CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="ba" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ҙур шартлау — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ғинуар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"bcf262cc-099a-4dd7-bdb6-702ef08ee994","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ҙур_шартлау","wgTitle":"Ҙур шартлау","wgCurRevisionId":1152111,"wgRevisionId":1152111,"wgArticleId":97217,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Википедия:Статьи с нераспознанным языком (ref)","ISBN серле һылтанмаһын ҡулланған биттәр","Википедия:Айырым мәҡәләләр/етем0","Википедия:Һайланған мәҡәләләр:Астрономия","Википедия:Алфавит буйынса һайланған мәҡәләләр", "Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no)","Астрофизика","Космология"],"wgPageViewLanguage":"ba","wgPageContentLanguage":"ba","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ҙур_шартлау","wgRelevantArticleId":97217,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ba","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ba"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q323","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements", "mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.editZeroSection","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.sidebarRelated","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ba&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ba&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ba&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Universe_expansion2.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1063"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Universe_expansion2.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="709"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="567"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ҙур шартлау — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ba.m.wikipedia.org/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үҙгәртергә" href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедия (ba)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ba.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ba"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедия — Atom каналы" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D2%BA%D1%83%D2%A3%D2%93%D1%8B_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ҙур_шартлау rootpage-Ҙур_шартлау skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эстәлеккә күсергә</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">йәшерергә</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күсергә [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%BB%D1%8B_%D0%BA%D2%AF%D1%80%D2%BB%D3%99%D1%82%D0%BA%D0%B5%D1%81"><span>Алфавитлы күрһәткес</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D2%93%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D2%A1%D0%B8%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Ағымдағы ваҡиғалар тураһында белешмә мәғлүмәт"><span>Ағымдағы ваҡиғалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-articles" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-articles" > <div class="vector-menu-heading"> Мәҡәләләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Һайланған</span></a></li><li id="n-good" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D2%A1%D1%88%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Яҡшы</span></a></li><li id="n-quality" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B8%D1%84%D0%B0%D1%82%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Сифатлы</span></a></li><li id="n-1000" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:1000_%D3%99%D2%BB%D3%99%D0%BC%D0%B8%D3%99%D1%82%D0%BB%D0%B5_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99"><span>1 000 мотлаҡ</span></a></li><li id="n-10000" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%B4%D0%B0"><span>10 000 әһәмиәтле</span></a></li><li id="n-Башҡортнамә" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%80%D2%93%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%B5%D1%88_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Башҡортнамә</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D1%8B_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%82%D3%99%D1%80"><span>Яңы биттәр</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%81%D1%80%D0%B0%D2%A1%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99" title="Осраҡлы һайланған битте ҡарарға [x]" accesskey="x"><span>Осраҡлы мәҡәлә</span></a></li><li id="n-URL-ҡыҫҡартыу" class="mw-list-item"><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:UrlShortener"><span>URL ҡыҫҡартыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Ҡатнашыу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BB%D3%99%D1%88%D0%BC%D3%99" title="Проект буйынса нимә эшләй алыуығыҙ һәм ҡайҙа нимә барлығы тураһында белешмә"><span>Берләшмә</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%A0%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9"><span>Ҡоролтай</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D2%BA%D1%83%D2%A3%D2%93%D1%8B_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80" title="Һуңғы үҙгәртеүҙәр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Һуңғы үҙгәртеүҙәр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%88%D0%BC%D3%99" title="«Википедия» буйынса белешмә"><span>Белешмә</span></a></li><li id="n-sitesupportregional" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%90%D2%93%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D2%A1%D0%B8%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%91%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B4%D0%B8_%D1%8F%D1%80%D2%99%D0%B0%D0%BC"><span>Матди ярҙам</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ru.svg" style="width: 7.5em; height: 1.25em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="ирекле энциклопедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ba.svg" width="118" height="11" style="width: 7.375em; height: 0.6875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D2%99%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Википедия эсендә эҙләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эҙләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедия эсендә эҙләү" aria-label="Википедия эсендә эҙләү" autocapitalize="sentences" title="Википедия эсендә эҙләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эҙләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эҙләргә</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси ҡоралдар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Уҡыу көйләүҙәре"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Уҡыу көйләүҙәре" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Уҡыу көйләүҙәре</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=spontaneous&uselang=ba" class=""><span>Иғәнә</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%98%D2%AB%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D2%99%D1%8B%D1%83%D1%8B_%D1%8F%D2%BB%D0%B0%D1%83&returnto=%D2%98%D1%83%D1%80+%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Мотлаҡ булмаһа ла, иҫәп яҙмаһы төҙөргә һәм системала танылырға тәҡдим итәбеҙ" class=""><span>Теркәлеү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83&returnto=%D2%98%D1%83%D1%80+%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Бында теркәлеү үтергә була, әммә мотлаҡ түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Танылыу</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Күберәк мөмкинлектәр" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси ҡоралдар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси ҡоралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Ҡатнашыусы менюһы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=spontaneous&uselang=ba"><span>Иғәнә</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%98%D2%AB%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D2%99%D1%8B%D1%83%D1%8B_%D1%8F%D2%BB%D0%B0%D1%83&returnto=%D2%98%D1%83%D1%80+%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Мотлаҡ булмаһа ла, иҫәп яҙмаһы төҙөргә һәм системала танылырға тәҡдим итәбеҙ"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Теркәлеү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83&returnto=%D2%98%D1%83%D1%80+%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Бында теркәлеү үтергә була, әммә мотлаҡ түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Танылыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Танылмаған мөхәррирҙәр өсөн бит <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A0%D3%99%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D2%99" aria-label="Мөхәррирләү тураһында ентеклерәк"><span>Күберәк белергә</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D3%A8%D0%BB%D3%A9%D1%88%D3%A9%D0%BC" title="Был IP-адрестан яһалған төҙәтеүҙәр [y]" accesskey="y"><span>Өлөш</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D3%98%D2%A3%D0%B3%D3%99%D0%BC%D3%99_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="IP-адресығыҙ өсөн фекер алышыу бите [n]" accesskey="n"><span>Фекер алышыу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eйәшерергә\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"ba\" dir=\"ltr\"\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Йөкмәткеһе" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Йөкмәткеһе</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">йәшерергә</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Ҙур_шартлау_теорияһы_менән_ҡайнар_Ғаләм_теорияһына_бөгөнгө_ҡараштар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ҙур_шартлау_теорияһы_менән_ҡайнар_Ғаләм_теорияһына_бөгөнгө_ҡараштар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Ҙур шартлау теорияһы менән ҡайнар Ғаләм теорияһына бөгөнгө ҡараштар</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ҙур_шартлау_теорияһы_менән_ҡайнар_Ғаләм_теорияһына_бөгөнгө_ҡараштар-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ҙур шартлау теорияһы менән ҡайнар Ғаләм теорияһына бөгөнгө ҡараштар бүлеген күрһәтергә/йәшерергә</span> </button> <ul id="toc-Ҙур_шартлау_теорияһы_менән_ҡайнар_Ғаләм_теорияһына_бөгөнгө_ҡараштар-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Башланғыс_сингулярлыҡ_проблемаһы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Башланғыс_сингулярлыҡ_проблемаһы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Башланғыс сингулярлыҡ проблемаһы</span> </div> </a> <ul id="toc-Башланғыс_сингулярлыҡ_проблемаһы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ғаләмдең_артабанғы_үҫеше" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ғаләмдең_артабанғы_үҫеше"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Ғаләмдең артабанғы үҫеше</span> </div> </a> <ul id="toc-Ғаләмдең_артабанғы_үҫеше-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ҙур_шартлау_тураһындағы_ҡараштар_тарихы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ҙур_шартлау_тураһындағы_ҡараштар_тарихы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ҙур шартлау тураһындағы ҡараштар тарихы</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ҙур_шартлау_тураһындағы_ҡараштар_тарихы-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ҙур шартлау тураһындағы ҡараштар тарихы бүлеген күрһәтергә/йәшерергә</span> </button> <ul id="toc-Ҙур_шартлау_тураһындағы_ҡараштар_тарихы-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Терминдың_тарихы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Терминдың_тарихы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Терминдың тарихы</span> </div> </a> <ul id="toc-Терминдың_тарихы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Теорияға_ҡарата_тәнҡит" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Теорияға_ҡарата_тәнҡит"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Теорияға ҡарата тәнҡит</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Теорияға_ҡарата_тәнҡит-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Теорияға ҡарата тәнҡит бүлеген күрһәтергә/йәшерергә</span> </button> <ul id="toc-Теорияға_ҡарата_тәнҡит-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Теория_һәм_дин" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Теория_һәм_дин"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Теория һәм дин</span> </div> </a> <ul id="toc-Теория_һәм_дин-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Иҫкәрмәләр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Иҫкәрмәләр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Иҫкәрмәләр</span> </div> </a> <ul id="toc-Иҫкәрмәләр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Әҙәбиәт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Әҙәбиәт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Әҙәбиәт</span> </div> </a> <ul id="toc-Әҙәбиәт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Һылтанмалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Һылтанмалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Һылтанмалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Һылтанмалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Йөкмәткеһе" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ҙур шартлау</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Икенсе телдәге мәҡәләгә күсегеҙ. 