CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Qarabağ xanlığı — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"273eae70-2786-4254-a914-3d2b4e9dbb79","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Qarabağ_xanlığı","wgTitle":"Qarabağ xanlığı","wgCurRevisionId":7847726,"wgRevisionId":7847726,"wgArticleId":14215,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[ "İstinad xətası olan səhifələr","ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr","EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr","Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr","1748-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər","1822-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər","Qarabağ xanlığı","Qarabağ tarixi","1748-ci ildə yarananlar","XVIII əsr tarixi","1822-ci ildə ləğv olunanlar"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Qarabağ_xanlığı","wgRelevantArticleId":14215,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"}, "wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1636212","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles": "ready","ext.timeline.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader", "ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.timeline.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1198"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="799"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="639"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Qarabağ xanlığı — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Qarabağ_xanlığı rootpage-Qarabağ_xanlığı skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"></div> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-fa" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Bu, seçilmiş məqalədir. Daha çox məlumat üçün klikləyin."><img alt="Bu, seçilmiş məqalədir. Daha çox məlumat üçün klikləyin." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/20px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/30px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/40px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></div></div> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Qarabağ xanlığı</h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Naviqasiyaya keç</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Axtarışa keç</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><div class="dablink hatnote noprint">Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_(d%C9%99qiql%C9%99%C5%9Fdirm%C9%99)" class="mw-disambig" title="Qarabağ (dəqiqləşdirmə)">Qarabağ (dəqiqləşdirmə)</a>.</div> <table class="infobox" style="width:28em;" data-name="Tarixi dövlət"><tbody><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"><a href="/wiki/Xanl%C4%B1q_(d%C3%B6vl%C9%99t)" class="mw-redirect" title="Xanlıq (dövlət)">Xanlıq</a><a href="#cite_note-1">[1]</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="color: var(--color-base, #202122);">Qarabağ xanlığı</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;">خانات قرهباغ</td></tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background:inherit; color: var( --color-base ); border-collapse:collapse; width:100%; display:table; text-align:center;"> <tbody><tr> <td style="vertical-align: middle"><a href="/wiki/Fayl:Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Bayraq" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg/160px-Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg" decoding="async" width="160" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg/240px-Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg/320px-Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="639" /></a></td> </tr> <tr> <td><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n_bayra%C4%9F%C4%B1" title="Qarabağ xanlığının bayrağı">Bayraq</a></td> </tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <a href="/wiki/Fayl:Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg/300px-Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg.png" decoding="async" width="300" height="243" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg/450px-Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg/600px-Map_of_the_Karabakh_Khanate.svg.png 2x" data-file-width="1711" data-file-height="1384" /></a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="background:transparent; color:inherit;background:#eaecf0;"><div style="float:left; margin-right:0.5em; text-align:left; width:4em; color:inherit;"><a href="/wiki/%C6%8Ff%C5%9Farlar_(xan%C9%99danl%C4%B1q)" class="mw-redirect" title="Əfşarlar (xanədanlıq)">←</a> <a href="/wiki/%C6%8Ff%C5%9Farlar_(xan%C9%99danl%C4%B1q)" title="Əfşarlar (xanədanlıq)"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Nadir_Shah_Flag.svg/30px-Nadir_Shah_Flag.svg.png" decoding="async" width="30" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Nadir_Shah_Flag.svg/45px-Nadir_Shah_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Nadir_Shah_Flag.svg/60px-Nadir_Shah_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></div> <div style="float:right; margin-left:0.5em; text-align:right; width:4em; color:inherit;"><a href="/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="30" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/45px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/60px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası">→</a></div> <div style="margin:0 4em;"><a href="/wiki/1748" title="1748">1748</a> — <a href="/wiki/1822" title="1822">1822</a></div> </th> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/Paytaxt" title="Paytaxt">Paytaxt</a></th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat</a> (1747—1751) <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq</a> (1751) <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa</a> (1751—1822)</td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Ən böyük şəhər</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdam</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəran</a>, <a href="/wiki/Me%C4%9Fri" title="Meğri">Meğri</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Dilləri</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_dili" title="Azərbaycan dili">Azərbaycan dili</a>, <a href="/wiki/Erm%C9%99ni_dili" title="Erməni dili">erməni dili</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/R%C9%99smi_dil" class="mw-redirect" title="Rəsmi dil">Rəsmi dilləri</a></th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_t%C3%BCrkc%C9%99si" class="mw-redirect" title="Azərbaycan türkcəsi">Azərbaycan türkcəsi</a><a href="#cite_note-bertsch297-2">[2]</a> <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">Fars dili</a><a href="#cite_note-3">[3]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/D%C3%B6vl%C9%99t_dini" title="Dövlət dini">Dövlət dini</a></th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> (<a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99lik" title="Şiəlik">Şiə</a>)<a href="#cite_note-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Valyuta</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/P%C9%99nahabad" title="Pənahabad">Pənahabad</a>, <a href="/wiki/Abbas%C4%B1" title="Abbası">Abbası</a>, <a href="/wiki/Sahibq%C4%B1ran" title="Sahibqıran">Sahibqıran</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eahi" title="Şahi">Şahi</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Ərazisi</th> <td class="plainlist"> <ul><li>17.000 km²</li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">İdarəetmə forması</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/M%C3%BCtl%C9%99q_monarxiya" title="Mütləq monarxiya">Mütləq monarxiya</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Sülalə</th> <td class="plainlist"> Cavanşirlər</td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="background:transparent; color:inherit;background:#eaecf0;"><a href="/wiki/Xan" title="Xan">Xan</a></th> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"> • 1747-1763</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"> • 1763-1806</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"> • 1806-1822</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Mehdiqulu xan Cavanşir">Mehdiqulu xan</a></td> </tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below infobox-below-color" style=";"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Khanate_of_Karabakh" title="commons:Category:Khanate of Karabakh"><img alt="Vikianbarın loqosu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Khanate_of_Karabakh" class="extiw" title="commons:Category:Khanate of Karabakh">Vikianbarda əlaqəli mediafayllar</a></td></tr> </tbody></table> Qarabağ xanlığı — 1748–1822-ci illərdə mövcud olmuş <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">xanlıq</a>. <a href="/wiki/Nadir_%C5%9Fah_%C6%8Ff%C5%9Far" class="mw-redirect" title="Nadir şah Əfşar">Nadir şah Əfşarın</a> ölümündən sonra <a href="/wiki/Cavan%C5%9Firl%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Cavanşirlər sülaləsi">Cavanşir sülaləsindən</a> olan <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a> <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F" title="Qarabağ">Qarabağ</a> xanlığının əsasını qoymuşdu. <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F" title="Qarabağ">Qarabağ</a> xanlığı <a href="/wiki/Ki%C3%A7ik_Qafqaz" title="Kiçik Qafqaz">Kiçik Qafqaz</a> dağlarının cənub-şərqində yerləşirdi. Xanlığın sərhədləri <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Araz çayından</a> <a href="/wiki/G%C3%B6y%C3%A7%C9%99_g%C3%B6l%C3%BC" title="Göyçə gölü">Göyçə gölünədək</a>, <a href="/wiki/T%C9%99rt%C9%99r%C3%A7ay" title="Tərtərçay">Tərtər çayından</a> bütün düzənlik və <a href="/wiki/Da%C4%9Fl%C4%B1q_Qaraba%C4%9F" title="Dağlıq Qarabağ">Dağlıq Qarabağı</a>, <a href="/wiki/Z%C9%99ng%C9%99zur" title="Zəngəzur">Zəngəzuru</a>, <a href="/wiki/B%C9%99rg%C3%BC%C5%9Fad_mahal%C4%B1" title="Bərgüşad mahalı">Bərgüşadı</a> əhatə etməklə <a href="/wiki/Mehri" class="mw-redirect" title="Mehri">Mehri</a>, <a href="/wiki/Tatev" title="Tatev">Tatev</a> və <a href="/wiki/Sisian" title="Sisian">Sisiana</a> qədər uzanırdı. Xanlıq <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki</a>, <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə</a>, <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İrəvan xanlığı">İrəvan</a>, <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan</a>, <a href="/wiki/Qarada%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Qaradağ xanlığı">Qaradağ</a>, <a href="/wiki/Cavad_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Cavad xanlığı">Cavad</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şamaxı</a> xanlıqları ilə həmsərhəd idi.<a href="#cite_note-Başlıq-5">[5]</a> <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvi</a> dövründə <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Qarabağ bəylərbəyliyi">Qarabağ bəylərbəyliyinin</a> paytaxtı <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncə şəhəri</a> olduğu üçün sonralar isə <a href="/wiki/%C6%8Ff%C5%9Farlar_(xan%C9%99danl%C4%B1q)" class="mw-redirect" title="Əfşarlar (xanədanlıq)">Əfşar imperiyası</a> dövründə Qarabağ vilayəti <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan bəylərbəyliyi">Azərbaycan bəylərbəyliyinin</a> paytaxtı <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbriz şəhərinə</a> tabe olduğu üçün Qarabağ xanlığının yarandığı zaman burada sosial-iqtisadi mərkəz rolunu oynayan şəhər yox idi. Pənahəli xan bu məqsədlə 1748-ci ildə <a href="/wiki/K%C9%99birli_mahal%C4%B1" title="Kəbirli mahalı">Kəbirli mahalında</a> <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat qalasının</a> tikilməsini əmr etdi.<a href="#cite_note-Başlıq2-6">[6]</a> 1751-ci ildə isə Pənahəli xan <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdam</a> yaxınlığında <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq</a> yaylağında daha möhkəm qala, yəni <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq qalasını</a> tikdirdi. Lakin bu qala da coğrafi cəhətdən əlverişli yerdə yerləşmədiyi üçün <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fak%C9%99nd" class="mw-redirect" title="Şuşakənd">Şuşakənddən</a> bir qədər aralı, hündür, sıldırım dağ üstündə qalanın, <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasının</a> inşasına başlandı və 1756–1757-ci illərdə tikilib başa çatdırıldı. Qala Pənahabad, və ya Şuşa adlandırılırdı.<a href="#cite_note-Başlıq2-6">[6]</a> 1763-cü ildə <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xanın</a> ölümündən sonra hakimiyyətə <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> gəldi. <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Məlikliklərə</a> qarşı uğurlu müharibələr aparıldı. Ədəbiyyat və elm sahəsində Pənahəli xan dövrünə nisbətən daha çox irəliləyiş oldu.<a href="#cite_note-Ədəbiyyat-7">[7]</a> İbrahimxəlil xanın dövründə Şuşada <a href="/wiki/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi" title="Yuxarı Gövhər ağa məscidi">Gövhərağa məscidi</a> inşa olundu. Lakin İbrahimxəlil xanın hakimiyyətinin sonlarında xüsusən də <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah Qacarın</a> yürüşlərindən və <a href="/wiki/Rusiya-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99si_(1804-1813)" class="mw-redirect" title="Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)">Rusiya-Qacar müharibələrindən</a> sonra xanlıq zəifləməyə başladı. Ağaməhəmməd şah Qarabağa 1795 və 1797-ci illərdə 2 yürüş etdi. İkinci yürüşdə <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasını</a> ələ keçirməyə nail oldu. Lakin onun Şuşada qətlə yetirilməsindən sonra İbrahimxəlil xan hakimiyyətini yenidən bərpa edə bildi.<a href="#cite_note-Başlıq-5">[5]</a> 1805-ci ildə İbrahimxəlil xan ilə Rusiya generalı <a href="/wiki/Pavel_Sisianov" title="Pavel Sisianov">Sisianovun</a> arasında imzalanmış <a href="/wiki/K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Kürəkçay müqaviləsi">Kürəkçay müqaviləsinə</a> görə Qarabağ xanlığı <a href="/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası">Rusiya imperiyasının</a> tərkibinə keçdi.<a href="#cite_note-8">[8]</a> 1806-cı ildə İbrahimxəlil xanın <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a> ilə birləşməsindən şübhələnən başda <a href="/wiki/Lisanevi%C3%A7" class="mw-redirect" title="Lisaneviç">Mayor Lisaneviç</a> olmaqla rus hərbçiləri heç bir araşdırma aparmadan xanı ailəsi ilə birlikdə qətlə yetirdilər. 1813-cü il oktyabrın 12-də Qarabağın Gülüstan kəndində imzalanmış <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Gülüstan müqaviləsi">Gülüstan müqaviləsinə</a> əsasən <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacar İranı</a> Qarabağın <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> himayəsinə keçməsini rəsmən qəbul etdi.<a href="#cite_note-9">[9]</a> <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xanın</a> ölümündən sonra 1806-cı ildə hakimiyyətə <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Mehdiqulu xan Cavanşir">Mehdiqulu xan</a> gəldi.<a href="#cite_note-Mehdiqulu-10">[10]</a> 1805-ci ilin iyulunda, Kürəkçay müqaviləsindən sonra çar <a href="/wiki/I_Aleksandr_(Rusiya_imperatoru)" title="I Aleksandr (Rusiya imperatoru)">I Aleksandr</a> tərəfindən <a href="/wiki/General-mayor" title="General-mayor">general-mayor</a> rütbəsi verilmişdir. Mehdiqulu xan siyasi təzyiqlər üzündən 1822-ci ildə xanlığı tərk edərək İrana getmişdir. Bununla da Qarabağ xanlığı ləğv olunmuşdu.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Mehdiqulu xan sonradan xahiş edərək 1826-cı ildə Qarabağa döndü. Lakin ona sadəcə Qarabağda yaşamaq hüququ verildi və xan vəzifəsi bərpa olunmadı. Mehdiqulu xan 1845-ci ildə vəfat etdi.<a href="#cite_note-Mehdi_Qulu_xan-12">[12]</a> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Mənşəyi">1 Mənşəyi</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Pənahəli_xan">2 Pənahəli xan</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="#Əsasının_qoyulması">2.1 Əsasının qoyulması</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="#Məliklərlə_mübarizə">2.2 Məliklərlə mübarizə</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#Xarici_siyasət">2.3 Xarici siyasət</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#İbrahimxəlil_xan">3 İbrahimxəlil xan</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#Daxili_siyasət">3.1 Daxili siyasət</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#Gəncə_və_Quba_xanlıqları_ilə_münasibətlər">3.2 Gəncə və Quba xanlıqları ilə münasibətlər</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="#Naxçıvan_və_Xoy_xanlıqları_ilə_münasibətlər">3.3 Naxçıvan və Xoy xanlıqları ilə münasibətlər</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="#Osmanlılar_ilə_münasibətlər">3.4 Osmanlılar ilə münasibətlər</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="#Çar_Rusiyası_və_Qacar_İranı_ilə_münasibətlər">3.5 Çar Rusiyası və Qacar İranı ilə münasibətlər</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-12"><a href="#Mehdiqulu_xan">4 Mehdiqulu xan</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-13"><a href="#Mədəniyyət">5 Mədəniyyət</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-14"><a href="#Memarlıq">5.1 Memarlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#Sənətkarlıq">5.2 Sənətkarlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="#Ədəbiyyat_və_təhsil">5.3 Ədəbiyyat və təhsil</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-17"><a href="#İqtisadiyyat">6 İqtisadiyyat</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="#Pul_istehsalı">6.1 Pul istehsalı</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-19"><a href="#Ticarət">6.2 Ticarət</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-20"><a href="#Əkinçilik">6.3 Əkinçilik</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="#Maldarlıq">6.4 Maldarlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="#Vergilər_və_mükəlləfiyyətlər">6.5 Vergilər və mükəlləfiyyətlər</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-23"><a href="#Torpaq_quruluşu">6.6 Torpaq quruluşu</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-24"><a href="#İdarəçilik_sistemi">7 İdarəçilik sistemi</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="#İnzibati_quruluş">8 İnzibati quruluş</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-26"><a href="#Ordu">9 Ordu</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-27"><a href="#Etnik_tərkib">10 Etnik tərkib</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-28"><a href="#Qeydlər">11 Qeydlər</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-29"><a href="#İstinadlar">12 İstinadlar</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-30"><a href="#Ədəbiyyat">13 Ədəbiyyat</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-31"><a href="#Xarici_keçidlər">14 Xarici keçidlər</a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mənşəyi">Mənşəyi</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=1" title="Mənşəyi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mənşəyi">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ salnaməçilərinin hamısı Qarabağ xanlığının yaranmasını sarıcalılı <a href="/w/index.php?title=P%C9%99nah%C9%99li_b%C9%99y&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pənahəli bəy (səhifə mövcud deyil)">Pənahəli bəyin</a> adı ilə bağlayırlar. <a href="/wiki/Mirz%C9%99_Ad%C4%B1g%C3%B6z%C9%99l_b%C9%99y" title="Mirzə Adıgözəl bəy">Mirzə Adıgözəl bəy</a> <a href="/wiki/Cavan%C5%9Firl%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Cavanşirlər sülaləsi">Cavanşir sülaləsinin</a> yaradıcısı olan Pənahəli bəyin əslən Sarıcalı tayfasından olduğunu qeyd etmişdir. <a href="/wiki/Mirz%C9%99_Camal_Cavan%C5%9Fir_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği">Mirzə Camal Cavanşir</a> isə onun bu fikrini Cavanşirlərin <a href="/wiki/Sar%C4%B1cal%C4%B1_oyma%C4%9F%C4%B1" title="Sarıcalı oymağı">Sarıcalı oymağından</a> olmasını yazmaqla qəbul edir. <a href="/wiki/Mirz%C9%99_Camal_Cavan%C5%9Fir_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği">Mirzə Camal bəy Qarabaği</a> "Qarabağnamə"sində yazır: "Mərhum <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənah xanın</a> əsl-nəsəbi Qarabağın <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_eli" title="Cavanşir eli">Cavanşir elindəndir</a>. Bu el qədim zamanlarda <a href="/wiki/T%C3%BCrkistan" class="mw-redirect" title="Türkistan">Türkistandan</a> gəlmiş <a href="/w/index.php?title=B%C9%99hm%C9%99nli_%D0%B5li&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bəhmənli еli (səhifə mövcud deyil)">Bəhmənli еlinin</a> bir qolu olan Sarıcalı oymağındandır. Bunların atababaları Cavanşir eli arasında məşhur, adlı-sanlı, çörəkli, mal-dövlət və ehsan sahibi olmuş adamlar idilər".<a href="#cite_note-13">[13]</a><a href="#cite_note-Cavanşirlər-14">[14]</a> <a href="/wiki/Mirz%C9%99_Yusif_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Yusif Qarabaği">Mirzə Yusif Qarabaği</a> və <a href="/wiki/Rzaqulu_b%C9%99y_V%C9%99zirov" title="Rzaqulu bəy Vəzirov">Rzaqulu bəy</a> əsərlərində <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Qarabağ xanlarının siyahısı">Qarabağ xanlarının</a> mənşəyi ilə bağlı məsələdə Mirzə Camalın bu barədə göstərilən mülahizələrinə istinad etmişlər. Ancaq bu salnaməçilərdən <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_b%C9%99y_Cavan%C5%9Fir" title="Əhməd bəy Cavanşir">Əhməd bəy Cavanşir</a> və <a href="/wiki/Mir_Mehdi_X%C9%99zani" title="Mir Mehdi Xəzani">Mirmehdi Xəzani</a> əsərlərində əvvəl adları çəkilən müəlliflərdən fərqli olaraq, Qarabağ xanlarının <a href="/wiki/T%C3%BCrkdilli_xalqlar" class="mw-redirect" title="Türkdilli xalqlar">türk</a>-türkmən deyil, monqol-tatar soyundan olmaları ilə bağlı rəvayətlərə üstünlük vermişlər. Ancaq onların bu ehtimallarını mötəbər mənbələr təsdiq etmir.<a href="#cite_note-15">[15]</a> Belə ki, <a href="/wiki/F%C9%99zlullah_R%C9%99%C5%9Fid%C9%99ddin" title="Fəzlullah Rəşidəddin">Fəzlullah Rəşidəddinin</a> "<a href="/wiki/C%C9%99mi_%C9%99t-T%C9%99varix" title="Cəmi ət-Təvarix">Cami ət-təvarix</a>" adlı əsərində sadaladığı <a href="/w/index.php?title=M%D0%BEnq%D0%BEl_tayfalar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mоnqоl tayfaları (səhifə mövcud deyil)">mоnqоl tayfalarının</a> sırasında Cavanşir tayfasının adı çəkilməmişdir.<a href="#cite_note-Cavanşirlər-14">[14]</a> Qarabağın Otuz iki türkmən tayfasının içərisində Cavanşirlərin də adı çəkilmiş və onların XVI–XVII əsrin əvvəllərində Qarabağda məskun olduqları göstərilmişdir.<a href="#cite_note-16">[16]</a> <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlı</a> hakimiyyəti zamanı yazılmış "Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri" adlı rəsmi sənəddə isə yazılmışdır: "Cavanşir tayfasının Sarıcalı oymağ Xaçın nahiyəsində, Tərnəküt torpağında qışlayır. Güştağ adlı yerdə yaylayır. <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat</a> torpağında Doğalan və Zəliyan çayları kənarında əkinçiliklə məşğul olurlar".<a href="#cite_note-17">[17]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pənahəli_xan">Pənahəli xan</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=2" title="Pənahəli xan bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Pənahəli xan">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a> </div></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əsasının_qoyulması">Əsasının qoyulması</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=3" title="Əsasının qoyulması bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əsasının qoyulması">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="miqyas:408px;max-width:408px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;miqyas:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><a href="/wiki/Fayl:Panah_Ali_Khan.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Panah_Ali_Khan.jpg/200px-Panah_Ali_Khan.jpg" decoding="async" width="200" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Panah_Ali_Khan.jpg/300px-Panah_Ali_Khan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Panah_Ali_Khan.jpg/400px-Panah_Ali_Khan.jpg 2x" data-file-width="440" data-file-height="604" /></a></div><div class="thumbcaption" style="clear:left"><center><a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a></center></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;miqyas:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><a href="/wiki/Fayl:Nadir_Shah_at_the_sack_of_Delhi_-_Battle_scene_with_Nader_Shah_on_horseback,_possibly_by_Muhammad_Ali_ibn_Abd_al-Bayg_ibn_Ali_Quli_Jabbadar,_mid-18th_century,_Museum_of_Fine_Arts,_Boston.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nadir_Shah_at_the_sack_of_Delhi_-_Battle_scene_with_Nader_Shah_on_horseback%2C_possibly_by_Muhammad_Ali_ibn_Abd_al-Bayg_ibn_Ali_Quli_Jabbadar%2C_mid-18th_century%2C_Museum_of_Fine_Arts%2C_Boston.jpg/200px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="200" height="274" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nadir_Shah_at_the_sack_of_Delhi_-_Battle_scene_with_Nader_Shah_on_horseback%2C_possibly_by_Muhammad_Ali_ibn_Abd_al-Bayg_ibn_Ali_Quli_Jabbadar%2C_mid-18th_century%2C_Museum_of_Fine_Arts%2C_Boston.jpg/300px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nadir_Shah_at_the_sack_of_Delhi_-_Battle_scene_with_Nader_Shah_on_horseback%2C_possibly_by_Muhammad_Ali_ibn_Abd_al-Bayg_ibn_Ali_Quli_Jabbadar%2C_mid-18th_century%2C_Museum_of_Fine_Arts%2C_Boston.jpg/400px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="898" data-file-height="1229" /></a></div><div class="thumbcaption" style="clear:left"><center><a href="/wiki/Nadir_%C5%9Fah" title="Nadir şah">Nadir şah</a></center></div></div><div style="clear:left"></div></div></div> 1736-cı ildə <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_qurultay%C4%B1" title="Muğan qurultayı">Muğan qurultayında</a> Nadirin şah seçilməsinə <a href="/wiki/Ziyado%C4%9Flular_s%C3%BClal%C9%99si" title="Ziyadoğlular sülaləsi">Ziyadoğlular</a>, habelə İyirmidörd, Otuziki, Cavanşir tayfaları etiraz etmişdilər. <a href="/wiki/Nadir_%C5%9Fah_%C6%8Ff%C5%9Far" class="mw-redirect" title="Nadir şah Əfşar">Nadir şah</a> eyni zamanda Qarabağda yaşayan Cavanşir, Otuz iki və <a href="/wiki/K%C9%99birli_eli" title="Kəbirli eli">Kəbirli</a> tayfa birləşmələrini də ona müxalif mövqedə dayandıqları üçün cəzalandırdı.<a href="#cite_note-18">[18]</a> Onlardan bir çoxunu <a href="/wiki/Xorasan" class="mw-redirect" title="Xorasan">Xorasanın</a> <a href="/wiki/S%C9%99r%C9%99xs" title="Sərəxs">Sərəxs mahalına</a> köçürdü.<a href="#cite_note-19">[19]</a> 1736-cı ildə <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvi</a> hakimiyyətinə son qoyan Nadir şah <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Şirvan bəylərbəyliyi">Şirvan</a>, <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Qarabağ bəylərbəyliyi">Qarabağ</a>, <a href="/wiki/%C3%87uxurs%C9%99%C9%99d_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Çuxursəəd bəylərbəyliyi">Çuxursəəd</a> və <a href="/wiki/T%C9%99briz_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Təbriz bəylərbəyliyi">Təbriz</a> bəylərbəyliklərini ləğv etdi və Azərbaycanı paytaxtı Təbriz, başçısı öz qardaşı <a href="/wiki/%C4%B0brahim_xan_%C6%8Ff%C5%9Far" title="İbrahim xan Əfşar">İbrahim xan</a> olan vahid inzibati bölgüdə birləşdirdi.<a href="#cite_note-20">[20]</a> Nadir şah <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_eli" title="Cavanşir eli">Cavanşir oymağından</a> da İbrahimxəlil ağanın oğlanları <a href="/wiki/F%C9%99zl%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" title="Fəzləli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Fəzləli bəyi</a> və <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli bəyi</a> öz ordusunda xidmətə almışdı. Göstərdikləri şücaətə görə Nadir şah Fəzləli bəyi əvvəlcə naib, sonra <a href="/wiki/E%C5%9Fika%C4%9Fas%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1" title="Eşikağasıbaşı">eşikağası</a> təyin etmişdi. Fəzləli bəy öldürüldükdən sonra onun vəzifəsini kiçik qardaşı Pənahəli bəyə tapşırdılar.<a href="#cite_note-21">[21]</a> Qardaşının taleyinin onu da gözlədiyindən şübhələnən Pənahəli bəy 1745-ci ildə Nadir şahın sarayını tərk edərək Qarabağa qayıdır. Nadir şah <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbriz</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> hakimlərinə Pənahəli bəyin tutularaq paytaxt <a href="/wiki/M%C9%99%C5%9Fh%C9%99d" title="Məşhəd">Məşhədə</a> gətirilməsini əmr edir. Lakin həmin dövrdə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqazda</a> baş vermiş siyasi qarışıqlıqdan istifadə edən Pənahəli bəy təqiblərdən yayına bilir.<a href="#cite_note-22">[22]</a> 1747-ci ildə Nadir şahın qətlindən sonra <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycanda iyirmi xanlıq</a> meydana gəldi. Onlardan hər birinin Azərbaycan tarixində öz yeri və rolu vardır.<a href="#cite_note-23">[23]</a> Belə bir tarixi şəraitdə Pənahəli bəy Qarabağ xanlığının əsasını qoydu. Pənahəli bəy 200-ə qədər süvari ilə birgə Qarabağa gəlib özünü xan elan etdi.<a href="#cite_note-24">[24]</a> Bu haqda <a href="/wiki/H%C9%99s%C9%99n_%C4%B0xfa_%C6%8Flizad%C9%99" title="Həsən İxfa Əlizadə">Həsən İxfa</a> "Şuşanın tarixi" əsərində yazır:<a href="#cite_note-25">[25]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>Həmin tarixdə Nadir şah Xorasanda öldürüldü. şahın ölüm xəbərini eşidən kimi Pənahəli bəy qızmış bir şirə döndü. Hər tərəfə hücum edərək onu narahat edən düşmənlərə zərbə endirdi. Xorasana və Gilana sürgün edilmiş Kəbirli, Cavanşir və başqa Qarabağ tayfalarının vətənə qayıtmağına şərait yaratdı. Pənahəli bəy onları qarşılamaq üçün Azərbaycan və İraq sərhədiniə qədər gedib, onlara kömək göstərdi.</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> Nadir şah öldürüldükdən sonra <a href="/wiki/Adil_%C5%9Fah" title="Adil şah">Adil şah</a> adı ilə məşhur olan qardaşı oğlu Əliqulu xan onun yerində hökmran oldu. <a href="/wiki/%C6%8Fmiraslan_xan_Q%C4%B1rxl%C4%B1-Av%C5%9Far" title="Əmiraslan xan Qırxlı-Avşar">Əmiraslan xan</a> isə onun tərəfindən Azərbaycan hakimi təyin edildi. Əmiraslan xan Pənahəli xanla görüşdü. Bu görüş zamanı Əmiraslan xan Pənahəli xana Adil şaha tabe olmağı təklif etdi. Pənahəli xan bu təklifi qəbul etdi və Adil şah tərəfindən ona xələt, qılınc və xan yazılı hökmünü verdi.<a href="#cite_note-26">[26]</a> 1748-ci ildə Adil şahın da öldürülməsindən sonra <a href="/wiki/%C6%8Ff%C5%9Farlar_(xan%C9%99danl%C4%B1q)" class="mw-redirect" title="Əfşarlar (xanədanlıq)">Əfşarlar imperiyası</a> tamamilə parçalandı və <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a> tam müstəqil hakimə çevrildi.<a href="#cite_note-27">[27]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Məliklərlə_mübarizə">Məliklərlə mübarizə</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=4" title="Məliklərlə mübarizə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Məliklərlə mübarizə">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6248307">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Xəmsə məliklikləri</a></div> 1747-ci ildə məliklərin biri, <a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə</a> məliki <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eahn%C9%99z%C9%99_(m%C9%99lik)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şahnəzə (məlik) (səhifə mövcud deyil)">Şahnəzər</a> öz əmisi Hüsünü<a href="#cite_note-28">[q 1]</a> öldürüb hakimiyyətə keçdiyinə görə digər məliklərlə ədavətdə idi. Digər dörd məlik Şahnəzəri məlik kimi tanımaq istəmədilər və birləşib Vərəndəyə basqın etdilər, xeyli kəndi qarət etsələr də Şahnəzərə qalib gəb bilmədilər. Qış düşdüyü üçün öz mülklərinə çəkilib yazda basqını təkrar etmək qərarına gəldilər. <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xan</a> Şahnəzərlə əlaqə yaratdı. Şahnəzər xoşluqla Pənahəli xanın hakimiyyətini qəbul etdi və öz qızı Hurizadı xanın oğlu <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil ağaya</a> ərə verdi.<a href="#cite_note-29">[28]</a> <a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xaçın knyazlığı">Xaçın</a> məlikini aradan götürmək üçün Pənahəli xan <a href="/wiki/X%C4%B1nd%C4%B1r%C4%B1stan" title="Xındırıstan">Xındırıstan</a> kəndxudası Mirzəxanı çağırıb bildirdi ki, əgər o, Xaçın məliki <a href="/w/index.php?title=Allahverdi_(m%C9%99lik)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Allahverdi (məlik) (səhifə mövcud deyil)">Allahverdini</a> tutub onlara təhvil versə, əvəzində özü məlik rütbəsi ala bilər. Mirzəxan belə də etdi. Beləliklə Xaçın məlikliyi də Qarabağ xanından asılı vəziyyətə düşdü. Digər məlumatlara görə isə, Xaçın məliki <a href="/w/index.php?title=Ball%C4%B1ca_oyma%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ballıca oymağı (səhifə mövcud deyil)">Ballıca oymağı</a> yanında qızğın müqavimət göstərdikdən sonra oğlanları ilə birlikdə qılıncdan keçirildi. <a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq</a> məliki <a href="/wiki/M%C9%99lik_Yeqan" title="Məlik Yeqan">Yeqan</a> da öz oğulları və qohumları ilə birlikdə kəskin müqavimət göstərmiş, lakin onların bir hissəsi qırılmış, bir hissəsi isə <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> dinini qəbul etmişdi. <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd</a> məliki Allahqulu Pənahəli xanın təbəəliyini qəbul etdi. Lakin bir müddət sonra yeni Çiləbörd məliki Hətəm <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Talış mahalı">Talışda</a> hakimiyyəti ələ keçirmiş <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Usub&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Usub (səhifə mövcud deyil)">məlik Usubla</a> ittifaqa girərək Pənahəli xana qarşı mübarizəyə başladı. Darmadağın olan məliklər məğlubiyyətə uğrayıb <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə xanlığına</a> qaçdılar və 7 il <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99mkir_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Şəmkir mahalı">Şəmkir mahalında</a> yaşadılar. Yalnız Qarabağ xanına itaət göstərdiklərini bildirdikdən sonra onlara geri qayıtmaq icazəsi verildi.<a href="#cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.45-46-30">[29]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Xarici_siyasət">Xarici siyasət</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=5" title="Xarici siyasət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici siyasət">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ xanlığı ərazisində mərkəz, təhlükə zamanı isə sığınacaq rolunu oynaya biləcək əhəmiyyətli bir yaşayış məntəqəsi yox ıdi. Buna görə də xanın əmri ilə 1748-ci ildə <a href="/wiki/K%C9%99birli_mahal%C4%B1" title="Kəbirli mahalı">Kəbirli mahalında</a> Bayat qalası inşa olundu.<a href="#cite_note-31">[30]</a><a href="#cite_note-32">[31]</a> Qalanın tikilmə səbəblərindən biridə Qarabağ ərazisini tam tabe etmək olduğu üçün idi. Bu isə Nadir şah zamanında Qarabağa köçmüş <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Xəmsə məlikliklərini</a> narahat edirdi. Məliklər siyasi cəhətdən müstəqil olmaq istəyirdilər və buna görə də Pənahəli xanın güclənib öz hakimiyyətini bütün Qarabağ ərazisinə yaymasına müqavimət göstərirdilər.<a href="#cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.45-46-30">[29]</a> Onlar güclü hərbi qüvvəyə malik Hacı Çələbini Pənahəli xana qarşı çıxmağa təhrik edə bildilər. Hacı Çələbi Şamaxı xanı <a href="/wiki/Hac%C4%B1_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d%C9%99li_xan" title="Hacı Məhəmmədəli xan">Hacı Məhəmmədəli xan</a> ilə birləşərək Qarabağ xanlığına basqın etdi. Pənahəli xan əvvəlcədən bütün elatı Bayat qalasına toplamışdı. O, hər iki-üç gündən bir atlı dəstə ilə qaladan çıxaraq düşmənə qəfil həmlələr edirdi. Uzun sürən, nəticəsiz mühasirədən sonra Hacı Çələbi və müttəfiqi Şirvan xanı geri çəkildilər. Hacı Çələbi geri dönərkən məşhur olan bu kəlamını işlətdi: "Pənahəli xan indiyə kimi sikkəsiz qızıl idi, biz də gəlib sikkə vurduq və geri qayıtdıq".<a href="#cite_note-33">[32]</a> 1748-ci ildə <a href="/wiki/Hac%C4%B1_%C3%87%C9%99l%C9%99bi_xan" title="Hacı Çələbi xan">Hacı Çələbinin</a> hücumundan sonra və yaz və yay vaxtı əhali yaylağa getdiyindən <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat qalasının</a> ətrafında əhali azaldı. Bayatın coğrafi şəraitində yaranmış əlverişizliklərlə əlaqədar olaraq qərara alındı ki, qala həm dağ, həm də aranla əlaqədar olsun. Bu məqsədlə məşvərətdən sonra <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdamın</a> 5–6 kilometrliyində yerləşən və Şahbulaq adlanan yerdə qala və istehkam düzəltmək qərara alındı. Şahbulaqda inşaat işlərinə başlanıldı və 1749-cu ildə Şahbulaq kiçik qala-şəhər halına salındı. Burada hamam, bazar, məscid və başqa zəruri binalar tikildi. Pənahəli xan Bayatdan və ətraf kəndlərdən öz adamlarını <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq qalasına</a> köçürtdü.<a href="#cite_note-34">[33]</a> 1749-cu ildə şamaxılı <a href="/wiki/Hac%C4%B1_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d%C9%99li_xan" title="Hacı Məhəmmədəli xan">Hacı Məhəmmədəli xan</a> şəkili Hacı Çələbi xan, qarabağlı Pənahəli xan, gəncəli <a href="/wiki/%C5%9Eahverdi_xan_Ziyado%C4%9Flu-Qacar" title="Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacar">Şahverdi xan</a> ilə birlikdə <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxetiyaya</a> hücum etmək üçün razılığa gəlirlər. Lakin İrəvan xanının xəbərdarlığı ilə baş verə biləcək hadisəyə qarşı <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İraklinin</a> hazırlığı bu ittifaqın pozulması ilə nəticələnir.<a href="#cite_note-35">[34]</a> Həmin ildə ildə Pənahəli xan 4000 qoşunla <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İrəvan xanlığı">İrəvan xanlığına</a> basqın etdi. Qarabağ qoşunları əsasən, "<a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7kils%C9%99" title="Üçkilsə">Üç kilsə</a>" monastırının ətrafındakı kəndləri qarət edərək bir çox əsir və qənimətlə geri döndülər.<a href="#cite_note-36">[35]</a> 1749–1750-ci illər arasında Pənahəli xan Gəncəyə hücum edib şəhərin bir hissəsini tutdu. Gəncəli Şahverdi xan şəkili Hacı Çələbi xanı və <a href="/wiki/Car-Balak%C9%99n_azad_camaatl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Car-Balakən azad camaatlığı">carlıları</a> köməyə çağırdı. Lakin Pənahəli xan onlarla sövdələşib geri qayıtmalarma nail oldu. Çıxılmaz vəziyyətdə qalan Şahverdi xan gürcü çarları <a href="/wiki/II_Teymuraz" title="II Teymuraz">II Teymuraz</a> və II İrakliyə müraciət etdi. Qarabağ xanının Gəncəni tutduqdan sonra gürcülərin zəbt etdikləri Qazax və Borçalını tələb edəcəyindən narahat olan çarlar Şahverdi xanın yardıma gəldilər. Vəziyyətin gərginləşdiyini görən Pənahəli xan Şahverdi xandan 450 tümən bac alıb geri döndü.<a href="#cite_note-37">[36]</a><a href="#cite_note-38">[37]</a> <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İrandakı</a> feodal ara müharibələri şəraitində, <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq qalası</a> da о qədər etibarlı sığınacaq deyildi. Təcili tədbirlər görülməli və daha etibarlı, möhkəm qala salınmalı idi. Artıq yuxarıda deyildiyi kimi, Pənahəli xan geniş tərkibli məsləhət şurası çağırdı və yeni qala salınması haqqında qəti fikrə gəlindi. Beləliklə tezliklə Azərbaycan ərazisində yeni bir şəhərin əsası qoyuldu. Qarabağ xanlığının yeni paytaxtı – <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasının</a> tikilməsinə qərar verildi.<a href="#cite_note-39">[38]</a> XVIII əsrin 50-ci illərində <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki xanlığının</a> güclü mövqeyi və onun getdikcə daha da möhkəmlənməsi Qarabağ, Gəncə xanlıqlarını və Kartli-Kaxet çarlığını narahat edirdi. Bu məqsədlə Naxçıvan xanı <a href="/wiki/Heyd%C9%99rqulu_xan_K%C9%99ng%C9%99rli" title="Heydərqulu xan Kəngərli">Heydərqulu xan</a> XVIII əsrin 50-ci illərində Pənahəli xanın görüşünə getmişdi. 1752-ci ildə həyata keçirilən həmin yürüşdə gəncəli Şahverdi xan, qaradağlı <a href="/w/index.php?title=Qas%C4%B1m_xan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qasım xan (səhifə mövcud deyil)">Qasım xan</a>, irəvanlı <a href="/wiki/H%C3%BCseyn%C9%99li_xan_Ziyado%C4%9Flu-Qacar" title="Hüseynəli xan Ziyadoğlu-Qacar">Hüseynəli xan</a>, xoylu <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_xan_D%C3%BCnbili" title="Əhməd xan Dünbili">Əhməd xan</a> da iştirak edirdilər.<a href="#cite_note-40">[39]</a> Xanlar <a href="/wiki/Hac%C4%B1_%C3%87%C9%99l%C9%99bi_xan" title="Hacı Çələbi xan">Hacı Çələbiyə</a> qarşı birgə hərəkət etmək üçün aralarında razılığa gələrək bu barədə <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxeti</a> çarına da məktub göndərdilər. Öz növbəsində II İraklı xanlara yazdığı cavab məktubunda onlarla həmfikir olduğunu bildirmiş və onlara Gəncəyə gəlməyi məsləhət görmüşdü. Lakin Çar müttəfiqlərinə xəyanət edərək xanların dördünü də Gəncə yaxınlığında <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lqaya_(G%C3%B6yg%C3%B6l)" title="Qızılqaya (Göygöl)">Qızılqaya</a> adlı yerdə (21 mart 1752) həbs etdirdi.<a href="#cite_note-Hüsеynоv_Yunis.96-41">[40]</a> Gəncəli Şahverdi xanın nökərindən bu hadisəni eşidən Hacı Çələbi <a href="/wiki/K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kür çayı">Kür çayını</a> keçərək <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Şeyx Nizaminin</a> qəbri yanında baş vermiş döyüşdə İraklini məğlub edərək xanları azadlığa buraxdı.<a href="#cite_note-42">[41]</a> 1757-ci ildə <a href="/w/index.php?title=Qacar_%C5%9Fahlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qacar şahlarının siyahısı (səhifə mövcud deyil)">Qacar şahı</a> taxtına ən güclü namizəd olan <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99n_xan_Qovanl%C4%B1-Qacar" title="Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar">Məhəmmədhəsən xan Qacar</a> Qarabağa hücum etdi. O, Araz çayını keçib Şuşa qalasının yaxınlığında düşərgə saldı. Lakin Məhəmmədhəsən xan bir ay burada qalsa da qalaya yaxınlaşa bilmədi. Üstəlik, xanın Qarabağ sakinlərindən ibarət xırda hərbi dəstələri düşmənə qəfıl basqınlar edir, onun atlarını və əmlakını ələ keçirirdilər.<a href="#cite_note-43">[42]</a> Beləliklə, Məhəmmədhəsən xan təxminən bir ay Şuşa ətrafında qalsa da, heç bir uğur qazana bilmədi.<a href="#cite_note-ReferenceA-44">[43]</a> 1759-cu ildə Qarabağ <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_%C6%8Ff%C5%9Far" title="Fətəli xan Əfşar">Fətəli xan Əfşarın</a> hərbi yürüşünə məruz qaldı. Fətəli xan öz qüvvələrini səfərbər edərək 1759-cu ildə Gəncə və Qarabağa hücum etdi. Fətəli xan Əfşar Qarabağ xanlığının ayrı-ayrı mahallarını tutaraq, paytaxtı Şuşaya yaxınlaşdı və şəhəri mühasirəyə aldı. Pənahəli xanın müdafiəyə hazırlaşması qalanın qısa müddətdə alınması işini çətinləşdirdi.