارد)">لئوپلد زونز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B3%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D9%87%D8%B1%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامسون رافائل هرش (صفحه وجود ندارد)">سامسون رافائل هرش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%DA%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبراهام گیگر (صفحه وجود ندارد)">آبراهام گیگر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%B4%D8%AE%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سولومون شختر (صفحه وجود ندارد)">سولومون شختر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="داوید بن گوریون">داوید بن گوریون</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%A6%DB%8C%D8%B1" title="گلدا مئیر">گلدا مئیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%85_%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="مناخم بگین">مناخم بگین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86" title="مردخای کاپلان">مردخای کاپلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%85_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84_%D8%A7%D8%B4%D9%86%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" title="مناخم مندل اشنیرسون">مناخیم اشنیرسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%A7_%D9%87%D8%B4%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبراهام جاشوا هشل (صفحه وجود ندارد)">آبراهام جاشوا هشل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A8%DB%8C._%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%AA%DA%86%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوزف بی. سولوویتچیک (صفحه وجود ندارد)">جوزف بی. سولوویتچیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%84%D9%88%D9%85%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AE_(%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شلومو کارلباخ (موسیقی‌دان) (صفحه وجود ندارد)">شلومو کارلباخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="آدین اشتاینسالتز (صفحه وجود ندارد)">آدین اشتاینسالتز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زلمان شاختر-شالومی (صفحه وجود ندارد)">زلمان شاختر-شالومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%88%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرتور واسکو (صفحه وجود ندارد)">آرتور واسکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%86_%D9%84%D8%A7%D9%85" title="نورمن لام">نورمن لام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3_%D8%A7%DB%8C._%D9%87%D9%88%D9%81%D9%85%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="لورنس ای. هوفمن (صفحه وجود ندارد)">لورنس ای. هوفمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86" title="اریه کاپلان">اریه کاپلان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:Jewish_religious_occupations&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:Jewish religious occupations (صفحه وجود ندارد)">نقش‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%86" title="کوهن">کوهن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B0%D8%A7%D9%86" title="حذان">حذان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gabbai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gabbai (صفحه وجود ندارد)">Gabbai</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%AF" title="مگید">مگید</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mashgiach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mashgiach (صفحه وجود ندارد)">Mashgiach</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%87%D9%84" title="موهل">موهل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Posek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Posek (صفحه وجود ندارد)">Posek</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rebbe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rebbe (صفحه وجود ندارد)">Rebbe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rosh_yeshiva&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rosh yeshiva (صفحه وجود ندارد)">Rosh yeshiva</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8" title="کاتب">کاتب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ یهودی (صفحه وجود ندارد)">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Minyan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minyan (صفحه وجود ندارد)">Minyan</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="بر میتسوا و بت میتسوا">بر میتسوا و بت میتسوا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوگواری یهودیت (صفحه وجود ندارد)">مرگ و سوگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ختنه‌سوران">ختنه‌سوران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="گاه‌شماری عبری">گاه‌شماری عبری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hebrew_birthday&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hebrew birthday (صفحه وجود ندارد)">Hebrew birthday</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_(%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87)" class="mw-redirect" title="یهود (واژه)">منشأ واژه یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="نیدا">نیدا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pidyon_haben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pidyon haben (صفحه وجود ندارد)">Pidyon haben</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="موسیقی یهودی">موسیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="آشپزی یهودی">آشپزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hiloni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiloni (صفحه وجود ندارد)">Hiloni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shidduch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shidduch (صفحه وجود ندارد)">Shidduch</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zeved_habat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zeved habat (صفحه وجود ندارد)">Zeved habat</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مسائل</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F" title="چه کسی یهودی است؟">چه کسی یهودی است؟</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judaism_and_abortion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judaism and abortion (صفحه وجود ندارد)">Abortion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_assimilation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish assimilation (صفحه وجود ندارد)">Assimilation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مجازات در یهودیت">مجازات</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="گرویدن به یهودیت">گرویدن به یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="آنوسی">آنوسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judaism_and_environmentalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judaism and environmentalism (صفحه وجود ندارد)">Environmentalism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Forbidden_relationships_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forbidden relationships in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Forbidden Relationships</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gender_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gender and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Gender</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heresy_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heresy in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Heresy</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="هوش یهودیان اشکنازی">هوش یهودیان اشکنازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87%E2%80%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="منازعه‌ فلسطین-اسراییل">منازعه‌ فلسطین-اسراییل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish studies (صفحه وجود ندارد)">Jewish studies</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="یهودیت موعودباور">یهودیت موعودباور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%D8%AC%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="یهودیت و همجنس‌گرایی">یهودیت و همجنس‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%87%D9%85%D8%AC%D9%86%D8%B3_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%D8%B8%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ازدواج