161 телдә уҡырға була" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-161" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">161 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall — швейцарский немецкий" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Urknall" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцарский немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A2%E1%8C%8D_%E1%89%A3%E1%8A%95%E1%8C%8D" title="ቢግ ባንግ — амхарский" lang="am" hreflang="am" data-title="ቢግ ባንግ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амхарский" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — арагонский" lang="an" hreflang="an" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонский" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%82%E0%A4%97" title="बिग बैंग — ангика" lang="anp" hreflang="anp" data-title="बिग बैंग" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="ангика" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانفجار العظيم — арабский" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الانفجار العظيم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабский" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%8A%DD%A3_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DD%A3" title="لبيݣ بانݣ — Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لبيݣ بانݣ" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانفجار العظيم — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الانفجار العظيم" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="মহানাদ — ассамский" lang="as" hreflang="as" data-title="মহানাদ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ассамский" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_del_Big_Bang" title="Teoría del Big Bang — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Teoría del Big Bang" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_partlay%C4%B1%C5%9F" title="Böyük partlayış — азербайджанский" lang="az" hreflang="az" data-title="Böyük partlayış" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанский" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A4%DB%8C%D9%88%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%B4" title="بؤیوک پارتلاییش — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بؤیوک پارتلاییش" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Uaknoi" title="Uaknoi — Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Uaknoi" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/D%C4%97d%C4%93sis_spruog%C4%97ms" title="Dėdēsis spruogėms — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Dėdēsis spruogėms" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Вялікі выбух — белорусский" lang="be" hreflang="be" data-title="Вялікі выбух" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусский" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Вялікі выбух — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вялікі выбух" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D0%B8%D0%B2" title="Теория на Големия взрив — болгарский" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Теория на Големия взрив" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгарский" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%82%E0%A4%97" title="बिग बैंग — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बिग बैंग" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC" title="মহাবিস্ফোরণ তত্ত্ব — бенгальский" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মহাবিস্ফোরণ তত্ত্ব" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальский" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%87%E0%BD%B2%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BE%9F%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%96%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="འཇིག་རྟེན་འབར་གས་ཆེན་པོ། — тибетский" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འཇིག་རྟེན་འབར་གས་ཆེན་པོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибетский" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%97_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%82" title="বিগ ব্যাং — Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="বিগ ব্যাং" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — бретонский" lang="br" hreflang="br" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонский" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak — боснийский" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="боснийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Mapultak_Gogo" title="Mapultak Gogo — Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Mapultak Gogo" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%85%D1%8D_%D1%82%D1%8D%D2%BB%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BB%D0%B3%D1%8D" title="Ехэ тэһэрэлгэ — бурятский" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ехэ тэһэрэлгэ" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="бурятский" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Big-bang" title="Big-bang — каталанский" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Big-bang" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанский" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0_%D1%8D%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0%D1%80" title="Йоккха эккхар — чеченский" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Йоккха эккхар" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чеченский" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — себуано" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="себуано" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%DB%95%D9%82%DB%8C%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95_%DA%AF%DB%95%D9%88%D8%B1%DB%95%DA%A9%DB%95" title="تەقینەوە گەورەکە — центральнокурдский" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="تەقینەوە گەورەکە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="центральнокурдский" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Velk%C3%BD_t%C5%99esk" title="Velký třesk — чешский" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Velký třesk" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чешский" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%81%C4%83%D0%BA_%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%BF%C4%95%D0%BD%D3%B3" title="Пысăк сирпĕнӳ — чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пысăк сирпĕнӳ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Damcaniaeth_y_Glec_Fawr" title="Damcaniaeth y Glec Fawr — валлийский" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Damcaniaeth y Glec Fawr" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлийский" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="сифатлы мәҡәләләр"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — датский" lang="da" hreflang="da" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="датский" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яҡшы мәҡәлә"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall — немецкий" lang="de" hreflang="de" data-title="Urknall" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%B7_%CE%88%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7" title="Μεγάλη Έκρηξη — греческий" lang="el" hreflang="el" data-title="Μεγάλη Έκρηξη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="греческий" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — английский" lang="en" hreflang="en" data-title="Big Bang" data-language-autonym="English" data-language-local-name="английский" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Praeksplodo" title="Praeksplodo — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Praeksplodo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — испанский" lang="es" hreflang="es" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанский" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Suur_Pauk" title="Suur Pauk — эстонский" lang="et" hreflang="et" data-title="Suur Pauk" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонский" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — баскский" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскский" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_del_Big_Bang" title="Teoría del Big Bang — Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Teoría del Big Bang" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="مه‌بانگ — персидский" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مه‌بانگ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="персидский" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Alkur%C3%A4j%C3%A4hdys" title="Alkuräjähdys — финский" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Alkuräjähdys" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="финский" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Maru_Mats" title="Maru Mats — выруский" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Maru Mats" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="выруский" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — французский" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французский" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Uurknal" title="Uurknal — северный фризский" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Uurknal" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="северный фризский" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal — западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ollphl%C3%A9asc" title="An Ollphléasc — ирландский" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ollphléasc" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирландский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Brag_M%C3%B2r" title="Brag Mòr — гэльский" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Brag