<a href="#cite_note-45">[44]</a> Bunu nəzərə alan Fətəli xan Əfşar şəhərin altı kilometrliyində (<a href="/w/index.php?title=Ball%C4%B1ca_%C3%A7ay%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ballıca çayı (səhifə mövcud deyil)">Ballıca çayı</a> ilə <a href="/w/index.php?title=X%D0%BEcal%C4%B1_%C3%A7ay%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xоcalı çayı (səhifə mövcud deyil)">Xоcalı çayı</a> arasında) müdafiə əhəmiyyəti olan istehkamların salınmasını əmr etdi. O zaman <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd</a> və <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Talış mahalı">Talış</a> məlikləri — <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Hat%C9%99m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Hatəm (səhifə mövcud deyil)">Məlik Hatəm</a> və <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Usub&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Usub (səhifə mövcud deyil)">Məlik Usub</a> da Fətəli xanın yanına gəlib onun qoşunu ilə birləşdilər və burda özləri üçün ayrıca səngər qurdular.<a href="#cite_note-46">[45]</a> Fətəli хanın qoşunları gündən-günə qalaya doğru irəliləyirdilər. Şuşaya gedən yollar bağlandığı üçün orada azuqə, hərbi sursat get-gedə azalır və yeni-yeni çətinliklər meydana çıxırdı. Müharibənin son günlərində <a href="/wiki/Urmiya_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Urmiya xanlığı">Urmiya xanlığının</a> döyüşçüləri artıq qala divarı ətrafında döyüşürdülər. Şəhər süqut etmək təhlükəsi qarşısında idi. Yaranmış vəziyyətlə əlaqədar olaraq Pənahəli хan Fətəli хanla saziş bağladı<a href="#cite_note-ReferenceA-44">[43]</a> və oğlu <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil ağanı</a> ona girov kimi verdi.<a href="#cite_note-47">[46]</a> Bu dövrdə mərkəzi İranda öz hakimiyyətini xeyli möhkəmləndirən <a href="/wiki/K%C9%99rim_xan_Z%C9%99nd" title="Kərim xan Zənd">Kərim xan Zənd</a>, Fətəli xan Əfşarın ən böyük rəqiblərindən biri idi. Müstəqil siyasət yeridən <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Azərbaycan xanlarının siyahısı">Azərbaycan xanlarının</a> əksəriyyəti isə Kərim xanın hakimiyyətini qəbul etmək niyyətində deyildilər. Bu dövrdə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycan</a> xanlıqlarının çoxu Fətəli xan Əfşarın hakimiyyəti altında idi. Fətəli xan Qarabağda olduğu zaman taxt-taca digər iddiaçı Kərim xan Zənd öz qüvvələrinin toplayıb <a href="/wiki/%C4%B0sfahan" title="İsfahan">İsfahan</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eiraz" title="Şiraz">Şirazı</a> tutdu.<a href="#cite_note-48">[47]</a> 1760-cı ildə isə artıq Azərbaycana hücum etdi və <a href="/wiki/T%C9%99briz_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Təbriz xanlığı">Təbrizi</a> mühasirəyə aldı. Kərim xanın Cənubi Azərbaycana hücumu Fətəli xana öz qüvvələrini Azərbaycanın şimalından cənubuna keçirməyə vadar etdi. 1761-ci ilin yayında Kərim xan yenidən Azərbaycana hücum etdiyi zaman Fətəli xan onu Ucan düzündə, Qaraçəmən kəndi yaxınlığında qarşıladı. Baş verən döyüşdə üstünlük əvvəlcə Fətəli xanın tərəfində olsa da, müttəfiqi Xoylu <a href="/wiki/%C5%9Eahbaz_xan_D%C3%BCnbili" title="Şahbaz xan Dünbili">Şahbaz xanın</a> xəyanət edərək düşmən tərəfə keçməsi onu çətin vəziyyətə saldı. Bu səbəbdən Fatəli xan <a href="/wiki/Urmiya_qalas%C4%B1" title="Urmiya qalası">Urmiya qalasına</a> çəkilməli oldu.<a href="#cite_note-49">[48]</a> Kərim xan Zənd Pənahəli xanın yanına elçilər göndərib Fətəli xana qarşı müharibədə ona müttəfiq olmağı təklif etdi.<a href="#cite_note-50">[49]</a> Onun <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xana</a> göndərdiyi məktubda deyilirdi: "Fətəli xan bizim nəinki təkcə düşmənimiz, hətta qanlımızdır. Sizə qarşı da olduqca yaramaz işlər görmüş, andını, peymanını pozmuşdur. Sənin oğlunu məkr və hiylə ilə aparıb məhbus etmişdir. İndi var qüvvə ilə bizə kömək etməli və bu işdə heç şeydən müzayiqə etməməlisən. Çünki intiqam alsaq və oğlunu xilas etsək, siz sevindiyiniz kimi biz də arzumuza çatmış olacağıq". Fətəli xanın asılılığından çıxmaq istəyən Pənahəli xan seçmə döyüşçüləri ilə <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Arazı</a> keçib Kərim xanın qoşunları ilə birləşdi.<a href="#cite_note-51">[50]</a> Urmiya qalası 9 aylıq mühasirədən sonra təslim oldu. Kərim xan təslim olan <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_%C6%8Ff%C5%9Far" title="Fətəli xan Əfşar">Fətəli xanı</a> özü ilə aparıb, 1763-cü ildə <a href="/wiki/%C4%B0sfahan" title="İsfahan">İsfahan</a> yaxınlığında öldürdü. Eyni zamanda, o, köməyinə gəlmiş Azərbaycan xanlarını — Pənahəli xanı, qaradağlı <a href="/wiki/Kaz%C4%B1m_xan_Qarada%C4%9Fl%C4%B1" title="Kazım xan Qaradağlı">Kazım xanı</a>, xoylu Şahbaz xanı, naxçıvanlı <a href="/wiki/Hac%C4%B1_xan_K%C9%99ng%C9%99rli" title="Hacı xan Kəngərli">Hacı xan Kəngərlini</a>, sərablı <a href="/w/index.php?title=%C6%8Fli_xan_%C5%9E%C9%99qqaqi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əli xan Şəqqaqi (səhifə mövcud deyil)">Əli xan Şəqqaqini</a> qələbəni qeyd etmək üçün <a href="/wiki/%C5%9Eiraz" title="Şiraz">Şirazda</a> keçiriləcək qonaqlığa dəvət etdi. Əslində bu dəvəti qəbul etdirməklə Kərim xan sözügedən şəxsləri Şirazda girov kimi saxlaya bildi<a href="#cite_note-52">[51]</a> və onların özündən asılılığını təmin etmiş oldu.<a href="#cite_note-53">[52]</a> Pənahəli хan 1763-cü ildə Şirazda – Kərim хanın sarayında vəfat etdi. Vəsiyyətinə görə Qarabağa gətirilib, <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdamda</a> dəfn edildi. Tarixçi <a href="/wiki/Abbasqulu_a%C4%9Fa_Bak%C4%B1xanov" title="Abbasqulu ağa Bakıxanov">Аbbasqulu ağa Bakıxanov</a> "<a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstani-%C4%B0r%C9%99m" title="Gülüstani-İrəm">Gülüstani-İrəm</a>" əsərində yazır: "Pənah хan Şirazda vəfat etdi, nəşi də Qarabağa göndərildi. [Xalq arasında] Deyirlər ki, Pənah хan cəsarətli, sadə, хoşrəftar tədbirli bir əmir olmuşdur".<a href="#cite_note-54">[53]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İbrahimxəlil_xan">İbrahimxəlil xan</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=6" title="İbrahimxəlil xan bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İbrahimxəlil xan">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> </div></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Daxili_siyasət">Daxili siyasət</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=7" title="Daxili siyasət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Daxili siyasət">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e3/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg/220px-%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg" decoding="async" width="220" height="286" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e3/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg/330px-%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e3/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg/440px-%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir.jpg 2x" data-file-width="1033" data-file-height="1344" /></a><figcaption><center><a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a></center></figcaption></figure> <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xanın</a> ölümündən sonra Qarabağa qayıdan <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil ağa</a> böyük qardaş hesab olunduğu üçün xan taxtıının ona verilməsini təbb etdi və hakimiyyətə yiyələndi. O, <a href="/wiki/Avarlar_(qafqazdilli)" title="Avarlar (qafqazdilli)">avar</a> <a href="/wiki/IV_%C3%9Cmm%C9%99_xan" title="IV Ümmə xan">Ümmə xanın</a> bacısı Bikə ağaya evləndi və beləliklə də böyük hərbi gücə malik bir müttəfiq əldə etdi. Sonralar İbrahimxəlil xan Şəkili <a href="/wiki/S%C9%99lim_xan_(%C5%9E%C9%99ki_xan%C4%B1)" title="Səlim xan (Şəki xanı)">Səlim xanın</a> bacısını da aldı və bu yolla <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki xanlığına</a> təsir etmək imkanı qazandı. <a href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Mehrəli bəy</a> qardaşına müqavimət göstərə bilməyəcəyini başa düşərək kömək almaq üçün <a href="/wiki/K%C9%99rim_xan_Z%C9%99nd" title="Kərim xan Zənd">Kərim xan Zəndin</a> yanına qaçdı. Kərim xandan ona kömək göstərməsini xahiş etdi. Lakin <a href="/wiki/Z%C9%99ndl%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Zəndlər sülaləsi">İranın</a> daxili işləri ilə məşğul olan Kərim xan onun xahişini yerinə yetirməyə imkan tapmadı. 1779-cu ildə Kərim xan Zəndin vəfatından sonra Mehrəli bəy İbrahimxəlil xanın rəqibi Qubalı <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_(Quba_xan%C4%B1)" title="Fətəli xan (Quba xanı)">Fətəli xanın</a> yanına pənah apardı.<a href="#cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.59-55">[54]</a> İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Xəmsə məliklərinin</a> bölüşdürücülük hərəkətlərinə son qoydu. 1781-ci ildə ona tərəfdar olan <a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə</a> və <a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xaçın knyazlığı">Xaçın</a> məliklərinin qüvvələri ilə birlikdə <a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq</a> məliki İsayı Tuğ qalasında mühasirəyə aldı. Müqavimət göstərə bilməyən İsay təslim oldu. Onu tutub həbsxanaya saldılar və orada boğdular. Hakimiyyət İsayın qardaşı oğlu Bahtama keçdi. Ancaq, çox keçməmiş Bahtam da İbrahimxəlil xana qarşı mübarizəyə başladı.<a href="#cite_note-56">[55]</a> İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbördün</a> nüfuzlu adamlarından biri olan yüzbaşı Rüstəm bəyi öz tərəfinə çəkdi. <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">Məlik</a> titulu almış Rüstəm bəy qohumu, <a href="/w/index.php?title=Yeritmakans_kils%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yeritmakans kilsəsi (səhifə mövcud deyil)">Yeritmakans kilsəsinin</a> özünü katalikos elan etmiş keşişini xanla əməkdaşlığa cəlb etdi.<a href="#cite_note-57">[56]</a> 1783-cü ildən etibarən İbrahimxəlil xanla separatçı məliklər arasında münasibətlərin pisləşməsi <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> təhriki ilə daha da güclənir. Rusiya onların köməyi ilə Qarabağda xristian dövləti yaratmağa çalışırdı. İbrahimxəlil xan diplomatik yolla separatçıları <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşaya</a> toplayır. Sənədlər əsasında onların Qarabağ xanlığına xəyanətini sübuta yetirərək həbs etdir (<a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Apo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Apo (səhifə mövcud deyil)">Aponu</a> və <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_M%C9%99clum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Məclum (səhifə mövcud deyil)">Məclumu</a>) həbs edib Şuşa qalasına saldı. <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Bahtam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Bahtam (səhifə mövcud deyil)">Bahtam</a> isə siyasi məhbus kimi <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Ərdəbil xanlığı">Ərdəbil xanına</a> verilir.<a href="#cite_note-məliklər-58">[57]</a> Sonra isə xəyanətkar məliklərin müttəfiqi <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99s%C9%99r_monast%C4%B1r%C4%B1" title="Gəncəsər monastırı">Qansazar monastırının</a> katolikosu beş qardaşı ilə birlikdə ələ keçirilir və layiqli cəzalarını alırlar. Xanın süvari dəstəsi qəfildən Qansazar monastrının üzərinə hücum edərək onu dağıtdı, <a href="/w/index.php?title=Katalikos_%C4%B0ohannes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katalikos İohannes (səhifə mövcud deyil)">katalikos İohannesi</a> və onun beş qardaşını tutub, Şuşaya gətirdilər. 1786-cı ildə İohannes zəhər verilib öldürüldü. Sonra <a href="/w/index.php?title=Yepiskop_Sarkis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yepiskop Sarkis (səhifə mövcud deyil)">yepiskop Sarkis</a> də daxil olmaqla katalikosun qardaşları azad olundular. Qanzasar monastrı 8 min tümən cərimə olundu Yeni Alban katalikosunun iqamətgahı artıq Qanzasar yox <a href="/wiki/Amaras_monast%C4%B1r%C4%B1" title="Amaras monastırı">Amaras monastrı</a> oldu.<a href="#cite_note-59">[58]</a> Şuşa həbsxanasından qaçmağa müvəffəq olan məliklər <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tiflisə</a> gələrək buradan <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İrakli</a> və rus ordusunun polkovniki <a href="/wiki/Stepan_Burna%C5%9Fov" title="Stepan Burnaşov">Burnaşovla</a> birlikdə yeni qəsd hazırlayırlar. Birləşmiş qüvvələrin "xaç yürüşü" 1787-ci ilin sentyabrında başlayır. Onlar <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncəyə</a> qədər irəliləyirlər. Lakin 1787–1791-ci illərin <a href="/wiki/Rusiya-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1787-1792)" title="Rusiya-Osmanlı müharibəsi (1787-1792)">Rusiya-Osmanlı müharibəsinin</a> başlanması bu avantüranın dayandırılmasına səbəb olur.<a href="#cite_note-məliklər-58">[57]</a> İbrahimxəlil xanın müxalif qardaşı <a href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Mehrəli bəy</a> isə 1785-ci ildə <a href="/wiki/Bak%C4%B1_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bakı xanlığı">Bakıdan</a> <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_(Quba_xan%C4%B1)" title="Fətəli xan (Quba xanı)">Qubalı Fətəli xanın</a> düşərgəsinə gedərkən, Fətəli xanla mübarizə aparan <a href="/wiki/A%C4%9Fas%C4%B1_xan_Xan%C3%A7obanl%C4%B1" class="mw-redirect" title="Ağası xan Xançobanlı">Ağası xanın</a> oğlu Əhməd bəy tərəfindən öldürüldü.<a href="#cite_note-60">[59]</a> Fətəli xan Mehrəli bəyin cənazəsini Qarabağa göndərdi. Mehrəli bəyin ölümü Qarabağ və Quba xanları arasındakı soyuq münasibətlərə son verdi. İbrahimxəlil xan Fətəli xana Şamaxı xanlığı ilə müharibədə dəstək verərək ordu dəstəsi göndərdi.<a href="#cite_note-İsgəndər_bəy_Hacınski-61">[60]</a> 1791-ci ildə Xaçın məliki <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_%C5%9Eahn%C9%99z%C9%99r&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Şahnəzər (səhifə mövcud deyil)">Şahnəzər</a> öldü. Onun dörd oğlu — Cümşüd, Hüseyn, Canbəxş və Cahangir qalmışdı. İbrahimxəlil xan məlikliyə Şahnəzərin qanuni arvadı Taquya xanımdan olan oğlu Cümşüdü deyil, öz arvadı Hurizad xanımın doğma qardaşı olan və Sona xanımdan doğulmuş <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_H%C3%BCseyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Hüseyn (səhifə mövcud deyil)">Hüseyni</a> təyin etdi. Bu isə digər məliklərin narazılığma səbəb oldu. Canbəxş <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd xan Qacara</a> müraciət etdi və məliklik haqqında fərman aldı. Lakin məlik Hüseyn Canbəxşin evinə basqın etdı, Canbəxş digər doğma qardaşı Cahangirlə şamaxılı <a href="/wiki/Mustafa_xan_(%C5%9Eamax%C4%B1_xan%C4%B1)" title="Mustafa xan (Şamaxı xanı)">Mustafa xanın</a> yanına qaçdı.<a href="#cite_note-Cavad_xan-62">[61]</a> 1794-cü üdə məliklər <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_M%C9%99dum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Mədum (səhifə mövcud deyil)">Mədum</a> və <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Abov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Abov (səhifə mövcud deyil)">Abov</a> <a href="/wiki/Cavad_xan" title="Cavad xan">Cavad xanın</a> himayəçiliyi ilə Sərkisi <a href="/wiki/Alban_katolikoslar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Alban katolikoslarının siyahısı">Alban katalikosu</a> elan etdilər. Beləliklə, alban katolikoslarının sayı üçə çatdı. Məliklər Məclum və Abov Gəncə xanlığında məskunlaşdıqdan sonra 500 ailə Gürcüstandan min ailə Çiləbörddən Gəncə xanlığına köçdü. Sonralar onlar silahlı təşkil edərək Qarabağın kəndlərinə basqınlar etdilər.<a href="#cite_note-63">[62]</a> Bir müddətdən sonra Məclum ilə Abov arasında ixtilaf yarandı. Abov öz təbəələri ilə birlikdə gürcü çarının hakimiyyəti altında olan Borçalıya köçdü. Lakin bir müddətdən sonra onunla <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İrakli</a> arasında narazılıq yarandığından Abov İbrahimxəlil xanları barışdı və Qarabağa dönüb <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_m%C9%99likliyi" title="Gülüstan məlikliyi">Gülüstanda</a> yerləşdi.<a href="#cite_note-Cavad_xan-62">[61]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gəncə_və_Quba_xanlıqları_ilə_münasibətlər">Gəncə və Quba xanlıqları ilə münasibətlər</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=8" title="Gəncə və Quba xanlıqları ilə münasibətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Gəncə və Quba xanlıqları ilə münasibətlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/65/Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg/200px-Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg" decoding="async" width="200" height="392" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/65/Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg/300px-Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/6/65/Qubal%C4%B1_F%C9%99t%C9%99li_xan%C4%B1n_portreti.jpg 2x" data-file-width="306" data-file-height="600" /></a><figcaption><center><a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_(Quba_xan%C4%B1)" title="Fətəli xan (Quba xanı)">Qubalı Fətəli xanın</a> portreti, 1945-ci il, rəssam <a href="/wiki/S%C9%99ttar_B%C9%99hlulzad%C9%99" title="Səttar Bəhlulzadə">Səttar Bəhlulzadə</a>, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t_Muzeyi" title="Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi">Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi</a></center></figcaption></figure> Qarabağ xanlığı ilə <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxetiya</a> çarlığı arasında münasibətlər, müəyyən fasilələrlə, XVIII əsrin ikinci yarısı boyu davam etmişdir. Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Quba xanına qarşı təklikdə mübarizə apara bilməyəcəyini yəqin edərək Gürcüstan çarı <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İrakli</a> ilə ittifaq bağladı. Hər iki müttəfiq, zəifləmiş Gəncə xanlığının <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_xan_(Quba_xan%C4%B1)" title="Fətəli xan (Quba xanı)">Qubalı Fətəli xan</a> tərəfindən tutulacağından ehtiyat edərək, 1780-ci ildə Gəncəni tutdular. <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə xanlığını</a> II İrakli və İbrahimxəlil xanın təyin etdikləri nümayəndələr idarə etməyə başladılar.<a href="#cite_note-Hüsеynоv_Yunis.96-41">[40]</a> 1780-ci illərdə Qarabağ xanlığı Qubalı Fətəli xanın hücumuna məruz qaldı. Müqavimət göstərə bilməyəcəyini başa düşən İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasına</a> çəkildi. <a href="/wiki/Quba_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Quba xanlığı">Quba xanlığının</a> qoşunları ətraf əraziləri qarət edərək böyük qənimət əldə etdilər. Lakin Fətəli xan Qarabağın içərilərinə doğru irəliləmədi və qnimətlərlə Qubaya geri döndü. 1781-ci ilin başlanğıcında yenidən Qarabağa hücum edən Fətəli хan, bu dəfə Qarabağın içərilərinə irəliləyə bildi. Əsir götürdüyü obaları Quba хanlığı ərazisinə köçürdü. О, bu yolla Qarabağın iqtisadi və hərbi qüdrətini sarsıtmaq istəyirdi.<a href="#cite_note-64">[63]</a> 1783-cü ildə Fətəli xan Şuşanı almaq və Qarabağ xanlığının varlığına son qoymaq məqsədilə özündən asılı olan <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şamaxı</a> hakimləri <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99ds%C9%99id_xan" title="Məhəmmədsəid xan">Məhəmmədsəid</a> və <a href="/wiki/A%C4%9Fas%C4%B1_xan_Xan%C3%A7obanl%C4%B1" class="mw-redirect" title="Ağası xan Xançobanlı">Ağası</a> xanlar, Şəkili <a href="/w/index.php?title=%C6%8Fbd%C3%BClq%C9%99dir_xan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əbdülqədir xan (səhifə mövcud deyil)">Əbdülqədir xan</a>, Muğanlı <a href="/w/index.php?title=Tale_H%C9%99s%C9%99n_xan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tale Həsən xan (səhifə mövcud deyil)">Tale Həsən xan</a>, Tarki hakimi <a href="/w/index.php?title=Murtuza_%C6%8Fli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Murtuza Əli (səhifə mövcud deyil)">Murtuza Əli</a>, Lənkəranlı <a href="/wiki/Qara_xan_(Tal%C4%B1%C5%9F_xan%C4%B1)" title="Qara xan (Talış xanı)">Qara xan</a> və daha bir neçə Dağıstan hakimlərinin qüvvələrini də toplayaraq 13 min nəfərlik orduyla Qarabağa doğru yürüşə başladı.<a href="#cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.59-55">[54]</a> İbrahimxəlil xan Şuşa qalasını möhkəmləndirərək hadisələrin gedişini gözləyirdi. Fətəli xan da Şuşanı ala bilməyəcəyini düşünüb ətraf kəndləri qarət etdi, xeyli əsir götürərək geri qayıtdı.<a href="#cite_note-65">[64]</a> İbrahimxəlil xan isə bu hücumlara cavab olaraq, Fətəli xanla müharibə aparan Şamaxı xanlarına ordu ilə köməklik etməyə başadı. Bu səbəbdən Fətəli xan güclü qoşun toplayıb, 1784-cü ildə yenidən Qarabağa hərəkət etdi. Lakin Şuşa qalasına ələ keçirə bilməyəcəyini başa düşərək <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdamı</a> və Qarabağ xanlığının başqa aşağı mahallarını qarət etdi.<a href="#cite_note-İsgəndər_bəy_Hacınski-61">[60]</a> 1785-ci ildə İbrahimxəlil xanın Fətəli xanın sarayında yaşayan qardaşı <a href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Mehrəli bəyin</a> ölümündən sonra Qarabağ və Quba xanlıqları arasındakı münasibətlər müəyyən qədər düzəlsə də 1786-cı ildə İbrahimxəlil хanın <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Talış xanlığı">Lənkəran хanı</a> ilə birləşib Şamaxıya yürüşü münasibətləri yenidən pozdu. Onların Məhəmmədsəid хanı kənarlaşdırıb yerinə kor qardaşı Ağası хanı hakim qoymaq istədiklərini duyan Fətəli хan bu yürüşü eşidib <a href="/wiki/Salyan" title="Salyan">Salyandan</a> Şamaxıya gəldi və İbrahimxəlil хana Məhəmmədsəid хana toxunmamağı təklif etdi. Fətəli хanın təklifi rədd olunduğundan о, böyük məbləğdə pul mükafatı verib Qarabağ və Lənkəran хanlarını Şirvandan getməyə razı saldı. 1787-ci ilin dekabr ayının əvvəllərində Fətəli хan <a href="/wiki/L%C9%99zgil%C9%99r" title="Ləzgilər">ləzgilərdən</a> topladığı qoşunla Qarabağa yürüş etdi. İbrahimxəlil хan <a href="/wiki/IV_%C3%9Cmm%C9%99_xan" title="IV Ümmə xan">Ömər (Umma) хan Avardan</a> aldığı yardımçı hissə ilə <a href="/wiki/K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kür çayı">Kürün</a> yаxınlığında Fətəli хanı qarşıladı. Döyüşdə tərəflərdən heç biri üstünlüyü ələ ala bilmədilər.<a href="#cite_note-66">[65]</a> 1786-cı ildə İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncədə</a> boş qalmış xan taxtına öz yaxın adamını çıxarmaq istəyirdi. Həmin ildə <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xanın</a> vasitəçiliyi ilə <a href="/wiki/Cavad_xan" title="Cavad xan">Cavad xan</a> Gəncə xanlığının hakimi təyin olundu. Cavad xanın qardaşı Rəhim bəy isə qaçaraq II İrakliyə sığındı.<a href="#cite_note-67">[66]</a> Cavad xan II İraklini özünə güclü düşmən hesab edirdi. <a href="/wiki/A%C4%9Fam%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_xan_Qacar" class="mw-redirect" title="Ağaməhəmməd xan Qacar">Ağaməhəmməd xan Qacarın</a> Cənubi Qafqaza hücumu ərəfəsində Cavad xan II İrakliyə hər il ödədiyi bacı verməkdən imtina etdi. 1795-ci ildə Cavad xan, Ağaməhəmməd xanın <a href="/wiki/Tiflis" class="mw-redirect" title="Tiflis">Tiflisə</a> hücumuna ərzaq və qoşunla köməklik etdi həmçinin Ağaməhəmməd xana tabelik bildirdi. Digər tərəfdən də yaddan çıxarmaq olmaz ki, Ağa Məhəmməd xan Qacar və Cavad xan eyni tayfanın nümayəndələri idilər.<a href="#cite_note-Hüsеynоv_Yunis._s.105-68">[67]</a> Cavad xanın Ağaməhəmməd xana köməyinə cavab olaraq 1797-ci ilin əvvəllərində Qarabağ və <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxetiya</a> qoşunları Gəncəyə doğru hücuma başladılar. <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_qalas%C4%B1" title="Gəncə qalası">Gəncə qalası</a> yaxşı möhkəmləndirildiyi üçün mühasirə uzanaraq 4 aydan artıq davam etdi. Bu müddət ərzində müttəfiqlərin ordusu şəhərin ətrafındakı kəndləri qarət etdilər. Uzun müddət mühasirədə qalan şəhər əhalisi arasında da itkilərin sayı getdikcə artırdı. Qalanın uzunmüddətli müqaviməti gürcü çarı II İraklini 7 min nəfərlik əlavə qoşun çağırmağa məcbur etdi. Bu xəbəri eçidən Cavad xana İbrahimxəlilxəlil xanla danışıqlara başladı. Aparılan danışıqlar nəticəsində Cavad xan hər il İbrahimxəlilxəlil xana 10 min, II İrakliyə isə 15 min tümən xərac ödəməyi, öz oğlu və bacısını isə Qarabağ xanına girov verməyə razılaşdı. Beləliklə tərəflər arasında sülh imzalandı və müttəfiqlər qalanın mühasirəsini dayandıraraq geri döndülər.<a href="#cite_note-Mustafazadə_Tofiq._s.169-69">[68]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Naxçıvan_və_Xoy_xanlıqları_ilə_münasibətlər">Naxçıvan və Xoy xanlıqları ilə münasibətlər</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=9" title="Naxçıvan və Xoy xanlıqları ilə münasibətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=9" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Naxçıvan və Xoy xanlıqları ilə münasibətlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> XVIII əsrin 80-ci illərinin əvvəllərində İbrahimxəlil xan Kartli-Kaxeti çarı II İrakli və <a href="/wiki/H%C3%BCseyn%C9%99li_xan_Ziyado%C4%9Flu-Qacar" title="Hüseynəli xan Ziyadoğlu-Qacar">Hüseynəli xanla</a> birlikdə <a href="/wiki/Abbasqulu_xan_K%C9%99ng%C9%99rli" title="Abbasqulu xan Kəngərli">Abbasqulu xanın</a> <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan xanlığında</a> hakimiyyətə gətirilməsinə yardım etdi. Ancaq, Xoylu <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_xan_D%C3%BCnbili" title="Əhməd xan Dünbili">Əhməd xan</a> Abbasqulu xanın əmisi oğlu <a href="/w/index.php?title=C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_K%C9%99ng%C9%99rli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cəfərqulu xan Kəngərli (səhifə mövcud deyil)">Cəfərqulu bəyi</a> dəstəkləyirdi. Bu işdə yardım almaq üçün <a href="/wiki/K%C9%99rim_xan_Z%C9%99nd" title="Kərim xan Zənd">Kərim xan Zəndin</a> ölümündən sonra Mərkəzi İranda hakimiyyəti ələ keçirtmiş <a href="/wiki/%C6%8Flimurad_xan_Z%C9%99nd" title="Əlimurad xan Zənd">Əlimurad xana</a> müraciət etdi. 1783-cü ildə Əlimurad xan Gülşirəli xanı hərbi qüvvə ilə Naxçıvana göndərdi. Abbasqulu xan Naxçıvanı tərk edib, Tiflisə, II İraklinin yanına qaçdı. Abbasqulu xan yenidən hakimiyyətə qayıtmaq üçün II İrakli ilə bərabər İbrahimxəlil xana da müraciət edirdi.<a href="#cite_note-70">[69]</a> Naxçıvandakı hakimiyyət dəyişikliyi haqqında Qarabağlı İbrahimxəlil xan və Xoylu Əhməd xan arasında müqavilə imzalandı. Tərəflər <a href="/wiki/T%C9%99briz_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Təbriz xanlığı">Təbrizi</a> tutub əldə edilmiş qəniməti bölmək, daha sonra Naxçıvanı ələ keçirib, 1783-cü ildə Əlimurad xan tərəfindən devrilmiş Abbasqulu xanı hakimiyyətə gətirmək barədə razılığa gəldilər. Əldə olunmuş razılaşma əsasında <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> qoşunla Naxçıvana tərəf hərəkət etdi. İbrahimxəlil xanın qoşunları Naxçıvan xanlığının ərazisinə daxil oldular və Cəfərqulu xan <a href="/w/index.php?title=%C5%9E%C9%99rur_%C3%A7ay%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şərur çayı (səhifə mövcud deyil)">Şərur çayı</a> sahilindəki bir qalada gizləndi. 1785-ci ilin mayın əvvəllərində İbrahimxəlil xanın qoşunu Naxçıvan qalasını ələ keçirib, Abbasqulu xanın Naxçıvanda hakimiyyətini bərpa etdi. Lakın Cəfərqulu xanı tutmaq mümkün olmadı. Naxçıvan tərk edən Cəfərqulu xan Xoylu Əhməd xanın köməyi ilə bir neçə qalam ələ keçirmiş, <a href="/w/index.php?title=Hac%C4%B1_D%C9%99mir_qalas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hacı Dəmir qalası (səhifə mövcud deyil)">Hacı Dəmir qalasını</a> özünə iqamətgah seçmişdi.<a href="#cite_note-71">[70]</a> İbrahimxəlil xan bu yürüşdəki uğursuzluqdan sonra vaxt itirmədən Təbrizə doğru hərəkət etməyi qərara aldı. Lakin <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_xan_D%C3%BCnbili" title="Əhməd xan Dünbili">Əhməd xanla</a> müttəfiqliyə ümid olan Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan aldanmışdı. Belə ki, İbrahimxəlil xan yolda olarkən artıq Xoy qoşunları Təbrizi tutmuşdular. Əhməd xan bildirdi ki, o, Təbrizdə yalnız hakimiyyəti dəyişmişdir və buna qohum kimi hüququ vardır. Lakin Naxçıvan xanı Cəfərqulu xanı öz himayəsinə götürüb artıq İbrahimxəlil xanın onun işlərinə qarışmağa ixtiyarı yoxdur. Çünki Naxçıvana sahib olmaq üçün İsfahanın hakimi tərəfindən fərman Cəfərqulu xana verilmişdir.<a href="#cite_note-72">[71]</a> İbrahimxəlil xan Naxçıvanı tərk etdikdən bir müddətdən sonra Cəfərqulu xanın qardaşı, <a href="/wiki/K%C9%99lb%C9%99li_xan_K%C9%99ng%C9%99rli" title="Kəlbəli xan Kəngərli">Kəlbəli xan</a> Abbasqulu xanı hakimiyyətdən kənarlaşdırıb özünü 1787-ci ildə xan elan etdi. Bu zaman <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İrakli</a> İbrahimxəlil xanın Naxçıvanı tutduğu xəbərini eşidib knyaz <a href="/w/index.php?title=%C4%B0van_Baqration&action=edit&redlink=1" class="new" title="İvan Baqration (səhifə mövcud deyil)">İvan Baqrationu</a> İbrahimxəlil xanın Naxçıvanda möhkəmlənməsinə yol verməmək üçün qoşunla Naxçıvana göndərmişdi. Lakin artıq Naxçıvanı ələ keçirmiş Kəlbəli xan gürcü qoşunlarını qalaya buraxmadı. Knyaz Baqration Naxçıvan qalasını mühasirəyə alıb İbrahimxəlil xanın dalınca bir dəstə göndərdi. Həmin dəstə Sisyan ətrafında az sayda Qarabağ dəstəsi ilə qarşılaşdı. İki tərəf arasında baş verən döyüşdə Qarabağ qoşunları geri çəkildilər. Baqrationun Naxçıvanı tutmaq səyi puça çıxdı və gürcü dəstələri geri döndülər.<a href="#cite_note-73">[72]</a> 1788-ci ildə İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd xanın</a> <a href="/wiki/Fars_ostan%C4%B1" title="Fars ostanı">Fars</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eiraz_%C5%9F%C9%99hristan%C4%B1" title="Şiraz şəhristanı">Şiraz</a> tərəflərdə olduğundan istifadə edərək, Xoyu özünə tabe etmək fikrinə düşdü. Lakin Qarabağ xanı uğur qazana bilmədi. Əhməd xanın ölümündən sonra Xoy xanlığmda hakimiyyətə gəlmiş Cəfərqulu xan İbrahimxəlil xanın <a href="/wiki/M%C9%99r%C9%99nd_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Mərənd xanlığı">Mərəndə</a> daxil olması xəbərini eşidib onun qarşısını kəsmək üçün hərəkətə başladı. Mərənd yaxınlığında baş verən hərbi toqquşmada İbrahimxəlil xan məğlub olub geri çəkildi. Хanın vəziri <a href="/wiki/Molla_P%C9%99nah_Vaqif" title="Molla Pənah Vaqif">Molla Pənah</a>, sərkərdəsi Fərzi bəy Sarıcalı-Cavanşir əsir düşdü. İbrahimxəlil хanın sülh təklifi ilə əsirlər azad edildilər.<a href="#cite_note-74">[73]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Osmanlılar_ilə_münasibətlər">Osmanlılar ilə münasibətlər</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=10" title="Osmanlılar ilə münasibətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=10" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Osmanlılar ilə münasibətlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <a href="/wiki/XVIII_%C9%99sr" title="XVIII əsr">XVIII əsrin</a> II yarısında <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycanın</a> beynəlxalq vəziyyəti <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">çar Rusiyası</a> və <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Оsmanlının</a> mövqeyi ilə sıx bağlı olmuşdur. Belə ki, bu dövrdə Azərbaycanın şimal-şərqindəki xanlıqlar Rusiya ilə, qərb və cənub-qərb hissəsində yerləşən xanlıqlar isə çox zaman Osmanlı Türkiyəsi ilə daha sıx təmasda olurdular. Ancaq <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqlarının</a> Osmanlı dövləti ilə qarşılıqlı münasibətləri beynəlxalq vəziyyətin təsiri altında tənzimlənirdi.<a href="#cite_note-75">[74]</a> Bu dövrdə Azərbaycan uğrunda mübarizə aparan Rusiya və Osmanlı imperiyası ilə müqayisədə <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a> çox zəif idilər. Bu mübarizədə Qacarların yeganə üstünlüyü onda idi ki, bir vaxtlar Azərbaycan torpaqları Qacarların bərpa etmək istədikləri və özlərini varisi elan etdikləri <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvi İmperiyasının</a> ərazisinə daxil olmuşdu. Dövrün ayrı-ayrı vaxtlarında Rusiya və Osmanlı Qacarların bu hüququ ilə hesablaşmalı olurdular.<a href="#cite_note-76">[75]</a> Əsasən İbrahimxəlil xan dövründə Osmanlı imperiyası ilə Qarabağ xanlığı arasında qarşılıqlı elçilər və məktub mübadilələri olmuşdur. 1776-cı ildə İbrahimxəlil хan öz vəziri Molla Həsəni Osmanlı sultanından yardım almaq üçün <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> göndərmişdi, 1783-cü ilin payızında <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%C9%99lil_p%D0%B0%C5%9F%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хəlil pаşа (səhifə mövcud deyil)">Хəlil pаşаnın</a> başçılığı ilə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqaz</a>а göndərilən Osmanlı nümayəndə heyəti Qarabağda İbrahimxəlil хanla görüşmüş və <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> öz qərargahlarını yaratmışdılar,<a href="#cite_note-Osmanlı-77">[76]</a> 1785-ci ildə İbrahimxəlil хan sultana məktub yazaraq Osmanlı himayəsinə keçmək istədiyini bildirmişdi və Sultan bu məktuba müsbət cavab vermişdi, sultan <a href="/wiki/I_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="I Əbdülhəmid">I Əbdülhəmid</a> 1787-ci ilin fevralında İbrahimxəlil хana məktub göndərmişdi məktubda İbrahimxəlil хana Rusiyaya qarşı vuruşmağa hazırlaşmaq təklif olunurdu,<a href="#cite_note-78">[77]</a> Sultanın İbrahimxəlil хana 1788-ci il 17 fevral tarixli fərmanında onun Osmanlı himayəsində olduğu хatırlanırdı və 1789-cu ildə Osmanlı tərəfdən Qarabağa <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şirvan хanlarının</a> övladları Əsgər bəy, Qasım bəy və Mustafa bəy elçi kimi gəlmişdilər.<a href="#cite_note-Osmanlı-77">[76]</a> 1791-ci ildə Osmanlı sarayında İbrahimxəlil xan və Avar hakimi <a href="/wiki/IV_%C3%9Cmm%C9%99_xan" title="IV Ümmə xan">Ümmə xanın</a> elçiləri yüksək ehtiramla qəbul olunmuşdu. Bu barədə sultana edilən məruzədə Sultandan kömək istənilirdi. Vəziyyətinin kifayət qədər mürəkkəb olmasına baxmayaraq Osmanlı imperiyası <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqları</a> ilə əlaqələrini kəsmirdi. İbrahimxəlil xan 1794-cü ildə sultana göndərdiyi məktubda İranda hakimiyyəti ələ keçirmiş <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd xan Qacarın</a> Azərbaycan xanlıqlarını tutmaq niyyətindən xəbər verir, xanlıqların bu təhlükəni sovuşdurmaqda Osmanlı sultanının yardımına ehtiyacları olduğunu qeyd edirdi. Lakin bu danışıqların heçbir faydası olmadı. Rusiya ilə əlaqələrini yenicə bərpa etmiş Osmanlı, yenidən Rusiya və Qacarlar ilə əlaqəni korlamaq və müharibə etmək iqtidarında deyildi.<a href="#cite_note-79">[78]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Çar_Rusiyası_və_Qacar_İranı_ilə_münasibətlər">Çar Rusiyası və Qacar İranı ilə münasibətlər</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=11" title="Çar Rusiyası və Qacar İranı ilə münasibətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=11" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Çar Rusiyası və Qacar İranı ilə münasibətlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <center> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 154.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 152.66666666667px;"><a href="/wiki/Fayl:Mohammad_Khan_Qajar.jpg" class="mw-file-description" title="Ağaməhəmməd şah Qacar"><img alt="Ağaməhəmməd şah Qacar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mohammad_Khan_Qajar.jpg/229px-Mohammad_Khan_Qajar.jpg" decoding="async" width="153" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mohammad_Khan_Qajar.jpg/344px-Mohammad_Khan_Qajar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mohammad_Khan_Qajar.jpg/458px-Mohammad_Khan_Qajar.jpg 2x" data-file-width="2464" data-file-height="3224" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/A%C4%9Fam%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" class="mw-redirect" title="Ağaməhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah Qacar</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 157.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 155.33333333333px;"><a href="/wiki/Fayl:Tsitsianov_new.jpg" class="mw-file-description" title="Pavel Sisianov"><img alt="Pavel Sisianov" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Tsitsianov_new.jpg/233px-Tsitsianov_new.jpg" decoding="async" width="156" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Tsitsianov_new.jpg/350px-Tsitsianov_new.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Tsitsianov_new.jpg/466px-Tsitsianov_new.jpg 2x" data-file-width="986" data-file-height="1268" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Pavel_Sisianov" title="Pavel Sisianov">Pavel Sisianov</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 178.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 176.66666666667px;"><a href="/wiki/Fayl:Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_(1763,_Tretyakov_gallery).jpg" class="mw-file-description" title="II Yekaterina"><img alt="II Yekaterina" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg/265px-Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg" decoding="async" width="177" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg/397px-Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg/529px-Profile_portrait_of_Catherine_II_by_Fedor_Rokotov_%281763%2C_Tretyakov_gallery%29.jpg 2x" data-file-width="1829" data-file-height="2074" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/II_Yekaterina" title="II Yekaterina">II Yekaterina</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 136px"> <div class="thumb" style="width: 134px;"><a href="/wiki/Fayl:%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85,_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg" class="mw-file-description" title="Fətəli şah Qacar"><img alt="Fətəli şah Qacar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg/201px-%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg" decoding="async" width="134" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg/301px-%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg/402px-%D0%A4%D0%B0%D1%82%D1%85_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D1%88%D0%B0%D1%85%2C_%D0%9B%D1%83%D0%B2%D1%80.jpg 2x" data-file-width="469" data-file-height="700" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah_Qacar" title="Fətəli şah Qacar">Fətəli şah Qacar</a></div> </li> </ul> </center> İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> və <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">ermənilərin</a> Qarabağ xanlığı ərazisində erməni çarlığı yaratmaq niyyətindən xəbərdar idi. Rusiyanın Gürcüstandakı nümayəndəsinin <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Apo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Apo (səhifə mövcud deyil)">məlik Apoya</a> məktubu İbrahimxəlil xanın əlinə keçmişdi. Məktubda isə tezliklə rus qoşunlarının <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqaza</a> yürüşə başlayacağı və Qarabağda erməni çarlığı yaradılacağı bildirilirdi. Belə bir vəziyyətdə İbrahimxəlill xan görünür, yalnız Rusiyaya yaxınlaşmaqla öz hakimiyyətini xilas etməyin mümkün olacağını düşünürdü. 1783-cü ilin martın 18-də İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/II_Yekaterina" title="II Yekaterina">II Yekaterinaya</a> məktub göndərərək onun Rusiyanın himayəsinə qəbul olunmasmı xahiş etdi. II Yekaterina <a href="/wiki/Pavel_Potyomkin" title="Pavel Potyomkin">Q. A. Potyomkin</a> xərac ödəyəcəyi təqdirdə İbrahimxəlil xanı hakimiyyətdə saxlamağını və hətta onun Rusyanın himayəsi altına qəbul etməyin mümkün olduğunu bildirdi.<a href="#cite_note-80">[79]</a> 1783-cü il iyunun 24 də <a href="/wiki/Georgiyevsk_m%C3%BCqavil%C9%99si_(1783)" title="Georgiyevsk müqaviləsi (1783)">Georgiyevskdə bağlanmış müqaviləyə</a> əsasən <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxetiya</a> çarlığı (Şərqi Gürcüstan) Rusiya dövlətinin təbəəliyini qəbul etdi. Həmin il <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstanın</a> cənubunda yerləşən <a href="/w/index.php?title=T%C9%99rki_qalas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tərki qalası (səhifə mövcud deyil)">Tərki qalası</a> da Rusiya tərəfindən zəbt edildi. Rusiyadan Gürcüstana hərbi qüvvə yeridilməsi məqsədilə <a href="/wiki/Vladiqafqaz" title="Vladiqafqaz">Vladiqafqazdan</a> <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tiflisə</a> hərbi Gürcüstan yolu adlanan geniş hərbi yol çəkildi. 1783-cü ilin noyabrında <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> hərbi hissələri Tiflisə daxil oldu. Qafqazdakı rus qoşunlarının komandanı P. S. Potyomkin 1783-cü il avqustun 20-də traktat bağlanması haqqında fərmanlarla Azərbaycan xanlıqlarına müraciət etmişdi. Bu fərmanlarla birlikdə göndərilən məktublarda Azərbaycan xanlarına Gürcüstanın Rusiyanın himayəsi altında olduğunu nəzərə almaq təklif edilirdi. Georgiyevsk müqaviləsi <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqlarının</a> siyasi vəziyyətini daha da ağırlaşdırdı. Digər tərəfdən bu dövrdə Rusiyanın Azərbaycanda əl-qol açması <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarların</a> Azərbaycan ərazisinə müdaxiləsinə gətirib çıxardı.<a href="#cite_note-81">[80]</a> 1783-cü ilin avqustunda <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7kils%C9%99" title="Üçkilsə">Üçmüədzin katalikosu</a> və <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99s%C9%99r_monast%C4%B1r%C4%B1" title="Gəncəsər monastırı">Qanzasar</a> patriarxının <a href="/wiki/Kr%C4%B1m" title="Krım">Krımda</a> və Rusiyanın cənub quberniyalarında yerləşən rus ordusunun komandanı Q. A. Potyomkinə göndərdikləri məktubu Qarabağın məlikləri də imzalamışdılar. Məktubda bildirilirdi ki, məliklər rus qoşunlarının Azərbaycana yürüş edəcəyi təqdirdə onlara hər cür yardım göstərməyə hazırdırlar. 1783-cü üdə Rusiya Cənubi Qafqazı ələ keçirmək üçün buraya iki istiqamətdə qoşun yeritmək haqqında qərar qəbul etmişdi. Qoşunun bir hissəsi <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> keçməklə Azərbaycanın Xəzərsahili vilayətlərini ələ keçirməli, digər hissəsi isə Dəryal keçidi vasitəsilə Gürcüstana daxil olub sonralar İrəvan və Qarabağ xanlıqlarını tutmalı idi.<a href="#cite_note-Rusiya_Cənubi_Qafqazda-82">[81]</a> Q. A. Potyomkinin P. S. Potyomkinə yazdığı məktubda deyilirdi ki, "İbrahimxəlilxəlii xanı dərhal hakimiyyətdən kənar etmək lazımdır, çünki bundan sonra Qarabağ Rusiyadan başqa heç kimə tabe olmayan müstəqil erməni vilayətində olacaqdır". Rus ordusunun Cənubi Qafqaza 1782–1783-cü ilə planlaşdırılan yürüşü baş tutmadıqdan sonra Qarabağ məlikləri II İraklinin təşəbbüsü ilə <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə</a> üzərinə təşkil ediləcək bu yürüşə böyük ümidlər bəsləyirdilər. Lakin Qarabağ xanlığının düşmənlərinin Gəncəyə 1784–1785-ci illərə nəzərdə tutulan bu yürüşü baş tutmadı. Krım məsələsini dinc yolla öz xeyrinə həll etmiş Rusiya hələlik Cənubi Qafqazda fəal hərbi əməliyyat aparmaqla <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlılar</a> ilə münasibətləri kəskinləşdirmək istəmirdi.