CINXE.COM
Femme — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Femme — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"d8e101e3-3144-45fa-ae85-4456f037fc89","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Femme","wgTitle":"Femme","wgCurRevisionId":223564821,"wgRevisionId":223564821,"wgArticleId":57841,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page utilisant le modèle op. cit.","Page dont la protection est à vérifier","Page en semi-protection étendue","Article à référence à confirmer","Article manquant de références depuis janvier 2019","Article manquant de références/Liste complète","Article à référence nécessaire","Article manquant de références depuis décembre 2018","Article soupçonné de non pertinence","Article pouvant contenir un travail inédit","Article avec une section vide ou incomplète","Article à référence souhaitée","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P6302","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la religion","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P6404","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Article contenant un appel à traduction en anglais","Portail:Femmes/Articles liés","Portail:Société/Articles liés","Portail:Sociologie/Articles liés","Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés","Portail:Biologie/Articles liés","Projet:Biologie/Pages liées","Portail:Genre/Articles liés","Bon article en macédonien","Bon article en espéranto","Femme"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Femme","wgRelevantArticleId":57841,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["editextendedsemiprotected"],"wgRestrictionMove":["editextendedsemiprotected"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q467","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Woman_Montage_%281%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1500"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Woman_Montage_%281%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1000"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Femme — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Femme"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Femme"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Femme rootpage-Femme skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Femme" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Femme" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Femme" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Femme" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Terminologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Terminologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Terminologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Terminologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Biologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Biologie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Biologie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Biologie</span> </button> <ul id="toc-Biologie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Différenciation_sexuelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Différenciation_sexuelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Différenciation sexuelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Différenciation_sexuelle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Caractères_primaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Caractères_primaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Caractères primaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Caractères_primaires-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Organes_génitaux_internes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Organes_génitaux_internes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1.1</span> <span>Organes génitaux internes</span> </div> </a> <ul id="toc-Organes_génitaux_internes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organes_génitaux_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Organes_génitaux_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1.2</span> <span>Organes génitaux externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Organes_génitaux_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Période_de_maturité_sexuelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_de_maturité_sexuelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1.3</span> <span>Période de maturité sexuelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_de_maturité_sexuelle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Caractères_secondaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Caractères_secondaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>Caractères secondaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Caractères_secondaires-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Anatomie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Anatomie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.1</span> <span>Anatomie</span> </div> </a> <ul id="toc-Anatomie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bassin" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Bassin"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.1.1</span> <span>Bassin</span> </div> </a> <ul id="toc-Bassin-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Seins" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Seins"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.1.2</span> <span>Seins</span> </div> </a> <ul id="toc-Seins-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Autres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Autres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.2</span> <span>Autres</span> </div> </a> <ul id="toc-Autres-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Santé" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Santé"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.2.1</span> <span>Santé</span> </div> </a> <ul id="toc-Santé-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sens" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Sens"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.2.2</span> <span>Sens</span> </div> </a> <ul id="toc-Sens-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Psychomotricité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Psychomotricité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2.2.3</span> <span>Psychomotricité</span> </div> </a> <ul id="toc-Psychomotricité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Reproduction" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reproduction"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Reproduction</span> </div> </a> <ul id="toc-Reproduction-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cycle_menstruel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cycle_menstruel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Cycle menstruel</span> </div> </a> <ul id="toc-Cycle_menstruel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fécondation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Fécondation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Fécondation</span> </div> </a> <ul id="toc-Fécondation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grossesse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Grossesse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Grossesse</span> </div> </a> <ul id="toc-Grossesse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Accouchement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Accouchement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.4</span> <span>Accouchement</span> </div> </a> <ul id="toc-Accouchement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Allaitement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Allaitement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.5</span> <span>Allaitement</span> </div> </a> <ul id="toc-Allaitement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sevrage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sevrage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.6</span> <span>Sevrage</span> </div> </a> <ul id="toc-Sevrage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-La_femme_dans_la_société" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#La_femme_dans_la_société"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>La femme dans la société</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-La_femme_dans_la_société-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section La femme dans la société</span> </button> <ul id="toc-La_femme_dans_la_société-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sociétés_contemporaines" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sociétés_contemporaines"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Sociétés contemporaines</span> </div> </a> <ul id="toc-Sociétés_contemporaines-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Données_socio-démographiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Données_socio-démographiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Données socio-démographiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Données_socio-démographiques-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Taux_de_féminité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Taux_de_féminité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1.1</span> <span>Taux de féminité</span> </div> </a> <ul id="toc-Taux_de_féminité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Développement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Développement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1.2</span> <span>Développement</span> </div> </a> <ul id="toc-Développement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_sphère_publique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_sphère_publique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Dans la sphère publique</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_la_sphère_publique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Droits_et_citoyenneté" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Droits_et_citoyenneté"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.1</span> <span>Droits et citoyenneté</span> </div> </a> <ul id="toc-Droits_et_citoyenneté-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Divorce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Divorce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.1.1</span> <span>Divorce</span> </div> </a> <ul id="toc-Divorce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Représentation_politique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Représentation_politique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.2</span> <span>Représentation politique</span> </div> </a> <ul id="toc-Représentation_politique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Domaines_socio-professionnels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Domaines_socio-professionnels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.3</span> <span>Domaines socio-professionnels</span> </div> </a> <ul id="toc-Domaines_socio-professionnels-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Inégalités_face_à_l'emploi_et_aux_salaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Inégalités_face_à_l'emploi_et_aux_salaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.3.1</span> <span>Inégalités face à l'emploi et aux salaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Inégalités_face_à_l'emploi_et_aux_salaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Politique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Politique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.3.2</span> <span>Politique</span> </div> </a> <ul id="toc-Politique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sciences" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Sciences"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.3.3</span> <span>Sciences</span> </div> </a> <ul id="toc-Sciences-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sport" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Sport"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2.3.4</span> <span>Sport</span> </div> </a> <ul id="toc-Sport-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_sphère_privée" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_sphère_privée"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>Dans la sphère privée</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_la_sphère_privée-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Droits_familiaux_et_sexuels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Droits_familiaux_et_sexuels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.1</span> <span>Droits familiaux et sexuels</span> </div> </a> <ul id="toc-Droits_familiaux_et_sexuels-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Violences" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Violences"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.2</span> <span>Violences</span> </div> </a> <ul id="toc-Violences-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-En_France" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#En_France"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.2.1</span> <span>En France</span> </div> </a> <ul id="toc-En_France-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Périodes_de_guerre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Périodes_de_guerre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.4</span> <span>Périodes de guerre</span> </div> </a> <ul id="toc-Périodes_de_guerre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Histoire_de_la_condition_féminine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire_de_la_condition_féminine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Histoire de la condition féminine</span> </div> </a> <ul id="toc-Histoire_de_la_condition_féminine-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antiquité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Antiquité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Antiquité</span> </div> </a> <ul id="toc-Antiquité-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Grèce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Grèce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1.1</span> <span>Grèce</span> </div> </a> <ul id="toc-Grèce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rome" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Rome"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1.2</span> <span>Rome</span> </div> </a> <ul id="toc-Rome-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Perse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1.3</span> <span>Perse</span> </div> </a> <ul id="toc-Perse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Moyen_Âge" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Moyen_Âge"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Moyen Âge</span> </div> </a> <ul id="toc-Moyen_Âge-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Symbolique_de_la_femme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbolique_de_la_femme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Symbolique de la femme</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Symbolique_de_la_femme-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Symbolique de la femme</span> </button> <ul id="toc-Symbolique_de_la_femme-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dans_les_religions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_les_religions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Dans les religions</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_les_religions-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Les_déesses_mères" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_déesses_mères"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Les déesses mères</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_déesses_mères-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religions_antiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Religions_antiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.2</span> <span>Religions antiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Religions_antiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religions_contemporaines" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Religions_contemporaines"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3</span> <span>Religions contemporaines</span> </div> </a> <ul id="toc-Religions_contemporaines-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Judaïsme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Judaïsme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.1</span> <span>Judaïsme</span> </div> </a> <ul id="toc-Judaïsme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Christianisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Christianisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.2</span> <span>Christianisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Christianisme-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Église_catholique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Église_catholique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.2.1</span> <span>Église catholique</span> </div> </a> <ul id="toc-Église_catholique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Protestantisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Protestantisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.2.2</span> <span>Protestantisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Protestantisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Islam" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Islam"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.3</span> <span>Islam</span> </div> </a> <ul id="toc-Islam-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bouddhisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Bouddhisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3.4</span> <span>Bouddhisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Bouddhisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dans_les_arts" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_les_arts"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Dans les arts</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_les_arts-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Littérature" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Littérature"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.1</span> <span>Littérature</span> </div> </a> <ul id="toc-Littérature-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arts_visuels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Arts_visuels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.2</span> <span>Arts visuels</span> </div> </a> <ul id="toc-Arts_visuels-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sculpture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Sculpture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.2.1</span> <span>Sculpture</span> </div> </a> <ul id="toc-Sculpture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Peinture_et_dessin" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Peinture_et_dessin"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.2.2</span> <span>Peinture et dessin</span> </div> </a> <ul id="toc-Peinture_et_dessin-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Architecture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Architecture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.3</span> <span>Architecture</span> </div> </a> <ul id="toc-Architecture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_philosophie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_philosophie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Dans la philosophie</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_la_philosophie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_psychologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_psychologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Dans la psychologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_la_psychologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_culture_populaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_culture_populaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Dans la culture populaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Dans_la_culture_populaire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Symbolisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbolisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.1</span> <span>Symbolisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Symbolisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mythes_et_légendes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mythes_et_légendes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.2</span> <span>Mythes et légendes</span> </div> </a> <ul id="toc-Mythes_et_légendes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Figures_populaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Figures_populaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.3</span> <span>Figures populaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Figures_populaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sources" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sources"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Sources</span> </div> </a> <ul id="toc-Sources-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Femme</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 205 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-205" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">205 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Vrou" title="Vrou – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Vrou" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Frau" title="Frau – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Frau" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B4%E1%89%B6%E1%89%BD" title="ሴቶች – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ሴቶች" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Muller" title="Muller – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Muller" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/W%C4%ABf" title="Wīf – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Wīf" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80" title="स्त्री – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="स्त्री" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9" title="امرأة – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="امرأة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%A2%DC%AC%DC%AC%DC%90" title="ܐܢܬܬܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܢܬܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7" title="مرا – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="مرا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AA" title="الستات – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الستات" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%80" title="নাৰী – assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="নাৰী" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Muyer" title="Muyer – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Muyer" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Iskwew" title="Iskwew – atikamekw" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Iskwew" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="atikamekw" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82" title="मेहरारू – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="मेहरारू" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Warmi" title="Warmi – aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Warmi" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Qad%C4%B1n" title="Qadın – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Qadın" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="قادین – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="قادین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%A0%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD-%D2%A1%D1%8B%D2%99" title="Ҡатын-ҡыҙ – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ҡатын-ҡыҙ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Wei" title="Wei – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Wei" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Muotr%C4%97%C5%A1ka" title="Muotrėška – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Muotrėška" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Babayi" title="Babayi – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Babayi" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Жанчына – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Жанчына" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Жанчына – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Жанчына" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Wadon" title="Wadon – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Wadon" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Жена – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Жена" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%94%E0%A4%B0%E0%A4%A4" title="औरत – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="औरत" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Bibinian" title="Bibinian – banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Bibinian" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="নারী – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="নারী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BD%B4%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%BA%E0%BD%91%E0%BC%8D" title="བུད་མེད། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="བུད་མེད།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Maouez" title="Maouez – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Maouez" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%BDena" title="Žena – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Žena" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Adaboru" title="Adaboru – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Adaboru" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%85%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D1%80" title="Эхэнэр – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Эхэнэр" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Dona" title="Dona – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Dona" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/N%E1%B9%B3%CC%84-g%C3%A1i" title="Nṳ̄-gái – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Nṳ̄-gái" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%83%D0%B4%D0%B0" title="Зуда – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Зуда" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Babaye" title="Babaye – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Babaye" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cho mw-list-item"><a href="https://cho.wikipedia.org/wiki/Ohoyo" title="Ohoyo – choctaw" lang="cho" hreflang="cho" data-title="Ohoyo" data-language-autonym="Chahta anumpa" data-language-local-name="choctaw" class="interlanguage-link-target"><span>Chahta anumpa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A0%E1%8F%82%E1%8E%A8%E1%8F%AF" title="ᎠᏂᎨᏯ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎠᏂᎨᏯ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%86" title="ژن – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ژن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Donna" title="Donna – corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Donna" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%BDena" title="Žena – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Žena" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%94%D0%BD%D0%B0" title="Жєна – slavon d’église" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Жєна" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="slavon d’église" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%C4%95%D1%80%D0%B0%D1%80%C4%83%D0%BC" title="Хĕрарăм – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Хĕрарăм" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Dynes" title="Dynes – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Dynes" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kvinde" title="Kvinde – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Kvinde" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Frau" title="Frau – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Frau" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/C%C3%AAniye" title="Cêniye – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cêniye" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/%C5%BDona" title="Žona – bas-sorabe" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Žona" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bas-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80" title="स्त्री – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="स्त्री" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B1" title="Γυναίκα – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Γυναίκα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Woman" title="Woman – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Woman" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Virino" title="Virino – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Virino" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mujer" title="Mujer – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Mujer" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Naine" title="Naine – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Naine" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Emakume" title="Emakume – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Emakume" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Mugel" title="Mugel – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Mugel" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%86" title="زن – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زن" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Nainen" title="Nainen – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Nainen" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Naan%C3%B5" title="Naanõ – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Naanõ" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Marama" title="Marama – fidjien" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Marama" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kvinna" title="Kvinna – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kvinna" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fon mw-list-item"><a href="https://fon.wikipedia.org/wiki/Ny%C9%94%CC%8Cn%C3%B9" title="Nyɔ̌nù – fon" lang="fon" hreflang="fon" data-title="Nyɔ̌nù" data-language-autonym="Fɔ̀ngbè" data-language-local-name="fon" class="interlanguage-link-target"><span>Fɔ̀ngbè</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/F%C3%A8na" title="Fèna – francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Fèna" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Femine_(gjenar)" title="Femine (gjenar) – frioulan" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Femine (gjenar)" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frioulan" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Frou" title="Frou – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Frou" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Bean" title="Bean – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Bean" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3%E5%AE%A2" title="女客 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="女客" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Fanm" title="Fanm – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Fanm" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Bean" title="Bean – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Bean" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Muller" title="Muller – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Muller" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ku%C3%B1a" title="Kuña – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Kuña" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80" title="સ્ત્રી – goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સ્ત્રી" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/Jieyuu" title="Jieyuu – wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Jieyuu" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="wayuu" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Mace" title="Mace – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Mace" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Se-moi-ng%C3%ACn" title="Se-moi-ngìn – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Se-moi-ngìn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%A9%D7%94" title="אישה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="אישה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="महिला – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="महिला" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Aurat" title="Aurat – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Aurat" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDena" title="Žena – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Žena" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/%C5%BDona" title="Žona – haut-sorabe" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Žona" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="haut-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Fanm" title="Fanm – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Fanm" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/N%C5%91" title="Nő – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Nő" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%B6" title="Կին – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Femina" title="Femina – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Femina" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Indu" title="Indu – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Indu" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perempuan" title="Perempuan – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Perempuan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/F%C3%A9mina" title="Fémina – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Fémina" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Babai" title="Babai – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Babai" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%81%D0%B0%D0%B3" title="Кхалсаг – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Кхалсаг" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Muliero" title="Muliero – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Muliero" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kona" title="Kona – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Kona" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Donna" title="Donna – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Donna" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3%E6%80%A7" title="女性 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="女性" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Uman" title="Uman – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Uman" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/ninmu" title="ninmu – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="ninmu" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Wadon" title="Wadon – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Wadon" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="ქალი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ქალი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1byii%CC%B1k" title="A̱byii̱k – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱byii̱k" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Obai" title="Obai – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Obai" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%B9%D0%B5%D0%BB" title="Әйел – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Әйел" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%80" title="ಸ್ತ್ರೀ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸ್ತ್ರೀ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%97%AC%EC%84%B1" title="여성 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="여성" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D1%88%D0%B8%D1%80%D1%8B%D1%83" title="Тиширыу – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Тиширыу" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Fr%C3%B6mmich" title="Frömmich – kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Frömmich" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="kölsch" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Jin" title="Jin – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Jin" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%8C" title="Ань – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Ань" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Benyn" title="Benyn – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Benyn" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mulier" title="Mulier – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Mulier" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Fra" title="Fra – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Fra" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Fem" title="Fem – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Fem" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Vrouwm%C3%A8s" title="Vrouwmès – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Vrouwmès" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Donna" title="Donna – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Donna" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Dona" title="Dona – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Dona" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mw%C7%8Es%C3%AD" title="Mwǎsí – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Mwǎsí" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Moteris" title="Moteris – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Moteris" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/S%C4%ABv%C4%ABts" title="Sīvīts – latgalien" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Sīvīts" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="latgalien" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sieviete" title="Sieviete – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sieviete" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/B%C3%A2bin%C3%A8%27" title="Bâbinè' – madurais" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Bâbinè'" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurais" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="महिला – maïthili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="महिला" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maïthili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Wadon" title="Wadon – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Wadon" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Vehivavy" title="Vehivavy – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Vehivavy" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D3%B0%D0%B4%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%88" title="Ӱдырамаш – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Ӱдырамаш" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Padusi" title="Padusi – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Padusi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Жена – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Жена" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B5%80" title="സ്ത്രീ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സ്ത്രീ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC%D1%8D%D0%B3%D1%82%D1%8D%D0%B9_%D1%85%D2%AF%D0%BD" title="Эмэгтэй