Mòr" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="гэльский" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — галисийский" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисийский" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%84%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="پیلا انفجار — Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="پیلا انفجار" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — гуарани" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуарани" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%97_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97" title="બિગ બેંગ — гуджарати" lang="gu" hreflang="gu" data-title="બિગ બેંગ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гуджарати" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%A4%D7%A5_%D7%94%D7%92%D7%93%D7%95%D7%9C" title="המפץ הגדול — иврит" lang="he" hreflang="he" data-title="המפץ הגדול" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="महाविस्फोट सिद्धान्त — хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="महाविस्फोट सिद्धान्त" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mahaa_dhamaka" title="Mahaa dhamaka — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mahaa dhamaka" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak — хорватский" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — гаитянский" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаитянский" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C5%90srobban%C3%A1s" title="Ősrobbanás — венгерский" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ősrobbanás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерский" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մեծ պայթյուն — армянский" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մեծ պայթյուն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянский" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — интерлингва" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="интерлингва" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яҡшы мәҡәлә"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ledakan_Dahsyat" title="Ledakan Dahsyat — индонезийский" lang="id" hreflang="id" data-title="Ledakan Dahsyat" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Nnukwu_Mgbawa" title="Nnukwu Mgbawa — игбо" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Nnukwu Mgbawa" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="игбо" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — илоко" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="илоко" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Prima_Explozo" title="Prima Explozo — идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Prima Explozo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Miklihvellur" title="Miklihvellur — исландский" lang="is" hreflang="is" data-title="Miklihvellur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исландский" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — итальянский" lang="it" hreflang="it" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальянский" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%93%E3%83%83%E3%82%B0%E3%83%90%E3%83%B3" title="ビッグバン — японский" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ビッグバン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японский" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — яванский" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванский" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="დიდი აფეთქება — грузинский" lang="ka" hreflang="ka" data-title="დიდი აფეთქება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузинский" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/%C3%9Alken_jar%C4%B1l%C4%B1w" title="Úlken jarılıw — каракалпакский" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Úlken jarılıw" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="каракалпакский" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%BE%D0%B9%D2%9B%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81" title="Жойқын жарылыс — казахский" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жойқын жарылыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казахский" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AB%E0%B3%8B%E0%B2%9F" title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟ — каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%80%ED%8F%AD%EB%B0%9C" title="대폭발 — корейский" lang="ko" hreflang="ko" data-title="대폭발" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корейский" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%BB%D1%83_%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83" title="Уллу атылыу — карачаево-балкарский" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Уллу атылыу" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="карачаево-балкарский" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Teq%C3%AEna_Mezin" title="Teqîna Mezin — курдский" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Teqîna Mezin" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курдский" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bom_Bras" title="Bom Bras — корнский" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bom Bras" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="корнский" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D2%A3_%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%83%D1%83" title="Чоң жарылуу — киргизский" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Чоң жарылуу" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="киргизский" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Immanis_diruptio" title="Immanis diruptio — латинский" lang="la" hreflang="la" data-title="Immanis diruptio" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латинский" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall — люксембургский" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Urknall" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембургский" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D3%80%D0%B5%D1%85%D0%B8_%D1%85%D1%8A%D0%B8%D1%82%D0%BA%D1%8C%D0%B8%D0%BD%D1%83%D0%BD" title="ЧӀехи хъиткьинун — лезгинский" lang="lez" hreflang="lez" data-title="ЧӀехи хъиткьинун" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="лезгинский" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Buma_grande" title="Buma grande — Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Buma grande" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal — лимбургский" lang="li" hreflang="li" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лимбургский" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Gran_Stlaf" title="Gran Stlaf — Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Gran Stlaf" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9A%E0%BA%B4%E0%BA%81%E0%BB%81%E0%BA%9A%E0%BA%87" title="ບິກແບງ — лаосский" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ບິກແບງ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="лаосский" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Didysis_sprogimas" title="Didysis sprogimas — литовский" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Didysis sprogimas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литовский" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Lielais_spr%C4%81dziens" title="Lielais sprādziens — латышский" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Lielais sprādziens" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышский" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Големата експлозија — македонский" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Големата експлозија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонский" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%B9%E0%B4%BE%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%AB%E0%B5%8B%E0%B4%9F%E0%B4%A8%E0%B4%82" title="മഹാവിസ്ഫോടനം — малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മഹാവിസ്ഫോടനം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%85_%D0%A2%D1%8D%D1%81%D1%80%D1%8D%D0%BB%D1%82" title="Их Тэсрэлт — монгольский" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Их Тэсрэлт" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="монгольский" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F" title="महास्फोट — маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="महास्फोट" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Letupan_Besar" title="Letupan Besar — малайский" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Letupan Besar" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — мирандский" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="мирандский" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%9D%E1%80%A0%E1%80%AC_%E1%80%95%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8" title="မဟာစကြဝဠာ ပေါက်ကွဲမှုကြီး — бирманский" lang="my" hreflang="my" data-title="မဟာစကြဝဠာ ပေါက်ကွဲမှုကြီး" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирманский" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%AF_%D8%A8%D9%86%DA%AF" title="بیگ بنگ — мазандеранский" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بیگ بنگ" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандеранский" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Oorknall" title="Oorknall — нижненемецкий" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Oorknall" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="нижненемецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="महाविस्फोट सिद्धान्त — непальский" lang="ne" hreflang="ne" data-title="महाविस्फोट सिद्धान्त" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="непальский" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="बिग ब्याङ्ग — неварский" lang="new" hreflang="new" data-title="बिग ब्याङ्ग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="неварский" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal — нидерландский" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерландский" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Grand_Pataflias" title="Grand Pataflias — Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Grand Pataflias" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — окситанский" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанский" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Dhohinsa_Muummee" title="Dhohinsa Muummee — оромо" lang="om" hreflang="om" data-title="Dhohinsa Muummee" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="оромо" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AC%B9%E0%AC%BE%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%B8%E0%AD%8D%E0%AC%AB%E0%AD%8B%E0%AC%9F_%E0%AC%B8%E0%AC%BF%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7%E0%AC%BE%E0%AC%A8%E0%AD%8D%E0%AC%A4" title="ମହାବିସ୍ଫୋଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ — ория" lang="or" hreflang="or" data-title="ମହାବିସ୍ଫୋଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ория" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%82_%E0%A8%A7%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%95%E0%A8%BE" title="ਮਹਾਂ ਧਮਾਕਾ — панджаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਹਾਂ ਧਮਾਕਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch — польский" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wielki Wybuch" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польский" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Grand_%C3%ABs-ci%C3%B2p" title="Grand ës-ciòp — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Grand ës-ciòp" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="بگ بینگ — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="بگ بینگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%90%DA%AB_%D8%A8%DB%90%D9%86%DA%AB" title="بېګ بېنګ — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بېګ بېنګ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — португальский" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португальский" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hatun_t%27uqyay" title="Hatun t'uqyay — кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hatun t'uqyay" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — румынский" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынский" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — арумынский" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="арумынский" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2" title="Большой взрыв — русский" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Большой взрыв" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="русский" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%8B%D0%B9_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Великый выбух — русинский" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Великый выбух" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="русинский" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%8D-%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%8D" title="बिग्-ब्याङ्ग् — санскрит" lang="sa" hreflang="sa" data-title="बिग्-ब्याङ्ग्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрит" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D0%B4%D2%AF_%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B8" title="Сүдү эстии — саха" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сүдү эстии" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="саха" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — сицилийский" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сицилийский" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — шотландский" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шотландский" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%D9%8A%D9%86%DA%AF" title="بگ بينگ — синдхи" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بگ بينگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдхи" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/%C3%81lgob%C3%A1vkkeheapmi" title="Álgobávkkeheapmi — северносаамский" lang="se" hreflang="se" data-title="Álgobávkkeheapmi" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="северносаамский" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%84%E0%B7%8F_%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%B8" title="මහා පිපිරුම — сингальский" lang="si" hreflang="si" data-title="මහා පිපිරුම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="сингальский" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ve%C4%BEk%C3%BD_tresk" title="Veľký tresk — словацкий" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Veľký tresk" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словацкий" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Prapok" title="Prapok — словенский" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Prapok" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенский" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — албанский" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албанский" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BA" title="Велики прасак — сербский" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Велики прасак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербский" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Uurknal" title="Uurknal — Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Uurknal" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — сунданский" lang="su" hreflang="su" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунданский" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Big_bang" title="Big bang — шведский" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Big bang" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведский" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mlipuko_mkuu" title="Mlipuko mkuu — суахили" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mlipuko mkuu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахили" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%B0%E0%AF%81_%E0%AE%B5%E0%AF%86%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="பெரு வெடிப்புக் கோட்பாடு — тамильский" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பெரு வெடிப்புக் கோட்பாடு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамильский" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AB%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B3%8A" title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟೊ — Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟೊ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D" title="బిగ్ బ్యాంగ్ — телугу" lang="te" hreflang="te" data-title="బిగ్ బ్యాంగ్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D2%B3%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B3" title="Меҳбонг — таджикский" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Меҳбонг" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="таджикский" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9A%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%87" title="บิกแบง — тайский" lang="th" hreflang="th" data-title="บิกแบง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайский" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Uly_partlama" title="Uly partlama — туркменский" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Uly partlama" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="туркменский" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Patlama" title="Büyük Patlama — турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Büyük Patlama" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%83%D1%80_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Зур Шартлау — татарский" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Зур Шартлау" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B2%D0%B8%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Великий вибух — украинский" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Великий вибух" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинский" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="بگ بینگ — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بگ بینگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Katta_portlash" title="Katta portlash — узбекский" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Katta portlash" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбекский" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Sur%27_poukahtuz" title="Sur' poukahtuz — вепсский" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Sur' poukahtuz" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="вепсский" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BB%A5_N%E1%BB%95_L%E1%BB%9Bn" title="Vụ Nổ Lớn — вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Vụ Nổ Lớn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang — варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="大爆炸 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="大爆炸" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%A3%E1%83%90" title="კაბეტი გოფათქუა — мегрельский" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კაბეტი გოფათქუა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="мегрельский" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%99%D7%92_%D7%91%D7%A2%D7%A0%D7%92" title="ביג בענג — идиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ביג בענג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="һайланған мәҡәлә"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="大爆炸 — китайский" lang="zh" hreflang="zh" data-title="大爆炸" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="китайский" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E9%9C%B9%E9%9D%82" title="大霹靂 — Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="大霹靂" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/To%C4%81-phek-le%CC%8Dk" title="Toā-phek-le̍k — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Toā-phek-le̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%87%E5%AE%99%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="宇宙大爆炸 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="宇宙大爆炸" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q323#sitelinks-wikipedia" title="Башҡа телдәргә һылтанмаларҙы төҙәтеү" class="wbc-editpage">Һылтанмаларҙы төҙәтергә</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исем арауыҡтары"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Эстәлек битен ҡарау [c]" accesskey="c"><span>Бит</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%BB%D3%99%D1%88%D0%B5%D2%AF:%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" rel="discussion" title="Биттең эстәлеге тураһында фекерләшеү [t]" accesskey="t"><span>Фекер алышыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телде үҙгәртергә" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">башҡортса</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ҡарауҙар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"><span>Уҡыу</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit" title="Был битте үҙгәртеү [v]" accesskey="v"><span>Үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit" title="Биттең сығанаҡ кодын үҙгәртеү [e]" accesskey="e"><span>Кодты үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=history" title="Биттең төҙәтеүҙәр журналы [h]" accesskey="h"><span>Тарих</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ҡоралдар"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ҡоралдар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Ҡоралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ҡоралдар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">йәшерергә</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Күберәк мөмкинлектәр" > <div class="vector-menu-heading"> Ғәмәлдәр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"><span>Уҡыу</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit" title="Был битте үҙгәртеү [v]" accesskey="v"><span>Үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit" title="Биттең сығанаҡ кодын үҙгәртеү [e]" accesskey="e"><span>Кодты үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=history"><span>Тарих</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Дөйөм </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D2%BB%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Был биткә һылтанған барлыҡ биттәрҙең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Был биткә һылтанмалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D0%B5_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" rel="nofollow" title="Был бит һылтанған биттәрҙәге һуңғы үҙгәртеүҙәр [k]" accesskey="k"><span>Бәйле үҙгәртеүҙәр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%82%D3%99%D1%80" title="Барлыҡ махсус биттәр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус биттәр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&oldid=1152111" title="Биттең был өлгөһөнә даими һылтанма"><span>Даими һылтанма</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=info" title="Был бит тураһында ентекләберәк"><span>Бит мәғлүмәттәре</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&id=1152111&wpFormIdentifier=titleform" title="Был биттән нисек өҙөмтә яһау тураһында мәғлүмәт"><span>Биттән өҙөмтә яһарға</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fba.