<a href="#cite_note-Rusiya_Cənubi_Qafqazda-82">[81]</a> XVIII əsrin 80-ci illərinin sonlarında <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İranda</a> və <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanda</a> <a href="/wiki/A%C4%9Fam%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_xan_Qacar" class="mw-redirect" title="Ağaməhəmməd xan Qacar">Ağaməhəmməd xan Qacarın</a> nüfuzu getdikcə artırdı. XVIII əsrin 90-cı illərin əvvəllərində o demək olar ki, bütövlükdə İranı öz hakimiyyəti altında birləşdirmişdi. O, Azərbaycanın cənub xanlıqlarının hamısını İran ərazisi ilə birlikdə özünə tabe etdi, dövlətin mərkəzini <a href="/wiki/Tehran" title="Tehran">Tehrana</a> köçürdü. Qacar şahı cənubda öz işini başa çatmış hesab etdikdən sonra nəzərlərini şimala çevirdi. Lakin Ağaməhəmməd şah Qacarı Azərbaycan xanlıqları tanımaq istəmədilər. Qacar buna görə də, Azərbaycana hücum etmək planını hazırlamışdı.<a href="#cite_note-83">[82]</a> Ağaməhəmməd хan digər xanlara göndərdiyi kimi Qarabağa elçi göndərib İbrahimxəlil хandan da girov istədi. Хan əmisi oğlu Ağa Əbdüssəməd bəy və saray adamı <a href="/wiki/Mirz%C9%99_V%C9%99li_b%C9%99y_Baharl%C4%B1" title="Mirzə Vəli bəy Baharlı">Mirzə Vəli bəyi</a> Ağaməhəmməd хana girov verdi.<a href="#cite_note-84">[83]</a> Lakin bir neçə ildən sonra Əbusəməd bəy öldürüldü və <a href="/wiki/A%C4%9Fam%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_xan_Qacar" class="mw-redirect" title="Ağaməhəmməd xan Qacar">Ağaməhəmməd xan</a> onun əvəzində başqasını tələb etdi. İbrahimxəlil xan isə bundan boyun qaçırdı və Mirzə Məhəmməd Qulunu Rusiyaya elçi göndərib, rus təbəəliyini qəbul etdiyini bildirdi və tezliklə kömək göndərilməsini xahiş etdi. Ağaməhəmməd xan bundan xəbər tutdu və tezliklə Qarabağa hücuma hazırlaşmağa başladı.<a href="#cite_note-85">[84]</a><a href="#cite_note-86">[85]</a> 1795-ci il iyunun sonlarında 85 min nəfərlik Qacar ordusu <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Araz çayını</a> keçərək <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Az%C9%99rbaycan" class="mw-redirect" title="Şimali Azərbaycan">Şimali Azərbaycana</a> soxuldu. Öz ordusunu üç hissəyə bölən Ağaməhəmməd xan onun birinci hissəsinə <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İrəvan xanlığı">İrəvan</a>, ikinci hissəsinə <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_d%C3%BCz%C3%BC" title="Muğan düzü">Muğan</a>, üçüncü hissəsinə isə Qarabağ istiqamətində hərəkət etmək əmrini verdi.<a href="#cite_note-Ağaməhəmməd_xan-87">[86]</a><a href="#cite_note-88">[87]</a> İrəvan istiqamətində hücum edən hissəyə Ağaməhəmməd xanın qardaşı Əliqulu xan başçılıq edirdi.<a href="#cite_note-89">[88]</a> Ağaməhəmməd xan tərəfindən başçılıq edilən hissələr 1795-ci il iyunun sonlarında <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasına</a> yaxınlaşıb qalanın yaxınlığında olan Gövaxanda düşərgə saldı. <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Qarabağ məliklərinin</a> nümayəndəsi <a href="/w/index.php?title=Abram_B%C9%99knazaryan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abram Bəknazaryan (səhifə mövcud deyil)">Abram Bəknazaryan</a> Qacar qoşununa bələdçilik edirdi. <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_M%C9%99cnun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Məcnun (səhifə mövcud deyil)">Məlik Məcnun</a> da Qacarın düşərcəsində idi.<a href="#cite_note-Ağaməhəmməd_xan-87">[86]</a> Qala qarnizonu tez-tez qaladan çıxaraq Qacar qoşunlarına həmlələr edir və geri çəkilirdi. Qalanı 33 gün mühasirədə saxlasa da, Ağaməhəmməd xan Şuşanı ala bilmədi və <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tiflisə</a> yollandı.<a href="#cite_note-90">[89]</a> Ağaməhəmməd xan Qacar ehtiyat üçün özünün piyada və atlı ordusundan 3000 nəfərini Qarabağda qoyur ki, İbrahimxəlil xan arxadan ona hücum etməsin. O, çar <a href="/wiki/II_%C4%B0rakli" title="II İrakli">II İraklinin</a> qoşunlarını darmadağın edib Tiflisi talan etdi və geri qayıtdı.<a href="#cite_note-91">[90]</a><a href="#cite_note-92">[91]</a> Ağaməhəmməd xan 1795-ci ilin payızında Muğana qayıtdı. Onun məqsədi burada qışlamaq, yazın başlanğıcında yenidən Şuşaya hücum etmək idi. Lakin İranda baş vermiş üsyanlar səbəbindən 1796-cı ilin yazında <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Arazı</a> keçib İrana döndü. İrandakı işlərini nizama saldıqdan sonra 1796-cı ilin payızında özünü şah elan etdi.<a href="#cite_note-93">[92]</a> Ağaməhəmməd xanın İrana dönməsindən sonra 1796-cı ildə <a href="/wiki/II_Yekaterina" title="II Yekaterina">II Yekaterinanın</a> əmri ilə general <a href="/w/index.php?title=V.Zub%D0%BEv&action=edit&redlink=1" class="new" title="V.Zubоv (səhifə mövcud deyil)">V.Zubоvun</a> 30 minlik rus qoşunları qoşununu Azərbaycana daxil oldular. 2 may 1796-cı ildə Dərbənd, 6 iyun 1796-cı ildə Quba Rusiyaya tabe edildi. Qarabağ, Gəncə, Lənkəran, Şəki xanları da çarəsiz qalıb V. Zubovun düşərgəsinə öz nümayəndələrini göndərərək tabe olduqlarını bildirdilər. 1796-cı ilin avqust ayında Bakı tabe edildi.<a href="#cite_note-Hüsеynоv_Yunis._s.105-68">[67]</a> II Yekaterina 6 noyabr 1796-cı ildə vəfat etdikdən sonra yeni imperator I Pavel V. Zubovun başçılığı ilə Azərbaycana göndərilmiş ekspedisiya korpusunu geri çağırdı.<a href="#cite_note-94">[93]</a> 1797-ci ildə Ağaməhəmməd şahın ordusu ikinci dəfə Cənubi Qafqaza tərəf hərəkətə başladı. Azərbaycan xanlarına ünvanlanmış şah fərmanlarında onlardan qeyd-şərtsiz tabe olmaq tələb olunurdu. Ağaməhəmməd şahın <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xana</a> ünvanlanmış fərmanında deyilirdi: əgər o, sağ qalmaq istəyirsə, hakimiyyəti oğluna təhvil verib <a href="/wiki/M%C9%99kk%C9%99" title="Məkkə">Məkkə</a> ziyarətinə getsin.<a href="#cite_note-Mustafazadə_Tofiq._s.169-69">[68]</a> 1797-ci ildə Şuşa qalası mühasirəyə alındı və sonra Dövtələb adlanan meşəlikdən qala aramsız top atəşlərinə tutuldu. Fransız tarixçi <a href="/w/index.php?title=Jan_K%C3%BCre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jan Küre (səhifə mövcud deyil)">Jan Küre</a> yazır:<a href="#cite_note-95">[94]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>"Ağaməhəmməd xan Qacar Şuşaya çatdıqdan sonra gördü ki, şəhər müqavimətə hazır vəziyyətdədir. O, qalanı mühasirəyə aldı. Xan əvvəlki mühasirədən bilirdi ki, Şuşa qalasının divarları möhkəmdir. Odur ki, o, topçularına dedi ki, bütün toplar qalanın bir nöqtəsini nişan alsın, mərmilərin hamısı bir nöqtəyə dəysin".</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> İbrahimxəlil xan 1797-ci ilin yazında topçulara zərbə endirmək məqsədilə qaladan çıxdı. Qarabağ hakimi özləri ilə götürdükləri barıt dolu kuzələrdən istifadə edərək şahın xeyli topunu partladıb geri qayıdarkən qalanın bütün yolları Qacar qoşunları tərəfindən tutulmuşdu. Təkrar qalaya qayıtmaq mümkün olmadığı üçün İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstana</a> — qohumu Avar hakimi <a href="/wiki/IV_%C3%9Cmm%C9%99_xan" title="IV Ümmə xan">Ümmə xanın</a> yanına getdi.<a href="#cite_note-96">[95]</a> Ağaməhəmməd şah əhaliyə məktubla müraciət edərək artıq təslim olmalarını təklif etdi. Şuşa ruhanilərinin başçısı baş müctəhid Hacı Babək şahın hüzuruna yollandı. Ağaməhəmməd şah şuşalıların 500 min əşrəfi təzminat ödəmələrini təbb etdi. Hacı Babək təzminatın miqdarını 200 min əşrəfiyə endirməyə nail oldu. Lazımi məbləğ 2 günə toplandı. Bundan sonra qalanın əsas qapısı açıldı.<a href="#cite_note-97">[96]</a> <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah</a> böyük bir dəbdəbə və təmtəraqla öz Şuşa qalasına daxil olub, qalanın aşağı qapısının yaxınlığında olan İbrahim xanın böyük oğlu <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99n_a%C4%9Fa_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir">Məhəmmədhəsən ağanın</a> evində yerləşdi. Şah, İbrahimxəlil xanla birlikdə gedə bilməyən əyanların və xanın qohumlarının, dostlarının axtarılıb tapılması və həbs edilməsi əmrini verdi. Həbsə alınanlar içərisində Məlik Şahnəzərin oğlu <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_C%C9%99m%C5%9Fid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Cəmşid (səhifə mövcud deyil)">Məlik Cəmşid</a>, <a href="/wiki/Molla_P%C9%99nah_Vaqif" title="Molla Pənah Vaqif">Molla Pənah</a> və bir çox əyanlar var idi.<a href="#cite_note-98">[97]</a> Bir neçə gündən sonra Ağaməhəmməd şah saray sui-qəsdi nəticəsində Şuşada öldürüldü. Onun qoşunu geriyə qayıtdı. Şuşada İbrahimxəlil xanın kiçik qardaşı <a href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Mehrəli bəyin</a> oğlu <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" title="Məhəmməd bəy Sarıcalı-Cavanşir">Məhəmməd bəy</a> müvəqqəti olaraq hakimiyyəti ələ keçirdi. Məhəmməd bəy hakimiyyəti öz əlində saxlamaq üçün əmisinin tərəfdarlarını öldürməyə başladı. Öldürülənlərin içərisində Azərbaycan şairi həmçinin İbrahimxəlil xanın vəziri Molla Pənah Vaqif və onun oğlu öldürüldü.<a href="#cite_note-99">[98]</a> Məhəmməd bəy şahın kəsilmiş başını öz məktubu ilə birlikdə İbrahimxəlil xana göndərdi. İbrahimxəlil xan üç ay <a href="/wiki/Balak%C9%99n" title="Balakən">Balakəndə</a> qaldı, sonra öz tərəfdarları ilə birlikdə Qarabağa tərəf hərəkət etdi. O özündən irəlidə oğlu <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Mehdiqulu xan Cavanşir">Mehdiqulu ağanı</a> Şuşaya göndərdi. Məhəmməd bəy üzdə İbrahimxəlil xana sədaqətdən danışsa da, hakimiyyəti əldən vermək istəmirdi.<a href="#cite_note-100">[99]</a> Buna görə də Mehdiqulu ağa məktub göndərib İbrahimxəlil xanı həqiqi vəziyyətdən xəbərdar etdi, özü də qaladakı tərəfdarlarını səfərbər etməyə başladı. İbrahimxəlil xan təcili olaraq böyük oğlu Məhəmmədhəsən ağanı dağıstanlılardan ibarət 500 nəfərlik qoşunla Qarabağa yola saldı. Bundan xəbər tutan Məhəmməd bəy Qarabağ ellərini Araz ətrafına köçürmək və mübarizəni davam etdirmək istədi. Məhəmmədhəsən ağa <a href="/wiki/Kirs_(Qafan)" title="Kirs (Qafan)">Kirs dağındakı</a> qalanın üç verstliyində <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" title="Məhəmməd bəy Sarıcalı-Cavanşir">Məhəmməd bəyə</a> çatdı. Elatlar onun tərəfinə keçdilər. Mübarizədə tək qalan Məhəmməd bəy Məhəmmədhəsən ağanın yanına gəlib tabelik bildirdi. Bundan sonra Mehdiqulu ağa Məhəmməd bəyin Şuşadakı tərəfdarlarını qətlə yetirdi. İbrahimxəlil xan Şuşaya daxil oldu.<a href="#cite_note-101">[100]</a><a href="#cite_note-102">[101]</a> İbrahimxəlil хan Şuşaya döndükdən sonra Ağaməhəmməd şahın qardaşı oğlu Baba хan Qacar <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah_Qacar" title="Fətəli şah Qacar">Fətəli şah</a> adı ilə taxta çıxıb bütün хanlardan itaət tələb etdi.<a href="#cite_note-103">[102]</a> Fətəli şah İbrahimxəlil xanın yanına elçi göndərib Ağaməhəmməd şahın cəsədini tələb etdi. İbrahimxəlil xan cavabında ona tabe olmasını da arzu etdiyini bildirdi və Ağaməhəmməd şahın cənazəsini böyük ehtiramla <a href="/wiki/Tehran" title="Tehran">Tehrana</a> göndərdi. Həmçinin Fətəli şah, İbrahimxəlil xanın qızı <a href="/wiki/A%C4%9Fab%C9%99yim_a%C4%9Fa" title="Ağabəyim ağa">Ağabəyim xanımı</a> ilə evləndi. Xanın oğlu Əbülfət ağa Fətəli şahın sarayına girov kimi göndərildi. Şuşada şahın adına <a href="/w/index.php?title=Sahibqran_(pul)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sahibqran (pul) (səhifə mövcud deyil)">sahibqran</a> adlı pul kəsilməyə başlandı. Fətəli şah mükafat olaraq, İbrahimxəlil xana Qarabağ xanlığının gəlirindən başqa <a href="/wiki/Qarada%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Qaradağ xanlığı">Qaradağ xanlığının</a> gəlirindən də istifadə hüququ verdi.<a href="#cite_note-104">[103]</a> <table class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"> <tbody><tr> <td style="text-align: left;">"Siz Cavad xan kimi bu İran siyasətinizə görə cavab verəcəksiniz. Nə qədər ki, mən Gəncə ətrafında durmuşdum, siz ağacdakı yarpaq kimi əsirdiniz və belə cavab verməzdiniz, mən Gəncəyə gəlmədən siz qorxaq dovşan və yaltaq tülkü kimi Şəmşəddil mouravı Andronikovun yanına adam göndərmişdiniz, o zaman siz indiki kimi məni uzaqda sayıb belə danışmağa cürət etməzdiniz. Mənə inanın ki, elə Gəncə qoşunları<a href="#cite_note-105">[q 2]</a> sizi tamamilə darmadağın etmək üçün kifayətdir; mənə inanın ki, sizin qalanın alınmazlığı rus qoşunları üçün yüngül olacaqdır" </td></tr> <tr> <td style="text-align: left;">Pavel Sisianovun İbrahimxəlil xana 4 fevral 1804-cü il tarixli məktubu.<a href="#cite_note-106">[104]</a> </td></tr></tbody></table> Lakin İbrahimxəlil xanla qardaşı oğlu arasında etimadsızlıq davam edirdi. <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəkidə</a> hakimiyyəti müvəqqəti ələ keçirmiş <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99n_xan_(%C5%9E%C9%99ki_xan%C4%B1)" title="Məhəmmədhəsən xan (Şəki xanı)">Məhəmmədhəsən xan</a> Məhəmməd bəyi öz yanına dəvət etdi Bu dəvəti qəbul edən Məhəmməd bəy Şəkiyə gəldikdə var-dövləti əlindən alınıb həbs edildi.<a href="#cite_note-107">[105]</a> Məhəmməd bəylə düşmən olan şamaxılı <a href="/wiki/Mustafa_xan_(%C5%9Eamax%C4%B1_xan%C4%B1)" title="Mustafa xan (Şamaxı xanı)">Mustafa xan</a><a href="#cite_note-108">[q 3]</a> Məhəmmədhəsən xandan Məhəmməd bəyi istədi. Məhəmmədhəsən xan Məhəmməd bəyi Şamaxı xanına təhvil verdi. Məhəmməd bəy əsirlikdə Mustafa xanın əmri ilə öldürüldü.<a href="#cite_note-109">[106]</a> <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah_Qacar" title="Fətəli şah Qacar">Fətəli şahla</a> əlaqələrin möhkəmlənməsinə baxmayaraq İbrahimxəlil xan Rusiya ilə birləşmək üçün əlverişli məqam axtarırdı. Bu məqsədlə Mazdok xətti ilə Tiflisə gələn <a href="/wiki/%C4%B0van_Qudovi%C3%A7" title="İvan Qudoviç">general Qudoviçin</a> yanına İbrahimxəlil xanın elçiləri göndərildi və itaətə hazır olduğunu bildirdilər. Nəhayət, 1803-cü ildə general <a href="/wiki/Pavel_Sisianov" title="Pavel Sisianov">Sisianov</a> <a href="/wiki/Zaqafqaziya" class="mw-redirect" title="Zaqafqaziya">Zaqafqaziyaya</a> başçı təyin olunaraq Tiflisə gəldi. O, 1803-cü ilin dekabr ayında <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə</a> üzərinə hücum edib, 1804-cü ilin yanvarında xanlığı işğal etdi. <a href="/wiki/Cavad_xan" title="Cavad xan">Cavad xan</a> öldürüldü, Gəncə əhalisinə divan tutuldu və şəhər qarət edildi. Sisianov Gəncəni alandan sonra <a href="/w/index.php?title=Mayor_Lisanevi%C3%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mayor Lisaneviç (səhifə mövcud deyil)">mayor Lisaneviçlə</a> İbrahimxəlil xana hədələyici məktub göndərib tabe olmasını tələb etdi. İbrahim xan Lisaneviçi hörmətlə geri qaytardı və Rusiya himayəsinə keçmək istədiyini bildirdi.<a href="#cite_note-110">[107]</a> Fətəli şah, <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xanla</a> Sisianov arasında dostluq əlaqəsinin olmasını və elçilərin gedib-gəlişini eşitdiyinə görə, 1804-cü ildə İrəvandan qayıtdığı zaman Əbülfət xana beş min nəfərlik qoşun verib, atasına yardım və kömək göstərmək adı ilə Qarabağa, İbrahimxəlil xanın yanına göndərdi və tapşırdı ki, <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99n_a%C4%9Fa_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir">Məhəmmədhəsən ağanı</a> bir neçə Qarabağ bəyzadələri ilə Fətəli şahın sarayına göndərsin.<a href="#cite_note-111">[108]</a> Əbülfət ağa İbrahimxəlil xanın həyatının axırına qədər vəkil sifətilə Qarabağda qalsın və Əbülfət xandan icazəsiz və məsləhətsiz heç bir iş görülməsin. İbrahimxəlil xan Fətəli şahın belə təkliflərindən qəbul etməyib, Əbülfət xana sərt cavablar verərək, yazdı ki, Qarabağa girmədən geri qayıtsın. Əbülfət xan İbrahimxəlil xan və Məhəmmədhəsən ağa <a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq mahalının</a> Tuğ kəndində olduqlarından, Qacar qoşunu ilə həmin istiqamətdə hərəkətə başladı. Lakin ağır məğlubiyyətə uğrayan Əbülfət xan geri çəkildi.<a href="#cite_note-112">[109]</a> <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah" class="mw-redirect" title="Fətəli şah">Fətəli şah</a> İbrahimxəlil xanı diplomatik yolla <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> himayəsi altına keçməkdən çəkindirmək qərarına gəldi. Şah Kərim xan, Rəhim xan və Abdulla xandan ibarət olan elçilərini xüsusi fərmanla Qarabağa göndərdi. Belə ki, Fətəli şah Qarabağın bütün gəlirini İbrahimxəlil xana verməyi, habelə öz övladlarından iki nəfərini İbrahimxəlil xanın yanına girov göndərməyi öhdəsinə götürürdü.<a href="#cite_note-113">[110]</a> Bu güzəştlərin müqabilində rus qoşunlarının hücumlarının qarşısını almaq üçün Tiflis və Gəncə yolunun üstündə olan <a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəranın hər iki qalasında</a> Qacar ordusu yerləşdirilməli, <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasının</a> yaxınlığında qazılmış səngərlər də bu ordunun ixtiyarına verilməli idi. Bütün xərcləri şah hökumətinin xəzinəsindən ödənilməli olan bu ordu İbrahimxəlil xanın itaət və əmrindən boyun qaçırmamalı idi. Lakin xan bu təklifləri qəbul etmədi.<a href="#cite_note-114">[111]</a> 1805-ci ilin mayında Gəncə ilə Qarabağ sərhədi olan Kürəkçayda Sisianovla İbrahim xan arasında təntənəli şəraitdə danışıqlar başladı. İbrahimxəlil xanı bu görüşdə oğlanları Məhəmmədhəsən ağa, Mehdiqulu ağa, <a href="/wiki/Xanlar_a%C4%9Fa_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" title="Xanlar ağa Sarıcalı-Cavanşir">Xanlar ağa</a>, eləcə də Qarabağın məşhur bəyzadələri müşayiət edirdilər. İbrahim xanın dəvəti üzrə onun kürəkəni Şəki hakimi <a href="/wiki/S%C9%99lim_xan_(%C5%9E%C9%99ki_xan%C4%B1)" title="Səlim xan (Şəki xanı)">Səlim xan</a> da Kürəkçaya gəldi. 14 may 1805-ci il tarixindən <a href="/wiki/K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Kürəkçay müqaviləsi">Kürəkçayda müqavilə</a> ilə Qarabağ xanlığı Rusiya itaətini qəbul edib rus təbəəliyini qəbul etdi. Müqavilənin şərti belə idi:<a href="#cite_note-115">[112]</a> <ol><li>İbrahimxəlil xan <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a>, <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlılar</a> və başqa dövlətlərlə hər cür əlaqə və asılılıqdan imtina edib, yalnız Rusiyanı tanıyır və onun hakimiyyətini qəbul edir.</li> <li>Qarabağ xanlığı qonşu hakimlərlə əlaqə saxlamamalıdır. Onlardan alınan hər növ məktublar Şuşadakı rus komandanlığının və ya <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstan</a> baş hakiminin Qarabağda olan vəkilinin mülahizəsinə verilməlidir.</li> <li>Xanlığın ərazisində saxlanan rus qoşunları üçün komandanlıq tərəfindən təsdiq olunmuş qiymətlərlə ərzaq tədarük olunmalıdır.</li> <li>Rus qoşunları üçün lazımi bina verilməlidir.</li> <li>Gəncədən Şuşaya gedən yol, arabaların rahat getməsi üçün təmir olunmalıdır.</li> <li>Sədaqət və inam əlaməti olaraq xanın nəvəsi həmişəlik Tiflisdə yaşamaq şərtilə girov verilməlidir.</li> <li>Xan hər il 8000 <a href="/wiki/%C3%87ervon" title="Çervon">çervon</a> rus dövlətinə bac verməlidir. Və bunu da iki vaxtda: fevralın birində, sentyabrın birində ödəməlidir.</li></ol> Bu şərtlərin müqabilində Rusiya Qarabağ xanlığına aşağıdakıları vəd edirdi: <ol><li>Xanın mülkü salamat saxlanılır. Xanlığın idarəsi irsi böyüklüyə görə nəsildən-nəslə keçir və bunu Rusiya imperatoru təsdiq edir. Məhkəmə işi, cəza və vergi toplamaq xanlığın ixtiyarında qalır.</li> <li>Xanın mülkünü müdafiə etmək üçün Şuşa qalasına topları ilə birlikdə 500 nəfər rus soldatı göndərilir.</li> <li>Xana öz evində saxlamaq üçün üzərində rus gerbi olan bayraq bağışlanır.</li> <li>Xanın əmanət təyin edilən nəvəsinə gündəlik xərc olmaq üzrə 10 manat gümüş pul müəyyən edilir. Bütün bunlarla birlikdə İbrahimxəlil xana <a href="/wiki/General-leytenant" title="General-leytenant">general-leytenant</a>, Məhəmmədhəsən ağaya <a href="/wiki/General-mayor" title="General-mayor">general-mayor</a>, Xanlar ağaya <a href="/wiki/Polkovnik" title="Polkovnik">polkovniklik</a> hərbi rütbəsi verilir.</li></ol> Müqavilənin cavabı olaraq 1806-cı ilin yazında Qacar qoşunu Qarabağa hücuma keçdi. Qacar qoşununun qabağını almaq üçün Qarabağda mayor <a href="/w/index.php?title=%C4%B0van_Lisan%D0%B5vi%C3%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="İvan Lisanеviç (səhifə mövcud deyil)">İvan Lisanеviç</a> və yeger dəstəsindən başqa qoşun olmadığından və məhsul vaxtı gəlib çatdığından İbrahimxəlil xan, Qarabağ ərazilərinin müharibədə dağılmaması üçün Qacarlarla xoşluqla rəftar etməyə başladı. Mayor isə rus qoşununun tezliklə gəlib çatacağını <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xana</a> vəd edirdi. Ancaq Rus qoşunu yubandı və artıq Qacar qoşunu qalanın iki ağaclığına<a href="#cite_note-116">[q 4]</a> çatmışdı. İbrahimxəlil xan evini Xan bağından, qalanın yaxınlığına köçürdü. Mayor Lisaneviç isə xanın Qacarların tərəfinə keçəcəyindən şübhələnib, heçbir araşdırma etmədən bir dəstə qoşunla İbrahimxəlil xanın yaşadığı evə getdi. İbrahimxəlil xan ailəsi və yaxın adamları ilə orada öldürüldü.<a href="#cite_note-117">[113]</a> Şəkili <a href="/wiki/H%C3%BCseyn_xan_(%C5%9E%C9%99ki_xan%C4%B1)" title="Hüseyn xan (Şəki xanı)">Hüseyn xanın</a> qızı olan xanın arvadı Tuti bəyim, xanın Bikə ağadan olmuş qızı, xanın Gövhər ağanın anasından olmuş oğlu (13 yaşında), Hərəmixan, Səltənət bəyim, Səbreyi xan, Abbasqulu ağa, Hacı Hüseynəli bəy Kəbirli, Mirzə Haqverdi Kəbirli, Hümmət bəy Cavanşir, Həsənağa, Gülməli bəy Sarıcalı, Mirzətağı Əfşar, Əlipənah-pişxidmət, Xacə Həsən Əcəm oğlu Kəbirli, Qaranrn iki oğlu və 4 nəfər şuşalı, <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xanla</a> birlikdə 20 nəfər qətlə yetirilmişdi.<a href="#cite_note-118">[114]</a><a href="#cite_note-119">[115]</a> Qacar hücumuna qarşı General Nebolsinin köməyə gəlmiş rus hərbi dəstəsi əvvəlcə Şahbulaqda, sonra isə Əsgəran yaxınhğında düşərgə saldı. Bu xəbəri eşidən İbrahimxəlil xanın ortancıl oğlu <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan" title="Mehdiqulu xan">Mehdiqulu xan</a> rus qoşunları ilə birləşmək üçün <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşadan</a> çıxaraq <a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgərana</a> tərəf hərəkət etdi. Mehdiqulu xanın dəstəsi ilə birləşən general Nebolsin şah ordusu üzərinə hərəkət etdi. Həlledici döyüş 1806-cı il iyul ayının 15-də baş verdi və yeddi saata qədər davam etdi. Döyüş <a href="/wiki/Abbas_Mirz%C9%99" title="Abbas Mirzə">Abbas Mirzənin</a> ağır məğlubiyyətə uğraması və Qarabağdan geri çəkilməsi ilə nəticələndi.<a href="#cite_note-120">[116]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mehdiqulu_xan">Mehdiqulu xan</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=12" title="Mehdiqulu xan bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=12" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mehdiqulu xan">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Mehdiqulu xan Cavanşir">Mehdiqulu xan Cavanşir</a> </div></dd></dl> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_(x%C9%99rit%C9%99).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg/350px-C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg" decoding="async" width="350" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg/525px-C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg/700px-C%C9%99nubi_Qafqaz_1809-1817-ci_ill%C9%99rd%C9%99_%28x%C9%99rit%C9%99%29.jpg 2x" data-file-width="8680" data-file-height="6504" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Gülüstan müqaviləsi">Gülüstan müqaviləsindən</a> əvvəl formalaşmış və Gülüstan müqaviləsində təsdiqlənmiş <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> və <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacar İranının</a> sərhədləri</figcaption></figure> <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> öldürüləndə Mehdiqulu ağa və <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99n_a%C4%9Fa_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir">Məhəmmədhəsən ağanın</a> oğlu <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu ağa</a> Şuşada idilər. Onlar Rusiyaya qarşı qiyam etmədilər. 1806-cı ilin sonlarında <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqazın</a> yeni komandanı təyin edilmiş general <a href="/wiki/%C4%B0van_Qudovi%C3%A7" title="İvan Qudoviç">Qudoviç</a> <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tiflisə</a> gələrək Mehdiqulu ağanın Qarabağ xanı təyin edilməsi haqqında imperator fərmanını ona təqdim etdi.<a href="#cite_note-Mehdiqulu-10">[10]</a> Vəliəhd olan böyük qardaşı Məhəmmədhəsən ağanın ölümündən sonra İbrahimxəlil xan tərəfindən vəliəhd elan edilən ildə Mehdiqulu ağa 1806-cı taxta çıxarıldı. Хanlığının ilk çağlarından Qarabağda gərginlik başladı. İbrahimxəlil хanın öldürülməsindən, qisasının alınmamasından görə bəzi Qarabağ bəyləri <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlara</a> sığındılar. <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_eli" title="Cavanşir eli">Cavanşir elinin</a> <a href="/wiki/Sar%C4%B1cal%C4%B1_oyma%C4%9F%C4%B1" title="Sarıcalı oymağı">Sarıcalı oymağının</a> Behbudalılar tayfası iki tirəyə bölündü. Bir tirə Qacarların ərazisinə mühacirət etdi.<a href="#cite_note-121">[117]</a> Məhəmmədhəsən ağanın 17 yaşlı oğlu Cəfərqulu ağa isə atasının əvvəlki vəliəhd olduğunu əsas tutaraq xanlıq taxtının ona verilməsini tələb edirdi. O, Qudoviç hələ Tiflisə gəlməmişdən ora getmiş və baş komandanla görüşərək bildirmişdi ki, atası Məhəmmədhəsən ağa İbrahimxəlilxəlil xanın rəsmi varisi olduğundan taxt ona çatır. Qudoviç bildirmişdi ki, İbrahimxəlilxəlil xan hələ sağlığında Mehdiqulu ağanı öz varisi etdiyindən onu xan təyin etmək lazımdır. İmperatordan artıq Mehdiqulu ağanın adına xanlıq fərmanı gəlmişdir. İstəyinə nail olmadıqdan sonra isə Cəfərqulu ağa Məhəmmədhəsən ağanın mülkiyyətində olan 36 kəndin ona verilməsini istədi.<a href="#cite_note-Cəfərqulu_ağa-122">[118]</a> Qudoviç <a href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Mehdiqulu xan Cavanşir">Mehdiqulu xana</a> tapşırıq verdi ki, həmin kəndləri məvacib əvəzinə tiyulla Cəfərqulu ağaya versin. Cəfərqulu ağa isə həmin kəndlərin onun tam mülkiyyətinə verilməsini israr etmişdi. Qudoviç bu tələblə razılaşmamışdı. Mehdiqulu xan da bildirmişdi ki, iddia olunan kəndlər heç vaxt Məhəmmədhəsən ağanın mülkiyyətində olmamışdır. Beləliklə də Mehdiqulu xanla qardaşı oğlu Cəfərqulu ağa və onun qardaşı <a href="/w/index.php?title=Xancan_a%C4%9Fa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xancan ağa (səhifə mövcud deyil)">Xancan ağa</a> arasında ədavət yaranmışdı. Həmçinin <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah_Qacar" title="Fətəli şah Qacar">Fətəli şah</a> Cəfərqulu ağaya xan titulu verib Qarabağın Taxta qapı adlanan mahallarını və <a href="/w/index.php?title=%C6%8Fh%C9%99r_q%C9%99s%C9%99b%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əhər qəsəbəsi (səhifə mövcud deyil)">Əhər qəsəbəsini</a> ona bağışlamışdı.<a href="#cite_note-Cəfərqulu_ağa-122">[118]</a> <a href="/wiki/Abbas_Mirz%C9%99" title="Abbas Mirzə">Abbas Mirzə Qacar</a> 1810-cu il iyunun əvvəlində yenidən <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqaza</a> yürüş etdi. Ordusunu üç dəstəyə ayıraraq Qarabağ, <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncə</a> və <a href="/wiki/P%C9%99mb%C9%99k_mahal%C4%B1" title="Pəmbək mahalı">Pəmbək</a> istiqamətində döyüşə göndərdi. Məğlub olan <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a> daha ciddi hücuma hazırlaşmağa başladılar. 1811-ci ilin sentyabrında Abbas Mirzə daha güclü və silahlandırılmış 50 mindən artıq döyüşçü ilə <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan</a> tərəfdən Qarabağa daxil oldu. Lakin rus ordusunun <a href="/w/index.php?title=General%E2%80%93mayoru_Xotumsevi&action=edit&redlink=1" class="new" title="General–mayoru Xotumsevi (səhifə mövcud deyil)">general–mayoru Xotumsevin</a> iki batalyonu və Mehdiqulu xanın başçılıq etdiyi 500 Qarabağ süvarisi Qacar ordusunu geri dönməyə məcbur etdi.<a href="#cite_note-123">[119]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg/220px-Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg" decoding="async" width="220" height="295" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg/330px-Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg/440px-Hurshidbanu_Natavan_with_her_children.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="1714" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mehdiqulu_xan" title="Mehdiqulu xan">Mehdiqulu xanın</a> qızı <a href="/wiki/Xur%C5%9Fidbanu_Nat%C9%99van" title="Xurşidbanu Natəvan">Xurşidbanu Natəvan</a> uşaqları ilə birlikdə <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xan_saray%C4%B1" title="Qarabağ xan sarayı">Qarabağ xan sarayında</a>, 1897-ci ildən əvvəl</figcaption></figure> 1812-ci ildə <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu ağa</a> Qacarlara sığındı. Həmin il hücuma keçən Naibüssəltənə Abbas Mirzə Qırcıda olan Rus batalyonunu darmadağın etdi.<a href="#cite_note-124">[120]</a> 1812-ci ilin iyununda isə Şahbulağı tutdu. Lakin <a href="/wiki/Pyotr_Kotlyarevski" title="Pyotr Kotlyarevski">general Kotlyarevski</a> onları geri çəkilməyə məcbur etdi. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycanın</a> digər ərazilərindəki döyüşlərin də <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> üstünlüyü ilə bitməsi və Rus ordusunun yolunun <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycana</a> açılması səbəbindən daha çox torpaq itkisini nəzərə alan Qacarlar sülh təklifi etdilər. 12 oktyabr 1813-cü ildə Qarabağın Gülüstan kəndində Azərbaycan uğrunda 9 ildən artıq mübarizə aparmış tərəflər arasında sülh müqaviləsi imzalandı.<a href="#cite_note-125">[121]</a><a href="#cite_note-126">[122]</a> <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Gülüstan müqaviləsi">Gülüstan müqaviləsi</a> imzalandıqdan sonra <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqazda</a> öz mövqelərini xeyli möhkəmləndirən Rusiya tədricən öz daxili müstəqilliklərini saxlamış Azərbaycan xanlıqlarını ləğv etmək siyasəti yeritməyə başladı. 1817-ci ildə Qarabağa gələn, mənşəcə Qarabağ xristianı olan <a href="/w/index.php?title=M%C9%99d%C9%99tov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mədətov (səhifə mövcud deyil)">general Mədətov</a> faktiki olaraq idarəçiliyini öz əlinə keçirdi.<a href="#cite_note-Mehdiqulu_xan-127">[123]</a> 1822-ci Cəfərqulu ağanı yaralayırlar və məlum olduğu kimi Mehdiqulu xanla, qardaşı oğlu Cəfərqulu ağa arasında gizli ədavət vardı. Bu işdə Mehdiqulu xan günahlandırıldı və bir neçə yaxın adamı həbs olundu. Mədətov dərhal elan edir ki, bu Mehdiqulu xanın işidir. Vəziyyətin çıxılmaz olduğunu görən Mehdiqulu xan <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İrana</a> qaçmağa məcbur oldu. Mehdiqulu xanın 1822-ci ilin noyabrın 21-də İrana getməsindən sonra A. Yermolov bəyannamə yaydı. Bəyannamədə xanın qaçışı "xəyanət" kimi qiymətləndirilir, xanlıq üsul idarəsinin ləğv edildiyi və Qarabağın bilavasitə Rusiya idarəçiliyinə keçirildiyi elan olunurdu.<a href="#cite_note-Mehdiqulu_xan-127">[123]</a> 1805-ci il <a href="/wiki/K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Kürəkçay müqaviləsi">Kürəkçay müqaviləsinin</a> şərtlərinə uyğun olaraq Mehdiqulu xan Qarabağı tərk etdikdən sonra hakimiyyət vəliəhd sayılan <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu ağaya</a> keçməli idi.<a href="#cite_note-Etnik_tərkib-128">[124]</a> Lakin Cəfərqulu ağa və oğlu Kərim bəy həbs edilib kazak dəstəsinin mühafizəsi altında Rusiyaya-Simbirskə göndərildi. 1826-cı ildə Rusiya ilə Qacarlar arasındakı müharibənin yenidən başlanması və bir çox Azərbaycan xanlarının İrandan Cənubi Qafqaza dönərək üsyanlara başçılıq etmələri Cənubi Qafqazdakı Rus hakimiyyət orqanlarını narahat edirdi. Qarabağda da belə üsyanın baş verməsindən narahat olan rus hökuməti Mehdiqulu xanın Qarabağa qayıdıb burada yaşamasına icazə verdi. Mehdiqulu xana <a href="/wiki/General-mayor" title="General-mayor">general-mayor</a> rütbəsini qaytarmaq, onun İrandan özü ilə gətirdiyi 300 ailənin idarəsini ona həvalə etmək, xana illik 4 min əşrəfi təqaüd təyin etmək təklif olunurdu. Beləliklə Mehdiqulu xan 1826-cı ildə Qarabağa döndü. 1830-cu ildə də Cəfərqulu ağaya da Qarabağa qayıtmağa icazə verdilər. Mehdiqulu xan 1845-ci ildə, Cəfərqulu ağa isə 1854-cü ildə vəfat etdilər. Cəfərqulu xanın övladı Qulu xan hakimiyyəti aldıqdan sonra Rus hakimiyyətinin təzyiqi altında taxtdan etiraz edir. Qulu xan 1982-ci ildə Gəncədə vəfat edir. Övladı Əliqulu xan və nəvələri Elnur və Teymur xan haqqında hər hansı bir məlumat yoxdur<a href="#cite_note-Mehdi_Qulu_xan-12">[12]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mədəniyyət">Mədəniyyət</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=13" title="Mədəniyyət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=13" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mədəniyyət">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Memarlıq">Memarlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=14" title="Memarlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=14" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Memarlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6248307"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat qalası</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq qalası</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalası</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəran qalası</a>, <a href="/wiki/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi" title="Yuxarı Gövhər ağa məscidi">Yuxarı Gövhər ağa məscidi</a>, və <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xan_saray%C4%B1" title="Qarabağ xan sarayı">Qarabağ xan sarayı</a></div> <center> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 215.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 213.33333333333px;"><a href="/wiki/Fayl:%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB,_ArmAg_(5).jpg" class="mw-file-description" title="Şuşa qalası"><img alt="Şuşa qalası" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg/320px-%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg" decoding="async" width="214" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg/480px-%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg/640px-%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84_%C2%AB%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB%2C_ArmAg_%285%29.jpg 2x" data-file-width="4864" data-file-height="2736" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalası</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 216px"> <div class="thumb" style="width: 214px;"><a href="/wiki/Fayl:%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG" class="mw-file-description" title="Əsgəran qalası"><img alt="Əsgəran qalası" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG/321px-%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG" decoding="async" width="214" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG/482px-%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG/642px-%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A416.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1149" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəran qalası</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 162px"> <div class="thumb" style="width: 160px;"><a href="/wiki/Fayl:Khans_Palace010.JPG" class="mw-file-description" title="Qarabağ xan sarayı"><img alt="Qarabağ xan sarayı" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Khans_Palace010.JPG/240px-Khans_Palace010.JPG" decoding="async" width="160" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Khans_Palace010.JPG/360px-Khans_Palace010.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Khans_Palace010.JPG/480px-Khans_Palace010.JPG 2x" data-file-width="4320" data-file-height="3240" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xan_saray%C4%B1" title="Qarabağ xan sarayı">Qarabağ xan sarayı</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182px"> <div class="thumb" style="width: 180px;"><a href="/wiki/Fayl:The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_(XIX_c.)_08.jpg" class="mw-file-description" title="Xurşidbanu Natəvanın sarayı"><img alt="Xurşidbanu Natəvanın sarayı" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg/270px-The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg/405px-The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg/540px-The_palace_of_princess_Natavan_Untsieva_%28XIX_c.%29_08.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Xur%C5%9Fidbanu_Nat%C9%99van%C4%B1n_saray%C4%B1" class="mw-redirect" title="Xurşidbanu Natəvanın sarayı">Xurşidbanu Natəvanın sarayı</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 114.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 112.66666666667px;"><a href="/wiki/Fayl:Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg" class="mw-file-description" title="Yuxarı Gövhər ağa məscidi"><img alt="Yuxarı Gövhər ağa məscidi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/169px-Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg" decoding="async" width="113" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/253px-Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/337px-Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg 2x" data-file-width="2701" data-file-height="2883" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi" title="Yuxarı Gövhər ağa məscidi">Yuxarı Gövhər ağa məscidi</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 183.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 181.33333333333px;"><a href="/wiki/Fayl:A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra,_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg" class="mw-file-description" title="Aşağı Gövhər ağa məscidi"><img alt="Aşağı Gövhər ağa məscidi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/272px-A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg" decoding="async" width="182" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/408px-A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/545px-A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi_restavrasiya_i%C5%9Fl%C9%99rind%C9%99n_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg 2x" data-file-width="1642" data-file-height="1086" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi" title="Aşağı Gövhər ağa məscidi">Aşağı Gövhər ağa məscidi</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 111.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 109.33333333333px;"><a href="/wiki/Fayl:B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg" class="mw-file-description" title="Bərdə imamzadəsi"><img alt="Bərdə imamzadəsi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg/164px-B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg" decoding="async" width="110" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg/247px-B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg/329px-B%C9%99rd%C9%99_%C4%B0mamzad%C9%99.jpg 2x" data-file-width="1990" data-file-height="2178" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%C4%B0mamzad%C9%99_t%C3%BCrb%C9%99si_(B%C9%99rd%C9%99)" title="İmamzadə türbəsi (Bərdə)">Bərdə imamzadəsi</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 98px"> <div class="thumb" style="width: 96px;"><a href="/wiki/Fayl:Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg" class="mw-file-description" title="Saatlı məscidi"><img alt="Saatlı məscidi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/144px-Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg" decoding="async" width="96" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/216px-Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg/288px-Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi_2024-c%C3%BC_ild%C9%99.jpg 2x" data-file-width="1080" data-file-height="1350" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Saatl%C4%B1_m%C9%99scidi" title="Saatlı məscidi">Saatlı məscidi</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 147.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 145.33333333333px;"><a href="/wiki/Fayl:A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra,_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg" class="mw-file-description" title="Ağdam Cümə məscidi"><img alt="Ağdam Cümə məscidi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/218px-A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg" decoding="async" width="146" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/327px-A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg/436px-A%C4%9Fdam_C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_restavrasiyadan_sonra%2C_2024-c%C3%BC_ilin_aprelind%C9%99.jpg 2x" data-file-width="1540" data-file-height="1272" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/C%C3%BCm%C9%99_m%C9%99scidi_(A%C4%9Fdam)" title="Cümə məscidi (Ağdam)">Ağdam Cümə məscidi</a></div> </li> </ul> </center> 1748-ci ildə inşa edilmiş <a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat qalasının</a><a href="#cite_note-129">[125]</a><a href="#cite_note-Bayat-130">[126]</a><a href="#cite_note-131">[127]</a><a href="#cite_note-132">[128]</a> ətrafına bişmiş kərpicdən qalın divarlar hörülmüş, divarların ətrafında isə düşmən hücumu zamam su ilə doldurulması nəzərdə tutulan dərin xəndəklər qazılmışdı. <a href="/wiki/Mir_Mehdi_X%C9%99zani" title="Mir Mehdi Xəzani">Mir Mehdi Xəzani</a> yazır:<a href="#cite_note-133">[129]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>Bayat qalası indi Kəbirli mahalındadır, bina qoyub və təcil ilə bir az zamanla hasar çəkib və möhkəm xəndək və bazar və məscid və hamam təmir edib, tamam ev və əhlü əyallarını və qövmü əqrəbalarını və böyük kəslərinin ev və əyallarını və əhli-mahaldan mötəbər kimsələrinin evlərini orada cəm edib və ətrafdan hətta Təbriz və Ərdəbil və Qaradağ əhllərindən əhli-sənət olan xalq-lardan həm götürüb orada qəsəbə və şəhər kimi məğam bina eylədi...</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> Bayat qalası düzənlikdə yerləşdiyindən bir o qədər etibarlı deyildi. Buna görə də <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdamdan</a> 10 km aralıda yerləşən "Şahbulaq" adlanan yerdə 1751–1752-ci ildə yeni qala inşa olundu. <a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq qalasının</a> hasarı isə daş və əhəngdən tikilmişdi. Şahbulaq qalasında daşdan tikilmiş məscid, hamam, şəhər evləri və bazar yerləşirdi.<a href="#cite_note-134">[130]</a> Şahbulaqda iki qəsr-içqala və xarici qala var idi. İçqəsr təpənin üstündə gur bulağın yanında salınmışdı. Pənahəli xanın iqamətgahı yonulmamış daşlardan düzbucaqlı, 8 pilləli şəkildə tikilmişdi. İqamətgahın möhkəm və hündür divarları vardı.<a href="#cite_note-135">[131]</a> İç-qəsr düzbucaqlı şəklində idi, hər küncdə bir qüllə, şərq tərəfı istisna olmaqla hər bir tərəfin ətrafında bir yarımdairəvi formalı qüllə vardı. Xarici qüllələr və divarların yuxarı hissəsi diş-diş idi. Hasarların hündürlüyü 7, qüllələrin hündürlüyü isə 8,5 metrə çatırdı. Bütün divarlar və qüllələr boyu döyüş mazqalları, mazqalların altında birmərtəbəli binalar vardı. Qəsrin girişi şərq tərəfdən idi və ikimərtəbəli prizmaşəkilli tikili ilə müdafiə olunurdu. Giriş kiril əlifbasmdakı "Q" hərfi formasında idi. Prizmatik tikili, səkkizinci, əsas qüllə idi və bütün Şahbulaq qalası üzərində yüksəlirdi.