همجنس در نظر یهودیت (صفحه وجود ندارد)">ازدواج همجنس در نظر یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="تروریسم یهودی">تروریسم یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_schisms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish schisms (صفحه وجود ندارد)">Schisms</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_vegetarianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish vegetarianism (صفحه وجود ندارد)">Vegetarianism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="دانشنامه یهودی">دانشنامه یهودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه جودائیکا">دانشنامه جودائیکا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های یهودی">زبان‌های یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">زبان عبری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="عبری توراتی">عبری توراتی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">یوهوری (یهودی-تاتی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های یهودی-عربی">یهودی-عربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های یهودی-آرامی">یهودی-آرامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های یهودی-ایرانی">یهودی-ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%88" title="زبان لادینو">زبان لادینو</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="یشیویش">یشیویش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%B4" title="زبان ییدیش">زبان ییدیش</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نیایش<br />و ادعیه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aleinu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleinu (صفحه وجود ندارد)">Aleinu</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7" class="mw-redirect" title="آمیدا">آمیدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%85" title="اربعه مینیم">اربعه مینیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gartel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gartel (صفحه وجود ندارد)">Gartel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hallel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hallel (صفحه وجود ندارد)">Hallel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Havdalah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Havdalah (صفحه وجود ندارد)">Havdalah</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF%DB%8C%D8%B4_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" class="mw-redirect" title="کدیش (یهودیت)">کدیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kittel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kittel (صفحه وجود ندارد)">Kittel</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="کول نیدری">کول نیدری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ma_Tovu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ma Tovu (صفحه وجود ندارد)">Ma Tovu</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="منوره">منوره</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7_(%D8%AD%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7)" title="منورا (حنوکیا)">منورا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="مزوزا">مزوزا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_(%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA)" title="سفر (تورات)">سِفِر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="نماز (یهودیت)">نماز</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_Jewish_prayers_and_blessings&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Jewish prayers and blessings (صفحه وجود ندارد)">Prayer</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9_%DB%8C%DB%8C%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%84" title="شمع ییسرائل">شمع ییسرائل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="شوفار">شوفار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سیدور">سیدور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="تالیت">تالیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تفیلین">تِفیلین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tzitzit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzitzit (صفحه وجود ندارد)">Tzitzit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yad (صفحه وجود ندارد)">Yad</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D8%A7" title="کیپا">کیپا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1" title="رده:یهودیت و دین‌های دیگر">رده:یهودیت و دین‌های دیگر</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_views_on_religious_pluralism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish views on religious pluralism (صفحه وجود ندارد)">Jewish views on religious pluralism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین ابراهیمی">دین ابراهیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت و یهودیت">مسیحیت و یهودیت</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Relations_between_Catholicism_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Relations between Catholicism and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Catholicism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian%E2%80%93Jewish_reconciliation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian–Jewish reconciliation (صفحه وجود ندارد)">Christian–Jewish reconciliation</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="یهودی-مسیحی">یهودی-مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="یهودیت موعودباور">یهودیت موعودباور</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="اسلام و یهودیت">اسلام و یهودیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mormonism_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mormonism and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Mormonism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Semitic_Neopaganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Semitic Neopaganism (صفحه وجود ندارد)">Semitic Neopaganism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="بنی‌اسرائیلی‌های سیاهپوست عبری">بنی‌اسرائیلی‌های سیاهپوست عبری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kabbalah_Centre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kabbalah Centre (صفحه وجود ندارد)">Kabbalah Centre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alternative_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alternative Judaism (صفحه وجود ندارد)">Others</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="تاریخ یهود">تاریخ یهود</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jewish_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jewish history (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="تاریخ قوم اسرائیل">تاریخ قوم اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم">پرستش‌گاه اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">اسیران یهودی در بابل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="اورشلیم در یهودیت">اورشلیم در یهودیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jerusalem (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حشمونیان">حشمونیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="هیرود بزرگ">هیرود بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فریسیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صدوقیان">صدوقیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="اسنی‌ها">اسنی‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="نخستین نبرد یهود با روم (صفحه وجود ندارد)">نخستین نبرد یهود با روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%AE%D8%A8%D8%A7" title="شورش بارکوخبا">شورش بارکوخبا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_diaspora&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish diaspora (صفحه وجود ندارد)">Diaspora</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jews_in_the_Middle_Ages&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jews in the Middle Ages (صفحه وجود ندارد)">Middle Ages</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان تحت حکومت مسلمانان">Muslim rule</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%88%DB%8C" title="شبتای