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D2%2598%25D1%2583%25D1%2580_%25D1%2588%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%2582%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2583"><span>Ҡыҫҡа URL алыу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Fba.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D2%2598%25D1%2583%25D1%2580_%25D1%2588%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%2582%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2583"><span>QR код алыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Баҫтырыу/сығарыу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:Collection&bookcmd=book_creator&referer=%D2%98%D1%83%D1%80+%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"><span>Китап төҙөү</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=show-download-screen"><span>PDF форматында йөкләү</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&printable=yes" title="Биттең ҡағыҙға баҫтырыу өсөн өлгөһө [p]" accesskey="p"><span>Баҫтырыу өлгөһө</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башҡа проекттарҙа </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Big_Bang" hreflang="en"><span>Викимилек</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q323" title="Мәғлүмәт һаҡлағысына бәйле элементҡа һылтанма [g]" accesskey="g"><span>Викимәғлүмәт элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ҡоралдар"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Уҡыу көйләүҙәре"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Уҡыу көйләүҙәре</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">йәшерергә</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-fa" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Был мәҡәлә һайланған мәҡәләләр исемлегенә керә"><img alt="Был мәҡәлә һайланған мәҡәләләр исемлегенә керә" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Small_Skew_Star_SVG.svg/14px-Small_Skew_Star_SVG.svg.png" decoding="async" width="14" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Small_Skew_Star_SVG.svg/21px-Small_Skew_Star_SVG.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Small_Skew_Star_SVG.svg/28px-Small_Skew_Star_SVG.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="15" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ba" dir="ltr"><div style="position:absolute;right:0em;top:-2em;font-size:smaller;" class="plainlinks metadata" id="suggest_link"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://toolserver.org/~lvova/cgi-bin/go.sh?listby=suggest,title&language=ba&interface=ba&title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83"><b><span title="Данная статья распознаётся как изолированная">Бәйләү</span></b></a><sup style="font-size:inherit"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Википедия:Изолированные статьи (был бит юҡ)">?</a></sup></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Universe_expansion2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Universe_expansion2.png/240px-Universe_expansion2.png" decoding="async" width="240" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Universe_expansion2.png/360px-Universe_expansion2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Universe_expansion2.png 2x" data-file-width="420" data-file-height="372" /></a><figcaption>Ҙур шартлау теорияһына ярашлы, ғаләм барлыҡҡа килгәндә ғәйәт юғары тығыҙлыҡта һәм температурала, йәғни сингуляр хәлдә булған.</figcaption></figure> <p><b>Ҙур шартлау</b> (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл</a>.  <i><span lang="en">Big Bang</span></i>) — <a href="/wiki/%D2%92%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BC" title="Ғаләм">Ғаләм</a> барлыҡҡа килеүҙең<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, атап әйткәндә — Ғаләм киңәйә башлауҙың (уға тиклем Ғаләм сингуляр хәлдә булған) дөйөм ҡабул ителгән космологик моделе. </p><p>Ҙур шартлау теорияһын ҡайнар Ғаләм моделе менән ҡатнаштыралар, әммә был концепциялар бер-береһенә бәйле түгел. Тарихта шулай уҡ Ғаләмдең Ҙур шартлауға яҡында һыуыҡ башланғысы тураһындағы фекер ҙә була. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ҙур_шартлау_теорияһы_менән_ҡайнар_Ғаләм_теорияһына_бөгөнгө_ҡараштар"><span id=".D2.98.D1.83.D1.80_.D1.88.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.83_.D1.82.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B_.D0.BC.D0.B5.D0.BD.D3.99.D0.BD_.D2.A1.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D0.B0.D1.80_.D2.92.D0.B0.D0.BB.D3.99.D0.BC_.D1.82.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B.D0.BD.D0.B0_.D0.B1.D3.A9.D0.B3.D3.A9.D0.BD.D0.B3.D3.A9_.D2.A1.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.88.D1.82.D0.B0.D1.80"></span>Ҙур шартлау теорияһы менән ҡайнар Ғаләм теорияһына бөгөнгө ҡараштар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=1" title="Ҙур шартлау теорияһы менән ҡайнар Ғаләм теорияһына бөгөнгө ҡараштар бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=1" title="Ҙур шартлау теорияһы менән ҡайнар Ғаләм теорияһына бөгөнгө ҡараштар бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Хәҙерге ҡараштар буйынса, беҙ белгән Ғаләм 13,77 ± 0,059 млрд йыл элек<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ниндәйҙер башланғыс сингуляр хәлдә хасил булған һәм шунан бирле өҙлөкһөҙ киңәйә һәм һыуына. Уны һүрәтләй башлау мәле итеп яҡынса 10<sup>32</sup> К температуралы (Планк температураһы) һәм яҡынса 10<sup>93</sup> г/см³ тығыҙлыҡлы (Планк тығыҙлығы) Планк дәүере алына. Иртә Ғаләм бер төрҙәге изотроп мөхит булып торған, уға ғәйәт юғары тығыҙлыҡлы энергия, температура һәм баҫым хас булған. Киңәйеү һәм һыуыныу һөҙөмтәһендә Ғаләмдә барған фаза күсештәре ваҡытында <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BA%D0%B8%D2%AB%D3%99%D0%BA%D1%81%D3%99" title="Элементар киҫәксә">элементар киҫәксә</a>ләр газдан шыйыҡлыҡ конденсацияланыуға оҡшаш күренеште кисерә. </p><p>Планк дәүере башланғандан һуң яҡынса 10<sup>−35</sup> секунд үткәс, фаза күсеше Ғаләмдең экспоненталы киңәйеүен башлап ебәрә. Был осор Космос инфляцияһы тигән атама ала. Был осор тамамланғас, Ғаләмдең төҙөлөш материалын кварк-глюон плазма тәшкил итә. Бер аҙҙан температура киләһе фаза күсешенә килтергән күрһәткескә тиклем түбәнәйә. Был күсеш бариогенезис тип атала. Был этапта кварктар һәм глюондар <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Протон (был бит юҡ)">протон</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%B9%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нейтрон (был бит юҡ)">нейтрон</a> кеүек бариондарға берләшә. Бер үк ваҡытта маттерия (ул күләмлерәк була) менән антиматерия барлыҡҡа килеү бара, улар бер-береһен юҡ итеп, нурланыуға әйләнә. </p><p>Температураның ары түбәнәйеүе сираттағы фаза күсешенә — физик көстәрҙең һәм элементар киҫәксәләрҙең хәҙерге рәүештә хасил булыуына килтерә. Бынан һуң нуклеосинтез осоро башлана, уның барышында <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Протон (был бит юҡ)">протон</a>дар <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%B9%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нейтрон (был бит юҡ)">нейтрон</a>дар менән берләшә һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B5%D0%B9%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дейтерий (был бит юҡ)">дейтерий</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B9-4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гелий-4 (был бит юҡ)">гелий-4</a> һәм башҡа бер нисә еңел <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%B7%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Изотоп (был бит юҡ)">изотоп</a> ядроһын барлыҡҡа килтерә. Температураның артабан төшөүе һәм Ғаләмдең киңәйеүе һөҙөмтәһендә <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация">гравитация</a>ның өҫтөнлөклө көскә әйләнеү осоро етә. Ҙур шартлауҙан һуң 380 тысяч лет мең йылдан температура шул тиклем түбәнәйә ки, хатта <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород">водород</a> атомдарының йәшәүе мөмкин була башлай. </p><p>Рекомбинация дәүеренән һуң матдә нурланыш өсөн үтә күренмәлегә әйләнә, һәм нурланыш, арауыҡта иркен таралып, реликт нурланыш рәүешендә беҙгә килеп етә. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Башланғыс_сингулярлыҡ_проблемаһы"><span id=".D0.91.D0.B0.D1.88.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D2.93.D1.8B.D1.81_.D1.81.D0.B8.D0.BD.D0.B3.D1.83.D0.BB.D1.8F.D1.80.D0.BB.D1.8B.D2.A1_.D0.BF.D1.80.D0.BE.D0.B1.D0.BB.D0.B5.D0.BC.D0.B0.D2.BB.D1.8B"></span>Башланғыс сингулярлыҡ проблемаһы</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=2" title="Башланғыс сингулярлыҡ проблемаһы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=2" title="Башланғыс сингулярлыҡ проблемаһы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ғаләм киңәйеүенең ваҡытта артҡа табан экстраполяцияланыуы, <a href="/wiki/%D0%94%D3%A9%D0%B9%D3%A9%D0%BC_%D1%81%D0%B0%D2%93%D1%8B%D1%88%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%A1_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы">дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы</a>н һәм гравитацияның башҡа ҡайһы бер альтернатив теорияларын ҡулланғанда, ваҡыттың үткәндәрҙәге ахырғы мәлендә сикһеҙ тығыҙлыҡҡа һәм температураға килтерә. Ул саҡтарҙа Ғаләмдең үлсәмдәре нулгә тигеҙ булған — ул, ҡыҫылып, бер нөктә хәлендә булған. Был халәт космологик сингулярлыҡ тип атала (космологик сингулярлыҡты образлы рәүештә Ғаләмдең яратылыу мәле тип тә йөрөтәләр). Дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһының космологик моделдәрендә сингулярлыҡтан баш тартыу мөмкин түгеллеге 1960-сы йылдар аҙағында Р. Пенроуз һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B3,_%D0%A1%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хокинг, Стивен (был бит юҡ)">С.Хокинг</a> тарафынан иҫбатлана. </p><p>Ҙур шартлау теорияһы уға тиклем ниҙәр булғаны тураһында ни ҙә булһа һөйләрлек урын ҡалдырмай (сөнки беҙҙең математик арауыҡ-ваҡыт моделе Ҙур шартлау мәленә ҡарата ҡулланыуға яраҡлы түгел, шуның менән бергә теория Ҙур шартлауға тиклем ни ҙә булһа булғанлығын инҡар итмәй). Тимәк, классик дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы Ғаләмде һүрәтләү өсөн етерлек түгел. </p><p>Ғаләм яралыуҙың бер нисә гипотезаһы бар. (Ҡайһы берҙәре BBC видеоһында: Горизонт. Что было до большого взрыва?): </p> <ul><li>А. Линде теорияһы: Ғаләмдең сиге бар һәм ул бик тығыҙ энергия менән тулған, ә беҙ күргән өлөшө бер бәләкәй генә өлөшөнөң бәләкәс кенә «ҡыуыҡ» булып өрөлөп киңәйеүенән (инфляциянан) хасил булған (сырҙа барлыҡҡа килгән ҡыуыҡтар кеүек)<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Ли Смолин теорияһы: Ғаләмдәр <a href="/wiki/%D2%A0%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%83%D0%BF%D2%A1%D1%8B%D0%BD" title="Ҡара упҡын">ҡара упҡын</a>дар эсендәге «сингулярлыҡ» шартлауынан яралала<a href="/wiki/%D2%A0%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%83%D0%BF%D2%A1%D1%8B%D0%BD" title="Ҡара упҡын">р</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Нейл Турок теорияһы: Ғаләмдәр «браналар» бәрелешенән тыуа (браналар — ҡылдар теорияһында күп үлсәмле мембраналар)<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ғаләмдең_артабанғы_үҫеше"><span id=".D2.92.D0.B0.D0.BB.D3.99.D0.BC.D0.B4.D0.B5.D2.A3_.