хүн – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Эмэгтэй хүн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80" title="स्त्री – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="स्त्री" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perempuan" title="Perempuan – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perempuan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Mara" title="Mara – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Mara" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AE%E1%80%B8" title="အမျိုးသမီး – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="အမျိုးသမီး" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8C" title="Аваломань – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Аваломань" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Fru" title="Fru – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Fru" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Vraauw" title="Vraauw – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Vraauw" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="महिला – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="महिला" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%BE" title="मिसा – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="मिसा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrouw" title="Vrouw – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Vrouw" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kvinne" title="Kvinne – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kvinne" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kvinne" title="Kvinne – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kvinne" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Fenme" title="Fenme – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Fenme" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Femna" title="Femna – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Femna" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%B2%E0%A8%BE" title="ਮਹਿਲਾ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਹਿਲਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Fanme" title="Fanme – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Fanme" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcm mw-list-item"><a href="https://pcm.wikipedia.org/wiki/Woman" title="Woman – pidgin nigérian" lang="pcm" hreflang="pcm" data-title="Woman" data-language-autonym="Naijá" data-language-local-name="pidgin nigérian" class="interlanguage-link-target"><span>Naijá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Fraa" title="Fraa – pennsilfaanisch" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Fraa" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pennsilfaanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kobieta" title="Kobieta – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kobieta" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Fomna" title="Fomna – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Fomna" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="عورت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عورت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%9A%DA%81%D9%87" title="ښځه – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ښځه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mulher" title="Mulher – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mulher" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Warmi" title="Warmi – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Warmi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rn mw-list-item"><a href="https://rn.wikipedia.org/wiki/Umugore" title="Umugore – roundi" lang="rn" hreflang="rn" data-title="Umugore" data-language-autonym="Ikirundi" data-language-local-name="roundi" class="interlanguage-link-target"><span>Ikirundi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Femeie" title="Femeie – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Femeie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%BEeari" title="Muľeari – aroumain" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Muľeari" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aroumain" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BD%D1%89%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Женщина – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Женщина" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Жена – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Жена" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8C%D0%B0%D1%85%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Дьахтар – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дьахтар" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9B%E1%B1%A4%E1%B1%A8%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%B9" title="ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/F%C3%A8mina" title="Fèmina – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Fèmina" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/F%C3%ACmmina" title="Fìmmina – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Fìmmina" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Wumman" title="Wumman – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Wumman" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%8A" title="ناري – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ناري" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C5%BDena" title="Žena – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Žena" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9C%E0%B7%90%E0%B7%84%E0%B7%90%E0%B6%B1%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="ගැහැනිය – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="ගැහැනිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Woman" title="Woman – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Woman" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C5%BDena" title="Žena – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Žena" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%90%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%AA" title="تِریمت – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="تِریمت" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C5%BDenska" title="Ženska – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ženska" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mukadzi" title="Mukadzi – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mukadzi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dumar" title="Dumar – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Dumar" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gruaja" title="Gruaja – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gruaja" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Жена – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Жена" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kvinna" title="Kvinna – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kvinna" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mwanamke" title="Mwanamke – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mwanamke" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/tatayna" title="tatayna – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="tatayna" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%A3%E0%AF%8D" title="பெண் – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பெண்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/kneril" title="kneril – Atayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="kneril" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Atayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%80" title="స్త్రీ – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="స్త్రీ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BD" title="Зан – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Зан" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B8%B4%E0%B8%87" title="ผู้หญิง – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ผู้หญิง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/A%C3%BDal" title="Aýal – turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Aýal" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Babae" title="Babae – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Babae" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tn mw-list-item"><a href="https://tn.wikipedia.org/wiki/Mosadi" title="Mosadi – tswana" lang="tn" hreflang="tn" data-title="Mosadi" data-language-autonym="Setswana" data-language-local-name="tswana" class="interlanguage-link-target"><span>Setswana</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kad%C4%B1n" title="Kadın – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kadın" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/N%27wansati" title="N'wansati – tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="N'wansati" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD-%D0%BA%D1%8B%D0%B7" title="Хатын-кыз – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Хатын-кыз" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%8D%D1%8D%D0%B6%D0%B5%D0%BD_%D0%BA%D0%B8%D0%B6%D0%B8" title="Херээжен кижи – touvain" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Херээжен кижи" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="touvain" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Жінка – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Жінка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="عورت – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عورت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Ayol" title="Ayol – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Ayol" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Naine" title="Naine – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Naine" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF" title="Phụ nữ – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phụ nữ" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Vrouwe" title="Vrouwe – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Vrouwe" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Kimere" title="Kimere – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Kimere" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Babaye" title="Babaye – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Babaye" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Jig%C3%A9en" title="Jigéen – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Jigéen" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3%E4%BA%BA%E5%AE%B6" title="女人家 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="女人家" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98" title="ოსური – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ოსური" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%A8%D7%95%D7%99" title="פרוי – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="פרוי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ob%C3%ACnrin" title="Obìnrin – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Obìnrin" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Mehmbwk" title="Mehmbwk – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Mehmbwk" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3%E6%80%A7" title="女性 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="女性" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3" title="女 – chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="女" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Cha-b%C3%B3%CD%98" title="Cha-bó͘ – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Cha-bó͘" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%B3%E4%BA%BA" title="女人 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="女人" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q467#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Femme" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Femme" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Femme"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&action=edit" title="Cette page est protégée. Vous pouvez toutefois en visualiser la source. [e]" accesskey="e"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Femme"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&action=edit"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Femme" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Femme" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&oldid=223564821" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Femme&id=223564821&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FFemme"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FFemme"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Femme"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Femme&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Femme&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Woman" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Femme" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q467" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-protection-205" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><div class="nopopups"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Semi-protection_%C3%A9tendue" title="Cette page fait l’objet d’une mesure de semi-protection étendue."><img alt="Cette page fait l’objet d’une mesure de semi-protection étendue." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/15px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png" decoding="async" width="15" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/23px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/30px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="725" /></a></span></div></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Cet article concerne les définitions biologique et sociologique de la femme. Pour l'être humain, voir <a href="/wiki/Homo_sapiens" title="Homo sapiens">Homo sapiens</a>. Pour les autres significations, voir <a href="/wiki/Femme_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Femme (homonymie)">Femme (homonymie)</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Woman_Montage_(1).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Woman_Montage_%281%29.jpg/330px-Woman_Montage_%281%29.jpg" decoding="async" width="280" height="350" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Woman_Montage_%281%29.jpg/420px-Woman_Montage_%281%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Woman_Montage_%281%29.jpg 2x" data-file-width="480" data-file-height="600" /></a><figcaption>La <a href="/wiki/Reine_de_Saba" title="Reine de Saba">reine de Saba</a>, <a href="/wiki/V%C3%A9nus_(mythologie)" title="Vénus (mythologie)">Vénus</a>, <a href="/wiki/Jeanne_d%27Arc" title="Jeanne d'Arc">Jeanne d'Arc</a>, <a href="/wiki/Eva_Per%C3%B3n" title="Eva Perón">Eva Perón</a>, <a href="/wiki/Marie_Curie" title="Marie Curie">Marie Curie</a>, <a href="/wiki/Indira_Gandhi" title="Indira Gandhi">Indira Gandhi</a>, <a href="/wiki/V%C3%A9nus_de_Willendorf" title="Vénus de Willendorf">Vénus de Willendorf</a>, <a href="/wiki/Wangari_Muta_Maathai" title="Wangari Muta Maathai">Wangari Muta Maathai</a>, <a href="/wiki/M%C3%A8re_Teresa" title="Mère Teresa">Mère Teresa</a>, <a href="/wiki/Grace_Hopper" title="Grace Hopper">Grace Hopper</a>, Mamechiho, une <a href="/wiki/Geisha" title="Geisha">geisha</a>, <a href="/wiki/Paysan" title="Paysan">paysanne</a> <a href="/wiki/Tib%C3%A9tains" title="Tibétains">tibétaine</a>, <a href="/wiki/Marilyn_Monroe" title="Marilyn Monroe">Marilyn Monroe</a>, <a href="/wiki/Oprah_Winfrey" title="Oprah Winfrey">Oprah Winfrey</a>, <a href="/wiki/Aung_San_Suu_Kyi" title="Aung San Suu Kyi">Aung San Suu Kyi</a>, <a href="/wiki/Jos%C3%A9phine_Baker" title="Joséphine Baker">Joséphine Baker</a>, <a href="/wiki/Isis" title="Isis">Isis</a>, <a href="/wiki/Laverne_Cox" title="Laverne Cox">Laverne Cox</a>, <a href="/wiki/%C3%89lisabeth_Ire_(reine_d%27Angleterre)" title="Élisabeth Ire (reine d'Angleterre)">Élisabeth <abbr class="abbr" title="première">I<sup>re</sup></abbr></a>, une <a href="/wiki/M%C3%A8re" title="Mère">mère</a> <a href="/wiki/Quechuas" title="Quechuas">quechua</a>.</figcaption></figure> <p>Une <b>femme</b> est un <a href="/wiki/Homo_sapiens" title="Homo sapiens">être humain</a> de <a href="/wiki/Femelle" title="Femelle">sexe</a> ou de <a href="/wiki/Genre_(sciences_sociales)" title="Genre (sciences sociales)">genre</a> <a href="/wiki/F%C3%A9minit%C3%A9" title="Féminité">féminin</a>. Avant l'âge <a href="/wiki/Adulte" title="Adulte">adulte</a>, au stade <a href="/wiki/Infantile" class="mw-redirect" title="Infantile">infantile</a>, on parle de <a href="/wiki/Fille" title="Fille">fille</a>. Il arrive cependant que le mot s'utilise indépendamment de l’âge. </p><p>Son sexe est généralement <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_XY_de_d%C3%A9termination_sexuelle" title="Système XY de détermination sexuelle">déterminé génétiquement</a> par une paire de <a href="/wiki/Gonosome" title="Gonosome">chromosomes sexuels</a> composée de deux <a href="/wiki/Chromosome_X" title="Chromosome X">chromosomes X</a>. L'<a href="/wiki/Embryon" title="Embryon">embryon</a> est cependant physiologiquement indifférencié jusqu'à la septième semaine de grossesse. À partir de la huitième semaine, commence la différenciation des gonades et des <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_reproducteur#Appareil_génital_féminin" title="Système reproducteur">organes génitaux internes</a> puis des <a href="/wiki/Vulve" title="Vulve">organes externes</a> au cours du troisième mois de vie fœtale. La <a href="/wiki/Maturit%C3%A9_sexuelle" title="Maturité sexuelle">maturité sexuelle</a> féminine (<a href="/wiki/Reproduction_humaine" title="Reproduction humaine">capacité à se reproduire</a>) est bornée par les étapes de la <a href="/wiki/M%C3%A9narche" title="Ménarche">ménarche</a> et de la <a href="/wiki/M%C3%A9nopause" title="Ménopause">ménopause</a>. La période de gestation, d'une durée de neuf mois environ, est appelée « <a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">grossesse</a> ». </p><p>Anatomiquement, la taille et la masse musculaire des femmes sont en moyenne inférieures à celles des hommes, et leur <a href="/wiki/Voix_humaine" title="Voix humaine">voix</a> plus aigüe ; mais la différence anatomique principale concerne le <a href="/wiki/Bassin_osseux" title="Bassin osseux">bassin</a>, plus large en moyenne, probablement du fait d'une <a href="/wiki/Histoire_%C3%A9volutive_de_la_lign%C3%A9e_humaine" title="Histoire évolutive de la lignée humaine">histoire évolutive</a> facilitant l'accouchement. Avec la <a href="/wiki/Pubert%C3%A9" title="Puberté">puberté</a>, le <a href="/wiki/Dimorphisme_sexuel" title="Dimorphisme sexuel">dimorphisme sexuel</a> matérialisé par les <a href="/wiki/Caract%C3%A8re_sexuel_secondaire" title="Caractère sexuel secondaire">caractères sexuels secondaires</a> (notamment les <a href="/wiki/Sein" title="Sein">seins</a>) s'accentue. </p><p>L'<a href="/wiki/Esp%C3%A9rance_de_vie" title="Espérance de vie">espérance de vie</a> des femmes est plus élevée que celle des <a href="/wiki/Homme" title="Homme">hommes</a>, mais leur espérance de vie en bonne santé est similaire. </p><p>La <a href="/wiki/Droits_des_femmes" title="Droits des femmes">place des femmes dans la société</a>, tant en public qu'en privé, a beaucoup évolué au cours de l'histoire et en fonction des civilisations. La plupart des <a href="/wiki/Mythologie" title="Mythologie">mythes</a> et <a href="/wiki/Religion" title="Religion">religions</a> voient dans la femme la compagne de l'<a href="/wiki/Homme" title="Homme">homme</a>, destinée à lui donner des enfants. Les rôles de la <a href="/wiki/Virginit%C3%A9" title="Virginité">vierge</a>, symboliquement associée à la <a href="/wiki/Puret%C3%A9" class="mw-disambig" title="Pureté">pureté</a>, et de la <a href="/wiki/M%C3%A8re" title="Mère">mère</a>, associée au caractère protecteur et nourricier, y sont vus très positivement. Le rôle de la <a href="/wiki/S%C3%A9duction" title="Séduction">séductrice</a>, incarnation de la tentation, est en revanche lié à des représentations culturelles plus ambivalentes voire négatives. </p><p>Les <a href="/wiki/R%C3%B4le_de_genre" title="Rôle de genre">différences comportementales entre hommes et femmes</a> relèvent de la <a href="/wiki/F%C3%A9minit%C3%A9" title="Féminité">féminité</a> et de la <a href="/wiki/Masculinit%C3%A9" title="Masculinité">masculinité</a> et sont l'objet <a href="/wiki/%C3%89tudes_de_genre" title="Études de genre">d'études sociales</a>. La réalité, l'ampleur, et le caractère <a href="/wiki/D%C3%A9bat_inn%C3%A9_et_acquis" title="Débat inné et acquis">inné ou acquis</a> de nombreuses différences sont sujets à de nombreux débats. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Terminologie">Terminologie</h2></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Human-woman.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Human-woman.png/250px-Human-woman.png" decoding="async" width="170" height="494" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Human-woman.png/330px-Human-woman.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Human-woman.png/340px-Human-woman.png 2x" data-file-width="420" data-file-height="1221" /></a><figcaption>Dessin d'une femme sur les <a href="/wiki/Plaque_de_Pioneer" title="Plaque de Pioneer">plaques de Pioneer</a>.</figcaption></figure> <p>Une femme est l'être qui, dans l'espèce <a href="/wiki/Homo_sapiens" title="Homo sapiens">humaine</a>, appartient au <a href="/wiki/Sexe" title="Sexe">sexe</a> <a href="/wiki/F%C3%A9minit%C3%A9" title="Féminité">féminin</a><sup id="cite_ref-Académie_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Académie-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-TLFI_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Larousse_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Larousse-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> — dans le langage courant, il est relatif à l'être concerné d'âge <a href="/wiki/Adulte" title="Adulte">adulte</a>, à la différence du terme <a href="/wiki/Fille" title="Fille">fille</a><sup id="cite_ref-TLFI_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le terme « femme » est également utilisé par certains <a href="/wiki/Sociologue" title="Sociologue">sociologues</a> et courants <a href="/wiki/F%C3%A9minisme" title="Féminisme">féministes</a> pour désigner un individu de sexe masculin ou <a href="/wiki/Intersexuation" title="Intersexuation">intersexe</a> s'identifiant comme de <a href="/wiki/Genre_(sciences_sociales)" title="Genre (sciences sociales)">genre</a> féminin<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>Note 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>Note 2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Cette définition ne fait pas l'unanimité et est critiquée par de nombreuses féministes qui considèrent que <span class="citation">« la catégorie "femme" est fondée sur une différence biologique irréductible<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. »</span> </p><p>Le <a href="/wiki/Nom_(grammaire)" title="Nom (grammaire)">substantif</a> <a href="/wiki/Genre_grammatical" title="Genre grammatical">féminin</a> <i>femme</i> est <a href="/wiki/%C3%89tymologie_latine_en_fran%C3%A7ais" title="Étymologie latine en français">issu</a> du <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a> <a href="/wiki/Latin_classique" title="Latin classique">classique</a> <i><span class="lang-la" lang="la">femina</span></i><sup id="cite_ref-Académie_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Académie-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-TLFI_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Gaffiot_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gaffiot-11"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> dont l'<a href="/wiki/%C3%89tymologie" title="Étymologie">étymologie</a> a été <a href="/wiki/Controverse_scientifique" title="Controverse scientifique">discutée</a>. Les grammairiens latins rapprochaient <i><span class="lang-la" lang="la">femina</span></i> de <i><span class="lang-la" lang="la">femen</span></i> (« cuisse »<sup id="cite_ref-Gaffiot_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Gaffiot-11"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) ou de <i><span class="lang-la" lang="la">femur</span></i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>)<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Mais il s'agit d'une <a href="/wiki/%C3%89tymologie_populaire" title="Étymologie populaire">étymologie erronée</a>. Les <a href="/wiki/Linguistique" title="Linguistique">linguistes</a> considèrent aujourd'hui que <i><span class="lang-la" lang="la">femina</span></i> est un <a href="/wiki/Participe" title="Participe">participe</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> présent <a href="/wiki/Voix_passive" title="Voix passive">passif</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il a d'abord signifié « femelle » puis « femme, épouse » et a concurrencé <i><span class="lang-la" lang="la">mulier</span></i> (« femme ») et <i><span class="lang-la" lang="la">uxor</span></i> (« épouse »)<sup id="cite_ref-TLFI_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>, <i>femme</i> est <a href="/wiki/Occurrence#Linguistique" title="Occurrence">attesté</a> dès la fin du <a href="/wiki/Xe_si%C3%A8cle" title="Xe siècle"><abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> ; d'après le <i><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></i>, sa première <a href="/wiki/Occurrence#Linguistique" title="Occurrence">occurrence</a> se trouve dans la <i><a href="/wiki/Passion_du_Christ_(Clermont)" title="Passion du Christ (Clermont)">Passion de Clermont</a></i><sup id="cite_ref-Académie_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Académie-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-TLFI_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le terme <a href="/wiki/Fille" title="Fille">fille</a> désigne la femme à ses stades <a href="/wiki/Enfant" title="Enfant">infantile</a> et <a href="/wiki/Pubert%C3%A9" title="Puberté">pubère</a><sup id="cite_ref-TLFI_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-TLFI-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biologie">Biologie</h2></div> <p>La femme présente toutes les <a href="/wiki/Trait_biologique" title="Trait biologique">caractéristiques biologiques</a> propres à <a href="/wiki/Homo_sapiens" title="Homo sapiens">son espèce</a> – <abbr class="abbr" title="Exemple">ex. :</abbr> une <a href="/wiki/Bip%C3%A9die" title="Bipédie">bipédie</a>, un <a href="/wiki/Pouce_opposable" class="mw-redirect" title="Pouce opposable">pouce opposable</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> –, tout en présentant des traits spécifiques, liés au <a href="/wiki/Dimorphisme_sexuel" title="Dimorphisme sexuel">dimorphisme sexuel</a>, qui la <a href="/wiki/Comparaison_biologique_entre_la_femme_et_l%27homme" class="mw-redirect" title="Comparaison biologique entre la femme et l'homme">distingue de l'homme</a>. Cette distinction est déterminée par l'analyse des caractères sexuels, dont la variabilité est liée à la <a href="/wiki/G%C3%A9n%C3%A9tique" title="Génétique">génétique</a> et aux <a href="/wiki/Chromosomes_humains" title="Chromosomes humains">chromosomes humains</a>. Aux caractères sexuels primaires concernant le <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_reproducteur" title="Système reproducteur">système reproducteur</a>, s'ajoute l'observation des <a href="/wiki/Caract%C3%A8re_sexuel_secondaire" title="Caractère sexuel secondaire">caractères sexuels secondaires</a>, physiques ou comportementaux, qui s'affirment à la <a href="/wiki/Pubert%C3%A9" title="Puberté">puberté</a>. La <a href="/wiki/Reproduction_humaine" title="Reproduction humaine">procréation humaine</a> implique l'ensemble des organes sexuels primaires et se matérialise chez la femme par des étapes commençant à l'<a href="/wiki/Ovulation" title="Ovulation">ovulation</a> et se finissant avec le <a href="/wiki/Sevrage_(alimentation)" title="Sevrage (alimentation)">sevrage</a> de son descendant. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Différenciation_sexuelle"><span id="Diff.C3.A9renciation_sexuelle"></span>Différenciation sexuelle</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_XY_de_d%C3%A9termination_sexuelle" title="Système XY de détermination sexuelle">Système XY de détermination sexuelle</a> et <a href="/wiki/Comparaison_biologique_entre_la_femme_et_l%27homme" class="mw-redirect" title="Comparaison biologique entre la femme et l'homme">Comparaison biologique entre la femme et l'homme</a>.</div></div> <p>Dans l'espèce humaine, le sexe génétique des individus est déterminé par la <a href="/wiki/Gonosome" title="Gonosome"><abbr class="abbr" title="Vingt-troisième">23<sup>e</sup></abbr> paire de chromosomes</a> ou chromosomes sexuels, dont les deux possibilités sont XX (féminin) et XY (masculin). Pour le sexe féminin, la paire de chromosomes sexuels XX est constituée à la <a href="/wiki/F%C3%A9condation" title="Fécondation">fécondation</a> par l'union d'un <a href="/wiki/Ovule" title="Ovule">ovule</a> maternel, qui est toujours porteur d'un <a href="/wiki/Chromosome_X" title="Chromosome X">chromosome X</a>, et d’un <a href="/wiki/Spermatozo%C3%AFde" title="Spermatozoïde">spermatozoïde</a> paternel, qui est porteur ici d'un chromosome X également<sup id="cite_ref-bases_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-bases-18"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Jusqu'à la septième semaine de développement, l'<a href="/wiki/Embryon" title="Embryon">embryon</a> humain mâle ou femelle est morphologiquement indifférencié. À 4 semaines apparait la crête génitale, qui est une première ébauche de gonades (organes de reproduction) encore indifférenciées à ce stade<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Entre 4 et 5 semaines les <a href="/wiki/Canal_de_Wolff" title="Canal de Wolff">canaux de Wolff</a> et à 6 semaines, les <a href="/wiki/Canal_de_M%C3%BCller" title="Canal de Müller">canaux de Müller</a> se développent pour former deux types de canaux déférents dont chaque sexe, sous l'action de ses hormones caractéristiques, n'en développera qu'un type au détriment de l'autre : les canaux de Wolff pour les embryons masculins, les canaux de Müller pour les embryons féminins<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les <a href="/wiki/Cr%C3%AAte_mammaire" title="Crête mammaire">crêtes mammaires</a> se développent dans les deux sexes au cours de la <abbr class="abbr" title="Septième">7<sup>e</sup></abbr> semaine de la vie embryonnaire et portent 5 à 7 paires de bourgeons mammaires qui se résorbent à la <abbr class="abbr" title="Huitième">8<sup>e</sup></abbr> semaine, sauf la <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr> paire dans la région thoracique qui formera les <a href="/wiki/Mamelon" title="Mamelon">mamelons</a> dans les deux sexes. </p><p>Chez les embryons de sexe féminin, la transformation des gonades indifférenciées en <a href="/wiki/Ovaire" title="Ovaire">ovaires</a> a lieu entre 8 et 10 semaines de développement embryonnaire. C'est la différenciation ovarienne. Les follicules ne se formeront qu'après la naissance. Les ovaires produisent des <a href="/wiki/%C5%92strog%C3%A8ne" title="Œstrogène">œstrogènes</a>. C'est cette hormone qui va maintenir les canaux de Müller<sup id="cite_ref-bases3_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-bases3-21"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, et les amener à se transformer peu à peu en <a href="/wiki/Oviducte" title="Oviducte">oviductes</a><sup id="cite_ref-bases2_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-bases2-22"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les canaux de Wolff, eux, dégénèrent par l'absence de <a href="/wiki/Testost%C3%A9rone" title="Testostérone">testostérone</a><sup id="cite_ref-bases2_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-bases2-22"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-stress_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-stress-23"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et la différenciation est favorisée par le <a href="/w/index.php?title=DAX1&action=edit&redlink=1" class="new" title="DAX1 (page inexistante)">gène DAX1</a>, qui inhibe les caractères masculins<sup id="cite_ref-bases3_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-bases3-21"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les canaux de Müller se modifient pour former, dans leur partie supérieure, les trompes de Fallope, dans les segments moyens, deux cornes utérines qui se souderont en un utérus unique au <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr> mois de l'embryon. Dans le segment inférieur, les deux canaux fusionnent pour constituer le canal utéro-vaginal et le renflement postérieur, le tubercule de Müller, constitue le col de l'utérus alors que la cavité du vagin se forme. Chez le fœtus féminin, les orifices génital et urinaire sont distincts. Les organes génitaux externes féminins se forment au cours du <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> mois de la vie fœtale. </p><p>À la naissance, la structure de la glande mammaire est inachevée et comporte une ramification de canaux galactophores primordiaux. L'arrêt du fonctionnement placentaire s'accompagne d'une suppression des œstrogènes maternels qui provoque de manière transitoire, dans les deux sexes, un état congestif des seins et une sécrétion lactée<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. À ce stade, les glandes mammaires n'évoluent plus chez le garçon. Chez la fille, elles restent au repos jusqu’à la puberté, où leur évolution amène le développement des <a href="/wiki/Sein" title="Sein">seins</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Caractères_primaires"><span id="Caract.C3.A8res_primaires"></span>Caractères primaires</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_reproducteur#Appareil_génital_féminin" title="Système reproducteur">Système reproducteur (§ Appareil génital de la femme)</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Organes_génitaux_internes"><span id="Organes_g.C3.A9nitaux_internes"></span>Organes génitaux internes</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Appareil_reproducteur_f%C3%A9minin" class="mw-redirect" title="Appareil reproducteur féminin">Appareil reproducteur féminin</a>.</div></div> <p>L'<a href="/wiki/Appareil_reproducteur_f%C3%A9minin" class="mw-redirect" title="Appareil reproducteur féminin">appareil génital interne féminin</a> se compose du <a href="/wiki/Clitoris" title="Clitoris">clitoris</a> (qui dispose de larges racines internes)<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, du <a href="/wiki/Vagin" title="Vagin">vagin</a>, de l'<a href="/wiki/Ut%C3%A9rus" title="Utérus">utérus</a>, des <a href="/wiki/Trompe_ut%C3%A9rine" class="mw-redirect" title="Trompe utérine">trompes utérines</a> et des <a href="/wiki/Ovaire_(anatomie)" class="mw-redirect" title="Ovaire (anatomie)">ovaires</a><sup id="cite_ref-anatomieVagin_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVagin-26"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ses fonctions sont très différentes de celles de l'<a href="/wiki/Appareil_g%C3%A9nital_masculin" title="Appareil génital masculin">appareil génital masculin</a> : il permet la migration des <a href="/wiki/Spermatozo%C3%AFde" title="Spermatozoïde">spermatozoïdes</a> du fond du vagin jusqu’à la trompe utérine, puis la migration de l’embryon jusqu'à la cavité utérine et enfin l'implantation de l’embryon et son développement dans l’utérus jusqu'à l'accouchement. Toutefois, il existe des similitudes avec l'appareil masculin, notamment en ce qui concerne la production et le transport des <a href="/wiki/Gam%C3%A8te" title="Gamète">gamètes</a> depuis les gonades, la production des <a href="/wiki/Hormone_sexuelle" class="mw-redirect" title="Hormone sexuelle">hormones sexuelles</a> et le rôle dans l'<a href="/wiki/Excitation_sexuelle" title="Excitation sexuelle">excitation sexuelle</a> et l'<a href="/wiki/Orgasme" title="Orgasme">orgasme</a><sup id="cite_ref-coursGyneco_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>S’étendant de l’utérus à la vulve et situé entre la <a href="/wiki/Vessie" title="Vessie">vessie</a> et l’<a href="/wiki/Ur%C3%A8tre_f%C3%A9minin" title="Urètre féminin">urètre</a> en avant et le <a href="/wiki/Rectum" title="Rectum">rectum</a> en arrière, le vagin est un conduit musculo-membraneux<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> mesurant environ huit centimètres<sup id="cite_ref-definitionVagin_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-definitionVagin-28"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il reçoit le <a href="/wiki/P%C3%A9nis" title="Pénis">pénis</a> et l'<a href="/wiki/%C3%89jaculat" title="Éjaculat">éjaculat</a> lors des rapports sexuels<sup id="cite_ref-anatomieVagin_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVagin-26"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le vagin est très élastique et extensible, puisqu'il s'agrandit considérablement lors de l'accouchement<sup id="cite_ref-anatomieVagin_26-2" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVagin-26"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Sa sensibilité est sujette à une grande variabilité individuelle<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-2" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ; elle est plus importante dans sa partie inférieure et dépend des muscles du <a href="/wiki/P%C3%A9rin%C3%A9e" title="Périnée">périnée</a><sup id="cite_ref-coursGyneco_27-3" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'utérus est l'organe de la <a href="/wiki/Nidation" title="Nidation">nidation</a> et du développement du <a href="/wiki/F%C5%93tus" title="Fœtus">fœtus</a>. Il est composé de trois couches musculaires lisses et l'intérieur comprend l'<a href="/wiki/Endom%C3%A8tre" title="Endomètre">endomètre</a>, soumis aux <a href="/wiki/Menstruation" title="Menstruation">variations menstruelles</a>. L'utérus est en forme de cône, la pointe du bas formant le <a href="/wiki/Col_de_l%27ut%C3%A9rus" title="Col de l'utérus">col de l'utérus</a> — qui mène au vagin — et les extrémités latérales supérieures débouchant sur les <a href="/wiki/Trompe_ut%C3%A9rine" class="mw-redirect" title="Trompe utérine">trompes utérines</a> ou trompes de Fallope<sup id="cite_ref-definitionUterus_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-definitionUterus-29"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le col de l'utérus secrète la <a href="/wiki/Glaire_cervicale" title="Glaire cervicale">glaire cervicale</a> produite par les glandes du canal cervical en période pré-ovulatoire. </p><p>La taille de l'utérus varie entre l'enfance, la puberté, la grossesse — où il s'adapte à la taille du fœtus — et la ménopause<sup id="cite_ref-anatomieVagin_26-3" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVagin-26"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les deux trompes utérines conduisent l'<a href="/wiki/Ovule" title="Ovule">ovule</a> de l'ovaire jusqu'à l'utérus. C'est également dans cet organe que se produit la <a href="/wiki/F%C3%A9condation_humaine" title="Fécondation humaine">fécondation</a>. Elles sont souvent représentées symétriques, en forme de cornes recourbées vers la partie inférieure du corps, bien que la dissymétrie soit fréquente<sup id="cite_ref-anatomieTrompe_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieTrompe-30"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les deux ovaires produisent les ovules et sécrètent une partie des hormones sexuelles<sup id="cite_ref-definitionOvaire_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-definitionOvaire-31"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Organes_génitaux_externes"><span id="Organes_g.C3.A9nitaux_externes"></span>Organes génitaux externes</h5></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Vulvae.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Vulvae.jpg/250px-Vulvae.jpg" decoding="async" width="250" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Vulvae.jpg/375px-Vulvae.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Vulvae.jpg/500px-Vulvae.jpg 2x" data-file-width="665" data-file-height="657" /></a><figcaption>Représentation artistique de 1850, à propos de l'auto-examen féminin.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Vulve" title="Vulve">Vulve</a>.</div></div> <p>Située entre les faces internes des cuisses, la vulve forme une fente qui s'étend du bas du ventre à 3 <abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> en avant de l’<a href="/wiki/Anus" title="Anus">anus</a><sup id="cite_ref-definitionVulve_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-definitionVulve-32"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La vulve contient l'ensemble des <a href="/wiki/Appareil_reproducteur_f%C3%A9minin" class="mw-redirect" title="Appareil reproducteur féminin">organes génitaux externes de la femme</a><sup id="cite_ref-anatomieVulve_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVulve-33"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Elle est constituée du <a href="/wiki/Mont_de_V%C3%A9nus" class="mw-redirect" title="Mont de Vénus">mont de Vénus</a>, des <a href="/wiki/Grandes_l%C3%A8vres" class="mw-redirect" title="Grandes lèvres">grandes</a> et des <a href="/wiki/Petites_l%C3%A8vres" class="mw-redirect" title="Petites lèvres">petites lèvres</a> enserrant l'entrée du <a href="/wiki/Vagin" title="Vagin">vagin</a>, de la partie externe du <a href="/wiki/Clitoris" title="Clitoris">clitoris</a> et du <a href="/wiki/M%C3%A9at_urinaire" class="mw-redirect" title="Méat urinaire">méat urinaire</a><sup id="cite_ref-definitionVulve_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-definitionVulve-32"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les grandes lèvres forment les replis externes de la vulve. Leur face externe est recouverte de poils, tandis que la face interne est glabre, de couleur rosée et humide<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-4" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les petites lèvres, situées à l'intérieur des grandes, sont aussi glabres, rosées et humides : elles ont un aspect de <a href="/wiki/Muqueuse" title="Muqueuse">muqueuse</a> bien qu'il s'agisse de <a href="/wiki/Peau" title="Peau">peau</a><sup id="cite_ref-anatomieVulve_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVulve-33"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. À l'avant, les petites lèvres forment deux replis autour de la partie externe du <a href="/wiki/Gland_du_clitoris" title="Gland du clitoris">gland du clitoris</a> : le <a href="/wiki/Pr%C3%A9puce_du_clitoris" class="mw-redirect" title="Prépuce du clitoris">prépuce</a> et le frein. Le <a href="/wiki/Vestibule_vulvaire" title="Vestibule vulvaire">vestibule</a>, à l'intérieur des petites lèvres, se compose du <a href="/wiki/M%C3%A9at_ur%C3%A9tral" title="Méat urétral">méat urétral</a> et des orifices du <a href="/wiki/Vagin" title="Vagin">vagin</a> avec l'<a href="/wiki/Hymen_(biologie)" class="mw-redirect" title="Hymen (biologie)">hymen</a>, des <a href="/wiki/Glande_de_Bartholin" class="mw-redirect" title="Glande de Bartholin">glandes de Bartholin</a> et des <a href="/wiki/Glande_de_Skene" class="mw-redirect" title="Glande de Skene">glandes de Skene</a> qui produisent les <a href="/wiki/S%C3%A9cr%C3%A9tion_vaginale" title="Sécrétion vaginale">sécrétions vaginales</a><sup id="cite_ref-coursGyneco_27-5" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La vulve est richement vascularisée, innervée et comporte un grand nombre de <a href="/wiki/R%C3%A9cepteur_sensoriel" title="Récepteur sensoriel">récepteurs sensoriels</a>, la sensibilité étant la plus fine au niveau du clitoris<sup id="cite_ref-anatomieVulve_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVulve-33"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <span class="need_ref" title="La source est insuffisamment fiable." style="cursor:help;">Du <a href="/wiki/Tissu_%C3%A9rectile" title="Tissu érectile">tissu érectile</a> est présent sur le clitoris, les petites lèvres et les <a href="/wiki/Bulbe_du_vestibule" title="Bulbe du vestibule">bulbes du vestibule</a><sup id="cite_ref-anatomieVulve_33-3" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieVulve-33"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_%C3%A0_confirmer" title="Aide:Référence à confirmer">[réf. à confirmer]</a></sup> et des zones semi-érectiles sur les grandes lèvres<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-6" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le clitoris est un organe de l'<a href="/wiki/Appareil_reproducteur_f%C3%A9minin" class="mw-redirect" title="Appareil reproducteur féminin">appareil reproducteur féminin</a> dont la partie visible se situe au sommet des <a href="/wiki/Petites_l%C3%A8vres" class="mw-redirect" title="Petites lèvres">petites lèvres</a> ; il forme une proéminence d’environ 0,7 à <span class="nowrap">1 centimètre</span> de diamètre, et s’avère être la conjonction, en profondeur, de deux racines de dix centimètres qui entourent le <a href="/wiki/Vagin" title="Vagin">vagin</a> et l’<a href="/wiki/Ur%C3%A8tre_f%C3%A9minin" title="Urètre féminin">urètre</a>. Cet organe joue un rôle important dans l’<a href="/wiki/Excitation_sexuelle" title="Excitation sexuelle">excitation sexuelle</a> et le <a href="/wiki/Comportement_de_reproduction" title="Comportement de reproduction">comportement de reproduction</a>, en particulier en favorisant le développement de la motivation sexuelle et de la jouissance. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Période_de_maturité_sexuelle"><span id="P.C3.A9riode_de_maturit.C3.A9_sexuelle"></span>Période de maturité sexuelle</h5></div> <p>La <a href="/wiki/Maturit%C3%A9_sexuelle" title="Maturité sexuelle">maturité sexuelle</a> d'une femme, période de la vie pendant laquelle elle a la capacité de se reproduire, est bornée par les étapes de la <a href="/wiki/Pubert%C3%A9" title="Puberté">puberté</a> et de la <a href="/wiki/M%C3%A9nopause" title="Ménopause">ménopause</a>. Elle commence à l'adolescence<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, à notre époque de façon de plus en plus précoce<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, pour se terminer entre 45 et 55 ans<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Caractères_secondaires"><span id="Caract.C3.A8res_secondaires"></span>Caractères secondaires</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Caract%C3%A8re_sexuel_secondaire#Dans_l'espèce_humaine" title="Caractère sexuel secondaire">Caractère sexuel secondaire (§ Dans l'espèce humaine)</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Anatomie">Anatomie</h5></div> <p>Avant la puberté, la masse grasse et la masse maigre (qui comprend les tissus non adipeux, la masse osseuse et la masse musculaire) sont quasiment équivalentes dans les deux sexes. Après la puberté, chez la femme, la masse osseuse représente 2,7 à 3 <abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr> (homme : 4,5 à 5 <abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr>), la masse musculaire 20 à 25 % de la masse corporelle (homme : 45 à 50 %) et la masse graisseuse 26 à 28 % de la masse corporelle (homme : 14 %)<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En moyenne, les femmes ont une <a href="/wiki/Stature" class="mw-redirect" title="Stature">stature</a>, une masse et une puissance musculaire inférieure à celle des <a href="/wiki/Homme" title="Homme">hommes</a>. Leur <a href="/wiki/Pilosit%C3%A9_humaine" title="Pilosité humaine">système pileux</a> est en général moins développé. L'<a href="/wiki/Anatomie" title="Anatomie">anatomie</a> de la femme présente aussi de nombreux <a href="/wiki/Caract%C3%A8re_sexuel_secondaire" title="Caractère sexuel secondaire">caractères sexuels secondaires</a> : <a href="/wiki/Sein" title="Sein">seins</a> proéminents même en dehors des périodes de <a href="/wiki/Gestation" title="Gestation">gestation</a> et d'<a href="/wiki/Allaitement" class="mw-redirect" title="Allaitement">allaitement</a>, <a href="/wiki/Rapport_taille/hanches" title="Rapport taille/hanches">rapport taille/hanches</a> prononcé, et <a href="/wiki/Tessiture" title="Tessiture">tessiture</a> de la <a href="/wiki/Voix_humaine" title="Voix humaine">voix</a> plus aigüe. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Bassin">Bassin</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Bassin_(anatomie)" class="mw-redirect" title="Bassin (anatomie)">Bassin</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Male_vs_female_pelvis_LT.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Male_vs_female_pelvis_LT.PNG/250px-Male_vs_female_pelvis_LT.PNG" decoding="async" width="220" height="112" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Male_vs_female_pelvis_LT.PNG/330px-Male_vs_female_pelvis_LT.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Male_vs_female_pelvis_LT.PNG/500px-Male_vs_female_pelvis_LT.PNG 2x" data-file-width="962" data-file-height="489" /></a><figcaption>Bassin d'homme (à gauche) et de femme (à droite).</figcaption></figure> <p>Le <a href="/wiki/Squelette" title="Squelette">squelette</a> de la femme est généralement plus petit que celui de l'homme, mais il n'y a pas de différences fondamentales entre les deux sexes, hormis la forme du <a href="/wiki/Bassin_(anatomie)" class="mw-redirect" title="Bassin (anatomie)">bassin</a><sup id="cite_ref-anatomieGuide_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-anatomieGuide-38"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pour les deux sexes, celle-ci est avant tout adaptée à la <a href="/wiki/Bip%C3%A9die" title="Bipédie">bipédie</a>, mais, pour la femme, permet également l'<a href="/wiki/Accouchement" title="Accouchement">accouchement</a><sup id="cite_ref-bassin_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-bassin-39"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le sexe est souvent aisément identifiable à la forme du bassin : c'est un indicateur de diagnostic sexuel pour la <a href="/wiki/M%C3%A9decine_l%C3%A9gale" title="Médecine légale">médecine légale</a> et l'<a href="/wiki/Arch%C3%A9ologie" title="Archéologie">archéologie</a><sup id="cite_ref-bassin_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-bassin-39"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le diamètre latéral du <a href="/wiki/Petit_bassin" title="Petit bassin">petit bassin</a> s'est agrandi au cours de l'<a href="/wiki/Histoire_%C3%A9volutive_de_la_lign%C3%A9e_humaine" title="Histoire évolutive de la lignée humaine">histoire évolutive de la lignée humaine</a>, pour suivre l'augmentation du volume du crâne : s'il est de 99,1 <abbr class="abbr" title="millimètre">mm</abbr> chez les <a href="/wiki/Australopith%C3%A8que" title="Australopithèque">australopithèques</a>, il augmente peu à peu depuis <i><a href="/wiki/Homo_habilis" title="Homo habilis">Homo habilis</a></i> jusqu'à <i><a href="/wiki/Homo_erectus" title="Homo erectus">Homo erectus</a></i>, dont le diamètre du pelvis couvre celui de l'humain moderne<sup id="cite_ref-pelvisEvolution_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-pelvisEvolution-40"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le bassin de la femme est plus léger, plus large et plus fin que celui de l'homme. Les <a href="/wiki/D%C3%A9troit_inf%C3%A9rieur" class="mw-redirect" title="Détroit inférieur">détroits inférieur</a> et <a href="/wiki/D%C3%A9troit_sup%C3%A9rieur" class="mw-redirect" title="Détroit supérieur">supérieur</a> sont plus grands<sup id="cite_ref-bassin_39-2" class="reference"><a href="#cite_note-bassin-39"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'angle subpubien, formé par les deux branches ischio-pubiennes à la jonction avec la <a href="/wiki/Symphyse_pubienne" title="Symphyse pubienne">symphyse pubienne</a>, est d'environ 75°<sup id="cite_ref-dicoAnatomie_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-dicoAnatomie-41"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> tandis que chez l'homme, il est rarement supérieur à 60°. Toutefois, les trois formes les plus courantes de bassin (androïde, gynécoïde et anthropoïde) peuvent être partagées chez l'un ou l'autre sexe<sup id="cite_ref-bassin_39-3" class="reference"><a href="#cite_note-bassin-39"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Seins">Seins</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Sein" title="Sein">Sein</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Breast_anatomy_normal_scheme.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Breast_anatomy_normal_scheme.png/250px-Breast_anatomy_normal_scheme.png" decoding="async" width="220" height="254" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Breast_anatomy_normal_scheme.png/330px-Breast_anatomy_normal_scheme.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Breast_anatomy_normal_scheme.png/500px-Breast_anatomy_normal_scheme.png 2x" data-file-width="2048" data-file-height="2368" /></a><figcaption>Anatomie du sein.</figcaption></figure> <p>Les <a href="/wiki/Sein" title="Sein">seins</a> des femmes sont plus développés que ceux des hommes. Implantés entre la <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> et la <abbr class="abbr" title="Sixième">6<sup>e</sup></abbr> <a href="/wiki/C%C3%B4te_(os)" title="Côte (os)">côte</a>, les seins reposent sur le <a href="/wiki/Grand_pectoral" class="mw-redirect" title="Grand pectoral">grand pectoral</a><sup id="cite_ref-seinAnatomie_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-seinAnatomie-42"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Richement vascularisés, ils sont essentiellement composés de <a href="/wiki/Tissu_adipeux" title="Tissu adipeux">tissu adipeux</a>. Souvent asymétriques<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-7" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ils ont des dimensions et des formes différentes selon les individus, qui dépendent de la <a href="/wiki/G%C3%A9n%C3%A9tique" title="Génétique">génétique</a> et de la <a href="/wiki/Di%C3%A9t%C3%A9tique" title="Diététique">diététique</a><sup id="cite_ref-seinAnatomie_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-seinAnatomie-42"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les seins s'accroissent à la <a href="/wiki/Pubert%C3%A9" title="Puberté">puberté</a> par le développement du système glandulaire et l'apport de <a href="/wiki/Tissu_adipeux" title="Tissu adipeux">tissu adipeux</a>. Chez la plupart des femmes, la taille des seins augmente durant le <a href="/wiki/Cycle_menstruel" title="Cycle menstruel">cycle menstruel</a> et durant la grossesse. Lorsqu'une femme a eu plusieurs enfants, les seins sont plus volumineux et pendants. Chez une femme âgée, le sein rétrécit, du fait de l'atrophie des glandes mammaires et de la diminution du tissu adipeux<sup id="cite_ref-seinAnatomie_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-seinAnatomie-42"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L’<a href="/wiki/Ar%C3%A9ole_(anatomie)" title="Aréole (anatomie)">aréole</a> est une zone circulaire, pigmentée et en relief qui contient quinze à vingt <a href="/wiki/Glande_s%C3%A9bac%C3%A9e" title="Glande sébacée">glandes sébacées</a>. Le <a href="/wiki/Mamelon" title="Mamelon">mamelon</a> se situe dans l'aréole et contient les <a href="/wiki/Canal_galactophore" title="Canal galactophore">canaux galactophores</a>. Cette zone est fortement <a href="/wiki/Nerf" title="Nerf">innervée</a> et donc sensible<sup id="cite_ref-coursGyneco_27-8" class="reference"><a href="#cite_note-coursGyneco-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lors de l'allaitement, les glandes sébacées produisent une huile qui protègent le sein du mâchonnement et les glandes mammaires sécrètent le <a href="/wiki/Lait_maternel_humain" title="Lait maternel humain">lait</a><sup id="cite_ref-seinAnatomie_42-3" class="reference"><a href="#cite_note-seinAnatomie-42"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Autres">Autres</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe — notion désuète : <a href="/wiki/Caract%C3%A8re_sexuel_tertiaire" title="Caractère sexuel tertiaire">Caractère sexuel tertiaire</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Santé"><span id="Sant.C3.A9"></span>Santé</h6></div> <p>Les femmes ont une <a href="/wiki/Esp%C3%A9rance_de_vie_humaine" title="Espérance de vie humaine">espérance de vie</a> plus élevée que celle des hommes. En 2010, dans les pays de l'<a href="/wiki/Union_europ%C3%A9enne" title="Union européenne">Union européenne</a>, les femmes vivent en moyenne <span class="nowrap">3,5 ans</span> de plus que les hommes, l'écart variant entre les pays, de <span class="nowrap">1,9 an</span> en <a href="/wiki/Gr%C3%A8ce" title="Grèce">Grèce</a> à <span class="nowrap">5,3 ans</span> en <a href="/wiki/Estonie" title="Estonie">Estonie</a>. Toutefois l'<a href="/wiki/Esp%C3%A9rance_de_vie_en_bonne_sant%C3%A9" title="Espérance de vie en bonne santé">espérance de vie en bonne santé</a> est en Europe quasiment identique, avec des écarts entre hommes et femmes de 0,2 à <span class="nowrap">0,8 ans</span> en moyenne, en faveur des femmes<sup id="cite_ref-esperance_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-esperance-43"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Il nait légèrement moins de femmes que d'hommes (environ <span class="nowrap">104 garçons</span> pour <span class="nowrap">100 filles</span>). Ce phénomène est appelé <a href="/wiki/Sex-ratio" title="Sex-ratio">surmasculinité à la naissance</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Sens">Sens</h6></div> <p>La sensibilité <a href="/wiki/Olfaction" title="Olfaction">olfactive</a> est meilleure pour les femmes que pour les hommes, notamment pour les femmes en âge de procréer<sup id="cite_ref-coursMarieCurie_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-coursMarieCurie-44"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/Olfaction" title="Olfaction">olfaction</a> évolue au cours de <a href="/wiki/Cycle_menstruel" title="Cycle menstruel">cycle menstruel</a> et est le plus fort durant l'<a href="/wiki/Ovulation" title="Ovulation">ovulation</a><sup id="cite_ref-coursMarieCurie_44-1" class="reference"><a href="#cite_note-coursMarieCurie-44"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lors de la grossesse, de nombreux témoignages font état de l'accroissement de la sensibilité de l'odorat, toutefois, plusieurs études ne sont pas parvenues à prouver une hyperosmie lors de la grossesse<sup id="cite_ref-olfactionReview_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-olfactionReview-45"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Psychomotricité"><span id="Psychomotricit.C3.A9"></span>Psychomotricité</h6></div> <p>Selon certaines études<sup id="cite_ref-cerveau_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-cerveau-46"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, les femmes présenteraient des <a href="/wiki/Psychomotricit%C3%A9" title="Psychomotricité">aptitudes psychomotrices</a> différentes de celles des hommes : elles seraient notamment plus aptes à maîtriser les subtilités du <a href="/wiki/Langage" title="Langage">langage</a> et auraient plus d'adresse manuelle, tandis que les hommes seraient plus performants en matière d'orientation dans l'espace et de raisonnement logique<sup id="cite_ref-cerveau2_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-cerveau2-47"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-cognition_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-cognition-48"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ces études sont sujettes à des critiques portant notamment sur les tailles d'<a href="/wiki/%C3%89chantillon_(statistiques)" title="Échantillon (statistiques)">échantillons</a> <a href="/wiki/Statistique" title="Statistique">statistiquement</a> trop restreints. </p><p>Il existe d'autres études démontrant quant à elles, l'absence de <a href="/wiki/Dimorphisme_sexuel" title="Dimorphisme sexuel">dimorphisme sexuel</a> <a href="/wiki/Cognition" title="Cognition">cognitif</a><sup id="cite_ref-cognitive_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-cognitive-49"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reproduction">Reproduction</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cycle_menstruel">Cycle menstruel</h4></div> <p>La femme est féconde dès la <a href="/wiki/M%C3%A9narche" title="Ménarche">ménarche</a>, qui survient en général vers l'âge de onze ans, jusqu'à la <a href="/wiki/M%C3%A9nopause" title="Ménopause">ménopause</a> qui survient, elle, vers la cinquantaine, et qui est <a href="/wiki/Hypoth%C3%A8se_de_la_grand-m%C3%A8re" title="Hypothèse de la grand-mère">propre à l'espèce humaine</a>. Le <a href="/wiki/Cycle_ovarien" title="Cycle ovarien">cycle ovarien</a> dure environ <span class="nowrap">28 jours</span>, et est marqué par les <a href="/wiki/Menstruation" title="Menstruation">menstruations</a>. Contrairement à la plupart des espèces de <a href="/wiki/Primate" class="mw-redirect" title="Primate">primates</a>, il n'existe pas de <a href="/wiki/%C5%92strus" title="Œstrus">chaleurs</a>, et la période de meilleure fécondité n'est donc pas décelable par les <a href="/wiki/M%C3%A2le" title="Mâle">mâles</a>. Cependant, il est avéré que le <a href="/wiki/Comportement_sexuel" title="Comportement sexuel">comportement sexuel</a> des femmes, notamment lors de la recherche d'un partenaire sexuel, est sensiblement différent pendant l'<a href="/wiki/%C5%92strus" title="Œstrus">œstrus</a>. L'attirance sexuelle augmente avec l'<a href="/wiki/%C3%82ge_d%27une_personne" title="Âge d'une personne">âge</a>, ainsi que la <a href="/wiki/Maturit%C3%A9_sexuelle" title="Maturité sexuelle">maturité sexuelle</a><sup id="cite_ref-oestrus_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-oestrus-50"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Fécondation"><span id="F.C3.A9condation"></span>Fécondation</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/F%C3%A9condation_humaine" title="Fécondation humaine">Fécondation humaine</a> et <a href="/wiki/Embryogen%C3%A8se_humaine" title="Embryogenèse humaine">Embryogenèse humaine</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Grossesse">Grossesse</h4></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Pregnancy_26_weeks_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Pregnancy_26_weeks_1.jpg/250px-Pregnancy_26_weeks_1.jpg" decoding="async" width="170" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Pregnancy_26_weeks_1.jpg/330px-Pregnancy_26_weeks_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Pregnancy_26_weeks_1.jpg/500px-Pregnancy_26_weeks_1.jpg 2x" data-file-width="1203" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Femme enceinte depuis 26 semaines.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">Grossesse</a>.</div></div> <p>La <a href="/wiki/Gestation" title="Gestation">gestation</a> chez la femme est appelée <i><a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">grossesse</a></i>, et dure neuf mois. Une femme gravide est dite enceinte. La grossesse est le plus souvent mono-embryonnaire. En France, entre 1995 et 1996, un <a href="/wiki/Accouchement" title="Accouchement">accouchement</a> sur 70 donne lieu à des <a href="/wiki/Naissance" title="Naissance">naissances</a> multiples, <a href="/wiki/Jumeau" title="Jumeau">jumeaux</a> ou triplés<sup id="cite_ref-grossesse_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-grossesse-51"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La <a href="/wiki/Parturition" title="Parturition">parturition</a>, quant à elle, est appelée accouchement. L'accouchement s'effectue le plus souvent dans la douleur, en raison du volume de la boîte crânienne de l'<a href="/wiki/Enfant" title="Enfant">enfant</a>. Le <a href="/wiki/Placenta" title="Placenta">placenta</a> est éliminé<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Grossesse_transgenre" class="mw-redirect" title="Grossesse transgenre">Grossesse transgenre</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Accouchement">Accouchement</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Accouchement" title="Accouchement">Accouchement</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Allaitement">Allaitement</h4></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Zanzibar_31.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Zanzibar_31.JPG/250px-Zanzibar_31.JPG" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Zanzibar_31.JPG/330px-Zanzibar_31.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Zanzibar_31.JPG/500px-Zanzibar_31.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1360" /></a><figcaption>Femme <a href="/wiki/Allaitement" class="mw-redirect" title="Allaitement">allaitant</a> son <a href="/wiki/Nourrisson" title="Nourrisson">nourrisson</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Allaitement" class="mw-redirect" title="Allaitement">Allaitement</a> et <a href="/wiki/Lactation" title="Lactation">Lactation</a>.</div></div> <p>La lactation humaine est liée à la maternité. En fin de grossesse, les cellules mammaires évoluent en cellules sécrétoires, entamant la phase colostrale (<a href="/wiki/Lactog%C3%A9n%C3%A8se" title="Lactogénèse">lactogénèse</a> de stade I) qui perdure deux ou trois jours après la naissance. Elle est suivie par la montée laiteuse, déclenchée par la chute du taux des hormones placentaires qui installe la phase lactée (lactogénèse de stade II). La production de lait augmente et s'adapte aux besoins de l'enfant<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sevrage">Sevrage</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Sevrage_(alimentation)" title="Sevrage (alimentation)">Sevrage (alimentation)</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_femme_dans_la_société"><span id="La_femme_dans_la_soci.C3.A9t.C3.A9"></span>La femme dans la société</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Condition_f%C3%A9minine" title="Condition féminine">Condition féminine</a> et <a href="/wiki/R%C3%B4le_social" title="Rôle social">Rôle social</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sociétés_contemporaines"><span id="Soci.C3.A9t.C3.A9s_contemporaines"></span>Sociétés contemporaines</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Données_socio-démographiques"><span id="Donn.C3.A9es_socio-d.C3.A9mographiques"></span>Données socio-démographiques</h4></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Taux_de_féminité"><span id="Taux_de_f.C3.A9minit.C3.A9"></span>Taux de féminité</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Sex-ratio" title="Sex-ratio">Sex-ratio</a>.</div></div> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Sex_ratio_total_population.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Sex_ratio_total_population.PNG/960px-Sex_ratio_total_population.PNG" decoding="async" width="770" height="360" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Sex_ratio_total_population.PNG/1155px-Sex_ratio_total_population.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Sex_ratio_total_population.PNG 2x" data-file-width="1363" data-file-height="637" /></a><figcaption>Sexe majoritaire dans la population totale par pays en 2015. Source : <a href="/wiki/ONU" class="mw-redirect" title="ONU">ONU</a><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <div class="legende-bloc legende-bloc-vertical"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r160408543">.mw-parser-output .legende-bloc-centre{display:table;margin:0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .legende-bloc ul li{font-size:90%}.mw-parser-output .legende-bloc-vertical ul li{list-style:none;margin:1px 0 0 -1.5em}.mw-parser-output .legende-bloc-vertical ul li li{list-style:none;margin:1px 0 0 -1.0em}</style><ul><li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#FF8080;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Population féminine plus importante</li> <li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#80FF50;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Populations masculine et féminine équivalentes</li> <li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#80D0FF;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Population masculine plus importante</li> <li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#B2B2B2;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Données manquantes</li> </ul></div></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Développement"><span id="D.C3.A9veloppement"></span>Développement</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Indice_de_d%C3%A9veloppement_humain" title="Indice de développement humain">Indice de développement humain</a>.</div></div> <p>Les femmes sont en général plus durement touchées que les hommes par les problèmes de développement. Le <a href="/wiki/Programme_des_Nations_unies_pour_le_d%C3%A9veloppement" title="Programme des Nations unies pour le développement">Programme des Nations unies pour le développement</a> (Pnud) mesure cela avec deux indices composites de développement humain : </p> <ul><li>l'ISDH, indicateur sexo-spécifique de développement humain ;</li> <li>l'IPF, indicateur de la participation des femmes.</li></ul> <p>Dans son rapport<sup id="cite_ref-unfpa_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-unfpa-55"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> paru en <a href="/wiki/2005" title="2005">2005</a> sur l'état de la population mondiale, le <a href="/wiki/Fonds_des_Nations_unies_pour_la_population" title="Fonds des Nations unies pour la population">Fonds des Nations unies pour la population</a> (UNFPA) dresse une liste de chiffres montrant l'inégalité dont font l'objet les femmes par rapport aux hommes dans le monde. Parmi tous ces chiffres, on peut noter celui du nombre de femmes <a href="/wiki/Analphab%C3%A9tisme" title="Analphabétisme">analphabètes</a>, <span class="nowrap">600 millions</span>, soit le double de celui des hommes. </p><p>En 2014, deux tiers des analphabètes adultes dans le monde sont des femmes. Plus de trois quarts des 758 000 000 analphabètes dans le monde se trouvent en <a href="/wiki/Asie_du_Sud" title="Asie du Sud">Asie du sud</a> et en <a href="/wiki/Afrique_subsaharienne" title="Afrique subsaharienne">Afrique subsaharienne</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dans_la_sphère_publique"><span id="Dans_la_sph.C3.A8re_publique"></span>Dans la sphère publique</h4></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Droits_et_citoyenneté"><span id="Droits_et_citoyennet.C3.A9"></span>Droits et citoyenneté</h5></div> <div class="bandeau-container metadata bandeau-section bandeau-niveau-modere"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><figure class="mw-halign-center noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:2017-fr.wp-orange-source.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/40px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/60px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed"><b>Cette section <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">ne cite pas suffisamment ses sources</a></b><small> (janvier 2019)</small>. <div class="mw-collapsible-content">Pour l'améliorer, ajoutez <a href="/wiki/Aide:Identifier_des_sources_fiables" title="Aide:Identifier des sources fiables">des références de qualité et vérifiables</a> (<a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence_(%C3%89diteur_visuel)" title="Aide:Insérer une référence (Éditeur visuel)">comment faire ?</a>) ou le modèle <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Modèle:Référence nécessaire">{{Référence nécessaire}}</a> sur les passages nécessitant une source.</div></div> </div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Droits_des_femmes" title="Droits des femmes">Droits des femmes</a>, <a href="/wiki/Chronologie_des_droits_des_femmes_autres_que_le_suffrage" title="Chronologie des droits des femmes autres que le suffrage">Chronologie des droits des femmes autres que le suffrage</a> et <a href="/wiki/In%C3%A9galit%C3%A9s_homme-femme" class="mw-redirect" title="Inégalités homme-femme">Inégalités homme-femme</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Mariage" title="Mariage">Mariage</a>, <a href="/wiki/Union_civile" class="mw-disambig" title="Union civile">Union civile</a>, <a href="/wiki/Filiation" title="Filiation">Filiation</a>, <a href="/wiki/Filiation_naturelle" title="Filiation naturelle">Filiation naturelle</a> et <a href="/wiki/Filiation_l%C3%A9gitime" title="Filiation légitime">Filiation légitime</a>.</div></div> <p>Les femmes ont acquis bien après les hommes et à des périodes différentes suivant les pays, un statut de citoyenne à part entière. Ainsi le <a href="/wiki/Droit_de_vote_des_femmes" title="Droit de vote des femmes">droit de vote</a> leur a été reconnu pour la première fois en <a href="/wiki/1869" title="1869">1869</a> dans le <a href="/wiki/Wyoming" title="Wyoming">Wyoming</a>, <a href="/wiki/1893" title="1893">1893</a> en <a href="/wiki/Nouvelle-Z%C3%A9lande" title="Nouvelle-Zélande">Nouvelle-Zélande</a>, en <a href="/wiki/1907" title="1907">1907</a> en <a href="/wiki/Finlande" title="Finlande">Finlande</a> russe (où pour la première fois elles peuvent aussi être élues), en <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a> au <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a> (au niveau fédéral, les provinces ayant déjà accordé le droit de vote au niveau provincial entre 1916 et 1922 mais seulement en 1944 au Québec), <a href="/wiki/1919" title="1919">1919</a> en <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a> et 25 ans plus tard en <a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a> en <a href="/wiki/France" title="France">France</a>. Depuis les <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1960" title="Années 1960">années 1960</a>, le mouvement féministe a fortement contribué à faire inscrire dans le droit civil l'égalité entre hommes et femmes<sup id="cite_ref-:0_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-57"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Dans un grand nombre<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[Combien ?]</a></sup> de pays du monde, les femmes et les hommes ont légalement les mêmes droits et donc théoriquement accès aux mêmes fonctions et positions. Le passage réel d'une égalité théorique à une égalité factuelle constitue un sujet de débat, en raison entre autres d'une persistance d'une <a href="/wiki/Division_sexu%C3%A9e_du_travail" title="Division sexuée du travail">division sexuée du travail</a><sup id="cite_ref-:0_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-57"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Divorce">Divorce</h6></div> <p>Les femmes sont plus susceptibles de demander le <a href="/wiki/Divorce" title="Divorce">divorce</a> que les hommes, elles sont à l’origine de près de trois quarts des divorces contentieux. Dans plus de 80 % des cas, ce sont les femmes qui obtiennent la garde des enfants. En France, dans les deux tiers des cas, la résidence du ménage est attribuée à la femme<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Représentation_politique"><span id="Repr.C3.A9sentation_politique"></span>Représentation politique</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/F%C3%A9minisme" title="Féminisme">Féminisme</a> et <a href="/wiki/Intersectionnalit%C3%A9" title="Intersectionnalité">Intersectionnalité</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Antif%C3%A9minisme" title="Antiféminisme">Antiféminisme</a> et <a href="/wiki/%C3%89galitarisme" title="Égalitarisme">Égalitarisme</a>.</div></div> <p>Selon le rapport annuel d'<a href="/wiki/Oxfam_International" class="mw-redirect" title="Oxfam International">Oxfam</a> sur les inégalités mondiales de janvier 2020, 18 % des ministres et 24 % des parlementaires dans le monde sont des femmes<sup id="cite_ref-OrangeOxfam_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-OrangeOxfam-59"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Domaines_socio-professionnels">Domaines socio-professionnels</h5></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Deux femmes agenouillées au bord d’une rivière, lavant du linge." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg/250px-Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg" decoding="async" width="220" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg/330px-Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg/500px-Knight-Daniel-Ridgway-Women-Washing-Clothes-by-a-Stream.jpg 2x" data-file-width="1042" data-file-height="882" /></a><figcaption><i>Les Lavandières</i>, activité traditionnellement associée aux femmes, par <a href="/wiki/Daniel_Ridgway_Knight" title="Daniel Ridgway Knight">Daniel Ridgway Knight</a> vers 1898.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Ulrike_Flender.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Une femme en uniforme de pilote devant le cockpit ouvert d'un avion de chasse" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ulrike_Flender.jpg/250px-Ulrike_Flender.jpg" decoding="async" width="170" height="238" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ulrike_Flender.jpg/330px-Ulrike_Flender.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ulrike_Flender.jpg/500px-Ulrike_Flender.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="2100" /></a><figcaption>En Occident, depuis le <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> de plus en plus de femmes exercent des métiers autrefois réservés aux hommes.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Travail_des_femmes" title="Travail des femmes">Travail des femmes</a>.</div></div> <p>Depuis le <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle<sup id="cite_ref-lafargue_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-lafargue-60"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_%C3%A0_confirmer" title="Aide:Référence à confirmer">[réf. à confirmer]</a></sup> et jusqu'à aujourd'hui, les professions se sont asexuées même si des différences subsistent et que les salaires ne sont pas les mêmes<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le 31 décembre 2018) ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. Les femmes occupent majoritairement des emplois dans le <a href="/wiki/Secteur_tertiaire" title="Secteur tertiaire">secteur tertiaire</a> (services), notamment dans des postes relationnels ou touchant aux fonctions domestiques (<a href="/wiki/Cuisine" title="Cuisine">cuisine</a>, ménage, soins, garde et <a href="/w/index.php?title=%C3%89ducation_des_enfants&action=edit&redlink=1" class="new" title="Éducation des enfants (page inexistante)">éducation des enfants</a>)<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le 31 décembre 2018) ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Inégalités_face_à_l'emploi_et_aux_salaires"><span id="In.C3.A9galit.C3.A9s_face_.C3.A0_l.27emploi_et_aux_salaires"></span>Inégalités face à l'emploi et aux salaires</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/In%C3%A9galit%C3%A9s_de_revenus_salariaux_entre_hommes_et_femmes" class="mw-redirect" title="Inégalités de revenus salariaux entre hommes et femmes">Inégalités de revenus salariaux entre hommes et femmes</a>.