<a href="#cite_note-136">[132]</a> Rzaqulu bəy yazır:<a href="#cite_note-137">[133]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>Pənah xan, Xaçın əhalisinin fitnə-fəsadından xatircəm və asudə olub, onlara ayrıca məliklər təyin və hamısını özünə tabe etdikdən sonra Şahbulaq adlanan Tərnəküt qalasını tikdirməyi lazım bildi. Ona görə də Bayat qalasını buraxıb, Şahbulaqda bir təpənin üstündə, böyük bir bulağın yanında qala tikdirdi. Bu qalanın ətrafına, uca bir yerdə, geniş hasar çəkdirdi. Bazar, meydan, hamam və məscid tikdirib, hicri 1165 (1751/52)-ci ildə bütün ellərin ailəsini və böyüklərin evlərini, sənətkarlan, özünün yaxın adamlarını və qulluqçularını Şahbulaq qalasında yerləşdirdi.</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> Xanlığın ən etibarlı qalası <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalası</a><a href="#cite_note-138">[q 5]</a> idi. Şuşanın yerləşdiyi dağ yuxarısı kəsilmiş konus formasındadır, şimal tərəfdən terraslarla alçalır. Şuşa <a href="/w/index.php?title=Da%C5%9Falt%C4%B1_%C3%A7ay&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daşaltı çay (səhifə mövcud deyil)">Daşaltıçay</a> və <a href="/w/index.php?title=X%C9%99lf%C9%99li_%C3%A7ay&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xəlfəli çay (səhifə mövcud deyil)">Xəlfəliçaya</a> kəskin enişi olan dərələrlə əhatə olunub. Təpənin kəskin yarğanları düşmən hücumuna qarşı güclü maneə yaradırdı və şəhərin müdafiə perimetrinin demək olar ki, üçdə iki hissəsini təşkil edirdi. Şuşa qalalarının bəzisinin hündürlüyü 400 m-dən çoxdur. Şuşa qalasının mövqeyinin üstünlüyü həm də ondadır ki, buradan ətraf yaxşı görünür ki, bu cəhət də düşmənin qəfil hücum etməsinə imkan vermir.<a href="#cite_note-139">[134]</a> <a href="/wiki/Mirz%C9%99_R%C9%99him_F%C9%99na" title="Mirzə Rəhim Fəna">Mirzə Rəhim Fəna</a> yazır:<a href="#cite_note-140">[135]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>Köç başlanmaq ilə Pənah xan şəhərin yerinə baxıb öz şəxsi dəstgahından ötrü bir tərəfdən güşadə və vəsi bir qitə yerdə, daş və əhəng ilə bir möhkəm hasar çəkdirib əvvəl xaricdən əndərun, daxil yerdə neçə pişxidmət otaqları və yemək mənzili, sonra özündən ötrü mötədid otaqlar, qonaq otaqları, ondan sonra hərəmxana otaqları, hamam, məscid, sonra bir böyük mətbəxxana təmir etdirir. (Bu dairə sonra Əhməd xan oturan evdir.) Bu hasara yavuq göz qabağında bir müsəttəh divan otağı, sonra məhdud bir surətdə xaricdən baxan bir mənzərədə otaqlar yapdırar, xaricdən varid olanları görməkdən ötrü. (Bu otaqlar Mehdiqulu xan oturan xoş mənzərə evlərdir.) Ondan sonra məşriq tərəfdən qaya başında otaqlar yapdırır. (Məhəmmədhəsən ağa oturan evlərdir.) Sükunət fikri ilə gələnlər dəxi hər kəsi öz əhvalına münasib yerdə özü üçün məskən və məva bina edirlər. İbtidada hamı müsəlman səkənəsi olduğuna orta hesab olunan bir yerdə böyük məscid, mütəəddid hamamlar, bazar yeri və sair ləvazimatı-şəhriyyə hər tərəfdən inşa olunar.</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> Şuşanın qala divarları 2,5 km uzunluğuna malik olub, daşdan və əhəngdən hörülmüşdü. Şuşaya giriş dörd darvazadan həyata keçirilirdi. Darvazalardan biri <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_qap%C4%B1s%C4%B1" title="Gəncə qapısı">Gəncə qapısı</a>, digəri <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_qap%C4%B1s%C4%B1" title="İrəvan qapısı">İrəvan qapısı</a>, üçüncüsü <a href="/wiki/A%C4%9Fo%C4%9Flan_qap%C4%B1s%C4%B1" title="Ağoğlan qapısı">Ağoğlan qapısı</a> adlanırdı. Dördüncü qapının adı və yeri məlum deyil. Gəncə qapısı şimal tərəfdə, İrəvan qapısı qərb tərəfdə, Ağoğlan qapısı şərq tərəfdə yerləşirdi.<a href="#cite_note-141">[136]</a> Şuşanın yolu üstündə daha iki qala — Ağoğlan və <a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəran qalaları</a> inşa edilmişdi. Şuşadan 25 km aralı, <a href="/wiki/Qarqar%C3%A7ay" title="Qarqarçay">Qarqarçayın</a> sahilində salınmış Əsgəran qalası Şuşanı ovalıq tərəfdən gələn hücumlardan qoruyurdu. Əsgəran qalası çayın hər iki tərəfındə salınmışdı. Onun divarlanın hündürlüyü 8 m-ə, qalınlığı isə 2 m-ə çatırdı. Hətta çayın yatağında iki qüllə var idi. Qarqarçayın sahili elə sıldırımlı idi ki, Əsgəran qalasından yan ötərək keçmək mümkün deyildi.<a href="#cite_note-142">[137]</a> Rzaqulu bəy Cavanşir yazır:<a href="#cite_note-143">[138]</a> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td> <td><cite>Bu qalalar Şuşa qalasının üç ağaclığında, Qarqar çayının keçidi olan iki dağın arasında yerləşmişdir. Şirvan, Şəki və Dağıstan vilayətləri əhalisi mərhum Pənah xanla düşmən olduqlarından ehtiyat üçün böyük oğlu İbrahim xana vəsiyyət etmişdi ki, əgər fürsət tapmasam, sən bu iki Əsgəran dağının arasında iki qala tikdir ki, düşmən gələn zaman piyada qoşunlarımız bu qalalarda olsunlar. Oradan Şuşa qalasına 8 verstə <a href="#cite_note-144">[q 6]</a> qədər məsafə vardır. Düşmən oradan keçib qalaya gələ bilməz. Belə ki, bu qalaların ətrafı möhkəm dağlar, meşələr, daşlar, qayalar və böyük səhralardır. Düşmənçilik zamanı ellər və başqaları orada sığınaq edərlər. Qalalarda tüfəngçilər qoyarlarsa, düşmən oradan keçib, xalqın mal-qarasını qarət və talan edə bilməz.</cite> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /> </td></tr></tbody></table> Şuşa şəhərinin kanalizasiya sistemi də var idi. Qurdlar, Quyuluq, Çuxur, Hacıyusifli, Merdinli, Cuhudlar, Saatlı, Mamayı, Xoca Mərcanlı, Hamamarası və başqa müxtəlif adlı on altı məhəllədən ibarət olmuşdur. Məhəmmədəli Baharlı isə "Əhvalati-Qarabağ" əsərində İbrahimxəlil xan dövründə qalanın on yeddi məhəllədən ibarət olduğunu və onun doqquzunun aşağı, səkkizinin yuxarı məhəllə olduğunu yazmışdır. Şəhərin hər bir məhəlləsinin su quyusu, hamamı və məscidi də olmuşdur. Təkcə <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> dövründə şəhərdə iki cümə məscidi tikilmişdi.<a href="#cite_note-145">[139]</a> Xanlar yalnız müdafiə tikililərinin deyil, ictimai binaların və digər mülki tikililərin də inşasına diqqət yetirirdilər. Şuşa, Bayat, Şahbulaq, Əsgəran qalaları ilə yanaşı, məscidlər və günbəzlər tikilmişdi. İbrahimxəlil xanın əmrilə 1768–1769-cu illərdə Şuşada Cümə məscidi inşa olunmuş, XIX əsrdə qızı <a href="/wiki/G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa" title="Gövhər ağa">Gövhər ağa</a> tərəfindən yenidən təmir edilmişdi. Məscid indi də onun adıyla <a href="/wiki/Yuxar%C4%B1_G%C3%B6vh%C9%99r_a%C4%9Fa_m%C9%99scidi" title="Yuxarı Gövhər ağa məscidi">Gövhər ağa məscidi</a> adlanır.<a href="#cite_note-146">[140]</a> İbrahimxəlil xanın dövründə düşməndən qorunmaq üçün <a href="/w/index.php?title=X%C9%99zin%C9%99_d%C9%99r%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xəzinə dərəsi (səhifə mövcud deyil)">Xəzinə dərəsində</a> imarət və otaqlar tikilmiş, daş və əhəngdən istifadə edilmişdi. Şuşa qalasının bir ağaclığında Xan bağında binalar, <a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdamda</a> <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xanın</a> və sələflərinin qəbirləri üstündə üç yüksək gümbəz inşa olunmuşdu. <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah Qacarın</a> hücumu zamanı günbənzlər dağıdılsa da, Mehdiqulu xan onları bərpa etmişdi. Mehdiqulu xan Ehsan bağı saldırmış, hasar və buzxana tikdirmiş, məqbərə vəqf etdirmişdi. Tarixçinin məlumatma görə, buzxanadan yüz min buz ehsan kimi ətrafda yaşayan elatlara və digər əhaliyə verilirdi.<a href="#cite_note-147">[141]</a> Xanlıqda mərkəzi aparat olan divanxana binası rusların işğalından sonra kilsəyə çevrilmiş, sonralar, XX əsrin 60-cı illərinə kimi isə binadan klub kimi istifadə olunmuşdu. Pənahəli xan Şuşanın tikintisində Təbriz, Ərdəbil və başqa şəhərlərdən ustalar dəvət etmişdi. Sonralar həmin ustalar Şuşada qalıb yaşamışlar.<a href="#cite_note-Şuşa-148">[142]</a> Pənahəli xan <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Şuşa qalasının</a> bir kənarında özü üçün qəsr tipli saray inşa etdirmişdi. Qəsrin hasarı və bir bürcü var idi. Pənahəli xan qalanın içərisində, bir təpənin üzərində böyük oğlu İbrahimxəlil xan üçün də bir qəsr-saray inşa etdirmişdi ki, düşmən qalaya yaxınlaşdıqda lazımi yerləri mühafizə edə bilsin. Onun da hasarı və bir bürcü var idi. İkinci oğlu <a href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1-Cavan%C5%9Fir" class="mw-redirect" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir">Mehrəli bəy</a> və üçüncü oğlu Talıbxan bəy üçün də bürcü və hasan olan imarətlər inşa etdirmişdi.<a href="#cite_note-149">[143]</a> Bütövlükdə xan sarayları və bir neçə iri feodalın imarətləri istisna olmaqla Şuşada yaşayış evlərinin görkəminə, onun rahatlığına bir o qədər də diqqət yetirmirdilər. Dövrün mürəkkəb siyasi vəziyyəti əsas diqqəti müdafiə istehkamlarnın inşasına yönəltməyi tələb edirdi. Hətta yaşayış evlərinin əksəriyyəti bir çox Şərq şəhərlərində olduğu kimi, kiçik qalaçaları xatırladırdı. Evlər qonşu evlərdən və küçədən qalın və hündür hasarlarla ayrılırdı.<a href="#cite_note-Şuşa-148">[142]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sənətkarlıq">Sənətkarlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=15" title="Sənətkarlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=15" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sənətkarlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="floatright" style="background-color:#EEEEEE;border:1px; font-size:90%; solid #C8C8C8;padding:1em;text-align:center"> <a href="/wiki/Fayl:Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG/340px-Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG" decoding="async" width="340" height="202" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG/510px-Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG/680px-Qaraba%C4%9F_xan_ail%C9%99sin%C9%99_m%C9%99sxus_%22Xon%C3%A7al%C4%B1%22_adl%C4%B1_T%C9%99briz_xal%C3%A7as%C4%B1.JPG 2x" data-file-width="4744" data-file-height="2820" /></a> Qarabağ xan ailəsinə məsxus "Xonçalı" adlı <a href="/wiki/T%C9%99briz_xal%C3%A7a%C3%A7%C4%B1l%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Təbriz xalçaçılıq məktəbi">Təbriz xalçası</a>, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Tarix_Muzeyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Tarix Muzeyi">Azərbaycan Tarix Muzeyi</a> <a href="/wiki/Fayl:Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg/173px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg" decoding="async" width="173" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg/260px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg/346px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh_Khanlyg.jpg 2x" data-file-width="753" data-file-height="1122" /></a> <a href="/wiki/Fayl:Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg/200px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg" decoding="async" width="200" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg/300px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg/400px-Azerbaijanian_carpet_from_Karabakh.jpg 2x" data-file-width="803" data-file-height="1037" /></a> Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə xas "<a href="/wiki/Xanl%C4%B1q_xal%C3%A7alar%C4%B1" title="Xanlıq xalçaları">Xanlıq xalçası</a>", XIX əsr, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Xal%C3%A7a_Muzeyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Xalça Muzeyi">Azərbaycan Xalça Muzeyi</a> (solda) və Qarabağ xalçaçılıq məktəbinə xas "<a href="/wiki/V%C9%99rni_xal%C3%A7as%C4%B1" title="Vərni xalçası">Əjdahalı xalçası</a>", XIX əsr, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t_Muzeyi" title="Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi">Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi</a> (sağda) </div> Bu dövrdə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">xanlıqların</a> mərkəz şəhərləri həm də sənətkarlıq mərkəzləri idi. Burada sənətkar emalatxanaları və tacir dükanları vardı. Evdə istehsal olunan məhsullar əsasən kəndlilərin tələbatının ödənilməsinə yönəlmişdi. Kəndlilərin əksəriyyəti çörək bişirir, ipək sarıyır, yun boyayır, paltar tikir, dəri aşılayır, müxtəlif məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş binalar inşa edir, bəsit əmək alətləri hazırlayırdılar. <a href="/wiki/S%C3%BCleymanl%C4%B1_(C%C9%99bray%C4%B1l)" title="Süleymanlı (Cəbrayıl)">Süleymanlı</a>, <a href="/w/index.php?title=Qorunzur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qorunzur (səhifə mövcud deyil)">Qorunzur</a>, <a href="/w/index.php?title=Gedi%C5%9F%C9%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gedişə (səhifə mövcud deyil)">Gedişə</a>, <a href="/wiki/Tatev" title="Tatev">Tatev</a>, <a href="/w/index.php?title=Qazanl%C4%B1q&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qazanlıq (səhifə mövcud deyil)">Qazannı</a>, <a href="/w/index.php?title=%C5%9Einger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şinger (səhifə mövcud deyil)">Şinger</a>, <a href="/wiki/D%C4%B1%C4%9F" title="Dığ">Dığ</a> kəndlərində kəndlilər yun iplər, mahud, kilim, ipək parçalar, ipək şalvarlar, xalçalar, kisələr, pambıq parçalar istehsal edirdilər.<a href="#cite_note-150">[144]</a> Ticarət mərkəzlərindən təcrid olunmaq, əlverişli nəqliyyat yollarının olması bilavasitə yerlərdə ev və sənətkarlıq — kustar sənayesinin inkişafını zəruri edirdi. Xanlığın xammal məmulatlarının bolluğu da bu sahələrin inkişafına şərait yaradırdı.<a href="#cite_note-Sənətkarlıq-151">[145]</a> Kustar sənətkarlıq əsasən xanlığın mərkəzi Şuşa şəhərində cəmləşmişdi. <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> daxili bazarın və ticarətin inkişafı ilə qarşılıqlı surətdə bağlı idi. Çoxsaylı və mahir şəhər sənətkarları ilə yanaşı azsaylı kənd sənətkarları da önəmli rol oynayırdılar.<a href="#cite_note-152">[146]</a> Xanlığın kəndlərində misgər, boyaqçı, silahsaz, bənna, dəmirçi, dabbaq, dulusçu və başqa sənətkarlar vardı. Xanlıqda toxuculuq geniş yayılmışdı, hər bir ailədə bəsit də olsa, əyirici və toxucu dəzgahı var idi. <a href="/w/index.php?title=Toxuculuq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Toxuculuq (səhifə mövcud deyil)">Toxuculuq</a> məhsulları başlıca olaraq ailənin təsərrüfat-məişət tələbatını ödəyirdi. Xanlığın demək olar ki, bütün kəndlərində <a href="/wiki/Xal%C3%A7a" title="Xalça">xalça</a>, <a href="/wiki/Palaz" title="Palaz">palaz</a>, <a href="/wiki/Cecim" title="Cecim">cecim</a>, <a href="/w/index.php?title=M%C9%99%C5%9Fr%C9%99f&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məşrəf (səhifə mövcud deyil)">məşrəf</a>, <a href="/wiki/Yun" title="Yun">yun</a> parçalar, <a href="/wiki/Xurcun" title="Xurcun">xurcun</a>, <a href="/wiki/%C3%87uval" title="Çuval">çuval</a> və s. toxunur, yun ayaqqabı, palan və s. istehsal edilirdi. Yunu daraqla darayır, cəhrə ilə əyirirdilər. Parçaların üzərində qızıl saplarla müxtəlif kompozisiyalar toxuyurdular. Məhsulların bir hissəsi mübadilə üçün bazara çıxarılırdı.<a href="#cite_note-153">[147]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1,_Qaraba%C4%9F.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg/230px-H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg" decoding="async" width="230" height="276" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg/345px-H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg/460px-H%C9%99yat_a%C4%9Fac%C4%B1%2C_Qaraba%C4%9F.jpg 2x" data-file-width="2323" data-file-height="2790" /></a><figcaption>Həyat ağacı, şüşə üzərində rəsm, Qarabağ, XVIII əsr, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t_Muzeyi" title="Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi">Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi</a></figcaption></figure> Qarabağ xanlığında istər ev və istərsə də kustar sənətkarlığın ən mühüm bölməsi xalçaçılıq idi. <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xal%C3%A7alar%C4%B1" title="Qarabağ xalçaları">Qarabağ xalçaları</a> təkcə xanlığın ərazisində deyil, Azərbaycanın digər bölgələri və xaricdə də məşhur idi. Qarabağ xalçaları naxışları və əlvanlığı ilə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqazda</a> mühüm yerlərdən birini tuturdu. Xalçalar həm şəxsi ehtiyac, həm də satış üçün toxunurdu. Cehiz üçün isə xüsusi xalçalar toxunurdu. Xalçaçılıq <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşanın</a> gənc şəhər kimi şöhrətlənməsində mühüm yer tuturdu.<a href="#cite_note-Xalça-154">[148]</a> Şuşa xalçaları Azərbaycanın hüdudlarından kənarda da məşhur idi. Şuşa xalçaları bir qayda olaraq, azad bazar üçün, bəzən də sifarişlə toxunurdu. Xalçanı öz ehtiyacı, satış üçün eləcə də qızlara cehiz vermək üçün toxuyurdular. Xalçanı adətən iş arası fasilələrdə toxuyurdular.<a href="#cite_note-Xalça-154">[148]</a> Həmçinin boyaçılıq inkişaf etmişdi. Boyanı müxtəlif təbii bitkiləri qaynatmaq yolu ilə əldə edirdilər.<a href="#cite_note-Sənətkarlıq-151">[145]</a> Şuşada keyfiyyətli corab toxunurdu. Bu corablar <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tiflisə</a> də aparılırdı. Həmçinin Şuşada yaxşı papaqlar da hazırlanırdı. Dərisi <a href="/wiki/Buxara" title="Buxara">Buxara</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eiraz" title="Şiraz">Şiraz</a> və yerli dəridən olan papaqlar baha qiymətə satılırdı. Şuşada <a href="/wiki/Pamb%C4%B1q" title="Pambıq">pambıq</a> parçalardan yalnız bez hazırlanırdı. Bu məqsdlə burada 80-ə qədər dəzgahı olan 28 sənətkarlıq müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi. Həmin müəssisələrin illik məhsulu orta hesabla 80.000 xan <a href="/wiki/Ar%C5%9F%C4%B1n" title="Arşın">arşını</a><a href="#cite_note-155">[q 7]</a> təşkil edirdi.<a href="#cite_note-Silah-156">[149]</a> Xanlıqda ağac emalı sənəti geniş yayılmışdı. <a href="/wiki/%C3%87anaq%C3%A7%C4%B1_(Da%C5%9Fk%C9%99s%C9%99n)" title="Çanaqçı (Daşkəsən)">Çanaxçı kəndi</a> öz adını müxtəlif növ taxta çanaqların hazırlanmasına görə almışdı. Meşələrin bolluğu bu sənətin inkişafma şərait yaradırdı. Ağacdan məişət və təsərrüfat ehtiyacları üçün zəruri olan vəllər, cəhrə, bel, kürək və s. hazırlanırdı. Xanlıqda əsasən də Şuşada <a href="/w/index.php?title=%C4%B0p%C9%99k%C3%A7ilik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İpəkçilik (səhifə mövcud deyil)">ipəkçilik</a> inkişaf etmişdi. XIX əsrin əvvəllərinə aid mənbələrin birində Şuşada ipək toxumaq üçün 42, pambıq parça toxumaq üçün 28 toxuculuq müəssisəsinin yerləşdiyi qeyd olunur. İpəkdən şallar, dama-dama çadralar toxunurdu.<a href="#cite_note-Zemfira_Hacıyeva._s.149,152-157">[150]</a> <a href="/wiki/Dulus%C3%A7uluq" title="Dulusçuluq">Dulusçuluq</a> ən qədim zamanlardan yayılmış sənət növü idi. Sakinlər gildən <a href="/wiki/S%C3%BCd" title="Süd">süd</a>, <a href="/wiki/Ya%C4%9F" title="Yağ">yağ</a>, <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99rab" title="Şərab">şərab</a>, <a href="/wiki/Su" title="Su">su</a> və s. məhsulları saxlamaq üçün bardaqlar və s. qablar hazırlayırdılar. Gildən çıraqlar da hazırlanırdı. Saxsı məlumatı bəsit, bədii cəhətdən zəif idi, yaxşı bişirilmirdi.<a href="#cite_note-158">[151]</a> Xanlıqda olan 19 <a href="/wiki/Dabbaql%C4%B1q" title="Dabbaqlıq">dabbaq</a><a href="#cite_note-159">[q 8]</a> emalatxanasında 40 nəfər fəhlə işləyirdi. Bu emalatxanalarda ildə çarıq üçün 2000 gön, 1600 qoyun, 1400 keçi dərisi aşılanırdı. Pambıq ipliyin, ipəyin və yunun boyanması üçün Şuşada cəmi 6 nəfər işçisi olan 3 boyaqxana var idi. Rəqabət olmasın deyə, onların birində göy rəngdə, qalan ikisində isə müxtəlif rənglərdə parçalar boyanırdı. Şuşada 40 adam işləyən 19 dəri zavodu fəaliyyət göstərirdi. Zavodların illik məhsulu 2000 altlıq gön, 1400-ə qədər keçi və təxminən 1600 qoyun dərisi təşkil edirdi. <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> yəhərsərraclıq işləri daha yüksək səviyyədə təşkil olunmuşdu.<a href="#cite_note-160">[152]</a> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="miqyas:365px;max-width:365px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;miqyas:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><a href="/wiki/Fayl:S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi,_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg/200px-S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg" decoding="async" width="200" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg/300px-S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg/400px-S%C9%99fi_b%C9%99yin_evinin_divar_b%C9%99z%C9%99yi%2C_Usta_Q%C9%99mb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi.jpg 2x" data-file-width="406" data-file-height="595" /></a></div><div class="thumbcaption" style="clear:left"><center><a href="/wiki/Q%C9%99nb%C9%99r_Qaraba%C4%9Fi" class="mw-redirect" title="Qənbər Qarabaği">Qənbər Qarabaği</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> Səfi bəyin evinin divar bəzəyi, XIX əsrin əvvəli</center></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;miqyas:159px;max-width:159px"><div class="thumbimage"><a href="/wiki/Fayl:Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg/157px-Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg" decoding="async" width="157" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg/236px-Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Painting_by_Mir_Mohsun_Navvab.jpg 2x" data-file-width="241" data-file-height="450" /></a></div><div class="thumbcaption" style="clear:left"><center><a href="/wiki/Mir_M%C3%B6hs%C3%BCn_N%C9%99vvab" title="Mir Möhsün Nəvvab">Mir Möhsün Nəvvab</a>, Şuşa şəhərinin təsviri, XIX əsrin əvvəli</center></div></div><div style="clear:left"></div></div></div> Şuşa şəhəri gön-dəri məmulatları istehsalının mühüm mərkəzlərindən biri idi. Xanlıqda <a href="/wiki/Maldarl%C4%B1q" class="mw-redirect" title="Maldarlıq">maldarlığın</a> geniş yayılması sənətin bu sahəsini xammalla təmin etməyə imkan verirdi. <a href="/wiki/%C3%96k%C3%BCz" title="Öküz">Öküz</a>, <a href="/wiki/%C4%B0n%C9%99k" title="İnək">inək</a>, dana dərisindən <a href="/wiki/Ayaqqab%C4%B1" title="Ayaqqabı">ayaqqabı</a>, <a href="/wiki/Qoyun" title="Qoyun">qoyun</a> dərisindən <a href="/wiki/Papaq" title="Papaq">papaq</a>, <a href="/w/index.php?title=K%C3%BCrk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kürk (səhifə mövcud deyil)">kürk</a> və s. hazırlamaq üçün istifadə edilirdi. Şuşada 40 nəfərin çalışdığı 19 gön-dəri dabbaqxanası vardı. İldə orta hesabla 2 min ayaqqabıaltı hazırlanır, 1400 keçi, 1600 qoyun dərisi emal olunurdu. Şuşa <a href="/wiki/Y%C9%99h%C9%99r" title="Yəhər">yəhərqayırma</a> sənəti inkişaf etmiş şəhərlərdən biri idi. Dabbaqlıq emalatxanalarından biri Vərəndə məlikliyində yerləşirdi. İşçisi 3 nəfər olan bu müəssisədə ildə 150 dəri emal olunurdu.<a href="#cite_note-Zemfira_Hacıyeva._s.149,152-157">[150]</a> Şuşada bir kustar tipli sabunbişirmə zavodu vardı. Habelə şəhərdə 22 nəfərin çalışdığı 2 kərpic zavodu fəaliyyət göstərirdi. Şəhərdə barıt da hazırlanırdı. Ticarətin inkişafı və iri feodalların istehlak tələbatı zinət əşyalarının istehsalının inkişafına və təkmilləşməsinə şərait yaradırdı. Zərgərlər <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1l" title="Qızıl">qızıl</a> və <a href="/wiki/G%C3%BCm%C3%BC%C5%9F" title="Gümüş">gümüşdən</a> qolbaqlar, boyunbağılar, sırğalar, kəmərlər, sancaqlar və s. hazırlayırdılar.<a href="#cite_note-161">[153]</a> Sabunbişirmə xanlığın əhalisinin kustar sənətkarlığında mühüm yer tuturdu. Bu işlə ev şəraitində qadınlar məşğul olurdular. Bişirilən sabun təsərrüfatın daxili ehtiyacına sərf edilir, nadir hallarda mübadilə olunurdu. Sabunbişirmə üçün əsas xammal iribuynuzlu heyvanın piyi, fısdıq tortası,<a href="#cite_note-162">[q 9]</a> ya da sabun daşı — "qara qan" idi. "Qara qandan", <a href="/wiki/%C6%8Fh%C9%99ng" title="Əhəng">əhəngdən</a> və sudan sabun bişirməzdən 6–8 gün əvvəl torta hazırlayırdılar. Sabun <a href="/wiki/%C3%87uqun" title="Çuqun">çuqun</a> qazanlarda bişirilirdi. Şuşada da sabunbişirmə də orta səviyyədə təşkil olunmuşdu. Bu məhsulla həm şəhər və həm də ətraf kəndlərin sakinləri təmin olunurdular.<a href="#cite_note-163">[154]</a> Xanlığın soyuq silahlara olan ehtiyacının böyük bir hissəsini yerli sənətkarlar hazırlayırdılar. Misgərlər soyuq silahla yanaşı bəzi odlu silahlarda hazırlayırdılar. <a href="/wiki/T%C3%BCf%C9%99ng" title="Tüfəng">Tüfəng</a> və <a href="/wiki/Tapan%C3%A7a" title="Tapança">tapança</a> lülələri hazırlamaq işi ilə <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörddə</a> 1 usta, tüfəng süngülərinin hazırlanması ilə Vəng və Şişkirt kəndlərinin hərəsində 1 usta məşğul olurdu.<a href="#cite_note-Silah-156">[149]</a> Çiləbörd mahalında silahqayırma inkişaf etmişdi. Vəng və Şeşpara kəndlərində iki usta silah çaxmağı hazırlayırdı.<a href="#cite_note-164">[155]</a> Sənətkarların əksəriyyəti əsnaf adlanan sənətkar emalatxana ətrafında birləşirdi.<a href="#cite_note-165">[156]</a> Sənətkar emalatxanasına usta başçılıq edirdi. Onun nəzarəti altında emalatxanada usta köməkçiləri və şagirdlər işləyirdilər. Şagirdə pul verirdilər, lakin adətə görə usta şagirdi yedirtməli, geyindirməli, ayaqqabısım verməli idi. Əgər şagird müstəqil surətdə məhsul istehsal etməyi bacarırdısa, usta ona şagirdinə də ödəyə bilərdi.<a href="#cite_note-166">[157]</a> Sex təşkilatlarından başqa, fərdi sənətkarlar da fəaliyyət göstərirdilər.<a href="#cite_note-167">[158]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ədəbiyyat_və_təhsil">Ədəbiyyat və təhsil</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=16" title="Ədəbiyyat və təhsil bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=16" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbiyyat və təhsil">mənbəni redaktə et</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6248307"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/A%C5%9F%C4%B1q_Valeh" title="Aşıq Valeh">Aşıq Valeh</a>, <a href="/wiki/Molla_P%C9%99nah_Vaqif" title="Molla Pənah Vaqif">Molla Pənah Vaqif</a>, <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu xan Nəva</a>, <a href="/wiki/A%C4%9Fab%C9%99yim_a%C4%9Fa" title="Ağabəyim ağa">Ağabəyim ağa</a>, <a href="/wiki/Qas%C4%B1m_b%C9%99y_Zakir" title="Qasım bəy Zakir">Qasım bəy Zakir</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BClf%C9%99t_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Əbülfət xan Cavanşir">Əbülfət xan Cavanşir</a>, <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_b%C9%99y_A%C5%9Fiq" title="Məhəmməd bəy Aşiq">Məhəmməd bəy Aşiq</a>, <a href="/wiki/Baba_b%C9%99y_%C5%9Eakir" title="Baba bəy Şakir">Baba bəy Şakir</a>, və <a href="/wiki/Mirz%C9%99_%C6%8Fli_b%C9%99y_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Əli bəy Qarabaği">Mirzə Əli bəy Qarabaği</a></div> Qarabağ хanlığı dönəmində ədəbi mühit daha çox <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil хanın</a> hakimiyyəti dövründə inkişaf etmişdi.<a href="#cite_note-Ədəbiyyat-7">[7]</a> <a href="/wiki/A%C5%9F%C4%B1q_Valeh" title="Aşıq Valeh">Aşıq Valeh</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanda</a> tanınmış aşıqlardan idi. Onun haqqında "Valeh və Zərnigar" dastanı qoşulmuşdur. Xanlıq dövrünün Qarabağ şairləri şifahi xalq ədəbiyyatından bəhrələnmişlər. Xalq ədəbiyyatı və aşıq poeziyası nəinki <a href="/wiki/Molla_P%C9%99nah_Vaqif" title="Molla Pənah Vaqif">Molla Pənah Vaqif</a> yaradıcılığına, eləcə də İbrahimxəlil xanın qızı <a href="/wiki/A%C4%9Fab%C9%99yim_a%C4%9Fa" title="Ağabəyim ağa">Ağabəyim ağa</a>, oğlu <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BClf%C9%99t_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Əbülfət xan Cavanşir">Əbülfət xan</a> və nəvəsi <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu ağanın</a> yaradıcılığına da böyük təsir etmişdi.<a href="#cite_note-168">[159]</a> Molla Pənah ağa <a href="/wiki/Qazax" title="Qazax">Qazax mahalının</a> <a href="/wiki/Salahl%C4%B1_(A%C4%9Fstafa)" title="Salahlı (Ağstafa)">Salahlı</a> kəndində anadan olmuşdu. 1766-cı ildə ailəsi ilə birgə Qarabağa köç etmişdi.<a href="#cite_note-169">[160]</a> Vaqif çox vaxt <a href="/wiki/%C5%9Eifahi_xalq_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Şifahi xalq ədəbiyyatı">şifahi xalq ədəbiyyatından</a>, klassik şərq poeziyasından və <a href="/wiki/A%C5%9F%C4%B1q_s%C9%99n%C9%99ti" title="Aşıq sənəti">aşıq sənətinin</a> kompazisyasından istifadə edirdi. Vaqifin bir çox şerləri əhalinin məişət və zövqünü əks etdirir. Onun "Kür qırağının əcəb seyrangahı var" misrası ilə başlayan qoşması buna misaldır. İbrahimxəlil xan 1796-cı ildo oğlu Əbülfət ağanı rus qoşunlarının komandanı general Zubovun yanına yolladığı zaman onunla <a href="/wiki/II_Yekaterina" title="II Yekaterina">II Yekaterinaya</a> ünvanlanmış məktub da göndərmişdi. Həmin məktub Vaqif tərəfindən yazılmışdı. V. Zubov II Yekaterinanın göndərdiyi cəvahirləriə bəzənmiş əsanı Vaqifə hədiyyə etmişdi.<a href="#cite_note-170">[161]</a> <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil хanın</a> oğlu <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BClf%C9%99t_xan_Cavan%C5%9Fir" title="Əbülfət xan Cavanşir">Əbülfət ağa</a> 1766-cı ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. "Tuti" təxəllüsü ilə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_dili" title="Azərbaycan dili">Аzərbaycan türkcəsi</a> və <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">fars dilində</a> şeir və qəzəllər yazmışdır. Saray təhsili almışdı. 1797-ci ildə <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Аğaməhəmməd şahın</a> qətlindən sonra taxt-taca <a href="/wiki/F%C9%99t%C9%99li_%C5%9Fah_Qacar" title="Fətəli şah Qacar">Fətəli şah</a> yiyələnir. İbrahimxəlil хan oğlu Əbülfət ağanı tabelik əlaməti olaraq Qacar sarayına girov göndərir.<a href="#cite_note-171">[162]</a> İbrahimxəlil xanın qızı <a href="/wiki/A%C4%9Fab%C9%99yim_a%C4%9Fa" title="Ağabəyim ağa">Ağabəyim ağa</a> da dövrün məşhur şairələrindən idi. <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah</a> Şuşada qətlə yetirildikdən sonra İbrahimxəlil xan Ağabəyim ağanı Fətəli şaha ərə vermişdi.<a href="#cite_note-172">[163]</a> Fətəli şah Ağa bəyim ağanı öz hərəmxanasımn basçısı — banuyi hərəm etmişdi. Ağabəyim ağanın tələbi ilə <a href="/wiki/Tehran" title="Tehran">Tehranın</a> saray <a href="/wiki/Qum_(%C4%B0ran)" title="Qum (İran)">Qumda</a> onun üçün saray tikdirilmişdi. Ağabəyim ağa elə burada 1832-ci ildə vəfat etmişdir. O, şeirlərini Azərbaycan türkcəsində və fars dilində yazmışdır. İbrahimxəlil xanın nəvəsi <a href="/wiki/C%C9%99f%C9%99rqulu_xan_N%C9%99va" class="mw-redirect" title="Cəfərqulu xan Nəva">Cəfərqulu ağa</a> da "Nəva" təxəllüsü ilə qoşmalar, qəzəllər yazırdı. O, 1780-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Saray təhsili görmüşdü. Qasım bəy Zakirin müasiri olmuşdu.<a href="#cite_note-173">[164]</a> <a href="/wiki/Qas%C4%B1m_b%C9%99y_Zakir" title="Qasım bəy Zakir">Qasım bəy Zakir</a> 1784-cü ildə <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşa şəhərində</a> doğulmuşdur. Onun əsli Qarabağda məşhur olan Cavanşirlər nəslindəndir. Ulu babası Kazım ağa Şuşa şəhərinin əsasını qoyan <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xanın</a> doğma qardaşıdır. Zakir ilk təhsilini <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> mollaxanada almış, <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_dili" title="Ərəb dili">ərəb</a>, fars, dillərini öyrənmişdir.<a href="#cite_note-174">[165]</a> Şairin yaradıcılığı janr-üslub baxımından olduqca zəngindir. O, şeirlərini həm <a href="/wiki/%C6%8Fruz" class="mw-redirect" title="Əruz">əruz vəznində</a> – <a href="/wiki/Q%C9%99z%C9%99l" title="Qəzəl">qəzəl</a>, <a href="/wiki/M%C3%BCx%C9%99mm%C9%99s" title="Müxəmməs">müxəmməs</a>, <a href="/wiki/T%C9%99rkibb%C9%99nd" title="Tərkibbənd">tərkibbənd</a>, <a href="/wiki/T%C9%99rcib%C9%99nd" title="Tərcibənd">tərcibənd</a>, <a href="/wiki/M%C3%BCst%C9%99zad" title="Müstəzad">müstəzad</a>, <a href="/wiki/M%C3%BC%C9%99%C5%9F%C5%9F%C9%99r" title="Müəşşər">müəşşər</a> janrlarında, həm də <a href="/wiki/Heca_v%C9%99zni" title="Heca vəzni">heca vəznində</a> – <a href="/wiki/Qo%C5%9Fma_(%C9%99d%C9%99biyyat)" title="Qoşma (ədəbiyyat)">qoşma</a>, <a href="/wiki/G%C9%99rayl%C4%B1" title="Gəraylı">gəraylı</a>, <a href="/wiki/T%C9%99cnis" title="Təcnis">təcnis</a>, <a href="/wiki/Bayat%C4%B1" title="Bayatı">bayatı</a> formalarında yazmışdır. Heca vəznində yazdığı əsərlərin dili sadə və yığcamdır. Əruz vəznində yazdığı əsərlərin dili isə mürəkkəbdir. Birbaşa ifşa, kəskin tənqid şairin <a href="/wiki/Satira" title="Satira">satiralarının</a> əsas xüsusiyyətidir. Qarabağın tanınmış şairlərindən biri də <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_b%C9%99y_A%C5%9Fiq" title="Məhəmməd bəy Aşiq">Məhəmməd bəy Aşiq</a> idi. Dövrünün bir çox ziyalıları kimi Şərq dillərini bilirdi. Məhəmməd bəy şeirlərinin bir qismini öz adı, digər qismini "Aşiq" təxəllüsü ilə yazmışdı. Onun digər müasiri isə <a href="/w/index.php?title=Abdulla_Can%C4%B1_o%C4%9Flu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdulla Canı oğlu (səhifə mövcud deyil)">Аbdulla Canı oğlu</a> idi. O, 1782-ci ildə Şuşa şəhərində Təbrizli məhəlləsində anadan olmuşdu. Mədrəsə təhsili almışdı. Öz adıyla rəvan təbli şeirlər yazırdı. Dövrünün şair və aşıqlarıyla yazışmaları olmuşdur.<a href="#cite_note-175">[166]</a> Əli ağa Alim, Rəfei Kəleybəri, Aşıq Əli Kəleybərli, Sarı Çoban oğlu, Ağqızoğlu Piri, Ağahüseyn Arif, Musa Kəlimullah, Baba bəy Şakir, <a href="/wiki/Mirz%C9%99_%C6%8Fli_b%C9%99y_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Əli bəy Qarabaği">Mirzə Əli bəy</a>, Qəhrəman bəy Arif, Mehdi bəy, Mirzə Bəybaba Fəna, Mirzə İbrahim Səba və digər tanınmış şairləri olmuşdur. Məktəb adlanan ibtidai təhsil müəssisələri <a href="/wiki/M%C9%99scid" title="Məscid">məscidlərin</a> bir guşəsində,<a href="#cite_note-176">[167]</a> xüsusi dükanlarda, yaxud şəxsi evlərdə yerləşir və adətən, onların yaradıcılarının, müəllimlərin adı ilə adlandırılırdı. Şuşada <a href="/wiki/Molla_P%C9%99nah_Vaqif" title="Molla Pənah Vaqif">Molla Pənah Vaqif</a> məktəbi məşhur idi. Məktəbdə adətən, ancaq bir müəllim olurdu və o, həm də məktəbin rəisi '"məktəbdar" idi. Məktəbdarlar məktəbin və özünün xərclərini ödəmək üçün tədris haqqı kimi şagirdlərin valideynlərindən hər həftə "həftəlik" adlanan pul, habelə peşkəş, bayramlıq və s. alırdılar.<a href="#cite_note-177">[168]</a> Adətən, uşaqlar 6 yaşından məktəbə gedirdilər. Şagirdlər <a href="/wiki/%C6%8Flifba" title="Əlifba">əlifbanı</a> öyrəndikdən sonra <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quranı</a> oxuyub başa çatdırır, <a href="/wiki/S%C9%99di_%C5%9Eirazi" title="Sədi Şirazi">Sədinin</a> "<a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_(S%C9%99di_%C5%9Eirazi)" class="mw-redirect" title="Gülüstan (Sədi Şirazi)">Gülüstan</a>" əsərini və başqa kitabları oxuyurdular. Məktəbdə təhsil müddəti qeyri-məhdud idi, konkret hər bir şagirdin təhsilini başa vurması haqqında müəllimin nə vaxt vəsiqə verməsindən asılı idi. Məktəblərlə yanaşı fərdi təhsil növü də mövcud idi. Xanın və əyanların, tacirlərin uşaqları ilə onların evində ayrılıqda bir müəllim məşğul olurdu. Bu üsula "sərxana" deyirdilər. Bir çox yoxsullar imkanları olmadığından uşaqlarını məktəbə göndərmirdilər.<a href="#cite_note-178">[169]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İqtisadiyyat">İqtisadiyyat</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=17" title="İqtisadiyyat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=17" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İqtisadiyyat">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pul_istehsalı">Pul istehsalı</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=18" title="Pul istehsalı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=18" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Pul istehsalı">mənbəni redaktə et</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6248307"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/P%C9%99nahabad" title="Pənahabad">Pənahabad</a></div> <center><ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 549px;"> <li class="gallerybox" style="width: 175px"> <div class="thumb" style="width: 170px; height: 140px;"><a href="/wiki/Fayl:Karabakh_Panahabad_(shusha).jpg" class="mw-file-description" title="Pənahabad"><img alt="Pənahabad" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg/115px-Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg" decoding="async" width="115" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg/172px-Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg/229px-Karabakh_Panahabad_%28shusha%29.jpg 2x" data-file-width="523" data-file-height="502" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/P%C9%99nahabad" title="Pənahabad">Pənahabad</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 175px"> <div class="thumb" style="width: 170px; height: 140px;"><a href="/wiki/Fayl:Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg" class="mw-file-description" title="Sahibqıran"><img alt="Sahibqıran" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/0/02/Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg/111px-Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg" decoding="async" width="111" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/0/02/Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg/167px-Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/0/02/Sahibq%C4%B1ran_coin.jpg 2x" data-file-width="178" data-file-height="176" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Sahibq%C4%B1ran" title="Sahibqıran">Sahibqıran</a></div> </li> </ul></center> Məlum olduğu kimi, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqlarının</a> əksəriyyətinin öz pul vahidləri var idi. <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşa</a> şəhəri salınandan sonra <a href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan" title="Pənahəli xan">Pənahəli xanın</a> əmri ilə "<a href="/wiki/P%C9%99nahabad" title="Pənahabad">pənahabad</a>" sikkəsi zərb olunmuş, həm Qarabağ xanlığının daxilində, həm də digər xanlıqların ərazisində işlənmişdi.<a href="#cite_note-179">[170]</a> Həmçinin xanlıq daxilində "yarımşahı" adlı pul da tədavüldə idi.<a href="#cite_note-Pul-180">[171]</a> <a href="/wiki/A%C4%9Fa_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C5%9Fah_Qacar" title="Ağa Məhəmməd şah Qacar">Ağaməhəmməd şah</a> öldürüldükdən sonra <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlarla</a> münasibətləri nizamlamaq məqsədilə İbrahimxəlil xanın göstərişinə əsasən, Fətəli şahın adından 35 qəpik dəyərində olan "<a href="/wiki/Sahibq%C4%B1ran" title="Sahibqıran">Sahibqıran</a>"<a href="#cite_note-181">[q 10]</a> adlı pul vahidi buraxılmağa başlanmışdı.<a href="#cite_note-182">[172]</a> Qarabağ xanlığında xan sikkələri ilə yanaşı, Qacar şahlarının pulları — <a href="/wiki/T%C3%BCm%C9%99n_(pul_vahidi)" title="Tümən (pul vahidi)">tümən</a> və <a href="/wiki/%C4%B0ran_rial%C4%B1" title="İran rialı">rial</a>, <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbriz</a>, <a href="/wiki/Xorasan" class="mw-redirect" title="Xorasan">Xorasan</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sfahan" title="İsfahan">İsfahan</a> və digər yerlərin <a href="/wiki/Abbas%C4%B1" title="Abbası">abbasıları</a> və <a href="/w/index.php?title=Nadiri_(pul)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nadiri (pul) (səhifə mövcud deyil)">nadiri</a> adlı pul vahidləri tədavüldə idi. Türk abbasıları, <a href="/w/index.php?title=Rus_rubllar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rus rublları (səhifə mövcud deyil)">rus rublları</a> da geniş işlənirdi. Xan abbasılarında 4,5-dən 2,25 qrama qədər <a href="/wiki/G%C3%BCm%C3%BC%C5%9F" title="Gümüş">gümüş</a>, nadiridə 11,5 qram gümüş, Qacar abbasısında 5,30 qrama qədər gümüş var idi. Xan sikkələrinin çəkisi və əyarı tez-tez dəyişirdi ki, bu da pul tədavülünü və xanlıqlar arasında ticarəti çətinləşdirirdi. Pulların qəlp olub-olmadığını və dəyərini müəyyənləşdirmək məqsədilə bazarda sərraflar işləyirdi.<a href="#cite_note-183">[173]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ticarət">Ticarət</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=19" title="Ticarət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=19" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ticarət">mənbəni redaktə et</a>]</div> XVIII əsrin sonu – XIX əsrin əvvəllərində Qarabağ xanlığında təsərrüfat bütövlükdə natural xarakter daşıyırdı. İstehsal olunan yeyinti məhsulları, geyim və əşyaları yalnız daxili ehtiyacı ödəyirdi. Nadir hallarda istehsal artdıqda mübadilə olunurdu. Qarabağ xanlığının coğrafi şəraiti də daxili ticarətin inkişafına əngəl törədirdi. Yəni ərazinin xeyli hissəsinin dağlıq olması, rahat yolları və əlverişli nəqliyyat vasitələrinin az qala, demək olar ki, yoxluğu da <a href="/wiki/Ticar%C9%99t" title="Ticarət">ticarətin</a> inkişafını ləngidirdi.<a href="#cite_note-184">[174]</a> Əmək bölgüsünün inkişafı, möhtəkirlərin və tacirlərin müdaxiləsi qapalı təsərrüfat vahidlərini pozur, <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşada</a> ticarətin inkişafı tədricən kəndlilərin yuxarı təbəqələrini öz orbitinə cəlb edir, hərbi-<a href="/wiki/Feodal" title="Feodal">feodal</a> zümrələrinin israfçılığının artmasına səbəb olurdu. Möhtəkirlər və xırda alverçilər kəndlərdə xüsusilə fəallıq göstərirdilər. Onlar çox vaxt vergi və rüsumların toplandığı vaxt kəndlərə gəlir, kəndlilərin satış bazarları ilə əlaqələrinin olmamasından istifadə edərək feodallarla ittifaqa girib əhalini qarət edir, iqtisadi əsarətə salırdılar. Kəndlilərin ümidsiz vəziyyətindən istifadə edən möhtəkirlər və tacirlər tədricən tut bağlarını, üzümlükləri və s. öz əllərinə alır, lazım olduqda həm kəndlilərə, həm də feodallara mal və pul borc verirdilər.<a href="#cite_note-185">[175]</a> Xanlığın başlıca daxili və xarici ticarət mərkəzi Şuşa şəhəri idi. Cümə günləri Şuşanın ətraf kəndlərindən kəndlilər şəhərə gələrək öz məhsullarını satır və lazımi malları alırdılar. Həm qala daxilində, həm də Şuşa darvazalarının önündə bazarlar təşkil olunurdu. Sənətkarlar, kustarlar, tacirlər, kəndlilər, feodallar, həmçinin digər xanlıqlardan və xarici ölkələrdən gələnlər ticarətdə iştirak edirdilər. Həm vüsətinə, həm də strukturasına görə şəhər ticarəti sənətkarlıq səciyyəsi daşıyırdı. Şəhərdə <a href="/wiki/K%C9%99nd_t%C9%99s%C9%99rr%C3%BCfat%C4%B1" title="Kənd təsərrüfatı">kənd təsərrüfatı</a> məhsulları, sənətkar-kustar istehsalı məhsulları, mal-qara satılırdı.<a href="#cite_note-186">[176]</a> Şəhərdə ticarət üzərinə ciddi nəzarət qoyulurdu. Ticarət xan xəzinəsinin ən mühüm gəlir qaynaqlarından biri idi. Xanın xeyrinə ticarət və tacirlər üzərinə vergi və rüsumlar qoyulurdu. Eyni zamanda <a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xan</a> bazar müdiriyyətinin, bazarbaşının, qapançının və başqa xidmət işçilərinin saxlanılmasının bütün xərclərini də ticarətlə məşğul olanların üzərinə qoymuşdu. Bu qərar 1822-ci ilə qədər, yəni Qarabağ xanlığının ləğvinə kimi qüvvədə olmuşdu.