زوی">شبتای زوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="هاسکالا">هاسکالا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_emancipation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish emancipation (صفحه وجود ندارد)">Emancipation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="هولوکاست">هولوکاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%A7_(%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="علیا (صهیونیسم)">علیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ صهیونیسم (صفحه وجود ندارد)">تاریخ صهیونیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="تاریخ اسرائیل">تاریخ اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="ستیز عرب‌ها و اسرائیل">ستیز عرب‌ها و اسرائیل</a> / <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه اسرائیل-فلسطین (صفحه وجود ندارد)">مناقشه اسرائیل-فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A8%D8%B9%D9%84_%D8%AA%D8%B4%D9%88%D9%88%D8%A7" title="جنبش بعل تشووا">جنبش بعل تشووا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش سیاسی یهودیت (صفحه وجود ندارد)">جنبش سیاسی یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="صهیونیسم">صهیونیسم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=General_Zionists&action=edit&redlink=1" class="new" title="General Zionists (صفحه وجود ندارد)">General</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="صهیونیسم کارگری">صهیونیسم کارگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">مذهبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Revisionist_Zionism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Revisionist Zionism (صفحه وجود ندارد)">Revisionist</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_political_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish political movements (صفحه وجود ندارد)">Political movements</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_left&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish left (صفحه وجود ندارد)">Left</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_right&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish right (صفحه وجود ندارد)">Right</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_anarchism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish anarchism (صفحه وجود ندارد)">Anarchism</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bundism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bundism (صفحه وجود ندارد)">Bundism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=World_Agudath_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="World Agudath Israel (صفحه وجود ندارد)">World Agudath Israel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Edah_HaChareidis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edah HaChareidis (صفحه وجود ندارد)">Edah HaChareidis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_feminism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish feminism (صفحه وجود ندارد)">Feminism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیاست‌های اسرائیل (صفحه وجود ندارد)">سیاست‌های اسرائیل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="یهودستیزی">یهودستیزی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="تاریخ یهودستیزی">تاریخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Persecution_of_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Persecution of Jews (صفحه وجود ندارد)">Persecution</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=New_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="New antisemitism (صفحه وجود ندارد)">New</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Racial_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Racial antisemitism (صفحه وجود ندارد)">Racial</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="یهودستیزی مذهبی">مذهبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Secondary_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Secondary antisemitism (صفحه وجود ندارد)">Secondary</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="رده:یهودیان و یهودیت">رده:یهودیان و یهودیت</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="درگاه:اسرائیل">درگاه</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه یهودیت">ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه یهودیت</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پیامبران_و_رسولان_در_قرآن" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="الگو:پیامبران در قرآن"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="بحث الگو:پیامبران در قرآن"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پیامبران در قرآن"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="پیامبران_و_رسولان_در_قرآن" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%DB%8C_%D9%88_%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="نبی و رسول در قرآن">پیامبران و رسولان در قرآن</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="ادریس">ادریس</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AD" title="نوح">نوح</a> •  <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AF_(%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1)" title="هود (پیامبر)">هود</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD" title="صالح">صالح</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a> •  <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B7" title="لوط">لوط</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84" title="اسماعیل">اسماعیل</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a> •  <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> •  <a class="mw-selflink selflink">یوسف</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A8" title="ایوب">ایوب</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%DB%8C%D8%A8" title="شعیب">شعیب</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> •  <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="هارون">هارون</a> •  <a href="/wiki/%D8%B0%D9%88%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%81%D9%84" title="ذوالکفل">ذوالکفل</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="الیاس">الیاس</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%B9" title="الیسع">الیسع</a> •  <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3" title="یونس">یونس</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="زکریا">زکریا</a> •  <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C" title="یحیی">یحیی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D8%B1" title="عزیر">عزیر</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85)" class="mw-redirect" title="عمران (پدر مریم)">عِمران</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی">عیسی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q145746#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q145746#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q145746#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عمومی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="برگه‌دان مستند مجازی بین‌المللی">ویاف</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/54941695">1</a></span></li></ul></li> <li><span class="nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/54941695">ورلدکت (از طریق ویاف)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کتابخانه‌های ملی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118639986">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007311012005171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79097427">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ola2002113705&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an50043149">استرالیا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=1&NU=1&IM=4&WI=9810584693705606">لهستان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/327273">سوئد</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/235155">2</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">واژه‌نامه‌های زندگی‌نامه‌ای</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.deutsche-biographie.de/pnd118639986.html?language=en">آلمان</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/41708/">کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی</a></span></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%88" title="تروو">تروو (استرالیا)</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/1506934">1</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <table class="noprint navbox" style="background-color: #F9F9F9; border: 1px solid #AAA; clear: both; margin-bottom: 0.5em; margin-top: 0.5em;"> <tbody><tr> <td width="175pt"><span style="font-size:125%;"><b><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="درگاه:درونمایه/درگاه‌ها">درگاه‌ها</a></b></span><br /><span style="font-size:85%;">موارد مرتبط با این موضوع</span> </td> <td> <table style="float: right; padding: 0px 5px;"> <tbody><tr> <td><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/30px-P_christianity.svg.png" decoding="async" width="30" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/45px-P_christianity.