</div></div> <p>Les femmes et les hommes sont inégaux devant les <a href="/wiki/Emploi" title="Emploi">emplois</a> et les <a href="/wiki/Salaire" title="Salaire">salaires</a>. En moyenne, les femmes ont un <a href="/wiki/Revenu" title="Revenu">revenu</a> inférieur à celui des hommes dans tous les pays du monde. L'indice d'égalité salariale développé par le <a href="/wiki/Forum_%C3%A9conomique_mondial" title="Forum économique mondial">forum économique mondial</a> est inférieur à 1 pour l'ensemble des pays du monde<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les recherches menées aux États-Unis montrent qu'il reste un écart salarial de 7 % qui ne peut pas être causé par le nombre d'heures travaillées, le métier, le niveau d'étude ou le secteur d'emploi<sup id="cite_ref-GPI_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-GPI-63"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Par exemple en France, les salaires sont en moyenne plus faibles que ceux des hommes<sup id="cite_ref-inegalite_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-inegalite-64"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et selon l'observatoire de l'<a href="/wiki/Ing%C3%A9nieurs_et_scientifiques_de_France" title="Ingénieurs et scientifiques de France">IESF</a>, les femmes <a href="/wiki/Ing%C3%A9nieur" title="Ingénieur">ingénieures</a> sont en moyenne payées 2 000 <abbr class="abbr" title="Euro(s)">€</abbr> annuels de moins que leurs homologues masculins à la sortie de l'école en 2016, cet écart s'agrandissant au cours de la carrière<sup id="cite_ref-lesEchos_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-lesEchos-65"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Au Royaume-Uni, les femmes <a href="/wiki/Traders" title="Traders">tradeurs</a> bien qu'ayant le même <a href="/wiki/Salaire" title="Salaire">salaire</a> que les hommes, reçoivent deux fois moins de <a href="/wiki/Prime_(r%C3%A9mun%C3%A9ration)" title="Prime (rémunération)">bonus</a> qu'eux<sup id="cite_ref-Independent_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Independent-66"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Dans les entreprises, les femmes sont de moins en moins présentes à mesure que l'<a href="/wiki/Hi%C3%A9rarchie" title="Hiérarchie">échelon hiérarchique</a> augmente<sup id="cite_ref-pourLaSciencesA_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-pourLaSciencesA-67"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Par exemple, en France et en Allemagne, 70 % des chefs d'entreprise sont des hommes<sup id="cite_ref-pourLaSciencesB_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-pourLaSciencesB-68"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Bien que les inégalités salariales sont en grande partie explicables par des différences de postes, d'expérience et de volume horaire<sup id="cite_ref-WP_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-WP-69"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, les femmes restent moins payées que les hommes après ajustement de ces variables<sup id="cite_ref-WP_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-WP-69"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-GPI_63-1" class="reference"><a href="#cite_note-GPI-63"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. C'est particulièrement vrai pour les postes les plus qualifiés, que ce soit en raison d'une solidarité masculine ou de la division familiale du travail<sup id="cite_ref-1aout2017_www.economist.com_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-1aout2017_www.economist.com-70"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La persistance d'un choix de métiers différents entre homme et femme, ainsi que la prise de congés parentaux et de temps partiels plus importante chez les femmes lorsqu'un couple a un enfant, sont des facteurs eux-mêmes analysés comme résultants de normes sociales sexistes<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p><span class="need_ref" title="La pertinence de cette information dans cet article est remise en cause." style="cursor:help;">Après trente-quatre ans d'existence de la <a href="/wiki/Loi_Roudy_du_13_juillet_1983_sur_la_parit%C3%A9" title="Loi Roudy du 13 juillet 1983 sur la parité">loi pour l'égalité professionnelle</a>, la France se classe, en 2017, <abbr class="abbr" title="Cent vingt-neuvième">129<sup>e</sup></abbr> sur 144 pays en matière de réduction des inégalités salariales, les femmes gagnant environ 25 % de moins que les hommes et un écart salarial inexplicable d'environ 10 % persistant entre une femme et un homme possédant un contrat, un diplôme, une expérience et des responsabilités identiques. De nombreuses femmes sont encore l'objet de <a href="/wiki/Discrimination" title="Discrimination">discriminations</a> à l'<a href="/wiki/Embauche_en_France" title="Embauche en France">embauche</a>, lors du renouvellement d'un <a href="/wiki/Contrat_de_travail_%C3%A0_dur%C3%A9e_d%C3%A9termin%C3%A9e_en_France" title="Contrat de travail à durée déterminée en France">contrat à durée déterminée</a>, à leur retour de <a href="/wiki/Cong%C3%A9_de_maternit%C3%A9" title="Congé de maternité">congé de maternité</a> ou <a href="/wiki/Cong%C3%A9_parental_en_France" title="Congé parental en France">parental</a><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> mais également du fait de leur <a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">grossesse</a> comme le montre l'exemple des <a href="/wiki/Matermittente" title="Matermittente">matermittentes</a>, « inemployables » et sans <a href="/wiki/Revenu" title="Revenu">revenus</a> durant huit semaines<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Wikip%C3%A9dia_est_une_encyclop%C3%A9die" title="Wikipédia:Wikipédia est une encyclopédie">[pertinence contestée]</a></sup> </p><p>Plus largement, les hommes détiennent 50 % de richesses de plus que les femmes dans le monde, selon le rapport annuel d'Oxfam sur les inégalités mondiales de janvier 2020<sup id="cite_ref-OrangeOxfam_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-OrangeOxfam-59"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Politique">Politique</h6></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:33rdG8Leaders.jpg" class="mw-file-description"><img alt="une femme blonde en vert au milieu d'hommes en costume sombre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/33rdG8Leaders.jpg/220px-33rdG8Leaders.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/33rdG8Leaders.jpg/330px-33rdG8Leaders.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/33rdG8Leaders.jpg/440px-33rdG8Leaders.jpg 2x" data-file-width="514" data-file-height="322" /></a><figcaption><a href="/wiki/Angela_Merkel" title="Angela Merkel">Angela Merkel</a> (en vert), seule femme parmi les chefs d'État et de gouvernement du <a href="/wiki/Groupe_des_sept_(%C3%A9conomie)" title="Groupe des sept (économie)">G8</a>, le 7 juin 2007.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Liste_de_dirigeantes_politiques" title="Liste de dirigeantes politiques">Liste de dirigeantes politiques</a>, <a href="/wiki/Liste_des_femmes_les_plus_puissantes_du_monde_selon_Forbes" title="Liste des femmes les plus puissantes du monde selon Forbes">Liste des femmes les plus puissantes du monde selon Forbes</a> et <a href="/wiki/Liste_de_femmes_monarques" title="Liste de femmes monarques">Liste de femmes monarques</a>.</div></div> <p>Avant même qu'elles n'obtiennent le droit de vote, certaines femmes étaient déjà actives politiquement, en particulier les <a href="/wiki/Suffragette" title="Suffragette">suffragettes</a>, et au sein des <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">mouvements socialistes</a> (<a href="/wiki/Flora_Tristan" title="Flora Tristan">Flora Tristan</a>, <a href="/wiki/Clara_Zetkin" title="Clara Zetkin">Clara Zetkin</a>, <a href="/wiki/Rosa_Luxemburg" title="Rosa Luxemburg">Rosa Luxemburg</a>, <a href="/wiki/Alexandra_Kollonta%C3%AF" title="Alexandra Kollontaï">Alexandra Kollontaï</a>). </p><p>Dans le domaine politique, la seconde moitié du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle a vu des femmes occuper des postes de premier plan, avec par exemple <a href="/wiki/Golda_Meir" title="Golda Meir">Golda Meir</a>, première ministre d'Israël, <a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a>, première ministre du Royaume-Uni, <a href="/wiki/Angela_Merkel" title="Angela Merkel">Angela Merkel</a> devenue chancelière ou <a href="/wiki/Tarja_Halonen" title="Tarja Halonen">Tarja Halonen</a>, présidente de Finlande, et au <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> en <a href="/wiki/1988" title="1988">1988</a>, <a href="/wiki/Benazir_Bhutto" title="Benazir Bhutto">Benazir Bhutto</a> devient la première femme à devenir chef de gouvernement dans un pays musulman. Elles restent cependant largement minoritaires dans les différentes instances du pouvoir<sup id="cite_ref-politique_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-politique-74"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Sciences">Sciences</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Place_des_femmes_en_sciences" title="Place des femmes en sciences">Place des femmes en sciences</a> et <a href="/wiki/Place_des_femmes_en_m%C3%A9decine" title="Place des femmes en médecine">Place des femmes en médecine</a>.</div></div> <p>En science, les femmes sont moins présentes que les hommes. Par exemple, seuls 3 % des détenteurs de <a href="/wiki/Prix_Nobel" title="Prix Nobel">prix Nobel</a> sont des femmes<sup id="cite_ref-pourLaSciencesC_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-pourLaSciencesC-75"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les historiens <a href="/wiki/Margaret_W._Rossiter" title="Margaret W. Rossiter">Margaret W. Rossiter</a>, <a href="/wiki/Londa_Schiebinger" title="Londa Schiebinger">Londa Schiebinger</a> et <a href="/wiki/Ya%C3%ABl_Naz%C3%A9" title="Yaël Nazé">Yaël Nazé</a> ont mis en lumière les inégalités entre les hommes et les femmes dans les milieux scientifiques. Margaret Rossiter a développé les concepts de ségrégations hiérarchique et territoriale<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> comme l'<a href="/wiki/Effet_Matilda" title="Effet Matilda">effet Matilda</a> — par lequel les contributions des femmes scientifiques sont dévaluées, puis attribuées à des collègues masculins — et l'<a href="/wiki/Effet_de_harem" title="Effet de harem">effet de harem</a><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Attirer davantage de filles et de femmes dans l’éducation et les carrières liées aux sciences permettrait de progresser vers une plus grande égalité des genres. Les filles sont souvent élevées pour croire que les sciences sont des matières « masculines » et que les aptitudes féminines dans ce domaine sont intrinsèquement inférieures à celles des hommes. Cela peut saper la confiance en soi de filles, leur intérêt et leur inclination à étudier les matières des <a href="/wiki/STEM_(disciplines)" title="STEM (disciplines)">STEM</a><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le manque d’intérêt des filles pour l’étude des sciences signalé dans divers contextes est souvent considéré comme lié à une inégalité dans l'accès et l’expérience d’activités éducatives liées aux sciences au domicile ou dans d’autres environnements<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Selon l’étude PISA 2012, les garçons avaient plus de chances que les filles de participer à des activités extrascolaires se rapportant aux sciences, telles que le visionnement d’émissions de télévision sur les sciences, la visite de sites web sur les sujets scientifiques ou la lecture d’articles sur les sciences dans des journaux ou des magazines. Les familles aux ressources limitées n’ont peut-être pas les moyens, le temps ou les contacts nécessaires pour promouvoir l’apprentissage par leurs enfants des mathématiques et des sciences. Cela a été documenté comme un facteur affectant la participation des filles aux programmes d’ingénierie en République de Corée et aux États-Unis, entre autres contextes<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Sport">Sport</h6></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg/250px-Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg" decoding="async" width="200" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg/330px-Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg/500px-Burka_Jelagat_Doha_2010.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="426" /></a><figcaption>Un groupe de coureuses en 2010.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg/250px-Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg/330px-Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg/500px-Football_Women_Podium_Pan_2007.jpg 2x" data-file-width="2692" data-file-height="1744" /></a><figcaption>Podium du <a href="/wiki/Football_f%C3%A9minin" title="Football féminin">football féminin</a> : <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> (or), <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> (argent) et <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a> (bronze) lors des <a href="/wiki/Jeux_panam%C3%A9ricains_de_2007" title="Jeux panaméricains de 2007">Jeux panaméricains de 2007</a>, à <a href="/wiki/Rio_de_Janeiro" title="Rio de Janeiro">Rio de Janeiro</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container metadata bandeau-section bandeau-niveau-modere"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><figure class="mw-halign-center noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:2017-fr.wp-orange-source.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/40px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/60px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed"><b>Cette section <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">ne cite pas suffisamment ses sources</a></b><small> (décembre 2018)</small>. <div class="mw-collapsible-content">Pour l'améliorer, ajoutez <a href="/wiki/Aide:Identifier_des_sources_fiables" title="Aide:Identifier des sources fiables">des références de qualité et vérifiables</a> (<a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence_(%C3%89diteur_visuel)" title="Aide:Insérer une référence (Éditeur visuel)">comment faire ?</a>) ou le modèle <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Modèle:Référence nécessaire">{{Référence nécessaire}}</a> sur les passages nécessitant une source.</div></div> </div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Sport_f%C3%A9minin" title="Sport féminin">Sport féminin</a>.</div></div> <p>Certaines disciplines <a href="/wiki/Sport" title="Sport">sportives</a>, comme les sports de ballons, sont organisées sans mixité<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pour les disciplines pratiquées à la fois par des hommes et par des femmes, la règle courante consiste à comparer les performances des femmes exclusivement entre elles. Dans la plupart des compétitions mixtes, telles que le marathon, où les hommes et les femmes sont ensemble, les organisateurs appliquent cette règle de comparaison entre hommes d'un côté et entre femmes d'un autre : cette pratique peut provoquer des problèmes d'équité si une concurrente bénéficie de la présence de "lièvres" masculins à ses côtés. Les disciplines qui ne réservent aux femmes aucune catégorie particulière et, donc où la performance de chacun est comparée sans distinction homme/femme, sont peu nombreuses ; la plupart des sports hippiques, la course automobile et la voile appartiennent à ce dernier type de discipline. </p><p>Dans le sport professionnel, les salaires et les primes des femmes sont le plus souvent inférieurs à ceux des hommes : le sport masculin étant plus diffusé dans les médias et suscitant donc plus de revenus. Le <a href="/wiki/Football" title="Football">football</a> et le <a href="/wiki/Cyclisme" title="Cyclisme">cyclisme</a> sont des exemples frappants. Les principales disciplines qui comptent des femmes comme athlètes de renommée internationale sont l'athlétisme, la gymnastique, la natation, le tennis, le patinage artistique et la voile. </p><p>Dans le monde échiquéen, des prix spéciaux sont souvent attribués aux femmes ; parfois, les catégories sont distinctes, ou bien les joueurs/joueuses sont ensemble mais les classements sont distincts. Ceci est dû à une volonté d'encourager la participation féminine dans une activité notoirement masculine, encouragement dont les effets ont pu être constatés. Cependant ce système de récompenses est souvent compris comme s'adaptant à une différence de capacités entre hommes et femmes (et peut être parfois adopté pour ce motif). La seule mesure en faveur de la mixité qui n'encourt pas cette supposition est le quota : une équipe de division trois ou plus doit présenter au moins une femme. Si cette femme est le plus souvent au dernier échiquier, c'est dû à la faible population de joueuses laquelle induit une faible population de fortes joueuses. Là encore, ce fait est souvent perçu comme le signe de la supériorité des capacités masculines. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dans_la_sphère_privée"><span id="Dans_la_sph.C3.A8re_priv.C3.A9e"></span>Dans la sphère privée</h4></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Droits_familiaux_et_sexuels">Droits familiaux et sexuels</h5></div> <div class="bandeau-container metadata bandeau-section bandeau-niveau-modere"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><figure class="mw-halign-center noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:2017-fr.wp-orange-source.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/40px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/60px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed"><b>Cette section <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">ne cite pas suffisamment ses sources</a></b><small> (décembre 2018)</small>. <div class="mw-collapsible-content">Pour l'améliorer, ajoutez <a href="/wiki/Aide:Identifier_des_sources_fiables" title="Aide:Identifier des sources fiables">des références de qualité et vérifiables</a> (<a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence_(%C3%89diteur_visuel)" title="Aide:Insérer une référence (Éditeur visuel)">comment faire ?</a>) ou le modèle <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Modèle:Référence nécessaire">{{Référence nécessaire}}</a> sur les passages nécessitant une source.</div></div> </div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_f%C3%A9minine" title="Sexualité féminine">Sexualité féminine</a> et <a href="/wiki/R%C3%A9volution_sexuelle" title="Révolution sexuelle">Révolution sexuelle</a>.</div></div> <p>Des droits et devoirs familiaux différents sont attribués traditionnellement en fonction du sexe. Dans les pays où la polygamie est autorisée<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>Note 3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, celle-ci est presque toujours <a href="/wiki/Polygynie" title="Polygynie">polygyne</a>. </p><p>L'activité sexuelle et amoureuse des femmes est discriminée en rapport à celle des hommes, ce qui constitue un <a href="/wiki/Double_standard" class="mw-redirect" title="Double standard">double standard</a>. En effet, l'un des clichés les plus frappants concerne la discrimination sur l'âge des partenaires, la femme ayant socialement injonction à être (ou au minimum à paraître) plus jeune que son compagnon, ce qui est constitutif d'une discrimination importante. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Violences">Violences</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Violence_conjugale" title="Violence conjugale">Violence conjugale</a> et <a href="/wiki/Violence_contre_les_femmes" title="Violence contre les femmes">Violence contre les femmes</a>.</div></div> <p>Si les femmes sont globalement moins exposées aux assassinats que les hommes, dans la sphère familiale et conjugale les statistiques s'inversent, et en 2014 elles représentent 75 % des victimes dans le monde<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Selon les pays, la violence conjugale touche entre 15 % et 70 % des femmes<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="En_France">En France</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-modere"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css important">La <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Wikip%C3%A9dia_est_une_encyclop%C3%A9die" title="Wikipédia:Wikipédia est une encyclopédie">pertinence</a> de cette section est remise en cause. Considérez son contenu avec précaution. <span class="noprint plainlinks"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Femme" title="Spécial:EditPage/Femme">Améliorez-le</a></span> ou <a href="/wiki/Discussion:Femme" title="Discussion:Femme">discutez-en</a>, sachant que <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Pertinence_d%27une_information" title="Wikipédia:Pertinence d'une information">la pertinence encyclopédique d'une information</a> se démontre essentiellement par des sources secondaires indépendantes et de qualité qui ont analysé la question. <small>(janvier 2019)</small></div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Chronologie_du_statut_des_femmes" title="Chronologie du statut des femmes">Chronologie du statut des femmes</a> et <a href="/wiki/Discrimination_des_femmes_en_France" class="mw-redirect" title="Discrimination des femmes en France">Discrimination des femmes en France</a>.</div></div> <p>En France, entre 2010 et 2012, une étude de l'<a href="/wiki/Institut_national_de_la_statistique_et_des_%C3%A9tudes_%C3%A9conomiques" title="Institut national de la statistique et des études économiques">Insee</a> et de l'<a href="/wiki/Observatoire_national_de_la_d%C3%A9linquance_et_des_r%C3%A9ponses_p%C3%A9nales" title="Observatoire national de la délinquance et des réponses pénales">ONDRP</a> sur les Français de 18 à <span class="nowrap">59 ans</span> montre que 201 000 femmes et 74 000 hommes déclarent avoir été victimes de <a href="/wiki/Violence_conjugale" title="Violence conjugale">violences conjugales</a><sup id="cite_ref-egaliteReeelle_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-egaliteReeelle-87"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le <a href="/wiki/Plainte" title="Plainte">taux de plainte</a> pour les violences conjugales est de 16 % pour les femmes et 7 % pour les hommes<sup id="cite_ref-egaliteReeelle_87-1" class="reference"><a href="#cite_note-egaliteReeelle-87"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, le plus faible taux de plainte des hommes s'explique par un <a href="/wiki/Biais_culturel" title="Biais culturel">biais culturel</a>, les hommes n'osant pas porter plainte contre leur conjointe<sup id="cite_ref-figaro_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-figaro-88"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>83 000 femmes et 13 000 hommes sondés déclarent avoir été victimes de <a href="/wiki/Viol" title="Viol">viols</a> et le taux de plainte est de 11 % pour les femmes et un taux non significatif pour les hommes<sup id="cite_ref-egaliteReeelle_87-2" class="reference"><a href="#cite_note-egaliteReeelle-87"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-hce_89-0" class="reference"><a href="#cite_note-hce-89"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En dehors du ménage, les femmes sont plus exposées aux violences sexuelles que les hommes (0,6 % des femmes pour 0,2 % des hommes en moyenne entre 2012 et 2016<sup id="cite_ref-CVS2017_150_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-CVS2017_150-90"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, soit trois fois plus<sup id="cite_ref-hce_89-1" class="reference"><a href="#cite_note-hce-89"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>)<sup id="cite_ref-CVS2017_150_90-1" class="reference"><a href="#cite_note-CVS2017_150-90"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Selon le rapport d'enquête « Cadre de vie et sécurité » 2017, en moyenne entre 2012 et 2016, les femmes sont plus concernées par les violences au sein du ménage que les hommes : en moyenne, chaque année entre 2012 et 2016, 1,1 % des femmes âgées de 18 à <span class="nowrap">75 ans</span> déclarent avoir subi des violences tandis que cette proportion est de 0,6 % des hommes du même âge<sup id="cite_ref-CVS2017_154-161_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-CVS2017_154-161-91"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le <a href="/wiki/Conjoint" title="Conjoint">conjoint</a> est l'auteur dans 59 % des cas des violences physiques et dans 61 % des cas des violences sexuelles subies au sein du ménage<sup id="cite_ref-CVS2017_154-161_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-CVS2017_154-161-91"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Périodes_de_guerre"><span id="P.C3.A9riodes_de_guerre"></span>Périodes de guerre</h4></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband,_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif/lossy-page1-220px-A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif/lossy-page1-330px-A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif/lossy-page1-440px-A_Vietnamese_woman_weeps_over_the_body_of_her_husband%2C_one_of_the_Vietnames_Army_casualties_suffered_in_the_war_with..._-_NARA_-_542295.tif.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2390" /></a><figcaption>Femme en pleurs devant son mari tué</figcaption></figure><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg/250px-Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg" decoding="async" width="200" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg/330px-Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg/500px-Defense.gov_photo_essay_100309-D-0653H-018.jpg 2x" data-file-width="3270" data-file-height="2180" /></a><figcaption>Des femmes vétéranes des forces armées lors d'une cérémonie commémorative.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container metadata bandeau-section bandeau-niveau-modere"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><figure class="mw-halign-center noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:2017-fr.wp-orange-source.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/40px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/60px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed"><b>Cette section <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">ne cite pas suffisamment ses sources</a></b><small> (décembre 2018)</small>. <div class="mw-collapsible-content">Pour l'améliorer, ajoutez <a href="/wiki/Aide:Identifier_des_sources_fiables" title="Aide:Identifier des sources fiables">des références de qualité et vérifiables</a> (<a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence_(%C3%89diteur_visuel)" title="Aide:Insérer une référence (Éditeur visuel)">comment faire ?</a>) ou le modèle <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Modèle:Référence nécessaire">{{Référence nécessaire}}</a> sur les passages nécessitant une source.</div></div> </div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Femmes_pendant_la_Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Femmes pendant la Première Guerre mondiale">Femmes pendant la Première Guerre mondiale</a>, <a href="/wiki/Femmes_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale" title="Femmes pendant la Seconde Guerre mondiale">Femmes pendant la Seconde Guerre mondiale</a> et <a href="/wiki/Femmes_dans_la_R%C3%A9sistance_int%C3%A9rieure_fran%C3%A7aise" title="Femmes dans la Résistance intérieure française">Femmes dans la Résistance intérieure française</a>.</div></div> <p>De nombreuses femmes dans le monde sont victimes de la guerre : victimes de la violence, déplacées, détenues, veuves, séparées de leurs proches et plus spécifiquement victimes de viols. Si la guerre et la violence, aujourd’hui, n’épargnent personne, les hommes, les femmes, les garçons et les filles sont touchés de façons différentes<sup id="cite_ref-cicr_92-0" class="reference"><a href="#cite_note-cicr-92"><span class="cite-bracket">[</span>89<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L’impact de la guerre sur les femmes dépend en grande partie de la mesure dans laquelle leur sécurité personnelle est touchée, des moyens qu’elles ont pour assurer leur survie et celle de leur famille, des éventuelles blessures ou pertes qu’elles subissent et, en pareil cas, de la manière dont elles en sont affectées. Leur sort résulte aussi, souvent, de ce qui est arrivé aux hommes de la famille. </p><p>En effet, par exemple pendant la <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Première Guerre mondiale">Première Guerre mondiale</a>, les femmes françaises ont été appelées par le gouvernement pour assurer les tâches masculines puisque les hommes sont partis au combat. Elles ont assuré les récoltes des champs, elles ont travaillé également dans les usines d'armement (les munitionnettes) afin de contribuer à l'effort de guerre. Elles jouaient également le rôle de soutien moral auprès des troupes en étant marraine de guerre. Les femmes s'engagent comme infirmières, elles sont conductrices de tramway. Certaines sont même au combat comme les <i>amazones russes</i>. À la suite de ces différents rôles, les femmes souhaitent avoir le droit de vote et leur émancipation. Elles obtiendront seulement le droit de vote en 1944 pour la France, de même que pour le Québec. Au retour des hommes traumatisés, l'émancipation de la femme semble difficile car ils préfèrent une femme consolatrice<sup id="cite_ref-Thebaud_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-Thebaud-93"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La protection des femmes en temps de guerre est consacrée par le <a href="/wiki/Droit_international_humanitaire" title="Droit international humanitaire">droit international humanitaire</a> (DIH), qui lie aussi bien les <a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">États</a> que les groupes d’opposition armés. Cette branche du droit, dont les quatre <a href="/wiki/Conventions_de_Gen%C3%A8ve" title="Conventions de Genève">Conventions de Genève de 1949</a> et leurs deux protocoles additionnels (<a href="/wiki/Protocole_I" title="Protocole I">Protocole I</a>, <a href="/wiki/Protocole_II" title="Protocole II">Protocole II</a>) du <time class="nowrap" datetime="1977-06-08" data-sort-value="1977-06-08">8 juin 1977</time>, protège les femmes en tant que personnes civiles et que combattantes capturées ou blessées. Nombre de ses règles relèvent du <a href="/wiki/Coutume" title="Coutume">droit coutumier</a> et ont donc force obligatoire pour les parties à un conflit que celles-ci aient ratifié ou non les traités pertinents. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Histoire_de_la_condition_féminine"><span id="Histoire_de_la_condition_f.C3.A9minine"></span>Histoire de la condition féminine</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Histoire_des_femmes" title="Histoire des femmes">Histoire des femmes</a>, <a href="/wiki/Histoire_des_femmes_(historiographie)" title="Histoire des femmes (historiographie)">Histoire des femmes (historiographie)</a> et <a href="/wiki/Histoire_du_genre" title="Histoire du genre">Histoire du genre</a>.</div></div> <p>C'est à partir de la prise de conscience de l'inégalité de condition et de statut social entre les hommes et les femmes au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, que s'est développée l'étude de la place des femmes dans les différentes cultures, aux époques contemporaine et antérieures. Les mouvements <a href="/wiki/F%C3%A9minisme" title="Féminisme">féministes</a> et <a href="/wiki/%C3%89galitarisme" title="Égalitarisme">égalitaristes</a> combattent les inégalités de droits et de statuts entre les hommes et les femmes. Plusieurs chercheurs ont tenté, notamment à partir des années 1970, de lutter contre ce qu'ils percevaient comme un biais <a href="/wiki/Sexisme" title="Sexisme">sexiste</a> des <a href="/wiki/Sciences_sociales" title="Sciences sociales">sciences sociales</a>, par exemple en <a href="/wiki/Histoire_des_femmes" title="Histoire des femmes">histoire</a> et ont montré l'absence des <a href="/wiki/%C3%89tudes_de_genre" title="Études de genre">femmes en tant qu'objet d'étude</a><sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>92<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>94<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>95<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:V%C3%A9rifiabilit%C3%A9" title="Wikipédia:Vérifiabilité">Interprétation abusive ?</a></sup>. D'après <a href="/wiki/Micheline_Dumont" title="Micheline Dumont">Micheline Dumont</a>, l'historiographie aurait un biais d'exclusion des femmes<sup id="cite_ref-Nadeau2017_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nadeau2017-101"><span class="cite-bracket">[</span>98<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Antiquité"><span id="Antiquit.C3.A9"></span>Antiquité</h4></div> <p>Lors des guerres des civilisations proche-orientales, quelques femmes souveraines se sont investies dans les actions militaires et les femmes de cours, possession du vaincu, étaient considérées comme <a href="/wiki/Butin_de_guerre" class="mw-redirect" title="Butin de guerre">butin de guerre</a>. Les femmes du peuple subissaient les exactions de guerre, dont les déportations, comme le reste de la population<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>99<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Grèce"><span id="Gr.C3.A8ce"></span>Grèce</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Place_des_femmes_en_Gr%C3%A8ce_antique" title="Place des femmes en Grèce antique">Place des femmes en Grèce antique</a> et <a href="/wiki/Place_des_femmes_%C3%A0_Sparte" class="mw-redirect" title="Place des femmes à Sparte">Place des femmes à Sparte</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg/180px-NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg" decoding="async" width="180" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg/270px-NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg/360px-NAMA_Gyn%C3%A9c%C3%A9e_2.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="859" /></a><figcaption>Scène familiale de <a href="/wiki/Gyn%C3%A9c%C3%A9e" title="Gynécée">gynécée</a>, <a href="/wiki/L%C3%A9b%C3%A8s" title="Lébès">lébès</a> <a href="/wiki/Nuptial" class="mw-redirect" title="Nuptial">nuptial</a> à figures rouges, v. <a href="/wiki/-430" class="mw-redirect" title="-430">430 av. J.-C.</a>, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_national_arch%C3%A9ologique_d%27Ath%C3%A8nes" title="Musée national archéologique d'Athènes">Musée national archéologique d'Athènes</a>.</figcaption></figure> <p>Les filles, n'étant pas formées à l'art de la guerre ne pouvaient donc pas défendre la cité. Considérées comme moins utiles que les garçons, elles étaient plus souvent <a href="/wiki/Exposition_(ethnologie)" title="Exposition (ethnologie)">exposées</a> qu'eux, c'est-à-dire abandonnées dans la nature, ou vendues comme <a href="/wiki/Esclavage" title="Esclavage">esclaves</a> (<a href="/wiki/Jean_de_Stob%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Jean de Stobée">Stobée</a><sup id="cite_ref-brule_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-brule-103"><span class="cite-bracket">[</span>100<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> rappelle la formule : « Un garçon, on l'élève toujours, même si on est pauvre ; une fille, on l'expose, même si on est riche. ») Dans les cas où elles étaient élevées, elles bénéficiaient de moins de soins et d'attention. </p><p>La misogynie est courante et les femmes sont éloignées de la vie intellectuelle de la cité. Sémonide d'Amorgos dit d'ailleurs que <span class="citation">« c'est <a href="/wiki/Zeus" title="Zeus">Zeus</a> qui a créé le mal suprême : les femmes »</span>, faisant référence au <a href="/wiki/Mythologie_grecque" title="Mythologie grecque">mythe</a> de <a href="/wiki/Pandore" title="Pandore">Pandore</a>. On trouve, cependant, quelques exceptions, notamment à l'<a href="/wiki/%C3%89cole_pythagoricienne" title="École pythagoricienne">école pythagoricienne</a> qui avait en son sein la <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématicienne</a>, <a href="/wiki/M%C3%A9decine" title="Médecine">médecin</a> et <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophe</a> <a href="/wiki/Th%C3%A9ano_(math%C3%A9maticienne)" class="mw-redirect" title="Théano (mathématicienne)">Théano</a><sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>101<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>De plus, à Sparte les femmes sont considérées, sinon comme égales des hommes, du moins comme jouant un rôle primordial dans la Cité. Ainsi reçoivent-elles une éducation fondée sur l'apprentissage de la musique et de la danse, mais ayant aussi pour but de développer leur solidité physique : course à pied, lancer du disque et du javelot. Il n'est pas rare de voir des femmes monter à cheval et, à l'instar des hommes, une partie de leur formation (l'<a href="/wiki/%C3%89ducation_spartiate" title="Éducation spartiate">Agôgè</a>) inclut des activités de lutte. Les <a href="/wiki/Spartiates" class="mw-redirect" title="Spartiates">Spartiates</a> considéraient en effet que seules des femmes solides et vigoureuses pouvaient donner naissance à de futurs grands soldats, et cela conformément à la structure belliciste de leur société<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. </p><p>Dans <i><a href="/wiki/Lysistrata" title="Lysistrata">Lysistrata</a></i>, une <a href="/wiki/Com%C3%A9die_grecque_antique" title="Comédie grecque antique">comédie</a> de <a href="/wiki/-411" class="mw-redirect" title="-411">411 av. J.-C.</a>, <a href="/wiki/Aristophane" title="Aristophane">Aristophane</a> imagine les femmes faisant une <span class="citation">« grève du sexe »</span>, afin de raisonner leurs maris et établir la paix entre les cités : <span class="citation">« Pour arrêter la guerre, refusez-vous à vos maris. »</span> </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Rome">Rome</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Place_des_femmes_dans_la_Rome_antique" title="Place des femmes dans la Rome antique">Place des femmes dans la Rome antique</a>.</div></div> <p>À <a href="/wiki/Rome" title="Rome">Rome</a>, le statut civil de la femme est initialement déterminé par son rôle par rapport aux hommes : </p> <ol><li><i>puella</i>, <i>virgo</i> (<a href="/wiki/Jeune_fille" title="Jeune fille">jeune fille</a>) : la fille reçoit essentiellement une instruction domestique ; elle porte, comme le garçon, <a href="/wiki/Bulla_(pendentif)" title="Bulla (pendentif)">une bulle</a> qu'elle abandonne le jour de son mariage ;</li> <li><i>uxor</i>, <i>conjux</i> (épouse) : les filles se <a href="/wiki/Mariage_en_Rome_antique" class="mw-redirect" title="Mariage en Rome antique">marient</a> à partir de 14 ans environ, puis de plus en plus tôt au cours des siècles (vers 12 ans à la fin de l'Empire romain d'occident)<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>102<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ; la femme est considérée comme une mineure qui passe par le mariage de l'autorité du père à celle de son mari ; il convient cependant de remarquer que ce statut est aussi celui de la plupart des hommes de la maison, soumis à l'autorité du patriarche ;</li> <li><i>matrona</i>, <i>materfamilias</i> (mère de famille) : en tant que mère, la femme est gardienne du foyer.</li></ol> <p>Le <a href="/wiki/Code_de_Th%C3%A9odose" title="Code de Théodose">Code de Théodose</a> comporte plus de deux cents lois détaillant le statut de la femme au Bas-Empire romain<sup id="cite_ref-laurence_106-0" class="reference"><a href="#cite_note-laurence-106"><span class="cite-bracket">[</span>103<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>104<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Perse">Perse</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Histoire_des_femmes_en_Iran" title="Histoire des femmes en Iran">Histoire des femmes en Iran</a>.</div></div> <p>Le <a href="/wiki/Zoroastrisme" title="Zoroastrisme">zoroastrisme</a> affirme l'égalité entre hommes et femmes. Il y a peu de sources sur la place des femmes dans la Perse antique mais les tablettes élamites retrouvées à <a href="/wiki/Pers%C3%A9polis" title="Persépolis">Persépolis</a> montrent cependant qu'elles travaillaient au même titre que les hommes et recevaient le même salaire. À noter aussi que sous la dynastie sassanide deux femmes sont brièvement montées sur le trône. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Moyen_Âge"><span id="Moyen_.C3.82ge"></span>Moyen Âge</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Femmes_au_Moyen_%C3%82ge" title="Femmes au Moyen Âge">Femmes au Moyen Âge</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Symbolique_de_la_femme">Symbolique de la femme</h2></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Eve_with_a_Stag.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Eve_with_a_Stag.jpg/170px-Eve_with_a_Stag.jpg" decoding="async" width="170" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Eve_with_a_Stag.jpg/255px-Eve_with_a_Stag.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Eve_with_a_Stag.jpg/340px-Eve_with_a_Stag.jpg 2x" data-file-width="735" data-file-height="1141" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C3%88ve" title="Ève">Ève</a>, figure biblique de la <i>mère de l'humanité</i>, s'apprête à succomber au <a href="/wiki/P%C3%A9ch%C3%A9_originel" title="Péché originel">péché originel</a> et à en provoquer les conséquences.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dans_les_religions">Dans les religions</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Les_déesses_mères"><span id="Les_d.C3.A9esses_m.C3.A8res"></span>Les déesses mères</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/D%C3%A9esse_m%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Déesse mère">Déesse mère</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg/110px-Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg" decoding="async" width="110" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg/165px-Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg/220px-Wien_NHM_Venus_von_Willendorf.jpg 2x" data-file-width="461" data-file-height="682" /></a><figcaption>La <a href="/wiki/V%C3%A9nus_de_Willendorf" title="Vénus de Willendorf">Vénus de Willendorf</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow,_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner,_from_Southern_Mesopotamia,_Iraq.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg/170px-Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg" decoding="async" width="170" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg/255px-Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg/340px-Goddess_Ishtar_stands_on_a_lion_and_holds_a_bow%2C_god_Shamash_symbol_at_the_upper_right_corner%2C_from_Southern_Mesopotamia%2C_Iraq.jpg 2x" data-file-width="2755" data-file-height="3656" /></a><figcaption>La déesse <a href="/wiki/Ishtar" title="Ishtar">Ishtar</a> debout sur un lion tenant un arc de la Mésopotamie du Sud, Iraq, daté entre le <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></figcaption></figure> <p>De nombreuses <a href="/wiki/Statue" title="Statue">statuettes</a> féminines, nommées <a href="/wiki/V%C3%A9nus_pal%C3%A9olithique" title="Vénus paléolithique">Vénus</a>, ont été retrouvées en Europe et au Proche-Orient et datées du <a href="/wiki/Pal%C3%A9olithique_sup%C3%A9rieur" title="Paléolithique supérieur">Paléolithique supérieur</a>. Ces statuettes présentent généralement des proportions exagérées du ventre, des fesses, des seins et de la vulve. Du fait de l'absence d'écriture, le fait qu'elles soient l'objet d'un <a href="/wiki/Culte" title="Culte">culte</a> est débattu par la communauté scientifique. <a href="/wiki/Marija_Gimbutas" title="Marija Gimbutas">Marija Gimbutas</a> plaide cependant pour l'apparition dans une société indo-européenne primitive d'un culte de la <a href="/wiki/D%C3%A9esse_m%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Déesse mère">déesse mère</a>. Les proportions exagérées sont très certainement reliées à la <a href="/wiki/F%C3%A9condit%C3%A9" title="Fécondité">fécondité</a> et aux mystères de la <a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">génération de la vie</a><sup id="cite_ref-femmeReligion_12-33_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_12-33-108"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>De nombreuses religions ont une <a href="/wiki/D%C3%A9esse_m%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Déesse mère">déesse mère</a> associée à la <a href="/wiki/Fertilit%C3%A9" title="Fertilité">fertilité</a> : <a href="/wiki/D%C3%A9m%C3%A9ter" title="Déméter">Déméter</a> dans la <a href="/wiki/Mythologie_grecque" title="Mythologie grecque">mythologie grecque</a> et son pendant <a href="/wiki/Mythologie_romaine" title="Mythologie romaine">romain</a> <a href="/wiki/C%C3%A9r%C3%A8s_(mythologie)" title="Cérès (mythologie)">Cérès</a>, <a href="/wiki/Dev%C3%AE" title="Devî">Devî</a>, divinité indienne ou encore <a href="/wiki/Isis" title="Isis">Isis</a> dans la <a href="/wiki/Mythologie_%C3%A9gyptienne" title="Mythologie égyptienne">mythologie égyptienne</a><sup id="cite_ref-femmeReligion_12-33_108-1" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_12-33-108"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Mésopotamie</a>, bien avant les cultes romains et grecs on trouve le culte d'<a href="/wiki/Ishtar" title="Ishtar">Innana</a> ou Ishtar, déesse guerrière, de l'amour et de la sexualité, octroyant également le pouvoir de régner<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>106<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Religions_antiques">Religions antiques</h4></div> <p>À partir de l'utilisation des métaux, la société s'oriente vers une organisation <a href="/wiki/Fonctions_tripartites_indo-europ%C3%A9ennes" title="Fonctions tripartites indo-européennes">tripartite</a> <span class="citation">« prêtre, guerrier, producteur »</span> <a href="/wiki/Patriarcat_(sociologie)" title="Patriarcat (sociologie)">patriarcale</a><sup id="cite_ref-femmeReligion_34-55_110-0" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_34-55-110"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les déesses s'effacent devant les dieux, qui deviennent de plus en plus nombreux<sup id="cite_ref-femmeReligion_12-33_108-2" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_12-33-108"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les déesses représentent l'<a href="/wiki/Amour" title="Amour">amour</a> (par exemple <a href="/wiki/Aphrodite" title="Aphrodite">Aphrodite</a>) ou le foyer comme <a href="/wiki/Frigg" title="Frigg">Frigg</a>, bien qu'il subsiste des figures féminines aux rôles guerriers telles <a href="/wiki/Art%C3%A9mis" title="Artémis">Artémis</a> ou <a href="/wiki/Ath%C3%A9na" title="Athéna">Athéna</a><sup id="cite_ref-femmeReligion_34-55_110-1" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_34-55-110"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Elles sont fortement associées à la <a href="/wiki/Sexualit%C3%A9" title="Sexualité">sexualité</a>, sont souvent en couple, parfois <a href="/wiki/Inceste" title="Inceste">incestueux</a> comme <a href="/wiki/Isis" title="Isis">Isis</a> et <a href="/wiki/Osiris" title="Osiris">Osiris</a> et les temples antiques sont des lieux de <a href="/wiki/Prostitution" title="Prostitution">prostitution</a> dès le <a href="/wiki/IIIe_mill%C3%A9naire_av._J.-C." title="IIIe millénaire av. J.-C."><abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> millénaire av. J.-C.</a><sup id="cite_ref-femmeReligion_34-55_110-2" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_34-55-110"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. On retrouve toutefois dans de très nombreuses cultures et religions l'archétype d'une Déesse-mère, ou Grande-mère, <span class="citation">« femme maternelle et bienfaisante »</span> : <a href="/wiki/Astart%C3%A9" title="Astarté">Astarté</a>, <a href="/wiki/Isis" title="Isis">Isis</a>, Dea, Syria, Mâyâ, <a href="/wiki/Mari_(mythologie_basque)" title="Mari (mythologie basque)">Mari</a>, Marica, <a href="/wiki/Magna_Mater" class="mw-redirect" title="Magna Mater">Magna Mater</a> (Cybèle), Anaïstis, <a href="/wiki/Aphrodite" title="Aphrodite">Aphrodite</a> , <a href="/wiki/Rh%C3%A9a_(mythologie)" title="Rhéa (mythologie)">Rhéa</a>, <a href="/wiki/D%C3%A9m%C3%A9ter" title="Déméter">Déméter</a>, Myriam, <a href="/wiki/Chalchiuhtlicue" title="Chalchiuhtlicue">Chalchiuhtlicue</a> ou Shing-Moo<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>108<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ou encore <a href="/wiki/Guanyin" title="Guanyin">Guanyin</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Religions_contemporaines">Religions contemporaines</h4></div> <p>La plupart des religions contemporaines possèdent un livre sacré (<a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a>, <a href="/wiki/Coran" title="Coran">Coran</a>, <a href="/wiki/Mahabharata" title="Mahabharata">Mahabharata</a>...). Les femmes sont rarement présentes dans les textes : 80 % des personnages de la Bible sont des hommes, trois sourates sur 114 ont partiellement ou totalement pour objet une femme dans le Coran et un livre sur dix-huit du Mahabharata est consacré à la femme<sup id="cite_ref-femmeReligion_52-65_112-0" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_52-65-112"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Cette sous-représentation s'explique souvent par les thèmes guerriers abordés qui laissent peu de place aux femmes<sup id="cite_ref-femmeReligion_52-65_112-1" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_52-65-112"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La représentation féminine ne ressort donc que par les récits populaires, tels le culte des <a href="/wiki/Ic%C3%B4ne_(religion)" class="mw-redirect" title="Icône (religion)">icônes</a> de la <a href="/wiki/Christianisme_orthodoxe" title="Christianisme orthodoxe">religion orthodoxe</a> ou les célébrations <a href="/wiki/Hindouisme" title="Hindouisme">hindoues</a> autour de <a href="/wiki/Shiva" title="Shiva">Shiva</a>. Les religions qui n'admettent que l'« écriture officielle », comme l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> ou le <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestantisme</a>, accordent aux femmes un rôle mineur<sup id="cite_ref-femmeReligion_52-65_112-2" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_52-65-112"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Judaïsme"><span id="Juda.C3.AFsme"></span>Judaïsme</h5></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Niddah" title="Niddah">Niddah</a>.</div></div> <p>Le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> assigne des rôles précis aux hommes et aux femmes, en particulier chez les <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">juifs orthodoxes</a> : les femmes n’ont généralement pas accès au <a href="/wiki/Femme_rabbin" title="Femme rabbin">rabbinat</a> et sont perçues comme <span class="citation">« impures »</span> pendant leur période <a href="/wiki/Menstruation" title="Menstruation">menstruelle</a>. Les <a href="/wiki/Comportement_sexuel" title="Comportement sexuel">relations sexuelles</a> hors <a href="/wiki/Mariage_juif" class="mw-redirect" title="Mariage juif">mariage</a> sont prohibées et les couples doivent se soumettre aux règles de la <a href="/wiki/Niddah" title="Niddah">niddah</a> (<span class="citation">« lois de la pureté familiale »</span>). Le <a href="/wiki/Divorce" title="Divorce">divorce</a> et la <a href="/wiki/R%C3%A9pudiation" title="Répudiation">répudiation</a> sont permis mais découragés. L’<a href="/wiki/Avortement" title="Avortement">avortement</a> est autorisé dans les cas suivants : si le fœtus met en danger la vie de la mère, le fœtus est mal formé, ou que la mère soit incapable mentalement d'assumer la grossesse. La <a href="/wiki/Contraception" title="Contraception">contraception</a> n'est tolérée que dans certains cas et pour une durée définie. La <a href="/wiki/Polygamie" title="Polygamie">polygamie</a>, traditionnellement permise, est interdite depuis le <abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Christianisme">Christianisme</h5></div> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Église_catholique"><span id=".C3.89glise_catholique"></span>Église catholique</h6></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Place_des_femmes_dans_l%27%C3%89glise_catholique" title="Place des femmes dans l'Église catholique">Place des femmes dans l'Église catholique</a>.</div></div> <p>Avec la mise en valeur de la <a href="/wiki/Marie_(m%C3%A8re_de_J%C3%A9sus)" title="Marie (mère de Jésus)">Vierge Marie</a>, le <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme</a> va progressivement renverser les valeurs attribuées à la sexualité des femmes. Il faudra dix siècles pour que les déesses du plaisir charnel laissent la place à la <a href="/wiki/Chastet%C3%A9" title="Chasteté">chasteté</a> et à l'amour spirituel de Marie<sup id="cite_ref-femmeReligion_34-55_110-3" class="reference"><a href="#cite_note-femmeReligion_34-55-110"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'<a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">Église catholique</a> n’admet pas la confusion des rôles masculin et féminin<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>110<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Ordination_des_femmes_dans_l%27%C3%89glise_catholique_romaine" class="mw-redirect" title="Ordination des femmes dans l'Église catholique romaine">exclut les femmes de l'ordination</a>, ne reconnaît pas le <a href="/wiki/Divorce" title="Divorce">divorce</a> (sauf dans de rares cas<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>Note 4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et assimile le remariage à l'<a href="/wiki/Adult%C3%A8re" title="Adultère">adultère</a><sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>Note 5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), ne permet ni la <a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_humaine" title="Sexualité humaine">sexualité</a> en dehors de l’<a href="/wiki/Mariage_catholique" title="Mariage catholique">union du couple</a>, ni l’<a href="/wiki/Avortement" title="Avortement">avortement</a>, ni la <a href="/wiki/Contraception" title="Contraception">contraception</a> par des méthodes non naturelles. Elle a dès l'origine proscrit la <a href="/wiki/Polygamie" title="Polygamie">polygamie</a> et la <a href="/wiki/R%C3%A9pudiation" title="Répudiation">répudiation</a> qui étaient des pratiques courantes dans le monde antique, et elle est soumise en son sein même aux questions du <a href="/wiki/F%C3%A9minisme_chr%C3%A9tien" class="mw-redirect" title="Féminisme chrétien">féminisme chrétien</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Protestantisme">Protestantisme</h6></div> <p>Le <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestantisme</a> prône le sacerdoce universel et donc celui des femmes. Néanmoins les libertés et interdits décrétés par la religion concernant les femmes varient très fortement selon les courants protestants, du plus libéral jusqu'au plus orthodoxe. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Islam">Islam</h5></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Hina_Rabbani_Khar.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Hina_Rabbani_Khar.png/250px-Hina_Rabbani_Khar.png" decoding="async" width="170" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Hina_Rabbani_Khar.png/255px-Hina_Rabbani_Khar.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Hina_Rabbani_Khar.png 2x" data-file-width="265" data-file-height="318" /></a><figcaption><a href="/wiki/Hina_Rabbani_Khar" title="Hina Rabbani Khar">Hina Rabbani Khar</a>, ministre des affaires étrangères du <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> de 2011 à 2013.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Place_des_femmes_dans_l%27islam" title="Place des femmes dans l'islam">Place des femmes dans l'islam</a>.</div></div> <p>L'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a> n’admet pas la confusion des rôles masculin et féminin, ni la <a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_humaine" title="Sexualité humaine">sexualité</a> en dehors de l’<a href="/wiki/Droit_du_mariage_dans_la_tradition_musulmane" title="Droit du mariage dans la tradition musulmane">union du couple</a>. Cette religion offre la possibilité de <a href="/wiki/Divorce" title="Divorce">divorce</a> sous certaines conditions<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite-bracket">[</span>Note 6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'homme musulman a le devoir de protéger son épouse et de lui laisser libre choix de ses activités. La femme a le droit de travailler ou de divorcer sans le consentement de son époux<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite-bracket">[</span>Note 7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La femme est perçue comme « impure » en période de menstruation et pour « soulager » ce phénomène biologique elle est interdite de prière. L'islam permet l'<a href="/wiki/Avortement" title="Avortement">avortement</a> dans certaines situations précises, quand par exemple la conservation du <a href="/wiki/F%C5%93tus" title="Fœtus">fœtus</a> met la vie de la mère en danger. La <a href="/wiki/Polygamie" title="Polygamie">polygamie</a> est permise par le Coran à la condition que la femme soit consentante et que l'homme ne privilégie aucune de ses femmes ; il devra leur donner de l'argent et s'occuper d'elles de manière strictement égale, il ne pourra avoir que quatre épouses au plus et sous le consentement de ses premières épouses. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Bouddhisme">Bouddhisme</h5></div> <p><a href="/wiki/Guanyin" title="Guanyin">Kannon</a> (et tous ses alias en Asie) est l'archétype de la Mère miséricordieuse<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>111<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le Bouddha <a href="/wiki/Gautama_Bouddha" class="mw-redirect" title="Gautama Bouddha">Sakyamuni</a> a donné aux femmes la pleine ordination. Cependant, au fil du temps, le nombre de nonnes s'est moins développé que celui des moines dans les pays <a href="/wiki/Bouddhisme" title="Bouddhisme">bouddhistes</a>. Ainsi, au <a href="/wiki/Tibet" title="Tibet">Tibet</a>, elles étaient 27 000 avant l'invasion chinoise de <a href="/wiki/1959" title="1959">1959</a><sup id="cite_ref-combats_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-combats-119"><span class="cite-bracket">[</span>112<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> alors qu'il y avait environ 592 000 moines<sup id="cite_ref-tibet_120-0" class="reference"><a href="#cite_note-tibet-120"><span class="cite-bracket">[</span>113<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Par contre, les femmes laïques ont joué un grand rôle au Tibet par le fait que Padmasambhava - le fondateur du bouddhisme tantrique au Tibet - et son équipe ont fondé la communauté rouge, donc monastique composée de moines et de nonnes, et la communauté blanche formée de laïcs tant hommes et femmes. Les femmes et les hommes de cette communauté blanche pouvaient se marier, et devenir lamas. Parmi les nombreuses femmes dont s'honore le bouddhisme tibétain, citons Yeshe Tsogyal, Jomo Manmo, Nigouma, Matchik Labrön et Ashi Khandro. Il y a eu aussi des lignées familiales de maîtres à disciples, voire de mère à fille. Les maîtres femmes ont surtout existé au sein de l'école nyingma, et moins dans les écoles sakya et géloug. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dans_les_arts">Dans les arts</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/20px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/40px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Femme" title="Spécial:EditPage/Femme">Votre aide</a> est la bienvenue pour détailler dans les domaines : <a href="/wiki/Cin%C3%A9ma" title="Cinéma">cinéma</a>, <a href="/wiki/Musique" title="Musique">musique</a> !</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Littérature"><span id="Litt.C3.A9rature"></span>Littérature</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Catégorie connexe : <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnage_de_fiction_f%C3%A9minin" title="Catégorie:Personnage de fiction féminin">Personnage de fiction féminin</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Repr%C3%A9sentation_de_la_femme_dans_Les_Fleurs_du_mal" title="Représentation de la femme dans Les Fleurs du mal">Représentation de la femme dans Les Fleurs du mal</a> et <a href="/wiki/Pouvoir_des_femmes" title="Pouvoir des femmes">Pouvoir des femmes</a>.</div></div> <p><a href="/wiki/Cassandre" title="Cassandre">Cassandre</a> et <a href="/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_(mythologie)" title="Hélène (mythologie)">Hélène</a> sont deux figures féminines de la <a href="/wiki/Mythologie_grecque" title="Mythologie grecque">mythologie grecque</a>. <a href="/wiki/Rosalinde_(Comme_il_vous_plaira)" title="Rosalinde (Comme il vous plaira)">Rosalinde</a> est un personnage du <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre" title="Théâtre">théâtre</a> de <a href="/wiki/William_Shakespeare" title="William Shakespeare">William Shakespeare</a> présent dans une <a href="/wiki/Intrigue" title="Intrigue">intrigue</a> jouant de l'ambiguïté entre sexes, <a href="/wiki/Mademoiselle_de_Maupin_(roman)" title="Mademoiselle de Maupin (roman)">Mademoiselle de Maupin</a> reprendra ce thème à l'époque moderne. <a href="/wiki/Madame_Bovary" title="Madame Bovary">Madame Bovary</a> est le personnage d'un <a href="/wiki/Roman_(litt%C3%A9rature)" title="Roman (littérature)">roman</a> <a href="/wiki/R%C3%A9alisme_(litt%C3%A9rature)" title="Réalisme (littérature)">réaliste</a> qui a été accusé d'immoralité et d'obscénité à sa parution en 1857<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>114<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Arts_visuels">Arts visuels</h4></div> <p>La représentation de la femme dans les <a href="/wiki/Arts_visuels" title="Arts visuels">arts visuels</a> est le reflet des <a href="/wiki/Pudeur" title="Pudeur">pudeurs</a> et des <a href="/wiki/Tabou" title="Tabou">tabous</a> imposés ou des audaces permises dans les sociétés humaines selon les époques et les cultures : </p> <ul><li>Durant la <a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire" title="Préhistoire">préhistoire</a>, les sculpteurs accentuent les caractères sexuels apparents chez des <a href="/wiki/V%C3%A9nus_pal%C3%A9olithique" title="Vénus paléolithique">vénus paléolithiques</a> comme la <a href="/wiki/V%C3%A9nus_de_Willendorf" title="Vénus de Willendorf">Vénus de Willendorf</a> et des gravures <a href="/wiki/Art_rupestre" title="Art rupestre">rupestres</a> représentent fréquemment les parties génitales féminines, aussi bien que masculines<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>115<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>Les <a href="/wiki/Sculpture_grecque_antique" title="Sculpture grecque antique">sculptures grecques antiques</a> de femmes nues ne détaillent pas leur intimité en ne présentant <span class="citation">« aucune ouverture ou légère séparation des monticules pelviens »</span>, mais ne cachent pas leurs seins<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>Les artistes occidentaux, jusqu'au milieu du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, vont dès lors principalement représenter des corps de femmes plus ou moins idéalisées, jusqu'aux scandales provoqués par des toiles comme <i><a href="/wiki/Olympia_(Manet)" title="Olympia (Manet)">L'Olympia</a></i> d'<a href="/wiki/Edouard_Manet" class="mw-redirect" title="Edouard Manet">Edouard Manet</a> peinte en 1863<i> et <a href="/wiki/L%27Origine_du_monde" title="L'Origine du monde">L'Origine du monde</a></i> de <a href="/wiki/Gustave_Courbet" title="Gustave Courbet">Gustave Courbet</a> en 1866. Au <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, des artistes revendiquent le sexe féminin comme moyen d'expression, s'efforçant ainsi de casser toujours plus les tabous hérités du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr><sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>117<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Sculpture">Sculpture</h5></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed" style="text-align:center;"> <li class="gallerybox" style="width: 115.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 113.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg" class="mw-file-description" title="Femme romaine. Chersonèse, IIe siècle."><img alt="Femme romaine. Chersonèse, IIe siècle." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg/170px-Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg" decoding="async" width="114" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg/255px-Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg/339px-Head_of_a_roman_mature_woman_archmus_Heraklion.jpg 2x" data-file-width="3019" data-file-height="4536" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Femme <a href="/wiki/Rome_antique" title="Rome antique">romaine</a>. <a href="/wiki/Cherson%C3%A8se" class="mw-disambig" title="Chersonèse">Chersonèse</a>, <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 129.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 127.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg" class="mw-file-description" title="Vénus de Milo."><img alt="Vénus de Milo." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg/250px-Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg" decoding="async" width="128" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg/330px-Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg/500px-Venus_de_Milo_in_the_Musee_de_Louvre.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/V%C3%A9nus_de_Milo" title="Vénus de Milo">Vénus de Milo</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 118.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 116.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Statues_2,_Jardin_des_Tuileries,_Paris_2010-reframe.jpg" class="mw-file-description" title="Cassandre sous la protection de Pallas — nom épliclèse d'Athéna."><img alt="Cassandre sous la protection de Pallas — nom épliclèse d'Athéna." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg/175px-Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg" decoding="async" width="117" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg/263px-Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg/351px-Statues_2%2C_Jardin_des_Tuileries%2C_Paris_2010-reframe.jpg 2x" data-file-width="2132" data-file-height="3100" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Cassandre" title="Cassandre">Cassandre</a> sous la protection de <i>Pallas</i> — nom <a href="/wiki/%C3%89picl%C3%A8se_(Antiquit%C3%A9)" title="Épiclèse (Antiquité)">épliclèse</a> d'<a href="/wiki/Ath%C3%A9na#Les_épithètes/épiclèses" title="Athéna">Athéna</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 127.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 125.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Vigeland_Park_6_Oslo.jpg" class="mw-file-description" title="Statue du Parc de sculptures Vigeland."><img alt="Statue du Parc de sculptures Vigeland." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Vigeland_Park_6_Oslo.jpg/188px-Vigeland_Park_6_Oslo.jpg" decoding="async" width="126" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Vigeland_Park_6_Oslo.jpg/283px-Vigeland_Park_6_Oslo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Vigeland_Park_6_Oslo.jpg/377px-Vigeland_Park_6_Oslo.jpg 2x" data-file-width="2376" data-file-height="3217" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Statue du <a href="/wiki/Parc_de_sculptures_Vigeland" class="mw-redirect" title="Parc de sculptures Vigeland">Parc de sculptures Vigeland</a>.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Peinture_et_dessin">Peinture et dessin</h5></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed" style="text-align:center;"> <li class="gallerybox" style="width: 82px"> <div class="thumb" style="width: 80px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Vladimirskaya.jpg" class="mw-file-description" title="La Théotokos de Vladimir."><img alt="La Théotokos de Vladimir." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Vladimirskaya.jpg/120px-Vladimirskaya.jpg" decoding="async" width="80" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Vladimirskaya.jpg/181px-Vladimirskaya.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Vladimirskaya.jpg/241px-Vladimirskaya.jpg 2x" data-file-width="456" data-file-height="681" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Notre-Dame_de_Vladimir" title="Notre-Dame de Vladimir">La Théotokos de Vladimir</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 82.666666666667px"> <div class="thumb" style="width: 80.666666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Mona_Lisa,_by_Leonardo_da_Vinci,_from_C2RMF_retouched.jpg" class="mw-file-description" title="La Joconde de Léonard de Vinci."><img alt="La Joconde de Léonard de Vinci." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg/121px-Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg" decoding="async" width="81" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg/181px-Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg/241px-Mona_Lisa%2C_by_Leonardo_da_Vinci%2C_from_C2RMF_retouched.jpg 2x" data-file-width="7479" data-file-height="11146" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i><a href="/wiki/La_Joconde" title="La Joconde">La Joconde</a></i> de <a href="/wiki/L%C3%A9onard_de_Vinci" title="Léonard de Vinci">Léonard de Vinci</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 194.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 192.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:El_nacimiento_de_Venus,_por_Sandro_Botticelli.jpg" class="mw-file-description" title="La Naissance de Vénus de Sandro Botticelli."><img alt="La Naissance de Vénus de Sandro Botticelli." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg/330px-El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg" decoding="async" width="193" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg/500px-El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg/960px-El_nacimiento_de_Venus%2C_por_Sandro_Botticelli.jpg 2x" data-file-width="2500" data-file-height="1560" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i><a href="/wiki/La_Naissance_de_V%C3%A9nus_(Botticelli)" title="La Naissance de Vénus (Botticelli)">La Naissance de Vénus</a></i> de <a href="/wiki/Sandro_Botticelli" title="Sandro Botticelli">Sandro Botticelli</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 216.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 214.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Ingre,_Grande_Odalisque.jpg" class="mw-file-description" title="La Grande Odalisque de Jean-Auguste-Dominique Ingres."><img alt="La Grande Odalisque de Jean-Auguste-Dominique Ingres." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg/330px-Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg" decoding="async" width="215" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg/500px-Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg/960px-Ingre%2C_Grande_Odalisque.jpg 2x" data-file-width="4096" data-file-height="2291" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i><a href="/wiki/La_Grande_Odalisque" title="La Grande Odalisque">La Grande Odalisque</a></i> de <a href="/wiki/Jean-Auguste-Dominique_Ingres" title="Jean-Auguste-Dominique Ingres">Jean-Auguste-Dominique Ingres</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 143.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 141.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:L%27Origine_du_monde.jpeg" class="mw-file-description" title="L'Origine du monde de Gustave Courbet."><img alt="L'Origine du monde de Gustave Courbet." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/L%27Origine_du_monde.jpeg/212px-L%27Origine_du_monde.jpeg" decoding="async" width="142" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/L%27Origine_du_monde.jpeg/317px-L%27Origine_du_monde.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/L%27Origine_du_monde.jpeg/423px-L%27Origine_du_monde.jpeg 2x" data-file-width="1516" data-file-height="1290" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i><a href="/wiki/L%27Origine_du_monde" title="L'Origine du monde">L'Origine du monde</a></i> de <a href="/wiki/Gustave_Courbet" title="Gustave Courbet">Gustave Courbet</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 163.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 161.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Jean_B%C3%A9raud_L%27escrimeuse.jpg" class="mw-file-description" title="L'escrimeuse de Jean Béraud."><img alt="L'escrimeuse de Jean Béraud." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Jean_B%C3%A9raud_L%27escrimeuse.jpg/250px-Jean_B%C3%A9raud_L%27escrimeuse.jpg" decoding="async" width="162" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Jean_B%C3%A9raud_L%27escrimeuse.jpg/500px-Jean_B%C3%A9raud_L%27escrimeuse.jpg 1.5x" data-file-width="1000" data-file-height="743" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i>L'escrimeuse</i> de <a href="/wiki/Jean_B%C3%A9raud" title="Jean Béraud">Jean Béraud</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 76px"> <div class="thumb" style="width: 74px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Alfons_Mucha_-_1898_-_Dance.jpg" class="mw-file-description" title="La danse d'Alfons Mucha."><img alt="La danse d'Alfons Mucha." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Alfons_Mucha_-_1898_-_Dance.jpg/120px-Alfons_Mucha_-_1898_-_Dance.jpg" decoding="async" width="74" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Alfons_Mucha_-_1898_-_Dance.jpg/250px-Alfons_Mucha_-_1898_-_Dance.jpg 1.5x" data-file-width="979" data-file-height="1590" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i>La danse</i> d'<a href="/wiki/Alfons_Mucha" title="Alfons Mucha">Alfons Mucha</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 127.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 125.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:KlimtPanna.jpg" class="mw-file-description" title="Les vierges de Gustav Klimt."><img alt="Les vierges de Gustav Klimt." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/KlimtPanna.jpg/188px-KlimtPanna.jpg" decoding="async" width="126" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/KlimtPanna.jpg/283px-KlimtPanna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/KlimtPanna.jpg/377px-KlimtPanna.jpg 2x" data-file-width="4790" data-file-height="4576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i>Les vierges</i> de <a href="/wiki/Gustav_Klimt" title="Gustav Klimt">Gustav Klimt</a>.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Architecture">Architecture</h4></div> <p>Dans les cultures préhistoriques, les formes architecturales sont inspirées des femmes, la forme primitive essentielle étant la « <a href="/wiki/Grotte" title="Grotte">grotte</a>-utérus »<sup id="cite_ref-HildeHeynen_125-0" class="reference"><a href="#cite_note-HildeHeynen-125"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126"><span class="cite-bracket">[</span>119<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Au <a href="/wiki/Ier_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="Ier siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="1ᵉʳ siècle"><span class="romain">I</span><sup style="font-size:72%">er</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a>, <a href="/wiki/Vitruve" title="Vitruve">Vitruve</a> fait les liens entre l'<a href="/wiki/Ordre_ionique" title="Ordre ionique">ordre ionique</a> et les proportions féminines — le diamètre de la colonne ionique correspondant à un huitième de sa hauteur — , tandis que l'<a href="/wiki/Ordre_corinthien" title="Ordre corinthien">ordre corinthien</a> « représente la délicatesse d’une jeune fille, à qui l’âge rend la taille plus dégagée et plus susceptible de recevoir les ornements qui peuvent augmenter la beauté naturelle »<sup id="cite_ref-HildeHeynen_125-1" class="reference"><a href="#cite_note-HildeHeynen-125"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>120<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Plus récemment, une symbolique féminine a été identifiée dans « les espaces et les caractéristiques architecturaux <i>utérins</i> – grotte, salle, formes organiques, l’englobant, l’accueillant »<sup id="cite_ref-HildeHeynen_125-2" class="reference"><a href="#cite_note-HildeHeynen-125"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128"><span class="cite-bracket">[</span>121<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dans_la_philosophie">Dans la philosophie</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Philosophie_f%C3%A9ministe" title="Philosophie féministe">Philosophie féministe</a>, <a href="/wiki/Th%C3%A9orie_f%C3%A9ministe" title="Théorie féministe">Théorie féministe</a> et <a href="/wiki/Diff%C3%A9rentialisme" title="Différentialisme">Différentialisme</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/20px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/40px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Femme" title="Spécial:EditPage/Femme">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <p>Le sujet a été l'objet des réflexions de philosophes ou écrivains<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_incompl%C3%A8te" title="Aide:Référence incomplète">[réf. incomplète]</a></sup> : </p> <ul><li><a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Denis Diderot</a> : « Il n’y a que les femmes qui sachent aimer ; les hommes n’y entendent rien » ;</li> <li><a href="/wiki/Sigmund_Freud" title="Sigmund Freud">Sigmund Freud</a> : « Après trente ans passés à étudier la psychologie féminine, je n’ai toujours pas trouvé de réponse à la grande question : Que veulent-elles au juste? » ;</li> <li><a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Honoré de Balzac</a> : « La femme est une lyre qui ne livre ses secrets qu’à celui qui sait en jouer » ;</li> <li><a href="/wiki/Simone_de_Beauvoir" title="Simone de Beauvoir">Simone de Beauvoir</a> : « On ne naît pas femme : on le devient. Aucun destin biologique, psychique, économique ne définit la figure que revêt au sein de la société la femelle humaine ; c'est l'ensemble de la civilisation qui élabore ce produit intermédiaire entre le mâle et le castrat qu'on qualifie de féminin. » ;</li> <li><a href="/wiki/Emmanuel_Kant" title="Emmanuel Kant">Emmanuel Kant</a> : « Par le mariage la femme devient libre, par lui, l’homme perd sa liberté » ;</li> <li><a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> : « Une moitié de l’espèce humaine est hors de l’égalité, il faut l’y faire rentrer : donner pour contrepoids au droit de l’homme le droit de la femme ».</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dans_la_psychologie">Dans la psychologie</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dans_la_culture_populaire">Dans la culture populaire</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Symbolisme">Symbolisme</h4></div> <div class="thumb tright"> <div class="thumbinner" style="width:168px;"> <table style="border: 0; padding: 0; margin: 0;" cellspacing="0"> <tbody><tr> <td style="padding: 0; margin: 0;" class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Venus_symbol_(fixed_width).svg" class="mw-file-description" title="Symboles de Vénus et Lilith."><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg/80px-Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg.png" decoding="async" width="80" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg/120px-Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg/160px-Venus_symbol_%28fixed_width%29.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span> </td> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0; width: 2px"> </td> <td style="padding: 0; margin: 0;" class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg" class="mw-file-description" title="Symboles de Vénus et Lilith."><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg/80px-Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg.png" decoding="async" width="80" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg/120px-Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg/160px-Astrological_symbol_for_Black_Moon.