CINXE.COM
Idioma guaraní - Wikipedia, la enciclopedia libre
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Idioma guaraní - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"809024a9-debe-400d-af44-0007ee3ac4a6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Idioma_guaraní","wgTitle":"Idioma guaraní","wgCurRevisionId":165325539,"wgRevisionId":165325539,"wgArticleId":8561,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso","Wikipedia:Artículos con texto en guaraní","Wikipedia:Artículos con identificadores GND","Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN","Wikipedia:Artículos con identificadores AAT","Idioma guaraní"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Idioma_guaraní","wgRelevantArticleId":8561,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q35876","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=ext.gadget.imagenesinfobox&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=noscript&only=styles&skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/1200px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/800px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1067"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/640px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Idioma guaraní - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/Idioma_guaran%C3%AD"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_guaran%C3%AD"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Idioma_guaraní rootpage-Idioma_guaraní skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=es.wikipedia.org&uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&returnto=Idioma+guaran%C3%AD" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&returnto=Idioma+guaran%C3%AD" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=es.wikipedia.org&uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&returnto=Idioma+guaran%C3%AD" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&returnto=Idioma+guaran%C3%AD" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Inicios_hasta_el_siglo_XX" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Inicios_hasta_el_siglo_XX"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Inicios hasta el siglo <span>XX</span></span> </div> </a> <ul id="toc-Inicios_hasta_el_siglo_XX-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Actualidad" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Actualidad"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Actualidad</span> </div> </a> <ul id="toc-Actualidad-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Variantes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Variantes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Variantes</span> </div> </a> <ul id="toc-Variantes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uso_y_distribución_geográfica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uso_y_distribución_geográfica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Uso y distribución geográfica</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Uso_y_distribución_geográfica-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Uso y distribución geográfica</span> </button> <ul id="toc-Uso_y_distribución_geográfica-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-En_Paraguay" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Paraguay"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>En Paraguay</span> </div> </a> <ul id="toc-En_Paraguay-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_otros_países" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_otros_países"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>En otros países</span> </div> </a> <ul id="toc-En_otros_países-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Importancia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Importancia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Importancia</span> </div> </a> <ul id="toc-Importancia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sistema_de_escritura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistema_de_escritura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Sistema de escritura</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistema_de_escritura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fonología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Fonología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Fonología</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Fonología-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Fonología</span> </button> <ul id="toc-Fonología-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Vocales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vocales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Vocales</span> </div> </a> <ul id="toc-Vocales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Consonantes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Consonantes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Consonantes</span> </div> </a> <ul id="toc-Consonantes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Plosivas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Plosivas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.1</span> <span>Plosivas</span> </div> </a> <ul id="toc-Plosivas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fricativas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Fricativas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.2</span> <span>Fricativas</span> </div> </a> <ul id="toc-Fricativas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Africada" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Africada"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.3</span> <span>Africada</span> </div> </a> <ul id="toc-Africada-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aproximante" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Aproximante"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.4</span> <span>Aproximante</span> </div> </a> <ul id="toc-Aproximante-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nasales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Nasales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.5</span> <span>Nasales</span> </div> </a> <ul id="toc-Nasales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vibrantes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Vibrantes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.6</span> <span>Vibrantes</span> </div> </a> <ul id="toc-Vibrantes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sibilante" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sibilante"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.7</span> <span>Sibilante</span> </div> </a> <ul id="toc-Sibilante-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Observaciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Observaciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Observaciones</span> </div> </a> <ul id="toc-Observaciones-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Palabras_nasales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Palabras_nasales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.1</span> <span>Palabras nasales</span> </div> </a> <ul id="toc-Palabras_nasales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Puso" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Puso"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.2</span> <span>Puso</span> </div> </a> <ul id="toc-Puso-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Acentuación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Acentuación"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.3</span> <span>Acentuación</span> </div> </a> <ul id="toc-Acentuación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Grafía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Grafía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Grafía</span> </div> </a> <ul id="toc-Grafía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sistema_de_numeración" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistema_de_numeración"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Sistema de numeración</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistema_de_numeración-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gramática" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gramática"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Gramática</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Gramática-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Gramática</span> </button> <ul id="toc-Gramática-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Conjugación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Conjugación"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Conjugación</span> </div> </a> <ul id="toc-Conjugación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verbos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Verbos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Verbos</span> </div> </a> <ul id="toc-Verbos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Negación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Negación"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Negación</span> </div> </a> <ul id="toc-Negación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Morfemas_de_tiempo_y_aspecto" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Morfemas_de_tiempo_y_aspecto"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.4</span> <span>Morfemas de tiempo y aspecto</span> </div> </a> <ul id="toc-Morfemas_de_tiempo_y_aspecto-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Otros_morfemas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Otros_morfemas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.5</span> <span>Otros morfemas</span> </div> </a> <ul id="toc-Otros_morfemas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Concordancia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Concordancia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.6</span> <span>Concordancia</span> </div> </a> <ul id="toc-Concordancia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adjetivo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adjetivo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.7</span> <span>Adjetivo</span> </div> </a> <ul id="toc-Adjetivo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Orden_sintáctico" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Orden_sintáctico"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.8</span> <span>Orden sintáctico</span> </div> </a> <ul id="toc-Orden_sintáctico-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Préstamos_léxicos_del_español" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Préstamos_léxicos_del_español"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Préstamos léxicos del español</span> </div> </a> <ul id="toc-Préstamos_léxicos_del_español-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Bibliografía</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Bibliografía-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Bibliografía</span> </button> <ul id="toc-Bibliografía-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.1</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diccionarios" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Diccionarios"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.2</span> <span>Diccionarios</span> </div> </a> <ul id="toc-Diccionarios-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Notas</span> </div> </a> <ul id="toc-Notas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Idioma guaraní</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 108 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-108" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">108 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD" title="Guaraní – afrikáans" lang="af" hreflang="af" data-title="Guaraní" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikáans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Awaisc_spr%C7%A3c" title="Awaisc sprǣc – inglés antiguo" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Awaisc sprǣc" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="inglés antiguo" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="गुआरानी भाषा – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="गुआरानी भाषा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الغوارانية – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="اللغة الغوارانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%89" title="جوارانى – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جوارانى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Idioma_guaran%C3%AD" title="Idioma guaraní – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Idioma guaraní" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Waraniyi_aru" title="Waraniyi aru – aimara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Waraniyi aru" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aimara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Quarani_dili" title="Quarani dili – azerbaiyano" lang="az" hreflang="az" data-title="Quarani dili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaiyano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="قوارانی دیلی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="قوارانی دیلی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Gvaraniu_kalba" title="Gvaraniu kalba – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Gvaraniu kalba" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tataramon_na_Guarani" title="Tataramon na Guarani – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tataramon na Guarani" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96_(%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0)" title="Гуарані (мова) – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Гуарані (мова)" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Гуарански език – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Гуарански език" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="গুয়ারানি ভাষা – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="গুয়ারানি ভাষা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%82%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%9D%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%93%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BE%90%E0%BD%91%E0%BC%8D" title="གུ་ཝ་ར་ནི་སྐད། – tibetano" lang="bo" hreflang="bo" data-title="གུ་ཝ་ར་ནི་སྐད།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetano" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Gwaranieg" title="Gwaranieg – bretón" lang="br" hreflang="br" data-title="Gwaranieg" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretón" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD" title="Guaraní – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guaraní" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زمانی گوارانی – kurdo sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زمانی گوارانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurdo sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Guaran%C5%A1tina" title="Guaranština – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Guaranština" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(iaith)" title="Guaraní (iaith) – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Guaraní (iaith)" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(sprog)" title="Guaraní (sprog) – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Guaraní (sprog)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(Sprache)" title="Guaraní (Sprache) – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Guaraní (Sprache)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Guarani%C5%A1%C4%87ina" title="Guaranišćina – bajo sorbio" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Guaranišćina" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bajo sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1_%CE%93%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%AF" title="Γλώσσα Γκουαρανί – griego" lang="el" hreflang="el" data-title="Γλώσσα Γκουαρανί" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="griego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Guarani_language" title="Guarani language – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Guarani language" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Gvarania_lingvo" title="Gvarania lingvo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Gvarania lingvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Guaraniera" title="Guaraniera – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Guaraniera" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Lengua_guaran%C3%ADn" title="Lengua guaranín – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Lengua guaranín" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان گوارانی – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زبان گوارانی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Guaranin_kieli" title="Guaranin kieli – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Guaranin kieli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guarani_(langue)" title="Guarani (langue) – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guarani (langue)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(Spriak)" title="Guaraní (Spriak) – frisón septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Guaraní (Spriak)" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frisón septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ghuar%C3%A1inis" title="An Ghuaráinis – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ghuaráinis" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Guaranaidh" title="Guaranaidh – gaélico escocés" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Guaranaidh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélico escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lingua_guaran%C3%AD" title="Lingua guaraní – gallego" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lingua guaraní" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="gallego" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ava%C3%B1e%27%E1%BA%BD" title="Avañe'ẽ – guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Avañe'ẽ" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%95%D7%90%D7%A8%D7%A0%D7%99" title="גוארני – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="גוארני" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="गुआरानी भाषा – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="गुआरानी भाषा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Guarani_bhasa" title="Guarani bhasa – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Guarani bhasa" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Guarani_(jezik)" title="Guarani (jezik) – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Guarani (jezik)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Guarani%C5%A1%C4%87ina" title="Guaranišćina – alto sorbio" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Guaranišćina" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="alto sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Guarani_nyelv" title="Guarani nyelv – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Guarani nyelv" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Lingua_guarani" title="Lingua guarani – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Lingua guarani" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Guarani" title="Bahasa Guarani – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa Guarani" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Pagsasao_a_Guarani" title="Pagsasao a Guarani – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Pagsasao a Guarani" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Guarani-linguo" title="Guarani-linguo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Guarani-linguo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Gvaran%C3%AD_(tungum%C3%A1l)" title="Gvaraní (tungumál) – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Gvaraní (tungumál)" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_guaran%C3%AD" title="Lingua guaraní – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Lingua guaraní" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B0%E3%82%A2%E3%83%A9%E3%83%8B%E3%83%BC%E8%AA%9E" title="グアラニー語 – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="グアラニー語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="გუარანის ენა – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="გუარანის ენა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tagwaranit" title="Tagwaranit – cabileño" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tagwaranit" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="cabileño" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Basa_Guarani" title="Basa Guarani – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Basa Guarani" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Гуарани тілі – kazajo" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Гуарани тілі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazajo" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%BC%EB%9D%BC%EB%8B%88%EC%96%B4" title="과라니어 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="과라니어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(%D0%BA%D1%8B%D0%B2)" title="Гуарани (кыв) – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Гуарани (кыв)" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Guaranica" title="Lingua Guaranica – latín" lang="la" hreflang="la" data-title="Lingua Guaranica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latín" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Guarani_(lingua)" title="Guarani (lingua) – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Guarani (lingua)" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AC" title="Guaranì – ligur" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Guaranì" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligur" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Gvarani%C5%B3_kalba" title="Gvaranių kalba – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Gvaranių kalba" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Gvaranu_valoda" title="Gvaranu valoda – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Gvaranu valoda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fiteny_goarany" title="Fiteny goarany – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fiteny goarany" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%B5" title="Гуарани йылме – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Гуарани йылме" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Гварански јазик – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Гварански