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/60px-P_christianity.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></span></span> </td> <td width="125pt" align="right"><i><b><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="درگاه:مسیحیت">درگاه مسیحیت</a></b></i> </td></tr></tbody></table> <table style="float: right; padding: 0px 5px;"> <tbody><tr> <td><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/29px-Allah-green.svg.png" decoding="async" width="29" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/43px-Allah-green.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/57px-Allah-green.svg.png 2x" data-file-width="206" data-file-height="215" /></span></span> </td> <td width="125pt" align="right"><i><b><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="درگاه:اسلام">درگاه اسلام</a></b></i> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><hr /> </td></tr> <tr> <td width="175pt"><span style="font-size:85%;">خارج از ویکی‌پدیا بیشتر ببینید</span><br /><span style="font-size:125%;"><b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="ویکی‌پدیا:پروژه‌های خواهر ویکی‌مدیا">پروژه‌های خواهر</a></b></span> </td> <td> <p><span dir="rtl"> </span></p> <table style="float: right; padding: 0px 5px;"> <tbody><tr> <td><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/22px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="22" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/33px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td width="125pt" align="right"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/Category:Joseph_(son_of_Jacob)">تصویرها و رسانه‌ها</a><br />از ویکی‌انبار </td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یوسف&oldid=40026750">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یوسف&oldid=40026750</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="رده:یوسف">یوسف</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="رده:اسباط بنی‌اسرائیل">اسباط بنی‌اسرائیل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="رده:افراد در سفر پیدایش">افراد در سفر پیدایش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:افرادی که وجودشان مورد بحث است">افرادی که وجودشان مورد بحث است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="رده:بردگان اهل مصر">بردگان اهل مصر</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="رده:پیامبران در اسلام">پیامبران در اسلام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="رده:پیامبران در کتاب مقدس عبری">پیامبران در کتاب مقدس عبری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="رده:خاک‌سپاری‌ها در اسرائیل">خاک‌سپاری‌ها در اسرائیل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="رده:سفر پیدایش">سفر پیدایش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="رده:شخصیت‌های تورات">شخصیت‌های تورات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="رده:شخصیت‌های قرآن">شخصیت‌های قرآن</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="رده:شخصیت‌های کتاب مقدس">شخصیت‌های کتاب مقدس</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="رده:طالع‌بینی">طالع‌بینی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%A2%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="رده:صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی">صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است">مقاله‌هایی که تجمیع ارجاع در آن‌ها ممنوع است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A8" title="رده:مقاله‌های خوب">مقاله‌های خوب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7_%DA%86%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AF_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B1%DA%86%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:مقاله‌هایی که از جعبه اطلاعات شخصیت با چندین فیلد بدون برچسب استفاده می‌کنند">مقاله‌هایی که از جعبه اطلاعات شخصیت با چندین فیلد بدون برچسب استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری">مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_VIAF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های VIAF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های VIAF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NLA" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NLA">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NLA</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_PLWABN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های PLWABN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های PLWABN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_SELIBR" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SELIBR">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SELIBR</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_DTBIO" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های DTBIO">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های DTBIO</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_FAST" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_Trove" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های Trove">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های Trove</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_WorldCat-VIAF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های WorldCat-VIAF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های WorldCat-VIAF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۹ اوت ۲۰۲۴ ساعت ۰۹:۰۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-688fc9465-pgvsx","wgBackendResponseTime":1904,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.432","walltime":"1.642","ppvisitednodes":{"value":24365,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":317609,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":25643,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":20,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":154398,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1404.617 1 -total"," 25.03% 351.575 28 الگو:Cite_book"," 24.68% 346.672 2 الگو:پانویس"," 21.41% 300.760 116 الگو:پک"," 7.59% 106.643 1 الگو:به_عبری"," 7.46% 104.821 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 7.37% 103.495 1 الگو:Lang"," 6.68% 93.841 119 الگو:عدد_به"," 6.28% 88.265 3 الگو:Navbox"," 5.09% 71.555 3 الگو:یادکرد_کتاب"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.752","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":15371648,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-688fc9465-pgvsx","timestamp":"20241125154447","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u06cc\u0648\u0633\u0641","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q145746","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q145746","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-09-05T09:24:36Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/4f\/Joseph_Overseer_of_the_Pharaohs_Granaries_%28cropped%29.jpg","headline":"\u067e\u06cc\u0627\u0645\u0628\u0631\u06cc \u062f\u0631 \u0627\u062f\u06cc\u0627\u0646 \u0627\u0628\u0631\u0627\u0647\u06cc\u0645\u06cc"}</script> </body> </html>