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0;" colspan="3"><div class="thumbcaption">Symboles de Vénus et Lilith.</div> </td></tr></tbody></table> </div> </div> <p>Des <a href="/wiki/Objet_c%C3%A9leste" title="Objet céleste">astres</a> ont reçu des symboles liés à la femme, c'est le cas de <a href="/wiki/V%C3%A9nus_(plan%C3%A8te)#Symbolisme_et_vocabulaire" title="Vénus (planète)">Vénus</a>, une planète du <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_solaire" title="Système solaire">système solaire</a> nommée d'après la déesse romaine de l'amour <a href="/wiki/V%C3%A9nus_(mythologie)" title="Vénus (mythologie)">Vénus</a>. Un astre fictif nommé <a href="/wiki/Lune_noire_(astrologie)#Symbolisme" title="Lune noire (astrologie)">Lune noire</a> est associé à <a href="/wiki/Lilith" title="Lilith">Lilith</a>, potentielle première femme d'<a href="/wiki/Adam" title="Adam">Adam</a> et démon de la nuit<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mythes_et_légendes"><span id="Mythes_et_l.C3.A9gendes"></span>Mythes et légendes</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Papesse_Jeanne" title="Papesse Jeanne">Papesse Jeanne</a>, <a href="/wiki/Femme_biche" title="Femme biche">Femme biche</a>, <a href="/wiki/Femme-cygne" title="Femme-cygne">Femme-cygne</a> et <a href="/wiki/Sorcellerie" title="Sorcellerie">Sorcellerie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Figures_populaires">Figures populaires</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Femme_%C3%A0_chats" title="Femme à chats">Femme à chats</a>, <a href="/wiki/Femme_fatale" title="Femme fatale">Femme fatale</a> et <a href="/wiki/Super-h%C3%A9ros" title="Super-héros">Super-héroïne</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">« Elle est de tous les événements mondains et est élue Femme de l'année par la société scandinave de New York<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. »</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation not_fr_quote" lang="en">« <span class="italique">Surgeons are becoming more capable of constructing artificial genitalia, but these “add-ons” do not change the biological sex of the recipients, who are no more capable of playing the reproductive roles of the opposite biological sex than they were without the surgery<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</span> »</span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a> </span><span class="reference-text">La polygamie n'existe plus de nos jours que dans quelques rares sociétés comme les <a href="/wiki/Guanches" title="Guanches">Guanches</a> aux <a href="/wiki/%C3%8Eles_Canaries" title="Îles Canaries">îles Canaries</a>, ainsi que dans des peuples minoritaires ou aux faibles effectifs (comme au <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>). Voir les articles <a href="/wiki/Polygamie" title="Polygamie">Polygamie</a> et <a href="/wiki/Polyandrie" title="Polyandrie">Polyandrie</a></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans le catéchisme de l'Église catholique, au numéro 2383, on lit en effet <span class="citation">« La séparation des époux avec maintien du lien matrimonial peut être légitime en certains cas prévus par le Droit canonique (cf. ⇒ CIC, cann. 1151-1155). Si le divorce civil reste la seule manière possible d’assurer certains droits légitimes, le soin des enfants ou la défense du patrimoine, il peut être toléré sans constituer une faute morale »</span>.</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a> </span><span class="reference-text">L’Église catholique romaine ne reconnaît ni le <a href="/wiki/Divorce" title="Divorce">divorce</a>, ni la <a href="/wiki/R%C3%A9pudiation" title="Répudiation">répudiation</a>, sauf en cas d'<a href="/wiki/Adult%C3%A8re" title="Adultère">adultère</a>, conformément aux textes néotestamentaires (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=MATT%2019%3A9">Mt 19. 9</a>; <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=MARK%2010%3A2-12">Mc 10. 2-12</a>; <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=LUKE%2016%3A18">Lc 16. 18</a>). Le remariage n'est possible qu'après le décès du conjoint.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a> </span><span class="reference-text">Le divorce en islam, Coran S.65:1-7 ou S.2:226/30.</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a> </span><span class="reference-text">Sourate 4 verset 34</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r224276929">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body.mw-mf .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto!important}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;column-width:30em;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style="column-width:24em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-Académie-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Académie_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-Académie_1-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Académie_1-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><cite style="font-style:normal">« Femme »</cite>, dans <cite class="italique">Dictionnaire de l'Académie française</cite>, <abbr class="abbr" title="neuvième">9<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://academie.atilf.fr/9/consulter/femme">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+de+l%27Acad%C3%A9mie+fran%C3%A7aise&rft.atitle=Femme&rft.edition=9&rft_id=https%3A%2F%2Facademie.atilf.fr%2F9%2Fconsulter%2Ffemme&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span> (Consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-09" data-sort-value="2020-05-09">9 mai 2020</time>.</span> </li> <li id="cite_note-TLFI-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-TLFI_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-TLFI_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-TLFI_2-2">c</a> <a href="#cite_ref-TLFI_2-3">d</a> <a href="#cite_ref-TLFI_2-4">e</a> et <a href="#cite_ref-TLFI_2-5">f</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><cite style="font-style:normal">« Femme »</cite>, dans <cite class="italique"><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></cite> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/definition/femme">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Tr%C3%A9sor+de+la+langue+fran%C3%A7aise+informatis%C3%A9&rft.atitle=Femme&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cnrtl.fr%2Fdefinition%2Ffemme&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Larousse-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Larousse_3-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><cite style="font-style:normal">« Femme »</cite>, dans <cite class="italique">Dictionnaire Larousse</cite> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/femme/33217">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+Larousse&rft.atitle=Femme&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.larousse.fr%2Fdictionnaires%2Ffrancais%2Ffemme%2F33217&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">Il s'agit alors de femmes transgenres.<br />Voir : <span class="ouvrage" id="Macé2010"><span class="ouvrage" id="Éric_Macé2010">Éric <span class="nom_auteur">Macé</span>, « <cite style="font-style:normal">Ce que les normes de genre font aux corps/ Ce que les corps trans font aux normes de genre</cite> », <i>Sociologie</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 497 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/2108-8845">2108-8845</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/2108-6915">2108-6915</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/socio.004.0497">10.3917/socio.004.0497</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/socio.004.0497">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-12-18" data-sort-value="2018-12-18">18 décembre 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ce+que+les+normes+de+genre+font+aux+corps%2F+Ce+que+les+corps+trans+font+aux+normes+de+genre&rft.jtitle=Sociologie&rft.issue=4&rft.aulast=Mac%C3%A9&rft.aufirst=%C3%89ric&rft.date=2010&rft.volume=1&rft.pages=497&rft.issn=2108-8845&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Fsocio.004.0497&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BFMTV"><span class="nom_auteur">BFMTV</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bfmtv.com/international/les-pionnieres-christine-jorgensen-la-premiere-femme-transgenre-celebre-1484314.html"><cite style="font-style:normal;">Les pionnières: Christine Jorgensen, la première femme transgenre célèbre</cite></a> », sur <span class="italique">BFMTV</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-12-18" data-sort-value="2018-12-18">18 décembre 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <cite style="font-style:normal" lang="en">Part Three: Gender Identity – Sexuality and Gender</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">The New Atlantis</span></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 50,‎ <time class="nowrap" datetime="2016" data-sort-value="2016">automne 2016</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">86-113</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thenewatlantis.com/publications/part-three-gender-identity-sexuality-and-gender">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-04-17" data-sort-value="2019-04-17">17 avril 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Part+Three%3A+Gender+Identity+%E2%80%93+Sexuality+and+Gender&rft.jtitle=The+New+Atlantis&rft.issue=50&rft.date=2016&rft.pages=86-113&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.thenewatlantis.com%2Fpublications%2Fpart-three-gender-identity-sexuality-and-gender&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Arrighi2020"><span class="ouvrage" id="Pauline_Arrighi2020">Pauline Arrighi, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marianne.net/agora/tribunes-libres/trans-suffit-il-de-s-autoproclamer-femme-pour-pouvoir-exiger-d-etre-considere"><cite style="font-style:normal;">Trans : suffit-il de s’autoproclamer femme pour pouvoir exiger d’être considéré comme telle ?</cite></a> », <i>Marianne</i>, <time class="nowrap" datetime="2020-02-17" data-sort-value="2020-02-17">17 février 2020</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-02-13" data-sort-value="2022-02-13">13 février 2022</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Larmagnac-Matheron2020"><span class="ouvrage" id="Octave_Larmagnac-Matheron2020">Octave Larmagnac-Matheron, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.philomag.com/articles/trans-contre-feministes-radicales-la-nouvelle-fracture"><cite style="font-style:normal;">Trans contre féministes radicales : la nouvelle fracture</cite></a> », <i>Philosophie Magazine</i>, <time class="nowrap" datetime="2020-07-09" data-sort-value="2020-07-09">9 juillet 2020</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-02-13" data-sort-value="2022-02-13">13 février 2022</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Gaffiot-11"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Gaffiot_11-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Gaffiot_11-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1934"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : latin et français">(la + fr)</abbr> <cite style="font-style:normal" lang="la">« fēmĭna »</cite>, dans <a href="/wiki/F%C3%A9lix_Gaffiot" title="Félix Gaffiot">Félix Gaffiot</a>, <cite class="italique" lang="la"><a href="/wiki/Dictionnaire_illustr%C3%A9_latin-fran%C3%A7ais" title="Dictionnaire illustré latin-français">Dictionnaire illustré latin-français</a></cite>, Paris, <a href="/wiki/Hachette_Livre" title="Hachette Livre">Hachette</a>, <time>1934</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexilogos.com/latin/gaffiot.php?q=femina">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 658<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+illustr%C3%A9+latin-fran%C3%A7ais&rft.atitle=f%C4%93m%C4%ADna&rft.place=Paris&rft.pub=Hachette&rft.edition=1&rft.date=1934&rft.pages=658&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lexilogos.com%2Flatin%2Fgaffiot.php%3Fq%3Dfemina&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1934"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : latin et français">(la + fr)</abbr> <cite style="font-style:normal" lang="la">« fĕmŭr »</cite>, dans <a href="/wiki/F%C3%A9lix_Gaffiot" title="Félix Gaffiot">Félix Gaffiot</a>, <cite class="italique" lang="la"><a href="/wiki/Dictionnaire_illustr%C3%A9_latin-fran%C3%A7ais" title="Dictionnaire illustré latin-français">Dictionnaire illustré latin-français</a></cite>, Paris, <a href="/wiki/Hachette_Livre" title="Hachette Livre">Hachette</a>, <time>1934</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexilogos.com/latin/gaffiot.php?q=femur">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 659<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+illustr%C3%A9+latin-fran%C3%A7ais&rft.atitle=f%C4%95m%C5%ADr&rft.place=Paris&rft.pub=Hachette&rft.edition=1&rft.date=1934&rft.pages=659&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lexilogos.com%2Flatin%2Fgaffiot.php%3Fq%3Dfemur&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><cite style="font-style:normal">« femina, -ae (f.) (substantif), § 5. Place dans le lexique latin »</cite>, dans <cite class="italique">Dictionnaire Historique et Encyclopédie Linguistique du Latin</cite>, Université Paris Sorbonne, Paris IV <small style="line-height:1em;">(www.dhell.paris-sorbonne.fr/dictionnaire:femina5)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+Historique+et+Encyclop%C3%A9die+Linguistique+du+Latin&rft.atitle=femina%2C+-ae+%28f.%29+%28substantif%29%2C+%C2%A7+5.+Place+dans+le+lexique+latin&rft.pub=Universit%C3%A9+Paris+Sorbonne%2C+Paris+IV&rft_id=www.dhell.paris-sorbonne.fr%2Fdictionnaire%3Afemina5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><cite style="font-style:normal">« femina, -ae (f.) (substantif), § 2. Morphologie »</cite>, dans <cite class="italique">Dictionnaire Historique et Encyclopédie Linguistique du Latin</cite>, Université Paris Sorbonne, Paris IV <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dhell.paris-sorbonne.fr/dictionnaire:femina2">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+Historique+et+Encyclop%C3%A9die+Linguistique+du+Latin&rft.atitle=femina%2C+-ae+%28f.%29+%28substantif%29%2C+%C2%A7+2.+Morphologie&rft.pub=Universit%C3%A9+Paris+Sorbonne%2C+Paris+IV&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dhell.paris-sorbonne.fr%2Fdictionnaire%3Afemina2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Flobert1992"><span class="ouvrage" id="Pierre_Flobert1992">Pierre <span class="nom_auteur">Flobert</span>, <cite style="font-style:normal">« Sur la validité des catégories de voix et de diathèse en latin »</cite>, dans Claude Moussy et Sylvie Mellet (éd.), <cite class="italique">La validité des catégories attachées au verbe</cite>, Presses de l'université de Paris-Sorbonne, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Lingua latina : recherches linguistiques du Centre Alfred Ernout » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1), <time class="nowrap" datetime="1992-09" data-sort-value="1992-09">septembre 1992</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-84050-009-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-84050-009-4"><span class="nowrap">2-84050-009-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pups.paris-sorbonne.fr/catalogue/lingua-latina/la-validite-des-categories-attachees-au-verbe-ndeg1-coll">présentation en ligne</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=IrbYEyiwD7MC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=La+validit%C3%A9+des+cat%C3%A9gories+attach%C3%A9es+au+verbe&rft.atitle=Sur+la+validit%C3%A9+des+cat%C3%A9gories+de+voix+et+de+diath%C3%A8se+en+latin&rft.pub=Presses+de+l%27universit%C3%A9+de+Paris-Sorbonne&rft.edition=1&rft.aulast=Flobert&rft.aufirst=Pierre&rft.date=1992-09&rft.isbn=2-84050-009-4&rft_id=%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DIrbYEyiwD7MC&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Grimault"><span class="ouvrage" id="Sophie_Grimault">Sophie <span class="nom_auteur">Grimault</span>, <cite class="italique">La schizophrénie au féminin : approche historique, conceptuelle et pratique</cite> (thèse de doctorat en médecine) <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://psyfontevraud.free.fr/theses/thesegrimault2007.pdf">lire en ligne</a>)</small>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="paragraphe(s)">§</abbr> 2.2</span> (« D'un point de vue sociologique et historique »), <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 87<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+schizophr%C3%A9nie+au+f%C3%A9minin&rft.stitle=approche+historique%2C+conceptuelle+et+pratique&rft.aulast=Grimault&rft.aufirst=Sophie&rft.pages=%3Cspan+class%3D%22nowrap%22%3E%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%22paragraphe%28s%29%22+%3E%C2%A7%3C%2Fabbr%3E%26nbsp%3B2.2%3C%2Fspan%3E+%28%C2%AB+D%27un+point+de+vue+sociologique+et+historique+%C2%BB%29%2C+%3Cabbr+class%3D%22abbr%22+title%3D%22page%22%3Ep.%3C%2Fabbr%3E%26nbsp%3B87&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2010"><cite style="font-style:normal">« femme »</cite>, dans <a href="/wiki/Alain_Rey" title="Alain Rey">Alain Rey</a> (dir.), <cite class="italique"><a href="/wiki/Dictionnaire_historique_de_la_langue_fran%C3%A7aise" title="Dictionnaire historique de la langue française">Dictionnaire historique de la langue française</a></cite>, Paris, <a href="/wiki/Dictionnaires_Le_Robert" title="Dictionnaires Le Robert">Dictionnaires Le Robert</a>, <time class="nowrap" datetime="2010-10" data-sort-value="2010-10">octobre 2010</time> (<abbr class="abbr" title="réimpression">réimpr.</abbr> octobre 2011), <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84902-646-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84902-646-5"><span class="nowrap">978-2-84902-646-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=Pi8wQTpjJ34C">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Dictionnaire+historique+de+la+langue+fran%C3%A7aise&rft.atitle=femme&rft.place=Paris&rft.pub=Dictionnaires+Le+Robert&rft.edition=4&rft.date=2010-10&rft.isbn=978-2-84902-646-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-bases-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bases_18-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret"><span class="ouvrage" id="Gilles_Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret">Gilles Furelaud, Nabila Devos et Amélie Sabouret, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snv.jussieu.fr/vie/dossiers/sexegene/1bases.htm"><cite style="font-style:normal;">La mise en place de l'appareil génital : Bases génétiques de la détermination du sexe</cite></a> », sur <span class="italique">snv.jussieu.fr</span>, Faculté de Biologie UFR <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-09" data-sort-value="2015-03-09">9 mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Françoise Jauzein, Solange Magre, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://acces.ens-lyon.fr/biotic/procreat/determin/html/diffsex.htm">La différenciation sexuelle morphologique</a>, Institut national de recherche pédagogique, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Amélie Sabouret, Gilles Furelaud, Nabila Devos, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://planet-vie.ens.fr/article/1487/mise-place-appareil-genital-etre-humain">La mise en place de l'appareil génital chez l'être humain</a>, Planet-Vie, lundi 20 mai 2002.</span> </li> <li id="cite_note-bases3-21"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-bases3_21-0">a</a> et <a href="#cite_ref-bases3_21-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret"><span class="ouvrage" id="Gilles_Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret">Gilles Furelaud, Nabila Devos et Amélie Sabouret, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snv.jussieu.fr/vie/dossiers/sexegene/3genes.htm"><cite style="font-style:normal;">La mise en place de l'appareil génital : Contrôle génétique des différentes étapes</cite></a> », sur <span class="italique">snv.jussieu.fr</span>, Faculté de Biologie UFR <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-09" data-sort-value="2015-03-09">9 mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-bases2-22"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-bases2_22-0">a</a> et <a href="#cite_ref-bases2_22-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret"><span class="ouvrage" id="Gilles_Furelaud,_Nabila_Devos_et_Amélie_Sabouret">Gilles Furelaud, Nabila Devos et Amélie Sabouret, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snv.jussieu.fr/vie/dossiers/sexegene/2anotomie.htm"><cite style="font-style:normal;">La mise en place de l'appareil génital : Différenciation morphologique de l'appareil génital</cite></a> », sur <span class="italique">snv.jussieu.fr</span>, Faculté de Biologie UFR <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-09" data-sort-value="2015-03-09">9 mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-stress-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-stress_23-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stresshumain.ca/chaire-sur-la-sante-mentale-des-femmes-et-des-hommes/chercheurs-cliniciens-et-medecins/sexe-et-differenciation-sexuelle.html"><cite style="font-style:normal;">Sexe et différenciation sexuelle</cite></a> », sur <span class="italique">stresshumain.ca</span>, Centre d'études sur le stress humain <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-09" data-sort-value="2015-03-09">9 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text">Comité éditorial pédagogique UVMaF, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://campus.cerimes.fr/maieutique/UE-obstetrique/glandemammaire/site/html/cours.pdf">Anatomie de la glande mammaire</a>, Université virtuelle de maïeutique francophone, 2011.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="rédactionnelle_du_cosmopolitan2016"><span class="ouvrage" id="équipe_rédactionnelle_du_cosmopolitan2016">équipe rédactionnelle du cosmopolitan, « <cite style="font-style:normal">Le clitoris en photo... ou presque !</cite> », <i>Cosmopolitan.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-10-13" data-sort-value="2016-10-13">13 octobre 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cosmopolitan.fr/,photos-clitoris,2117,1327246.asp">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Le+clitoris+en+photo...+ou+presque+%21&rft.jtitle=Cosmopolitan.fr&rft.au=%C3%A9quipe+r%C3%A9dactionnelle+du+cosmopolitan&rft.date=2016-10-13&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-anatomieVagin-26"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-anatomieVagin_26-0">a</a> <a href="#cite_ref-anatomieVagin_26-1">b</a> <a href="#cite_ref-anatomieVagin_26-2">c</a> et <a href="#cite_ref-anatomieVagin_26-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Keith Lean Moore et Arthur F. Dalley, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, p. 371-377</span> </li> <li id="cite_note-coursGyneco-27"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-coursGyneco_27-0">a</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-1">b</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-2">c</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-3">d</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-4">e</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-5">f</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-6">g</a> <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-7">h</a> et <a href="#cite_ref-coursGyneco_27-8">i</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ohl"><span class="ouvrage" id="Jeanine_Ohl">Jeanine Ohl, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cgoa.fr/a_anatomie-feminine_ohl.pdf"><cite style="font-style:normal;">Anatomie et physiologie sexuelle de la femme</cite></a> », sur <span class="italique">cgoa.fr</span>, Collège des Gynécologues et Obsétriciens d'Alsace <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-04" data-sort-value="2015-03-04">4 mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-definitionVagin-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-definitionVagin_28-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionnaire.academie-medecine.fr/?q=vagin"><cite style="font-style:normal;">Vagin</cite></a> », sur <span class="italique">dictionnaire.academie-medecine.fr</span>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_nationale_de_m%C3%A9decine" title="Académie nationale de médecine">Académie nationale de médecine</a>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-08" data-sort-value="2015-03-08">8 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-definitionUterus-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-definitionUterus_29-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionnaire.academie-medecine.fr/?q=utérus"><cite style="font-style:normal;">Utérus</cite></a> », sur <span class="italique">dictionnaire.academie-medecine.fr</span>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_nationale_de_m%C3%A9decine" title="Académie nationale de médecine">Académie nationale de médecine</a>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-15" data-sort-value="2015-03-15">15 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-anatomieTrompe-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-anatomieTrompe_30-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Keith Lean Moore et Arthur F. Dalley, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, p. 383-384</span> </li> <li id="cite_note-definitionOvaire-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-definitionOvaire_31-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionnaire.academie-medecine.fr/?q=ovaire"><cite style="font-style:normal;">Ovaire</cite></a> », sur <span class="italique">dictionnaire.academie-medecine.fr</span>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_nationale_de_m%C3%A9decine" title="Académie nationale de médecine">Académie nationale de médecine</a>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-15" data-sort-value="2015-03-15">15 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-definitionVulve-32"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-definitionVulve_32-0">a</a> et <a href="#cite_ref-definitionVulve_32-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionnaire.academie-medecine.fr/?q=vulve"><cite style="font-style:normal;">Vulve</cite></a> », sur <span class="italique">dictionnaire.academie-medecine.fr</span>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_nationale_de_m%C3%A9decine" title="Académie nationale de médecine">Académie nationale de médecine</a>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-08" data-sort-value="2015-03-08">8 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-anatomieVulve-33"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-anatomieVulve_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-anatomieVulve_33-1">b</a> <a href="#cite_ref-anatomieVulve_33-2">c</a> et <a href="#cite_ref-anatomieVulve_33-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Keith Lean Moore et Arthur F. Dalley, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, p. 411-412</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rogers2010"><span class="ouvrage" id="Lois_Rogers2010">Lois <span class="nom_auteur">Rogers</span>, « <cite style="font-style:normal">Girls now begin puberty aged 9</cite> » [« Maintenant, la puberté des filles commence à 9 ans »], <i>The Sunday Times</i>, London,‎ <time class="nowrap" datetime="2010-06-13" data-sort-value="2010-06-13">13 juin 2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/uk_news/Health/article316180.ece">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Girls+now+begin+puberty+aged+9&rft.jtitle=The+Sunday+Times&rft.aulast=Rogers&rft.aufirst=Lois&rft.date=2010-06-13&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thesundaytimes.co.uk%2Fsto%2Fnews%2Fuk_news%2FHealth%2Farticle316180.ece&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Khadidja2016"><span class="ouvrage" id="Sahli_Khadidja2016">Sahli <span class="nom_auteur">Khadidja</span>, « <cite style="font-style:normal">La puberté survient à un âge plus précoce</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Temps_(quotidien_suisse)" title="Le Temps (quotidien suisse)">Le Temps</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-10-03" data-sort-value="2016-10-03">3 octobre 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.letemps.ch/sciences/2016/10/03/puberte-survient-un-age-plus-precoce">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+pubert%C3%A9+survient+%C3%A0+un+%C3%A2ge+plus+pr%C3%A9coce&rft.jtitle=Le+Temps&rft.aulast=Khadidja&rft.aufirst=Sahli&rft.date=2016-10-03&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.letemps.ch%2Fsciences%2F2016%2F10%2F03%2Fpuberte-survient-un-age-plus-precoce&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Laîné"><span class="ouvrage" id="Sarah_Laîné">Sarah Laîné, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.doctissimo.fr/html/dossiers/menopause/niv2/menopause-premiers-symptomes.htm"><cite style="font-style:normal;">Symptômes de la ménopause</cite></a> », <a href="/wiki/Doctissimo" title="Doctissimo">Doctissimo</a>, <time class="nowrap" datetime="2010-09-17" data-sort-value="2010-09-17">17 septembre 2010</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-08-30" data-sort-value="2016-08-30">30 août 2016</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Institut_fran%C3%A7ais_de_l%27%C3%A9ducation" title="Institut français de l'éducation">Institut français de l'éducation</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://acces.ens-lyon.fr/biotic/procreat/determin/html/puberNor.htm">La puberté dans l'espèce humaine</a>, 2002.</span> </li> <li id="cite_note-anatomieGuide-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-anatomieGuide_38-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="International2002"><span class="ouvrage" id="QA_International2002">QA International, <cite class="italique">Le Corps Humain : Comprendre notre organisme et son fonctionnement</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 4, Québec Amérique, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Les Guides de la connaissance », <time>2002</time>, 128 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7644-1108-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7644-1108-7"><span class="nowrap">978-2-7644-1108-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=ZhrMIrhp-HoC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Corps+Humain&rft.pub=Qu%C3%A9bec+Am%C3%A9rique&rft.stitle=Comprendre+notre+organisme+et+son+fonctionnement&rft.aulast=International&rft.aufirst=QA&rft.date=2002&rft.volume=4&rft.tpages=128&rft.isbn=978-2-7644-1108-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-bassin-39"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-bassin_39-0">a</a> <a href="#cite_ref-bassin_39-1">b</a> <a href="#cite_ref-bassin_39-2">c</a> et <a href="#cite_ref-bassin_39-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="MooreDalley2001"><span class="ouvrage" id="Keith_Lean_MooreArthur_F._Dalley2001">Keith Lean <span class="nom_auteur">Moore</span> et Arthur F. <span class="nom_auteur">Dalley</span>, <cite class="italique">Anatomie médicale : aspects fondamentaux et applications cliniques</cite>, De Boeck Supérieur, <time>2001</time>, 1177 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=w1K6RaRlbBsC">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">337-338</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Anatomie+m%C3%A9dicale+%3A+aspects+fondamentaux+et+applications+cliniques&rft.pub=De+Boeck+Sup%C3%A9rieur&rft.aulast=Moore&rft.aufirst=Keith+Lean&rft.au=Dalley%2C+Arthur+F.&rft.date=2001&rft.pages=337-338&rft.tpages=1177&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-pelvisEvolution-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pelvisEvolution_40-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="RushtonRushton2004"><span class="ouvrage" id="J.P._RushtonE.W._Rushton2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> J.P. <span class="nom_auteur">Rushton</span> et E.W. <span class="nom_auteur">Rushton</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Progressive Changes in Brain Size and Musculo-Skeletal Traits in Seven Hominoid Populations</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Human Evolution</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 19, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time>2004</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">173-196</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://psychology.uwo.ca/faculty/rushtonpdfs/2004%20Human%20Evolution.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Progressive+Changes+in+Brain+Size+and+Musculo-Skeletal+Traits+in+Seven+Hominoid+Populations&rft.jtitle=Human+Evolution&rft.issue=3&rft.aulast=Rushton&rft.aufirst=J.P.&rft.au=Rushton%2C+E.W.&rft.date=2004&rft.volume=19&rft.pages=173-196&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-dicoAnatomie-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-dicoAnatomie_41-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionnaire.academie-medecine.fr/?q=angle%20subpubien"><cite style="font-style:normal;">Angle subpubien</cite></a> », sur <span class="italique">dictionnaire.academie-medecine.fr</span>, <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_nationale_de_m%C3%A9decine" title="Académie nationale de médecine">Académie nationale de médecine</a>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-03" data-sort-value="2015-03-03">3 mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-seinAnatomie-42"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-seinAnatomie_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-seinAnatomie_42-1">b</a> <a href="#cite_ref-seinAnatomie_42-2">c</a> et <a href="#cite_ref-seinAnatomie_42-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Keith Lean Moore et Arthur F. Dalley, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, p. 72-77</span> </li> <li id="cite_note-esperance-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-esperance_43-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="RobineCambois2013"><span class="ouvrage" id="Jean-Marie_RobineEmmanuelle_Cambois2013">Jean-Marie <span class="nom_auteur">Robine</span> et Emmanuelle <span class="nom_auteur">Cambois</span>, « <cite style="font-style:normal">Les espérances de vie en bonne santé des Européens</cite> », <i>Population & Sociétés</i>, <a href="/wiki/Institut_national_d%E2%80%99%C3%A9tudes_d%C3%A9mographiques" class="mw-redirect" title="Institut national d’études démographiques">Institut national d’études démographiques</a>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 499,‎ <time class="nowrap" datetime="2013-04" data-sort-value="2013-04">avril 2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ined.fr/fichier/s_rubrique/19167/population_societes_2013_499_esperances_vie.fr.pdf">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Les+esp%C3%A9rances+de+vie+en+bonne+sant%C3%A9+des+Europ%C3%A9ens&rft.jtitle=Population+%26+Soci%C3%A9t%C3%A9s&rft.issue=499&rft.aulast=Robine&rft.aufirst=Jean-Marie&rft.au=Cambois%2C+Emmanuelle&rft.date=2013-04&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-coursMarieCurie-44"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-coursMarieCurie_44-0">a</a> et <a href="#cite_ref-coursMarieCurie_44-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vibert"><span class="ouvrage" id="Jean-François_Vibert">Jean-François <span class="nom_auteur">Vibert</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uvp5.univ-paris5.fr/wikinu/docspecialites/NEUROPHYSIOLOGIE/Neurophysiologie_UPMC/2007-neurophysio-gustationOlfaction-jfv.pdf"><cite style="font-style:normal;">Gustation et olfaction : Les sens chimiques</cite></a> », sur <span class="italique">Université virtuelle Paris V</span>, Faculté de médecine Pierre et Marie Curie <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-olfactionReview-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-olfactionReview_45-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cameron2014"><span class="ouvrage" id="E._Leslie_Cameron2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> E. Leslie <span class="nom_auteur">Cameron</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Pregnancy and olfaction: a review</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Frontiers in Psychology</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 5, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 67,‎ <time>2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00067">10.3389/fpsyg.2014.00067</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3915141/">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-04" data-sort-value="2015-03-04">4 mars 2015</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Pregnancy+and+olfaction%3A+a+review&rft.jtitle=Frontiers+in+Psychology&rft.issue=67&rft.aulast=Cameron&rft.aufirst=E.+Leslie&rft.date=2014&rft.volume=5&rft_id=info%3Adoi%2F10.3389%2Ffpsyg.2014.00067&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-cerveau-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cerveau_46-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vidal2005"><span class="ouvrage" id="Catherine_Vidal2005">Catherine <span class="nom_auteur">Vidal</span>, <cite class="italique">Cerveau, sexe et pouvoir</cite>, Belin, <time>2005</time>, 110 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7011-3858-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7011-3858-9"><span class="nowrap">978-2-7011-3858-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cerveau%2C+sexe+et+pouvoir&rft.pub=Belin&rft.aulast=Vidal&rft.aufirst=Catherine&rft.date=2005&rft.tpages=110&rft.isbn=978-2-7011-3858-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-cerveau2-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cerveau2_47-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kimura2001"><span class="ouvrage" id="Doreen_Kimura2001">Doreen <span class="nom_auteur">Kimura</span>, <cite class="italique">Cerveau d'homme, cerveau de femme ?</cite>, Odile Jacob, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Psychologie », <time>2001</time>, 247 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7381-0955-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7381-0955-2"><span class="nowrap">978-2-7381-0955-2</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=NwdjcYapd5EC&printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cerveau+d%27homme%2C+cerveau+de+femme+%3F&rft.pub=Odile+Jacob&rft.aulast=Kimura&rft.aufirst=Doreen&rft.date=2001&rft.tpages=247&rft.isbn=978-2-7381-0955-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-cognition-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cognition_48-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kimura2000"><span class="ouvrage" id="Doreen_Kimura2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Doreen <span class="nom_auteur">Kimura</span>, <cite class="italique" lang="en">Sex and Cognition</cite>, MIT Press, <time>2000</time>, 217 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-262-61164-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-262-61164-3"><span class="nowrap">0-262-61164-3</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=vRS0zgnls78C&printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sex+and+Cognition&rft.pub=MIT+Press&rft.aulast=Kimura&rft.aufirst=Doreen&rft.date=2000&rft.tpages=217&rft.isbn=0-262-61164-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-cognitive-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cognitive_49-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="IariaPetridesDagherPike2003"><span class="ouvrage" id="Giuseppe_IariaMichael_PetridesAlain_DagherBruce_Pike2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Giuseppe <span class="nom_auteur">Iaria</span>, Michael <span class="nom_auteur">Petrides</span>, Alain <span class="nom_auteur">Dagher</span>, Bruce <span class="nom_auteur">Pike</span> et Véronique D. <span class="nom_auteur">Bohbot</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Cognitive Strategies Dependent on the Hippocampus and Caudate Nucleus in Human Navigation: Variability and Change with Practice</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/The_Journal_of_Neuroscience" title="The Journal of Neuroscience">The Journal of Neuroscience</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 23, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 13,‎ <time class="nowrap" datetime="2003-07-02" data-sort-value="2003-07-02">2 juillet 2003</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">5945-5952</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jneurosci.org/content/23/13/5945.full.pdf+html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Cognitive+Strategies+Dependent+on+the+Hippocampus+and+Caudate+Nucleus+in+Human+Navigation%3A+Variability+and+Change+with+Practice&rft.jtitle=The+Journal+of+Neuroscience&rft.issue=13&rft.aulast=Iaria&rft.aufirst=Giuseppe&rft.au=Petrides%2C+Michael&rft.au=Dagher%2C+Alain&rft.au=Pike%2C+Bruce&rft.au=Bohbot%2C+V%C3%A9ronique+D.