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.B0.D0.B1.D0.B0.D0.BD.D2.93.D1.8B_.D2.AF.D2.AB.D0.B5.D1.88.D0.B5"></span>Ғаләмдең артабанғы үҫеше</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=3" title="Ғаләмдең артабанғы үҫеше бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=3" title="Ғаләмдең артабанғы үҫеше бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ҙур шартлау теорияһына ярашлы, артабанғы эволюция эксперименталь үлсәнә торған параметрға — хәҙерге Ғаләмдәге матдәнең уртаса тығыҙлығына — бәйле. Әгәр тығыҙлыҡ билдәле бер (теориянан билдәле булған) критик дәүмәлдән ашмаһа, Ғаләм мәңге киңәйеү кисерәсәк, әгәр тығыҙлыҡ критик дәүмәлдән ҙурыраҡ булһа, киңәйеү барышы бер заман туҡталасаҡ һәм яңынан ҡыҫылыу фазаһы башланасаҡ, ул киренән башланғыс сингуляр хәлгә ҡайтарасаҡ. Уртаса тығыҙлыҡ дәүмәленә ҡағылышлы хәҙерге эксперименталь бирелмәләр Ғаләм киләсәгенең ике вариантынан береһен өҙөп кенә һайлап алырлыҡ ышаныслы түгел. </p><p>Ҙур шартлау теорияһы яуап бирә алмаған һорауҙар етерлек, ләкин уның төп положениелары ышаныслы эксперименталь бирелмәләр менән иҫбатланған, ә <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Теоретик физика (был бит юҡ)">теоретик физика</a>ның әлеге кимәле был системаның эволюцияһын ваҡыт эсендә ярайһы уҡ дөрөҫ һүрәтләргә (иң башланғыс осоронан — «донъя башланыу» мәленән секундтың йөҙҙән бер өлөшө тиклеменән — башҡа) мөмкинлек бирә. Теория өсөн шуныһы мөһим: башланғыс осорҙағы был билдәһеҙлек әһәмиәтле түгел, сөнки Ғаләмдең ул осорҙан һуңғы хәл-торошон һәм эволюцияһын ярайһы уҡ дөрөҫ һүрәтләү мөмкинлеге бар. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ҙур_шартлау_тураһындағы_ҡараштар_тарихы"><span id=".D2.98.D1.83.D1.80_.D1.88.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.83_.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0.D2.BB.D1.8B.D0.BD.D0.B4.D0.B0.D2.93.D1.8B_.D2.A1.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.88.D1.82.D0.B0.D1.80_.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85.D1.8B"></span>Ҙур шартлау тураһындағы ҡараштар тарихы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=4" title="Ҙур шартлау тураһындағы ҡараштар тарихы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=4" title="Ҙур шартлау тураһындағы ҡараштар тарихы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/1916" class="mw-redirect" title="1916">1916</a> — физик <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%B9%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Альберт Эйнштейн">Альберт Эйнштейн</a>дың «<b>Дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы нигеҙҙәре</b>» донъя күрә, ул унда релятивистик гравитация теорияһын эшләп бөтә<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1917_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1917 йыл">1917</a> — Эйнштейн үҙенең ҡыр тигеҙләмәләре нигеҙендә ваҡытта һәм арауыҡта даими кәкрелекле арауыҡ тураһындағы ҡарашты үҫтерә (Эйнштейндың Ғаләм моделе космологияға башланғыс һала), космологик даими Λ дәүмәлен индерә. (Һуңыраҡ Эйнштейн космологик даими дәүмәл индереүҙе үҙенең иң ҙур хаталарының береһе тип атай; беҙҙең осорҙа иһә Λ быуынының Ғаләм эволюцияһында бик мөһим урын биләүе асыҡланды). В. де Ситтер «Эйнштейндың гравитация теорияһы һәм уның астрономик эҙемтәләре тураһында» тигән хеҙмәтендә Ғаләмдең космологик моделен (де Ситтер моделе) тәҡдим итә.</li> <li><a href="/wiki/1922_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1922 йыл">1922</a> — совет математигы һәм геофизигы А. А. Фридман Эйнштейндың гравитация тигеҙләмәләренең стационар булмаған сиселештәрен таба һәм Ғаләмдең киңәйеүен алдан әйтә (Фридман сиселеше тип аталған стационар булмаған космологик модель). Был ситуацияны уткәндәргә экстраполяциялағанда, иң башта Ғаләм ысынлап та бик бәләкәй өлкәне биләп торған да артабан тирә-яҡҡа осоп киңәйә башлаған тип әйтергә була. Ғаләмдә шартлау рәүешендәге процестар йыш булып торғанлыҡтан Фридман уның иң башында шулай уҡ шартлау процесы — Ҙур шартлау торалыр тип фараз итә.</li> <li><a href="/wiki/1923_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1923 йыл">1923</a> — немец математигы Г. Вейль билдәләүенсә, әгәр буш Ғаләмде күҙ уңында тотҡан де Ситтер моделенә матдә урынлаштырһаң, ул киңәйергә тейеш. Де Ситтер Ғаләменең статик түгеллеге А. Эддингтондың шул уҡ йылды баҫылып сыҡҡан китабында лә билдәләнә.</li> <li><a href="/wiki/1924_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1924 йыл">1924</a> — К. Вирц галактикаларҙың мөйөш диаметрҙары һәм алыҫлашыу тиҙлектәре араһында әҙ-мәҙ генә корреляция таба һәм уның де Ситтерҙың космологик моделе менән бәйлелеге барлығы тураһында фараз итә. Был моделгә ярашлы, алыҫтағы объекттарҙың алыҫлашыу тиҙлеге уларҙың алыҫлығына бәйле арта барырға тейеш<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1925_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1925 йыл">1925</a> — К. Э. Лундмарк, унан һуң Штремберг, Вирц эшен ҡабатлап, ышандырырлыҡ һөҙөмтәләр ала алмай, ә Штремберг хатта «нур тиҙлектәре Ҡояштан алыҫлыҡҡа бәйле түгел» тип белдерә. Ләкин шуныһы асыҡ була: галактикаларҙың диаметры ла, ялтырлығы ла уларҙың алыҫлығын билдәләү критерийы була алмай. Буш булмаған Ғаләмдең киңәйеүе тураһында <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгия</a> теоретигы Жорж Леметрҙың ошо уҡ йылды баҫылған беренсе космологик хеҙмәтендә лә әйтелә.</li> <li>1927 — Леметрҙың «Галактиканан ситтәге томанлыҡтарҙың радиаль тиҙлектәрен аңлатыусы даими массалы һәм үҫә барыусы радиуслы бер төрҙәге Ғаләм» тигән мәҡәләһе нәшер ителә. Тиҙлек һәм алыҫлыҡ араһында Леметр тапҡан пропорциялылыҡ коэффициенты <a href="/wiki/1929_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1929 йыл">1929 йылда</a> Э. Хаббл тапҡанға яҡын була.</li> <li><a href="/wiki/1929_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1929 йыл">1929</a> — 17 ғинуарҙа АҠШ-тың Милли Фәндәр академияһы Хеҙмәттәренә Хьюмасондың NGC 7619 нур тиҙлеге тураһындағы һәм Хабблдың «Галактиканан ситтәге томанлыҡтарҙың алыҫлығы менән нур тиҙлеге араһындағы бәйләнеш» тигән мәҡәләләре килә. Был алыҫлыҡтарҙы нур тиҙлектәре менән сағыштырып ҡарау тиҙлектең алыҫлыҡҡа аныҡ эҙмә-эҙлекле буйһонғанлығын күрһәтә. Ул хәҙер <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B1%D0%BB_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хаббл законы (был бит юҡ)">Хаббл законы</a> тип атала.</li> <li><a href="/wiki/1948_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1948 йыл">1948</a> — Г. А. Гамовтың «ҡайнар Ғаләм» тураһындағы хеҙмәте донъя күрә, ул Фридмандың киңәйә барыусы Ғаләм тураһындағы теорияһына нигеҙләнә. Фридман фекеренсә, тәүҙә шартлау була. Ул тотош Ғаләмдә бер ваҡытта була һәм бөтә арауыҡты тығыҙ матдә менән тултыра, ошо матдәнән миллиардтарса йылдар үтеүгә Ғаләмдәге есемдәр —<a href="/wiki/%D2%A0%D0%BE%D1%8F%D1%88" title="Ҡояш">Ҡояш</a>, <a href="/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D2%99%D2%99%D0%B0%D1%80" title="Йондоҙҙар">йондоҙ</a>ҙар, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Галактика">галактика</a> һәм планеталар, шул иҫәптән <a href="/wiki/%D0%95%D1%80" title="Ер">Ер</a> һәм уның йөҙөндәге бөтә нәмә ярала. Гамов, быға өҫтәп, донъяның беренсел матдәһе ифрат тығыҙ ғына түгел, ғәйәт ҡайнар булыуын да әйтә. Гамовтың идеяһы шунан тора: иртә Ғаләмдең ҡайнар һәм тығыҙ матдәһендә ядро реакциялары бара һәм был ядро ҡаҙанында бер нисә минут эсендә еңел химик элементтар синтезлана. Был теорияның иң мөһим һөҙөмтәһе булып нурланыштың космик ерлеге тураһындағы фараз тора. Электромагнит нурланыш, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Термодинамика">термодинамика</a> закондарына ярашлы, иртә Ғаләмдең «ҡайнар» осоронда ҡайнар матдә менән бергә булырға тейеш була. Ул донъя тотош киңәйгәндә лә юҡҡа сыҡмай һәм әлегәсә (тик бик ныҡ һыуыҡ хәлдә) һаҡлана. Гамов һәм уның хеҙмәткәрҙәре был ҡалдыҡ нурланыштың бөгөнгө температураһын яҡынса билдәләүгә өлгәшә. Улар фекеренсә, был <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D1%81%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%82_%D0%BD%D1%83%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абсолют нул (был бит юҡ)">абсолют нул</a>гә яҡын булған бик түбән температура булып сыға.</li> <li>1955 — совет радиоастрономы Тигран Шмаонов эксперименталь юл менән 3К самаһы температуралы тауышлы СВЧ-нурланыш таба<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>1964 — американ радиоастрономдары А. Пензиас менән Р. Вилсон нурланыштың космик ерлеген таба һәм уның температураһын үлсәй. Ул нәҡ 3 К булып сыға. Был космология өлкәһендә Хабблдың 1929 йылда Ғаләмдең дөйөм киңәйеүен асыуынан бирле иң әһәмиәтле асыш була. Гамов теорияһы тулыһынса раҫлана. Әлеге осорҙа был нурланыш реликт нурланыш тип йөрөтөлә; терминды совет астрофизигы И. С. Шкловский индерә.</li> <li>2003 — WMAP юлдашы юғары аныҡлыҡ дәрәжәһендә реликт нурланыштың анизотропияһын үлсәй. Алдағы үлсәүҙәр (COBE, Хабблдың космик телескобы һ.б.) менән бергә, алынған мәғлүмәт космологик ΛCDM моделен һәм инфляция теорияһын раҫлай. Юғары аныҡлыҡ менән Ғаләмдең йәше һәм материяның төрлө төрҙәренең массалар буйынса бүленеше билдәләнә (барион материя — 4 %, ҡоңғорт материя — 23 %, ҡоңғорт энергия — 73 %)<sup id="cite_ref-wmap7parameters_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-wmap7parameters-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>2009 — Планк юлдашы осорола, ул әле реликт нурланышты тағы ла юғарыраҡ теүәллек менән үлсәй.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Терминдың_тарихы"><span id=".D0.A2.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B8.D0.BD.D0.B4.D1.8B.D2.A3_.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85.D1.8B"></span>Терминдың тарихы</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=5" title="Терминдың тарихы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=5" title="Терминдың тарихы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Башта Ҙур шартлау теорияһы «динамикалы эволюцияланыусы модель» тип йөрөтөлә. «Ҙур шартлау» (<i>Big Bang</i>) тигән терминды беренсе булып Фред Хойл <a href="/wiki/1949_%D0%B9%D1%8B%D0%BB" title="1949 йыл">1949</a> йылда лекцияла ҡуллана (Хойл үҙе Ғаләм киңәйгәндә материяның «өҙлөкһөҙ тыуыуы» тураһындағы фараз яҡлы була). </p> <blockquote style="float:none; padding:3px 15px 3px 15px; border:thin solid #e0e0e0"><div> <p>«Был теория ғаләм берҙән-бер көслө шартлау процессында барлыҡҡа килгән фаразға нигеҙләгән, шуҙа күрә ул ҡыҫҡа ваҡытта ғына йәшәй ала... Ҙур шартлау идеяһы мине бөтөнләй ҡәнәғәтлендермәй», — тип әйтә ул. </p> </div></blockquote> <p>Лекция нәшер ителгәс, <i>Big Bang</i> термины киң ҡулланыла башлай. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Теорияға_ҡарата_тәнҡит"><span id=".D0.A2.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F.D2.93.D0.B0_.D2.A1.