<a href="#cite_note-187">[177]</a> Şuşada çoxsaylı peşəkar tacirlər fəaliyyət göstərirdi. Çox vaxt kəndlinin mal almağa nəqd pulu olmadığından aldığı malın əvəzini natura ilə (<a href="/wiki/Bu%C4%9Fda" title="Buğda">buğda</a>, <a href="/wiki/Arpa_(bitki)" title="Arpa (bitki)">arpa</a>, <a href="/wiki/Yun" title="Yun">yun</a>, <a href="/wiki/%C4%B0p%C9%99k" title="İpək">ipək</a>, <a href="/wiki/Ya%C4%9F" title="Yağ">yağ</a>, <a href="/wiki/Toyuq" title="Toyuq">toyuq</a>, <a href="/wiki/Yumurta" title="Yumurta">yumurta</a> və s.) ödəməli olurdu. Bu zaman tacirlər satdıqları malın dəyərini yüksəldir, kəndlinin verdiyi məhsulun dəyərini isə aşağı salırdılar.<a href="#cite_note-İsfahan-188">[178]</a> Daxili ticarətdən fərqli olaraq xarici ticarət demək olar ki, bütünlüklə peşəkar tacirlərin əlində cəmlənmişdi. Xırda və orta ticarət təşkilatları ilə yanaşı 1821-ci ildə Şuşada bir iri ticarət birliyinin dövriyyəsi 1 milyon rus rubluna çatırdı. Qarabağ xanlığının xarici ticarətində qonşu xanlıqlar, <a href="/wiki/Rusiya" title="Rusiya">Rusiya</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> və <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlı</a> mühüm yer tuturdu.<a href="#cite_note-189">[179]</a> Xanlığa kənardan gətirilən malların 15 faizdən az olmayaraq bir hissəsinin güzəştlə satılmasına icazə verilirdi. <a href="/wiki/Tiflis" class="mw-redirect" title="Tiflis">Tiflisdən</a> Şuşaya çit, güllü, naxışlı paltarlar, mahud, müxtəlif rəngli kolenkor,<a href="#cite_note-190">[q 11]</a> nankalar,<a href="#cite_note-191">[q 12]</a> qırmızı boyaq, çay, rəng, rom<a href="#cite_note-192">[q 13]</a> və başqa məhsullar gətirilirdi. <a href="/wiki/Bak%C4%B1_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bakı xanlığı">Bakı xanlığından</a> dəmir, yazı kağızı, saxsı qablar, zəfəran və mazut gətirilirdi. Mazut əsasən <a href="/wiki/D%C9%99v%C9%99" title="Dəvə">dəvələrdə</a> gətirilirdi.<a href="#cite_note-Təbriz-193">[180]</a> Mazutdan otaqları işıqlandırmaq üçün istifadə olunurdu. <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> Qarabağ xanlığına qızıl boya, <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki xanlığından</a> <a href="/wiki/T%C3%BCf%C9%99ng" title="Tüfəng">tüfəng</a>, mahud şal, yapınçı, xalça, <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə xanlığından</a> <a href="/wiki/Z%C9%99y" title="Zəy">zəy</a>, <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan xanlığından</a> qalın pambıq kətan və <a href="/wiki/Duz" title="Duz">duz</a>, <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Ərdəbil xanlığı">Ərdəbil xanlığından</a> naxışlı burmet parçalar, <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdən</a> müxtəlif parçalar, <a href="/wiki/%C4%B0stiot" title="İstiot">istiot</a>, <a href="/wiki/Dar%C3%A7%C4%B1n" title="Darçın">darçın</a>, <a href="/wiki/Mix%C9%99k" title="Mixək">mixək</a>, <a href="/wiki/Badam" title="Badam">badam</a>, qurudulmuş meyvə, İran qəndi, tumac, <a href="/wiki/%C5%9Eiraz" title="Şiraz">Şiraz</a> tütünü, <a href="/wiki/Xoy_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xoy xanlığı">Xoydan</a> və <a href="/wiki/Urmiya_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Urmiya xanlığı">Urmiyadan</a> qumaş, bez, müxtəlif çit və başqa məhsullar Ərdəbildən qalın pambıq parça gətirilirdi. Qarabağ xanlığının xarici ticarətində əsas yeri Təbriz şəhəri tuturdu.<a href="#cite_note-Təbriz-193">[180]</a> <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlardan</a> habelə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycandan</a> Qarabağa gətirilən malların ümumi dəyəri 140 min gümüş rus manatına bərabər idi. Şuşa tacirlərinin <a href="/wiki/%C4%B0sfahan" title="İsfahan">İsfahanla</a> da daimi ticarət əlaqələri vardı. İsfahandan Qarabağa ildə 10 yük burmet parça, 2 yük zərbaf parça, 500 ədəd qara ipək kəlağayı, 200 ədəd göy və ağ çadra, 10 pud istiot, darçın və digər ədviyyat, 12 pud İran şəkəri idxal edilirdi.<a href="#cite_note-İsfahan-188">[178]</a> <a href="/wiki/Ka%C5%9Fan_(%C4%B0ran)" title="Kaşan (İran)">Kaşandan</a> parça, ipək məmulatı və pambıq yorğanlar, <a href="/wiki/Xorasan" class="mw-redirect" title="Xorasan">Xorasandan</a> körpə quzu dəriləri, Xorasan xurcunları və tünd sürmeyi boyaq, <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdad" title="Bağdad">Bağdaddan</a> quru meyvələr, ədviyyat, tünd sürmeyi boya, atlas, qırmızı xara və ədyal gətirilirdi. Osmanlıdan meyvə qurusu, atlas, müxtəlif örtüklər, ipək mallar və qəhvə idxal olunurdu. Qarabağ xanlığının tacirləri yüksək keyfıyyətli və müxtəlif çeşidli parça məmulatları almaq üçün Rusiyanın <a href="/wiki/Moskva" title="Moskva">Moskva</a>, <a href="/wiki/Nijni_Novqorod" title="Nijni Novqorod">Nijni-Novqorod</a> yarmarkalarına gedirdilər.<a href="#cite_note-İsfahan-188">[178]</a> Qarabağ xanlığından ixrac olunan mallar arasında <a href="/wiki/%C4%B0p%C9%99k" title="İpək">ipək</a> çox mühüm yer tuturdu. Şuşa tacirləri nəinki Qarabağ, eləcə də Şəki, Şamaxı, Gəncə xanlıqlarında, <a href="/wiki/Car-Balak%C9%99n_azad_camaatl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Car-Balakən azad camaatlığı">Car-Balakəndə</a> ipək tədarükünü demək olar ki, ələ almışdılar. Qarabağdan eləcə də məşhur <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xal%C3%A7alar%C4%B1" title="Qarabağ xalçaları">Qarabağ xalıları</a>, <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_at%C4%B1" title="Qarabağ atı">Qarabağ atları</a>, müxtəlif parçalar, iri və xırda buynuzlu mal-qara, əkinçilik məhsulları ixrac olunurdu. Xarici ticarətin inkişafı bir sıra maneələrlə üzləşirdi. Əvvəla tacirlər bu və ya digər xanlığın ərazisindən keçərkən xanların xeyrinə rəhdar rüsumu ödəməli idilər.<a href="#cite_note-194">[181]</a><a href="#cite_note-195">[182]</a> Qarabağda uzunluq vahidi kimi xan arşınından istifadə olunurdu. O, 1 metrdən 5–10 sm az olurdu. Çəki ölçüsü təxminən 800 qram ağırlığında olan "stil" idi. <a href="/wiki/Bu%C4%9Fda" title="Buğda">Buğda</a>, <a href="/wiki/Arpa_(bitki)" title="Arpa (bitki)">arpa</a>, <a href="/w/index.php?title=Dar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Darı (səhifə mövcud deyil)">darı</a> və s. ölçmək üçün "çanaq"dan istifadə olunurdu.<a href="#cite_note-Pul-180">[171]</a> Qarabağ xanlığında da sənətkarlıq və ticarətin inkişafında əngələ çevrilən çoxlu maneələr var idi. Bəzən eyni məhsuldan bir neçə dəfə gömrük pulu alınırdı. Tacirlər öz məhsullarını istehsal olunan yerda sata bilməyib başqa şəhərə apardıqları zaman yenə gömrük verirdilər. Həmçinin, tacirlər hər dəfə tərəzi pulu adlanan xüsusi rüsum ödəməli olurdular. Əgər tacirlər <a href="/wiki/K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kür çayı">Kür çayından</a> keçməli idilərsə, həm mallarına, həm də yük heyvanlarına görə vergi ödəməli idilər.<a href="#cite_note-196">[183]</a> Qarabağ xanlığında da gömrük rüsumlarının toplanması iltizama verilirdi. İpək, yun, pambıq iplərin və parçaların mavi, tünd yaşıl, açıq göy rənglərə boyanması iltizamçıların inhisarına verilmişdi. Varlanmaq məqsədilə bu və ya digər ödəniş maddəsini iltizama götürən şəxs şübhəsiz ki, xəzinəyə ödədiyindən daha çox pul toplamağa çalışırdı. Qarabağ xanlığında 20-yə yaxın iltizam maddəsi mövcud idi. <a href="/wiki/Biyan" title="Biyan">Biyan kökü</a>, mizan, boyaqxana, <a href="/wiki/Sabun" title="Sabun">sabun</a>, <a href="/wiki/Dabbaql%C4%B1q" title="Dabbaqlıq">dabbaqlıq</a> və s. sahələrin iltizamından xeyli gəlir əldə edilirdi. İltizamdan gələn gəlirlərin bir hissəsi xanın qohumlarına və yaxın adamlarına, digər hissəsi xəzinəyə daxil olurdu.<a href="#cite_note-197">[184]</a> Qarabağ xanlığında borc münasibətləri, sələmçilik də inkişaf etmişdi. Pula ehtiyacı olan kasıb şəhərli və ya kəndli varlı qonşusuna müraciət edirdi. Kəndli borcu iki formada — natura və nəqd pulla alırdı. Ödəmə də həmin qayda üzrə ödənilirdi. Qarabağ xanlığında borc faizi, yəni sələm bəzən 60–70 faizə çatırdı. Sələmçilik Qarabağ xanlığında XVIII əsrin sonu – XIX əsrin əvvəllərində, yəni daxili və xarici müharibələr genişləndiyi dövrdə daha çox yayılmışdı. Sələmçiliklə tacirlər, ağalar, <a href="/wiki/B%C9%99y" title="Bəy">bəylər</a> və eyni zamanda da xanların özləri də məşğul olurdular.<a href="#cite_note-198">[185]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əkinçilik">Əkinçilik</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=20" title="Əkinçilik bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=20" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əkinçilik">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ xanlığı <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya imperiyası</a> tərəfindən istila edildidiyi dövrdə xanlığın ümumi torpaq fondu təxminən 1.354.000, əkinəyararlı torpaq sahəsi isə 100.000 desyatinə bərabər idi. Azərbaycanın digər xanlıqlarında olduğu kimi, Qarabağ xanlığı əhalisinin də böyük əksəriyyətinin əsas məşğuliyyət sahəsi <a href="/wiki/K%C9%99nd_t%C9%99s%C9%99rr%C3%BCfat%C4%B1" title="Kənd təsərrüfatı">kənd təsərrüfatı</a> idi. Əlverişli iqlim şəraiti, münbit torpaqları, <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a> və <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Araz</a> çaylarının arasında yerləşməsi xanlıqda kənd təsərrüfatının inkişafına münasib zəmin yaradırdı. Lakin feodalların çox hissəsinin meşələrin və dağlıq ərazilərin əkin yerlərinə çevirilməsinə və əlavə su kanallarının çəkilməsinə maddi maraqları yox idi. Bununla belə, xanlıq ərazisində kanallar az deyildi. Qarabağda Kürək arxı və digər arxlar (Əlif arxı, Xan arxı, Rəkkar, Hüseynli, Taleh) da mövcud idi. Mahallar çox zaman suvarma prinsipinə uyğun olaraq çay və başqa su hövzələrini əhatə edirdilər.<a href="#cite_note-199">[186]</a> Xanlıqdakı arxların ən qədimi Govurarx idi. Mirzə Camalın yazdığına görə, <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sasanilər İmperiyası">Sasani</a> şahı Kür çayından <a href="/wiki/Beyl%C9%99qan" title="Beyləqan">Beyləqan</a> çölünə böyük arx çəkdirmişdi. Monqol yürüşləri zamanı bu arx dağıdılmış və <a href="/wiki/%C6%8Fmir_Teymur" title="Əmir Teymur">Əmir Teymur</a> dönəmində Beyləqan şəhəri ilə bərabər, bu məşhur arx da bərpa edilmişdi.<a href="#cite_note-200">[187]</a> Xanlıqda əsasən növbəli əkin sistemindən istifadə edirdilər. Yəni torpağın bir hissəsi əkildiyi zaman digər hissəsi dincə qoyulurdu. Dincə qoyulmuş torpaqdan biçənək və otlaq sahəsi kimi istifadə edirdilər. <a href="/wiki/H%C9%99k%C9%99ri_(%C3%A7ay)" title="Həkəri (çay)">Həkəri çayı</a> dərəsində torpağı ildə iki dəfə əkirdilər. Belə ki, <a href="/wiki/Bu%C4%9Fda" title="Buğda">buğda</a> və <a href="/wiki/Arpa_(bitki)" title="Arpa (bitki)">arpanı</a> topladıqdan sonra, həmin sahədən bostan, yaxud dirrik kimi istifadə edirdilər. Qar örtüyündən məhrum olan yerlərdə qışda əkin donmasın deyə yalnız yazlıq buğda və arpa əkirdilər. Çökəkliklərdə, dağların yamaclarındakı dərin dərələrdə payızlıq buğda və arpa, yazlıq darı, pərinc və çovdar əkirdilər. <a href="/wiki/%C3%87ovdar_(bitki)" title="Çovdar (bitki)">Çovdar</a> çox az yerdə əkilirdi. <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> yerlərində əsasən payızlıq buğda və arpa əkilirdi. Həkəri dərəsində çəltik əkinləri və bostanlar daha çox yayılmışdı.<a href="#cite_note-201">[188]</a> 1822-ci ilin məlumatına görə, Qarabağ xanlığında hər il orta hesabla təxminən 2200 çətvər<a href="#cite_note-202">[q 14]</a> buğda, 11000 çətvər arpa, 2250 çətvər <a href="/wiki/%C3%87%C9%99ltik" title="Çəltik">çəltik</a>, 400 çətvər darı, 250 çətvər pərinc, 550 çətvər <a href="/wiki/Pamb%C4%B1q" title="Pambıq">pambıq</a>, 50 çətvər <a href="/wiki/Z%C9%99yr%C9%99k" title="Zəyrək">zəyrək</a>, 5 çətvər küncüt 7 batman<a href="#cite_note-203">[q 15]</a> <a href="/wiki/G%C9%99n%C9%99g%C9%99r%C3%A7%C9%99k" title="Gənəgərçək">Gənəgərçək</a> əkilirdi. Təxmini hesablamalara görə xanlığın orta illik məhsul yığımının 220000 çətvər buğda, 143000 çətvər arpa, 33750 çətvər çəltik, 26000 çətvər darı, 1750 çətvər pərinc, 400 çətvər zəyrək, 1100 çətvər pambıq, 50 çətvər <a href="/wiki/K%C3%BCnc%C3%BCt" title="Küncüt">küncüt</a> təşkil edirdi. Burada həmçinin ildə təxminən 3200 pud<a href="#cite_note-204">[q 16]</a> 16,4 kq-lıq çəki daşlarına da pudluq daş deyilir. mahlıc, 450 pud tütün, 56 pud gənəgərçək yağı istehsal olunurdu.<a href="#cite_note-205">[189]</a> Xanlıqda <a href="/wiki/Barama%C3%A7%C4%B1l%C4%B1q" title="Baramaçılıq">baramaçılıq</a> və <a href="/w/index.php?title=%C4%B0p%C9%99k%C3%A7ilik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İpəkçilik (səhifə mövcud deyil)">ipəkçilik</a> inkişaf etmişdi. Hələ XVIII əsrin əwəllərində Qarabağda ildə 2 min yük, yəni 15 min pud xam ipək istehsal olunurdu. Baramaçılıqla <a href="/wiki/Mehri_mahal%C4%B1" title="Mehri mahalı">Mehri</a>, <a href="/w/index.php?title=G%C3%BCney_mahal%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Güney mahalı (səhifə mövcud deyil)">Güney</a>, <a href="/w/index.php?title=%C3%87avundur_mahal%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Çavundur mahalı (səhifə mövcud deyil)">Çavundur</a>, <a href="/wiki/B%C9%99rg%C3%BC%C5%9Fad_mahal%C4%B1" title="Bərgüşad mahalı">Bərgüşad</a>, <a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq</a>, <a href="/w/index.php?title=C%C9%99bray%C4%B1l_mahal%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cəbrayıl mahalı (səhifə mövcud deyil)">Cəbrayıl</a>, <a href="/w/index.php?title=Arazbar_mahal%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arazbar mahalı (səhifə mövcud deyil)">Arazbar</a>, <a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə</a>, <a href="/wiki/Otuziki_mahal%C4%B1" title="Otuziki mahalı">Otuziki</a>, <a href="/wiki/K%C9%99birli_mahal%C4%B1" title="Kəbirli mahalı">Kəbirli</a>, <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_mahal%C4%B1" title="Cavanşir mahalı">Cavanşir</a>, <a href="/wiki/%C4%B0yirmid%C3%B6rd_mahal%C4%B1" title="İyirmidörd mahalı">İyirmidörd</a>, <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd</a> mahallarında məşğul olurdular. Lazımi qədər <a href="/w/index.php?title=Baramaqurdu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baramaqurdu (səhifə mövcud deyil)">baramaqurdu</a> ilə təchiz olunmuş hər tut bağı ildə 6 batman, bəzən isə dörd və daha az, iki batman barama verirdi. XIX yüzilin əwəllərində xanlıq ərazisində iki yüzə qədər tut bağı var idi və orta illik barama məhsulu 1.700 puda bərabər idi.<a href="#cite_note-206">[190]</a> Digər bir mənbəyə görə, bu rəqəm 4 min puda çatırdı. İrimiqyaslı ipəkçiliklə xanın özü və iri feodallar məşğul olurdular. İbrahimxəlil xanın yalnız Hindarxda 26, Cəfərqulu ağanın isə Doryan kəndində 12 tut bağı vardı. İpək məhsulunun illik miqdarı 1.700 pud təşkil edirdi.<a href="#cite_note-207">[191]</a> Bağ və bostançılığın inkişafını isə bir tərəfdən, təsərrüfatın qapalı xarakteri, digər tərəfdən, aztorpaqlılıq, <a href="/wiki/Su" title="Su">su</a> çatışmazlığı əngəlləyirdi. Bununla belə, xanlıqda 100-ə qədər iri bağ mövcud idi və onların əksəriyyəti düzənlik zonada yerləşirdi. Bağlarda <a href="/wiki/Armud" title="Armud">armud</a>, <a href="/wiki/A%C4%9F_tut" title="Ağ tut">tut</a>, <a href="/wiki/%C6%8Frik" class="mw-redirect" title="Ərik">ərik</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eaftal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Şaftalı">şaftalı</a>, <a href="/wiki/Adi_nar" title="Adi nar">nar</a>, <a href="/wiki/Adi_heyva" title="Adi heyva">heyva</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fncir" title="Əncir">əncir</a>, <a href="/wiki/Gilas" title="Gilas">gilas</a>, <a href="/wiki/Albal%C4%B1" title="Albalı">albalı</a>, <a href="/wiki/Alma" title="Alma">alma</a>, <a href="/wiki/Zo%C4%9Fal" title="Zoğal">zoğal</a>, <a href="/wiki/Qoz" title="Qoz">qoz</a>, <a href="/wiki/Gaval%C4%B1" title="Gavalı">gavalı</a>, <a href="/wiki/Al%C3%A7a" title="Alça">alça</a> yetişdirilirdi. Toplanmış məhsulun müəyyən hissəsindən qax<a href="#cite_note-208">[q 17]</a> hazırlayıb qışa tədarük edirdilər.<a href="#cite_note-Bağlar-209">[192]</a> <a href="/wiki/Zo%C4%9Fal" title="Zoğal">Zoğalın</a> tumunu çıxardıb ondan axta, alçadan lavaşana və s. hazırlamaq geniş yayılmışdı. Böyük meyvə bağları <a href="/wiki/Xan" title="Xan">xana</a>, <a href="/wiki/B%C9%99y" title="Bəy">bəylərə</a> və <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">məliklərə</a> məxsus idi. Təkcə Ağdamda Qarabağ xanının 7 bağı (Güllü bağ, Ərikli bağ, Kətan bağ, Çirayuqi bağı, Bala bağ, Barlı bağ və Narlı bağ) vardı. Sonuncu iki bağ istisna olmaqla digərlərini xan icarəyə verirdi. Adətən icarə haqqının 1/4 hi(səsi (yalnız Güllü bağda 1/3-i) bağbana verilirdi.<a href="#cite_note-Bağlar-209">[192]</a> İbrahimxəlil xanın Hindarxında olan bostanından Şuşaya hər il 50 araba qovun və qarpız göndərilirdi.<a href="#cite_note-210">[193]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Maldarlıq">Maldarlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=21" title="Maldarlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=21" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Maldarlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6248307"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_at%C4%B1" title="Qarabağ atı">Qarabağ atı</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Qarabaq_ati.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Qarabaq_ati.jpg/220px-Qarabaq_ati.jpg" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Qarabaq_ati.jpg/330px-Qarabaq_ati.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Qarabaq_ati.jpg 2x" data-file-width="380" data-file-height="307" /></a><figcaption><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_at%C4%B1" title="Qarabağ atı">Qarabağ atı</a></figcaption></figure> Qarabağın təbii-coğrafi şəraitindən asılı olaraq əkinçilik və maldarlıq bir-birini tamamlayan, biri digəri üçün baza olan təsərrüfat sahələri rolunu oynayırdı. Xanlıq dövründə Qarabağın <a href="/w/index.php?title=%D0%95lat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Еlat (səhifə mövcud deyil)">еlat</a> adlanan əhalisinin hərbi mükəlləfiyyəti ilə əlaqədar vergilərdən azad edilməsi, bu əhalinin müəyyən təsərrüfat sərbəstliyinə malik olması burada maldarlığın inkişafına çox böyük zəmin yaratmışdı. <a href="/wiki/Mirz%C9%99_Camal_Cavan%C5%9Fir_Qaraba%C4%9Fi" title="Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği">Mirzə Camal</a> Qarabağ tarixi əsərində yazır: "Xanın yaxşı atları, heyvanları və çoxlu ilxısı vardı. İbrahim xanın atlarının çoxu mərhum Nadir şahın atları və ilxılar cinsindən idi. Təqribən üç-dörd min və bəlkə daha çox balalayan madyanı, xüsusi cins ayğırları vardı. Xüsusi qoyun sürüləri, malı, camışı о qədər çox idi ki, saymaqla qurtarmırdı". <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_at%C4%B1" title="Qarabağ atı">Qarabağ atları</a> <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacar İranında</a> və <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlı Türkiyəsində</a> şöhrət tapmışdı, xanın ilxısındakı ayğırlardan savayı, 3500-dən çox doğar <a href="/wiki/Madyan" title="Madyan">madyandan</a> da var idi. Xanlıqda atçılıq təsərrüfatın mühüm sahələrdən biri idi. Bütün <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Qafqaz" title="Cənubi Qafqaz">Cənubi Qafqazda</a> Qarabağ atları cinsi, yaraşığı, dözümlülüyü, yüngüllüyü və qaçışı ilə şöhrət qazanmışdır. <a href="/wiki/%C4%B0ngilisl%C9%99r" title="İngilislər">İngilislər</a> bu atları hind süvari qoşunu üçün alırdılar. Qarabağ atları qızılı rəngi və forması ilə fərqlənirdi.<a href="#cite_note-211">[194]</a> Qoyunçuluq və atçılıq daha çox yayılmışdı. Xanlıqda təqribən 100.000 baş iri buynuzlu mal-qara, 300.000 davar və 20.000 at var idi. Mal-qara xanlığın təsərrüfat həyatında mühüm rol oynayırdı. Maldarlıq qoşqu qüvvəsi kimi əkinçilikdə, əhalini qidalanmasında, geyimində həmçinin ev və sənətkarlıq sənayesinin xammalı kimi mühüm idi. Mal-qaranın böyük hissəsi <a href="/wiki/Xan" title="Xan">xana</a>, <a href="/wiki/B%C9%99y" title="Bəy">bəylərə</a>, <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">məliklərə</a>, ağalara, habelə varlı kəndlilərə və elatlara məxsus idi. Əgər əkinçiliklə məşğul olan əhali iri buynuzlu heyvanları başlıca olaraq təsərrüfat məqsədi üçün və qismən də qida mənbəyi kimi saxlayırdısa, elatlar xırda buynuzlu heyvaııları başlıca olaraq sənaye və ticarət məqsədləri üçün saxlayırdılar. Buna görə də əkinçilərin təsərrüfatının vəziyyəti iri buynuzlu heyvanların olmasından hədsiz dərəcədə asılı idisə, elatlar üçün bunu söyləmək olmaz.<a href="#cite_note-212">[195]</a> Xırdabuynuzlu heyvanların saxlanılması sənaye və ticarətin inkişafına təkan verirdi. <a href="/wiki/Qoyun%C3%A7uluq" title="Qoyunçuluq">Qoyunçuluğun</a> inkişafı qaramalın sayının məhdudlaşmasına səbəb olurdu. Qaramal özünə böyük diqqət tələb etdiyi halda davar müəyyən dərəcədə kəndlini bu cür qayğılardan azad edirdi. Digər tərəfdən, xırdabuynuzlu heyvanlar tələf olduqda sahibinə qaramalın itkisinə nisbətən az ziyan yetirirdi. Nəhayət, davar <a href="/wiki/S%C3%BCd" title="Süd">süd</a> məhsulları ilə yanaşı yuna olan tələbatı da ödəyirdi. Yaşlı və cavan qaramal sürüsünün sayı 250–400 başa çatırdı və onları "naxırçı" otarırdı. Atları, <a href="/wiki/D%C9%99v%C9%99" title="Dəvə">dəvələri</a>, <a href="/wiki/Ulaq" class="mw-redirect" title="Ulaq">ulaqları</a> və <a href="/wiki/Qat%C4%B1r" title="Qatır">qatırları</a> ayrıca, yaxud iribuynuzlu mal-qara ilə birlikdə otarırdılar. Danalar və camış balalarmdan ibarət sürü 70–100 başdan ibarət idi və onları "buzovçu" adlanan iki nəfər mühafizə edirdi. Yaşlı və cavan davarların sürüsü 400–600 başdan ibarət olub iki "çoban" tərəfindən otarılırdı. Nəhayət, quzular və oğlaqların sürüsü 200–400 başdan ibarət idi və sürünü iki quzuçu otanrdı.<a href="#cite_note-213">[196]</a> Qarabağ xanlığında quşçuluq, arıçılıq və balıqçılıq da xeyli yayılmışdı. Arıçılıq üçün Qarabağda son dərəcə əlverişli şərait var idi. Ancaq arıçılıqla az adam məşğul olurdu. Bu isə həmin məhsul üçün daxili bazarın olmaması ilə izah olunmalıdır. Bundan başqa, böyük qayğı tələb edən arıçılıq təsərrüfatı ilə məşğul olmağa əkinçi və maldar kəndlinin vaxtı olmurdu.<a href="#cite_note-214">[197]</a> Əhalinin bir qismi isə balıqçılıqla məşğul olurdu. Balığı <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a>, <a href="/wiki/Araz_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Araz çayı">Araz</a>, <a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n%C3%A7ay" title="Xaçınçay">Xaçın</a> çaylarında, <a href="/wiki/Bazar%C3%A7ay" title="Bazarçay">Bazarçayın</a> yuxarı axınında tuturdular. Kür və Araz çaylarında <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lbal%C4%B1q" title="Qızılbalıq">qızıl balıq</a>, <a href="/wiki/N%C9%99r%C9%99l%C9%99r" title="Nərələr">nərə</a>, <a href="/w/index.php?title=Uzunburun_bal%C4%B1q&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uzunburun balıq (səhifə mövcud deyil)">uzunburun balıq</a>, <a href="/wiki/Naqqa_bal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naqqa balığı">naqqa balığı</a> və s. balıqlar ovlanırdı. <a href="/wiki/Bal%C4%B1q%C3%A7%C4%B1l%C4%B1q" title="Balıqçılıq">Balıqçılıq</a> da istehlak səciyyəsi daşıyırdı.<a href="#cite_note-215">[198]</a> Tez çoxaldığına görə <a href="/wiki/Donuz" title="Donuz">donuz</a> gəlirli heyvan olsa da, dini mülahizələrə görə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqlarında</a> donuzçuluqla məşğul olmurdular. Bu baxımdan yalnız Qarabağ və <a href="/wiki/Maku_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Maku xanlığı">Maku</a> xanlıqları istisna təşkil edirdi. <a href="/wiki/Tu%C4%9F_(Xocav%C9%99nd)" class="mw-redirect" title="Tuğ (Xocavənd)">Tuğ</a>, <a href="/wiki/Qu%C5%9F%C3%A7ubaba" class="mw-redirect" title="Quşçubaba">Quşçu baba</a>, <a href="/wiki/%C3%87anaq%C3%A7%C4%B1_(Xocal%C4%B1)" title="Çanaqçı (Xocalı)">Çanaxçı</a>, <a href="/wiki/Saru%C5%9Fen" class="mw-redirect" title="Saruşen">Saruşen</a> və digər kəndlərdə xristianlar donuzçuluqla məşğul olurdular. Palıd meşələrində qozanın bolluğu <a href="/w/index.php?title=Donuz%C3%A7uluq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donuzçuluq (səhifə mövcud deyil)">donuzçuluğun</a> inkişafına kömək edirdi. 1832-ci ilin məlumatına görə Qarabağda 3200 donuz vardı.<a href="#cite_note-216">[199]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vergilər_və_mükəlləfiyyətlər">Vergilər və mükəlləfiyyətlər</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=22" title="Vergilər və mükəlləfiyyətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=22" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Vergilər və mükəlləfiyyətlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ xanlığında 30-a yaxın vergi mövcud idi. Xanlıqdakı əsas vergilər aşağıdakılardır.<a href="#cite_note-217">[200]</a><a href="#cite_note-218">[201]</a><a href="#cite_note-219">[202]</a><a href="#cite_note-220">[203]</a> <div class="div-col columns column-count column-count-2" style="-moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; column-count: 2;"> <ol><li><a href="/wiki/Malc%C9%99h%C9%99t" title="Malcəhət">Malcəhət</a> və yaxud bəhrə, hərfi mənası məhsuldan hissə deməkdir. Kəndli istifadəsində olan pay torpaqlarından istifadə müqabilində məhsulun onda birindən, otuzda dördünədək hissəsini torpaq sahibinə, mülkədara, yaxud tiyuldara verməli idi. Qarabağ xanlığında malcəhət bəhrə də adlanırdı. Bəhrənin miqdarı taxıl məhsulunun onda birini, barama məhsulunun isə beşdə birini təşkil edirdi.</li> <li><a href="/wiki/Salyana" title="Salyana">Salyana</a>,<a href="#cite_note-221">[q 18]</a> bəzi müəlliflər qeydlərinə görə xanlıqlar dövründə xəzinənin xeyrinə toplanan malcəhət vergisinə deyilirdi. Ancaq bu vergi arpa və buğda şəklində illik yığılan məhsuldan vergi kimi alınırdı yəni müstəqil vergi növü idi.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%87%C3%B6pba%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Çöpbaşı (səhifə mövcud deyil)">Çöpbaşı</a>, Qışlaqlardan, yaylaqlardan istifadəyə görə toplanan vergi idi. Kəndli 20 başdan artıq qoyun - keçisi, 10 baş qaramalı və 5 başdan artıq atı olduqda yaylaq və qışlaq sahibinə çöpbaşı ödəməli idi.</li> <li><a href="/wiki/Z%C9%99kat" title="Zəkat">Zəkat</a>, müsəlmanların yoxsulların xeyrinə xəzinəyə ödədikləri vergi belə adlanırdı. Əslində zəkatın çox hissəsi ruhanilərə və seyidbrə çatırdı.</li> <li><a href="/wiki/Fitr%C9%99_z%C9%99kat%C4%B1" title="Fitrə zəkatı">Fitrə</a>, yoxsulların xeyrinə, adətən Ramazan bayramı axşamı hər bir müsəlmanın ödədiyi vergi belə adlanırdı.</li></ol></div> Qarabağ xanlığında əsas mükəlləfiyyətər aşağıdakılar idi:<a href="#cite_note-222">[204]</a><a href="#cite_note-223">[205]</a> <div class="div-col columns column-count column-count-2" style="-moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; column-count: 2;"> <ol><li><a href="/wiki/Biyar" title="Biyar">Biyar</a>, hər ailə ağanın tələbi ilə öz əmək alətləri və qoşqu heyvanı daxil olmaqla bir nəfər ayırmalı idi ki, üç gün ağanın tarlasında işləsin. İki gün ağa heyvanlarını bir yerdən başqa yerə köçürdükdə və yaxud köçəndə, iki gün ot biçmək, odun daşımaq və başqa işlərdə, bir gün ev və başqa təsərrüfat tikililərində işləməli idi.</li> <li><a href="/wiki/Qulluq%C3%A7u" class="mw-redirect" title="Qulluqçu">Qulluqçu</a>, ağaların ev və çöl işlərində çalışmaq üçün hər on ailə növbə ilə bir nəfər ayırmalı idi. Nökərin yaşı 20-dən az olmamalı, azı bir il öz ağasına qulluq etməli, ağa isə əvəzində nökərin həmin müddətdə bütün ehtiyaclarını təmin etməli idi.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0lx%C4%B1%C3%A7%C4%B1_(m%C3%BCk%C9%99ll%C9%99fiyy%C9%99t)&action=edit&redlink=1" class="new" title="İlxıçı (mükəlləfiyyət) (səhifə mövcud deyil)">İlxıçı</a>, rəiyyətlər xanın ilxısına baxmaq üçün işçi ayırmalı idilər. Lakin çox vaxt kəndlilər bu mükəlləfiyyətin əvəzinə pul ödəyirdilər.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fvariz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əvariz (səhifə mövcud deyil)">Əvariz</a>, bütün kənd icmasının kəndili sahibinin tələbilə ilin müəyyən günlərində onun üçün işləməsinə əvariz deyilirdi. Əvariz adətən ildə iki gün olurdu.</li></ol></div> Xanlıq dövründə <a href="/wiki/R%C9%99ncb%C9%99r" title="Rəncbər">rəncbərlər</a> öz təsərrüfatları olmayan və vergi verməyən kəndlilər idi. Onlar onlar feodalların, onların qohumlarının, qulluq adamlarının təsərrüfatlarında çalışırdılar. Onlar хanın təliqəsi ilə mükəlləfiyyətə təhkim olunur və təsərrüfatları tərk etmək hüququna malik deyildilər.<a href="#cite_note-224">[206]</a><a href="#cite_note-225">[207]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Torpaq_quruluşu">Torpaq quruluşu</h3>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=23" title="Torpaq quruluşu bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=23" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Torpaq quruluşu">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ xanlığında torpaqların çoxu <a href="/wiki/Xan" title="Xan">xanın</a> mülkiyyətində idi. Bilavasitə xan və onun ailə üzvlərinə məxsus olan torpaqlar <a href="/wiki/Xalis%C9%99" title="Xalisə">xass torpaqları</a> adlanırdı.<a href="#cite_note-226">[208]</a> Bundan başqa xan divanına məxsus olan torpaqlar da var idi. Bu cür torpaq mülkiyyəti öz sahəsi etibarilə bütün başqa torpaq mülkiyyəti formaları arasında üstün yer tuturdu. Əslində hər iki qeyd olunan torpaq mülkiyyəti forması arasında sədd getdikcə aradan qalxmış, hamısı xan torpaqları hesab olunurdu. Xanlıqda qeyd olunan vaxtda xanın ailə üzvlərinə məxsus 130 kənd qeydə almmışdı. Bu kəndlərdə 2.264 təsərrüfat fəaliyyət göstərirdi ki, onlardan 914-ü vergi ödəyən, 1350-si isə ödəməyən idi. Bu da xanlıqda olan bütün təsərrüfatların 12,20 faizini təşkil edirdi.<a href="#cite_note-227">[209]</a> Xanlıqda önəmli mövqe tutan torpaq mülkiyyətlərindən biri də <a href="/wiki/M%C3%BClk" title="Mülk">mülk torpaqları</a> idi. Bu torplaqları almaq, satmaq, bağışlamaq, vəsiyyət etmək, girov qoymaq olardı.<a href="#cite_note-228">[210]</a> Mülk sahibliyi dövlət qulluğunda deyildi. Mülkün o qədər də geniş yayılmamış forması mülki-xalisə idi. Mülki-xalisə hökmdarın bağışladığı torpaqla yanaşı, əyalətdəki torpaqların bəylərə bağışlanması və satılması yolu ilə yaranırdı. Belə mülkləri olan bəylər digər mahallardan və digər xanlıqlardan kəndliləri müxtəlif yollarla bu yerlərə cəlb edib onları həmin torpaqlarda məskunlaşdırırdılar. <a href="/wiki/D%C9%99yirman" title="Dəyirman">Dəyirman</a> və bağlar da mülki-xalisə ola bilərdi. Bu mülklərdən xəzinəyə vergi verilmirdi. Mülklərin müəyyən hissəsi xalisə olmadıqda mülk sahibləri xəzinəyə vergi verməli idilər.<a href="#cite_note-229">[211]</a> Əsas torpaq mülkiyyətlərindən biri də <a href="/wiki/Tiyul" title="Tiyul">tiyul torpaqları</a> idi. Torpaqdan tiyul hüququ əsasında istifadə edən şəxs <a href="/wiki/Tiyuldar" title="Tiyuldar">tiyuldar</a> adlanırdı. Tiyuldar ona verilmiş torpaqlardan və sahələrdən öz şəxsi mülkiyyəti kimi istifadə edirdi. Tiyul torpaq sahələri tiyuldar vəfat etdikdən sonra yenidən xəzinəyə qaytarılırdı.<a href="#cite_note-230">[212]</a> Tiyuldar öldükdə və tiyul onun oğluna keçdikdə xanın yeni fərmanı olmalı idi.<a href="#cite_note-231">[213]</a> Xanlıqda dini müəssisələrə məxsus <a href="/wiki/V%C9%99qf" title="Vəqf">vəqf torpaq mülkiyyəti</a> də mövcud idi.<a href="#cite_note-232">[214]</a> Ziyarətgahlara, müqqəddəs yerlərə, pirlərə xeyriyyə idarələrinə və habelə yüksək dərəcəli ruhanilərə bağışlanan torpaq sahələrinə deyilirdi. Buraya ayrı-ayrı kəndlər, torpaq sahələri, bağlar, evlər, dükanlar, karvansaralar, hamamlar, bazarlardan gələn gəlirlərin bir hissəsi daxil idi.<a href="#cite_note-233">[215]</a> Xanlıqlar dövründə, о cümlədən də Qarabağ xanlığında vəqf torpaqları geniş yayılmışdır.<a href="#cite_note-234">[216]</a> Vəqf şəxsi mülkiyyəti hesab olmurdu və Allahın mülkiyyəti adlanırdı.<a href="#cite_note-235">[217]</a> Kənd icmasına məxsus torpaq sahələri <a href="/wiki/Camaat_torpaqlar%C4%B1" title="Camaat torpaqları">camaat torpaqları</a> adlandırılırdı. <a href="/wiki/G%C3%B6l" title="Göl">Göllər</a>, <a href="/wiki/Me%C5%9F%C9%99l%C9%99r" class="mw-redirect" title="Meşələr">meşələr</a>, çəmənlər, <a href="/wiki/Otlaq" title="Otlaq">otlaqlar</a>, boş sahələr, mal suvarılan yerlər, <a href="/wiki/Q%C9%99biristanl%C4%B1q" title="Qəbiristanlıq">qəbiristanlıqlar</a>, icma mülkiyyətinə daxil idi. Qeyri-iqtisadi məcburiyyət üzündən kəndlinin bütün izafı məhsulu feodalların xeyrinə gedirdi. Xırda kəndli mülkiyyətinin vəziyyəti ziddiyyətli idi. Nəsilbənəsil torpaqda yaşayan kəndli bu torpağı özününkü hesab edir, xan isə kəndi, eli və mahalları əhalisi ilə birlikdə feodallara irsi mülk və ya ömürlük (tiyul) mülkiyyətə verirdi.<a href="#cite_note-236">[218]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İdarəçilik_sistemi">İdarəçilik sistemi</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=24" title="İdarəçilik sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=24" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İdarəçilik sistemi">mənbəni redaktə et</a>]</div> Xanlığı hər birini öz mülkündə tam müstəqil hakimiyyətə malik olan <a href="/wiki/Xan" title="Xan">xan</a> idarə edirdi.<a href="#cite_note-237">[219]</a> Qarabağ xanlığında divan yaxud divanxana fəaliyyət göstərirdi.<a href="#cite_note-238">[220]</a> Divanxanalara qeyri-məhdud hüquqa malik olan xanlar başda olmaqla yüksəkvəzifəli şəxslər və xanın köməkçiləri rəhbərlik edirdilər. Qarabağ xanlığında da <a href="/wiki/V%C9%99zir" title="Vəzir">vəzir</a> divanxanada mühüm rol oynayırdı. Vəzir adətən xanın ən sədaqətli və inanılmış adamlarından təyin edilirdi. Vəzir həm savadlı, həm də geniş dünyagörüşünə malik olmalı idi. Xanlıq divanxanasında yüksək vəzifə daşıyanlardan biri də divanbəyi idi. Bu rütbəni müəyyən ruhanilər icra edirdilər. Belə divanbəyilər həm də <a href="/wiki/Qaz%C4%B1" title="Qazı">qazı</a> adlandırılırdılar.<a href="#cite_note-239">[221]</a> <a href="/wiki/Mahal" title="Mahal">Mahalları</a> <a href="/w/index.php?title=Minba%C5%9F%C4%B1_(v%C9%99zif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minbaşı (vəzifə) (səhifə mövcud deyil)">minbaşılar</a> və <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">məliklər</a>, kəndləri isə <a href="/w/index.php?title=Dar%C4%9Fa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Darğa (səhifə mövcud deyil)">darğalar</a>, <a href="/w/index.php?title=Y%C3%BCzba%C5%9F%C4%B1_(v%C9%99zif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yüzbaşı (vəzifə) (səhifə mövcud deyil)">yüzbaşılar</a>, <a href="/w/index.php?title=Kovxa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kovxa (səhifə mövcud deyil)">kovxalar</a>, <a href="/wiki/K%C9%99ndxuda" title="Kəndxuda">kəndxudalar</a> idarə edirdilər. Əslində minbaşı və yüzbaşı rütbələri hərbi rütbələr idilər. Onlar hərbi əməliyyatlar zamanı min və yüz nəfərlik dəstələrə başçılıq edirdilər. Mahal naibləri həm inzibati, həm də məhkəmə hakimiyyətinə malik idilər.<a href="#cite_note-Mahal-240">[222]</a> Kəndxudalar və kovxalar kənd icmaları tərəfindən seçilirdilər.<a href="#cite_note-241">[223]</a> Onların başlıca vəzifəsi icma üzərinə düşən vergiləri toplamaqdan və kənddə asayişin qorunmasından ibarət idi.<a href="#cite_note-Mahal-240">[222]</a> Darğalar bazara nəzarət edərək ərzaq məhsullarının qiymətlərini təyin edir, mübahisəli məsələlərin həlli zamanı münsif kimi çıxış edirdilər. Darğalar formal olaraq bazar polisi hesab olunsalar da, əslində bütün şəhərdə qaydaqanuna cavabdeh idilər. <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ri%C9%99t" title="Şəriət">Şəriət</a> qaydalarının əməl olunmasına da darğalar nəzarət edirdi. Darğaların qayda-qanunu pozanları cəzalandırmaq hüququ vardı. Şəhərlərdə gecələr asayişin qorunmasına əsəsbaşı nəzarət edirdi.<a href="#cite_note-Darğa-242">[224]</a><a href="#cite_note-243">[225]</a> Хanlığın idarə olunmasında iştirak edən məmurlardan biri də <a href="/w/index.php?title=Q%D0%B0l%D0%B0b%C9%99yi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qаlаbəyi (səhifə mövcud deyil)">qаlаbəyi</a> idi. О, birbaşa хanın tabeliyində fəaliyyət göstərirdi. Qalabəyi paytaxtın <a href="/w/index.php?title=K%D0%BEm%D0%B5nd%D0%B0nt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kоmеndаnt (səhifə mövcud deyil)">kоmеndаntı</a> və yаxud polis idarəsi rəisi vəzifəsini icra edirdi. Şəhərin nizam-intizamı, əmin-amanlığı, təhlükəsizliyi, döyüş zamanı müdafiəsi ona baxırdı. Qalabəyi şəhərdə mülki məsələlər və ictimai işlərlə məşğul olurdu. Şəhərin maliyyə işləri onun sərəncamında idi. Əsasən əsnafdan (sənətkarlardan, dükandarlardan və başqalarından) yığılan vergilərə cavablı sayılırdı.<a href="#cite_note-244">[226]</a> Xanlıqda mühüm vəzifələrdən biri də <a href="/wiki/Mirz%C9%99" title="Mirzə">mirzəlik</a> idi. Mirzələr xanın şəxsi təsərrüfatını idarə edir, toplanan vergilər və xərclənən pul vəsaitini xüsusi kitablarda qeyd edirdilər.<a href="#cite_note-245">[227]</a> Sarayda qalabəyi, <a href="/wiki/E%C5%9Fika%C4%9Fas%C4%B1ba%C5%9F%C4%B1" title="Eşikağasıbaşı">eşikağası</a>, <a href="/w/index.php?title=X%C9%99zin%C9%99a%C4%9Fas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xəzinəağası (səhifə mövcud deyil)">xəzinəağası</a>, <a href="/w/index.php?title=Ambardara%C4%9Fas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ambardarağası (səhifə mövcud deyil)">ambardarağası</a>, <a href="/w/index.php?title=%C6%8Fmiraxur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əmiraxur (səhifə mövcud deyil)">əmiraxur</a> və başqa vəzifələr vardı.<a href="#cite_note-246">[228]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İnzibati_quruluş">İnzibati quruluş</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=25" title="İnzibati quruluş bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=25" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İnzibati quruluş">mənbəni redaktə et</a>]</div> Qarabağ хanlığı şərqdə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şirvan</a>, cənubi-şərqdə <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Ərdəbil xanlığı">Ərdəbil</a>, cənubda <a href="/wiki/Qarada%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Qaradağ xanlığı">Qaradağ</a>, qərbdə <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Nаxçıvan</a>, şimalda <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə</a> хanlıqları ilə həmsərhəd idi. Хanlığın mərkəzi <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşa şəhəri</a> idi.<a href="#cite_note-İnzibati-247">[229]</a> Qarabağ xanlığının ərazisi 21 mahala, o cümlədən 5 xristian məlikliyinə bölünürdü. Mahalları naiblər, məliklikləri isə mahal məlikləri idarə edirdilər. Bəzi iri mahallar bir deyil, iki hakim tərəfindən idarə olunurdu. Xanlığın tərkibinə daxil olan mahallar aşağıdakılar idi:<a href="#cite_note-248">[230]</a> <div class="div-col columns column-count column-count-3" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3;"> <ol><li><a href="/wiki/Sisyan_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sisyan mahalı">Sisyan</a></li> <li><a href="/wiki/D%C9%99mir%C3%A7ih%C9%99s%C9%99nli_mahal%C4%B1" title="Dəmirçihəsənli mahalı">Dəmirçihəsənli</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%BCpara_mahal%C4%B1" title="Küpara mahalı">Küpara</a></li> <li><a href="/wiki/B%C9%99rg%C3%BC%C5%9Fad_mahal%C4%B1" title="Bərgüşad mahalı">Bərgüşad</a></li> <li><a href="/wiki/Ba%C4%9Fab%C3%BCrd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Bağabürd mahalı">Baqabyurd</a></li> <li><a href="/wiki/K%C9%99birli_mahal%C4%B1" title="Kəbirli mahalı">Kəbirli</a></li> <li><a href="/wiki/Tatev_mahal%C4%B1" title="Tatev mahalı">Tativ</a></li> <li><a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_mahal%C4%B1" title="Cavanşir mahalı">Cavanşir</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Gülüstan mahalı">Talış</a></li> <li><a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Xaçın mahalı">Xaçın</a></li> <li><a href="/wiki/Kolan%C4%B1_mahal%C4%B1" title="Kolanı mahalı">Kolanı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd</a></li> <li><a href="/wiki/X%C4%B1rdapara-Dizaq_mahal%C4%B1" title="Xırdapara-Dizaq mahalı">Xırdapara Dizaq</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%BCsyan_mahal%C4%B1" title="Püsyan mahalı">Püsyan</a></li> <li><a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir-Dizaq_mahal%C4%B1" title="Cavanşir-Dizaq mahalı">Cavanşir-Dizaq</a></li> <li><a href="/wiki/Otuziki_mahal%C4%B1" title="Otuziki mahalı">Otuziki</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0yirmid%C3%B6rd_mahal%C4%B1" title="İyirmidörd mahalı">İyirmidörd</a></li> <li><a href="/wiki/Qara%C3%A7orlu_mahal%C4%B1" title="Qaraçorlu mahalı">Qaraçorlu</a></li> <li><a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə</a></li> <li><a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq</a></li> <li><a href="/wiki/Acnan_T%C3%BCrk_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Acnan Türk mahalı">Acnan Türk</a></li></ol></div> <a href="/wiki/Mahal" title="Mahal">Mahallar</a> <a href="/wiki/Nahiy%C9%99" title="Nahiyə">nahiyələrə</a>, nahiyələr isə <a href="/wiki/K%C9%99nd" title="Kənd">kəndlərə</a> və ya <a href="/w/index.php?title=%D0%9Eb%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Оbа (səhifə mövcud deyil)">оbаlara</a> bölünürdü. Mahallara хan tərəfindən təyin olunmuş <a href="/w/index.php?title=N%D0%B0ib&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nаib (səhifə mövcud deyil)">nаiblər</a> başçılıq edirdilər. Bir neçə mahal <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">məlik</a> tərəfindən idarə olunurdu. Məliklər hakimiyyətə irsən yiyələnsələr də, qeyri-məhdud səlahiyyətə malik deyildilər. Хanlar lazım gəldikdə məlikləri əvəzləyə bilirdilər. Naiblər iri feodallardan, köklü hərbi-köçəri əmirlərdən təyin olunurdular. Bəzi mahalların (Cavanşir, Cavanşir-Dizaq, Dizaq-Cəbrayıllı, Otuziki, Kəbirli, Dəmirçi-Həsənli, Kolanı, Qaraçorlu, Püsyan) əhalisini köçəri el-obalar təşkil etdiyindən, bu məntəqələrə minbaşılar başçılıq edirdilər.<a href="#cite_note-İnzibati-247">[229]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ordu">Ordu</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=26" title="Ordu bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=26" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ordu">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG/220px-Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG" decoding="async" width="220" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG/330px-Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG/440px-Medieval_azerbaijani_shield_1.JPG 2x" data-file-width="2867" data-file-height="2907" /></a><figcaption>Qarabağ xanlığına aid qalxan. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t_Muzeyi" title="Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi">Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi</a></figcaption></figure> Xan hakimiyyətinin əsasını ordu təşkil edirdi. Qoşunun əsas hissəsi <a href="/wiki/M%C9%99aflar" title="Məaflar">maaflar</a> və <a href="/wiki/Elat" title="Elat">elatlardan</a> toplanılmış <a href="/wiki/S%C3%BCvaril%C9%99r" class="mw-redirect" title="Süvarilər">süvarilərdən</a> ibarət idi. Müharibələr və ya böyük döyüşlər zamanı qoşunun daimi hissəsi yeni silahlı qüvvələr hesabına artırılırdı. Döyüşçülərin silahlandırılması və bütün digər xərcləri əhalinin hesabına idi. Məlum olduğu kimi, hərbi dəstələr, yalnız xarici hücumların qarşısını almaq üçün deyil, eyni zamanda da daxili asayişi qorumaqda da mühüm əhəmiyyətə malik idi. Ona görə də hərbi qüvvələrə qayğı xanlıqlarda əsas yer tuturdu.