&rft.date=2003-07-02&rft.volume=23&rft.pages=5945-5952&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-oestrus-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-oestrus_50-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="GangestadThornhill2008"><span class="ouvrage" id="S.W._GangestadR._Thornhill2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> S.W. <span class="nom_auteur">Gangestad</span> et R. <span class="nom_auteur">Thornhill</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Human oestrus</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Proceedings_of_the_Royal_Society" title="Proceedings of the Royal Society">Proceedings of the Royal Society, série B</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 275,‎ <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">991-1000</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1098/rspb.2007.1425">10.1098/rspb.2007.1425</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Human+oestrus&rft.jtitle=Proceedings+of+the+Royal+Society%2C+s%C3%A9rie+B&rft.issue=275&rft.aulast=Gangestad&rft.aufirst=S.W.&rft.au=Thornhill%2C+R.&rft.date=2008&rft.pages=991-1000&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frspb.2007.1425&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-grossesse-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-grossesse_51-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Malmartel"><span class="ouvrage" id="Alain_Malmartel">Alain <span class="nom_auteur">Malmartel</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.insee.fr/fr/insee_regions/limousin/themes/focal/la_revue/rev996A.pdf"><cite style="font-style:normal;">Les naissances multiples</cite></a> », <a href="/wiki/Institut_national_de_la_statistique_et_des_%C3%A9tudes_%C3%A9conomiques" title="Institut national de la statistique et des études économiques">Insee</a> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">Le placenta, quoique comestible et <a href="/wiki/Placenta#Placentophagie" title="Placenta">consommé</a> par certains mammifères ne l'est plus dans l'espèce humaine.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> Comité éditorial pédagogique UVMaF, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://campus.cerimes.fr/maieutique/UE-obstetrique/lactation/site/html/cours.pdf">Physiologie de la lactation</a>, 2011.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="en">World Population Prospects The 2015 Revision : Key Findings and Advance Tables</cite></a> » [« Perspectives sur la population mondiale en 2015 : Constatations principales et tableaux détaillés »], Tableau S.1. Population totale par sexe en 2015 et taux de masculinité par pays en 2015, sur <span class="italique">Nations unies, Département des affaires économiques et sociales</span>, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-12-31" data-sort-value="2018-12-31">31 décembre 2018</time>)</small></span>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">13-17</span>.</span> </li> <li id="cite_note-unfpa-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-unfpa_55-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Obaid2005"><span class="ouvrage" id="Thoraya_Ahmed_Obaid2005">Thoraya Ahmed <span class="nom_auteur">Obaid</span> (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), <cite class="italique">La promesse d’égalité : Egalité des sexes, santé en matière de procréation et objectifs du Millénaire pour le développement</cite>, <a href="/wiki/Fonds_des_Nations_unies_pour_la_population" title="Fonds des Nations unies pour la population">Fonds des Nations unies pour la population</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « État de la population mondiale », <time>2005</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+promesse+d%E2%80%99%C3%A9galit%C3%A9&rft.pub=Fonds+des+Nations+unies+pour+la+population&rft.stitle=Egalit%C3%A9+des+sexes%2C+sant%C3%A9+en+mati%C3%A8re+de+procr%C3%A9ation+et+objectifs+du+Mill%C3%A9naire+pour+le+d%C3%A9veloppement&rft.aulast=Obaid&rft.aufirst=Thoraya+Ahmed&rft.date=2005&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CIA"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Central_Intelligence_Agency" title="Central Intelligence Agency">CIA</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2103.html#xx"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Literacy</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/The_World_Factbook" title="The World Factbook">The World Factbook</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-07-08" data-sort-value="2018-07-08">8 juillet 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-57"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_57-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_57-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="GerhardJensonDevreuxHeinen2006"><span class="ouvrage" id="Ute_GerhardJane_JensonAnne-Marie_DevreuxJacqueline_Heinen2006"><a href="/wiki/Ute_Gerhard_(sociologue)" title="Ute Gerhard (sociologue)">Ute <span class="nom_auteur">Gerhard</span></a>, Jane <span class="nom_auteur">Jenson</span>, Anne-Marie <span class="nom_auteur">Devreux</span> et Jacqueline <span class="nom_auteur">Heinen</span>, « <cite style="font-style:normal">Féminismes : théorie et politique</cite> », <i>Cahiers du Genre</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> HS 1, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time>2006</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 159 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1298-6046">1298-6046</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1968-3928">1968-3928</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/cdge.hs01.0159">10.3917/cdge.hs01.0159</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/cdge.hs01.0159">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-12-04" data-sort-value="2020-12-04">4 décembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=F%C3%A9minismes+%3A+th%C3%A9orie+et+politique&rft.jtitle=Cahiers+du+Genre&rft.issue=3&rft.aulast=Gerhard&rft.aufirst=Ute&rft.au=Jenson%2C+Jane&rft.au=Devreux%2C+Anne-Marie&rft.au=Heinen%2C+Jacqueline&rft.date=2006&rft.volume=HS+1&rft.pages=159&rft.issn=1298-6046&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Fcdge.hs01.0159&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2018">« <cite style="font-style:normal">La vérité sur le divorce en France : les statistiques</cite> », <i>Jurifiable</i>,‎ <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jurifiable.com/conseil-juridique/droit-de-la-famille/divorce-france-statistiques">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-07-08" data-sort-value="2018-07-08">8 juillet 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+v%C3%A9rit%C3%A9+sur+le+divorce+en+France+%3A+les+statistiques&rft.jtitle=Jurifiable&rft.date=2018&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-OrangeOxfam-59"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-OrangeOxfam_59-0">a</a> et <a href="#cite_ref-OrangeOxfam_59-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Orange2020"><span class="ouvrage" id="Martine_Orange2020"><a href="/wiki/Martine_Orange" title="Martine Orange">Martine Orange</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediapart.fr/journal/international/200120/les-femmes-premieres-victimes-des-inegalites-denonce-oxfam"><cite style="font-style:normal;">Les femmes, premières victimes des inégalités, dénonce Oxfam</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Mediapart" title="Mediapart">Mediapart</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2020-01-20" data-sort-value="2020-01-20">20 janvier 2020</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-01-20" data-sort-value="2020-01-20">20 janvier 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-lafargue-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-lafargue_60-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lafargue1904"><span class="ouvrage" id="Paul_Lafargue1904"><a href="/wiki/Paul_Lafargue" title="Paul Lafargue">Paul <span class="nom_auteur">Lafargue</span></a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/francais/lafargue/works/1904/pl19040000.htm#ftn1"><cite style="font-style:normal;">La question de la femme</cite></a> », sur <span class="italique">marxists.org</span>, <time>1904</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2017/03/08/les-droits-des-femmes-dans-le-monde-de-tres-fortes-disparites-entre-nord-et-sud_5090982_4355770.html"><cite style="font-style:normal;">Les droits des femmes dans le monde : de très fortes disparités entre Nord et Sud</cite></a> », sur <span class="italique">Le Monde.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-07-08" data-sort-value="2018-07-08">8 juillet 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <cite class="italique" lang="en">The Global Gender Gap Report</cite>, <a href="/wiki/Forum_%C3%A9conomique_mondial" title="Forum économique mondial">Forum économique mondial</a>, <time>2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-944835-05-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-944835-05-7"><span class="nowrap">978-1-944835-05-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www3.weforum.org/docs/GGGR16/WEF_Global_Gender_Gap_Report_2016.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Global+Gender+Gap+Report&rft.pub=Forum+%C3%A9conomique+mondial&rft.date=2016&rft.isbn=978-1-944835-05-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-GPI-63"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-GPI_63-0">a</a> et <a href="#cite_ref-GPI_63-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Campos2015"><span class="ouvrage" id="J._Elizabeth_Campos2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> J. Elizabeth <span class="nom_auteur">Campos</span>, <cite class="italique" lang="en">Gender Pay Inequality</cite>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27%C3%89tat_de_Californie" title="Université d'État de Californie">Université d’État de Californie</a>, <time class="nowrap" datetime="2015" data-sort-value="2015">printemps 2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://digitalcommons.csumb.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1488&context=caps_thes">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gender+Pay+Inequality&rft.pub=Universit%C3%A9+d%E2%80%99%C3%89tat+de+Californie&rft.aulast=Campos&rft.aufirst=J.+Elizabeth&rft.date=2015&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-inegalite-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-inegalite_64-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.inegalites.fr/spip.php?page=article&id_article=972&id_groupe=15&id_mot=104&id_rubrique=151"><cite style="font-style:normal;">Les inégalités de salaires hommes-femmes : état des lieux</cite></a> », <a href="/wiki/Observatoire_des_in%C3%A9galit%C3%A9s" title="Observatoire des inégalités">Observatoire des inégalités</a>, <time class="nowrap" datetime="2013-01-29" data-sort-value="2013-01-29">29 janvier 2013</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-lesEchos-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-lesEchos_65-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Boyer2017"><span class="ouvrage" id="Clémence_Boyer2017">Clémence <span class="nom_auteur">Boyer</span>, « <cite style="font-style:normal">Pour les femmes ingénieures, les inégalités débutent dès le diplôme</cite> », <i><a href="/wiki/Les_%C3%89chos" title="Les Échos">Les Échos</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-06-28" data-sort-value="2017-06-28">28 juin 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://start.lesechos.fr/rejoindre-une-entreprise/actu-recrutement/pour-les-femmes-ingenieures-les-inegalites-debutent-des-le-diplome-8738.php">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-09-22" data-sort-value="2018-09-22">22 septembre 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Pour+les+femmes+ing%C3%A9nieures%2C+les+in%C3%A9galit%C3%A9s+d%C3%A9butent+d%C3%A8s+le+dipl%C3%B4me&rft.jtitle=Les+%C3%89chos&rft.aulast=Boyer&rft.aufirst=Cl%C3%A9mence&rft.date=2017-06-28&rft_id=https%3A%2F%2Fstart.lesechos.fr%2Frejoindre-une-entreprise%2Factu-recrutement%2Fpour-les-femmes-ingenieures-les-inegalites-debutent-des-le-diplome-8738.php&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Independent-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Independent_66-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Goodway2016"><span class="ouvrage" id="Nick_Goodway2016"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Nick <span class="nom_auteur">Goodway</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Gender pay gap: Male traders get double the bonuses of women</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Independent</span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-03-08" data-sort-value="2016-03-08">8 mars 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.independent.co.uk/news/business/news/male-traders-get-double-the-bonuses-of-women-a6918371.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-09-22" data-sort-value="2018-09-22">22 septembre 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Gender+pay+gap%3A+Male+traders+get+double+the+bonuses+of+women&rft.jtitle=Independent&rft.aulast=Goodway&rft.aufirst=Nick&rft.date=2016-03-08&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.independent.co.uk%2Fnews%2Fbusiness%2Fnews%2Fmale-traders-get-double-the-bonuses-of-women-a6918371.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-pourLaSciencesA-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pourLaSciencesA_67-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Faniko2017"><span class="ouvrage" id="Klea_Faniko2017">Klea Faniko, « <cite style="font-style:normal">Femmes de pouvoir, ennemies de la parité ?</cite> », <i><a href="/wiki/Pour_la_Science" class="mw-redirect" title="Pour la Science">Pour la Science</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-04-21" data-sort-value="2017-04-21">21 avril 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pourlascience.fr/theme/pouvoir/femmes-de-pouvoir-ennemies-de-la-parite-9616.php">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Femmes+de+pouvoir%2C+ennemies+de+la+parit%C3%A9+%3F&rft.jtitle=Pour+la+Science&rft.aulast=Faniko&rft.aufirst=Klea&rft.date=2017-04-21&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-pourLaSciencesB-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pourLaSciencesB_68-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Clos2013"><span class="ouvrage" id="Claudia_Clos2013">Claudia Clos, « <cite style="font-style:normal">Le leadership est (aussi) un attribut féminin</cite> », <i><a href="/wiki/Pour_la_Science" class="mw-redirect" title="Pour la Science">Pour la Science</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2013-11-15" data-sort-value="2013-11-15">15 novembre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pourlascience.fr/theme/pouvoir/leadership-attribut-feminin-7660.php">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Le+leadership+est+%28aussi%29+un+attribut+f%C3%A9minin&rft.jtitle=Pour+la+Science&rft.aulast=Clos&rft.aufirst=Claudia&rft.date=2013-11-15&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-WP-69"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-WP_69-0">a</a> et <a href="#cite_ref-WP_69-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Xaquín2017"><span class="ouvrage" id="G.V._Xaquín2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> G.V. <span class="nom_auteur">Xaquín</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Can we talk about the gender pay gap?</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Washington Post</span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-10-26" data-sort-value="2017-10-26">26 octobre 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/business/women-pay-gap/?noredirect=on">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-09-22" data-sort-value="2018-09-22">22 septembre 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Can+we+talk+about+the+gender+pay+gap%3F&rft.jtitle=Washington+Post&rft.aulast=Xaqu%C3%ADn&rft.aufirst=G.V.&rft.date=2017-10-26&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fgraphics%2F2017%2Fbusiness%2Fwomen-pay-gap%2F%3Fnoredirect%3Don&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-1aout2017_www.economist.com-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1aout2017_www.economist.com_70-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.economist.com/graphic-detail/2017/08/01/are-women-paid-less-than-men-for-the-same-work"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Are women paid less than men for the same work?</cite></a> », sur <span class="italique">The Economist</span>, <time class="nowrap" datetime="2017-08-01" data-sort-value="2017-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2017</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-04-22" data-sort-value="2021-04-22">22 avril 2021</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2018">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.francetvinfo.fr/economie/disparites-salariales/les-hommes-se-dirigent-vers-des-professions-plus-remuneratrices-que-les-femmes-une-economiste-cherche-a-comprendre-les-inegalites-salariales_2643202.html"><cite style="font-style:normal;">"Les hommes se dirigent vers des professions plus rémunératrices que les femmes" : une économiste cherche à comprendre les inégalités salariales</cite></a> », sur <span class="italique">Franceinfo</span>, <time class="nowrap" datetime="2018-03-06" data-sort-value="2018-03-06">6 mars 2018</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-04-22" data-sort-value="2021-04-22">22 avril 2021</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cabaré2018"><span class="ouvrage" id="Pierre_Cabaré2018"><a href="/wiki/Pierre_Cabar%C3%A9" title="Pierre Cabaré">Pierre Cabaré</a>, rapporteur, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.assemblee-nationale.fr/dyn/15/rapports/ega/l15b0979_rapport-information.pdf"><cite style="font-style:normal;">Rapport d'information fait au nom de la délégation aux droits des femmes et à l'égalité des chances entre les hommes et les femmes sur le projet de loi pour la liberté de choisir son avenir professionnel. Annexe 2. Plan interministériel en faveur de l'égalité professionnelle entre les femmes et les hommes</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_nationale_(France)" title="Assemblée nationale (France)">assemblee-nationale.fr</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2018-05-23" data-sort-value="2018-05-23">23 mai 2018</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Baudis"><span class="ouvrage" id="Dominique_Baudis"><a href="/wiki/Dominique_Baudis" title="Dominique Baudis">Dominique Baudis</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://juridique.defenseurdesdroits.fr/doc_num.php?explnum_id=1529"><cite style="font-style:normal;">Décision du Défenseur des droits n° MLD 2012- 39</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/D%C3%A9fenseur_des_droits" title="Défenseur des droits">juridique.defenseurdesdroits.fr</a></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-politique-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-politique_74-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rotman2006"><span class="ouvrage" id="Charlotte_Rotman2006">Charlotte Rotman, « <cite style="font-style:normal">La femme pas encore un homme politique</cite> », <i><a href="/wiki/Lib%C3%A9ration_(journal)" title="Libération (journal)">Libération</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2006-10-12" data-sort-value="2006-10-12">12 octobre 2006</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.liberation.fr/evenement/2006/10/12/la-femme-pas-encore-un-homme-politique_54090">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+femme+pas+encore+un+homme+politique&rft.jtitle=Lib%C3%A9ration&rft.aulast=Rotman&rft.aufirst=Charlotte&rft.date=2006-10-12&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-pourLaSciencesC-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pourLaSciencesC_75-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="André2016"><span class="ouvrage" id="Christophe_André2016">Christophe André, « <cite style="font-style:normal">Les femmes, nulles en maths ?</cite> », <i><a href="/wiki/Pour_la_Science" class="mw-redirect" title="Pour la Science">Pour la Science</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-12-14" data-sort-value="2016-12-14">14 décembre 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pourlascience.fr/theme/inegalites-hommes-femmes/les-femmes-nulles-en-maths-9416.php">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Les+femmes%2C+nulles+en+maths+%3F&rft.jtitle=Pour+la+Science&rft.aulast=Andr%C3%A9&rft.aufirst=Christophe&rft.date=2016-12-14&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Londa2001"><span class="ouvrage" id="Schiebinger_Londa2001"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Londa_Schiebinger" title="Londa Schiebinger">Schiebinger <span class="nom_auteur">Londa</span></a>, <cite class="italique" lang="en">Has Feminism Changed Science</cite>, United States of America, First Harvard University Press, <time>2001</time>, 252 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-674-38113-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-674-38113-0"><span class="nowrap">0-674-38113-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">34–35</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Has+Feminism+Changed+Science&rft.place=United+States+of+America&rft.pub=First+Harvard+University+Press&rft.aulast=Londa&rft.aufirst=Schiebinger&rft.date=2001&rft.pages=34%E2%80%9335&rft.tpages=252&rft.isbn=0-674-38113-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text">Margaret W. Rossiter, ""Women's Work" in Science", <i>ISIS</i> 71 (1980): 381-398.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text">Margaret W. Rossiter, "Women Scientists in the United States Before 1920," <i>American Scientist</i> 62 (1974).</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="UNESCO2017">UNESCO, <cite class="italique">Déchiffrer le code : l’éducation des filles et des femmes aux sciences, technologie, ingénierie et mathématiques (STEM)</cite>, Paris, UNESCO, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-92-3-200139-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-92-3-200139-9"><span class="nowrap">978-92-3-200139-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259816">lire en ligne</a>)</small>, Page 12<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=D%C3%A9chiffrer+le+code+%3A+l%E2%80%99%C3%A9ducation+des+filles+et+des+femmes+aux+sciences%2C+technologie%2C+ing%C3%A9nierie+et+math%C3%A9matiques+%28STEM%29&rft.place=Paris&rft.pub=UNESCO&rft.au=UNESCO&rft.date=2017&rft.pages=Page+12&rft.isbn=978-92-3-200139-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="et_Kekelis,_L.2016"><span class="ouvrage" id="Sammet,_K._et_Kekelis,_L.2016">Sammet, K. et Kekelis, L., <cite class="italique">Changing the Game for Girls in STEM. Findings on high impact programs and system-building strategies</cite>, Techbridge, <time>2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://%20www.itu.int/en/%20ITU-D/Digital-Inclusion/Women-and-Girls/Girls-in-ICT-Portal/Documents/changing-the-game-for-girls-in-stem-white-paper.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Changing+the+Game+for+Girls+in+STEM.+Findings+on+high+impact+programs+and+system-building+strategies&rft.pub=Techbridge&rft.aulast=et+Kekelis%2C+L.&rft.aufirst=Sammet%2C+K.&rft.date=2016&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="T._and_Choi,_S._A.2016"><span class="ouvrage" id="Youn,_J._T._and_Choi,_S._A.2016">Youn, J. T. and Choi, S. A., « <cite style="font-style:normal">Factor analysis for women in engineering education program to increase the retention rate of female engineering students.</cite> », <i>International Journal of Applied Engineering Research, Vol. 11, No. 8</i>,‎ <time>2016</time>, p. 5657-5663 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://docplayer.net/43391263-Factor-analysis-for-women-in-engineering-education-program-to-increase-the-retention-rate-of-female-engineering-students.html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Factor+analysis+for+women+in+engineering+education+program+to+increase+the+retention+rate+of+female+engineering+students.&rft.jtitle=International+Journal+of+Applied+Engineering+Research%2C+Vol.+11%2C+No.+8&rft.aulast=T.+and+Choi%2C+S.+A.&rft.aufirst=Youn%2C+J.&rft.date=2016&rft.pages=p.+5657-5663&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="M.,_Eisenhart,_M._et_Bruning,_M._2015._High_school_is_not_too_late:_Developing_girls’interest_and_engagement_in_engineering_careers._The_Career_Development_Quarterly,_Vol._63,_No._1,_p._88-95.2015"><span class="ouvrage" id="Bystydzienski,_J._M.,_Eisenhart,_M._et_Bruning,_M._2015._High_school_is_not_too_late:_Developing_girls’interest_and_engagement_in_engineering_careers._The_Career_Development_Quarterly,_Vol._63,_No._1,_p._88-95.2015">Bystydzienski, J. M., Eisenhart, M. et Bruning, M. 2015. High school is not too late: Developing girls’interest and engagement in engineering careers. The Career Development Quarterly, Vol. 63, No. 1, p. 88-95., « <cite style="font-style:normal">High school is not too late: Developing girls’interest and engagement in engineering careers</cite> », <i>The Career Development Quarterly, Vol. 63, No. 1</i>,‎ <time>2015</time>, p. 88-95 <small style="line-height:1em;">(DOI: 10.1002/j.2161-0045.2015.00097.x)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=High+school+is+not+too+late%3A+Developing+girls%E2%80%99interest+and+engagement+in+engineering+careers&rft.jtitle=The+Career+Development+Quarterly%2C+Vol.+63%2C+No.+1&rft.aulast=M.%2C+Eisenhart%2C+M.+et+Bruning%2C+M.+2015.+High+school+is+not+too+late%3A+Developing+girls%E2%80%99interest+and+engagement+in+engineering+careers.+The+Career+Development+Quarterly%2C+Vol.+63%2C+No.+1%2C+p.+88-95.&rft.aufirst=Bystydzienski%2C+J.&rft.date=2015&rft.pages=p.+88-95&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Merdrignac2005"><span class="ouvrage" id="Bernard_Merdrignac2005"><a href="/wiki/Bernard_Merdrignac" title="Bernard Merdrignac">Bernard Merdrignac</a>, <cite style="font-style:normal">« Le deuxième sexe »</cite>, dans <cite class="italique">Le sport au Moyen Âge</cite>, Presses Universitaires de Rennes, <time>2005</time>, 120-125 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Le+sport+au+Moyen+%C3%82ge&rft.atitle=Le+deuxi%C3%A8me+sexe&rft.pub=Presses+Universitaires+de+Rennes&rft.aulast=Merdrignac&rft.aufirst=Bernard&rft.date=2005&rft.tpages=120-125&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unric.org/fr/actualite/2532-homiciden-un-apercu-global-des-meurtres-en-2012n">Homicide : un aperçu global des meurtres en 2012</a>, UNRIC, 14/4/2014</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140673606695238/abstract"><i>Prevalence of intimate partner violence: findings from the WHO multi-country study on women's health and domestic violence</i></a>, C Garcia-Moreno, H Jansen, M Ellsberg, L Heise, C Watts, Lancet 2006; 368:1260-1269</span> </li> <li id="cite_note-egaliteReeelle-87"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-egaliteReeelle_87-0">a</a> <a href="#cite_ref-egaliteReeelle_87-1">b</a> et <a href="#cite_ref-egaliteReeelle_87-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Secrétariat_d'Etat_chargé_de_l'égalité_entre_les_femmes_et_les_hommes2014"><a href="/wiki/Ministre_charg%C3%A9_des_Droits_des_femmes" title="Ministre chargé des Droits des femmes">Secrétariat d'Etat chargé de l'égalité entre les femmes et les hommes</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://femmes.gouv.fr/wp-content/uploads/2014/03/Egalite_Femmes_Hommes_2014.pdf"><cite style="font-style:normal;">Vers l’égalité réelle entre les femmes et les hommes : Chiffres Clés 2014</cite></a> » <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, <time>2014</time></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 3.</span> </li> <li id="cite_note-figaro-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-figaro_88-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Guénois2012"><span class="ouvrage" id="Jean-Marie_Guénois2012">Jean-Marie Guénois, « <cite style="font-style:normal">«Il est rare qu'un homme battu dépose plainte»</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Figaro" title="Le Figaro">Le Figaro</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2012-11-19" data-sort-value="2012-11-19">19 novembre 2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lefigaro.fr/actualite-france/2012/11/19/01016-20121119ARTFIG00562-il-est-rare-qu-un-homme-battu-depose-plainte.php">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C2%ABIl+est+rare+qu%27un+homme+battu+d%C3%A9pose+plainte%C2%BB&rft.jtitle=Le+Figaro&rft.aulast=Gu%C3%A9nois&rft.aufirst=Jean-Marie&rft.date=2012-11-19&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-hce-89"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-hce_89-0">a</a> et <a href="#cite_ref-hce_89-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.haut-conseil-egalite.gouv.fr/violences-de-genre/reperes-statistiques-79/"><cite style="font-style:normal;">Repères statistiques</cite></a> », Haut conseil à l'égalité entre les femmes et les hommes <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-03-01" data-sort-value="2015-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-CVS2017_150-90"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-CVS2017_150_90-0">a</a> et <a href="#cite_ref-CVS2017_150_90-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="InseeONDRPGuedj2017"><span class="ouvrage" id="InseeONDRPHélène_Guedj2017"><a href="/wiki/Institut_national_de_la_statistique_et_des_%C3%A9tudes_%C3%A9conomiques" title="Institut national de la statistique et des études économiques">Insee</a>, <a href="/wiki/Observatoire_national_de_la_d%C3%A9linquance_et_des_r%C3%A9ponses_p%C3%A9nales" title="Observatoire national de la délinquance et des réponses pénales">ONDRP</a> et Hélène Guedj, <cite class="italique">Rapport d’enquête « cadre de vie et sécurité » 2017</cite>, Ministère de l'Intérieur, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.interieur.gouv.fr/content/download/99046/778274/file/Rapport%20d'enqu%C3%AAte%20CVS%202017.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 150<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rapport+d%E2%80%99enqu%C3%AAte+%C2%AB+cadre+de+vie+et+s%C3%A9curit%C3%A9+%C2%BB+2017&rft.pub=Minist%C3%A8re+de+l%27Int%C3%A9rieur&rft.au=Insee&rft.au=ONDRP&rft.au=H%C3%A9l%C3%A8ne+Guedj&rft.date=2017&rft.pages=150&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-CVS2017_154-161-91"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-CVS2017_154-161_91-0">a</a> et <a href="#cite_ref-CVS2017_154-161_91-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Inseenational_de_la_délinquance_et_de_la_réponse_pénaleGuedj2017"><span class="ouvrage" id="InseeObservatoire_national_de_la_délinquance_et_de_la_réponse_pénaleHélène_Guedj2017"><a href="/wiki/Institut_national_de_la_statistique_et_des_%C3%A9tudes_%C3%A9conomiques" title="Institut national de la statistique et des études économiques">Insee</a>, Observatoire national de la délinquance et de la réponse pénale et Hélène Guedj, <cite class="italique">Rapport d’enquête« cadre de vie et sécurité » 2017</cite>, Ministère de l'Intérieur, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.interieur.gouv.fr/content/download/99046/778274/file/Rapport%20d'enqu%C3%AAte%20CVS%202017.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">154-161</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rapport+d%E2%80%99enqu%C3%AAte%C2%AB+cadre+de+vie+et+s%C3%A9curit%C3%A9+%C2%BB+2017&rft.pub=Minist%C3%A8re+de+l%27Int%C3%A9rieur&rft.au=Insee&rft.au=Observatoire+national+de+la+d%C3%A9linquance+et+de+la+r%C3%A9ponse+p%C3%A9nale&rft.au=H%C3%A9l%C3%A8ne+Guedj&rft.date=2017&rft.pages=154-161&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-cicr-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cicr_92-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mann2010"><span class="ouvrage" id="Carol_Mann2010"><a href="/wiki/Carol_Mann" title="Carol Mann">Carol <span class="nom_auteur">Mann</span></a>, <cite class="italique">Femmes dans la guerre (1914-1945) : Survivre au féminin devant et durant deux conflits mondiaux</cite>, Paris, Pygmalion, <time>2010</time>, 380 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7564-0289-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7564-0289-5"><span class="nowrap">978-2-7564-0289-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Femmes+dans+la+guerre+%281914-1945%29+%3A+Survivre+au+f%C3%A9minin+devant+et+durant+deux+conflits+mondiaux&rft.place=Paris&rft.pub=Pygmalion&rft.aulast=Mann&rft.aufirst=Carol&rft.date=2010&rft.tpages=380&rft.isbn=978-2-7564-0289-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Thebaud-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Thebaud_93-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thébaud2000"><span class="ouvrage" id="Françoise_Thébaud2000">Françoise <span class="nom_auteur">Thébaud</span>, « <cite style="font-style:normal">L'épreuve de la guerre</cite> », <i><a href="/wiki/L%27Histoire" title="L'Histoire">L'Histoire</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 245,‎ <time class="nowrap" datetime="2000-07" data-sort-value="2000-07">juillet 2000</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%27%C3%A9preuve+de+la+guerre&rft.jtitle=L%27Histoire&rft.issue=245&rft.aulast=Th%C3%A9baud&rft.aufirst=Fran%C3%A7oise&rft.date=2000-07&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Baillargeon2014"><span class="ouvrage" id="Denyse_Baillargeon2014"><a href="/wiki/Denyse_Baillargeon" title="Denyse Baillargeon">Denyse Baillargeon</a>, « <cite style="font-style:normal">Pas d'histoire des femmes ! Réflexions d'une historienne indignée by Micheline Dumont (review)</cite> », <i>The Canadian Historical Review</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 95, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time class="nowrap" datetime="2014-09-20" data-sort-value="2014-09-20">20 septembre 2014</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">457–459</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1710-1093">1710-1093</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://muse.jhu.edu/article/554494">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Pas+d%27histoire+des+femmes+%21+R%C3%A9flexions+d%27une+historienne+indign%C3%A9e+by+Micheline+Dumont+%28review%29&rft.jtitle=The+Canadian+Historical+Review&rft.issue=3&rft.aulast=Baillargeon&rft.aufirst=Denyse&rft.date=2014-09-20&rft.volume=95&rft.pages=457%E2%80%93459&rft.issn=1710-1093&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dumont2013"><span class="ouvrage" id="Micheline_Dumont2013">Micheline <span class="nom_auteur">Dumont</span>, <cite class="italique">Pas d'histoire, les femmes! : Réflexions d'une historienne indignée</cite>, Remue-ménage, <time class="nowrap" datetime="2013-04-08" data-sort-value="2013-04-08">8 avril 2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-89091-447-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-89091-447-6"><span class="nowrap">978-2-89091-447-6</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.ca/Pas-dhistoire-femmes-Micheline-Dumont/dp/289091447X">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pas+d%27histoire%2C+les+femmes%21&rft.pub=Remue-m%C3%A9nage&rft.stitle=R%C3%A9flexions+d%27une+historienne+indign%C3%A9e&rft.aulast=Dumont&rft.aufirst=Micheline&rft.date=2013-04-08&rft.isbn=978-2-89091-447-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dumont-JohnsonClio1992"><span class="ouvrage" id="Micheline_Dumont-JohnsonCollectif_Clio1992">Micheline <span class="nom_auteur">Dumont-Johnson</span> et Collectif <span class="nom_auteur">Clio</span>, <cite class="italique">L'Histoire des femmes au Québec depuis quatre siècles</cite>, Le Jour, <time>1992</time>, 646 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-89044-440-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-89044-440-9"><span class="nowrap">978-2-89044-440-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ch/books/about/L_Histoire_des_femmes_au_Qu%C3%A9bec_depuis.html?id=pTlKAQAAIAAJ&redir_esc=y">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Histoire+des+femmes+au+Qu%C3%A9bec+depuis+quatre+si%C3%A8cles&rft.pub=Le+Jour&rft.aulast=Dumont-Johnson&rft.aufirst=Micheline&rft.au=Clio%2C+Collectif&rft.date=1992&rft.tpages=646&rft.isbn=978-2-89044-440-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">« <cite style="font-style:normal">Les femmes, éternelles oubliées de l’histoire</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Temps_(quotidien_suisse)" title="Le Temps (quotidien suisse)">Le Temps</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2013-11-19" data-sort-value="2013-11-19">19 novembre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.letemps.ch/culture/2013/11/19/femmes-eternelles-oubliees-histoire">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Les+femmes%2C+%C3%A9ternelles+oubli%C3%A9es+de+l%E2%80%99histoire&rft.jtitle=Le+Temps&rft.date=2013-11-19&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Head-_König,_Liliane_Mottu-Weber2000"><span class="ouvrage" id="Anne-Lise_Head-_König,_Liliane_Mottu-Weber2000">Anne-Lise Head- König, Liliane Mottu-Weber, « <cite style="font-style:normal">Femmes et discriminations en Suisse: le poids de l'histoire, XVIe-début XXe siècle (droit, éducation, économie, justice)</cite> », <i>Revue suisse d'histoire</i>,‎ <time>2000</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 434 à 436 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=szg-006:2000:50::855">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Femmes+et+discriminations+en+Suisse%3A+le+poids+de+l%27histoire%2C+XVIe-d%C3%A9but+XXe+si%C3%A8cle+%28droit%2C+%C3%A9ducation%2C+%C3%A9conomie%2C+justice%29&rft.jtitle=Revue+suisse+d%27histoire&rft.au=Anne-Lise+Head-+K%C3%B6nig%2C+Liliane+Mottu-Weber&rft.date=2000&rft.pages=434+%C3%A0+436&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Virgili2006"><span class="ouvrage" id="Fabrice_Virgili2006">Fabrice <span class="nom_auteur">Virgili</span>, « <cite style="font-style:normal">L'histoire des femmes et l'histoire des genres aujourd'hui, Abstract</cite> », <i>Vingtième Siècle. Revue d'histoire</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> no 75, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time class="nowrap" datetime="2006-01-01" data-sort-value="2006-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2006</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">5–14</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0294-1759">0294-1759</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cairn.info/resume.php?ID_ARTICLE=VING_075_0005">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%27histoire+des+femmes+et+l%27histoire+des+genres+aujourd%27hui%2C+Abstract&rft.jtitle=Vingti%C3%A8me+Si%C3%A8cle.