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.82.D0.B0_.D1.82.D3.99.D0.BD.D2.A1.D0.B8.D1.82"></span>Теорияға ҡарата тәнҡит</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=6" title="Теорияға ҡарата тәнҡит бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=6" title="Теорияға ҡарата тәнҡит бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Киңәйеүсе Ғаләм теорияһынан башҡа стационар Ғаләм теорияһы ла бар. Уның яҡлылар раҫлауынса, Ғаләм эволюция кисермәй, ваҡыт эсендә уның башы ла, аҙағы ла юҡ. Ғаләмдең киңәйеүен инҡар итмәгән вариант та бар. Уны Ф. Хойлдың стационар Ғаләм теорияһы кәүҙәләндерә. Был теория ла күҙәтелгәндәр менән ҡапма-ҡаршылыҡта тора<sup id="cite_ref-Peebles_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Peebles-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Ҡайһы бер инфляция теорияларында (мәҫәлән, мәңгелек инфляция) Ҙур шартлау күренеше Ғаләмдең бер өлөшөнә генә ҡағыла. </p><p>Бынан тыш, Ҙур шартлау теорияһында сингулярлыҡ барлыҡҡа килеү, йәки уның яһалыуы өсөн кәрәкле матдә һәм энергияның ҡайҙан килеп сығыуы тураһындағы мәсьәлә ҡаралмай. </p><p>СССР-ҙың рәсми фәнендә Ҙур шартлау теорияһы бик һаҡ ҡабул ителә. Мәҫәлән, 1955 йылда бер совет авторы былай тип яҙа: «Ғаләмдең сикһеҙлеге тураһында марксистик-ленинсы доктрина совет космологияһы нигеҙләмәһендә фундаменталь аксиома булып тора… Был тезисты инҡар итеү йәки унан ҡасыу һис шикһеҙ <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%B4%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Идеализм (был бит юҡ)">идеализм</a>ға һәм фидеизмға, йәғни, ахыр сиктә, космологияны инҡар итеүгә алып бара, шулай итеп, уның фән менән бер уртаҡлығы ла юҡ»<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ахырҙа Ҙур шартлау теорияһы совет ғалимдары һәм философтары тарафынан ҡабул ителә, шулай ҙа <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%A1%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D1%8B" class="mw-redirect" title="Советтар Союзы">СССР</a> тарҡалғанға тиклем философия һүҙлектәрендә материяның сикһеҙлеге һәм мәңгелеге тураһындағы постулат йәшәй. Шуның менән бергә Ҙур шартлау теорияһының тик Метагалактика өсөн генә ҡулланылыуы раҫлана, ә Метагалактика — бөтә Ғаләм түгел, «Ҙур шартлау» — Ғаләмдең башы түгел, ә бары тик бар ителмәй һәм юҡ ителмәй торған материяның бер хәлдән икенсе хәлгә күсеүе генә<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Ҙур совет энциклопедияһы">Ҙур совет энциклопедияһы</a>ның 3-сө баҫмаһында былай тиелә: «Метагалактиканы барлыҡҡа килтергән галактикаларҙың бер-береһенән алыҫлашыуы уның күпмелер ваҡыт әүәлерәк сифат яғынан башҡараҡ хәлдә һәм тығыҙыраҡ булыуы тураһында һөйләй… Метагалактиканың йәше ҡайһы берҙә Ғаләмдең йәше тип ҡабул ителә, был Метагалактиканы тотош Ғаләмгә тиңләштереүселәргә хас. Ысынлап та, Ғаләмдә бер-береһенән ниндәйҙер алыҫлыҡта урынлашҡан күп һанлы метагалактикалар булыуы тураһындағы гипотеза бер ниндәй раҫлауҙар тапмай. Ләкин Метагалактика менән тотош Ғаләм һәм хатта айырым метагалактикалар араһында ла ҡатмарлыраҡ мөнәсәбәттәр булыу ихтималлығын күҙҙән ысҡындырырға ярамай: арауыҡтың шул тиклем ҙур күләмдәрендә <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%B4_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Евклид геометрияһы">Евклид геометрияһы</a> принциптары эшләмәй. Был нисбәттәр топологик йәһәттән дә ҡатмарлылыр. Һәр бер зарядлы <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BA%D0%B8%D2%AB%D3%99%D0%BA%D1%81%D3%99" title="Элементар киҫәксә">элементар киҫәксә</a>нең тотош галактикалар системаһына эквивалентлы булыу, йәғни шундай системанан тороу ихтималлығын да инҡар итеп булмай… Шунлыҡтан тотош Ғаләмдең йәше тураһында ниндәйҙер мәғлүмәттәр булыуы тураһында һөйләргә иртәрәк әле»<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Теория_һәм_дин"><span id=".D0.A2.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B4.D0.B8.D0.BD"></span>Теория һәм дин</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=7" title="Теория һәм дин бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=7" title="Теория һәм дин бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1951 йылдың 22 ноябрендә <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%9F%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D2%BB%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рим Папаһы (был бит юҡ)">Рим Папаһы</a> Пий XII Ҙур шартлау теорияһының донъя яралыу тураһындағы католик ҡараштарға ҡаршы килмәүе тураһында белдерә<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Православиела ла был теорияға ыңғай ҡараш йәшәй<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Консерватив протестант христиан конфессиялары ла, яратылыу тураһындағы ғилемдең тарихи интерпретацияһы булараҡ, Ҙур шартлау теорияһын хуплай<sup id="cite_ref-Russell_-_Protestant_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Russell_-_Protestant-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ҡайһы бер мосолмандар Ҡөрьәндә Ҙур шартлауҙың телгә алыныуы тураһында белдерә<sup id="cite_ref-Islam1_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Islam1-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Islam2_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Islam2-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Индус тәғлимәттәренә ярашлы, донъяның башы ла, аҙағы ла юҡ, ул циклдар менән үҫә<sup id="cite_ref-SanatanDharma1_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-SanatanDharma1-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-SanatanDharma2_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-SanatanDharma2-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ләкин "Индуизм энциклопедияһы"нда әйтелеүенсә, теория бөтә нәмәнең «атомдан бәләкәй, ләкин иң ҙурҙан да ҙурыраҡ» Брахмандан яралыуы тураһындағы тәғлимәткә оҡшаш<sup id="cite_ref-SanatanDharma3_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-SanatanDharma3-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Бахаиҙарҙың Изге яҙмаларында раҫланыуынса, Ғаләмдең башы юҡ, ләкин бөтә элементтар бер субстанциянан бар булған — был раҫлау Стивен Хокингтың «башы-ахыры булған, ләкин сикһеҙ киңлекле» Ғаләм тураһындағы теорияһына оҡшаш<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Иҫкәрмәләр"><span id=".D0.98.D2.AB.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99.D0.BB.D3.99.D1.80"></span>Иҫкәрмәләр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=8" title="Иҫкәрмәләр бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=8" title="Иҫкәрмәләр бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="column-count:2;-moz-column-count:2;-webkit-column-count:2;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Wollack, Edward J.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://map.gsfc.nasa.gov/universe/">Cosmology: The Study of the Universe</a>. </span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://map.gsfc.nasa.gov/universe/uni_age.html">How Old is the Universe?</a> (англ.).  НАСА (19 июля 2010 года). Проверено 28 октября 2010. .</span><span class="citation"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFharv"><cite style="font-style:normal">Komatsu, E.; <i>et al.</i> (2009). </cite></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><cite style="font-style:normal">Menegoni, E.; <i>et al.</i> (2009). </cite></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Линде, Андрей Дмитриевич</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stanford.edu/~alinde/1982.pdf">Nonsingular Regenerating Inflationary Universe</a> (англ.). — 1982.</span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Смолин, Ли</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://arxiv.org/PS_cache/gr-qc/pdf/9404/9404011v1.pdf">The fate of black hole singularities and the parameters of the standard models of particle physics and cosmology</a> (англ.). — 1992.</span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>J. Khoury, B.A. Ovrut, P.J. Steinhardt, N. Turok</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://arxiv.org/pdf/hep-th/0103239v3.pdf">The Ekpyrotic Universe: Colliding Branes and the Origin of the Hot Big Bang</a> (англ.</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Einstein, Albert</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1916_49_769-822.pdf">Die Grundlage der allgemeinen Relativittstheorie</a> (нем.</span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Wirtz, C.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-data_query?bibcode=1924AN....222...21W&link_type=ARTICLE&db_key=AST&high=">De Sitters Kosmologie und die Radialbewegungen der Spiralnebel</a> // Astronomische Nachrichten, Bd. 222, S. 21 (1924)</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aether.lbl.gov/www/science/CMBTimeLine.html">Cosmic Microwave Background Timeline</a> Национальная лаборатория им.</span> </li> <li id="cite_note-wmap7parameters-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wmap7parameters_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lambda.gsfc.nasa.gov/product/map/dr4/pub_papers/sevenyear/basic_results/wmap_7yr_basic_results.pdf">Seven-Year Wilson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) Observations: Sky Maps, Systematic Errors, and Basic Results</a> (PDF).  nasa.gov. Проверено 9 марта 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webcitation.org/682OQUVfg">Архивировано из первоисточника 30 мая 2012</a>.</span><span class="citation"></span> (см. таблицу наилучших оценок космологических параметров на с. 39)</span> </li> <li id="cite_note-Peebles-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Peebles_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text">P. J. E. Peebles <a href="https://arxiv.org/abs/astro-ph/9806201" class="extiw" title="arxiv:astro-ph/9806201">The Standard Cosmological Model</a> in Rencontres de Physique de la Vallee d’Aosta (1998) ed.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://scepsis.net/library/id_1936.html">Лорен Грэхэм.</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://samlib.ru/s/skosarx_wjacheslaw_jurxewich/otnositelxnostxnauchnojistinyzigzagikosmologicheskojmysli.shtml">В.</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://enc-dic.com/enc_sovet/Vselennaja-5945.html">Вселенная</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"> <cite id="CITEREFharv"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Ferris T.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=a8nuAAAAMAAJ">Coming of age in the Milky Way</a>. — <a href="/w/index.php?title=William_Morrow_and_Company&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Morrow and Company (был бит юҡ)">Morrow</a>, 1988. — P. 274, 438. — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%81%D1%8B%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D2%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B/9780688058890" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-688-05889-0</a>.</span></cite>, citing <cite id="CITEREFBerger1984"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Berger A.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=eYHvAAAAMAAJ">The Big bang and Georges Lemaître: proceedings of a symposium in honour of G. Lemaître fifty years after his initiation of big-bang cosmology, Louvainla-Neuve, Belgium, 10–13 October 1983</a>. — <a href="/w/index.php?title=D._Reidel&action=edit&redlink=1" class="new" title="D. Reidel (был бит юҡ)">D. Reidel</a>, 1984. — P. 387. — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%81%D1%8B%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D2%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B/9789027718488" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-90-277-1848-8</a>.</span></cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="citation"><i><a href="/w/index.php?title=Pope_Pius_XII&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pope Pius XII (был бит юҡ)">Pope Pius XII</a>.</i> <span lang="Italian"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/holy_father/pius_xii/speeches/1951/documents/hf_p-xii_spe_19511122_di-serena_it.html">Ai soci della Pontificia Accademia delle Scienze, 22 novembre 1951 - Pio XII, Discorsi</a></span> <span class="ref-info" title="телендә" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(билдәһеҙ)</span>. Tipografia Poliglotta Vaticana (2 ноябрь 1951). <small>Дата обращения: 23 февраль 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webcitation.org/682OWdKzF">Архивировано</a> 30 май 2012 года.