<a href="#cite_note-249">[231]</a> <a href="/wiki/Xan" title="Xan">Xan</a> hərbi zərurət olduqda 10–15 min döyüşçü toplaya bilirdi. Sıravi qoşunun əsas hissəsini elatlar təşkail edirdli. Qarabağın bütün elləri adları dəftər və siyahıda yazılmış atlı qoşundan ibarət idi. Zərurət zamanında <a href="/wiki/Mahal" title="Mahal">mahalların</a> və <a href="/wiki/K%C9%99nd" title="Kənd">kəndlərin</a> <a href="/wiki/Piyada" title="Piyada">piyada</a> tüfəngçiləri mahal naibləri ilə birlikdə qoşun sıralarına alınırdılar.<a href="#cite_note-Darğa-242">[224]</a> <a href="/wiki/Mir_Mehdi_X%C9%99zani" title="Mir Mehdi Xəzani">Mir Mehdi Xəzani</a> yazır: "<a href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan" title="İbrahimxəlil xan">İbrahimxəlil xanın</a>… on iki minədək dəftəri-məxsusi qoşunu var idi ki, həmişə zira-hökmündə və adları siyahı vo dəftərdə yazılmış qoşun idi. Amma zərurət vaxtı öylə rəşid adamlar, <a href="/wiki/%C3%87%C9%99rik" title="Çərik">çerik</a> və tüfəngçi hazır olardılar".<a href="#cite_note-250">[232]</a><a href="#cite_note-251">[233]</a> Xanın qeyri-nizami, çəriklərdən təşkil olunmuş hərbi dəstələri ilə yanaşı, qismən daimi hərbi qulluqçulardan təşkil olunmuş qvardiyası da var idi. Daimi silahlı qüvvələr kənd təsərrüfatı işlərindən azad edilən muzdlu döyüşçülərdən ibarət idi. Onlar süvari, piyada və <a href="/w/index.php?title=Z%C9%99nbur%C9%99k&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zənburək (səhifə mövcud deyil)">zənburəkçi</a> (dəvənin üstünə bərkidilmiş xırda topu idarə edən əsgər), <a href="/wiki/Top_(silah)" class="mw-redirect" title="Top (silah)">topçu</a>-<a href="/wiki/T%C3%BCf%C9%99ng" title="Tüfəng">tüfəngli</a> dəstələrinə bölünmüşdülər. Daimi qoşunun əsgərləri silahı, atı və döyüş üçün lazım olan digər ləvazimatları divanxanadan alırdı.<a href="#cite_note-dayan-doldurum-252">[234]</a> Daimi silahlı qüvvələr müasir odsaçan silahlarla silahlanmışdılar. Bununla belə ata-babadan qalmış döyüş alətlərindən də istifadə olunurdu. Başlıca odlu silah növü "dayan-doldurum" adı almış tüfənglər idi. Qoşun on, yüz və min nəfərə ayrılırdı. Bu dəstələrə başçılıq edənlərə müvafıq olaraq onbaşı, yüzbaşı və minbaşı deyilirdi.<a href="#cite_note-dayan-doldurum-252">[234]</a> Elatlardan töycü pulu, məhsuldan malcəhət alınmırdı. Mahallardan və kəndlərdən isə hər il malcəhət və töycü toplanırdı. <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstandan</a> muzdlu qoşun gətirildikdə muzdluların məvacibini ödəmək, onların ölmüş atmm əvəzini vermək üçün ellərdən də töycü pulu, sursat, <a href="/wiki/Tax%C4%B1l" title="Taxıl">taxıl</a>, <a href="/wiki/Qoyun" title="Qoyun">qoyun</a> və mal-qara almırdı. Adları qoşun və nökər dəftərinə yazılmışlar vergidən azad (maaf) idilər. Xan onları taxıl, at və s. ilə təmin etdirirdi.<a href="#cite_note-Darğa-242">[224]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etnik_tərkib">Etnik tərkib</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=27" title="Etnik tərkib bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=27" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Etnik tərkib">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG/170px-Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG" decoding="async" width="170" height="417" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG/255px-Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG/340px-Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1na_m%C9%99xsus_qad%C4%B1n_geyimi.JPG 2x" data-file-width="1628" data-file-height="3989" /></a><figcaption><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_milli_geyiml%C9%99ri" title="Azərbaycan milli geyimləri">Qarabağlı müsəlman xanımın geyimi</a>, XVIII əsrin II yarısı, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Tarix_Muzeyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Tarix Muzeyi">Azərbaycan Tarix Muzeyi</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Qafqaz_Arxeoqrafiya_Komissiyas%C4%B1n%C4%B1n_Aktlar%C4%B1" title="Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının Aktları">Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının aktlarında</a> müxtəlif illərdə Qarabağ xanlığında yaşayan əhalinin sayı haqqında məlumatlar öz əksini tapmışdır. <a href="/wiki/Pyotr_Kotlyarevski" title="Pyotr Kotlyarevski">General-mayor Kotlyarevskinin</a> <a href="/w/index.php?title=General_Riti%C5%9Fev&action=edit&redlink=1" class="new" title="General Ritişev (səhifə mövcud deyil)">general Ritişevə</a> göndərdiyi 30 sentyabr 1812-ci il 672 nömrəli raportda göstərir ki, Qarabağ <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> təbəəliyinə keçərkən Kotlyarevskinin keçirdiyi sorğuya əsasən 1805-ci ildə Qarabağda 10.000 ailə yaşamışdır. Həmin raportda bildirilir ki, <a href="/w/index.php?title=Polkovnik_Aseyev&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polkovnik Aseyev (səhifə mövcud deyil)">polkovnik Aseyevin</a> 1808-ci ildə <a href="/wiki/%C4%B0van_Qudovi%C3%A7" title="İvan Qudoviç">general-feldmarşal Qudoviçə</a> göndərdiyi cədvəldə Qarabağ xanlığı ərazisində 7.474 ailənin yaşadığı qeyd edilmişdir.<a href="#cite_note-Əhali-253">[235]</a> <a href="/wiki/Aleksey_Yermolov" title="Aleksey Yermolov">General Yermolovun</a> <a href="/wiki/I_Aleksandr_(Rusiya_imperatoru)" title="I Aleksandr (Rusiya imperatoru)">I Aleksandra</a> ünvanladığı 4 mart 1817-ci il tarixli 32 nömrəli raportda deyilir: "Qarabağ 1805-ci ildə Rusiya təbəəliyinə qəbul ediləndə 10.000 ailədən ibarət idi. 1812-ci ii sayımına görə, Qarabağda "qarət edilmiş", əmlakından məhrum olmuş 3.080 ailə vardır". Həmin raportda verilən məlumata əsasən Qarabağın qalan əhalisinin bir hissəsi <a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a> tərəfindən İrana köçürülmüş və ya özləri qaçmışlar. General Yermolov imperatora raportunda göstərir ki, yeni sayıma görə, Qarabağda 7.872 ailə qeydə alınmışdır.<a href="#cite_note-Əhali-253">[235]</a> Qarabağ xanlığında sosial-iqtisadi münasibətləri haqqında üçün ən mühüm mənbələrdən biri də 1823-cü ilin kameral təsvirləridir.<a href="#cite_note-254">[236]</a> 1823-cü ildə isə Qarabağda əhalinin sayı və milli tərkibinə görə, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_t%C3%BCrkl%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Azərbaycan türkləri">Azərbaycan türkləri</a> 15729 ailə; onlardan 1111 ailə şəhərlərdə 14618 isə kənddə yaşayırdı. Bu dövrdə Qarabağda Rusiya imperiyasının köməyi ilə gətirilib yerləşdirilən <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">ermənilərin</a> sayı isə 4366 ailə idi. Onlardan 421 ailə şəhərlərdə, 3945 ailə isə kəndlərdə yaşayırdılar. 1823-cü ilə kimi Qarabağa köçürülənlərin hesabına əyalətdəki ermənilərin sayı artıb 4366 ailəyə çatmışdır.<a href="#cite_note-Etnik_tərkib-128">[124]</a> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Milliyyət </th> <th>Ailələrin sayı </th> <th>Şəhərdə </th> <th>Kənddə </th></tr> <tr> <td>Azərbaycan türkləri </td> <td>15.729 </td> <td>1.111 </td> <td>14.618 </td></tr> <tr> <td>ermənilər </td> <td>4366 </td> <td>421 </td> <td>3945 </td></tr> <tr> <td>cəmi </td> <td>20.095 </td> <td>1532 </td> <td>18563 </td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri">Qarabağın xristian məlikliklərinə</a> gəldikdə isə 1736-cı il <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_qurultay%C4%B1" title="Muğan qurultayı">Muğan qurultayından</a> sonra <a href="/wiki/Nadir_%C5%9Fah_%C6%8Ff%C5%9Far" class="mw-redirect" title="Nadir şah Əfşar">Nadir şahın</a> <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Qarabağ bəylərbəyliyi">Qarabağ bəylərbəyiliyinə</a> qarşı gördüyü cəza tədbirlərindən biri də Qarabağın beş məlikliyinə daxili idarəetmədə sərbəstlik verərək onların Qarabağ bəylərbəyinin tabeliyindən çıxarıb <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan bəylərbəyliyi">Azərbaycan vilayəti</a> hakiminə tabe etdirməsi idi. <a href="/wiki/M%C9%99lik_Yeqan" title="Məlik Yeqan">Dizaq məliki Yegan</a> Loridən qaçıb gəlmiş, Nadir şahın hakimiyyəti dövründə <a href="/wiki/M%C9%99lik" title="Məlik">məlik</a> rütbəsi almışdı. <a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə</a> məliklərinin əsli <a href="/wiki/G%C3%B6y%C3%A7%C9%99_mahal%C4%B1" title="Göyçə mahalı">Göyçədən</a> idi, oradan qaçaraq gəlmişlər; <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd</a> məliklərinin əsli <a href="/w/index.php?title=Ma%C4%9Faviz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mağaviz (səhifə mövcud deyil)">Mağavizdən</a> idi. Nadir şah Əfşarla Osmanlı sərkərdəsi <a href="/w/index.php?title=Abdulla_K%C3%B6pr%C3%BCl%C3%BCzad%C9%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdulla Köprülüzadə (səhifə mövcud deyil)">Abdulla Köprülüzadə</a> arasında olan döyüşdə şaha mühüm xidmət göstərdiyinə görə şah <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Allahqulu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Allahqulu (səhifə mövcud deyil)">Çiləbörd məliki Allahquluya</a> bəy rütbəsi vermişdi; <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Gülüstan mahalı">Talış (Gülüstan)</a> məliklərinin əsli isə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Şirvan bəylərbəyliyi">Şirvandan</a> gəlmə idi. Bir müddət Talış kəndində məskun olmuş <a href="/w/index.php?title=M%C9%99lik_Usub&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məlik Usub (səhifə mövcud deyil)">məlik Usub</a> Gülüstan kəndini zəbt edib ora köçmüşdü.<a href="#cite_note-255">[237]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Qeydlər">Qeydlər</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=28" title="Qeydlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=28" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Qeydlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> Bəzi mənbələrdə ona Osip də deyilir. </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> Gəncədə qərarlaşmış rus qoşunları nəzərdə tutulurdu. </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> vaxtilə Mustafa xanın atası Ağası xan Məhəmməd bəyin atası Mehralı bəyi qətlə yetirmiş, Məhəmməd bəy də intiqam alaraq Ağası xanı və bir oğlunu öldürmüşdü. </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> 2 ağac 14 km-dır. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">↑</a> Şuşa şəhərinə bəzən Pənahabad da deyilirdi. </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">↑</a> 1 mil 7 verstdir. </li> <li id="cite_note-155"><a href="#cite_ref-155">↑</a> Qarabağ xan arşını 1,5 rus arşınına bərabər idi. </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">↑</a> Heyvan dərilərini aşılama vasitəsilə gönə və meşinə çevirmək sənəti ilə məşğul olan usta. </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">↑</a> Fındıq və s. əridilərkən qabın dibinəçökən çöküntü. </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> "Sahibqıran", iki ulduz bürcünün birləşməsi zamanı doğulan deməkdir. </li> <li id="cite_note-190"><a href="#cite_ref-190">↑</a> Pambıq parça növü. </li> <li id="cite_note-191"><a href="#cite_ref-191">↑</a> Sarı rəngli pambıq parçalar. </li> <li id="cite_note-192"><a href="#cite_ref-192">↑</a> Tünd içki növü </li> <li id="cite_note-202"><a href="#cite_ref-202">↑</a> 100 qrama bərabər ağırlıq ölçüsü. </li> <li id="cite_note-203"><a href="#cite_ref-203">↑</a> Əsasən 20 girvənkə ağırlığında olan köhnə çəki ölçüsü. </li> <li id="cite_note-204"><a href="#cite_ref-204">↑</a> 40 girvənkə və yaxud 2 batman 1 pud deməkdir. </li> <li id="cite_note-208"><a href="#cite_ref-208">↑</a> Doğranmış və tumu çıxarılmış meyvələri qızmar günəş altında qurutmaq. </li> <li id="cite_note-221"><a href="#cite_ref-221">↑</a> <a href="/wiki/Farsca" class="mw-redirect" title="Farsca">Farsca</a> "illik" deməkdir. </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar">İstinadlar</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=29" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=29" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar">mənbəni redaktə et</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6982878"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <cite class="citation book">Bournoutian, George A. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/1820russiansurve0000bour">The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia</a>. Gibb Memorial Trust. 2016. səh. xvii. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/978-1909724808" title="Xüsusi:KitabMənbələri/978-1909724808"><bdi>978-1909724808</bdi></a>. <q>Serious historians and geographers agree that after the fall of the Safavids, and especially from the mid-eighteenth century, the territory of the South Caucasus was composed of the khanates of Ganja, Kuba, Shirvan, Baku, Talesh, Sheki, Karabagh, Nakhichivan and Yerevan, all of which were under Iranian suzerainty.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+1820+Russian+Survey+of+the+Khanate+of+Shirvan%3A+A+Primary+Source+on+the+Demography+and+Economy+of+an+Iranian+Province+prior+to+its+Annexation+by+Russia&rft.pages=xvii&rft.pub=Gibb+Memorial+Trust&rft.date=2016&rft.isbn=978-1909724808&rft.aulast=Bournoutian&rft.aufirst=George+A.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2F1820russiansurve0000bour&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4913744">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style> </li> <li id="cite_note-bertsch297-2"><a href="#cite_ref-bertsch297_2-0">↑</a> <cite class="citation book">Bertsch, Gary Kenneth. Crossroads and Conflict: Security and Foreign Policy in the Caucasus and Central Asia. Routledge. 2000. 297: "Shusha became the capital of an independent "Azeri" khanate in 1752 (Azeri in the sense of Muslims who spoke a version of the Turkic language we call Azeri today).". <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0415922739" title="Xüsusi:KitabMənbələri/0415922739"><bdi>0415922739</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Crossroads+and+Conflict%3A+Security+and+Foreign+Policy+in+the+Caucasus+and+Central+Asia&rft.pages=297%3A+%27%27%22Shusha+became+the+capital+of+an+independent+%22Azeri%22+khanate+in+1752+%28Azeri+in+the+sense+of+Muslims+who+spoke+a+version+of+the+Turkic+language+we+call+Azeri+today%29.%22%27%27&rft.pub=Routledge&rft.date=2000&rft.isbn=0415922739&rft.aulast=Bertsch&rft.aufirst=Gary+Kenneth&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Tadeusz_Swietochowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tadeusz Swietochowski (səhifə mövcud deyil)">Swietochowski, Tadeusz</a>. Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge: Cambridge University Press. 2004. səh. 12. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/978-0521522458" title="Xüsusi:KitabMənbələri/978-0521522458"><bdi>978-0521522458</bdi></a>. <q>(...) and Persian continued to be the official language of the judiciary and the local administration [even after the abolishment of the khanates].</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Russian+Azerbaijan%2C+1905-1920%3A+The+Shaping+of+a+National+Identity+in+a+Muslim+Community&rft.place=Cambridge&rft.pages=12&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0521522458&rft.aulast=Swietochowski&rft.aufirst=Tadeusz&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> Əmrаhоv Mаis, Çingizоğlu Ənvər, Həsənоv Hаbil. s.24. </li> <li id="cite_note-Başlıq-5">↑ <a href="#cite_ref-Başlıq_5-0">1</a> <a href="#cite_ref-Başlıq_5-1">2</a> <cite class="citation web">azerbaijan-news.az. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=62361">"Qarabağ xanlığı"</a> (az.). Camal Mustafayev. 17 Fevral 2015. 2018-02-06 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180216103948/http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=62361%20">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2018-02-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.pub=Camal+Mustafayev&rft.au=azerbaijan-news.az&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.azerbaijan-news.az%2Findex.php%3Fmod%3D3%26id%3D62361&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-Başlıq2-6">↑ <a href="#cite_ref-Başlıq2_6-0">1</a> <a href="#cite_ref-Başlıq2_6-1">2</a> <cite class="citation web">Azens.az. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azens.az/menu-azerbaydzan/item/578-zharabazhh-khanl-zhh-vae-banisi-paenahaeli-khan">"Qarabağ xanlığı və banisi Pənahəli xan"</a> (az.). 22 dekabr 2013. 2018-02-06 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131222212652/http://www.azens.az/menu-azerbaydzan/item/578-zharabazhh-khanl-zhh-vae-banisi-paenahaeli-khan">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2018-02-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1+v%C9%99+banisi+P%C9%99nah%C9%99li+xan&rft.date=2013-12-22&rft.au=Azens.az&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.azens.az%2Fmenu-azerbaydzan%2Fitem%2F578-zharabazhh-khanl-zhh-vae-banisi-paenahaeli-khan&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-Ədəbiyyat-7">↑ <a href="#cite_ref-Ədəbiyyat_7-0">1</a> <a href="#cite_ref-Ədəbiyyat_7-1">2</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.172. </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> Potier, Tim (2001). Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal. Martinus Nijhoff Publishers, 1. <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9041114777" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 90-411-1477-7</a>. </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <cite class="citation web">anl.az. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anl.az/down/meqale/xalqcebhesi/2013/may/309688.htm">"Kürəkçay faciəsi — Qarabağın Rusiya imperiyası tərəfindən faktiki işğalı tarixidir"</a> (az.). Uğur. 14 may 2013. 2017-04-30 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170430172153/http://www.anl.az/down/meqale/xalqcebhesi/2013/may/309688.htm">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2018-02-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay+faci%C9%99si+%E2%80%94+Qaraba%C4%9F%C4%B1n+Rusiya+imperiyas%C4%B1+t%C9%99r%C9%99find%C9%99n+faktiki+i%C5%9F%C4%9Fal%C4%B1+tarixidir&rft.pub=U%C4%9Fur&rft.date=2013-05-14&rft.au=anl.az&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.anl.az%2Fdown%2Fmeqale%2Fxalqcebhesi%2F2013%2Fmay%2F309688.htm&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-Mehdiqulu-10">↑ <a href="#cite_ref-Mehdiqulu_10-0">1</a> <a href="#cite_ref-Mehdiqulu_10-1">2</a> Zemfira Hacıyeva. s.66. </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <cite class="citation encyclopaedia">Busse, H. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/abul-fath-khan-javansir-son-of-the-ruler-of-qarabag-ebrahim-kalil-khan-javansir-and-through-his-sister-brother-in-law-of-fath-ali-shah">Abu'l-Fatḥ Khan Javānšīr</a> // Encyclopædia Iranica. 2011-11-16 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111116232856/http://www.iranicaonline.org/articles/abul-fath-khan-javansir-son-of-the-ruler-of-qarabag-ebrahim-kalil-khan-javansir-and-through-his-sister-brother-in-law-of-fath-ali-shah">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2011-10-09.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Abu%E2%80%99l-Fat%E1%B8%A5+Khan+Jav%C4%81n%C5%A1%C4%ABr&rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Iranica&rft.aulast=Busse&rft.aufirst=H.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iranicaonline.org%2Farticles%2Fabul-fath-khan-javansir-son-of-the-ruler-of-qarabag-ebrahim-kalil-khan-javansir-and-through-his-sister-brother-in-law-of-fath-ali-shah&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-Mehdi_Qulu_xan-12">↑ <a href="#cite_ref-Mehdi_Qulu_xan_12-0">1</a> <a href="#cite_ref-Mehdi_Qulu_xan_12-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.206. </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.28. </li> <li id="cite_note-Cavanşirlər-14">↑ <a href="#cite_ref-Cavanşirlər_14-0">1</a> <a href="#cite_ref-Cavanşirlər_14-1">2</a> Hüseynov Yunis. s.29–30. </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.209. </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.29. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> Hüseynov Yunis. s.30. </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> Петрушевский И. П. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX вв. — Л., 1949. — С. 65.:<div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (rus.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> Надир-шах счел нужным ослабить фамилию Зийяд-оглы, отделив от её владений земли пяти меликов Нагорного Карабага и кочевых племен Мильско-Карабагской степи, а также Зангезур. Все эти земли были подчинены непосредственно брату Надир-шаха Ибрахим-хану, сипахсалару Азербайджана, а владения кочевых племен казахлар и шамсаддинлу были подчинены царю (валию) Картлии Теймуразу. </div></div> </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> Tofiq Mustafazadə. s.27–28. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> Ədalət Tahirzadə. s.14. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.79. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.65. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. s.14. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.41. </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.80. </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.20. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> Cahangir Hüseyn. s.1669–172. </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.33. </li> <li id="cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.45-46-30">↑ <a href="#cite_ref-Zemfıra_Hacıyeva._s.45-46_30-0">1</a> <a href="#cite_ref-Zemfıra_Hacıyeva._s.45-46_30-1">2</a> Zemfıra Hacıyeva. s.45–46. </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101004182205/http://www.karabakhfoundation.org/regions/shusha">"Karabakh Foundation - Shusha"</a>. 4 October 2010 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://karabakhfoundation.org/regions/shusha/">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 August 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Karabakh+Foundation+-+Shusha&rft_id=http%3A%2F%2Fkarabakhfoundation.org%2Fregions%2Fshusha%2F&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> <cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100909051605/http://www.war-culture.az/">War Against Azerbaijan - Targeting Cultural Heritage</a>. 2007. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/978-9952-8091-4-5" title="Xüsusi:KitabMənbələri/978-9952-8091-4-5"><bdi>978-9952-8091-4-5</bdi></a>. 2010-09-09 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.war-culture.az/">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 17, 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=War+Against+Azerbaijan+-+Targeting+Cultural+Heritage&rft.date=2007&rft.isbn=978-9952-8091-4-5&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.war-culture.az%2F&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.66–67. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.82. </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> Bayramova Nailə. s.44. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. s.83. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.44. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> Бабаев Эльгюн. s.15. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Hüseynov Yunis.37. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> Fuad Əliyev, Mirabdulla Əliyev. s.58. </li> <li id="cite_note-Hüsеynоv_Yunis.96-41">↑ <a href="#cite_ref-Hüsеynоv_Yunis.96_41-0">1</a> <a href="#cite_ref-Hüsеynоv_Yunis.96_41-1">2</a> Hüseynov Yunis.96. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.50. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.55. </li> <li id="cite_note-ReferenceA-44">↑ <a href="#cite_ref-ReferenceA_44-0">1</a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_44-1">2</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.76. </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Hüseynov Yunis. s.41. </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.26. </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.53. </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.56. </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.47. </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> <cite class="citation book">Swietochowski, Tadeusz. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/russiaazerbaijan0000swie">Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition</a>. Columbia University Press. 1995. səh. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/russiaazerbaijan0000swie/page/3">3</a>. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0-231-07068-3" title="Xüsusi:KitabMənbələri/0-231-07068-3"><bdi>0-231-07068-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Russia+and+Azerbaijan%3A+A+Borderland+in+Transition&rft.pages=3&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=1995&rft.isbn=0-231-07068-3&rft.aulast=Swietochowski&rft.aufirst=Tadeusz&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Frussiaazerbaijan0000swie&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Hüseynov Yunis. s.43–44. </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> <cite class="citation book">Richard Tapper. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/frontiernomadsof0000tapp">Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan</a>. Cambridge University Press. 1997. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/frontiernomadsof0000tapp/page/114">114</a>–115. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0-521-47340-3" title="Xüsusi:KitabMənbələri/0-521-47340-3"><bdi>0-521-47340-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Frontier+Nomads+of+Iran%3A+A+Political+and+Social+History+of+the+Shahsevan&rft.pages=114-115&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=0-521-47340-3&rft.au=Richard+Tapper&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffrontiernomadsof0000tapp&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.48. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.78. </li> <li id="cite_note-Zemfıra_Hacıyeva._s.59-55">↑ <a href="#cite_ref-Zemfıra_Hacıyeva._s.59_55-0">1</a> <a href="#cite_ref-Zemfıra_Hacıyeva._s.59_55-1">2</a> Zemfıra Hacıyeva. s.59. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.125. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <cite id="CITEREFВ.Н.Левиатов1948" class="citation book">В.Н.Левиатов. Очерки из Азербайджана в XVII веке. Bakı: "Şərq-Qərb". 1948. 228 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D0%B7+%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0+%D0%B2+XVII+%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B5&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=228+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-Q%C9%99rb%22&rft.date=1948&rft.au=%D0%92.%D0%9D.%D0%9B%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-məliklər-58">↑ <a href="#cite_ref-məliklər_58-0">1</a> <a href="#cite_ref-məliklər_58-1">2</a> <cite class="citation web">tarix.info. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190609095849/http://tarix.info/azerbaycan-tarixi/feodalizm-dovru/533-qaraba287-xanl305287305.html">"Qarabağ xanlığı"</a> (az.). 09-01-2012. 2019-06-09 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tarix.info/azerbaycan-tarixi/feodalizm-dovru/533-qaraba287-xanl305287305.html">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11-12-2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.au=tarix.info&rft_id=http%3A%2F%2Ftarix.info%2Fazerbaycan-tarixi%2Ffeodalizm-dovru%2F533-qaraba287-xanl305287305.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.149. </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.170. </li> <li id="cite_note-İsgəndər_bəy_Hacınski-61">↑ <a href="#cite_ref-İsgəndər_bəy_Hacınski_61-0">1</a> <a href="#cite_ref-İsgəndər_bəy_Hacınski_61-1">2</a> İsgəndər bəy Hacınski. s.13. </li> <li id="cite_note-Cavad_xan-62">↑ <a href="#cite_ref-Cavad_xan_62-0">1</a> <a href="#cite_ref-Cavad_xan_62-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.152. </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> Quliyeva. G. C. s.65. </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.99. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.132. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.101. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> Бабаев Эльгюн. s.32. </li> <li id="cite_note-Hüsеynоv_Yunis._s.105-68">↑ <a href="#cite_ref-Hüsеynоv_Yunis._s.105_68-0">1</a> <a href="#cite_ref-Hüsеynоv_Yunis._s.105_68-1">2</a> Hüseynov Yunis. s.105. </li> <li id="cite_note-Mustafazadə_Tofiq._s.169-69">↑ <a href="#cite_ref-Mustafazadə_Tofiq._s.169_69-0">1</a> <a href="#cite_ref-Mustafazadə_Tofiq._s.169_69-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.169. </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> Fuad Əliyev, Mirabdulla Əliyev. s.59. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.134. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Fuad Əliyev, Mirabdulla Əliyev. s.69–70. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.136. </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.79. </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> Hüseynov Yunis. s.91. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.40. </li> <li id="cite_note-Osmanlı-77">↑ <a href="#cite_ref-Osmanlı_77-0">1</a> <a href="#cite_ref-Osmanlı_77-1">2</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.130. </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> Quliyeva. G. C. s.48–49. </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> Hüseynov Yunis. s.93. </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.142. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> Quliyeva. G. C. s.38. </li> <li id="cite_note-Rusiya_Cənubi_Qafqazda-82">↑ <a href="#cite_ref-Rusiya_Cənubi_Qafqazda_82-0">1</a> <a href="#cite_ref-Rusiya_Cənubi_Qafqazda_82-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.143–144. </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Quliyeva. G. C. s.62. </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.133. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> Hüseynov Yunis. s.99. </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.186. </li> <li id="cite_note-Ağaməhəmməd_xan-87">↑ <a href="#cite_ref-Ağaməhəmməd_xan_87-0">1</a> <a href="#cite_ref-Ağaməhəmməd_xan_87-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.158–159 </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.257. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. s.117. </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.59–60. </li> <li id="cite_note-91"><a href="#cite_ref-91">↑</a> Hüseynov Yunis. s.103–104. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. s.119. </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.225–226. </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.64. </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.60. </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> Hüseynov Yunis. s.110–111. </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.172–174. </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.42. </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.171. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> Hüseynov Yunis. s.116. </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.61–62. </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.177–178. </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.81. </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> Hüseynov Yunis. s.120. </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.184. </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> Әһмәдбәј Ҹаваншир. s.9. </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> Bayramova Nailə. s.54. </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.103. </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.151. </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">↑</a> Hüseynov Yunis. s.124. </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.270–271. </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">↑</a> Tofiq Mustafazadə. s.188. </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.103–104. </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> Hüseynov Yunis. s.140. </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.65–66. </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> Əmrahov Mais, <a href="/wiki/%C6%8Fnv%C9%99r_%C3%87ingizo%C4%9Flu" title="Ənvər Çingizoğlu">Çingizoğlu Ənvər</a>, Həsənov Habil. s.82. </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.200. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.85. </li> <li id="cite_note-Cəfərqulu_ağa-122">↑ <a href="#cite_ref-Cəfərqulu_ağa_122-0">1</a> <a href="#cite_ref-Cəfərqulu_ağa_122-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.200–201. </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. s.95. </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.66. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">↑</a> Hüseynov Yunis. s.146. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> Potier, Tim (2001). Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 1. <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9041114777" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 90-411-1477-7</a>.<div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (ing.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 1: "Panah Ali–Khan founded the Karabakh Khanate in the mid 18th century. To defend it, in the 1750s, he built Panakhabad fortress (subsequently renamed Shusha, after a nearby village) which became the capital of the Khanate. It was not until 1805 that the Russian empire gained control over the Karabakh Khanate, from Persia.". </div></div> </li> <li id="cite_note-Mehdiqulu_xan-127">↑ <a href="#cite_ref-Mehdiqulu_xan_127-0">1</a> <a href="#cite_ref-Mehdiqulu_xan_127-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.203–205. </li> <li id="cite_note-Etnik_tərkib-128">↑ <a href="#cite_ref-Etnik_tərkib_128-0">1</a> <a href="#cite_ref-Etnik_tərkib_128-1">2</a> Sitat səhvi: Yanlış <code><ref></code> teqi; <code>Etnik tərkib</code> adlı istinad üçün mətn göstərilməyib</li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.40. </li> <li id="cite_note-Bayat-130"><a href="#cite_ref-Bayat_130-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070127171633/http://zerrspiegel.orientphil.uni-halle.de/t1154.html">"История Карабага"</a>. 27 January 2007 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zerrspiegel.orientphil.uni-halle.de/t1154.html">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 August 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fzerrspiegel.orientphil.uni-halle.de%2Ft1154.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110726213101/http://karabakh.org/index.php/index.php/index.php?option=com_content&task=view&id=98&Itemid=90">"Establishment of the Karabakh Khanate"</a>. 26 July 2011 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://karabakh.org/index.php/index.php/index.php?option=com_content&task=view&id=98&Itemid=90">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 August 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Establishment+of+the+Karabakh+Khanate&rft_id=http%3A%2F%2Fkarabakh.org%2Findex.php%2Findex.php%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D98%26Itemid%3D90&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vostlit.info/Texts/rus14/Karabag_name/text1.phtml?id=945">"КАРАБАГ-НАМЕ: ОБ ОСНОВАНИИ КРЕПОСТИ БАЯТ И О ДРУГИХ СОБЫТИЯХ by МИРЗА АДИГЕЗАЛЬ-БЕК"</a>. 21 August 2010 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100821124203/http://www.vostlit.info/Texts/rus14/Karabag_name/text1.phtml?id=945">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 18 August 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9A%D0%90%D0%A0%D0%90%D0%91%D0%90%D0%93-%D0%9D%D0%90%D0%9C%D0%95%3A+%D0%9E%D0%91+%D0%9E%D0%A1%D0%9D%D0%9E%D0%92%D0%90%D0%9D%D0%98%D0%98+%D0%9A%D0%A0%D0%95%D0%9F%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%98+%D0%91%D0%90%D0%AF%D0%A2+%D0%98+%D0%9E+%D0%94%D0%A0%D0%A3%D0%93%D0%98%D0%A5+%D0%A1%D0%9E%D0%91%D0%AB%D0%A2%D0%98%D0%AF%D0%A5+by+%D0%9C%D0%98%D0%A0%D0%97%D0%90+%D0%90%D0%94%D0%98%D0%93%D0%95%D0%97%D0%90%D0%9B%D0%AC-%D0%91%D0%95%D0%9A&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.vostlit.info%2FTexts%2Frus14%2FKarabag_name%2Ftext1.phtml%3Fid%3D945&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.126. </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> Hüseynov Yunis. s.34. </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.204. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.115. </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.248. </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.205. </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.14. </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.118. </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.209. </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.280. </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">↑</a> Yunis Hüseynov. s.40. </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.157–158. </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.81. </li> <li id="cite_note-Şuşa-148">↑ <a href="#cite_ref-Şuşa_148-0">1</a> <a href="#cite_ref-Şuşa_148-1">2</a> Zemfıra Hacıyeva. s.134. </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.117. </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.143–144. </li> <li id="cite_note-Sənətkarlıq-151">↑ <a href="#cite_ref-Sənətkarlıq_151-0">1</a> <a href="#cite_ref-Sənətkarlıq_151-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.76. </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">↑</a> Hüseynov Yunis. s.76. </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.144. </li> <li id="cite_note-Xalça-154">↑ <a href="#cite_ref-Xalça_154-0">1</a> <a href="#cite_ref-Xalça_154-1">2</a> Hüseynov Yunis. s.76–77. </li> <li id="cite_note-Silah-156">↑ <a href="#cite_ref-Silah_156-0">1</a> <a href="#cite_ref-Silah_156-1">2</a> Hüseynov Yunis. s.77. </li> <li id="cite_note-Zemfira_Hacıyeva._s.149,152-157">↑ <a href="#cite_ref-Zemfira_Hacıyeva._s.149,152_157-0">1</a> <a href="#cite_ref-Zemfira_Hacıyeva._s.149,152_157-1">2</a> Zemfira Hacıyeva. s.149,152. </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.77. </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">↑</a> Hüseynov Yunis. s.78. </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.79. </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> Hüseynov Yunis. s.79. </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.157. </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. s.52. </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.89. </li> <li id="cite_note-167"><a href="#cite_ref-167">↑</a> Urfan Həsənov, Fuad Əliyev. s.76. </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.91–92. </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.172–173. </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.93–95. </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.182–183. </li> <li id="cite_note-172"><a href="#cite_ref-172">↑</a> <cite class="citation book">Tapper, Richard. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/frontiernomadsof0000tapp">Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan</a>. Cambridge University Press. 1997. səh. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/frontiernomadsof0000tapp/page/123">123</a>. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0-521-47340-3" title="Xüsusi:KitabMənbələri/0-521-47340-3"><bdi>0-521-47340-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Frontier+Nomads+of+Iran%3A+A+Political+and+Social+History+of+the+Shahsevan&rft.pages=123&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=0-521-47340-3&rft.aulast=Tapper&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffrontiernomadsof0000tapp&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.190–192. </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">↑</a> <cite class="citation web">qadinila.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://qadinila.com/cemiyyet/tarixden/44795-qasim-bey-zakir-in-heyati.html">"Qasım bəy Zakir-in həyatı"</a> (az.). 27-01-2015, 05:00. 2018-02-06 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171024005827/http://qadinila.com/cemiyyet/tarixden/44795-qasim-bey-zakir-in-heyati.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2018-02-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Qas%C4%B1m+b%C9%99y+Zakir-in+h%C9%99yat%C4%B1&rft.au=qadinila.com&rft_id=http%3A%2F%2Fqadinila.com%2Fcemiyyet%2Ftarixden%2F44795-qasim-bey-zakir-in-heyati.