јазик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%97%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B5%80_%E0%B4%AD%E0%B4%BE%E0%B4%B7" title="ഗ്വാരാനീ ഭാഷ – malayálam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഗ്വാരാനീ ഭാഷ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayálam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="ग्वारानी भाषा – maratí" lang="mr" hreflang="mr" data-title="ग्वारानी भाषा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="maratí" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Guaran%C3%AD" title="Bahasa Guaraní – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bahasa Guaraní" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%D9%88%D9%88%D9%86)" title="گوارانی (زوون) – mazandaraní" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="گوارانی (زوون)" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandaraní" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="गुआरानी भाषा – nevarí" lang="new" hreflang="new" data-title="गुआरानी भाषा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevarí" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(taal)" title="Guaraní (taal) – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Guaraní (taal)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD" title="Guaraní – noruego nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Guaraní" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="noruego nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(spr%C3%A5k)" title="Guaraní (språk) – noruego bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Guaraní (språk)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruego bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_(lenga)" title="Guaraní (lenga) – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Guaraní (lenga)" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(%C3%A6%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%B3)" title="Гуарани (æвзаг) – osético" lang="os" hreflang="os" data-title="Гуарани (æвзаг)" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osético" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%97%E0%A9%81%E0%A8%86%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80_%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%BE" title="ਗੁਆਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ – punyabí" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਗੁਆਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punyabí" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_guarani" title="Język guarani – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Język guarani" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lenga_guaran%C3%AD,_paraguajan" title="Lenga guaraní, paraguajan – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lenga guaraní, paraguajan" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گورانی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="گورانی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_guarani" title="Língua guarani – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Língua guarani" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Waraniyi_simi" title="Waraniyi simi – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Waraniyi simi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limba_guarani" title="Limba guarani – rumano" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limba guarani" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumano" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA)" title="Гуарани (язык) – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Гуарани (язык)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D2%90%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%8B%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Ґуараньскый язык – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ґуараньскый язык" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9C%E1%B1%A9%E1%B1%A3%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%9F%E1%B1%B1%E1%B1%A4_%E1%B1%AF%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%A8%E1%B1%A5%E1%B1%A4" title="ᱜᱩᱣᱟᱨᱟᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱜᱩᱣᱟᱨᱟᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_leid" title="Guaraní leid – escocés" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Guaraní leid" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%BB%D9%88%D9%84%D9%8A" title="گواراني ٻولي – sindi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="گواراني ٻولي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD_language" title="Guaraní language – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Guaraní language" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%ADj%C4%8Dina" title="Guaraníjčina – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Guaraníjčina" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Gvaran%C5%A1%C4%8Dina" title="Gvaranščina – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Gvaranščina" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha_guarani" title="Gjuha guarani – albanés" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjuha guarani" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanés" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA)" title="Гварани (језик) – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Гварани (језик)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD" title="Guaraní – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Guaraní" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AE%A9%E0%AE%BF_%E0%AE%AE%E0%AF%8A%E0%AE%B4%E0%AE%BF" title="குவாரனி மொழி – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="குவாரனி மொழி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Guarani" title="Wikang Guarani – tagalo" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Wikang Guarani" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalo" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Guaranice" title="Guaranice – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Guaranice" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Гуарани теле – tártaro" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Гуарани теле" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tártaro" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%87%D8%A6%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%95" title="گۇئارانچە – uigur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="گۇئارانچە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uigur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96_(%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0)" title="Гуарані (мова) – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Гуарані (мова)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="گوارانی زبان – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="گوارانی زبان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Guarani_tili" title="Guarani tili – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Guarani tili" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Guaranin_kel%27" title="Guaranin kel' – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Guaranin kel'" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Guaran%C3%AD" title="Tiếng Guaraní – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tiếng Guaraní" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Gwarani" title="Gwarani – valón" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Gwarani" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valón" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E6%8B%89%E5%B0%BC%E8%AF%AD" title="瓜拉尼语 – chino wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="瓜拉尼语" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chino wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_(%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90)" title="გუარანი (ნინა) – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="გუარანი (ნინა)" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%9C%E2%B5%93%E2%B5%9C%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%A2%E2%B5%9C_%E2%B5%9C%E2%B4%B0%E2%B4%B3%E2%B5%A1%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B4%B0%E2%B5%8F%E2%B5%89%E2%B5%9C" title="ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⵜⴰⴳⵡⴰⵔⴰⵏⵉⵜ – tamazight estándar marroquí" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⵜⴰⴳⵡⴰⵔⴰⵏⵉⵜ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="tamazight estándar marroquí" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E6%8B%89%E5%B0%BC%E8%AA%9E" title="瓜拉尼語 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="瓜拉尼語" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Guarani-g%C3%AD" title="Guarani-gí – chino min nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Guarani-gí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="chino min nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E6%8B%89%E5%B0%BC%E6%96%87" title="瓜拉尼文 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="瓜拉尼文" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q35876#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Idioma_guaran%C3%AD" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:Idioma_guaran%C3%AD" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Idioma_guaran%C3%AD"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Idioma_guaran%C3%AD"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/Idioma_guaran%C3%AD" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/Idioma_guaran%C3%AD" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&oldid=165325539" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&page=Idioma_guaran%C3%AD&id=165325539&wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FIdioma_guaran%25C3%25AD"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FIdioma_guaran%25C3%25AD"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Idioma+guaran%C3%AD"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&page=Idioma_guaran%C3%AD&action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Guaran%C3%AD_language" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibooks mw-list-item"><a href="https://es.wikibooks.org/wiki/Guaran%C3%AD" hreflang="es"><span>Wikilibros</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikifunctions mw-list-item"><a href="https://www.wikifunctions.org/wiki/Z1357" hreflang="en"><span>Wikifunciones</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wiktionary mw-list-item"><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/Wikcionario:Referencia/GN" hreflang="es"><span>Wikcionario</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q35876" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r157776694">.mw-parser-output .infobox .imagen{max-width:100%;margin:0 auto}.mw-parser-output .infobox .imagen img{max-width:100%;height:auto}.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-container .thumbinner,.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-map{box-sizing:border-box;width:100%!important}body.skin-timeless .mw-parser-output .infobox .imagen a.image>img{max-width:100%!important;height:auto!important}</style><table class="infobox" style="width:22.7em; line-height: 1.4em; text-align:left; padding:.23em;"><tbody><tr><th colspan="3" class="cabecera cómics" style="text-align:center;background-color:#3344E6;color:inherit;color: #FFFFFF;;">Guaraní</th></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;background-color: #3344E6; color: #FFFFFF;;"> <i lang="gn" title="Texto en idioma guaraní">Avañe'ẽ</i></td></tr><tr><td colspan="3" class="imagen" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/320px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg" decoding="async" width="320" height="427" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/480px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg/640px-Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg 2x" data-file-width="1704" data-file-height="2272" /></a></span><br /><div style="display:inline;"><i><a href="/wiki/Benedictus" title="Benedictus">Benedictus</a></i> en idioma guaraní en la <a href="/wiki/Iglesia_de_San_Juan_Bautista_(Buenos_Aires)" title="Iglesia de San Juan Bautista (Buenos Aires)">Iglesia de San Juan Bautista</a>. <a href="/wiki/Ein_Karem" class="mw-redirect" title="Ein Karem">Ein Karem</a>, <a href="/wiki/Jerusal%C3%A9n" title="Jerusalén">Jerusalén</a>. <a href="/wiki/Israel" title="Israel">Israel</a></div></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Hablado en</th><td colspan="2"> <span style="display:none;">Paraguay</span><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Paraguay.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Paraguay"><img alt="Bandera de Paraguay" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/20px-Flag_of_Paraguay.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/30px-Flag_of_Paraguay.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/40px-Flag_of_Paraguay.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="660" /></a></span></span> <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Argentina.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Argentina"><img alt="Bandera de Argentina" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/20px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/30px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/40px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentina</a><br /><span class="flagicon"><span style="display:none;">Bolivia</span><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/20px-Flag_of_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/30px-Flag_of_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/40px-Flag_of_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></span></span></span> <a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a><br /><span class="flagicon"><span style="display:none;">Brasil</span><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span title="Bandera de Brasil"><img alt="Bandera de Brasil" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/20px-Flag_of_Brazil.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/30px-Flag_of_Brazil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/40px-Flag_of_Brazil.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></span></span> </span><a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Región</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Cono_Sur" title="Cono Sur">Cono Sur</a> de América.</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Hablantes</th><td colspan="2"> 6 900 000 (2021)<sup id="cite_ref-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%;border:none; padding: 0;"> <div style="width:100%; font-weight:bold" align="left">Nativos</div><div class="mw-collapsible-content" style="text-align:left;">5 700 000 (2020)</div> </div><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%;border:none; padding: 0;"> <div style="width:100%; font-weight:bold" align="left">Otros</div><div class="mw-collapsible-content" style="text-align:left;">1 200 000 (2020)</div> </div></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Familia_de_lenguas" title="Familia de lenguas">Familia</a></th><td colspan="2"> <p><a href="/wiki/Lenguas_tup%C3%AD" class="mw-redirect" title="Lenguas tupí">Tupí</a><br />   <a href="/wiki/Lenguas_tup%C3%AD-guaran%C3%AD" title="Lenguas tupí-guaraní">Tupí-guaraní</a><br />     Subgrupo I<br /> </p>       <b>Guaraní</b></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Dialecto" title="Dialecto">Dialectos</a></th><td colspan="2"> <p>Guaraní paraguayo </p> Guaraní correntino</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Sistema_de_escritura" title="Sistema de escritura">Escritura</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Alfabeto_guaran%C3%AD" title="Alfabeto guaraní">Achegety</a></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #3344E6; color: #FFFFFF;;">Estatus oficial</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Oficial en</th><td colspan="2"> <span style="display:none;">Paraguay</span><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Paraguay.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Paraguay"><img alt="Bandera de Paraguay" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/20px-Flag_of_Paraguay.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/30px-Flag_of_Paraguay.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Paraguay.svg/40px-Flag_of_Paraguay.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="660" /></a></span></span> <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a><sup id="cite_ref-ofi_2-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-ofi-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<br /><span class="flagicon"><span style="display:none;">Bolivia</span><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/20px-Flag_of_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/30px-Flag_of_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/40px-Flag_of_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></span></span></span> <a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a><sup id="cite_ref-boli_3-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-boli-3"><span class="corchete-llamada">[</span>3<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de la Provincia de Corrientes"><img alt="Bandera de la Provincia de Corrientes" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg/20px-Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg/30px-Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg/40px-Bandera_de_la_Provincia_de_Corrientes.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Provincia_de_Corrientes" title="Provincia de Corrientes">Corrientes</a>, <a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentina</a><sup id="cite_ref-4" class="reference separada"><a href="#cite_note-4"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg" class="mw-file-description" title="Bandera del estado de Mato Grosso del Sur"><img alt="Bandera del estado de Mato Grosso del Sur" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg/20px-Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg/30px-Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg/40px-Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span></span> <a href="/wiki/Tacuru_(Mato_Grosso_del_Sur)" title="Tacuru (Mato Grosso del Sur)">Tacuru, Mato Grosso del Sur, Brasil</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Mercosur.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Mercosur"><img alt="Bandera de Mercosur" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Mercosur.svg/20px-Flag_of_Mercosur.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Mercosur.svg/30px-Flag_of_Mercosur.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Mercosur.svg/40px-Flag_of_Mercosur.svg.png 2x" data-file-width="1300" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/Mercosur" title="Mercosur">Mercosur</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Regulado por</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Academia_de_la_Lengua_Guaran%C3%AD" title="Academia de la Lengua Guaraní">Academia de la Lengua Guaraní</a></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #3344E6; color: #FFFFFF;;">Códigos</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/ISO_639-1" title="ISO 639-1">ISO 639-1</a></th><td colspan="2"> gn</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/ISO_639-2" title="ISO 639-2">ISO 639-2</a></th><td colspan="2"> grn</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/ISO_639-3" title="ISO 639-3">ISO 639-3</a></th><td colspan="2"> Varios<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=grn">grn</a> – Guaraní<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=xet">xet</a> – <a href="/wiki/Xet%C3%A1" title="Xetá">Xetá</a> <b>(†)</b><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=gug">gug</a> – <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">Guaraní paraguayo</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=gug">gug</a> – <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_correntino" title="Guaraní correntino">Guaraní correntino</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=gun">gun</a> – <a href="/wiki/Idioma_mby%C3%A1" class="mw-redirect" title="Idioma mbyá">Mbyá</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=guq">guq</a> – <a href="/wiki/Idioma_ach%C3%A9" title="Idioma aché">Aché o Guayakí</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=kgk">kgk</a> – <a href="/wiki/Kaiw%C3%A1" class="mw-redirect" title="Kaiwá">Kaiwá</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=nhd">nhd</a> – <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_chirip%C3%A1" title="Guaraní chiripá">Guaraní chiripá</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=pta">pta</a> – <a href="/wiki/Idioma_Pa%C3%AD_tavyter%C3%A1" class="mw-redirect" title="Idioma Paí tavyterá">Paí tavyterá</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=tai">tai</a> – <a href="/wiki/Tapiet%C3%A9_(dialecto)" class="mw-redirect" title="Tapieté (dialecto)">Tapieté</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=gui">gui</a> – <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_oriental_boliviano" title="Guaraní oriental boliviano">Guaraní oriental boliviano</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=gnw">gnw</a> – <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_occidental_boliviano" title="Guaraní occidental boliviano">Guaraní occidental boliviano</a></td></tr><tr><td colspan="3" class="imagen" style="text-align:center;"> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Idioma_guaran%C3%AD.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Idioma_guaran%C3%AD.png/280px-Idioma_guaran%C3%AD.png" decoding="async" width="280" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b5/Idioma_guaran%C3%AD.png 1.5x" data-file-width="394" data-file-height="332" /></a></span><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Map-Guaraniphone_Southamerica.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Map-Guaraniphone_Southamerica.svg/280px-Map-Guaraniphone_Southamerica.svg.png" decoding="async" width="280" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Map-Guaraniphone_Southamerica.svg/420px-Map-Guaraniphone_Southamerica.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Map-Guaraniphone_Southamerica.svg/560px-Map-Guaraniphone_Southamerica.svg.png 2x" data-file-width="497" data-file-height="600" /></a></span><br /><div style="display:inline;">Extensión del idioma.<br />Verde oscuro: áreas donde el idioma es oficial y mayormente hablado.