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Константин Пархоменко.</i> <span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://azbyka.ru/parkhomenko/knigi/sotvorenie_mira_i_cheloveka_02-all.shtml">Первый день Творения</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" title="телендә" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(билдәһеҙ)</span></span>. <i>Сотворение мира и человека.</i>. <small>Дата обращения: 22 июнь 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20101123163642/http://azbyka.ru/parkhomenko/knigi/sotvorenie_mira_i_cheloveka_02-all.shtml">Архивировано</a> 23 ноябрь 2010 года.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-Russell_-_Protestant-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Russell_-_Protestant_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFRussell2008"><span class="citation"><i>Russell R.J.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=IvlKa6frm2EC&pg=PA40&dq=rejected+God+Fred+Hoyle+big+bang#v=onepage&q=rejected%20God%20Fred%20Hoyle%20big%20bang&f=false">Cosmology: From Alpha to Omega</a>. </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Islam1-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Islam1_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite><span class="citation"><i>Diane Morgan.</i> </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Islam2-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Islam2_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite><span class="citation"><i>Helaine Selin.</i> </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-SanatanDharma1-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-SanatanDharma1_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite><span class="citation"><i>Sushil Mittal, G. R. Thursby.</i> </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-SanatanDharma2-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-SanatanDharma2_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite><span class="citation"><i>John R. Hinnells.</i> </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-SanatanDharma3-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-SanatanDharma3_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite><span class="citation"><i>Sunil Sehgal.</i> </span></cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">"Finite but unbounded universe… with no edge in space, no beginning or end in time.</span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Әҙәбиәт"><span id=".D3.98.D2.99.D3.99.D0.B1.D0.B8.D3.99.D1.82"></span>Әҙәбиәт</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=9" title="Әҙәбиәт бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=9" title="Әҙәбиәт бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation"><i>Рубин, Сергей</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/310/">Мир, рождённый из ничего</a> // <i><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0_(%D0%B6%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вокруг света (журнал) (был бит юҡ)">Вокруг света</a></i>. — Молодая гвардия, Февраль 2004. — № 2 (2761). — <a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sigla.ru/table.jsp?f=8&t=3&v0=0321-0669&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false">0321-0669</a>.</span></li> <li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Чернин А. Д.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vek2.ru/?mode=bmore&id=25&rec_id=47">Космология: Большой взрыв</a>. — Век 2, 2006. — 64 с. — <span style="white-space: nowrap;">2500 экз.</span> — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%81%D1%8B%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D2%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B/5850991506" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-85099-150-6</a>.</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Һылтанмалар"><span id=".D2.BA.D1.8B.D0.BB.D1.82.D0.B0.D0.BD.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Һылтанмалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&veaction=edit&section=10" title="Һылтанмалар бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&action=edit&section=10" title="Һылтанмалар бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation"><i>Катаева, Тина.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciam.ru/article/2695/">Рождение Вселенной</a> // <a href="/w/index.php?title=%D0%92_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="В мире науки (был бит юҡ)">В мире науки</a>. — 2005. — № 7 (июль). — <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Международный стандартный серийный номер (был бит юҡ)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sigla.ru/table.jsp?f=8&t=3&v0=0208-0621&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false">0208-0621</a>.</span></li> <li>«Вселенная. Большой взрыв и все, что за ним последовало» (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <span lang="en">Universe. The Big Bang</span>). Фильм Discovery Science</li> <li>«С точки зрения науки: Большой взрыв» (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <span lang="en">Naked Science: Big Bang</span>). Фильм Мелисы Акдоган, National Geographic, 2009</li> <li>«Наука и техника. Новый большой взрыв» (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <span lang="en">Sci-Trek. The New Big Bang</span>). Фильм Discovery, 2009</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.modcos.com/articles.php?id=99">Парадоксы Большого взрыва</a></li> <li>«Что было до большого взрыва?» (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <span lang="en">What Happened Before the Big Bang?</span>). Фильм BBC Two: Horizon, 2011</li></ul> <p><br /> </p> <table id="fa-message" class="plainlinks metadata ambox ambox-good" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Һайланған мәҡәләләр"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/24px-Green_star_boxed.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/36px-Green_star_boxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/48px-Green_star_boxed.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div">Был мәҡәлә башҡорт Википедияһының <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Һайланған мәҡәләләр">һайланған мәҡәләләре</a> исемлегенә керә.</div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact" style="font-size:85%"></div></td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">«<a dir="ltr" href="https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҙур_шартлау&oldid=1152111">https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҙур_шартлау&oldid=1152111</a>» битенән алынған</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Махсус:Категориялар">Категориялар</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C_webcitation-%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2:_deadlink_no)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Категория:Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no) (был бит юҡ)">Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Категория:Астрофизика">Астрофизика</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Категория:Космология">Космология</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Йәшерелгән категориялар: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC_(ref)" title="Категория:Википедия:Статьи с нераспознанным языком (ref)">Википедия:Статьи с нераспознанным языком (ref)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:ISBN_%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5_%D2%BB%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BC%D0%B0%D2%BB%D1%8B%D0%BD_%D2%A1%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%82%D3%99%D1%80" title="Категория:ISBN серле һылтанмаһын ҡулланған биттәр">ISBN серле һылтанмаһын ҡулланған биттәр</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%B9%D1%8B%D1%80%D1%8B%D0%BC_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BC0" title="Категория:Википедия:Айырым мәҡәләләр/етем0">Википедия:Айырым мәҡәләләр/етем0</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80:%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Категория:Википедия:Һайланған мәҡәләләр:Астрономия">Википедия:Һайланған мәҡәләләр:Астрономия</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82_%D0%B1%D1%83%D0%B9%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%B0_%D2%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Категория:Википедия:Алфавит буйынса һайланған мәҡәләләр">Википедия:Алфавит буйынса һайланған мәҡәләләр</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Был бит һуңғы тапҡыр 18:20 25 август 2022 үҙгәртелгән.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> буйынса рөхсәт ителгән; өҫтәмә шарттар ҡулланылыуы мөмкин. Тулыраҡ мәғлүмәт алыу өсөн, <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ҡулланыу шарттарын</a> ҡарағыҙ.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Сер һаҡлау сәйәсәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D1%83%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Википедия тураһында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%83%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%83">Яуаплылыҡтан баш тартыу</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Тәртип кодексы</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Эшләүселәр</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ba.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie ҡулланыу тураһында белдереү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ba.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль версия</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-fhqv7","wgBackendResponseTime":181,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.151","walltime":"0.227","ppvisitednodes":{"value":2186,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":20112,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3354,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":15045,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 186.641 1 -total"," 22.62% 42.227 1 Ҡалып:Һайланған_мәҡәлә"," 18.89% 35.260 2 Ҡалып:Cite_book"," 17.67% 32.976 2 Ҡалып:Cite_web"," 16.68% 31.139 2 Ҡалып:Книга"," 14.23% 26.551 1 Ҡалып:Ambox"," 12.61% 23.543 1 Ҡалып:Публикация"," 3.51% 6.543 1 Ҡалып:Мәҡәлә"," 2.99% 5.583 1 Ҡалып:Публикация/стандартные_номера"," 2.95% 5.512 1 Ҡалып:Orphan"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.032","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1703305,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7cf4dd866-c25bz","timestamp":"20241121223707","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0498\u0443\u0440 \u0448\u0430\u0440\u0442\u043b\u0430\u0443","url":"https:\/\/ba.wikipedia.org\/wiki\/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q323","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q323","author":{"@type":"Organization","name":"\u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430 \u043f\u0440\u043e\u0435\u043a\u0442\u0442\u0430\u0440\u044b\u043d\u0434\u0430 \u04a1\u0430\u0442\u043d\u0430\u0448\u044b\u0443\u0441\u044b\u043b\u0430\u0440"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430 \u0424\u043e\u043d\u0434\u044b","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-12-19T09:24:56Z","dateModified":"2022-08-25T18:20:00Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/37\/Universe_expansion2.png"}</script> </body> </html>