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.193,196. </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">↑</a> Urfan Həsənov, Fuad Əliyev. s.72. </li> <li id="cite_note-177"><a href="#cite_ref-177">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.90–91. </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.91. </li> <li id="cite_note-179"><a href="#cite_ref-179">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.148. </li> <li id="cite_note-Pul-180">↑ <a href="#cite_ref-Pul_180-0">1</a> <a href="#cite_ref-Pul_180-1">2</a> Sitat səhvi: Yanlış <code><ref></code> teqi; <code>Pul</code> adlı istinad üçün mətn göstərilməyib</li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> Hüseynov Yunis. s.87. </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.87. </li> <li id="cite_note-184"><a href="#cite_ref-184">↑</a> Hüseynov Yunis. s.83. </li> <li id="cite_note-185"><a href="#cite_ref-185">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.161. </li> <li id="cite_note-186"><a href="#cite_ref-186">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.83. </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">↑</a> Hüseynov Yunis. s.84. </li> <li id="cite_note-İsfahan-188">↑ <a href="#cite_ref-İsfahan_188-0">1</a> <a href="#cite_ref-İsfahan_188-1">2</a> <a href="#cite_ref-İsfahan_188-2">3</a> Zemfira Hacıyeva. s.162. </li> <li id="cite_note-189"><a href="#cite_ref-189">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.84. </li> <li id="cite_note-Təbriz-193">↑ <a href="#cite_ref-Təbriz_193-0">1</a> <a href="#cite_ref-Təbriz_193-1">2</a> Hüseynov Yunis. s.85. </li> <li id="cite_note-194"><a href="#cite_ref-194">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.85. </li> <li id="cite_note-195"><a href="#cite_ref-195">↑</a> Hüseynov Yunis. s.86. </li> <li id="cite_note-196"><a href="#cite_ref-196">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.88. </li> <li id="cite_note-197"><a href="#cite_ref-197">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.168–170. </li> <li id="cite_note-198"><a href="#cite_ref-198">↑</a> Hüseynov Yunis. s.87–88. </li> <li id="cite_note-199"><a href="#cite_ref-199">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.82–83. </li> <li id="cite_note-200"><a href="#cite_ref-200">↑</a> Qarabağnamələr. I kitab. s.123. </li> <li id="cite_note-201"><a href="#cite_ref-201">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.54–55. </li> <li id="cite_note-205"><a href="#cite_ref-205">↑</a> Hüseynov Yunis. s.72. </li> <li id="cite_note-206"><a href="#cite_ref-206">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.90–91. </li> <li id="cite_note-207"><a href="#cite_ref-207">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.90. </li> <li id="cite_note-Bağlar-209">↑ <a href="#cite_ref-Bağlar_209-0">1</a> <a href="#cite_ref-Bağlar_209-1">2</a> Zemfira Hacıyeva. s.91. </li> <li id="cite_note-210"><a href="#cite_ref-210">↑</a> Qarabağnamələr. III kitab. s.220. </li> <li id="cite_note-211"><a href="#cite_ref-211">↑</a> Hüseynov Yunis. s.73–74. </li> <li id="cite_note-212"><a href="#cite_ref-212">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.57–58. </li> <li id="cite_note-213"><a href="#cite_ref-213">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.95–97. </li> <li id="cite_note-214"><a href="#cite_ref-214">↑</a> Hüseynov Yunis. s.75. </li> <li id="cite_note-215"><a href="#cite_ref-215">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.98. </li> <li id="cite_note-216"><a href="#cite_ref-216">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.59. </li> <li id="cite_note-217"><a href="#cite_ref-217">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.124–128. </li> <li id="cite_note-218"><a href="#cite_ref-218">↑</a> Описание Карабагской провинции, составленное в 1823 году по распоряжению главноуправлявшего в Грузии Ермолова действительным статским советником Могилевским и полковником Ермоловым 2-м. Тифлис, 1866, ведомости 2–34; 112, гл;VI; 123, гл. II/3 </li> <li id="cite_note-219"><a href="#cite_ref-219">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.70. </li> <li id="cite_note-220"><a href="#cite_ref-220">↑</a> Hüseynov Yunis. s.56. </li> <li id="cite_note-222"><a href="#cite_ref-222">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.12128–129. </li> <li id="cite_note-223"><a href="#cite_ref-223">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.73. </li> <li id="cite_note-224"><a href="#cite_ref-224">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.155 </li> <li id="cite_note-225"><a href="#cite_ref-225">↑</a> Bayramova Nailə.32. </li> <li id="cite_note-226"><a href="#cite_ref-226">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.155. </li> <li id="cite_note-227"><a href="#cite_ref-227">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.102–103. </li> <li id="cite_note-228"><a href="#cite_ref-228">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.156. </li> <li id="cite_note-229"><a href="#cite_ref-229">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.61. </li> <li id="cite_note-230"><a href="#cite_ref-230">↑</a> Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. s.36. </li> <li id="cite_note-231"><a href="#cite_ref-231">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.105. </li> <li id="cite_note-232"><a href="#cite_ref-232">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.157. </li> <li id="cite_note-233"><a href="#cite_ref-233">↑</a> Hüseynov Yunis. s.54. </li> <li id="cite_note-234"><a href="#cite_ref-234">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.8. </li> <li id="cite_note-235"><a href="#cite_ref-235">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.62. </li> <li id="cite_note-236"><a href="#cite_ref-236">↑</a> Zemfıra Hacıyeva. s.110. </li> <li id="cite_note-237"><a href="#cite_ref-237">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.38. </li> <li id="cite_note-238"><a href="#cite_ref-238">↑</a> Bayramova Nailə. s.24 </li> <li id="cite_note-239"><a href="#cite_ref-239">↑</a> Hüseynov Yunis. s.50. </li> <li id="cite_note-Mahal-240">↑ <a href="#cite_ref-Mahal_240-0">1</a> <a href="#cite_ref-Mahal_240-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.123. </li> <li id="cite_note-241"><a href="#cite_ref-241">↑</a> Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. s.34. </li> <li id="cite_note-Darğa-242">↑ <a href="#cite_ref-Darğa_242-0">1</a> <a href="#cite_ref-Darğa_242-1">2</a> <a href="#cite_ref-Darğa_242-2">3</a> Zemfira Hacıyeva. s.202. </li> <li id="cite_note-243"><a href="#cite_ref-243">↑</a> Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. s.35. </li> <li id="cite_note-244"><a href="#cite_ref-244">↑</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.53. </li> <li id="cite_note-245"><a href="#cite_ref-245">↑</a> Hüseynov Yunis. s.51. </li> <li id="cite_note-246"><a href="#cite_ref-246">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.201. </li> <li id="cite_note-İnzibati-247">↑ <a href="#cite_ref-İnzibati_247-0">1</a> <a href="#cite_ref-İnzibati_247-1">2</a> Əmrahov Mais, Çingizoğlu Ənvər, Həsənov Habil. s.36. </li> <li id="cite_note-248"><a href="#cite_ref-248">↑</a> Mustafazadə Tofiq. s.96. </li> <li id="cite_note-249"><a href="#cite_ref-249">↑</a> Hüseynov Yunis. s.57. </li> <li id="cite_note-250"><a href="#cite_ref-250">↑</a> Qarabağnamələr. II kitab. s.233. </li> <li id="cite_note-251"><a href="#cite_ref-251">↑</a> Hüseynov Yunis.57–58. </li> <li id="cite_note-dayan-doldurum-252">↑ <a href="#cite_ref-dayan-doldurum_252-0">1</a> <a href="#cite_ref-dayan-doldurum_252-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.114. </li> <li id="cite_note-Əhali-253">↑ <a href="#cite_ref-Əhali_253-0">1</a> <a href="#cite_ref-Əhali_253-1">2</a> Mustafazadə Tofiq. s.101. </li> <li id="cite_note-254"><a href="#cite_ref-254">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.12–13. </li> <li id="cite_note-255"><a href="#cite_ref-255">↑</a> Zemfira Hacıyeva. s.42–43. </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ədəbiyyat">Ədəbiyyat</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=30" title="Ədəbiyyat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=30" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbiyyat">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="div-col columns column-count column-count-2" style="-moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; column-count: 2;"> <ul><li><cite id="CITEREFZemfira_Hacıyeva2007" class="citation book">Zemfira Hacıyeva. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ebooks.az/az/book/LGqJ6Tmz">Qarabağ xanlığı: sosialiqtisadi münasibətlər və dövlət quruluşu</a>. Bakı: "Təhsil". 2007. 254 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%3A+sosialiqtisadi+m%C3%BCnasib%C9%99tl%C9%99r+v%C9%99+d%C3%B6vl%C9%99t+qurulu%C5%9Fu.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=254+s%C9%99h&rft.pub=%22T%C9%99hsil%22&rft.date=2007&rft.au=Zemfira+Hac%C4%B1yeva&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ebooks.az%2Faz%2Fbook%2FLGqJ6Tmz&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFБабаев_Эльгюн_Тофиг_оглу2003" class="citation book">Бабаев Эльгюн Тофиг оглу. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ebooks.az/view/BVG6bsjW.pdf">Из истории Гянджинского ханства</a> (PDF). Bakı: "Nurlan". 2003. 234 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%98%D0%B7+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%93%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=234+s%C9%99h&rft.pub=%22Nurlan%22&rft.date=2003&rft.au=%D0%91%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2+%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%8E%D0%BD+%D0%A2%D0%BE%D1%84%D0%B8%D0%B3+%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D1%83&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ebooks.az%2Fview%2FBVG6bsjW.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFUrfan_Həsənov2007" class="citation book">Urfan Həsənov, Fuad Əliyev. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.azlibnet.az/book/214YPJkG.pdf">İrəvan xanlığı</a> (PDF). Bakı: "Şərq- Qərb". 2007. 144 səh. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/978-9952-34-166-9" title="Xüsusi:KitabMənbələri/978-9952-34-166-9"><bdi>978-9952-34-166-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C4%B0r%C9%99van+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=144+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-+Q%C9%99rb%22&rft.date=2007&rft.isbn=978-9952-34-166-9&rft.aulast=Urfan+H%C9%99s%C9%99nov&rft.aufirst=Fuad+%C6%8Fliyev&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.azlibnet.az%2Fbook%2F214YPJkG.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFƏdalət_Tahirzadə2005" class="citation book">Ədalət Tahirzadə. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.azlibnet.az/book/IThH7tDm.pdf">Nadir şah Əfşar. (Tərcümeyi-hal oçerki)</a> (PDF). Bakı: "Çıraq". 2005. 40 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nadir+%C5%9Fah+%C6%8Ff%C5%9Far.+%28T%C9%99rc%C3%BCmeyi-hal+o%C3%A7erki%29.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=40+s%C9%99h&rft.pub=%22%C3%87%C4%B1raq%22&rft.date=2005&rft.au=%C6%8Fdal%C9%99t+Tahirzad%C9%99&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.azlibnet.az%2Fbook%2FIThH7tDm.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFNazim_Axundov2006" class="citation book">Nazim Axundov, Akif Fərzəliyev. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ebooks.az/view/CzS7jTRZ.pdf">Qarabağnamələr. I kitab</a> (PDF). Bakı: "Şərq-Qərb". 2006. 216 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qaraba%C4%9Fnam%C9%99l%C9%99r.+I+kitab&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=216+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-Q%C9%99rb%22&rft.date=2006&rft.aulast=Nazim+Axundov&rft.aufirst=Akif+F%C9%99rz%C9%99liyev&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ebooks.az%2Fview%2FCzS7jTRZ.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFNazim_Axundov2006" class="citation book">Nazim Axundov, Akif Fərzəliyev. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ebooks.az/view/9MjgliFE.pdf">Qarabağnamələr. II kitab</a> (PDF). Bakı: "Şərq-Qərb". 2006. 288 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qaraba%C4%9Fnam%C9%99l%C9%99r.+II+kitab.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=288+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-Q%C9%99rb%22&rft.date=2006&rft.aulast=Nazim+Axundov&rft.aufirst=Akif+F%C9%99rz%C9%99liyev&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ebooks.az%2Fview%2F9MjgliFE.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFNazim_Axundov2006" class="citation book">Nazim Axundov, Akif Fərzəliyev. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ebooks.az/view/U5zNSunx.pdf">Qarabağnamələr. III kitab</a> (PDF). Bakı: "Şərq-Qərb". 2006. 248 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qaraba%C4%9Fnam%C9%99l%C9%99r.+III+kitab.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=248+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-Q%C9%99rb%22&rft.date=2006&rft.aulast=Nazim+Axundov&rft.aufirst=Akif+F%C9%99rz%C9%99liyev&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ebooks.az%2Fview%2FU5zNSunx.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFƏnvər_Çingizoğlu2008" class="citation book"><a href="/wiki/%C6%8Fnv%C9%99r_%C3%87ingizo%C4%9Flu" title="Ənvər Çingizoğlu">Ənvər Çingizoğlu</a>, Mаis Əmrаhоv, Habil Həsənоv. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://docviewer.yandex.az/view/0/?*=Sekdwbh2J%2BMXRhyRsVfB%2BPK%2FOpl7InVybCI6InlhLWRpc2stcHVibGljOi8vNmdnU1VKWVZuL0w4Uys0YjR3MStJNFJvRW9ld1NuSXdOcG8wN25heDJHdz0iLCJ0aXRsZSI6IsaPbXJhaG92IE0uIMSwLiwgw4dpbmdpem%2FEn2x1IMaPLiwgSMmZc8mZbm92IEguIMSwLiBRYXJhYmHEnyB4YW5sxLHEn8SxLiBEyZlycyB2yZlzYWl0aSAoMjAwOCkucGRmIiwidWlkIjoiMCIsInl1IjoiOTU3ODExNDg2MTUwMzA2NTg2OCIsIm5vaWZyYW1lIjpmYWxzZSwidHMiOjE1MTgzODI4MzA1ODB9">Qаrаbаğ хаnlığı</a>. Bakı: "Mütərcim". 2008. 208 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Q%D0%B0r%D0%B0b%D0%B0%C4%9F+%D1%85%D0%B0nl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=208+s%C9%99h&rft.pub=%22M%C3%BCt%C9%99rcim%22&rft.date=2008&rft.aulast=%C6%8Fnv%C9%99r+%C3%87ingizo%C4%9Flu&rft.aufirst=M%D0%B0is+%C6%8Fmr%D0%B0h%D0%BEv%2C+Habil+H%C9%99s%C9%99n%D0%BEv&rft_id=https%3A%2F%2Fdocviewer.yandex.az%2Fview%2F0%2F%3F%2A%3DSekdwbh2J%252BMXRhyRsVfB%252BPK%252FOpl7InVybCI6InlhLWRpc2stcHVibGljOi8vNmdnU1VKWVZuL0w4Uys0YjR3MStJNFJvRW9ld1NuSXdOcG8wN25heDJHdz0iLCJ0aXRsZSI6IsaPbXJhaG92IE0uIMSwLiwgw4dpbmdpem%252FEn2x1IMaPLiwgSMmZc8mZbm92IEguIMSwLiBRYXJhYmHEnyB4YW5sxLHEn8SxLiBEyZlycyB2yZlzYWl0aSAoMjAwOCkucGRmIiwidWlkIjoiMCIsInl1IjoiOTU3ODExNDg2MTUwMzA2NTg2OCIsIm5vaWZyYW1lIjpmYWxzZSwidHMiOjE1MTgzODI4MzA1ODB9&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFYunis_Hüsеynоv2007" class="citation book">Yunis Hüsеynоv. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.az/view/knwR4193.pdf">«Qarabağnamələr» Azərbaycan tarixini öyrənmək üçün mənbə kimi</a> (PDF). Bakı: "Mütərcim". 2007. 216 səh. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/5-8066-1708-4" title="Xüsusi:KitabMənbələri/5-8066-1708-4"><bdi>5-8066-1708-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C2%ABQaraba%C4%9Fnam%C9%99l%C9%99r%C2%BB+Az%C9%99rbaycan+tarixini+%C3%B6yr%C9%99nm%C9%99k+%C3%BC%C3%A7%C3%BCn+m%C9%99nb%C9%99+kimi.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=216+s%C9%99h&rft.pub=%22M%C3%BCt%C9%99rcim%22&rft.date=2007&rft.isbn=5-8066-1708-4&rft.au=Yunis+H%C3%BCs%D0%B5yn%D0%BEv&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.az%2Fview%2FknwR4193.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFӘһмәдбәј_Ҹаваншир1961" class="citation book">Әһмәдбәј Ҹаваншир, Әһмәдбәј Ҹаваншир. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://docviewer.yandex.ru/view/0/?*=4k7VkaLVv3i7VPfmJl8wbbaMJcJ7InVybCI6Imh0dHBzOi8vbWVkaWEudHVydXouY29tL1R1cmtvbG9naS8yMDE3LzI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmIiwidGl0bGUiOiIyNDgwLVFhcmFiYWdoX1hhbmxpZ2hpbmluX1NpeWFzaV9WZXppeXlldGluZV9EYWlyLTE3NDcuQ2lfSWxkZW5fMTgwNS5DaV9JbGVfUWVkZXItRWhtZWRfQ2F2YW5zaGlyLUtpcmlsLUJha2ktMTk2MS0xMDRzLnBkZiIsInVpZCI6IjAiLCJ5dSI6IjM5MTQ5Njc3NjE1MDg5NDM2MDQiLCJub2lmcmFtZSI6dHJ1ZSwidHMiOjE1MTgzODE1MTYwODIsInNlcnBQYXJhbXMiOiJuYW1lPTI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmJnRtPTE1MTgzODE0ODcmdGxkPXJ1JnRleHQ9JUQzJTk4JUQyJUJCJUQwJUJDJUQzJTk5JUQwJUI0JUQwJUIxJUQzJTk5JUQxJTk4JTIwJUQyJUI4JUQwJUIwJUQwJUIyJUQwJUIwJUQwJUJEJUQxJTg4JUQwJUI4JUQxJTgwJTIwJTI4MTk2MSUyOS4lMjAlRDAlOTMlRDAlQjAlRDElODAlRDAlQjAlRDAlQjElRDAlQjAlRDIlOTMlMjAlRDElODUlRDAlQjAlRDAlQkQlRDAlQkIlRDElOEIlRDIlOTMlRDElOEIlRDAlQkQlRDElOEIlRDAlQkQlMjAlRDElODElRDAlQjglRDElOTglRDAlQjAlRDElODElRDAlQjglMjAlRDAlQjIlRDMlOTklRDAlQjclRDAlQjglRDElOTglRDElOTglRDMlOTklRDElODIlRDAlQjglRDAlQkQlRDMlOTklMjAlRDAlQjQlRDAlQjAlRDAlQjglRDElODAlMjAlMjgxNzQ3LSVEMiVCOSVEMCVCOCUyMCVEMCVCOCVEMCVCQiVEMCVCNCVEMyU5OSVEMCVCRCUyMDE4MDUtJUQyJUI5JUQwJUI4JTIwJUQwJUI4JUQwJUJCJUQzJTk5JTIwJUQwJUIzJUQzJTk5JUQwJUI0JUQzJTk5JUQxJTgwJTI5Li4lMjBCYWslQzQlQjElM0ElMjAlMjIlRDAlOTAlRDAlQjclRDAlQkUlRDElODAlRDAlQjElRDAlQjAlRDElOTglRDElODclRDAlQjAlRDAlQkQlMjAlRDAlQTElRDAlQTElRDAlQTAlMjAlRDAlOTUlRDAlQkIlRDAlQkMlRDAlQkIlRDMlOTklRDElODAlMjAlRDAlOTAlRDAlQkElRDAlQjAlRDAlQjQlRDAlQjUlRDAlQkMlRDAlQjglRDElOTglRDAlQjAlRDElODElRDElOEIlMjAlRDAlOUQlRDMlOTklRDElODglRDElODAlRDAlQjglRDElOTglRDElOTglRDAlQjAlRDElODIlRDElOEIlMjIlMkMlMjAyMTYlMjBzJUM5JTk5aC4mdXJsPWh0dHBzJTNBJTJGJTJGbWVkaWEudHVydXouY29tJTJGVHVya29sb2dpJTJGMjAxNyUyRjI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmJmxyPTEwMjUzJm1pbWU9cGRmJmwxMG49cnUmc2lnbj03MGJhZGI2OTEyMWE4NmZiN2MyOTU5MTVjOTdlODRlYiZrZXlubz0wIn0%3D">Гарабағ ханлығынын сијаси вәзијјәтинә даир (1747-ҹи илдән 1805-ҹи илә гәдәр)</a>. Bakı: "Азорбајчан ССР Елмләр Академијасы Нәшријјаты". 1961. 216 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D2%93+%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D0%BD+%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D0%B8+%D0%B2%D3%99%D0%B7%D0%B8%D1%98%D1%98%D3%99%D1%82%D0%B8%D0%BD%D3%99+%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D1%80+%281747-%D2%B9%D0%B8+%D0%B8%D0%BB%D0%B4%D3%99%D0%BD+1805-%D2%B9%D0%B8+%D0%B8%D0%BB%D3%99+%D0%B3%D3%99%D0%B4%D3%99%D1%80%29.&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=216+s%C9%99h&rft.pub=%22%D0%90%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%98%D1%87%D0%B0%D0%BD+%D0%A1%D0%A1%D0%A0+%D0%95%D0%BB%D0%BC%D0%BB%D3%99%D1%80+%D0%90%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B+%D0%9D%D3%99%D1%88%D1%80%D0%B8%D1%98%D1%98%D0%B0%D1%82%D1%8B%22&rft.date=1961&rft.aulast=%D3%98%D2%BB%D0%BC%D3%99%D0%B4%D0%B1%D3%99%D1%98+%D2%B8%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B8%D1%80&rft.aufirst=%D3%98%D2%BB%D0%BC%D3%99%D0%B4%D0%B1%D3%99%D1%98+%D2%B8%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B8%D1%80&rft_id=https%3A%2F%2Fdocviewer.yandex.ru%2Fview%2F0%2F%3F%2A%3D4k7VkaLVv3i7VPfmJl8wbbaMJcJ7InVybCI6Imh0dHBzOi8vbWVkaWEudHVydXouY29tL1R1cmtvbG9naS8yMDE3LzI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmIiwidGl0bGUiOiIyNDgwLVFhcmFiYWdoX1hhbmxpZ2hpbmluX1NpeWFzaV9WZXppeXlldGluZV9EYWlyLTE3NDcuQ2lfSWxkZW5fMTgwNS5DaV9JbGVfUWVkZXItRWhtZWRfQ2F2YW5zaGlyLUtpcmlsLUJha2ktMTk2MS0xMDRzLnBkZiIsInVpZCI6IjAiLCJ5dSI6IjM5MTQ5Njc3NjE1MDg5NDM2MDQiLCJub2lmcmFtZSI6dHJ1ZSwidHMiOjE1MTgzODE1MTYwODIsInNlcnBQYXJhbXMiOiJuYW1lPTI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmJnRtPTE1MTgzODE0ODcmdGxkPXJ1JnRleHQ9JUQzJTk4JUQyJUJCJUQwJUJDJUQzJTk5JUQwJUI0JUQwJUIxJUQzJTk5JUQxJTk4JTIwJUQyJUI4JUQwJUIwJUQwJUIyJUQwJUIwJUQwJUJEJUQxJTg4JUQwJUI4JUQxJTgwJTIwJTI4MTk2MSUyOS4lMjAlRDAlOTMlRDAlQjAlRDElODAlRDAlQjAlRDAlQjElRDAlQjAlRDIlOTMlMjAlRDElODUlRDAlQjAlRDAlQkQlRDAlQkIlRDElOEIlRDIlOTMlRDElOEIlRDAlQkQlRDElOEIlRDAlQkQlMjAlRDElODElRDAlQjglRDElOTglRDAlQjAlRDElODElRDAlQjglMjAlRDAlQjIlRDMlOTklRDAlQjclRDAlQjglRDElOTglRDElOTglRDMlOTklRDElODIlRDAlQjglRDAlQkQlRDMlOTklMjAlRDAlQjQlRDAlQjAlRDAlQjglRDElODAlMjAlMjgxNzQ3LSVEMiVCOSVEMCVCOCUyMCVEMCVCOCVEMCVCQiVEMCVCNCVEMyU5OSVEMCVCRCUyMDE4MDUtJUQyJUI5JUQwJUI4JTIwJUQwJUI4JUQwJUJCJUQzJTk5JTIwJUQwJUIzJUQzJTk5JUQwJUI0JUQzJTk5JUQxJTgwJTI5Li4lMjBCYWslQzQlQjElM0ElMjAlMjIlRDAlOTAlRDAlQjclRDAlQkUlRDElODAlRDAlQjElRDAlQjAlRDElOTglRDElODclRDAlQjAlRDAlQkQlMjAlRDAlQTElRDAlQTElRDAlQTAlMjAlRDAlOTUlRDAlQkIlRDAlQkMlRDAlQkIlRDMlOTklRDElODAlMjAlRDAlOTAlRDAlQkElRDAlQjAlRDAlQjQlRDAlQjUlRDAlQkMlRDAlQjglRDElOTglRDAlQjAlRDElODElRDElOEIlMjAlRDAlOUQlRDMlOTklRDElODglRDElODAlRDAlQjglRDElOTglRDElOTglRDAlQjAlRDElODIlRDElOEIlMjIlMkMlMjAyMTYlMjBzJUM5JTk5aC4mdXJsPWh0dHBzJTNBJTJGJTJGbWVkaWEudHVydXouY29tJTJGVHVya29sb2dpJTJGMjAxNyUyRjI0ODAtUWFyYWJhZ2hfWGFubGlnaGluaW5fU2l5YXNpX1Zleml5eWV0aW5lX0RhaXItMTc0Ny5DaV9JbGRlbl8xODA1LkNpX0lsZV9RZWRlci1FaG1lZF9DYXZhbnNoaXItS2lyaWwtQmFraS0xOTYxLTEwNHMucGRmJmxyPTEwMjUzJm1pbWU9cGRmJmwxMG49cnUmc2lnbj03MGJhZGI2OTEyMWE4NmZiN2MyOTU5MTVjOTdlODRlYiZrZXlubz0wIn0%253D&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFTofiq_Mustafazadə2009" class="citation book">Tofiq Mustafazadə. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.az/view/oH7zOwFW.pdf">Qarabağ xanlığı</a> (PDF). Bakı: "Sabah". 2009. 333 səh. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/5-86106-016-0" title="Xüsusi:KitabMənbələri/5-86106-016-0"><bdi>5-86106-016-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=333+s%C9%99h&rft.pub=%22Sabah%22&rft.date=2009&rft.isbn=5-86106-016-0&rft.au=Tofiq+Mustafazad%C9%99&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.az%2Fview%2FoH7zOwFW.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFCahangir_Hüseyn_Əfşar2014" class="citation book">Cahangir Hüseyn Əfşar. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://r.search.yahoo.com/_ylt=A0LEVj6Hq4BaFfIAOGoPxQt.;_ylu=X3oDMTEycm05NGQxBGNvbG8DYmYxBHBvcwMxBHZ0aWQDQjQxMjNfMQRzZWMDc3I-/RV=2/RE=1518410760/RO=10/RU=https%3a%2f%2fmedia.turuz.com%2fTurkologi%2x2016%2x1514-Azerbaycan-Nadir_Afshar_Dovleti-Cahangir_Huseyn_Afshar-Baki-2014-257s.pdf/RK=2/RS=Nf.c_g2aFfvYU46fmjeJceOAGkM-">Azərbaycan Nadir Əfşar dövləti</a>. Bakı: "Sabah". 2014. 256 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Az%C9%99rbaycan+Nadir+%C6%8Ff%C5%9Far+d%C3%B6vl%C9%99ti&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=256+s%C9%99h&rft.pub=%22Sabah%22&rft.date=2014&rft.au=Cahangir+H%C3%BCseyn+%C6%8Ff%C5%9Far&rft_id=https%3A%2F%2Fr.search.yahoo.com%2F_ylt%3DA0LEVj6Hq4BaFfIAOGoPxQt.%3B_ylu%3DX3oDMTEycm05NGQxBGNvbG8DYmYxBHBvcwMxBHZ0aWQDQjQxMjNfMQRzZWMDc3I-%2FRV%3D2%2FRE%3D1518410760%2FRO%3D10%2FRU%3Dhttps%253a%252f%252fmedia.turuz.com%252fTurkologi%252x2016%252x1514-Azerbaycan-Nadir_Afshar_Dovleti-Cahangir_Huseyn_Afshar-Baki-2014-257s.pdf%2FRK%3D2%2FRS%3DNf.c_g2aFfvYU46fmjeJceOAGkM-&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFMirabdulla_Əliyev2007" class="citation book">Mirabdulla Əliyev, Fuad Əliyev. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.az/pdf.php?item_id=20100401061841500&ext=pdf">Naxçıvan xanlığı</a>. Bakı: "Şərq-Qərb". 2007. 120 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nax%C3%A7%C4%B1van+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=120+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9E%C9%99rq-Q%C9%99rb%22&rft.date=2007&rft.aulast=Mirabdulla+%C6%8Fliyev&rft.aufirst=Fuad+%C6%8Fliyev&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.history.az%2Fpdf.php%3Fitem_id%3D20100401061841500%26ext%3Dpdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFBayramova_Nailə2009" class="citation book">Bayramova Nailə. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161228195639/http://ebooks.azlibnet.az/book/F1g5MD2i.pdf">Şamaxı xanlığı</a> (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. 396 səh. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-02-11.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Eamax%C4%B1+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=396+s%C9%99h&rft.pub=%22T%C9%99hsil%22&rft.date=2009&rft.au=Bayramova+Nail%C9%99&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.azlibnet.az%2Fbook%2FF1g5MD2i.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFİsgəndər_bəy_Hacınski1959" class="citation book">İsgəndər bəy Hacınski. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ru.calameo.com/read/000463903c8e8aadd5x30">Qubalı Fətəli xanın həyatı</a>. Bakı: "Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı". 1959. 228 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Qubal%C4%B1+F%C9%99t%C9%99li+xan%C4%B1n+h%C9%99yat%C4%B1&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=228+s%C9%99h&rft.pub=%22Az%C9%99rbaycan+SSR+Elml%C9%99r+Akademiyas%C4%B1+n%C9%99%C5%9Friyyat%C4%B1%22&rft.date=1959&rft.au=%C4%B0sg%C9%99nd%C9%99r+b%C9%99y+Hac%C4%B1nski&rft_id=http%3A%2F%2Fru.calameo.com%2Fread%2F000463903c8e8aadd5x30&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFYunis_Hüsеynоv2013" class="citation book">Yunis Hüsеynоv. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://anl.az/el/Kitab/2013/Azf-274035.pdf">Şuşa şəhərinin tarixi</a> (PDF). Bakı: "Şuşa". 2013. 156 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Eu%C5%9Fa+%C5%9F%C9%99h%C9%99rinin+tarixi&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=156+s%C9%99h&rft.pub=%22%C5%9Eu%C5%9Fa%22&rft.date=2013&rft.au=Yunis+H%C3%BCs%D0%B5yn%D0%BEv&rft_id=http%3A%2F%2Fanl.az%2Fel%2FKitab%2F2013%2FAzf-274035.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFNəcəfli(Quliyeva)2002" class="citation book">Nəcəfli(Quliyeva), G.C. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://history.az/pdf.php?item_id=20110130102051709&ext=pdf">Azərbaycan xanlıqlarının Osmanlı dövləti ilə siyasi münasibətləri (XVIII əsrin II yarısı): monoqrafiya</a>. Bakı: "Nurlan". 2002. 132 səh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Az%C9%99rbaycan+xanl%C4%B1qlar%C4%B1n%C4%B1n+Osmanl%C4%B1+d%C3%B6vl%C9%99ti+il%C9%99+siyasi+m%C3%BCnasib%C9%99tl%C9%99ri+%28XVIII+%C9%99srin+II+yar%C4%B1s%C4%B1%29%3A+monoqrafiya&rft.place=Bak%C4%B1&rft.pages=132+s%C9%99h&rft.pub=%22Nurlan%22&rft.date=2002&rft.aulast=N%C9%99c%C9%99fli%28Quliyeva%29&rft.aufirst=G.C.&rft_id=http%3A%2F%2Fhistory.az%2Fpdf.php%3Fitem_id%3D20110130102051709%26ext%3Dpdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AQaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər">Xarici keçidlər</h2>[<a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit&section=31" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&section=31" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7666803">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900090">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/Vikianbar" title="Vikianbar">Vikianbarda</a> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Khanate_of_Karabakh" class="extiw" title="commons:Category:Khanate of Karabakh">Qarabağ xanlığı</a> ilə əlaqəli mediafayllar var.</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.azerbaijan.az/_Karabakh/_History/_history_a.html">Qarabağ: etimologiyası, ərazisi və sərhədləri</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geocities.com/Vienna/7124/treaty-intro.html">Qarabağ xanlığı və Rusiya imperiyası arasında imzalanmış Kürəkçay müqaviləsi</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/19990221185118/http://www.geocities.com/Vienna/7124/treaty-intro.html">Arxivləşdirilib</a> 1999-02-21 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anl.az/el/q/qarabag_4/q-25.htm">Kürəkçay müqaviləsi və Qarabağın sonrakı tarixi taleyi</a></li></ul> <table style="background:transparent;margin:0 auto;text-align:center"> <tbody><tr> <td style="padding-top:1em;"><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Qarabağ_xanlığı" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#F6F5D5"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="Qarabağ_xanlığı" style="font-size:114%;margin:0 5em"><center><div style="font-size:140%;width:300px"><a class="mw-selflink selflink">Qarabağ xanlığı</a></div></center></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <table style="background:#FFFFFF" width="100%"> <tbody><tr> <td style="padding:1.25em 1.25em 1.25em 2.5em;"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7767540">.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan{font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;color:black}.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan-nöqtə{position:relative;float:left;line-height:0;color:black}.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan-keçid{position:absolute;width:156px;top:-0.5em;color:black}</style><div class="location-map thumb tright" style="width:360px; ;;"><div class="thumbinner"><div class="thumbimage" style="overflow:hidden;max-width:100%;width:350px;position:relative;color:black; ;"><a href="/wiki/Fayl:Khanate_of_Karabakh_Map.svg" class="mw-file-description" title="Qarabağ xanlığı (Qarabağ Xanlığı)"><img alt="Qarabağ xanlığı (Qarabağ Xanlığı)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Khanate_of_Karabakh_Map.svg/350px-Khanate_of_Karabakh_Map.svg.png" decoding="async" width="350" height="312" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Khanate_of_Karabakh_Map.svg/525px-Khanate_of_Karabakh_Map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Khanate_of_Karabakh_Map.svg/700px-Khanate_of_Karabakh_Map.svg.png 2x" data-file-width="1630" data-file-height="1455" /></a><div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:47.987877162776%;top:57.558339249319%"><div style="position:relative;float:left;left:-7px;top:-7px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Symbool_fort.svg/15px-Symbool_fort.svg.png" decoding="async" width="15" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Symbool_fort.svg/23px-Symbool_fort.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Symbool_fort.svg/30px-Symbool_fort.svg.png 2x" data-file-width="742" data-file-height="606" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-165.5px"><a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa" title="Şuşa">Şuşa</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:31.857337523247%;top:67.994688759797%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Gorus" title="Gorus">Gorus</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:28.083788860977%;top:73.346301851809%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Tatev_monast%C4%B1r%C4%B1" title="Tatev monastırı">Tatev</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:41.376179589225%;top:75.401417631248%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Qubadl%C4%B1" title="Qubadlı">Qubadlı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:59.025758872989%;top:53.766086603241%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Qarak%C9%99nd" title="Qarakənd">Qarakənd</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:51.196250090165%;top:59.891739588078%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/%C3%87anax%C3%A7%C4%B1" class="mw-redirect mw-disambig" title="Çanaxçı">Çanaxçı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:47.254367890711%;top:19.002653923761%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay" title="Kürəkçay">Kürəkçay</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:45.323040447091%;top:27.801568944766%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Zeyv%C9%99" class="mw-disambig" title="Zeyvə">Zeyvə</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:55.116453564406%;top:47.593275369399%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/A%C4%9Fdam" title="Ağdam">Ağdam</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:38.1695707534%;top:32.868705836851%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161.5px"><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1_(Goranboy)" title="Gülüstan qalası (Goranboy)">Gülüstan</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:38.1695707534%;top:37.957725513546%"><div style="position:relative;float:left;left:-2px;top:-2px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/4px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="4" height="4" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/8px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-160px"><a href="/wiki/T%C9%99rt%C9%99r%C3%A7ay" title="Tərtərçay">Tərtər çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:38.1695707534%;top:46.015340001645%"><div style="position:relative;float:left;left:-2px;top:-2px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/4px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="4" height="4" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/8px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-160px"><a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n%C3%A7ay" title="Xaçınçay">Xaçın çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:56.477626614732%;top:64.89831714601%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Tu%C4%9F_(Xocav%C9%99nd)" class="mw-redirect" title="Tuğ (Xocavənd)">Tuğ</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:84.11843248312%;top:39.507247188104%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Z%C9%99rdab" title="Zərdab">Zərdab</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:64.517415111914%;top:35.266397457526%"><div style="position:relative;float:left;left:-2px;top:-2px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/5px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="5" height="5" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/8px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/10px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:4.5px"><a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:75.827750963586%;top:45.191342898994%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/A%C4%9Fcab%C9%99di" title="Ağcabədi">Ağcabədi</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:28.109034971351%;top:93.767520010449%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/6px-ButtonBlack.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/9px-ButtonBlack.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ButtonBlack.svg/12px-ButtonBlack.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Mehri" class="mw-redirect" title="Mehri">Mehri</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:54.148712134755%;top:44.3837578848%"><div style="position:relative;float:left;left:-5px;top:-5px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/10px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/15px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/20px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:center;left:-78px;top:-1.8em"><a href="/wiki/%C5%9Eahbulaq_qalas%C4%B1" title="Şahbulaq qalası">Şahbulaq</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:51.239803550764%;top:50.126038053993%"><div style="position:relative;float:left;left:-5px;top:-5px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/10px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/15px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/20px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-163px"><a href="/wiki/%C6%8Fsg%C9%99ran_qalas%C4%B1" title="Əsgəran qalası">Əsgəran</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:58.317966135714%;top:35.84149908949%"><div style="position:relative;float:left;left:-5px;top:-5px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/10px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/15px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/20px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-163px"><a href="/wiki/Bayat_qalas%C4%B1" title="Bayat qalası">Bayat</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:55.389887756734%;top:83.046736708541%"><div style="position:relative;float:left;left:-5px;top:-5px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AB-Br%C3%BCcke.svg/11px-AB-Br%C3%BCcke.svg.png" decoding="async" width="11" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AB-Br%C3%BCcke.svg/17px-AB-Br%C3%BCcke.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AB-Br%C3%BCcke.svg/22px-AB-Br%C3%BCcke.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="12" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:7.5px"><a href="/wiki/Xudaf%C9%99rin_k%C3%B6rp%C3%BCs%C3%BC" class="mw-redirect" title="Xudafərin körpüsü">Xudafərin körpüsü</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:55.389887756734%;top:79.22997195102%"><div style="position:relative;float:left;left:-2px;top:-2px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/5px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="5" height="5" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/8px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/10px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:4.5px"><a href="/wiki/Araz" title="Araz">Araz çayı</a></div></div></div><div class="thumbcaption">XIX əsrin əvvəllərində Qarabağ Xanlığı</div></div></div> </td> <td style="background:#FFFFFF;font-size:130%;padding:1em;"><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqları</a> | <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_qalas%C4%B1" title="Şuşa qalası">Abidələr</a> | <a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_abid%C9%99l%C9%99ri" title="Şuşa abidələri">Şuşa abidələri</a> | <a href="/wiki/Qaraba%C4%9Fnam%C9%99l%C9%99r" title="Qarabağnamələr">Qarabağnamələr</a>| <a href="/wiki/Arran_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Arran memarlıq məktəbi">Memarlığı</a> <div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_bg0qnk0u5w8rm6qkziyzmjm0aflq79q"><area shape="rect" href="/wiki/Mehdiqulu_xan_Cavan%C5%9Fir" coords="250,151,337,172" title="Mehdiqulu xan Cavanşir" alt="Mehdiqulu xan Cavanşir" /><area shape="rect" href="/wiki/%C4%B0brahimx%C9%99lil_xan_Cavan%C5%9Fir" coords="78,117,192,138" title="İbrahimxəlil xan Cavanşir" alt="İbrahimxəlil xan Cavanşir" /><area shape="rect" href="/wiki/Mehr%C9%99li_b%C9%99y_Sar%C4%B1cal%C4%B1%2DCavan%C5%9Fir" coords="74,84,155,104" title="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir" alt="Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir" /><area shape="rect" href="/wiki/P%C9%99nah%C9%99li_xan_Qaraba%C4%9Fl%C4%B1" coords="15,48,106,69" title="Pənahəli xan Qarabağlı" alt="Pənahəli xan Qarabağlı" /><area shape="rect" href="/wiki/Cavan%C5%9Firl%C9%99r" coords="120,22,245,46" title="Cavanşirlər" alt="Cavanşirlər" /></map><img usemap="#timeline_bg0qnk0u5w8rm6qkziyzmjm0aflq79q" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/timeline/bg0qnk0u5w8rm6qkziyzmjm0aflq79q.png" /></div> </td></tr></tbody></table> </div></td></tr></tbody></table></div> </td></tr></tbody></table> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Qarabağ_xanlığının_mahalları" style="text-align:center;;padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightgreen"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n_mahallar%C4%B1" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="Qarabağ_xanlığının_mahalları" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a class="mw-selflink selflink">Qarabağ xanlığının</a> mahalları</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightgreen;">Mahallar</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Ba%C4%9Fab%C3%BCrd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Bağabürd mahalı">Bağabürd mahalı</a>  • <a href="/wiki/B%C9%99rg%C3%BC%C5%9Fad_mahal%C4%B1" title="Bərgüşad mahalı">Bərgüşad mahalı</a>  • <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir_mahal%C4%B1" title="Cavanşir mahalı">Cavanşir mahalı</a>  • <a href="/wiki/Cavan%C5%9Fir-Dizaq_mahal%C4%B1" title="Cavanşir-Dizaq mahalı">Cavanşir-Dizaq mahalı</a>  • <a href="/wiki/%C3%87il%C9%99b%C3%B6rd_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiləbörd mahalı">Çiləbörd mahalı</a>  • <a href="/wiki/%C3%87ulundur_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çulundur mahalı">Çulundur mahalı</a>  • <a href="/wiki/D%C9%99mir%C3%A7ih%C9%99s%C9%99nli_mahal%C4%B1" title="Dəmirçihəsənli mahalı">Dəmirçihəsənli mahalı</a>  • <a href="/wiki/Dizaq_mahal%C4%B1" title="Dizaq mahalı">Dizaq mahalı</a>  • <a href="/wiki/Dizaq-C%C9%99bray%C4%B1ll%C4%B1_mahal%C4%B1" title="Dizaq-Cəbrayıllı mahalı">Dizaq-Cəbrayıllı mahalı</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fcanan_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Əcanan mahalı">Əcanan mahalı</a>  • <a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Xaçın mahalı">Xaçın mahalı</a>  • <a href="/wiki/X%C4%B1rdapara-Dizaq_mahal%C4%B1" title="Xırdapara-Dizaq mahalı">Xırdapara-Dizaq mahalı</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0yirmid%C3%B6rd_mahal%C4%B1" title="İyirmidörd mahalı">İyirmidörd mahalı</a>  • <a href="/wiki/K%C9%99birli_mahal%C4%B1" title="Kəbirli mahalı">Kəbirli mahalı</a>  • <a href="/wiki/Kolan%C4%B1_mahal%C4%B1" title="Kolanı mahalı">Kolanı mahalı</a>  • <a href="/wiki/K%C3%BCpara_mahal%C4%B1" title="Küpara mahalı">Küpara mahalı</a>  • <a href="/wiki/Qara%C3%A7orlu_mahal%C4%B1" title="Qaraçorlu mahalı">Qaraçorlu mahalı</a>  • <a href="/wiki/Mehri_mahal%C4%B1" title="Mehri mahalı">Mehri mahalı</a>  • <a href="/wiki/Otuziki_mahal%C4%B1" title="Otuziki mahalı">Otuziki mahalı</a>  • <a href="/wiki/P%C3%BCsyan_mahal%C4%B1" title="Püsyan mahalı">Püsyan mahalı</a>  • <a href="/wiki/Sisyan_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sisyan mahalı">Sisyan mahalı</a>  • <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_mahal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Talış mahalı">Talış mahalı</a>  • <a href="/wiki/Tatev_mahal%C4%B1" title="Tatev mahalı">Tatev mahalı</a>  • <a href="/wiki/V%C9%99r%C9%99nd%C9%99_mahal%C4%B1" title="Vərəndə mahalı">Vərəndə mahalı</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Azərbaycan_xanlıqları" style="text-align:center;;padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightgreen"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="Azərbaycan_xanlıqları" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqları</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightgreen;">Xanlıqlar</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Bak%C4%B1_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bakı xanlığı">Bakı xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Cavad_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Cavad xanlığı">Cavad xanlığı</a>  • <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Dərbənd xanlığı">Dərbənd xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Ərdəbil xanlığı">Ərdəbil xanlığı</a>  • <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Fayl:Cscr-featured.svg" class="mw-file-description" title="Seçilmiş məqalə"><img alt="Seçilmiş məqalə" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/14px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/21px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/28px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İrəvan xanlığı">İrəvan xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Xalxal_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xalxal xanlığı">Xalxal xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Xoy_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xoy xanlığı">Xoy xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Fayl:Cscr-featured.svg" class="mw-file-description" title="Seçilmiş məqalə"><img alt="Seçilmiş məqalə" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/14px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/21px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/28px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a> <a class="mw-selflink selflink">Qarabağ xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Qarada%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Qaradağ xanlığı">Qaradağ xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Fayl:Cscr-featured.svg" class="mw-file-description" title="Seçilmiş məqalə"><img alt="Seçilmiş məqalə" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/14px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/21px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/28px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a> <a href="/wiki/Quba_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Quba xanlığı">Quba xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Maku_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Maku xanlığı">Maku xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Mara%C4%9Fa_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Marağa xanlığı">Marağa xanlığı</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99r%C9%99nd_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Mərənd xanlığı">Mərənd xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan xanlığı</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99rab_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Sərab xanlığı">Sərab xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki (Nuxa) xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şirvan (Şamaxı) xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Talış xanlığı">Talış xanlığı</a>  • <a href="/wiki/T%C9%99briz_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Təbriz xanlığı">Təbriz xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Urmiya_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Urmiya xanlığı">Urmiya xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Z%C9%99ncan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Zəncan xanlığı">Zəncan xanlığı</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="21px&#124;Герб_Российской_Империи_Rusiya_İmperiyasının_inzibati_bölgüsü" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Rusiya_imperiyas%C4%B1n%C4%B1n_inzibati_b%C3%B6lg%C3%BCs%C3%BC" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="21px&#124;Герб_Российской_Империи_Rusiya_İmperiyasının_inzibati_bölgüsü" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Fayl:Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg" class="mw-file-description" title="Герб Российской Империи"><img alt="Герб Российской Империи" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/21px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png" decoding="async" width="21" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/32px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/42px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 2x" data-file-width="470" data-file-height="568" /></a> <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya İmperiyasının inzibati bölgüsü</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">General-qubernatorluqlar</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Sankt-Peterburq_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sankt-Peterburq quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Sankt-Peterburq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moskva_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moskva quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Moskva</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Azov_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Azov general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Azov</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Belarus_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belarus general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Belarus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Var%C5%9Fava_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Varşava general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Varşava</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vladivastok_h%C9%99rbi_qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vladivastok hərbi qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Vladivastok</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9E%C9%99rqi_Sibir_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şərqi Sibir general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Şərqi Sibir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qalisiya_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qalisiya general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Qalisiya</a>1</li> <li><a href="/w/index.php?title=Q%C9%99rbi_Sibir_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qərbi Sibir general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Qərbi Sibir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0rkut_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İrkut general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">İrkut</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=C%C9%99nub-q%C9%99rbi_diyar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cənub-qərbi diyar (səhifə mövcud deyil)">Kiuev</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Litovsk_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Litovsk general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Litovsk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Malorosiyya_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malorosiyya general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Malorosiyya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Novorosiysko-Bessarabiya_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novorosiysko-Bessarabiya general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Novorossiysko-Bessarabiya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orenburq_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orenburq general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Orenburq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orenburq_v%C9%99_Samara_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orenburq və Samara general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Orenburq və Samara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Amuryan%C4%B1_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amuryanı general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Amuryanı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Belarus_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belarus general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Pskov və Moqilyov</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ryazan_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ryazan general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Ryazan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sibir_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sibir general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Sibir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Step_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Step general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Step</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%BCrk%C3%BCstan_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Türküstan general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Türküstan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ufa_v%C9%99_Simbir_general-qubernatorlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ufa və Simbir general-qubernatorluğu (səhifə mövcud deyil)">Ufa və Simbir</a></li> <li><a href="/wiki/Finlandiya_b%C3%B6y%C3%BCk_hersoqlu%C4%9Fu" title="Finlandiya böyük hersoqluğu">Finlandiya</a></li></ul> </div></td><td class="navbox-image" rowspan="14" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 7px"><div><a href="/wiki/Fayl:Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_(Central_Lob).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg/80px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg.png" decoding="async" width="80" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg/120px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg/160px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire_%28Central_Lob%29.svg.png 2x" data-file-width="588" data-file-height="703" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Quberniyalar</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/H%C9%99%C5%9Ft%C9%99rxan_quberniyas%C4%B1" title="Həştərxan quberniyası">Həştərxan quberniyası</a>  • <a href="/w/index.php?title=Tavriya_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tavriya quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Tavriya quberniyası</a>  • <a href="/w/index.php?title=Azov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Azov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Azov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Altay_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Altay quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Altay</a>  • <a href="/w/index.php?title=Arxangelsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arxangelsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Arxangelsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Arxanqeloqorod_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arxanqeloqorod quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Arxanqeloqorod</a>  • <a href="/w/index.php?title=Astraxan_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astraxan quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Astraxan</a>  • <a href="/w/index.php?title=Belqorod_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belqorod quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Belqorod</a>  • <a href="/w/index.php?title=Belarusiya_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belarusiya quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Belarusiya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Bessarabiya_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bessarabiya quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Bessarabiya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Braslavskoe_cani%C5%9Finliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Braslavskoe canişinliyi (səhifə mövcud deyil)"> Bratslavski</a>  • <a href="/w/index.php?title=Bukeevskaya_quberniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bukeevskaya quberniya (səhifə mövcud deyil)"> Bukeevskaya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Vilenski_quberniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vilenski quberniya (səhifə mövcud deyil)"> Vilenski</a>  • <a href="/w/index.php?title=Vitebsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vitebsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Vitebsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Vladimir_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vladimir quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Vladimir</a>  • <a href="/w/index.php?title=Voznesenskoe_cani%C5%9Finliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voznesenskoe canişinliyi (səhifə mövcud deyil)"> Voznesenski</a>  • <a href="/w/index.php?title=Voloqda_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voloqda quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Voloqda</a>  • <a href="/w/index.php?title=Vol%C4%B1ski_quberniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Volıski quberniya (səhifə mövcud deyil)"> Volıski</a>  • <a href="/w/index.php?title=Voronej_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voronej quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Voronej</a>  • <a href="/w/index.php?title=V%C4%B1borq_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vıborq quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Vıborq</a>  • <a href="/w/index.php?title=Vyatka_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vyatka quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Vyatka</a>  • <a href="/w/index.php?title=Qrodnensk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qrodnensk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Qrodnensk</a>  • <a href="/wiki/Yekaterinoslav_quberniyas%C4%B1" title="Yekaterinoslav quberniyası">Yekaterinoslav</a>  • <a href="/w/index.php?title=Yenisey_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yenisey quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Yenisey</a>  • <a href="/w/index.php?title=%C4%B0zyaslavskoe_cani%C5%9Finliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İzyaslavskoe canişinliyi (səhifə mövcud deyil)"> İzyaslavskaya</a>  • <a href="/w/index.php?title=%C4%B0nqermanland_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İnqermanland quberniyası (səhifə mövcud deyil)">İnqermanland</a>  • <a href="/w/index.php?title=%C4%B0rkutsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İrkutsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">İrkutsk</a>  • <a href="/wiki/Kazan_quberniyas%C4%B1" title="Kazan quberniyası">Kazan</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kaluqa_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaluqa quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Kaluqa</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kiyev_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiyev quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Kiyev</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kovenskaya_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kovenskaya quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Kovenskaya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kol%C4%B1van_cani%C5%9Finliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolıvan canişinliyi (səhifə mövcud deyil)">Kolıvan</a>  • <a href="/wiki/Kostroma_quberniyas%C4%B1" title="Kostroma quberniyası">Kostroma</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kursk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kursk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Kursk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Litva_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Litva quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Litva</a>  • <a href="/w/index.php?title=Malorossiya_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malorossiya quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Malorossiya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Minsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Minsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Mogilyov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mogilyov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Mogilyov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Moskva_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moskva quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Moskva</a>  • <a href="/w/index.php?title=Nikolayev_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikolayev quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Nikolayev</a>  • <a href="/w/index.php?title=Nijeqorod_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nijeqorod quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Nijeqorod</a>  • <a href="/w/index.php?title=Novqorod-%C5%9Eimal_cani%C5%9Fininliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novqorod-Şimal canişininliyi (səhifə mövcud deyil)"> Novqorod-Şimal</a>  • <a href="/w/index.php?title=Novqorod_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novqorod quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Novqorod</a>  • <a href="/w/index.php?title=Novorosiyski_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novorosiyski quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Novorosiyski</a>  • <a href="/w/index.php?title=Olenetsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Olenetsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Olenetsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Orenburq_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orenburq quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Orenburq</a>  • <a href="/w/index.php?title=Orlov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orlov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Orlov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Penza_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Penza quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Penza</a>  • <a href="/w/index.php?title=Perm_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Perm quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Perm</a>  • <a href="/w/index.php?title=Sankt-Peterburq_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sankt-Peterburq quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Petroqrad</a>  • <a href="/w/index.php?title=Podolsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Podolsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Podolsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Polotskiy_quberniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polotskiy quberniya (səhifə mövcud deyil)"> Polotskiy</a>  • <a href="/w/index.php?title=Poltava_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Poltava quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Poltava</a>  • <a href="/w/index.php?title=Pskov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pskov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Pskov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Ryazan_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ryazan quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Ryazan</a>  • <a href="/w/index.php?title=Samara_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samara quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Samara</a>  • <a href="/w/index.php?title=Sankt-Peterburq_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sankt-Peterburq quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Sankt-Peterburq</a>  • <a href="/w/index.php?title=Saratov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saratov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Saratov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Sibir_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sibir quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Sibir</a>  • <a href="/w/index.php?title=Simbirsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simbirsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Simbirsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Slobodsko-Ukrayna_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slobodsko-Ukrayna quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Slobodsko-Ukrayna</a>  • <a href="/w/index.php?title=Slonimskoe_cani%C5%9Finliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slonimskoe canişinliyi (səhifə mövcud deyil)"> Slonimskaya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Smolensk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Smolensk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Smolensk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Stavropol_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stavropol quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Stavropol</a>  • <a href="/wiki/Tambov_quberniyas%C4%B1" title="Tambov quberniyası">Tambov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Tver_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tver quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Tver</a>  • <a href="/w/index.php?title=Tobolsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tobolsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Tobolsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Tomsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tomsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Tomsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=Tula_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tula quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Tula</a>  • <a href="/wiki/Ufa_quberniyas%C4%B1" title="Ufa quberniyası">Ufa</a>  • <a href="/w/index.php?title=Xarkov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xarkov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Xarkov</a>  • <a href="/wiki/Xerson_quberniyas%C4%B1" title="Xerson quberniyası">Xerson</a>  • <a href="/w/index.php?title=Xolmsk_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xolmsk quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Xolmsk</a>  • <a href="/w/index.php?title=%C3%87erniqov_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Çerniqov quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Çerniqov</a>  • <a href="/w/index.php?title=Yaroslavl_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yaroslavl quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Yaroslavl</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Vilayətlər</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • <a href="/w/index.php?title=Amur_vilay%C9%99ti_(Rusiya_imperiyas%C4%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amur vilayəti (Rusiya imperiyası) (səhifə mövcud deyil)">Amur</a>  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Şəhər bələdiyyələri</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Çöl diyar vilayətləri</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Türküstan diyar vilayətləri</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Zakaspiysk_vilay%C9%99ti" title="Zakaspiysk vilayəti">Zakaspiysk</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99m%C9%99rq%C9%99nd_vilay%C9%99ti_(Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Səmərqənd vilayəti (Rusiya İmperiyası)">Səmərqənd</a>  • <a href="/wiki/Yeddisu_vilay%C9%99ti" title="Yeddisu vilayəti">Yeddisu</a>  • <a href="/wiki/S%C4%B1rd%C9%99rya_vilay%C9%99ti_(Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Sırdərya vilayəti (Rusiya İmperiyası)">Sırdərya</a>  • <a href="/w/index.php?title=T%C3%BCrk%C3%BCstan_vilay%C9%99ti_(Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Türküstan vilayəti (Rusiya İmperiyası) (səhifə mövcud deyil)">Türküstan</a>  • <a href="/wiki/F%C9%99rqan%C9%99_vilay%C9%99ti_(Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Fərqanə vilayəti (Rusiya İmperiyası)">Fərqanə</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Baltikyanı diyar quberniyaları</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Finlandiya quberniyaları</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Polşa Kralığının quberniyaları</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Qalitsiya general qubernatorluğu</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/Qafqaz_cani%C5%9Finliyi" title="Qafqaz canişinliyi">Qafqaz canişinliyi</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Bak%C4%B1_quberniyas%C4%B1" title="Bakı quberniyası">Bakı</a>  • <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan_quberniyas%C4%B1" title="Gürcüstan quberniyası">Gürcüstan</a>  • <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan-%C4%B0meretiya_quberniyas%C4%B1" title="Gürcüstan-İmeretiya quberniyası">Gürcüstan-İmeretiya</a>  • <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd_quberniyas%C4%B1" title="Dərbənd quberniyası">Dərbənd</a>  • <a href="/wiki/Yelizavetpol_quberniyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Yelizavetpol quberniyası">Yelizavetpol</a>  • <a href="/w/index.php?title=Qafqaz_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qafqaz quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Qafqaz</a>  • <a href="/wiki/Kutaisi_quberniyas%C4%B1" title="Kutaisi quberniyası">Kutaisi</a>  • <a href="/wiki/Tbilisi_quberniyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Tbilisi quberniyası">Tbilisi quberniyası</a>  • <a href="/w/index.php?title=Qara_d%C9%99niz_quberniyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qara dəniz quberniyası (səhifə mövcud deyil)">Qara dəniz quberniyası</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_quberniyas%C4%B1" title="Şamaxı quberniyası">Şamaxı</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_quberniyas%C4%B1" title="İrəvan quberniyası">İrəvan</a>  • <a href="/wiki/Erm%C9%99ni_vilay%C9%99ti" title="Erməni vilayəti">Erməni</a>  • <a href="/wiki/Batum_vilay%C9%99ti" title="Batum vilayəti">Batum</a>  • <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan_vilay%C9%99ti" title="Dağıstan vilayəti">Dağıstan</a>  • <a href="/wiki/Qars_vilay%C9%99ti" title="Qars vilayəti">Qars</a>  • <a href="/wiki/Kaspi_vilay%C9%99ti" title="Kaspi vilayəti">Kaspi</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kuban_vilay%C9%99ti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kuban vilayəti (səhifə mövcud deyil)">Kuban</a>  • <a href="/wiki/Terek_vilay%C9%99ti" title="Terek vilayəti">Terek</a>  • <a href="/wiki/Zaqatala_dair%C9%99si" title="Zaqatala dairəsi">Zaqatala</a>  • <a href="/w/index.php?title=Suxum_dair%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suxum dairəsi (səhifə mövcud deyil)">Suxum</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Xüsusi dairələr</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Xüsusi qurumlar</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  • [[]]  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Vassal dövlət qurumları</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Bak%C4%B1_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bakı xanlığı">Bakı xanlığı</a>  • <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Dərbənd xanlığı">Dərbənd xanlığı</a>  • <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Gəncə xanlığı">Gəncə xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Talış xanlığı">Talış xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan xanlığı">Naxçıvan xanlığı</a>  • <a class="mw-selflink selflink">Qarabağ xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Quba_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Quba xanlığı">Quba xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Abxaz_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Abxaz knyazlığı">Abxaz knyazlığı</a>  • <a href="/wiki/Buxara_%C9%99mirliyi" title="Buxara əmirliyi">Buxara əmirliyi</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İrəvan xanlığı">İrəvan xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şəki xanlığı">Şəki xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Kokand_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kokand xanlığı">Kokand xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Qarada%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Qaradağ xanlığı">Qaradağ xanlığı</a>  • <a href="/w/index.php?title=Kurlandiya_v%C9%99_Semiqaliya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kurlandiya və Semiqaliya (səhifə mövcud deyil)">Kurlandiya və Semiqaliya</a>  • <a href="/w/index.php?title=Yeddi_Ada_Respublikas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yeddi Ada Respublikası (səhifə mövcud deyil)">Yeddi Ada Respublikası</a>  • <a href="/wiki/Avar_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Avar xanlığı">Avar xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Re%C3%A7_Pospolita" title="Reç Pospolita">Reç Pospolita</a>  • <a href="/w/index.php?title=Moldav_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moldav knyazlığı (səhifə mövcud deyil)">Moldav knyazlığı</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Şirvan xanlığı">Şirvan xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Salyan_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Salyan xanlığı">Salyan xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Uryanxay_diyar%C4%B1" title="Uryanxay diyarı">Uryanxay diyarı</a>  • <a href="/wiki/Xiv%C9%99_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xivə xanlığı">Xivə xanlığı</a>  • <a href="/wiki/Kartli-Kaxeti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kartli-Kaxeti çarlığı">Kartli-Kaxeti çarlığı</a>  • <a href="/wiki/Kazak_Hetmanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kazak Hetmanlığı">Kazak Hetmanlığı</a>  • <a href="/wiki/Kr%C4%B1m_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Krım xanlığı">Krım xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Şamaxı xanlığı">Şamaxı xanlığı</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0mereti_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İmereti çarlığı">İmereti çarlığı</a></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qarabağ_xanlığı&oldid=7847726">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qarabağ_xanlığı&oldid=7847726</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:%C6%8Flifba_s%C4%B1ras%C4%B1na_g%C3%B6r%C9%99_se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr">Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1748-ci_ild%C9%99_yaranm%C4%B1%C5%9F_d%C3%B6vl%C9%99tl%C9%99r_v%C9%99_%C9%99razil%C9%99r" title="Kateqoriya:1748-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər">1748-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1822-ci_ild%C9%99_l%C9%99%C4%9Fv_olunmu%C5%9F_d%C3%B6vl%C9%99tl%C9%99r_v%C9%99_%C9%99razil%C9%99r" title="Kateqoriya:1822-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər">1822-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kateqoriya:Qarabağ xanlığı">Qarabağ xanlığı</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Qaraba%C4%9F_tarixi" title="Kateqoriya:Qarabağ tarixi">Qarabağ tarixi</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1748-ci_ild%C9%99_yarananlar" title="Kateqoriya:1748-ci ildə yarananlar">1748-ci ildə yarananlar</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:XVIII_%C9%99sr_tarixi" title="Kateqoriya:XVIII əsr tarixi">XVIII əsr tarixi</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1822-ci_ild%C9%99_l%C9%99%C4%9Fv_olunanlar" title="Kateqoriya:1822-ci ildə ləğv olunanlar">1822-ci ildə ləğv olunanlar</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kateqoriyalar: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C4%B0stinad_x%C9%99tas%C4%B1_olan_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:İstinad xətası olan səhifələr">İstinad xətası olan səhifələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:ISBN_sehrli_ke%C3%A7idl%C9%99rinin_istifad%C9%99_olundu%C4%9Fu_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr">ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:EasyTimeline_uzant%C4%B1s%C4%B1ndan_istifad%C9%99_ed%C9%99n_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr">EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Naviqasiya menyusu</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > Şəxsi alətlər </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item">Daxil olmamısınız</li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n">Müzakirə</a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y">Töhfələr</a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil">Hesab yarat</a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o">Daxil ol</a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > Ad fəzaları </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c">Məqalə</a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/M%C3%BCzakir%C9%99:Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" rel="discussion" title="Səhifə barədə müzakirə [t]" accesskey="t">Müzakirə</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > azərbaycanca </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > Görünüş </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1">Oxu</a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v">Redaktə</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit" title="Səhifənin mənbə kodunu redaktə et [e]" accesskey="e">Mənbəni redaktə et</a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h">Tarixçəyə bax</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > Daha çox </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Axtar</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Bu mətnin olduğu səhifələri axtar" value="Axtar"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Əgər varsa, eyni adı daşıyan səhifəyə keç" value="Get"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifə"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > Naviqasiya </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z">Ana səhifə</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar">Kənd meydanı</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar">İcma portalı</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r">Son dəyişikliklər</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x">Təsadüfi məqalə</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Layihələr" class="mw-portlet mw-portlet-Layihələr vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Layihələr-label" > <h3 id="p-Layihələr-label" class="vector-menu-heading " > Layihələr </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r">Seçilmiş məqalələr</a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar">Seçilmiş siyahılar</a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r">Yaxşı məqalələr</a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri">Məqalə namizədləri</a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay">Mövzulu ay</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Xüsusi" class="mw-portlet mw-portlet-Xüsusi vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Xüsusi-label" > <h3 id="p-Xüsusi-label" class="vector-menu-heading " > Xüsusi </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99">Bizimlə əlaqə</a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=az.wikipedia.org&uselang=az" title="Bizə dəstək verin">İanə et</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün.">Kömək</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > Alətlər </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j">Səhifəyə keçidlər</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k">Əlaqəli redaktələr</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u">Fayl yüklə</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Xüsusi səhifələrin siyahısı [q]" accesskey="q">Xüsusi səhifələr</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&oldid=7847726" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid">Daimi keçid</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat">Səhifə məlumatları</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&id=7847726&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat">Bu səhifəyə istinad et</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FQaraba%25C4%259F_xanl%25C4%25B1%25C4%259F%25C4%25B1">Qısaldılmış URL əldə et</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrCode&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FQaraba%25C4%259F_xanl%25C4%25B1%25C4%259F%25C4%25B1">QR-kodu endir</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > Çap et/ixrac </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Qaraba%C4%9F+xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1">Kitab yarat</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DownloadAsPdf&page=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=show-download-screen">PDF kimi yüklə</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p">Çap versiyası</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > Digər layihələrdə </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Khanate_of_Karabakh" hreflang="en">Vikianbar</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1636212" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g">Vikidata elementi</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > Digər dillərdə </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%82%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="خانية قره باغ – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="خانية قره باغ" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%84%DB%8C%D8%BA%DB%8C" title="قاراباغ خانلیغی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="قاراباغ خانلیغی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%A0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B" title="Ҡарабах ханлығы – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ҡарабах ханлығы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Карабахскае ханства – belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Карабахскае ханства" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarus" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%96_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A4" title="কারাবাখ খানাত – benqal" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কারাবাখ খানাত" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="benqal" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Kanat_de_Karabagh" title="Kanat de Karabagh – katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Kanat de Karabagh" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalan" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Karaba%C5%A1sk%C3%BD_chan%C3%A1t" title="Karabašský chanát – çex" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Karabašský chanát" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çex" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BB%C4%83%D1%85%C4%95" title="Карабах ханлăхĕ – çuvaş" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Карабах ханлăхĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="çuvaş" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Khanat_Karabach" title="Khanat Karabach – alman" lang="de" hreflang="de" data-title="Khanat Karabach" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alman" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Karabakh_Khanate" title="Karabakh Khanate – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Karabakh Khanate" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Karaba%C4%A5a_%C4%A5anato" title="Karabaĥa ĥanato – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Karabaĥa ĥanato" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Kanato_de_Karabaj" title="Kanato de Karabaj – ispan" lang="es" hreflang="es" data-title="Kanato de Karabaj" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ispan" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Karabakheko_Khanerria" title="Karabakheko Khanerria – bask" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Karabakheko Khanerria" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="bask" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="خانات قره‌باغ – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="خانات قره‌باغ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Karabahin_kaanikunta" title="Karabahin kaanikunta – fin" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Karabahin kaanikunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fin" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Khanat_du_Karabagh" title="Khanat du Karabagh – fransız" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Khanat du Karabagh" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransız" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի խանություն – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ղարաբաղի խանություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Khanato_del_Karabakh" title="Khanato del Karabakh – italyan" lang="it" hreflang="it" data-title="Khanato del Karabakh" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="italyan" class="interlanguage-link-target">İtaliano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D" title="ყარაბაღის სახანო – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ყარაბაღის სახანო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D0%B3%D1%8B" title="Карабах хандыгы – qırğız" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Карабах хандыгы" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="qırğız" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Karabacho_chanatas" title="Karabacho chanatas – litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Karabacho chanatas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litva" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%AC%E0%B4%96%E0%B5%8D_%E0%B4%96%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B5%87%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D" title="കരാബഖ് ഖാനേറ്റ് – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കരാബഖ് ഖാനേറ്റ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaat_Karabach" title="Kanaat Karabach – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kanaat Karabach" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قراباغ خانیت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="قراباغ خانیت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Canato_de_Carabaque" title="Canato de Carabaque – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Canato de Carabaque" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Карабахское ханство – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Карабахское ханство" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Karaba%C4%9F_Hanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Karabağ Hanlığı – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Karabağ Hanlığı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B5_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Карабаське ханство – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Карабаське ханство" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قراباغ خانیت – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="قراباغ خانیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Qorabog%CA%BB_xonligi" title="Qorabogʻ xonligi – özbək" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Qorabogʻ xonligi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="özbək" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E6%8B%89%E5%B7%B4%E8%B5%AB%E6%B1%97%E5%9B%BD" title="卡拉巴赫汗国 – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="卡拉巴赫汗国" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1636212#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 01:04, 16 noyabr 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5857dfdcd6-j42dv","wgBackendResponseTime":138,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.126","walltime":"1.776","ppvisitednodes":{"value":14195,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":368904,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":127266,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":10,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":207075,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":15,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1164.876 1 -total"," 30.48% 355.074 1 Şablon:Tarixi_dövlət"," 28.76% 335.065 1 Şablon:Məlumat_qutusu"," 18.29% 213.084 1 Şablon:Qarabağ_xanlığı"," 17.99% 209.587 2 Şablon:İstinad_siyahısı"," 17.17% 200.004 3 Şablon:Naviqasiya_cədvəli"," 12.72% 148.114 25 Şablon:Cite_book"," 8.65% 100.800 19 Şablon:Wikidata"," 6.13% 71.364 4 Şablon:Siyahı_sütunlarla"," 5.91% 68.875 1 Şablon:Qarabağ_xanlığının_xəritəsi"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.361","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8141945,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype monolingualtext of P1451 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P85 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P36 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2936 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P3075 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P38 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P122 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6d555f5f66-f46f8","timestamp":"20241202104202","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Qaraba\u011f xanl\u0131\u011f\u0131","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/Qaraba%C4%9F_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1636212","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1636212","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-01-19T10:13:35Z","dateModified":"2024-11-16T01:04:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f4\/Karabakh_khanate_flag_azerbaijan.jpg","headline":"1747-ci ild\u0259 Nadir \u015fah \u018ff\u015far\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnd\u0259n sonra Cavan\u015fir s\u00fclal\u0259sind\u0259n olan P\u0259nah\u0259li xan Qaraba\u011f xanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n \u0259sas\u0131n\u0131 qoymu\u015fdu"}</script> </body> </html>