<br />Verde medio: áreas con considerable número de hablantes<br />Verde claro: resto del <a href="/wiki/Mercosur" title="Mercosur">Mercosur</a><br />Rosa claro: <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">España</a> (hablado por inmigrantes)</div> </td></tr><tr><td class="noprint" colspan="3" style="text-align:left;"><div class="plainlinks wikidata-link" style="font-size: 0.85em">[<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q35876" class="extiw" title="d:Q35876">editar datos en Wikidata</a>]</div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/220px--WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="171" data-mwtitle="WIKITONGUES-_María_speaking_Guarani.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Archivo:WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e1/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm/WIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=de&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="de" label="Deutsch (de)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=en-gb&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en-GB" label="British English (en-gb)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español (es)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=fi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fi" label="suomi (fi)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français (fr)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=gn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="gn" label="Avañe'ẽ (gn)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=pt-br&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt-BR" label="português do Brasil (pt-br)" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AWIKITONGUES-_Mar%C3%ADa_speaking_Guarani.webm&lang=uk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="uk" label="українська (uk)" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption>María hablando <a href="/wiki/Yopar%C3%A1" title="Yopará">yopará</a></figcaption></figure> <p>El <b>guaraní</b> (<a href="/wiki/Autoglot%C3%B3nimo" title="Autoglotónimo">autoglotónimo</a>: <i lang="gn" title="Texto en idioma guaraní">avañe'ẽ</i>, fonéticamente, <small>AFI: </small><span title="Pronunciación en AFI" class="IPA"><a href="/wiki/Alfabeto_Fon%C3%A9tico_Internacional" title="Alfabeto Fonético Internacional">[a.ʋa.ɲeˈʔẽ]</a></span>), también denominado <b>guaraní criollo</b>;<sup id="cite_ref-5" class="reference separada"><a href="#cite_note-5"><span class="corchete-llamada">[</span>5<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-6" class="reference separada"><a href="#cite_note-6"><span class="corchete-llamada">[</span>6<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-7" class="reference separada"><a href="#cite_note-7"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ es una lengua de la <a href="/wiki/Lenguas_tup%C3%AD-guaran%C3%AD" title="Lenguas tupí-guaraní">familia tupí-guaraní</a> hablada por aproximadamente 9 millones de personas en el <a href="/wiki/Cono_Sur" title="Cono Sur">Cono Sur</a> de <a href="/wiki/Am%C3%A9rica" title="América">América</a>, incluyendo a los 6,5 millones de hablantes de <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a> (que lo utilizan como idioma materno o nativo) y a los que lo usan como <a href="/wiki/Segunda_lengua" title="Segunda lengua">segunda lengua</a>. </p><p>Es uno de los dos idiomas oficiales en <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>, según establece la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_del_Paraguay" class="mw-redirect" title="Constitución del Paraguay">Constitución Nacional de 1992</a>, junto al español. También cuenta con una academia denominada <a href="/wiki/Academia_de_la_Lengua_Guaran%C3%AD" title="Academia de la Lengua Guaraní">Academia de la Lengua Guaraní</a>, creada por Ley en 2010 junto con la Secretaría de Políticas Lingüística, siendo las entidades encargadas de promulgar las normativas correctas de redacción e interpretación del idioma.<sup id="cite_ref-ofi_2-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-ofi-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ También es lengua oficial junto con el <a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">español</a> en la provincia de <a href="/wiki/Provincia_de_Corrientes" title="Provincia de Corrientes">Corrientes</a>, Argentina. En <a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a> fue la lengua más hablada de la <a href="/wiki/Banda_Oriental" title="Banda Oriental">Banda Oriental</a>.<sup id="cite_ref-8" class="reference separada"><a href="#cite_note-8"><span class="corchete-llamada">[</span>8<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ Desde la promulgación del decreto supremo n.º 25894 el 11 de septiembre de 2000, el guaraní es una de las lenguas indígenas oficiales de <a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a>,<sup id="cite_ref-9" class="reference separada"><a href="#cite_note-9"><span class="corchete-llamada">[</span>9<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ lo que fue incluido en la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_de_Bolivia" class="mw-redirect" title="Constitución de Bolivia">Constitución Política</a>, promulgada el 7 de febrero de 2009.<sup id="cite_ref-10" class="reference separada"><a href="#cite_note-10"><span class="corchete-llamada">[</span>10<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-11" class="reference separada"><a href="#cite_note-11"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ En Brasil, el municipio de <a href="/wiki/Tacuru_(Mato_Grosso_del_Sur)" title="Tacuru (Mato Grosso del Sur)">Tacuru</a>, en el Estado de <a href="/wiki/Mato_Grosso_del_Sur" title="Mato Grosso del Sur">Mato Grosso del Sur</a>, tiene al idioma guaraní como oficial desde el año 2010, junto al portugués. El guaraní es, asimismo, uno de los idiomas reconocidos por el <a href="/wiki/Mercado_Com%C3%BAn_del_Sur" class="mw-redirect" title="Mercado Común del Sur">Mercado Común del Sur (MERCOSUR)</a> desde el año 2006.<sup id="cite_ref-12" class="reference separada"><a href="#cite_note-12"><span class="corchete-llamada">[</span>12<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>Se habla principalmente en el <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>,<sup id="cite_ref-13" class="reference separada"><a href="#cite_note-13"><span class="corchete-llamada">[</span>13<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ así como en zonas del <a href="/wiki/NEA" class="mw-redirect" title="NEA">nordeste de Argentina</a> (provincias de <a href="/wiki/Provincia_de_Corrientes" title="Provincia de Corrientes">Corrientes</a>, <a href="/wiki/Provincia_de_Misiones" title="Provincia de Misiones">Misiones</a>, <a href="/wiki/Provincia_de_Formosa" title="Provincia de Formosa">Formosa</a>, partes del este de la <a href="/wiki/Provincia_del_Chaco" title="Provincia del Chaco">provincia del Chaco</a> y en puntos aislados de <a href="/wiki/Provincia_de_Entre_R%C3%ADos" title="Provincia de Entre Ríos">Entre Ríos</a>). Debido a la inmigración paraguaya y del noreste argentina hacia el <a href="/wiki/Gran_Buenos_Aires" title="Gran Buenos Aires">área metropolitana de Buenos Aires</a> cientos de miles de personas lo hablan ahí también. De la misma forma, se habla en partes del sur de <a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a> y centro-suroeste de <a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a>, fronterizas con Paraguay. El <i><a href="/wiki/Jopara" class="mw-redirect" title="Jopara">jopara</a></i> en guaraní —mezcla de este idioma con el español— es muy común actualmente.<sup id="cite_ref-14" class="reference separada"><a href="#cite_note-14"><span class="corchete-llamada">[</span>14<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-15" class="reference separada"><a href="#cite_note-15"><span class="corchete-llamada">[</span>15<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=1" title="Editar sección: Historia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Inicios_hasta_el_siglo_XX">Inicios hasta el siglo <span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=2" title="Editar sección: Inicios hasta el siglo XX"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Es la lengua nativa de los <a href="/wiki/Guaran%C3%ADes" title="Guaraníes">guaraníes</a>, denominación de pueblos originarios de la zona. Originalmente carecía de escritura, aunque los franciscanos desarrollaron una ortografía basada en el <a href="/wiki/Alfabeto_latino" title="Alfabeto latino">alfabeto latino</a> del <a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">español</a>, específicamente por <a href="/wiki/Luis_de_Bola%C3%B1os" title="Luis de Bolaños">fray Luis Bolaños</a> en 1603. Es una de las lenguas indígenas sudamericanas en que se consignan oraciones en el <i>Rituale seu Manuale Peruanum</i> (1607) de <a href="/wiki/Luis_Jer%C3%B3nimo_de_Or%C3%A9" title="Luis Jerónimo de Oré">Luis Jerónimo de Oré</a>. El primer repositorio léxico guaraní data de 1639 con el <i>Tesoro de la Lengua Guaraní</i><sup id="cite_ref-16" class="reference separada"><a href="#cite_note-16"><span class="corchete-llamada">[</span>16<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ del jesuita <a href="/wiki/Antonio_Ruiz_de_Montoya" title="Antonio Ruiz de Montoya">Antonio Ruiz de Montoya</a>, quien al año siguiente publicó la primera gramática de la lengua. También fortalecida en 1643 por <a href="/wiki/Alonso_de_Arag%C3%B3n" title="Alonso de Aragón">Alonso de Aragón</a>.<sup id="cite_ref-17" class="reference separada"><a href="#cite_note-17"><span class="corchete-llamada">[</span>17<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ En la América precolonial, fue habitualmente empleado por pueblos que vivían al este de la <a href="/wiki/Cordillera_de_los_Andes" title="Cordillera de los Andes">Cordillera de los Andes</a>, aproximadamente desde el <a href="/wiki/Mar_Caribe" title="Mar Caribe">mar Caribe</a> hasta el <a href="/wiki/R%C3%ADo_de_la_Plata" title="Río de la Plata">Río de la Plata</a>. Sus variantes modernas, como el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">guaraní paraguayo</a> y el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_correntino" title="Guaraní correntino">guaraní correntino</a> (perteneciendo ambas subvariedades a la variedad conocida como «guaraní criollo», la cual tiene sus orígenes en la tribu <a href="/wiki/Carios_(guaran%C3%ADes)" title="Carios (guaraníes)">cario-guaraní</a> del siglo <span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVI</span>), poseen un amplio uso entre poblaciones mestizas y no indígenas propiamente dichas. </p><p>Históricamente el guaraní ha sido el idioma predominante de la zona que actualmente abarca geográficamente el Paraguay y sus alrededores (noreste de Argentina, suroeste de Brasil, sureste de Bolivia). La entrada del <a href="/wiki/Castellano" class="mw-redirect" title="Castellano">castellano</a> en Paraguay se hace con la llegada de los conquistadores, pero estos nunca consiguieron crear ni mantener una comunidad de hablantes que tuviera expresión relevante. Esto se debe al poco flujo de migrantes europeos y al aislamiento geográfico, político y económico del Paraguay en relación con sus vecinos —en parte debido a la lejanía y los conflictos—. Además, el <a href="/wiki/Mestizaje_en_Am%C3%A9rica" title="Mestizaje en América">mestizaje</a> era promovido por las autoridades en la época colonial, a diferencia de otros países. Las familias paraguayas de aquel entonces, compuestas por el padre, de origen español, y la madre de origen guaraní, eran generalmente <a href="/wiki/Matriarcado" title="Matriarcado">matriarcales</a>, por lo que los hijos aprendían el idioma materno, es decir, el guaraní. </p><p>A lo largo de la historia, y especialmente desde la <a href="/wiki/Expulsi%C3%B3n_de_los_Jesuitas" class="mw-redirect" title="Expulsión de los Jesuitas">expulsión de los Jesuitas</a>, el idioma guaraní ha sufrido persecuciones en los distintos territorios donde se hablaba. En Paraguay, desde la <a href="/wiki/Independencia_del_Paraguay" title="Independencia del Paraguay">Independencia de España</a>, fue utilizado en las diversas instancias gubernamentales, aunque luego el idioma guaraní ha sido reprimido por los gobiernos paraguayos, especialmente desde el final de la <a href="/wiki/Guerra_de_la_Triple_Alianza" title="Guerra de la Triple Alianza">guerra de la Triple Alianza</a>, cuando llegó a prohibirse su uso y enseñanza en las escuelas públicas como consecuencia de la derrota ante los ejércitos invasores. A pesar de ello, el idioma continuaba siendo el más hablado en los hogares. </p><p>Sin embargo, los gobernantes populistas usaban a menudo el idioma como orgullo nacional para excitar el fervor nacionalista y promover una narrativa de unidad social. Durante el régimen dictatorial de <a href="/wiki/Alfredo_Stroessner" title="Alfredo Stroessner">Alfredo Stroessner</a>, el gobierno se sirvió del guaraní para atraer a los paraguayos del interior, aunque el propio Stroessner nunca dio un discurso en guaraní. El 25 de agosto de 1967, es promulgada una nueva Constitución Nacional, que por primera vez dio una calidad jurídica al idioma guaraní al reconocerlo como lengua nacional del Paraguay, convirtiendo el 25 de agosto en el Día Nacional del Idioma Guaraní.<sup id="cite_ref-18" class="reference separada"><a href="#cite_note-18"><span class="corchete-llamada">[</span>18<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>Por otra parte, el guaraní fue <a href="/wiki/Estrategia_militar" title="Estrategia militar">estratégico</a> durante las guerras internacionales que involucraron al Paraguay (la de la <a href="/wiki/Guerra_de_la_Triple_Alianza" title="Guerra de la Triple Alianza">Triple Alianza</a> y la del <a href="/wiki/Guerra_del_Chaco" title="Guerra del Chaco">Chaco</a>), ya que todas las comunicaciones al frente se realizaban en ese idioma. Aun así, tanto en el ejército argentino como en el brasileño había gente con raíces guaraníes que hablaba el idioma en cuestión.<sup id="cite_ref-El_guaraní_como_idioma_oficial_de_la_Guerra_del_Chaco_19-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-El_guaraní_como_idioma_oficial_de_la_Guerra_del_Chaco-19"><span class="corchete-llamada">[</span>19<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Actualidad">Actualidad</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=3" title="Editar sección: Actualidad"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tras el advenimiento de la democracia paraguaya, el guaraní se estableció en 1992 en la nueva constitución como un idioma oficial equivalente al español, y a partir de esa década el MEC promovió la enseñanza del guaraní como una materia más en las escuelas públicas, tanto en la comunicación oral como escrita. Sin embargo, la enseñanza en el resto de las asignaturas sigue siendo predominantemente en castellano, por lo que la mayoría de los guaraní-hablantes han aprendido el idioma en el hogar. </p><p>El guaraní se convirtió en una lengua escrita hace relativamente poco tiempo, por ende, la mayoría de los guaraní-hablantes solo saben hablar (oralmente) el idioma. Pocos saben leer o escribirlo correctamente en el sistema de escritura actual que enseña el Ministerio de Educación de Paraguay desde fines del siglo pasado. </p><p>En el año 2006 se ha vuelto idioma oficial del <a href="/wiki/Mercosur" title="Mercosur">Mercosur</a>, junto al español y al portugués. A partir de 2010 se creó la <a href="/wiki/Academia_de_la_Lengua_Guaran%C3%AD" title="Academia de la Lengua Guaraní">Academia de la Lengua Guaraní</a> que se encarga de velar por la preservación y evolución de la misma, y se promulgó la Ley de Lenguas (n.º 4251). No fue hasta 2015 cuando el presidente del gobierno paraguayo apostó por redactar el primer decreto oficial en guaraní. En <a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a>, la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_Pol%C3%ADtica_del_Estado_de_Bolivia_de_2009" class="mw-redirect" title="Constitución Política del Estado de Bolivia de 2009">Constitución Política del Estado</a> de 2009 reconoce 37 idiomas oficiales, entre ellos el guaraní, hablado especialmente en el sur. En el caso de la provincia argentina de Corrientes, el guaraní es oficial desde 2004 y su enseñanza está incorporada en todos los niveles del sistema educativo provincial. Además, la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_de_la_Provincia_de_Corrientes" title="Constitución de la Provincia de Corrientes">constitución provincial</a> también posee su versión en idioma guaraní, hecha en 2007.<sup id="cite_ref-:0_20-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-20"><span class="corchete-llamada">[</span>20<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ En 2015, el Poder Judicial de la <a href="/wiki/Provincia_de_Formosa" title="Provincia de Formosa">provincia argentina de Formosa</a> anunció que publicará la Ley de Violencia Familiar provincial en idiomas <a href="/wiki/Idioma_toba" title="Idioma toba">qom</a> y guaraní.<sup id="cite_ref-:1_21-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:1-21"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>En la actualidad, existe una gran cantidad de páginas y sitios web en guaraní. El proyecto <a href="/wiki/Wikipedia_en_guaran%C3%AD" title="Wikipedia en guaraní">Wikipedia en guaraní</a> también ha impulsado el progreso digital de este idioma. Algunos periódicos paraguayos, como <a href="/wiki/ABC_Color" title="ABC Color">ABC Color</a> y <a href="/wiki/%C3%9Altima_Hora_(Paraguay)" title="Última Hora (Paraguay)">Última Hora</a>, publican algunos artículos en este idioma, aunque su uso sigue siendo mínimo en los mismos. La distribución <a href="/wiki/Mandriva" title="Mandriva">Mandriva</a>/<a href="/wiki/Mageia" title="Mageia">Mageia</a> (antiguo <a href="/wiki/Mandrake_Linux" class="mw-redirect" title="Mandrake Linux">Mandrake Linux</a>) incorporó desde 2005 la opción de <i>localización en Guaraní/Avañeꞌẽ</i> y también desde el mismo periodo la comunidad de usuarios de software libre intenta ampliar el diccionario guaraní para <a href="/wiki/LibreOffice" title="LibreOffice">LibreOffice</a>/<a href="/wiki/Openoffice" class="mw-redirect" title="Openoffice">Openoffice</a>. El sitio JW.ORG de los <a href="/wiki/Testigos_de_Jehov%C3%A1" title="Testigos de Jehová">Testigos de Jehová</a> contiene <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/gug/Vivliot%C3%A9ka/biblia/nwt/livroku%C3%A9ra/">la Biblia en línea</a>, varias publicaciones y videos (para matrimonios, adolescentes y niños) en este idioma. Es el sitio web con más contenido en guaraní jopará y guaraní boliviano y guaraní mbya. Además, han presentado la edición impresa de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/es/noticias/region/paraguay/Los-testigos-de-Jehov%C3%A1-presentan-la-Traducci%C3%B3n-del-Nuevo-Mundo-en-guaran%C3%AD/">Biblia en Guaraní</a>.<sup id="cite_ref-22" class="reference separada"><a href="#cite_note-22"><span class="corchete-llamada">[</span>22<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ <a href="/wiki/Duolingo" title="Duolingo">Duolingo</a>, plataforma dedicada a la enseñanza de idiomas, incluyó en septiembre de 2016 un curso de guaraní (jopará). En 2022, el servicio de traducción de Google añadió al idioma guaraní.<sup id="cite_ref-23" class="reference separada"><a href="#cite_note-23"><span class="corchete-llamada">[</span>23<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>A pesar de los avances en preservar y aumentar el estatus del lenguaje, el idioma guaraní se ve amenazado debido a la insuficiente gestión gubernamental de promover el idioma en los altos estratos sociales y oficiales. También se debe al avance de la educación pública impartida principalmente en castellano, los efectos de la <a href="/wiki/Urbanizaci%C3%B3n" title="Urbanización">urbanización</a> y el acceso a nuevas tecnologías como el <a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internet</a>, los <a href="/wiki/Telefonos_celulares" class="mw-redirect" title="Telefonos celulares">teléfonos celulares</a>, la <a href="/wiki/Televisi%C3%B3n" title="Televisión">televisión</a>, entre otros, que promueven la masificación del castellano, especialmente en las nuevas generaciones criadas en zonas urbanas.<sup id="cite_ref-24" class="reference separada"><a href="#cite_note-24"><span class="corchete-llamada">[</span>24<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ Prueba de ello es que entre los años 2002 y 2012, al menos el 10 % de la población de Paraguay dejó de usar el idioma guaraní, según el censo paraguayo de la <a href="/wiki/Instituto_Nacional_de_Estad%C3%ADstica_(Paraguay)" class="mw-redirect" title="Instituto Nacional de Estadística (Paraguay)">DGEEC</a> del año 2012.<sup id="cite_ref-25" class="reference separada"><a href="#cite_note-25"><span class="corchete-llamada">[</span>25<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Variantes">Variantes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=4" title="Editar sección: Variantes"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Se pueden diferenciar tres variantes principales del idioma guaraní, no totalmente inteligibles entre sí: el misionero o jesuítico, el guaraní tribal hablado por los guaraníes y el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">guaraní</a> moderno/criollo, este último el más hablado actualmente, en su versión paraguaya. </p> <ul><li>El <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_misionero" title="Guaraní misionero">guaraní misionero (jesuítico)</a> se hablaba en el área y tiempo de influencia de las <a href="/wiki/Misiones_jesu%C3%ADticas" class="mw-redirect" title="Misiones jesuíticas">misiones jesuíticas</a>, entre 1632 y 1767. Esta variedad había desaparecido totalmente para 1870, pero dejó importantes documentos escritos.</li> <li>El guaraní tribal: abarca los dialectos hablados por cinco o seis etnias asentadas dentro del territorio paraguayo y limitadas geográficamente: «guaraní occidental», «paí tavyterá», «ava guaraní» e «<a href="/wiki/Idioma_mby%C3%A1" class="mw-redirect" title="Idioma mbyá">idioma mbya guaraní</a>». Se lo conoce también como el «guaraní-ete», así como «guaraní puro o cerrado», y es utilizado mayormente por las tribus indígenas guaraníes.</li> <li>El guaraní criollo o moderno: abarca sus variantes modernas, como el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">guaraní paraguayo</a> y el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_correntino" title="Guaraní correntino">guaraní correntino</a> (perteneciendo ambas subvariedades a la variedad conocida como «guaraní criollo», la cual tiene sus orígenes en la tribu <a href="/wiki/Carios_(guaran%C3%ADes)" title="Carios (guaraníes)">cario-guaraní</a> del siglo <span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVI</span>), poseen un amplio uso entre poblaciones mestizas y no indígenas propiamente dichas. Esta variante tiene una leve influencia del castellano, a diferencia del guaraní tribal, que es un guaraní más «puro».</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uso_y_distribución_geográfica"><span id="Uso_y_distribuci.C3.B3n_geogr.C3.A1fica"></span>Uso y distribución geográfica</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=5" title="Editar sección: Uso y distribución geográfica"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El guaraní se puede considerar criollo, pero se dice que es mejor llamarlo moderno, ya que es la variante mayormente hablada dentro del idioma guaraní, en su variante paraguaya especialmente. El guaraní tribal es hablado por las minorías indígenas de origen guaraní que se esparcen aisladamente en sus respectivas tribus en Paraguay, norte de Argentina, oeste del Brasil y sureste de Bolivia. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg/220px-Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg.png" decoding="async" width="220" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg/330px-Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg/440px-Ava%C3%B1e%EA%9E%8C%E1%BA%BD_yv%C3%B3rape.svg.png 2x" data-file-width="2437" data-file-height="1164" /></a><figcaption>Extensión geográfica del idioma guaraní.</figcaption></figure> <p>El guaraní es hablado por cerca de 6,5 millones de hablantes, según datos de <a href="/wiki/Ethnologue" title="Ethnologue">Ethnologue</a> (2020). La mayoría de los guaraní-hablantes son bilingües en castellano, es decir, conocen y hablan ambos idiomas, aunque un importante porcentaje se sigue manejando casi exclusivamente en guaraní (paraguayos de zonas rurales). </p><p>La mayoría de los guaraní-hablantes en su versión criolla o moderna son paraguayos residentes en el país. Así mismo, es hablado por un importante número de paraguayos residiendo en el extranjero, o personas extranjeras con ascendencia paraguaya. Igualmente es hablado por guaraní-hablantes no paraguayos, generalmente situados al noreste de la Argentina, centro-oeste del Brasil y sureste de Bolivia. Se estima que como <a href="/wiki/Idioma_materno" class="mw-redirect" title="Idioma materno">Idioma materno</a> es hablado por cerca de 5,5 millones de personas, y como <a href="/wiki/Segunda_lengua" title="Segunda lengua">segunda lengua</a>, por cerca de 1 millón de personas, para aquellos que fueron criados o utilizan mayormente el español u otro idioma. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_Paraguay">En Paraguay</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=6" title="Editar sección: En Paraguay"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Lenguas_de_Paraguay" title="Lenguas de Paraguay"> Lenguas de Paraguay</a></i></div><p>A diferencia de lo que sucede en otros países del continente, y a pesar de que su población indígena es solamente de alrededor del 1,5 % del total (siendo la mayoría mestizos y blancos), el 77 % de los paraguayos habla o entiende el idioma guaraní (ya sea como idioma materno o segunda lengua), en su variante derivada de los extintos indígenas <a href="/wiki/Carios_(guaran%C3%ADes)" title="Carios (guaraníes)">carios</a>. Paraguay es una de las pocas naciones casi completamente bilingües en el mundo.<sup id="cite_ref-26" class="reference separada"><a href="#cite_note-26"><span class="corchete-llamada">[</span>26<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>Según datos de la Encuesta Permanente de Hogares del año 2017, realizada por la <a href="/wiki/Direcci%C3%B3n_General_de_Estad%C3%ADsticas,_Encuestas_y_Censos" class="mw-redirect" title="Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos">Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos</a>, los idiomas más hablados en el hogar la mayor parte del tiempo por la población de 5 años o más en el Paraguay son: 40 % solo guaraní, 30 % español y guaraní y el 26,5 % solo español. El resto habla otros idiomas.<sup id="cite_ref-27" class="reference separada"><a href="#cite_note-27"><span class="corchete-llamada">[</span>27<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ Los departamentos donde más se habla el idioma guaraní en el hogar son: <a href="/wiki/San_Pedro_(departamento,_Paraguay)" class="mw-redirect" title="San Pedro (departamento, Paraguay)">San Pedro</a> (78,87 %), <a href="/wiki/Caazapa_(departamento)" class="mw-redirect" title="Caazapa (departamento)">Caazapá</a> (77,39 %) y <a href="/wiki/Concepci%C3%B3n_(departamento_Paraguay)" class="mw-redirect" title="Concepción (departamento Paraguay)">Concepción</a> (71,34 %); mientras donde menos se habla guaraní son: <a href="/wiki/Asunci%C3%B3n" title="Asunción">Asunción</a> (8,95 %), <a href="/wiki/Central_(departamento)" class="mw-redirect" title="Central (departamento)">Central</a> (15,9 %) y <a href="/wiki/Alto_Paran%C3%A1" class="mw-redirect" title="Alto Paraná">Alto Paraná</a> (37,75 %). </p><p>En los centros urbanos y principalmente en la capital se habla el <i><a href="/wiki/Jopar%C3%A1" class="mw-redirect" title="Jopará">jopará</a></i>, un <a href="/wiki/Dialecto" title="Dialecto">dialecto</a> criollo que adopta vocablos españoles a la estructura gramatical y prosódica del guaraní. El guaraní hablado mayormente en el país es el llamado guaraní <i>jeheꞌa</i>, un dialecto criollo caracterizado por la mezcla transformada de vocablos del español al guaraní. </p><p>A pesar del rango oficial del idioma guaraní en el país y a pesar del alto número de guaraní-hablantes, el idioma castellano sigue siendo mayormente utilizado en cuestiones gubernamentales, en documentos oficiales, procesos judiciales, procesos administrativos, profesionales, en los negocios, en los medios de comunicación y en la educación —las clases se imparten principalmente en español—, por lo que el guaraní se relega a utilizar en un entorno más coloquial, de uso entre familiares y amigos. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_otros_países"><span id="En_otros_pa.C3.ADses"></span>En otros países</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=7" title="Editar sección: En otros países"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En Bolivia, la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_Pol%C3%ADtica_del_Estado_de_Bolivia_de_2009" class="mw-redirect" title="Constitución Política del Estado de Bolivia de 2009">Constitución Política del Estado</a> de 2009 reconoce 37 idiomas oficiales, entre ellos el castellano, el guaraní y otros idiomas hablados por los <a href="/wiki/Anexo:Pueblos_originarios_e_ind%C3%ADgenas_de_Bolivia" title="Anexo:Pueblos originarios e indígenas de Bolivia">pueblos indígenas</a> de Bolivia.<sup id="cite_ref-28" class="reference separada"><a href="#cite_note-28"><span class="corchete-llamada">[</span>28<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ El idioma guaraní es hablado por cerca de 100 000 habitantes (el 1 % de la población) según el censo de 2012. Es hablado especialmente en el sur, hacia la región de <a href="/wiki/Gran_Chaco" title="Gran Chaco">Gran Chaco</a>, fronteriza con Paraguay. </p><p>En Argentina, el guaraní se habla en las provincias del noreste, fronterizas con Paraguay, como <a href="/wiki/Provincia_de_Corrientes" title="Provincia de Corrientes">Corrientes</a>, <a href="/wiki/Provincia_de_Misiones" title="Provincia de Misiones">Misiones</a>, <a href="/wiki/Provincia_del_Chaco" title="Provincia del Chaco">Chaco</a>, <a href="/wiki/Provincia_de_Formosa" title="Provincia de Formosa">Formosa</a> y <a href="/wiki/Provincia_de_Entre_R%C3%ADos" title="Provincia de Entre Ríos">Entre Ríos</a>.<sup id="cite_ref-29" class="reference separada"><a href="#cite_note-29"><span class="corchete-llamada">[</span>29<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-30" class="reference separada"><a href="#cite_note-30"><span class="corchete-llamada">[</span>30<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ También en la <a href="/wiki/Ciudad_aut%C3%B3noma_de_Buenos_Aires" class="mw-redirect" title="Ciudad autónoma de Buenos Aires">ciudad autónoma de Buenos Aires</a> y la <a href="/wiki/Provincia_de_Buenos_Aires" title="Provincia de Buenos Aires">Provincia de Buenos Aires</a> hay un buen número de guaraní-hablantes, donde los dialectos del idioma guaraní argentinos son hablados o conocidos por cerca de un millón de personas, incluyendo a los inmigrantes paraguayos que hablan el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">guaraní paraguayo</a> o el <a href="/wiki/Jopar%C3%A1" class="mw-redirect" title="Jopará">jopará</a> (2005).<sup id="cite_ref-Fuente_31-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Fuente-31"><span class="corchete-llamada">[</span>31<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ En la provincia de Corrientes, en donde se habla el dialecto guaraní argentino, se decretó en 2004 la cooficialidad de la lengua guaraní y su uso obligatorio en la enseñanza y gobierno. Además, la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_de_la_Provincia_de_Corrientes" title="Constitución de la Provincia de Corrientes">constitución provincial</a> también posee su versión en idioma guaraní, hecha en 2007.<sup id="cite_ref-:0_20-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-20"><span class="corchete-llamada">[</span>20<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ En 2015, el Poder Judicial de la <a href="/wiki/Provincia_de_Formosa" title="Provincia de Formosa">provincia argentina de Formosa</a> anunció que publicará la Ley de Violencia Familiar provincial en idiomas <a href="/wiki/Idioma_toba" title="Idioma toba">qom</a> y guaraní.<sup id="cite_ref-:1_21-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:1-21"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>En Brasil, el municipio de <a href="/wiki/Tacuru_(Mato_Grosso_del_Sur)" title="Tacuru (Mato Grosso del Sur)">Tacuru</a>, en el estado de <a href="/wiki/Mato_Grosso_del_Sur" title="Mato Grosso del Sur">Mato Grosso del Sur</a>, tiene al idioma guaraní como oficial desde el año 2010 junto al portugués. Por otra parte, el municipio de Paranhos, también en el estado de Mato Grosso do Sul, el idioma guaraní se encuentra en fase de aprobación para su oficialización.<sup id="cite_ref-32" class="reference separada"><a href="#cite_note-32"><span class="corchete-llamada">[</span>32<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-ebc_33-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-ebc-33"><span class="corchete-llamada">[</span>33<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-34" class="reference separada"><a href="#cite_note-34"><span class="corchete-llamada">[</span>34<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ Igualmente, el idioma es hablado por los inmigrantes paraguayos y sus descendientes en el Brasil, así como en zonas fronterizas al Paraguay por los <i><a href="/wiki/Brasiguayo" title="Brasiguayo">brasiguayos</a></i>, quienes hablan una mezcla de <i><a href="/wiki/Portu%C3%B1ol" title="Portuñol">portuñol</a></i> que sería una mezcla del <a href="/wiki/Idioma_portugu%C3%A9s" title="Idioma portugués">idioma portugués</a> y el <a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">español</a> y guaraní.<sup id="cite_ref-Plurilinguismo_35-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Plurilinguismo-35"><span class="corchete-llamada">[</span>35<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>En otras regiones del mundo, especialmente <a href="/wiki/Latinoam%C3%A9rica" class="mw-redirect" title="Latinoamérica">Latinoamérica</a>, <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">España</a> y <a href="/wiki/Estados_Unidos" title="Estados Unidos">Estados Unidos</a>, hay minorías que hablan el guaraní, que en su mayoría son inmigrantes paraguayos, o descendientes de ellos. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Importancia">Importancia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=8" title="Editar sección: Importancia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El guaraní fue la primera <a href="/wiki/Lenguas_ind%C3%ADgenas_americanas" class="mw-redirect" title="Lenguas indígenas americanas">lengua indígena americana</a> en alcanzar el estatus de <a href="/wiki/Idioma_oficial" title="Idioma oficial">idioma oficial</a>. En Paraguay, desde la Independencia de España, fue utilizado en las diversas instancias gubernamentales, hasta el final de la <a href="/wiki/Guerra_de_la_Triple_Alianza" title="Guerra de la Triple Alianza">guerra de la Triple Alianza</a>, cuando llegó a prohibirse su uso como consecuencia de la derrota ante los ejércitos invasores. Durante la <a href="/wiki/Guerra_del_Chaco" title="Guerra del Chaco">guerra del Chaco</a>, se utilizó como lengua principal en el Ejército que luchaba contra Bolivia. A partir de la Constitución de 1967, la lengua guaraní es reconocida como <b>lengua nacional</b> y el castellano la lengua oficial de la República del Paraguay. Con la promulgación de la Constitución de 1992, ambas lenguas son oficiales. </p><p>En otros países, como Bolivia, tiene al idioma guaraní como oficial junto al español y junto a otras 35 lenguas, según la <a href="/wiki/Constituci%C3%B3n_Pol%C3%ADtica_del_Estado_de_Bolivia_de_2009" class="mw-redirect" title="Constitución Política del Estado de Bolivia de 2009">Constitución Política del Estado</a> del año 2009. En la provincia de Corrientes, Argentina, el idioma guaraní es oficial junto al español desde el 2004. En Brasil, el municipio de <a href="/wiki/Tacuru_(Mato_Grosso_del_Sur)" title="Tacuru (Mato Grosso del Sur)">Tacuru</a> en <a href="/wiki/Mato_Grosso_del_Sur" title="Mato Grosso del Sur">Mato Grosso del Sur</a>, tiene al guaraní como idioma oficial junto al portugués desde el año 2010. </p><p>El guaraní ha sido reconocido como idioma de trabajo del <a href="/wiki/Mercosur" title="Mercosur">Mercosur</a> en el año 2006. Con respecto a esta situación, un periodista de El Mercurio Digital expresó lo siguiente: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161259348">.mw-parser-output .flexquote{display:flex;flex-direction:column;background-color:var(--background-color-neutral-subtle);color:var(--color-base);border-left:3px solid var(--border-color-base);font-size:90%;margin:1em 4em;padding:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.quote{width:100%}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.separator{border-left:1px solid var(--border-color-divider);border-top:1px solid var(--border-color-divider);margin:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.cite{text-align:right}@media all and (max-width:600px){.mw-parser-output .flexquote>.flex{flex-direction:column}}</style> </p> <blockquote class="flexquote"> <div class="flex"> <div class="quote">Es preferible aprender un idioma nuestro, que sea auténticamente latinoamericano, que intercambiar expresiones e ideas con ropajes ajenos. La <a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Europea" title="Unión Europea">Unión Europea</a> contiene decenas de idiomas oficiales hasta de regiones cuya población no sobrepasa el millón de habitantes. ¿Por qué aquí no se le da la atención debida al guaraní, ya que otros idiomas nativos han ido caducando? América Latina tiene la oportunidad de dar ejemplos al mundo. Esta atención concedida al guaraní no significa el abandono gradual del portugués o el español en los países del Mercosur, sino una manera de dar voz a una de nuestras raíces, la indígena, y valorizar lo propio sin ningún sentimiento de atraso o culpa. Los países llamados "desarrollados" tendrán que aprender el guaraní y respetar el espacio cultural latinoamericano.</div> </div><div class="cite">Bruno Peron Loureiro, periodista.<sup id="cite_ref-36" class="reference separada"><a href="#cite_note-36"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </div> </blockquote> <p>Así mismo, géneros musicales como la <a href="/wiki/Guarania" title="Guarania">Guarania</a>, la <a href="/wiki/Polka_paraguaya" title="Polka paraguaya">Polka paraguaya</a> o el <a href="/wiki/Chamam%C3%A9" title="Chamamé">Chamamé</a> (siendo este último un <a href="/wiki/Patrimonio_cultural_inmaterial_de_la_Humanidad" title="Patrimonio cultural inmaterial de la Humanidad">Patrimonio cultural inmaterial de la Unesco</a>), están influenciados por la cultura guaraní y las letras de sus canciones son escritos mayormente en idioma guaraní. Otros artistas de géneros musicales modernos también incluyen el idioma guaraní en sus canciones. Por otra parte, el guaraní está presente en el cine paraguayo a través de películas como <i><a href="/wiki/Hamaca_paraguaya" title="Hamaca paraguaya">Hamaca paraguaya</a></i> (2006) de <a href="/wiki/Paz_Encina" title="Paz Encina">Paz Encina</a>, <i><a href="/wiki/7_cajas" title="7 cajas">7 cajas</a></i> (2012) de <a href="/wiki/Juan_Carlos_Maneglia" title="Juan Carlos Maneglia">Juan Carlos Maneglia</a> y Tana Schémbori, y <i><a href="/wiki/Latas_vac%C3%ADas" title="Latas vacías">Latas vacías</a></i> (2014) de <a href="/wiki/H%C3%A9rib_Godoy" title="Hérib Godoy">Hérib Godoy</a>, <i><a href="/wiki/Gritos_del_Monday" title="Gritos del Monday">Gritos del Monday</a></i> (2016) del realizador <a href="/w/index.php?title=David_Miranda&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Miranda (aún no redactado)">David Miranda</a> y las películas de la directora Galia Giménez. Luego del latín y el griego, el guaraní es el idioma que más nombres aportó a la nomenclatura científica.<sup id="cite_ref-37" class="reference separada"><a href="#cite_note-37"><span class="corchete-llamada">[</span>37<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sistema_de_escritura">Sistema de escritura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=9" title="Editar sección: Sistema de escritura"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Alfabeto_guaran%C3%AD" title="Alfabeto guaraní"> Alfabeto guaraní</a></i></div> <p>Su alfabeto moderno es básicamente un subconjunto de la escritura latina. Su ortografía es en gran parte fonémica, con valores de letras en su mayoría similares a los del español. Las letras latinas B, C y D se usan solo como componentes de dígrafos, mientras que F, Q, W, X, Z no se usan nunca. La letra L, El dígrafo Nt y el dígrafo Rr solo se usan en palabras tomadas del español, con influencia de la fonología del español, u onomatopeyas no verbales. El dígrafo Ll no se usa. Algunas letras se pronuncian de forma particular como la «H» que se pronuncia como «ja» y la «J» que se pronuncia como «ya». </p><p>La tilde se usa con muchas letras que se consideran parte del alfabeto. En el caso de Ñ / ñ, diferencia la nasal palatal de la nasal alveolar (como en español), mientras que marca la nasalización acentuada cuando se usa sobre una vocal (como en portugués): ã, ẽ, ĩ, õ, ũ, ỹ. (Las vocales nasales se han escrito con varios otros diacríticos: ä, ā, â, ã.) La tilde también marca la nasalidad en el caso de G̃ / g̃, que se utiliza para representar la aproximante velar nasalizada al combinar la aproximante velar "G" con la tilde nasalizante. La letra G̃ / g̃, que es exclusiva de este idioma, se introdujo en la ortografía hace relativamente poco tiempo a mediados del siglo <span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span> y existe desacuerdo sobre su uso. No es un carácter precompuesto en Unicode, que puede causar inconvenientes tipográficos, como la necesidad de presionar "eliminar" dos veces, o una representación imperfecta cuando se utilizan computadoras y fuentes que no son compatibles con la característica de diseño complejo de la composición de glifos. </p><p>Solo las vocales nasales acentuadas se escriben como nasales. Si se acentúa una vocal oral y no es la sílaba final, se marca con un acento agudo: á, é, í, ó, ú, ý. Es decir, el acento recae en la vocal marcada como nasalizada, si la hay, más en la sílaba marcada con acento, y si no aparece ninguna, entonces en la sílaba final. Para las personas ciegas también hay un braille guaraní. </p> <table class="wikitable" style="text-align: center; margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"> <tbody><tr> <th colspan="34">Achegety (abecedario) </th></tr> <tr> <th>Mayúsculas </th> <td width="15"><a href="/wiki/A" title="A">A</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%C3%83" title="Ã">Ã</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Ch" title="Ch">Ch</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/E" title="E">E</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%E1%BA%BC" title="Ẽ">Ẽ</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/G" title="G">G</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/G%CC%83" title="G̃">G̃</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/H" title="H">H</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/I" title="I">I</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%C4%A8" class="mw-redirect" title="Ĩ">Ĩ</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/J" title="J">J</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/K" title="K">K</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/L" title="L">L</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/M" title="M">M</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Mb" class="mw-disambig" title="Mb">Mb</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/N" title="N">N</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Nd" class="mw-redirect" title="Nd">Nd</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Ng" class="mw-redirect" title="Ng">Ng</a> </td> <td width="15"><a href="/w/index.php?title=Nt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nt (aún no redactado)">Nt</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%C3%91" title="Ñ">Ñ</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/O" title="O">O</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%C3%95" title="Õ">Õ</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/P" title="P">P</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/R" title="R">R</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Rr" title="Rr">Rr</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/S" title="S">S</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/T" title="T">T</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/U" title="U">U</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%C5%A8" class="mw-redirect" title="Ũ">Ũ</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/V" title="V">V</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/Y" title="Y">Y</a> </td> <td width="15"><a href="/wiki/%E1%BB%B8" title="Ỹ">Ỹ</a> </td> <td><a href="/wiki/%EA%9E%8B" class="mw-redirect" title="Ꞌ">Ꞌ</a> </td></tr> <tr> <th>Minúsculas </th> <td>a </td> <td>ã </td> <td>ch </td> <td>e </td> <td>ẽ </td> <td>g </td> <td>g̃ </td> <td>h </td> <td>i </td> <td>ĩ </td> <td>j </td> <td>k </td> <td>l </td> <td>m </td> <td>mb </td> <td>n </td> <td>nd </td> <td>ng </td> <td>nt </td> <td>ñ </td> <td>o </td> <td>õ </td> <td>p </td> <td>r </td> <td>rr </td> <td>s </td> <td>t </td> <td>u </td> <td>ũ </td> <td>v </td> <td>y </td> <td>ỹ </td> <td>ꞌ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fonología"><span id="Fonolog.C3.ADa"></span>Fonología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=10" title="Editar sección: Fonología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Fonolog%C3%ADa_del_guaran%C3%AD" title="Fonología del guaraní"> Fonología del guaraní</a></i></div> <p>El guaraní distingue al menos 33 <a href="/wiki/Fonema" title="Fonema">fonemas</a>, de los cuales 12 son <a href="/wiki/Vocal" title="Vocal">vocales</a> y 21 <a href="/wiki/Consonante" title="Consonante">consonantes</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vocales">Vocales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=11" title="Editar sección: Vocales"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De las 12 <a href="/wiki/Vocal" title="Vocal">vocales</a> (<i>puꞌae</i>) guaraníes, 6 son <a href="/w/index.php?title=Vocal_oral&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vocal oral (aún no redactado)">orales</a> (<i>puꞌae jurugua</i>), 6 <a href="/wiki/Vocal_nasal" class="mw-redirect" title="Vocal nasal">nasales</a> (<i>pu'ae tĩgua</i>), a una se le da el nombre de <b>gutural</b> (<i>puꞌae ahyꞌogua</i>) (<i>y</i> = /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɨ</span>/) y a otra, se la llama <b>guturonasal</b> (<i>puꞌae ahyꞌotĩgua</i>) (<i>ỹ</i> = /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɨ̃</span>/). </p> <table class="wikitable" style="text-align: center;"> <caption>Vocales nasales y orales </caption> <tbody><tr> <th colspan="2"></th> <th><a href="/wiki/Vocal_anterior" title="Vocal anterior">Anterior</a></th> <th><a href="/wiki/Vocal_central" title="Vocal central">Central</a></th> <th><a href="/wiki/Vocal_posterior" title="Vocal posterior">Posterior</a> </th></tr> <tr> <th rowspan="2"><a href="/wiki/Vocal_cerrada" title="Vocal cerrada">Cerrada</a> </th> <th>oral </th> <td><b>i</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">i</span>)</td> <td><b>y</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɨ</span>)</td> <td><b>u</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">u</span>) </td></tr> <tr> <th>nasal </th> <td><b>ĩ</b> (ĩ) </td> <td><b>ỹ</b> (ɨ̃) </td> <td><b>ũ</b> (ũ) </td></tr> <tr> <th rowspan="2"><a href="/wiki/Vocal_intermedia" class="mw-redirect" title="Vocal intermedia">Intermedia</a> </th> <th>oral </th> <td><b>e</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">e</span>)</td> <td></td> <td><b>o</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">o</span>) </td></tr> <tr> <th>nasal </th> <td><b>ẽ</b> (ẽ) </td> <td> </td> <td><b>õ</b> (õ) </td></tr> <tr> <th rowspan="2"><b><a href="/wiki/Vocal_abierta" title="Vocal abierta">Abierta</a></b> </th> <th>oral </th> <td></td> <td><b>a</b> (<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">a</span>)</td> <td> </td></tr> <tr> <th>nasal </th> <td> </td> <td><b>ã</b> (ã) </td> <td> </td></tr></tbody></table> <p>La ortografía de todos esos fonemas es idéntica a su signo <a href="/wiki/Alfabeto_Fon%C3%A9tico_Internacional" title="Alfabeto Fonético Internacional">AFI</a> excepto por las grafías <<i>y, ỹ</i>> que se usan para denotar a los fonemas /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɨ, ɨ̃</span>/. </p><p>La vocal <i>y</i> en guaraní significa «agua» </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Consonantes">Consonantes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=12" title="Editar sección: Consonantes"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De las 21 consonantes (<i>pundie</i>) guaraníes, 8 son <a href="/wiki/Plosiva" class="mw-redirect" title="Plosiva">plosivas</a>, 5 <a href="/wiki/Fricativa" class="mw-redirect" title="Fricativa">fricativas</a>, una <a href="/wiki/Africada" class="mw-redirect" title="Africada">africada</a>, una <a href="/wiki/Aproximante" class="mw-redirect" title="Aproximante">aproximante</a>, 2 <a href="/w/index.php?title=Vibrante&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vibrante (aún no redactado)">vibrantes</a> y una <a href="/wiki/Consonante_sibilante" title="Consonante sibilante">sibilante</a>. El siguiente cuadro representa el cuadro de fonemas según el <a href="/wiki/Modo_de_articulaci%C3%B3n" title="Modo de articulación">modo de articulación</a> y el <a href="/wiki/Punto_de_articulaci%C3%B3n" title="Punto de articulación">punto de articulación</a> de los fonemas y la grafía usual para cada uno de ellos: </p> <dl><dd><table class="wikitable" style="text-align: center;"> <tbody><tr> <th colspan="2"> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_labial" title="Consonante labial">labial</a> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_alveolar" title="Consonante alveolar">alveolar</a> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_postalveolar" title="Consonante postalveolar">post-</a> <p><a href="/wiki/Consonante_postalveolar" title="Consonante postalveolar">alveolar</a> </p> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_palatal" title="Consonante palatal">alveo-<br />palatal</a> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_velar" title="Consonante velar">velar</a> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_labiovelar" title="Consonante labiovelar">labiovelar</a> </th> <th><a href="/wiki/Consonante_glotal" title="Consonante glotal">glotal</a> </th></tr> <tr> <th colspan="2"><a href="/wiki/Consonante_nasal" title="Consonante nasal">nasal</a> </th> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Nasal_bilabial" title="Nasal bilabial">m</a>] <p>m </p> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Nasal_alveolar" title="Nasal alveolar">n</a>] <p>n </p> </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Nasal_palatal" title="Nasal palatal">ɲ</a>] <p>ñ </p> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <th rowspan="2"><a href="/wiki/Oclusiva" class="mw-redirect" title="Oclusiva">oclusiva</a> </th> <th><small>oral y sorda</small> </th> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Oclusiva_bilabial_sorda" title="Oclusiva bilabial sorda">p</a>] <p>p </p> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Oclusiva_alveolar_sorda" title="Oclusiva alveolar sorda">t</a>] <p>t </p> </td> <td> </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Oclusiva_velar_sorda" title="Oclusiva velar sorda">k</a>]<br />k </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Oclusiva_glotal" title="Oclusiva glotal">ʔ</a>]<br />ꞌ </td></tr> <tr> <th><small>nasal y sonora</small> </th> <td style="font-size: larger;">[mb] <p>mb </p> </td> <td style="font-size: larger;">[nd] [nt] <p>nd nt </p> </td> <td> </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[ŋg] <p>ng </p> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <th colspan="2"><a href="/wiki/Fricativa" class="mw-redirect" title="Fricativa">fricativa</a> </th> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Fricativa_alveolar_sorda" title="Fricativa alveolar sorda">s</a>] <p>s </p> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Fricativa_postalveolar_sorda" title="Fricativa postalveolar sorda">ʃ</a>] <p>ch </p> </td> <td style="font-size: larger;"> </td> <td> </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Fricativa_glotal_sorda" title="Fricativa glotal sorda">h</a>]<br />h </td></tr> <tr> <th colspan="2"><a href="/wiki/Consonante_aproximante" title="Consonante aproximante">aproximante</a> </th> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Aproximante_labiodental" title="Aproximante labiodental">ʋ</a>] <p>v </p> </td> <td> </td> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[d͡ʒ~ɟ͡ʝ] <p>j </p> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Aproximante_velar" title="Aproximante velar">ɰ</a>] [ɰ̃]<br />g g̃ </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Aproximante_labiovelar_sonora" title="Aproximante labiovelar sonora">w</a>] [w̃] <p>gu g̃u </p> </td> <td> </td></tr> <tr> <th colspan="2"><a href="/wiki/Consonante_vibrante_simple" title="Consonante vibrante simple">vibrante</a> </th> <td> </td> <td style="font-size: larger;">[<a href="/wiki/Vibrante_alveolar_simple" class="mw-redirect" title="Vibrante alveolar simple">ɾ</a>] <p>r </p> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p><b>Alófonos</b> </p><p>[ʋ] → [β] o [v]. </p><p>[ʃ] → [ɕ]. </p><p>[h] → [x]. </p><p>[kW] → [kʷ] o [ku]. </p><p>[ŋgw] → [g̃ʷ], [g̃w] o [g̃u]. </p><p>[d͡ʒ] → [ɟ͡ʝ], [j], [ɟ] o [ʒ]. </p><p>[ɰ] → [ɣ]. </p><p>[ɰ̃] → [ŋ]. </p><p>[w] → [ɰʷ] o [wu]. </p><p>[w̃] → [ɰ̃ʷ] o [w̃u]. </p><p>En los préstamos léxicos del español, también interviene la <a href="/wiki/Vibrante_alveolar_m%C3%BAltiple" class="mw-redirect" title="Vibrante alveolar múltiple">vibrante múltiple /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">r</span>/</a>. Las oclusivas sonoras pueden articularse como propiamente oclusivas en contextos no-nasales o como nasales en contextos nasales. El fonema /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">t</span>/ puede sonar como [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">t</span>] o como [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɾ</span>]. El fonema /ɰ/ muchas veces es pronunciado como el fonema /ɣ/ en su forma no nasal. Los fonemas oclusivos /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">b̃, d̃, g̃</span>/ tienen tanto alófonos prenasalizados [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ⁿb, ⁿd, ⁿg</span>] como alófonos totalmente nasales [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">m, n, ŋ</span>] (estos últimos se dan en <a href="#Palabras_nasales">"palabra nasal"</a>), el fonema /<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ʒ</span>/ posee dos alófonos uno no-nasal [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ʒ</span>] y otro nasal [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ɲ</span>]. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Plosivas">Plosivas</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=13" title="Editar sección: Plosivas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>p</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_bilabial_sorda" title="Oclusiva bilabial sorda">oclusiva bilabial sorda</a>. Igual a la "p" del inglés y similar a la del español.</li> <li><b>mb</b>: Consonante <a href="/wiki/Nasalizaci%C3%B3n" title="Nasalización">oclusiva bilabial sonora nasalizada</a>; similar a un conjunto "mb" o "mp" en japonés y similar al español. Se inicia con la boca cerrada y luego abriendo los labios.</li> <li><b>t</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_alveolar_sorda" title="Oclusiva alveolar sorda">oclusiva dental sorda</a>. Igual a la "t" del español.</li> <li><b>nd</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_labiodental_sonora" title="Oclusiva labiodental sonora">oclusiva labiodental sonora</a> nasalizada; similar a un conjunto "nd" o "nt" en japonés y similar al español. Se inicia con la boca apenas abierta, y la lengua en contacto con la dentadura superior.</li> <li><b>nt</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_labiodental_sorda" title="Oclusiva labiodental sorda">oclusiva labiodental sorda</a> nasalizada; similar a un conjunto "nt" en español. Se inicia con los labios apenas separados, dentadura cerrada (o casi cerrada) y la lengua contra la dentadura superior.</li> <li><b>k</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_velar_sorda" title="Oclusiva velar sorda">oclusiva velar sorda</a>. Igual a la "k" inglesa o a la "c" del español ante "a", "o" y "u" (<i>kilo</i>, <i>koala, casa</i>, <i>cosa</i>).</li> <li><b>ng</b>: Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_velar_sorda" title="Oclusiva velar sorda">oclusiva velar sorda</a> nasalizada; similar a un conjunto "ng" final en inglés en "<i>singing</i>". Se inicia con la boca semiabierta, y la lengua retraída en contacto con el velo del paladar.</li> <li><b>ꞌ</b> (<i><a href="/wiki/Saltillo_(letra)" title="Saltillo (letra)">puso</a></i>): Consonante <a href="/wiki/Oclusiva_glotal" title="Oclusiva glotal">oclusiva glotal sorda</a>. Interrumpe bruscamente la emisión de sonido.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Fricativas">Fricativas</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=14" title="Editar sección: Fricativas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>v</b>: Consonante <a href="/wiki/Fricativa_labiodental_sonora" title="Fricativa labiodental sonora">fricativa labiodental sonora</a>. Similar a la "v" del inglés o francés y la "w" del alemán; nunca "b".</li> <li><b>ch</b>: Consonante <a href="/wiki/Fricativa_postalveolar_sorda" title="Fricativa postalveolar sorda">fricativa palato-alveolar sorda</a>. Igual a la "sh" del inglés, a la "ch" francesa o la "sch" del alemán; en el guaraní de Argentina, al igual que lo hacen los <a href="/wiki/Mby%C3%A1s" title="Mbyás">mbyá-guaraníes</a>, se hace con la post-alveolar "ch".</li> <li><b>g</b>: Consonante <a href="/wiki/Fricativa_velar_sonora" title="Fricativa velar sonora">fricativa velar sonora oral</a>. Igual a la "g" del español ante "a", "o" y "u" (<i>gasa</i>, <i>gorra</i>).</li> <li><b>g̃</b>: Consonante fricativa velar sonora nasal; similar a "g", pero emitida simultáneamente por boca y nariz.</li> <li><b>h</b>: Consonante <a href="/wiki/Fricativa_glotal_sorda" title="Fricativa glotal sorda">fricativa glotal sorda</a>. Similar a la "h" del inglés o del alemán o a la "jota" del español mexicano o andaluz. Siempre con aspiración.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Africada">Africada</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=15" title="Editar sección: Africada"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>j</b>: Consonante <a href="/wiki/Africada_palatal_sonora" title="Africada palatal sonora">africada palatal sonora</a>. Igual a la "j" del inglés, parecida al uso de la "y" como consonante en el español en las palabras "<i>yeso</i>", "<i>yugo</i>".</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Aproximante">Aproximante</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=16" title="Editar sección: Aproximante"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>l</b>: Consonante <a href="/wiki/Aproximante_lateral_alveolar" title="Aproximante lateral alveolar">aproximante lateral alveolar sonora</a>. Igual a la "l" inglesa y similar a la del español.</li> <li><b>j</b>: Consonante <a href="/wiki/Aproximante_palatal" class="mw-redirect" title="Aproximante palatal">aproximante palatal</a>. Similar a la "y" del inglés, parecida al uso de la "y" como consonante en el español en las palabras "<i>yeso</i>", "<i>yugo</i>".</li> <li><b>rr</b>: Consonante <a href="/wiki/Aproximante_alveolar" title="Aproximante alveolar">aproximante alveolar</a>. Igual a la /ɹ/ del <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">inglés</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Nasales">Nasales</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=17" title="Editar sección: Nasales"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>m</b>: Consonante <a href="/wiki/Nasal_bilabial" title="Nasal bilabial">nasal bilabial sonora</a>. Igual a la "m" del español.</li> <li><b>n</b>: Consonante <a href="/wiki/Nasal_alveolar" title="Nasal alveolar">nasal alveolar sonora</a>. Igual a la "n" del español.</li> <li><b>ñ</b>: Consonante <a href="/wiki/Nasal_palatal" title="Nasal palatal">nasal palatal sonora</a>. Igual a la "ñ" del español.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Vibrantes">Vibrantes</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=18" title="Editar sección: Vibrantes"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>r</b>: Consonante <a href="/wiki/Vibrante_alveolar_simple" class="mw-redirect" title="Vibrante alveolar simple">vibrante alveolar sencilla</a> sonora. Igual a la "r" intersilábica del español en las palabras "<i>pero</i>", "<i>caro</i>".</li> <li><b>rr</b>: Consonante <a href="/wiki/Aproximante_alveolar" title="Aproximante alveolar">aproximante alveolar</a>. Igual a la /ɹ/ del <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">inglés</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sibilante">Sibilante</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=19" title="Editar sección: Sibilante"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>s</b>: Consonante sibilante alveolar sorda. Sonido como la "s" del <a href="/wiki/Espa%C3%B1ol_rioplatense" title="Español rioplatense">español rioplatense</a> o del inglés.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Observaciones">Observaciones</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=20" title="Editar sección: Observaciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Palabras_nasales">Palabras nasales</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=21" title="Editar sección: Palabras nasales"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El guaraní distingue entre fonemas nasales y orales. La nasalidad de cualquier fonema se hace extensiva a toda la palabra, por razones de eufonía, y provoca fenómenos de <a href="/wiki/Sandhi" title="Sandhi">sandhi</a> en los <a href="/wiki/Sufijo" title="Sufijo">sufijos</a> que se añadan a esta. Por lo tanto, son solo orales las palabras en que ninguno de los fonemas que la conforman tiene carácter nasal. </p> <dl><dd>Nasales: <i>ak<b>ã</b></i> («cabeza»), <i>por<b>ã</b></i> («bonito»), <i>ku<b>ñ</b>ata<b>ĩ</b></i> («señorita»), <i>te<b>mb</b>ireko</i> («esposa»)</dd> <dd>Orales: <i>rajy</i> («hija»), <i>túva</i> («padre»), <i>sy</i> («madre»), <i>arapoty</i> («primavera»)</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Puso">Puso</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=22" title="Editar sección: Puso"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El puso (en español: <i>pusó</i>) u <a href="/wiki/Oclusiva_glotal" title="Oclusiva glotal">oclusiva glotal</a> aparece solo en posición intervocálica e interrumpe momentáneamente la emisión; aunque pudiera parecer simplemente una ausencia de sonido, es un fonema por derecho propio, pues entra en <a href="/wiki/Oposici%C3%B3n_fonol%C3%B3gica" title="Oposición fonológica">oposición fonológica</a> con el sonido continuo. Su nombre viene del propio guaraní <i>pu</i> («sonido») + <i>so</i> («soltar», «separar»). En el silabeo acompaña a la vocal que le sigue. </p><p>No se escribe "pusó" en guaraní ya que es una palabra en guaraní, y las palabras agudas no llevan acento tónico gráfico (no se grafica la tilde). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Acentuación"><span id="Acentuaci.C3.B3n"></span>Acentuación</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=23" title="Editar sección: Acentuación"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En guaraní ninguna palabra termina en consonante. Casi todas llevan acento (<i>muanduhe</i>) en la última vocal. El <a href="/wiki/Acento_gr%C3%A1fico" title="Acento gráfico">acento gráfico</a> se utiliza solo cuando la vocal acentuada no es la final. </p><p>Por ejemplo, la grafía <i>tape</i> («camino») se lee [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ta'pe</span>] y <i>tata</i> («fuego») se lee [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">ta'ta</span>]; por su parte <i>áva</i> («cabello»), que se lee [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">'a.va</span>] o <i>tái</i> («picante») [<span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">'tⁿaj</span>], llevan la marca gráfica de su acentuación. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Grafía"><span id="Graf.C3.ADa"></span>Grafía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=24" title="Editar sección: Grafía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Alfabeto_guaran%C3%AD" title="Alfabeto guaraní"> Alfabeto guaraní</a></i></div> <p>Para escribir el guaraní, comúnmente se usa el alfabeto latino provisto de diacríticos para marcar las <a href="/wiki/Vocal_nasal" class="mw-redirect" title="Vocal nasal">vocales nasales</a>, más un signo adicional para la <a href="/wiki/Oclusiva_glotal" title="Oclusiva glotal">oclusiva glotal</a> o «saltillo» y otros <a href="/wiki/Fonema" title="Fonema">fonemas</a>, además algunos fonemas prenasalizados se representan mediante <a href="/wiki/D%C3%ADgrafo" title="Dígrafo">dígrafos</a> (ch, mb, nd, ng, nt, rr). La ortografía moderna con esas convenciones es altamente fonémica, es decir, representa fielmente la fonología de la lengua. </p><p>Después de la conquista y la alfabetización jesuítica en la región de las misiones guaraníticas, en las comunidades se utilizó el alfabeto latino para la transcripción. El jesuita <a href="/wiki/Antonio_Ruiz_de_Montoya" title="Antonio Ruiz de Montoya">Antonio Ruiz de Montoya</a> recogió y documentó el estado de la lengua en sus famosos trabajos <i>Tesoro de la lengua guaraní</i> (un diccionario guaraní-español), <i>Arte y vocabulario de la lengua guaraní</i> (un compendio gramatical y diccionario español-guaraní) y <i>Catecismo de la lengua guaraní</i> (una gramática del guaraní). </p><p>La grafía de la lengua no se estandarizó, sin embargo, hasta época reciente. La detallada <i>supra</i> en la sección de fonología corresponde a la fijada oficialmente en 1950 por el Congreso de la Lengua Guaraní de Montevideo, que es la utilizada actualmente para la enseñanza de la lengua en el Paraguay; esta, que reemplazó las reglas del Congreso de Grafía convocado en 1867 por el mariscal <a href="/wiki/Francisco_Solano_L%C3%B3pez" title="Francisco Solano López">Francisco Solano López</a>, intentó marcar las diferencias fonológicas entre el castellano y el guaraní adoptando una notación muy similar a la del <a href="/wiki/Alfabeto_fon%C3%A9tico_internacional" class="mw-redirect" title="Alfabeto fonético internacional">alfabeto fonético internacional</a>. Sin embargo, obras importantes como el <i>Gran diccionario castellano-guaraní y guaraní-castellano</i> de <a href="/wiki/Antonio_Ortiz_Mayans" title="Antonio Ortiz Mayans">Antonio Ortiz Mayans</a> no han respetado la legislación, pese a ser posteriores a su promulgación. </p><p>Los frecuentes topónimos de origen guaraní en <a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentina</a> y <a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a> utilizan la grafía del castellano, así como en <a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a> se utiliza la del portugués, por lo que pierde así la distinción entre <a href="/wiki/Nasalizaci%C3%B3n" title="Nasalización">nasales</a> y orales. </p><p>Las personas con <a href="/wiki/Discapacidad_visual" title="Discapacidad visual">discapacidad visual</a> cuentan con un <a href="/wiki/Braille_(lectura)" class="mw-redirect" title="Braille (lectura)">braille guaraní</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sistema_de_numeración"><span id="Sistema_de_numeraci.C3.B3n"></span>Sistema de numeración</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=25" title="Editar sección: Sistema de numeración"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Históricamente, los <a href="/wiki/Guaran%C3%ADes" title="Guaraníes">guaraníes</a> poseían un sistema de conteo que se limitaba de uno al cinco, y a veces, las expresiones para denominar cantidades superiores resultaban vagas. En el dialecto hablado por los <a href="/wiki/Mby%C3%A1s" title="Mbyás">mbyás</a>, se suele interpretar mediante la duplicación y adición unitaria de los números, como sucede con el número seis, donde <i>mboapy meme</i> significa «dos veces tres»; en tanto, <i>irundy meme rire</i> viene a ser «dos veces cuatro y lo que le sigue». Sin embargo, en el <a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">guaraní estandarizado</a> por <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>, los números posteriores a cinco se componen mediante la fusión silábica, un <a href="/wiki/Morfolog%C3%ADa_ling%C3%BC%C3%ADstica" title="Morfología lingüística">sistema morfológico</a> propuesto en el siglo <span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span> por los lingüistas <a href="/wiki/Antonio_Guasch" title="Antonio Guasch">Antonio Guasch</a> y Reinaldo Decoud Larrosa.<sup id="cite_ref-38" class="reference separada"><a href="#cite_note-38"><span class="corchete-llamada">[</span>38<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ Por ejemplo, en el caso del número seis: Poteĩ (<b>Po</b> + pe<b>teĩ</b>); el número once, Pateĩ (<b>Pa</b> + pe<b>teĩ</b>); el número dieciséis, Papoteĩ (<b>Pa</b> + <b>poteĩ</b>). Para los <a href="/wiki/N%C3%BAmero_ordinal_(matem%C3%A1ticas)" class="mw-redirect" title="Número ordinal (matemáticas)">números ordinales</a> se agrega el sufijo <i>-ha</i>, como sucede en <i>poapyha</i> (octavo) y en <i>paha</i> (décimo). El número <a href="/wiki/Cero" title="Cero">cero</a> se representa bajo la denominación <i>mba'eve</i> (nada), que también significa «cero». Los <a href="/wiki/Numeral_(ling%C3%BC%C3%ADstica)" title="Numeral (lingüística)">números dígitos</a> en sus respectivos dialectos son: </p> <table class="wikitable" style="text-align:center"> <tbody><tr> <th rowspan="1"><small>GLOSA</small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">Castellano</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/Guaran%C3%AD_paraguayo_(dialecto)" title="Guaraní paraguayo (dialecto)">Guaraní Paraguayo</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/Idioma_mby%C3%A1" class="mw-redirect" title="Idioma mbyá">Guaraní Mbyá</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/Guaran%C3%AD_oriental_boliviano" title="Guaraní oriental boliviano">Guaraní Chiriguano</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/%C3%91e%27engat%C3%BA" title="Ñe'engatú">Ñeꞌengatú</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/Tup%C3%AD_antiguo" title="Tupí antiguo">Tupí Antiguo/Clásico</a></small> </th> <th rowspan="1"><small><a href="/wiki/N%C3%BAmero_ordinal_(matem%C3%A1ticas)" class="mw-redirect" title="Número ordinal (matemáticas)">Número Ordinal</a></small> </th></tr> <tr> <td>'1' </td> <td>Uno </td> <td>Peteĩ </td> <td>Peteĩ </td> <td>Meteĩ </td> <td>Iepé </td> <td>Iepé </td> <td>Peteĩha </td></tr> <tr> <td>'2' </td> <td>Dos </td> <td>Mokõi </td> <td>Mokõi </td> <td>Mokõi </td> <td>Mucúim </td> <td>Mucúem </td> <td>Mokõiha </td></tr> <tr> <td>'3' </td> <td>Tres </td> <td>Mbohapy </td> <td>Mboapy </td> <td>Mboapy </td> <td>Muçapiri </td> <td>Muçapeire </td> <td>Mbohapyha </td></tr> <tr> <td>'4' </td> <td>Cuatro </td> <td>Irundy </td> <td>Irundy </td> <td>Irundy </td> <td>Irundi </td> <td>Herundy </td> <td>Irundyha </td></tr> <tr> <td>'5' </td> <td>Cinco </td> <td>Po </td> <td>Ñirũi </td> <td>Pandepo </td> <td>Pú </td> <td>Uaxiny </td> <td>Poha </td></tr> <tr> <td>'6' </td> <td>Seis </td> <td>Poteĩ </td> <td>Mboapy meme </td> <td>Ova </td> <td>Pú iepé </td> <td>Moçuny </td> <td>Poteĩha </td></tr> <tr> <td>'7' </td> <td>Siete </td> <td>Pokõi </td> <td>Mboapy meme rire </td> <td>Chiu </td> <td>Pú mucúim </td> <td>Seyé </td> <td>Pokõiha </td></tr> <tr> <td>'8' </td> <td>Ocho </td> <td>Poapy </td> <td>Irundy meme </td> <td>Juri </td> <td>Pú muçapiri </td> <td>Oicé </td> <td>Poapyha </td></tr> <tr> <td>'9' </td> <td>Nueve </td> <td>Porundy </td> <td>Irundy meme rire </td> <td>Chau </td> <td>Pú irundi </td> <td>Oicepé </td> <td>Porundyha </td></tr> <tr> <td>'10' </td> <td>Diez </td> <td>Pa </td> <td>Peteĩ ñirũi rire </td> <td>Pañandepo </td> <td>Mucúim pú </td> <td>Peyé </td> <td>Paha </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gramática"><span id="Gram.C3.A1tica"></span>Gramática</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=26" title="Editar sección: Gramática"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El guaraní es una lengua fuertemente <a href="/wiki/Lengua_aglutinante" title="Lengua aglutinante">aglutinante</a>, de tipo <a href="/wiki/Lengua_polisint%C3%A9tica" title="Lengua polisintética">polisintético</a>; es decir, cada palabra está compuesta de numerosos morfemas encadenados que aportan unidades de significado. A diferencia de los idiomas de tipo fusional, como el español, los rasgos semánticos y sintácticos —como el tiempo verbal, la persona, el género o el modo— no se expresan por alteraciones en la raíz verbal, sino por el añadido de unidades específicas. </p><p>Sin embargo, y excepcionalmente entre las lenguas aglutinantes, el guaraní es proclive al <i><a href="/wiki/Sandhi" title="Sandhi">sandhi</a></i> entre morfemas; una forma específica, conocida como <i>eclipse</i>, rige la mutación del fonema [t] a comienzos de palabra. La realización fonética nasal o no-nasal de un fonema también está sujeta a reglas de <i>sandhi</i> fonético. </p><p>Las marcas de tiempo y modo se representan no por afijos auténticos sino por <a href="/wiki/Cl%C3%ADtico" title="Clítico">clíticos</a> que pueden dislocarse de la posición adyacente a la raíz verbal por razones de elegancia prosódica o claridad conceptual; en el primer caso, denominado <i>metátesis</i>, el afijo se antepone para anticipar el modo o tiempo de la frase siguiente, mientras que en el segundo, denominado <i>hipértesis</i>, un afijo de tiempo u modo se desplaza para evitar una repetición o precisar exactamente a qué parte del fonema compuesto se aplica. </p><p>El idioma carece de distinción entre formas de plural y singular y de caso gramatical, y no emplea el artículo determinado. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Conjugación"><span id="Conjugaci.C3.B3n"></span>Conjugación</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=27" title="Editar sección: Conjugación"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Existe solo un <a href="/wiki/Modo_gramatical" title="Modo gramatical">modo</a> verbal en guaraní, el <a href="/wiki/Modo_indicativo_(gram%C3%A1tica)" title="Modo indicativo (gramática)">indicativo</a>, el cual tiene los <a href="/wiki/Tiempo_verbal" title="Tiempo verbal">tiempos</a> de <a href="/wiki/Presente_(gram%C3%A1tica)" title="Presente (gramática)">presente</a>, <a href="/wiki/Futuro_(gram%C3%A1tica)" title="Futuro (gramática)">futuro</a> y <a href="/wiki/Pret%C3%A9rito_perfecto_simple" title="Pretérito perfecto simple">pasado simple</a>. Las personas gramaticales del verbo <i>ñe'ẽ</i> (hablar) son siete: </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th colspan="3">Singular </th> <th colspan="3" style="text-align:center;">Plural </th></tr> <tr> <th>Persona </th> <th>Prefijo </th> <th> </th> <th>Persona </th> <th>Prefijo </th> <th> </th></tr> <tr> <td><b>1</b> che <p><i>'Yo'</i> </p> </td> <td><i>a</i>- </td> <td>a-ñeꞌẽ </td> <td><b>1</b> ñande/ñane (incluyente)* <br /> <p><i>'nosotros'</i> <br /> <b>1</b> ore (excluyente) <br /> <i>'(sólo) nosotros'</i> </p> </td> <td><i>ja/ña</i>- <p><i>ro</i>- </p> </td> <td>ña-ñeꞌẽ<br />ro-ñeꞌẽ </td></tr> <tr> <td><b>2</b> nde <p><i>'Tú, Vos'</i> </p> </td> <td><i>re</i>- </td> <td>re-ñeꞌẽ </td> <td><b>2</b> peẽ <p><i>'Vosotros, Ustedes'</i> </p> </td> <td><i>pe</i>- </td> <td>pe-ñeꞌẽ </td></tr> <tr> <td><b>3</b> haꞌe <p><i>'Él, Ella'</i> </p> </td> <td><i>o</i>- </td> <td>o-ñeꞌẽ </td> <td><b>3</b> haꞌekuéra <p><i>'Ellos'</i> </p> </td> <td><i>o</i>- </td> <td>o-ñeꞌẽ </td></tr></tbody></table> <p>(*): Para verbos orales se utiliza "ja-", para verbos nasales se utiliza "ña-". Para conjugar de acuerdo con las personas gramaticales, se agregan prefijos y sufijos: <i>karu</i> (almorzar), <i>jakaru</i> (almorzamos), <i>jakarúta</i> (almorzaremos). Al igual que en castellano, en guaraní existe el <a href="/wiki/Sujeto_el%C3%ADptico" title="Sujeto elíptico">sujeto tácito</a>, de modo que se puede omitir los pronombres en una sentencia. Los prefijos para el tiempo presente son los siguientes: para "che" es "<i>a-</i>"; para "nde" es "<i>re-</i>"; para "haꞌe" y "haꞌekuéra" es "<i>o-</i>"; para "ñande" es "<i>ja-</i>" -en caso de que el verbo sea una palabra oral- y "<i>ña-</i>" -si es una palabra nasal-"; para "ore" es "<i>ro-</i>"; y para "peẽ" es "<i>pe-</i>". </p><p>Para conjugar en tiempo futuro se agrega el sufijo "-<i>ta</i>". Para el tiempo pasado se agrega el sufijo "-<i>kuri</i>"; en sustantivos es utilizado ''-kue''. Ejemplo 1 "Nosotros": <i>u</i> (comer), <i>roꞌu</i> (comemos), <i>roꞌuta</i> (comeremos) y <i>roꞌukuri</i> (comimos). Ejemplo 2 "Vosotros/Ustedes": <i>ke</i> (dormir), <i>peke</i> (dormís/duermen), <i>pekéta</i> (dormiréis/dormirán) y <i>pekekuri</i> (dormisteis/durmieron). Ejemplo 3 "Él/Ella": <i>mbaꞌapo</i> (trabajar), <i>ombaꞌapo</i> (trabaja), <i>ombaꞌapóta</i> (trabajará) y <i>ombaꞌapokuri</i> (trabajó). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Verbos">Verbos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=28" title="Editar sección: Verbos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hay tres conjugaciones regulares en guaraní:<sup id="cite_ref-39" class="reference separada"><a href="#cite_note-39"><span class="corchete-llamada">[</span>nota 1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p><p>Esta clasificación se rige por la desinencia prefija de la primera persona singular. Según Carlos Gatti Batillana, este criterio fue aplicado por primera vez por el misionero E.L.G. Powys, en el idioma de la etnia lengua del Chaco Paraguayo. </p> <ul><li>Los <b>verbos areales</b> o 1.ª <b>conjugación en a</b>, en su mayoría son verbos de acción mediata. Son los verbos prototípicamente activos, llamados también verbos propios. En ellos, para algunos, el <a href="/wiki/Agente_(gram%C3%A1tica)" class="mw-redirect" title="Agente (gramática)">agente</a> es el que realiza y controla la acción. Sin embargo, en la <a href="/wiki/Voz_pasiva" title="Voz pasiva">voz pasiva</a>, donde se usan los mismos prefijos determinantes, no sucede tal cosa (véase 'Voz de los verbos'). La relación entre agente y <a href="/wiki/Paciente_(gram%C3%A1tica)" class="mw-redirect" title="Paciente (gramática)">paciente</a> o entre agentes y pacientes, en guaraní es determinada por el modificador de Voz, que se puede aplicar a todos los tipos de verbo, y no por el determinante prefijo de conjugación.</li> <li><b>Verbos aireales</b>: <b>se construyen agregando una /i/ ligada a los determinantes verbales o prefijos de conjugación de los verbos areales</b>. Son, en su mayoría, verbos de acción inmediata o no durativos. Algunos la consideran una estructura de tipo mixto, en que el agente realiza una acción que recae otra vez sobre él. Para estos la /i/ es una marca de agente o de objeto incorporado.</li> <li><b>Verbos chendales</b>: <b>se construyen mediante los determinantes posesivo-atributivos antes de un adjetivo o lexema cualitativo</b>. Suele llamarse también “verbo atributivo”, pero esta denominación llama a engaño, porque solamente se construyen con ella las llamadas <b>oraciones atributivas cualitativas</b> (aquellas cuyo atributo se expresa mediante un <b>adjetivo</b>) y no las <a href="/wiki/Oraci%C3%B3n_atributiva" title="Oración atributiva">oraciones atributivas</a> clasificatorias o de sustantivo (el atributo se expresa mediante un <b>sustantivo</b>) que se construyen o que tienen otra estructura. Además, existen varios <b>verbos copulativos</b> para construir otras estructuras atributivas (véase 'La oración atributiva guaraní').</li></ul> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>persona </th> <th><i>areal</i> </th> <th><i>aireal</i> </th> <th><i>chendal</i> </th></tr> <tr> <th> </th> <th>caminar </th> <th>usar </th> <th>(es/está) grande </th></tr> <tr> <td>1.ª sing. </td> <td>a-guata </td> <td>ai-puru </td> <td>che-tuicha </td></tr> <tr> <td>2.ª sing. </td> <td>re-guata </td> <td>rei-puru </td> <td>nde-tuicha </td></tr> <tr> <td>3.ª sing. </td> <td>o-guata </td> <td>oi-puru </td> <td>i-tuicha </td></tr> <tr> <td>1.ª plur. </td> <td>ja-guata </td> <td>jai-puru </td> <td>ñande-tuicha </td></tr> <tr> <td>1.ª plur. </td> <td>ro-guata </td> <td>roi-puru </td> <td>ore-tuicha </td></tr> <tr> <td>2.ª plur. </td> <td>pe-guata </td> <td>pei-puru </td> <td>pende-tuicha </td></tr> <tr> <td>3.ª plur. </td> <td>o-guata </td> <td>oi-puru </td> <td>i-tuicha </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Negación"><span id="Negaci.C3.B3n"></span>Negación</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=29" title="Editar sección: Negación"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La negación está indicada por un circunfijo: "n/nd" + verbo + "i/ri", en guaraní. La porción preverbal del circunfijo es "nd-" para bases orales y n- para bases nasales. Para la 2.ª persona del singular, se inserta una epentética antes de la base, para la primera persona del plural inclusive, se inserta una epentética. </p><p>La porción postverbal es "-ri" para las bases que terminan en "-i", y solo "-i" para todas las demás. Sin embargo, en el guaraní hablado, la porción "-ri" de la circunfija se omite con frecuencia para las bases que terminan en "-i" </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Verbos orales <p><i>japo</i> (hacer) </p> </th> <th>Verbos nasales <p><i>kororõ</i> (roncar, rugir) </p> </th> <th>Que terminen en "i" <p><i>jupi</i> (subir) </p> </th></tr> <tr> <td>nd-ajapó-i </td> <td>n-akororõ-i </td> <td>nd-ajupí-ri </td></tr> <tr> <td>nde-rejapó-i </td> <td>ne-rekororõ-i </td> <td>nde-rejupí-ri </td></tr> <tr> <td>nd-ojapó-i </td> <td>n-okororõ-i </td> <td>nd-ojupí-ri </td></tr> <tr> <td>nda-jajapó-i </td> <td>na-ñakororõ-i </td> <td>nda-jajupí-ri </td></tr> <tr> <td>nd-orojapó-i </td> <td>n-orokororõ-i </td> <td>nd-orojupí-ri </td></tr> <tr> <td>nda-pejapó-i </td> <td>na-pekororõ-i </td> <td>nda-pejupí-ri </td></tr> <tr> <td>nd-ojapó-i </td> <td>n-okororõ-i </td> <td>nd-ojupí-ri </td></tr></tbody></table> <p>La negación se puede usar en todos los tiempos, pero para referencia futura o irreal, la marca del tiempo normal se reemplaza por moꞌã, lo que resulta en n (d) (V) -base-moꞌã-i como en Ndajapomoꞌãi, "No lo haré". </p><p>También hay otros negativos, como: ani, ỹhỹ, nahániri, naumbre, naꞌanga. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Morfemas_de_tiempo_y_aspecto">Morfemas de tiempo y aspecto</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=30" title="Editar sección: Morfemas de tiempo y aspecto"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>-<b>ramo</b>: indica la acción en tiempo pasado, aunque muy cercano, que a menudo se traduce como "apenas" o ''recién''. Ejemplo: Oguahẽ<b>ramo</b>, "Recién llegó".<sup id="cite_ref-Graham,_1969_40-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Graham,_1969-40"><span class="corchete-llamada">[</span>39<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup class="reference nowrap"><span title="Página: 198">: 198 </span></sup></li> <li>-<b>kuri</b>: indica la acción, en tiempo pasado. Ejemplo: Haꞌu<b>kuri,</b> "acabo de comer" (haꞌu forma irregular de la primera persona del singular de ꞌu, "comer"). También se puede usar después de un pronombre. Ejemplo: ha che kuri, che poꞌa, "y sobre lo que me pasó, tuve suerte".</li> <li>-<b>vaꞌekue</b>: indica un hecho que ocurrió, pero hace mucho tiempo. Okañy<b>vaꞌekue</b>, "desapareció hace mucho tiempo".</li> <li>-<b>raꞌe</b>: indica que el hablante tenía dudas antes, pero está seguro en el momento en que habla. Ejemplo: Nde rejogua<b>raꞌe</b> peteĩ taꞌangambyry pyahu, "Compraste había sido un televisor nuevo".</li> <li>-<b>rakaꞌe</b>: expresa la incertidumbre de un hecho en tiempo perfecto. Peẽ peiko<b>rakaꞌe</b> Paraguaýpe, "Creo que viviste un tiempo en Asunción". Sin embargo, hoy en día este morfema ha perdido parte de su significado, utilizandose más raꞌe y vaꞌekue.</li></ul> <p>La forma verbal sin sufijos es un presente un tanto <a href="/wiki/Aoristo" title="Aoristo">aoristo</a>. Ejemplo: Upe ára resẽ reho mombyry, "Ese día saliste y fuiste lejos". </p> <ul><li>-<b>ta</b>: indica que el hablante está hablando en tiempo futuro, de suceso inmediato, también se usa como imperativo autoritario. Ejemplo: Oujeý<b>ta</b> ag̃aite, "volverá pronto".</li> <li>-<b>ma</b>: tiene el significado de "ya". Ajapó<b>ma</b>, "Ya lo hice".</li></ul> <p>Estos dos sufijos se pueden sumar juntos. Ejemplo: Ahá<b>tama</b>, "Ya iré". </p> <ul><li>-<b>vaꞌerã</b>: indica algo no inminente o algo que debe hacerse por razones sociales o morales. Ejemplo: Péa ojejapo<b>vaꞌerã</b>, "eso debe hacerse".</li> <li>-<b>ne</b>: indica algo que probablemente sucederá o algo que el hablante imagina que está sucediendo. Ejemplo: Mitãnguéra ág̃a og̃uahé<b>ne</b> hógape, "Los niños probablemente lleguen a casa ahora".</li> <li>-<b>hína (en orales), <i>ína (en nasales):</i></b> indica acción continua en el momento de hablar. También enfatiza una acción. Ejemplo: Rojatapy<b>hína</b>, "Estamos haciendo fuego"; che haꞌe<b>hína</b>, "¡YO soy!" (enfatizando el "yo").</li> <li>-<b>vo (vove)</b>: tiene una sutil diferencia con "hína" en la que 'vo' indica que lo que se está haciendo no necesariamente es al momento de hablar. Ejemplo: ambaꞌapó<b>vo</b>, "Estoy trabajando (no necesariamente ahora)".</li> <li>-<b>pota</b>: indica proximidad inmediatamente antes del inicio del proceso. Ejemplo: Ajuka<b>pota</b>, "Estoy a punto de matar". (Aquí se aplica una regla particular: si los verbos terminan en "po", el sufijo cambia a mbota. Ejemplo: ajapo<b>mbota</b>, "Estoy a punto de hacer, o lo haré ahora mismo").</li> <li>-<b>pa</b>: indica enfáticamente que un proceso ha terminado. Ambopara<b>pa</b> pe ogyke, "Pinté la pared completamente o Terminé de pintar toda la pared.</li></ul> <p>Este sufijo se puede unir con 'ma', formando 'páma'. Ejemplo: ñande jaikuaa<b>páma</b> nde remimo'ã, "ahora llegamos a conocer todo tu pensamiento". </p> <ul><li>-<b>mi</b>: acción habitual en tiempo pasado: Ou<b>mi</b>, "Solía venir mucho".</li></ul> <p>Estos son sufijos átonos: ta, ma, ne, vo, "mi"; por lo que el acento recae sobre la última sílaba del verbo o la última sílaba acentuada. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Otros_morfemas">Otros morfemas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=31" title="Editar sección: Otros morfemas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>-<b>se</b>: sufjo desiderativo -de querer en el momento. Ejemplo: "(Che) añemoarandu<b>se</b>", "(Yo) quiero estudiar".<sup id="cite_ref-Blair_1_41-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Blair_1-41"><span class="corchete-llamada">[</span>40<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​</li> <li><b>te</b>-: prefijo desiderativo -querer en tiempo condicional. Ejemplo: <b>Ta</b>hasa, "Me gustaría pasar". Tenga en cuenta que te- es la forma subyacente. Es similar al negativo en que tiene las mismas alternancias y eliminaciones de vocales, dependiendo del marcador de persona en el verbo.<sup id="cite_ref-Graham,_1969_40-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Graham,_1969-40"><span class="corchete-llamada">[</span>39<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup class="reference nowrap"><span title="Página: 108">: 108 </span></sup></li> <li><b>-rõ</b>: indica condicional, equivalente al si. Ejemplo: Akarúrõ: "Si yo como".</li> <li><b>-rã:</b> proviene de guarã pero abreviado, equivalente al "para" en sustantivos. Ejemplo: Rembirekorã "Para tu esposa". Para verbos, se utiliza haguã.</li> <li><b>-va:</b> equivalente al "que". Ejemplo: Omimbíva. "Que brilla". También se utiliza como acción habitual de tiempo presente. Ejemplo: Che akaru<b>va</b> pyharevépe. "Yo suelo comer de mañana."</li> <li><b>-ve:</b> prefijo superlativo. Ejemplo: Ko ára haku<b>ve</b>. "Hoy hace más calor".</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Concordancia">Concordancia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=32" title="Editar sección: Concordancia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El verbo guaraní <a href="/wiki/Concordancia_gramatical" title="Concordancia gramatical">concuerda</a> en número y persona con el sujeto. Además, las formas verbales de tercera persona en singular y plural son idénticas, manteniéndose la diferencia solo en la primera y segunda persona. El nombre en guaraní no posee <a href="/wiki/G%C3%A9nero_gramatical" title="Género gramatical">género gramatical</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adjetivo">Adjetivo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=33" title="Editar sección: Adjetivo"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los <a href="/wiki/Adjetivo" title="Adjetivo">adjetivos</a> normalmente se colocan junto al sustantivo, pero su posición varía según el tipo del mismo. Los <a href="/wiki/Adjetivo_demostrativo" class="mw-redirect" title="Adjetivo demostrativo">demostrativos</a>, <a href="/wiki/Adjetivo_posesivo" class="mw-redirect" title="Adjetivo posesivo">posesivos</a>, <a href="/wiki/Numeral_(ling%C3%BC%C3%ADstica)" title="Numeral (lingüística)">numerales</a> e <a href="/w/index.php?title=Adjetivo_indefinido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adjetivo indefinido (aún no redactado)">indefinidos</a> se anteponen al sustantivo, con excepción de los ordinales, mientras que los <a href="/wiki/Adjetivo#Adjetivo_calificativo" title="Adjetivo">calificativos</a> se posponen inmediatamente al sustantivo al que rigen. Los adjetivos pospuestos son invariables en género y número. </p><p>El guaraní emplea una construcción de <a href="/wiki/Genitivo" class="mw-redirect" title="Genitivo">genitivo</a> carente de preposición, posponiendo inmediatamente el sujeto del genitivo al objeto de este; así <i>Peru rembireko</i> significa ‘la esposa de Pedro’. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th style="width:30%;">Guaraní </th> <th>Español </th></tr> <tr> <th colspan="2">1 – Demostrativos </th></tr> <tr> <th colspan="2">(a) Con objetos y seres cercanos (lo ves) </th></tr> <tr> <td><b>ko</b> </td> <td>este, esta </td></tr> <tr> <td><b>upe/pe</b> </td> <td>ese, esa </td></tr> <tr> <td><b>amo</b> </td> <td>aquel, aquella </td></tr> <tr> <td><b>peteĩ-teĩ (+/- va)</b> </td> <td>cada uno </td></tr> <tr> <td><b>koꞌã, ã, áã</b> </td> <td>estos, estas </td></tr> <tr> <td><b>umi</b> </td> <td>esos, esas, aquellos, aquellas </td></tr> <tr> <th colspan="2"><i>(b)Indefinido, con objetos y seres lejanos (no lo ve, pero recuerda):</i> </th></tr> <tr> <td><b>ku</b> </td> <td>aquel, aquella </td></tr> <tr> <td><b>akói</b> </td> <td>aquellos, as </td></tr> <tr> <th colspan="2"><i>(c) Otros determinantes demostrativos habituales:</i> </th></tr> <tr> <td><b>opa</b> </td> <td>todo, toda, todos, todas <i>(with all entities)</i> </td></tr> <tr> <td><b>mayma</b> </td> <td>todos, todas <i>(with people)</i> </td></tr> <tr> <td><b>mbovy-</b> </td> <td>unos, unas </td></tr> <tr> <td><b>heta</b> </td> <td>muchos, muchas </td></tr> <tr> <td><b>ambue (+/- kuéra)</b> </td> <td>otros, otras </td></tr> <tr> <td><b>ambue</b> </td> <td>otro, otra </td></tr> <tr> <td><b>ambueve:</b> </td> <td>el otro, la otra </td></tr> <tr> <td><b>ambueve</b> </td> <td>otro, otros, (enfático) – </td></tr> <tr> <td><b>oimeraẽ</b> </td> <td>cualquiera </td></tr> <tr> <td><b>mokoĩve</b> </td> <td>ambos, ambas </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Orden_sintáctico"><span id="Orden_sint.C3.A1ctico"></span>Orden sintáctico</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=34" title="Editar sección: Orden sintáctico"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En una oración con verbo transitivo que tiene <a href="/wiki/Sujeto_(gram%C3%A1tica)" title="Sujeto (gramática)">sujeto</a> explícito (S), <a href="/wiki/Objeto_directo" title="Objeto directo">objeto</a> (O) y <a href="/wiki/Verbo" title="Verbo">verbo</a> (V), el orden más frecuente es <a href="/wiki/Sujeto_Verbo_Objeto" class="mw-redirect" title="Sujeto Verbo Objeto">SVO</a> y en ciertos casos también <a href="/wiki/Objeto_Verbo_Sujeto" class="mw-redirect" title="Objeto Verbo Sujeto">OVS</a>. </p><p>La posición respectiva de sustantivos, verbos, adverbios y pronombres no es rígida siendo posibles diversos órdenes; dependiendo de elecciones pragmáticas, de énfasis y estéticas. El guaraní usa <a href="/wiki/Postposici%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Postposición">postposiciones</a> en lugar de <a href="/wiki/Preposici%C3%B3n" title="Preposición">preposiciones</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Préstamos_léxicos_del_español"><span id="Pr.C3.A9stamos_l.C3.A9xicos_del_espa.C3.B1ol"></span>Préstamos léxicos del español</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=35" title="Editar sección: Préstamos léxicos del español"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Debido a la influencia histórica, política y cultural del idioma español en la zona guaranihablante, el guaraní ha recibido una cantidad significativa de <a href="/wiki/Pr%C3%A9stamo_ling%C3%BC%C3%ADstico" title="Préstamo lingüístico">préstamos lingüísticos</a> de esta lengua iberorromance,<sup id="cite_ref-42" class="reference separada"><a href="#cite_note-42"><span class="corchete-llamada">[</span>41<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-43" class="reference separada"><a href="#cite_note-43"><span class="corchete-llamada">[</span>42<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ principalmente relacionados con conceptos desconocidos en el <a href="/wiki/Nuevo_Mundo" title="Nuevo Mundo">Nuevo Mundo</a> antes de la <a href="/wiki/Colonizaci%C3%B3n_espa%C3%B1ola_de_Am%C3%A9rica" title="Colonización española de América">colonización española</a>.<sup id="cite_ref-44" class="reference separada"><a href="#cite_note-44"><span class="corchete-llamada">[</span>43<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>​ </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Categoría semántica</th> <th>Español</th> <th>Guaraní </th></tr> <tr> <td rowspan="4">animales</td> <td>vaca</td> <td>vaka </td></tr> <tr> <td>caballo</td> <td>kavaju </td></tr> <tr> <td>cabra</td> <td>kavara </td></tr> <tr> <td>oveja</td> <td>ovecha </td></tr> <tr> <td rowspan="3">religión</td> <td>cruz</td> <td>kurusu </td></tr> <tr> <td>Jesucristo</td> <td>Hesukirito </td></tr> <tr> <td>maná</td> <td>mana </td></tr> <tr> <td rowspan="3">nombres de lugar</td> <td>Australia</td> <td>Autarália </td></tr> <tr> <td>Europa</td> <td>Európa </td></tr> <tr> <td>Panamá</td> <td>Panama </td></tr> <tr> <td rowspan="4">alimento</td> <td>queso</td> <td>kesu </td></tr> <tr> <td>azúcar</td> <td>asuka </td></tr> <tr> <td>morcilla</td> <td>mbusia </td></tr> <tr> <td>alfajor</td> <td>arapaho </td></tr> <tr> <td rowspan="3">hierbas y especias</td> <td>canela</td> <td>yvyrapetái </td></tr> <tr> <td>cilantro</td> <td>kuratũ </td></tr> <tr> <td>anís</td> <td>ani </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=36" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/15px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/23px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/30px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> <a href="/wiki/Wikilibros" title="Wikilibros">Wikilibros</a> alberga un libro o manual sobre <b><a href="https://es.wikibooks.org/wiki/Guaran%C3%AD" class="extiw" title="b:Guaraní">Guaraní</a></b>.</li> <li><a href="/wiki/Tom%C3%A1s_Osuna" title="Tomás Osuna">Tomás Osuna</a></li> <li><a href="/wiki/Ateneo_de_Lengua_y_Cultura_Guaran%C3%AD" title="Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní">Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní</a></li> <li><a href="/wiki/Guaranismo" title="Guaranismo">Guaranismo</a></li> <li><a href="/wiki/Fundaci%C3%B3n_Yvy_Mar%C3%A3e%E2%80%99%E1%BB%B9" title="Fundación Yvy Marãe’ỹ">Fundación Yvy Marãe’ỹ</a></li> <li><a href="/wiki/Academia_de_la_Lengua_Guaran%C3%AD" title="Academia de la Lengua Guaraní">Academia de la Lengua Guaraní</a></li> <li><a href="/wiki/Wikiproyecto:Guaran%C3%AD" title="Wikiproyecto:Guaraní">Wikiproyecto:Guaraní</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=37" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://iso639-3.sil.org/code/grn">https://iso639-3.sil.org/code/grn</a></span> </li> <li id="cite_note-ofi-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ofi_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ofi_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAsamblea_Nacional_Constituyente20_de_junio_de_1992" class="citation web">Asamblea Nacional Constituyente (20 de junio de 1992). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tsje.gov.py/constitucion-nacional.php">«Constitución Nacional de la República del Paraguay»</a>. Asunción, Paraguay<span class="reference-accessdate">. Consultado el 2 de marzo de 2011</span>. «Art. 140.º».</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Asamblea+Nacional+Constituyente&rft.aulast=Asamblea+Nacional+Constituyente&rft.btitle=Constituci%C3%B3n+Nacional+de+la+Rep%C3%BAblica+del+Paraguay&rft.date=20+de+junio+de+1992&rft.genre=book&rft.place=Asunci%C3%B3n%2C+Paraguay&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tsje.gov.py%2Fconstitucion-nacional.php&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-boli-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-boli_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAsamblea_Constituyente2009" class="citation web">Asamblea Constituyente (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110126075935/http://www.presidencia.gob.bo/download/constitucion.pdf">«Nueva Constitución Política del Estado de Bolivia»</a>. Bolivia. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.presidencia.gob.bo/download/constitucion.pdf">el original</a> el 26 de enero de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 2 de marzo de 2011</span>. «Art. 5.º».</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Asamblea+Constituyente&rft.aulast=Asamblea+Constituyente&rft.btitle=Nueva+Constituci%C3%B3n+Pol%C3%ADtica+del+Estado+de+Bolivia&rft.date=2009&rft.genre=book&rft.place=Bolivia&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.presidencia.gob.bo%2Fdownload%2Fconstitucion.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120229101008/http://www.romanistik.uni-mainz.de/guarani/texte/Ley5598.pdf#">«Ley Provincial N.º 5.598, que establece el guaraní como «dialecto oficial alternativo» de Corrientes.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.romanistik.uni-mainz.de/guarani/texte/Ley5598.pdf#">el original</a> el 29 de febrero de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 17 de agosto de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=Ley+Provincial+N.%C2%BA%C2%A05.598%2C+que+establece+el+guaran%C3%AD+como+%C2%ABdialecto+oficial+alternativo%C2%BB+de+Corrientes.&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.romanistik.uni-mainz.de%2Fguarani%2Ftexte%2FLey5598.pdf%23&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCerno2011" class="citation publicación">Cerno, Leonardo (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://etnolinguistica.wdfiles.com/local--files/tese%3Acerno-2011/cerno_2011_corrientes.pdf">«Descripción fonológica y morfosintáctica de una variedad de la lengua guaraní hablada en la provincia de Corrientes (Argentina)»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. <i>Facultad de Humanidades y Artes de la Universidad Nacional de Rosario</i>: 12<span class="reference-accessdate">. Consultado el 03-9-2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Descripci%C3%B3n+fonol%C3%B3gica+y+morfosint%C3%A1ctica+de+una+variedad+de+la+lengua+guaran%C3%AD+hablada+en+la+provincia+de+Corrientes+%28Argentina%29&rft.au=Cerno%2C+Leonardo&rft.aufirst=Leonardo&rft.aulast=Cerno&rft.date=2011&rft.genre=article&rft.jtitle=Facultad+de+Humanidades+y+Artes+de+la+Universidad+Nacional+de+Rosario&rft.pages=12&rft_id=https%3A%2F%2Fetnolinguistica.wdfiles.com%2Flocal--files%2Ftese%253Acerno-2011%2Fcerno_2011_corrientes.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFGranda1996" class="citation publicación">Granda, Germán de (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://revistascientificas.filo.uba.ar/index.php/sys/article/view/5716">«Español paraguayo y guaraní criollo. Un espacio para la convergencia lingüística»</a>. <i>Signo y seña</i> (6): 179-194. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/2314-2189">2314-2189</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.34096%2Fsys.n6.5716">10.34096/sys.n6.5716</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 16 de septiembre de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Espa%C3%B1ol+paraguayo+y+guaran%C3%AD+criollo.+Un+espacio+para+la+convergencia+ling%C3%BC%C3%ADstica&rft.au=Granda%2C+Germ%C3%A1n+de&rft.aufirst=Germ%C3%A1n+de&rft.aulast=Granda&rft.date=1996&rft.genre=article&rft.issn=2314-2189&rft.issue=6&rft.jtitle=Signo+y+se%C3%B1a&rft.pages=179-194&rft_id=http%3A%2F%2Frevistascientificas.filo.uba.ar%2Findex.php%2Fsys%2Farticle%2Fview%2F5716&rft_id=info%3Adoi%2F10.34096%2Fsys.n6.5716&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCerno2020-12" class="citation publicación">Cerno, Leonardo Aurelio (2020-12). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ri.conicet.gov.ar/handle/11336/143653"><i>Unidad y diversidad del guaraní jesuítico. La expresión de la pluralidad como rasgo de fragmentación dialectal y normativa</i></a>. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/1852-1495">1852-1495</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 16 de septiembre de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Cerno%2C+Leonardo+Aurelio&rft.aufirst=Leonardo+Aurelio&rft.aulast=Cerno&rft.btitle=Unidad+y+diversidad+del+guaran%C3%AD+jesu%C3%ADtico.+La+expresi%C3%B3n+de+la+pluralidad+como+rasgo+de+fragmentaci%C3%B3n+dialectal+y+normativa&rft.date=2020-12&rft.genre=book&rft.issn=1852-1495&rft_id=https%3A%2F%2Fri.conicet.gov.ar%2Fhandle%2F11336%2F143653&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201106141515/http://www.ccifa.com.uy/noticias/45-cronicas-de-atlantida/337-hay-un-uruguay-guarani.html">«Copia archivada»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccifa.com.uy/noticias/45-cronicas-de-atlantida/337-hay-un-uruguay-guarani.html">el original</a> el 6 de noviembre de 2020<span class="reference-accessdate">. Consultado el 2 de noviembre de 2020</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=Copia+archivada&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ccifa.com.uy%2Fnoticias%2F45-cronicas-de-atlantida%2F337-hay-un-uruguay-guarani.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexivox.org/norms/BO-DS-25894.html">Bolivia: Decreto Supremo Nº 25894, 11 de septiembre de 2000.</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bolivia.infoleyes.com/shownorm.php?id=469">«Constitución Política de Bolivia»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=Constituci%C3%B3n+Pol%C3%ADtica+de+Bolivia&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbolivia.infoleyes.com%2Fshownorm.php%3Fid%3D469&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Aparece en el lexicón <i>Arusimiñee</i>, del Minedu de Bolivia.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mercosur.int/ciudadanos/estudiar/escolar/">«MERCOSUR Escolar»</a>. <i>MERCOSUR</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 24 de mayo de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=MERCOSUR+Escolar&rft.genre=article&rft.jtitle=MERCOSUR&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mercosur.int%2Fciudadanos%2Festudiar%2Fescolar%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.uvigo.gal/universidade/comunicacion/duvi/cun-90-falantes-guarani-paraguai-ata-agora-non-podia-presentar-ningun-documento-neste-idioma">«“Cun 90% de falantes de guaraní en Paraguai, ata o de agora, non se podía presentar ningún documento neste idioma”»</a>. <i>Uvigo</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en gallego)</span>. 1 de diciembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 4 de enero de 2025</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=%E2%80%9CCun+90%25+de+falantes+de+guaran%C3%AD+en+Paraguai%2C+ata+o+de+agora%2C+non+se+pod%C3%ADa+presentar+ning%C3%BAn+documento+neste+idioma%E2%80%9D&rft.date=1+de+diciembre+de+2008&rft.genre=article&rft.jtitle=Uvigo&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.uvigo.gal%2Funiversidade%2Fcomunicacion%2Fduvi%2Fcun-90-falantes-guarani-paraguai-ata-agora-non-podia-presentar-ningun-documento-neste-idioma&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111107184840/http://www.unoentrerios.com.ar/laprovincia/Lucha-por-mantener-vivo-el-guarani--20100424-0006.html">Jesús Romero, entrerriano, lucha por mantener vivo el guaraní de su provincia.</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121008011009/http://www1.hcdn.gov.ar/proyxml/expediente.asp?fundamentos=si&numexp=6647-D-2006">«H. Cámara de Diputados de la Nación: PROYECTO DE DECLARACIÓN.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www1.hcdn.gov.ar/proyxml/expediente.asp?fundamentos=si&numexp=6647-D-2006">el original</a> el 8 de octubre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 29 de agosto de 2011</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=H.+C%C3%A1mara+de+Diputados+de+la+Naci%C3%B3n%3A+PROYECTO+DE+DECLARACI%C3%93N.&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww1.hcdn.gov.ar%2Fproyxml%2Fexpediente.asp%3Ffundamentos%3Dsi%26numexp%3D6647-D-2006&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRuiz_de_Montoya1639" class="citation libro">Ruiz de Montoya, Antonio (1639). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/tesoro-de-la-lengva-gvarani/page/n3/mode/2up"><i>Tesoro de la Lengua Guaraní</i></a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Ruiz+de+Montoya%2C+Antonio&rft.aufirst=Antonio&rft.aulast=Ruiz+de+Montoya&rft.btitle=Tesoro+de+la+Lengua+Guaran%C3%AD&rft.date=1639&rft.genre=book&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ftesoro-de-la-lengva-gvarani%2Fpage%2Fn3%2Fmode%2F2up&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFLuis_ofm,2021-04-22" class="citation publicación">Luis ofm,, José Luis (22 de abril de 2021). «La Evangelización Franciscana de los guaraníes, Su apóstol Fray Luis Bolaños", Asunción-Paraguay 2017. Dep Legal Nº 1328/98.». <i>Wikipedia, la enciclopedia libre</i>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=La+Evangelizaci%C3%B3n+Franciscana+de+los+guaran%C3%ADes%2C+Su+ap%C3%B3stol+Fray+Luis+Bola%C3%B1os%22%2C+Asunci%C3%B3n-Paraguay+2017.+Dep+Legal+N%C2%BA+1328%2F98.&rft.au=Luis+ofm%2C%2C+Jos%C3%A9+Luis&rft.aufirst=Jos%C3%A9+Luis&rft.aulast=Luis+ofm%2C&rft.date=2021-04-22&rft.genre=article&rft.jtitle=Wikipedia%2C+la+enciclopedia+libre&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment"><code>|fechaacceso=</code> requiere <code>|url=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#accessdate_missing_url" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mades.gov.py/content/25-de-agosto-d%C3%ADa-del-idioma-guaran%C3%AD#:~:text=El%2025%20de%20agosto%20se,como%20lengua%20nacional%20del%20Paraguay.">«25 de Agosto- Día del Idioma Guaraní | seam»</a>. <i>mades.gov.py</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de mayo de 2021</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=25+de+Agosto-+D%C3%ADa+del+Idioma+Guaran%C3%AD+%7C+seam&rft.genre=article&rft.jtitle=mades.gov.py&rft_id=http%3A%2F%2Fmades.gov.py%2Fcontent%2F25-de-agosto-d%25C3%25ADa-del-idioma-guaran%25C3%25AD%23%3A~%3Atext%3DEl%252025%2520de%2520agosto%2520se%2Ccomo%2520lengua%2520nacional%2520del%2520Paraguay.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-El_guaraní_como_idioma_oficial_de_la_Guerra_del_Chaco-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-El_guaraní_como_idioma_oficial_de_la_Guerra_del_Chaco_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://chacosinfronteras.com/2016/06/02/idioma-oficial-guerra-del-chaco/">El guaraní como idioma oficial de la Guerra del Chaco</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180227213851/http://chacosinfronteras.com/2016/06/02/idioma-oficial-guerra-del-chaco/">Archivado</a> el 27 de febrero de 2018 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Diario chacosinfronteras, (2 de junio de 2016)</span> </li> <li id="cite_note-:0-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://momarandu.com/amanoticias.php?a=3&b=2&c=71109">Piden declarar de interés nacional la constitución correntina en Guaraní.</a></span> </li> <li id="cite_note-:1-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:1_21-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_21-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lagaceta.com.ar/nota/665390/sociedad/ley-violencia-familiar-formosena-sera-difundida-lenguas-qom-guarani.html">«La Ley de Violencia Familiar formoseña será difundida en lenguas qom y guaraní»</a>. La Gaceta (Tucumán). 19 de diciembre de 2015.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=La+Ley+de+Violencia+Familiar+formose%C3%B1a+ser%C3%A1+difundida+en+lenguas+qom+y+guaran%C3%AD&rft.date=19+de+diciembre+de+2015&rft.genre=book&rft.pub=La+Gaceta+%28Tucum%C3%A1n%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lagaceta.com.ar%2Fnota%2F665390%2Fsociedad%2Fley-violencia-familiar-formosena-sera-difundida-lenguas-qom-guarani.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/gug/">«TESTÍGO DE JEHOVÁ PÁHINA OFISIÁL INTERNÉTPE»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=TEST%C3%8DGO+DE+JEHOV%C3%81+P%C3%81HINA+OFISI%C3%81L+INTERN%C3%89TPE&rft.genre=book&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jw.org%2Fgug%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.abc.com.py/tecnologia/2022/05/12/google-agrega-el-guarani-a-su-traductor/">«Google agrega el guaraní a su traductor - Tecnología - ABC Color»</a>. <i>www.abc.com.py</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 4 de junio de 2022</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Google+agrega+el+guaran%C3%AD+a+su+traductor+-+Tecnolog%C3%ADa+-+ABC+Color&rft.genre=article&rft.jtitle=www.abc.com.py&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.abc.com.py%2Ftecnologia%2F2022%2F05%2F12%2Fgoogle-agrega-el-guarani-a-su-traductor%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCálcena_Ramírez2018-01-17" class="citation web">Cálcena Ramírez, Juan (17 de enero de 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.paraguaymipais.com.ar/idioma-guarani/la-odisea-del-guarani-internet/">«La odisea del guaraní en Internet»</a>. <i>Paraguay, mi país</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de febrero de 2025</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=La+odisea+del+guaran%C3%AD+en+Internet&rft.au=C%C3%A1lcena+Ram%C3%ADrez%2C+Juan&rft.aufirst=Juan&rft.aulast=C%C3%A1lcena+Ram%C3%ADrez&rft.date=2018-01-17&rft.genre=article&rft.jtitle=Paraguay%2C+mi+pa%C3%ADs&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.paraguaymipais.com.ar%2Fidioma-guarani%2Fla-odisea-del-guarani-internet%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210424042122/https://www.ultimahora.com/un-10-los-paraguayos-dejo-hablar-guarani-segun-el-censo-2012-n586920.html">«Un 10 % de los paraguayos dejó de hablar guaraní, según el Censo 2012»</a>. <i>ultimahora.com</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ultimahora.com/un-10-los-paraguayos-dejo-hablar-guarani-segun-el-censo-2012-n586920.html">el original</a> el 24 de abril de 2021<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de mayo de 2021</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Un+10+%25+de+los+paraguayos+dej%C3%B3+de+hablar+guaran%C3%AD%2C+seg%C3%BAn+el+Censo+2012&rft.genre=article&rft.jtitle=ultimahora.com&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ultimahora.com%2Fun-10-los-paraguayos-dejo-hablar-guarani-segun-el-censo-2012-n586920.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/pss/3536981">Bolke, Christina</a>. Consultado el 1 de noviembre de 2013.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.dgeec.gov.py/news/25-de-agosto-dia-del-Idioma-Guarani.php">https://www.dgeec.gov.py/news/25-de-agosto-dia-del-Idioma-Guarani.php</a></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Artículo 5, Parágrafo I. de la Constitución Política del Estado de Bolivia</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111107184840/http://www.unoentrerios.com.ar/laprovincia/Lucha-por-mantener-vivo-el-guarani--20100424-0006.html">Jesús Romero, entrerriano, lucha por mantener vivo el guaraní de su provincia</a></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121008011009/http://www1.hcdn.gov.ar/proyxml/expediente.asp?fundamentos=si&numexp=6647-D-2006">«H. Cámara de Diputados de la Nación: PROYECTO DE DECLARACIÓN»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www1.hcdn.gov.ar/proyxml/expediente.asp?fundamentos=si&numexp=6647-D-2006">el original</a> el 8 de octubre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 29 de agosto de 2011</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=H.+C%C3%A1mara+de+Diputados+de+la+Naci%C3%B3n%3A+PROYECTO+DE+DECLARACI%C3%93N&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww1.hcdn.gov.ar%2Fproyxml%2Fexpediente.asp%3Ffundamentos%3Dsi%26numexp%3D6647-D-2006&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Fuente-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Fuente_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Vid.</i> Martínez, Angelita (2008), «Argentina», en Palacios Alcaine, Azucena (coord.), <i>El español en América: contactos lingüísticos en Hispanoamérica</i>, Barcelona: Ariel; pp. 258-59. Los inmigrantes bolivianos en la Argentina, que en su mayoría hablan quechua, se distribuyen por el país en un 39 % en <a href="/wiki/Buenos_Aires" title="Buenos Aires">Buenos Aires</a>, 20 % en <a href="/wiki/Jujuy" class="mw-redirect" title="Jujuy">Jujuy</a>, 14 % en <a href="/wiki/Provincia_de_Salta" title="Provincia de Salta">Salta</a>, 10 % en <a href="/wiki/Provincia_de_Mendoza" title="Provincia de Mendoza">Mendoza</a> y el resto en <a href="/wiki/Chubut" class="mw-redirect" title="Chubut">Chubut</a>, <a href="/wiki/Provincia_del_Neuqu%C3%A9n" title="Provincia del Neuquén">Neuquén</a> y <a href="/wiki/Provincia_de_Santa_Cruz_(Argentina)" class="mw-redirect" title="Provincia de Santa Cruz (Argentina)">Santa Cruz</a>. Por otra parte, el idioma wichi es una de las lenguas indígenas con más hablantes, suman entre sus distintas variedades un total de 35 000 a 60 000 personas, se ubica en las provincias de Chaco, Formosa y Salta.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130729113156/http://www.sinepe-pe.org.br/noticias/municipio-do-ms-adota-o-guarani-como-lingua-oficial/">Município do MS adota o guarani como língua oficial</a>, acessado em 24 de agosto de 2011</span> </li> <li id="cite_note-ebc-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ebc_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ebc.com.br/cultura/2014/12/linguas-indigenas-ganham-reconhecimento-oficial-de-municipios">«Línguas indígenas ganham reconhecimento oficial de municípios»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190331173003/http://www.ebc.com.br/cultura/2014/12/linguas-indigenas-ganham-reconhecimento-oficial-de-municipios">Archivado</a> desde el original el 31 de marzo de 2019<span class="reference-accessdate">. Consultado el 31 de marzo de 2019</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.btitle=L%C3%ADnguas+ind%C3%ADgenas+ganham+reconhecimento+oficial+de+munic%C3%ADpios&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ebc.com.br%2Fcultura%2F2014%2F12%2Flinguas-indigenas-ganham-reconhecimento-oficial-de-municipios&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.regiaonews.com.br/exibe.php?id=98451">Paranhos poderá ter a cooficialização de uma língua Indígena</a>, acessado em 24 de agosto de 2011</span> </li> <li id="cite_note-Plurilinguismo-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Plurilinguismo_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://unesdoc.unesco.org/images/0016/001611/161167por.pdf">Plurilinguismo no Brasil - Artigo publicado pela UNESCO sobre as línguas brasileiras</a></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.aporrea.org/internacionales/a92432.html">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/login/?next=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fcuriosidadesdelalenguaguarani%2Fposts%2F2374089316022430">«Iniciar sesión en Facebook»</a>. <i>Facebook</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 20 de mayo de 2021</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Iniciar+sesi%C3%B3n+en+Facebook&rft.genre=article&rft.jtitle=Facebook&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Flogin%2F%3Fnext%3Dhttps%253A%252F%252Fwww.facebook.com%252Fcuriosidadesdelalenguaguarani%252Fposts%252F2374089316022430&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190806060134/https://www.vjf.cnrs.fr/sedyl/amerindia/articles/pdf/A_11_07.pdf">«La numeración en guaraní»</a>. <i>Campus de Villejuif</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vjf.cnrs.fr/sedyl/amerindia/articles/pdf/A_11_07.pdf">el original</a> el 6 de agosto de 2019<span class="reference-accessdate">. Consultado el 6 de agosto de 2019</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=La+numeraci%C3%B3n+en+guaran%C3%AD&rft.genre=article&rft.jtitle=Campus+de+Villejuif&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.vjf.cnrs.fr%2Fsedyl%2Famerindia%2Farticles%2Fpdf%2FA_11_07.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Graham,_1969-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Graham,_1969_40-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Graham,_1969_40-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFGraham1969" class="citation libro">Graham, Charles R. (1969). <i>Guarani Intermediate Course</i>. Provo: Brigham Young University.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Graham%2C+Charles+R.&rft.aufirst=Charles+R.&rft.aulast=Graham&rft.btitle=Guarani+Intermediate+Course&rft.date=1969&rft.genre=book&rft.place=Provo&rft.pub=Brigham+Young+University&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Blair_1-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Blair_1_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBlair1968" class="citation libro">Blair, Robert (1968). <i>Guarani Basic Course: Book 1</i>. p. 50.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.au=Blair%2C+Robert&rft.aufirst=Robert&rft.aulast=Blair&rft.btitle=Guarani+Basic+Course%3A+Book+1&rft.date=1968&rft.genre=book&rft.pages=50&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCasco_Villalba24_de_marzo_de_2022" class="citation web">Casco Villalba, Arnaldo (24 de marzo de 2022). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lanacion.com.py/gran-diario-domingo/2024/03/24/presencia-del-espanol-en-el-guarani-paraguayo/">«Presencia del español en el guaraní paraguayo»</a>. <i>La Nación (Paraguay)</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 30 de agosto de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=Presencia+del+espa%C3%B1ol+en+el+guaran%C3%AD+paraguayo&rft.au=Casco+Villalba%2C+Arnaldo&rft.aufirst=Arnaldo&rft.aulast=Casco+Villalba&rft.date=24+de+marzo+de+2022&rft.genre=article&rft.jtitle=La+Naci%C3%B3n+%28Paraguay%29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.lanacion.com.py%2Fgran-diario-domingo%2F2024%2F03%2F24%2Fpresencia-del-espanol-en-el-guarani-paraguayo%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMartínez_de_Campos30_de_diciembre_de_2006" class="citation publicación">Martínez de Campos, María Elvira (30 de diciembre de 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://revistas.uni.edu.py/index.php/rseisa/article/view/10">«La lengua guaraní y los préstamos lingüísticos»</a>. <i>Revista sobre estudios e investigaciones del saber académico</i> (1): 53-57. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/2078-7928">2078-7928</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 30 de agosto de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=La+lengua+guaran%C3%AD+y+los+pr%C3%A9stamos+ling%C3%BC%C3%ADsticos&rft.au=Mart%C3%ADnez+de+Campos%2C+Mar%C3%ADa+Elvira&rft.aufirst=Mar%C3%ADa+Elvira&rft.aulast=Mart%C3%ADnez+de+Campos&rft.date=30+de+diciembre+de+2006&rft.genre=article&rft.issn=2078-7928&rft.issue=1&rft.jtitle=Revista+sobre+estudios+e+investigaciones+del+saber+acad%C3%A9mico&rft.pages=53-57&rft_id=https%3A%2F%2Frevistas.uni.edu.py%2Findex.php%2Frseisa%2Farticle%2Fview%2F10&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Pinta, J. (2013). Lexical strata in loanword phonology: Spanish loans in Guaraní. Tesis de Maestría, Universidad de Carolina del Norte en Chapel Hill.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografía"><span id="Bibliograf.C3.ADa"></span>Bibliografía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=38" title="Editar sección: Bibliografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Primer Diccionario Mbya Ayvu - Español. José Javier Rodas (2018).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=39" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161979998">.mw-parser-output .caja{background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f9f9f9);border:1px solid var(--border-color-base,#aaa);box-sizing:border-box;clear:both;float:right;margin:0 0 0.5em 1em;width:255px}.mw-parser-output .caja-tabla{border-spacing:0;width:100%;margin:0}.mw-parser-output .caja-imagen,.mw-parser-output .caja-imagen-derecha{font-weight:bold}.mw-parser-output .caja-texto{font-size:small;line-height:1.5em;padding:.5em}</style><div class="caja noprint noprint" style="width:286px; border:1px solid #B4BBC8; padding-left: 5px;"> <table class="caja-tabla"><tbody><tr><td class="caja-imagen" style=""><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Wikipedia-logo-v2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/40px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="40" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/60px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/80px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a></span></td> <td class="caja-texto" style="">Esta lengua tiene su propia <a href="/wiki/Wikipedia" title="Wikipedia">Wikipedia</a>. Puedes visitarla y contribuir en <b><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/" class="extiw" title="gn:">Wikipedia en idioma guaraní</a></b>.</td> </tr></tbody></table> </div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una categoría multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Guaran%C3%AD_language" class="extiw" title="commons:Category:Guaraní language">Idioma guaraní</a></b>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=gug">Idioma guaraní</a> en <a href="/wiki/Ethnologue" title="Ethnologue">Ethnologue</a> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en inglés)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muturzikin.com/cartesamerique/12.htm">Mapa lingüístico de Muturzikin.com de las lenguas tupí-guaraníes.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0033188.pdf">Arte de la lengua guaraní, 1724.</a> Ruiz de Montoya, Antonio.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0014762.pdf">Tesoro de la lengua guarani, 1639.</a> Ruiz de Montoya, Antonio.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071229171237/http://www.ateneoguarani.edu.py/">Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100323180026/http://elmercuriodigital.es/content/view/24129/392/">El guaraní hoy.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070211083901/http://www.infoluque.com.py/raices/07etnografia.htm">Etnografía Descriptiva y Analítica del Idioma Guaraní (infoluque.com.py).</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.staff.uni-mainz.de/lustig/guarani/">Guaraní Ñandutí Rogue: cultura paraguaya de expresión guaraní</a> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en español)</span> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en guaraní)</span> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en alemán)</span>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111018082243/http://www.guaranirenda.com/">Guaraní Renda: sitio bilingüe guaraní-castellano acerca del idioma guaraní.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111108123435/http://www.vjf.cnrs.fr/celia/FichExt/Am/A_14_02.htm">Los modelos tipológicos y la descripción del guaraní.</a> Ensayo de Manfred Ringmacher (de la revista de CELIA).</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111108122606/http://www.vjf.cnrs.fr/celia/FichExt/Am/A_14_01.htm">Tiempo y aspecto en guaraní</a> de Silvio Liuzzi, U.R.A. 1026, CNRS - Universidad de Misiones (Argentina) y Pablo Kirtchuk, U.R.A. 1026, CNRS - Université Lumière-Lyon II (Francia), de la revista de CELIA.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111108123256/http://www.vjf.cnrs.fr/celia/FichExt/Am/A_19-20_26.htm">La importancia de los diccionarios guaraníes de Montoya para el estudio comparativo de las lenguas tupí-guaraníes de hoy</a>, de Wolf Dietrich (<i>Romanisches Seminar der Universität</i> - Münster, Alemania), de la revista de CELIA.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ru.nl/lenguassp/">Lenguas de Bolivia (Universidad Radboud de Nimega).</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181112082221/http://www.ru.nl/lenguassp/">Archivado</a> el 12 de noviembre de 2018 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li> <li><a href="/wiki/Academia_de_la_Lengua_Guaran%C3%AD" title="Academia de la Lengua Guaraní">Academia de la Lengua Guaraní</a> / Guarani Ñe’ë Rerekuapavë (GÑR).</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.duolingo.com/course/gn/es/aprende-Guaraní-(Jopará)-en-línea">Duolingo en guaraní (jopará).</a></li> <li><span id="CITAREFVerón2020" class="citation publicación">Verón, Miguel Ángel (2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://docplayer.es/195812327-Miguel-angel-veron-resumen-instituto-yvy-marae-y-universidad-nacional-de-asuncion.html">«La lengua guaraní en la era digital: perspectivas y desafíos»</a>. <i>Arandu UTIC</i> <b>VII</b> (1). <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/2311-7559">2311-7559</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 20 de diciembre de 2021</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AIdioma+guaran%C3%AD&rft.atitle=La+lengua+guaran%C3%AD+en+la+era+digital%3A+perspectivas+y+desaf%C3%ADos&rft.au=Ver%C3%B3n%2C+Miguel+%C3%81ngel&rft.aufirst=Miguel+%C3%81ngel&rft.aulast=Ver%C3%B3n&rft.date=2020&rft.genre=article&rft.issn=2311-7559&rft.issue=1&rft.jtitle=Arandu+UTIC&rft.volume=VII&rft_id=http%3A%2F%2Fdocplayer.es%2F195812327-Miguel-angel-veron-resumen-instituto-yvy-marae-y-universidad-nacional-de-asuncion.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Diccionarios">Diccionarios</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=40" title="Editar sección: Diccionarios"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111021070742/http://www.uni-mainz.de/cgi-bin/guarani2/diccionario.pl">Diccionario de Guaraní Interactivo.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iguarani.com">iGuarani: diccionario traductor guaraní-castellano en línea.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071018125017/http://villarrica.com.py/folklore/diccionario.htm">Diccionario digital guaraní-castellano.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.illa-a.org/wp/diccionarios/guarani-elio-ortiz-y-elias-caurey/">Diccionario etimológico y etnográfico de la lengua guaraní hablada en Bolivia.</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notas">Notas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&action=edit&section=41" title="Editar sección: Notas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">En este caso, seguimos la popular clasificación de Antonio Guasch, aunque hay varias teorías para la clasificación de los verbos.</span> </li> </ol></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q35876" class="extiw" title="wikidata:Q35876">Q35876</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Guaraní_language">Guaraní language</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q35876%22">Q35876</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikcionario" title="Wiktionary"><img alt="Wiktionary" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/15px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/23px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/30px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></a></span> Diccionario:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/Wikcionario:Referencia/GN" class="extiw" title="wikt:Wikcionario:Referencia/GN">Wikcionario:Referencia/GN</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikilibros" title="Wikibooks"><img alt="Wikibooks" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/15px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/23px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/30px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> Libros y manuales:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikibooks.org/wiki/Guaran%C3%AD" class="extiw" title="b:Guaraní">Guaraní</a></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identificadores</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4158502-1">4158502-1</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85057601">sh85057601</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional de la República Checa">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph278598">ph278598</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Israel" title="Biblioteca Nacional de Israel">NLI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007543310805171">987007543310805171</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art & Architecture Thesaurus">AAT</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vocab.getty.edu/page/aat/300388369">300388369</a></span></li> <li><b>Diccionarios y enciclopedias</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Brit%C3%A1nica" title="Enciclopedia Británica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Guarani-language">url</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q35876" class="extiw" title="wikidata:Q35876">Q35876</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Guaraní_language">Guaraní language</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q35876%22">Q35876</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikcionario" title="Wiktionary"><img alt="Wiktionary" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/15px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/23px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/30px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></a></span> Diccionario:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/Wikcionario:Referencia/GN" class="extiw" title="wikt:Wikcionario:Referencia/GN">Wikcionario:Referencia/GN</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikilibros" title="Wikibooks"><img alt="Wikibooks" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/15px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/23px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/30px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> Libros y manuales:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikibooks.org/wiki/Guaran%C3%AD" class="extiw" title="b:Guaraní">Guaraní</a></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.canary‐666f58b4b8‐zr5tt Cached time: 20250215154524 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.703 seconds Real time usage: 0.884 seconds Preprocessor visited node count: 6091/1000000 Post‐expand include size: 102952/2097152 bytes Template argument size: 8411/2097152 bytes Highest expansion depth: 16/100 Expensive parser function count: 9/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 51612/5000000 bytes Lua time usage: 0.379/10.000 seconds Lua memory usage: 17864252/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 8/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 702.964 1 -total 40.00% 281.176 1 Plantilla:Ficha_de_idioma 39.53% 277.893 1 Plantilla:Ficha 25.46% 178.952 2 Plantilla:Lang 23.82% 167.466 1 Plantilla:Control_de_autoridades 15.66% 110.094 1 Plantilla:Listaref 8.57% 60.271 19 Plantilla:Cita_web 3.89% 27.315 2 Plantilla:Rp 3.48% 24.483 2 Plantilla:R/superscript 2.94% 20.664 1 Plantilla:Sil --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:8561:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250215154524 and revision id 165325539. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Idioma_guaraní&oldid=165325539">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Idioma_guaraní&oldid=165325539</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categoría</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Idioma_guaran%C3%AD" title="Categoría:Idioma guaraní">Idioma guaraní</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_referencias_sin_URL_y_con_fecha_de_acceso" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso">Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_texto_en_guaran%C3%AD" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con texto en guaraní">Wikipedia:Artículos con texto en guaraní</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_GND" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND">Wikipedia:Artículos con identificadores GND</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_LCCN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN">Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_AAT" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores AAT">Wikipedia:Artículos con identificadores AAT</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 10 feb 2025 a las 23:06.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia® es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Idioma_guaran%C3%AD&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Idioma guaraní</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>108 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-54bc5bdf84-qxv2p","wgBackendResponseTime":134,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.703","walltime":"0.884","ppvisitednodes":{"value":6091,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":102952,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8411,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":51612,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 702.964 1 -total"," 40.00% 281.176 1 Plantilla:Ficha_de_idioma"," 39.53% 277.893 1 Plantilla:Ficha"," 25.46% 178.952 2 Plantilla:Lang"," 23.82% 167.466 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 15.66% 110.094 1 Plantilla:Listaref"," 8.57% 60.271 19 Plantilla:Cita_web"," 3.89% 27.315 2 Plantilla:Rp"," 3.48% 24.483 2 Plantilla:R/superscript"," 2.94% 20.664 1 Plantilla:Sil"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.379","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":17864252,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.canary-666f58b4b8-zr5tt","timestamp":"20250215154524","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Idioma guaran\u00ed","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/Idioma_guaran%C3%AD","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q35876","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q35876","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-07-18T18:51:59Z","dateModified":"2025-02-10T23:06:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e3\/Benedictus_in_Guaran%C3%AD_at_St._John_the_Baptist_church.jpg","headline":"lengua nativa sudamericana"}</script> </body> </html>