+Revue+d%27histoire&rft.issue=3&rft.aulast=Virgili&rft.aufirst=Fabrice&rft.date=2006-01-01&rft.volume=no+75&rft.pages=5%E2%80%9314&rft.issn=0294-1759&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Offen2000"><span class="ouvrage" id="Karen_Offen2000">Karen <span class="nom_auteur">Offen</span>, « <cite style="font-style:normal">Geneviève FRAISSE, Les Femmes et leur histoire, Paris, Gallimard, Collection Folio histoire, 1998, 614 p. ; Michelle PERROT, Les Femmes ou les silences de l'Histoire, Paris, Flammarion, 1998, 493 p.</cite> », <i>Clio. Femmes, Genre, Histoire</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 12,‎ <time class="nowrap" datetime="2000-11-01" data-sort-value="2000-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2000</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1252-7017">1252-7017</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://clio.revues.org/199">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Genevi%C3%A8ve+FRAISSE%2C+Les+Femmes+et+leur+histoire%2C+Paris%2C+Gallimard%2C+Collection+Folio+histoire%2C+1998%2C+614+p.+%3B+Michelle+PERROT%2C+Les+Femmes+ou+les+silences+de+l%27Histoire%2C+Paris%2C+Flammarion%2C+1998%2C+493+p.&rft.jtitle=Clio.+Femmes%2C+Genre%2C+Histoire&rft.issue=12&rft.aulast=Offen&rft.aufirst=Karen&rft.date=2000-11-01&rft.issn=1252-7017&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Nadeau2017-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nadeau2017_101-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nadeau2017"><span class="ouvrage" id="Jean-François_Nadeau2017">Jean-François <span class="nom_auteur">Nadeau</span>, « <cite style="font-style:normal">L’histoire invisible des femmes</cite> », <i>Le Devoir</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-03-04" data-sort-value="2017-03-04">4 mars 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0319-0722">0319-0722</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ledevoir.com/societe/actualites-en-societe/493173/les-grandes-oubliees-l-histoire-invisible-des-femmes">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-05-27" data-sort-value="2017-05-27">27 mai 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%E2%80%99histoire+invisible+des+femmes&rft.jtitle=Le+Devoir&rft.aulast=Nadeau&rft.aufirst=Jean-Fran%C3%A7ois&rft.date=2017-03-04&rft.issn=0319-0722&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Clancier2014"><span class="ouvrage" id="Philippe_Clancier2014">Philippe <span class="nom_auteur">Clancier</span>, « <cite style="font-style:normal">Hommes guerriers et femmes invisibles. Le choix des scribes dans le Proche-Orient ancien</cite> », <i>Clio. Femmes, Genre, Histoire</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 39,‎ <time class="nowrap" datetime="2014-06-01" data-sort-value="2014-06-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juin 2014</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">19–36</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1252-7017">1252-7017</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4000/clio.11831">10.4000/clio.11831</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.openedition.org/clio/11831#text">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-04" data-sort-value="2019-01-04">4 janvier 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Hommes+guerriers+et+femmes+invisibles.+Le+choix+des+scribes+dans+le+Proche-Orient+ancien&rft.jtitle=Clio.+Femmes%2C+Genre%2C+Histoire&rft.issue=39&rft.aulast=Clancier&rft.aufirst=Philippe&rft.date=2014-06-01&rft.pages=19%E2%80%9336&rft.issn=1252-7017&rft_id=info%3Adoi%2F10.4000%2Fclio.11831&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-brule-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-brule_103-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Brulé1989"><span class="ouvrage" id="Pierre_Brulé1989">Pierre <span class="nom_auteur">Brulé</span>, <cite class="italique">La fille d'Athènes : La religion des filles à Athènes à l'époque classique : mythes, cultes et société</cite>, Presses Universitaires de Franche-Comté, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Annales littéraires de l'université de Besançon », <time>1989</time>, 455 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-251-60363-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-251-60363-6"><span class="nowrap">978-2-251-60363-6</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=gyfZq3FgRV4C&printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 370<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+fille+d%27Ath%C3%A8nes+%3A+La+religion+des+filles+%C3%A0+Ath%C3%A8nes+%C3%A0+l%27%C3%A9poque+classique+%3A+mythes%2C+cultes+et+soci%C3%A9t%C3%A9&rft.pub=Presses+Universitaires+de+Franche-Comt%C3%A9&rft.aulast=Brul%C3%A9&rft.aufirst=Pierre&rft.date=1989&rft.pages=370&rft.tpages=455&rft.isbn=978-2-251-60363-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="et_al.1932"><span class="ouvrage" id="Théano,_et_al.1932">Théano, et al., <cite class="italique">Femmes Pythogoriennes. Fragments et lettres de Théano, Périctioné, Phintys, Mélissa et Myn</cite>, Paris, L'artisan du livre, <time>1932</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Femmes+Pythogoriennes.+Fragments+et+lettres+de+Th%C3%A9ano%2C+P%C3%A9riction%C3%A9%2C+Phintys%2C+M%C3%A9lissa+et+Myn&rft.place=Paris&rft.pub=L%27artisan+du+livre&rft.au=Th%C3%A9ano%2C+et+al.&rft.date=1932&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pierre1989"><span class="ouvrage" id="Morizot_Pierre1989">Morizot Pierre, « <cite style="font-style:normal">Remarques sur l'âge du mariage des jeunes Romaines en Italie et en Afrique.</cite> », <i>Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 133ᵉ année, N. 3, 1989.</i>,‎ <time>1989</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">656-669</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_1989_num_133_3_14779">lire en ligne</a> <span class="skin-invert-image" typeof="mw:File"><span title="Accès libre au document"><img alt="Accès libre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png" decoding="async" width="9" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/14px-Lock-green.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/18px-Lock-green.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="813" /></span></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Remarques+sur+l%27%C3%A2ge+du+mariage+des+jeunes+Romaines+en+Italie+et+en+Afrique.&rft.jtitle=Comptes+rendus+des+s%C3%A9ances+de+l%27Acad%C3%A9mie+des+Inscriptions+et+Belles-Lettres%2C+133%E1%B5%89+ann%C3%A9e%2C+N.+3%2C+1989.&rft.aulast=Pierre&rft.aufirst=Morizot&rft.date=1989&rft.pages=656-669&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-laurence-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-laurence_106-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Laurence2012"><span class="ouvrage" id="Patrick_Laurence2012">Patrick <span class="nom_auteur">Laurence</span>, <cite class="italique">Les droits de la femme au Bas-Empire romain : le Code Théodosien</cite>, Paris, Chemins de tr@verse, <time>2012</time>, 884 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://bouquineo.myshopify.com/products/les-droits-de-la-femme-au-bas-empire-romain-le-code-theodosien-version-papier">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+droits+de+la+femme+au+Bas-Empire+romain&rft.place=Paris&rft.pub=Chemins+de+tr%40verse&rft.stitle=le+Code+Th%C3%A9odosien&rft.aulast=Laurence&rft.aufirst=Patrick&rft.date=2012&rft.tpages=884&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Crogiez-Pétrequin_et_Pierre_Jaillette_(dir.)2020"><span class="ouvrage" id="Sylvie_Crogiez-Pétrequin_et_Pierre_Jaillette_(dir.)2020"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : français, anglais et italien">(fr + en + it)</abbr> Sylvie Crogiez-Pétrequin et Pierre Jaillette (dir.), <cite class="italique" lang="fr">Société, économie, administration dans le Code Théodosien</cite>, Villeneuve d'Ascq, Presses universitaires du Septentrion, <time class="nowrap" datetime="2020-03-04" data-sort-value="2020-03-04">4 mars 2020</time>, 560 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782757421734" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782757421734"><span class="nowrap">9782757421734</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.openedition.org/septentrion/48443">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Soci%C3%A9t%C3%A9%2C+%C3%A9conomie%2C+administration+dans+le+Code+Th%C3%A9odosien&rft.place=Villeneuve+d%27Ascq&rft.pub=Presses+universitaires+du+Septentrion&rft.au=Sylvie+Crogiez-P%C3%A9trequin+et+Pierre+Jaillette+%28dir.%29&rft.date=2020-03-04&rft.tpages=560&rft.isbn=9782757421734&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-femmeReligion_12-33-108"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-femmeReligion_12-33_108-0">a</a> <a href="#cite_ref-femmeReligion_12-33_108-1">b</a> et <a href="#cite_ref-femmeReligion_12-33_108-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vallet1994"><span class="ouvrage" id="Odon_Vallet1994"><a href="/wiki/Odon_Vallet" title="Odon Vallet">Odon <span class="nom_auteur">Vallet</span></a>, <cite class="italique">Déesses ou servantes de Dieu ? Femmes et religions</cite>, Paris, <a href="/wiki/Gallimard" class="mw-redirect" title="Gallimard">Gallimard</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Découvertes Gallimard Religions », <time class="nowrap" datetime="1994-04" data-sort-value="1994-04">avril 1994</time>, 160 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-07-053257-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-07-053257-7"><span class="nowrap">2-07-053257-7</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=D%C3%A9esses+ou+servantes+de+Dieu+%3F+Femmes+et+religions&rft.place=Paris&rft.pub=Gallimard&rft.aulast=Vallet&rft.aufirst=Odon&rft.date=1994-04&rft.tpages=160&rft.isbn=2-07-053257-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>, <span class="citation">« Les avatars de la déesse-mère »</span>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">12-33</span>.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BlackGreen1998"><span class="ouvrage" id="Jeremy_BlackAnthony_Green1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jeremy Black et Anthony Green, <cite class="italique" lang="en">Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia</cite>, Londres, British Museum Press, <time>1998</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gods%2C+Demons+and+Symbols+of+Ancient+Mesopotamia&rft.place=Londres&rft.pub=British+Museum+Press&rft.aulast=Black&rft.aufirst=Jeremy&rft.au=Anthony+Green&rft.date=1998&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-femmeReligion_34-55-110"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-femmeReligion_34-55_110-0">a</a> <a href="#cite_ref-femmeReligion_34-55_110-1">b</a> <a href="#cite_ref-femmeReligion_34-55_110-2">c</a> et <a href="#cite_ref-femmeReligion_34-55_110-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Odon_Vallet" title="Odon Vallet">Odon Vallet</a>, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, <span class="citation">« Le lignage de la Vierge »</span>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">34-51</span>.</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Xiberra2010"><span class="ouvrage" id="Martine_Xiberra2010">Martine Xiberra, « <cite style="font-style:normal">Figures d’Eros : mythes et cultures</cite> », <i>Comunicação e Sociedade-volume=18</i>,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 32 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://revistacomsoc.pt/index.php/comsoc/article/view/983/940">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Figures+d%E2%80%99Eros+%3A+mythes+et+cultures&rft.jtitle=Comunica%C3%A7%C3%A3o+e+Sociedade-volume%3D18&rft.aulast=Xiberra&rft.aufirst=Martine&rft.date=2010&rft.pages=32&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-femmeReligion_52-65-112"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-femmeReligion_52-65_112-0">a</a> <a href="#cite_ref-femmeReligion_52-65_112-1">b</a> et <a href="#cite_ref-femmeReligion_52-65_112-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Odon_Vallet" title="Odon Vallet">Odon Vallet</a>, <abbr class="abbr nowrap italique" title="opere citato (« dans l'ouvrage cité »)">op. cit.</abbr>, <span class="citation">« Les Servantes de Dieu »</span>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">34-51</span>.</span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/fr/letters/1995/documents/hf_jp-ii_let_29061995_women.html"><cite style="font-style:normal;">Lettre aux Femmes (29 juin 1995) | Jean Paul II</cite></a> », sur <span class="italique">w2.vatican.va</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-07-08" data-sort-value="2018-07-08">8 juillet 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a> </span><span class="reference-text">Robert Duquenne, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.openedition.org/civilisations/1646">Archétypes et types dans les religions du Japon</a>, <i>Civilisations</i>, 1991</span> </li> <li id="cite_note-combats-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-combats_119-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hanna1995"><span class="ouvrage" id="Havnevik_Hanna1995">Havnevik Hanna (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">Combats des nonnes tibétaines : religieuses bouddhistes du Pays des neiges</cite>, Saint-Michel-en-l'Herm, Dharma, <time>1995</time>, 302 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-86487-025-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-86487-025-8"><span class="nowrap">2-86487-025-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Combats+des+nonnes+tib%C3%A9taines&rft.place=Saint-Michel-en-l%27Herm&rft.pub=Dharma&rft.stitle=religieuses+bouddhistes+du+Pays+des+neiges&rft.aulast=Hanna&rft.aufirst=Havnevik&rft.date=1995&rft.tpages=302&rft.isbn=2-86487-025-8&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-tibet-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-tibet_120-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BlondeauBuffetrille2002"><span class="ouvrage" id="Anne-Marie_BlondeauKatia_Buffetrille2002"><a href="/wiki/Anne-Marie_Blondeau" title="Anne-Marie Blondeau">Anne-Marie <span class="nom_auteur">Blondeau</span></a> (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>) et <a href="/w/index.php?title=Katia_Buffertrille&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katia Buffertrille (page inexistante)">Katia <span class="nom_auteur">Buffetrille</span></a> (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), <cite class="italique"><a href="/wiki/Le_Tibet_est-il_chinois_%3F" title="Le Tibet est-il chinois ?">Le Tibet est-il chinois ?</a> : réponses à cent questions chinoises</cite>, Paris, Albin Michel, <time>2002</time>, 463 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-226-13426-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-226-13426-3"><span class="nowrap">2-226-13426-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Tibet+est-il+chinois+%3F&rft.place=Paris&rft.pub=Albin+Michel&rft.stitle=r%C3%A9ponses+%C3%A0+cent+questions+chinoises&rft.aulast=Blondeau&rft.aufirst=Anne-Marie&rft.au=Buffetrille%2C+Katia&rft.date=2002&rft.tpages=463&rft.isbn=2-226-13426-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Liban2007"><span class="ouvrage" id="Laurence_Liban2007">Laurence Liban, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lexpress.fr/informations/le-proces-de-madame-bovary_681644.html"><cite style="font-style:normal;">Le procès de Madame Bovary</cite></a> », sur <span class="italique">L'Express</span>, <time class="nowrap" datetime="2007-06-07" data-sort-value="2007-06-07">7 juin 2007</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-01" data-sort-value="2019-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2019</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a> </span><span class="reference-text">Brigitte Delluc, Gilles Delluc, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hominides.com/html/art/representations-humaines-art-prehistorique-perigord.php">Les représentations humaines dans l'art préhistorique du Périgord</a></i>, dans <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hominides.com/index.php">Hominidés</a></i>, consulté le 5 janvier 2019.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="McFadden2015"><span class="ouvrage" id="Syreeta_McFadden2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/w/index.php?title=Syreeta_McFadden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syreeta McFadden (page inexistante)">Syreeta McFadden</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/apr/13/absent-female-genitals-art-repeated"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The lack of female genitals on statues seems thoughtless until you see it repeated</cite></a> » [« Le manque de parties génitales féminines sur les statues semble inconsidéré jusqu'à ce que vous le voyiez se répéter »], sur <span class="italique">The Guardian</span>, <time class="nowrap" datetime="2015-04-13" data-sort-value="2015-04-13">13 avril 2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-05" data-sort-value="2019-01-05">5 janvier 2019</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a> </span><span class="reference-text">Cécile de Kervasdoué, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.franceculture.fr/societe/le-sexe-feminin-cest-de-lart">Le sexe féminin, c'est de l'art ?</a></i>, 21/10/2017 sur le site de <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.franceculture.fr/">France culture</a></i>, consulté le 5 janvier 2019.</span> </li> <li id="cite_note-HildeHeynen-125"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-HildeHeynen_125-0">a</a> <a href="#cite_ref-HildeHeynen_125-1">b</a> et <a href="#cite_ref-HildeHeynen_125-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">(<a href="#HildeHeynen">Heynen 2007</a>)</span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a> </span><span class="reference-text">Lobell, 1989, p. 143</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a> </span><span class="reference-text">Vitruve, [1673] 1999, p. 51</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a> </span><span class="reference-text">Feuerstein, 1997.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://la-philosophie.com/citations-sur-les-femmes"><cite style="font-style:normal;">Dico Philo : Citations sur les femmes</cite></a> », sur <span class="italique">La-Philo</span>, <time>2013</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-02" data-sort-value="2019-01-02">2 janvier 2019</time>)</small></span>.</span> </li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sources">Sources</h2></div> <ul><li>Cet article est partiellement ou en totalité issu de la page « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259816">Déchiffrer le code: l'éducation des filles et des femmes aux sciences, technologie, ingénierie et mathématiques (STEM)</a> » de UNESCO, le texte ayant été placé par l’auteur ou le responsable de publication sous la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259816">CC BY-SA 3.0 IGO</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Women?uselang=fr">Les femmes</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/femme" class="extiw" title="wikt:femme">Femme</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span> (<a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/Th%C3%A9saurus:femme/fran%C3%A7ais" class="extiw" title="wikt:Thésaurus:femme/français">thésaurus</a>)</li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Femme" class="extiw" title="s:Catégorie:Femme">Femme</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li><li class="wikiquote"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Femme" class="extiw" title="q:Femme">Femme</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/60px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/120px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet : <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Femme" title="Catégorie:Femme">Femme</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="GrisayLavisDubois-Stasse1969"><span class="ouvrage" id="Auguste_GrisayGeorges_LavisMicheline_Dubois-Stasse1969">Auguste <span class="nom_auteur">Grisay</span>, Georges <span class="nom_auteur">Lavis</span> et Micheline <span class="nom_auteur">Dubois-Stasse</span>, <cite class="italique">Les dénominations de la femme dans les anciens textes littéraires français</cite>, Gembloux, <a href="/wiki/Groupe_De_Boeck" title="Groupe De Boeck">J. Duculot</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Publications de l'Institut de lexicologie française de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Li%C3%A8ge" title="Université de Liège">université de Liège</a> » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1), <time class="nowrap" datetime="1969-01" data-sort-value="1969-01">janvier 1969</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, <span class="nowrap">1 vol.</span>, <abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr>-259, in-8<sup>o</sup> (25 <abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr>) <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-600-04394-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-600-04394-6"><span class="nowrap">978-2-600-04394-6</span></a> (édité erroné), <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/301561682">301561682</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb35438103m.public">35438103</a></span>, <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">SUDOC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sudoc.fr/002318237">002318237</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.droz.org/france/fr/1276-9782600043946.html">présentation en ligne</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=smaQOEhcX78C">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+d%C3%A9nominations+de+la+femme+dans+les+anciens+textes+litt%C3%A9raires+fran%C3%A7ais&rft.place=Gembloux&rft.pub=J.+Duculot&rft.edition=1&rft.aulast=Grisay&rft.aufirst=Auguste&rft.au=Lavis%2C+Georges&rft.au=Dubois-Stasse%2C+Micheline&rft.date=1969-01&rft.tpages=%3Cspan+class%3D%22nowrap%22%3E1+vol.%3C%2Fspan%3E%2C+%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%2215%22+%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22+style%3D%22text-transform%3Auppercase%22%3EXV%3C%2Fspan%3E%3C%2Fabbr%3E-259&rft_id=info%3Aoclcnum%2F301561682&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span>.</li> <li><a href="/wiki/Olympe_de_Gouges" title="Olympe de Gouges">Olympe de Gouges</a> <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/D%C3%A9claration_des_droits_de_la_femme_et_de_la_citoyenne" class="extiw" title="s:Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne">Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne</a></i></li> <li><a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a>, <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/%C3%89mile,_ou_De_l%E2%80%99%C3%A9ducation%5CLivre_cinqui%C3%A8me" class="extiw" title="s:Émile, ou De l’éducation\Livre cinquième">Sophie ou La Femme</a></i></li> <li><a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a>, <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Femmes,_soyez_soumises_%C3%A0_vos_maris" class="extiw" title="s:Femmes, soyez soumises à vos maris">Femmes, soyez soumises à vos maris</a></i></li> <li><a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Diderot</a>, <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Sur_les_femmes" class="extiw" title="s:Sur les femmes">Sur les femmes</a></i></li> <li><a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Goethe</a>, <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Les_Bonnes_Femmes" class="extiw" title="s:Les Bonnes Femmes">Les Bonnes Femmes</a></i></li> <li><a href="/wiki/John_Stuart_Mill" title="John Stuart Mill">John Stuart Mill</a>, <i><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/De_l%27assujettissement_des_femmes" class="extiw" title="s:De l'assujettissement des femmes">De l'assujettissement des femmes</a></i></li> <li><a href="/wiki/Simone_de_Beauvoir" title="Simone de Beauvoir">Simone de Beauvoir</a>, <i><a href="/wiki/Le_Deuxi%C3%A8me_Sexe" title="Le Deuxième Sexe">Le Deuxième Sexe</a></i></li> <li><a href="/wiki/%C3%89lisabeth_Badinter" title="Élisabeth Badinter">Élisabeth Badinter</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lplm.info/spip/spip.php?article673"><i>La place des femmes dans la société française</i></a></li> <li><a href="/wiki/Paul_Lafargue" title="Paul Lafargue">Paul Lafargue</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/francais/lafargue/works/1904/pl19040000.htm#ftn1"><i>La question de la femme</i></a>, 1904</li> <li><a href="/wiki/Nathalie_Heinich" title="Nathalie Heinich">Nathalie Heinich</a>, <i>États de femme. L'identité féminine dans la fiction occidentale</i>, Collection NRF Essais, Gallimard, avril 1996</li> <li><a href="/wiki/Maryse_Vaillant" title="Maryse Vaillant">Maryse Vaillant</a>, <i>Comment aiment les femmes. Du désir et des hommes</i>, Seuil, 2006</li> <li><a href="/wiki/%C3%89lisabeth_Badinter" title="Élisabeth Badinter">Élisabeth Badinter</a>, <i>Le Conflit - la femme et la mère</i>, Le livre de Poche, 2011, 124 p.</li> <li><a href="/wiki/Maryse_Vaillant" title="Maryse Vaillant">Maryse Vaillant</a>, <i>Sexy soit-elle</i>, Les Liens qui libèrent, 2012</li> <li><a href="/wiki/Maud_de_Belleroche" title="Maud de Belleroche">Maud de Belleroche</a>, <i>Des femmes</i>, La Jeune Parque, 1970</li> <li><span class="ouvrage" id="HildeHeynen"><a href="/wiki/Hilde_Heynen" title="Hilde Heynen">Hilde Heynen</a>, « <cite style="font-style:normal"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : néerlandais">(nl)</abbr> In de ruimte gevestigd: gendermodellen in architectuur</cite> » [« L’inscription du genre dans l’architecture »], <i>Onze Alma Mater</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2001-08" data-sort-value="2001-08">août 2001</time>, p. 306-329 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.openedition.org/perspective/3575">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-01" data-sort-value="2019-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%28nl%29+In+de+ruimte+gevestigd%3A+gendermodellen+in+architectuur&rft.jtitle=Onze+Alma+Mater&rft.au=Hilde+Heynen&rft.date=2001&rft.pages=p.+306-329&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span>.<span class="nowrap" title="Ouvrage utilisé pour la rédaction de l'article"> <span typeof="mw:File"><span><img alt="Ouvrage utilisé pour la rédaction de l'article" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Icon_flat_design_plume.svg/20px-Icon_flat_design_plume.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Icon_flat_design_plume.svg/40px-Icon_flat_design_plume.svg.png 1.5x" data-file-width="330" data-file-height="158" /></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="PisierCollinVarikas2000"><span class="ouvrage" id="Evelyne_PisierFrançoise_CollinEleni_Varikas2000">Evelyne Pisier, Françoise Collin et Eleni Varikas, <cite class="italique">Les Femmes de Platon à Derrida : Anthologie critique</cite>, Paris, Plon, <time>2000</time>, 830 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-259-18715-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-259-18715-3"><span class="nowrap">2-259-18715-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+Femmes+de+Platon+%C3%A0+Derrida&rft.place=Paris&rft.pub=Plon&rft.stitle=Anthologie+critique&rft.aulast=Pisier&rft.aufirst=Evelyne&rft.au=Fran%C3%A7oise+Collin&rft.au=Eleni+Varikas&rft.date=2000&rft.tpages=830&rft.isbn=2-259-18715-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AFemme"></span></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_femmes" title="Histoire des femmes">Histoire des femmes</a> | <a href="/wiki/Chronologie_du_statut_des_femmes" title="Chronologie du statut des femmes">Chronologie du statut des femmes</a> | <a href="/wiki/Chronologie_de_la_place_des_femmes_dans_les_sciences" title="Chronologie de la place des femmes dans les sciences">Chronologie de la place des femmes dans les sciences</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%A9minisme" title="Féminisme">Féminisme</a> | <a href="/wiki/Transf%C3%A9minisme" title="Transféminisme">Transféminisme</a> | <a href="/wiki/Condition_f%C3%A9minine" title="Condition féminine">Condition féminine</a> | <a href="/wiki/Journ%C3%A9e_internationale_des_femmes" title="Journée internationale des femmes">Journée internationale des femmes</a></li> <li><a href="/wiki/Gyn%C3%A9cologie" title="Gynécologie">Gynécologie</a> | <a href="/wiki/Grossesse" title="Grossesse">Maternité</a> | <a href="/wiki/M%C3%A8re" title="Mère">Mère</a> | <a href="/wiki/Obst%C3%A9trique" title="Obstétrique">Obstétrique</a> | <a href="/wiki/M%C3%A9nopause" title="Ménopause">Ménopause</a></li> <li><a href="/wiki/Femme_au_foyer" title="Femme au foyer">Femme au foyer</a></li> <li><a href="/wiki/Femmes_de_r%C3%A9confort" title="Femmes de réconfort">Femmes de réconfort</a></li> <li><a href="/wiki/Femme_de_m%C3%A9nage" title="Femme de ménage">Femme de ménage</a></li> <li><a href="/wiki/Animus" title="Animus">Animus</a></li> <li><a href="/wiki/Matriarcat" title="Matriarcat">Matriarcat</a> | <a href="/wiki/Gynocratie" title="Gynocratie">Gynocratie</a> | <a href="/wiki/Misogynie" title="Misogynie">Misogynie</a> | <a href="/wiki/Transmisogynie" title="Transmisogynie">Transmisogynie</a> | <a href="/wiki/Lesbophobie" title="Lesbophobie">Lesbophobie</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_femmes_scientifiques" title="Liste de femmes scientifiques">Liste de femmes scientifiques</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_femmes_les_plus_puissantes_du_monde_selon_Forbes" title="Liste des femmes les plus puissantes du monde selon Forbes">Liste des femmes les plus puissantes du monde selon Forbes</a></li> <li><a href="/wiki/YL_(radio)" title="YL (radio)">YL</a> abréviation <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9graphie_sans_fil" title="Télégraphie sans fil">radiotélégraphique</a> de « Young Lady » sans distinction d'âge</li> <li>Symbole <span class="page_h" title="Ce lien renvoie vers une page d'homonymie"><a href="/wiki/%E2%99%80" title="♀">♀</a></span><small> <span style="vertical-align:top"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E2%99%80" title="♀"><img alt="Ce lien renvoie vers une page d'homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/15px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/23px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></span></small></li> <li><a href="/wiki/Genre_(sciences_sociales)" title="Genre (sciences sociales)">Genre (sciences sociales)</a> | <a href="/wiki/%C3%89tudes_de_genre" title="Études de genre">Études de genre</a> | <a href="/wiki/%C3%89tudes_sur_la_transidentit%C3%A9" class="mw-redirect" title="Études sur la transidentité">Études sur la transidentité</a></li> <li><a href="/wiki/Homme" title="Homme">Homme</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la religion<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q467?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://beauchesne.immanens.com/appli/article.php?id=99"><i>Dictionnaire de spiritualité</i></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q467?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D014930"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q467?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/women"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/frau-rechtliche-stellung"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/donna_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q467?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119556551">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119556551">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85147274">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4018202-2">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00563816">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX4576329">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007560917505171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph127967">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000048533">Lettonie</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://clio.revues.org/"><i>Clio : Histoire, femmes et sociétés</i></a>, une revue française</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/women/">Section de l'encyclopédie Britannica consacrée à l'histoire des femmes</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://signets.bnf.fr/html/categories/c_305femmes.html">Rubrique « Études de genre »</a> des Signets de la <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BnF</a></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Identit%C3%A9s_de_genre_et_sexuelle" title="Modèle:Palette Identités de genre et sexuelle"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Identit%C3%A9s_de_genre_et_sexuelle&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Identités de <a href="/wiki/Identit%C3%A9_de_genre" title="Identité de genre">genre</a> et <a href="/wiki/Identit%C3%A9_sexuelle" title="Identité sexuelle">sexuelle</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:12em; text-align:right;"><a href="/wiki/Comparaison_biologique_entre_la_femme_et_l%27homme" class="mw-redirect" title="Comparaison biologique entre la femme et l'homme">Sexe</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/M%C3%A2le" title="Mâle">Mâle</a></li> <li><a href="/wiki/Femelle" title="Femelle">Femelle</a></li> <li><a href="/wiki/Intersexuation" title="Intersexuation">Intersexe</a> <ul><li><a href="/wiki/Variations_du_d%C3%A9veloppement_sexuel" title="Variations du développement sexuel">variations du développement sexuel</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:12em; text-align:right;"><a href="/wiki/Identit%C3%A9_de_genre" title="Identité de genre">Identité de genre</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="width:10em; text-align:left;"><a href="/wiki/Binarit%C3%A9_de_genre" title="Binarité de genre">Binaire</a></th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Homme" title="Homme">Homme</a> <ul><li><a href="/wiki/Masculinit%C3%A9" title="Masculinité">masculinité</a></li> <li><a href="/wiki/Virilit%C3%A9" title="Virilité">virilité</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Femme</a> <ul><li><a href="/wiki/F%C3%A9minit%C3%A9" title="Féminité">féminité</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Cisidentit%C3%A9" title="Cisidentité">Cisidentité</a></li> <li><a href="/wiki/Transidentit%C3%A9" title="Transidentité">Transidentité</a> <ul><li><a href="/wiki/Homme_trans" title="Homme trans">homme</a></li> <li><a href="/wiki/Femme_trans" title="Femme trans">femme</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:10em; text-align:left;"><a href="/wiki/Variance_de_genre" title="Variance de genre">Variance de genre</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Androgynie" title="Androgynie">Androgyne</a></li> <li><a href="/wiki/Boi_(argot)" title="Boi (argot)">Boi</a></li> <li><a href="/wiki/Lesbienne_butch" title="Lesbienne butch">Butch</a></li> <li><a href="/wiki/Banjee" title="Banjee">Banjee</a></li> <li><a href="/wiki/Drag_queen" title="Drag queen">Drag queen</a></li> <li><a href="/wiki/Drag_king" title="Drag king">Drag king</a></li> <li><a href="/wiki/Eff%C3%A9minement" title="Efféminement">Efféminement</a></li> <li><a href="/wiki/Lesbienne_fem" title="Lesbienne fem">Fem</a></li> <li><a href="/wiki/Gar%C3%A7on_manqu%C3%A9" title="Garçon manqué">Garçon manqué</a></li> <li><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Genderfuck" title="Genderfuck">Genderfuck</a></span></li> <li><a href="/wiki/Non-binarit%C3%A9" title="Non-binarité">Non-binarité</a></li> <li><a href="/wiki/Sissy_(genre)" title="Sissy (genre)">Sissy</a></li> <li><a href="/wiki/Travestissement" title="Travestissement">Travestissement</a></li> <li><a href="/wiki/Virago" title="Virago">Virago</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:10em; text-align:left;"><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_genre" title="Troisième genre">Troisième genre</a></th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%27akava%27ine" title="'akava'ine">'akava'ine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bakla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bakla (page inexistante)">Bakla</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bakla" class="extiw" title="en:Bakla"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Bakla »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Bispiritualit%C3%A9" title="Bispiritualité">Bispiritualité</a></li> <li><a href="/wiki/Bissu" title="Bissu">Bissu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Calabai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calabai (page inexistante)">Calabai</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Calabai" class="extiw" title="en:Calabai"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Calabai »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Eunuque" title="Eunuque">Eunuque</a></li> <li><a href="/wiki/Fa%27afafine" title="Fa'afafine">Fa'afafine</a></li> <li><a href="/wiki/Fakaleiti" title="Fakaleiti">Fakaleiti</a></li> <li><span class="lang-it" lang="it"><a href="/wiki/Femminielli" title="Femminielli">Femminielli</a></span></li> <li><a href="/wiki/Galle_(pr%C3%AAtre)" title="Galle (prêtre)">Galle</a></li> <li><a href="/wiki/Gynomorphe" title="Gynomorphe">Gynomorphe</a></li> <li><a href="/wiki/Hijra_(sous-continent_indien)" title="Hijra (sous-continent indien)">Hijra</a></li> <li><a href="/wiki/Kato%C3%AF" title="Katoï">Katoï</a></li> <li><a href="/wiki/Khanith" title="Khanith">Khanith</a></li> <li><a href="/wiki/Khawal" title="Khawal">Khawal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=K%C3%B6%C3%A7ek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Köçek (page inexistante)">Köçek</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6%C3%A7ek" class="extiw" title="en:Köçek"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Köçek »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Koekchuch" title="Koekchuch">Koekchuch</a></li> <li><a href="/wiki/Mahu" title="Mahu">Mahu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maknyah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maknyah (page inexistante)">Maknyah</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maknyah" class="extiw" title="en:Maknyah"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Maknyah »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Mukhannath" title="Mukhannath">Mukhannath</a></li> <li><a href="/wiki/Muxe" title="Muxe">Muxe</a></li> <li><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/New_half" title="New half">New half</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nullo_(modification_corporelle)" title="Nullo (modification corporelle)">Nullo</a></li> <li><a href="/wiki/Onnagata" title="Onnagata">Onnagata</a></li> <li><a href="/wiki/Scoptes" title="Scoptes">Scoptes</a></li> <li><a href="/wiki/Tumtum_(juda%C3%AFsme)" title="Tumtum (judaïsme)">Tumtum</a></li> <li><a href="/wiki/Vierge_sous_serment" title="Vierge sous serment">Vierge sous serment</a></li> <li><a href="/wiki/Winkte" title="Winkte">Winkte</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:12em; text-align:right;"><a href="/wiki/Orientation_sexuelle" title="Orientation sexuelle">Orientation sexuelle</a>,<br /><a href="/wiki/Identit%C3%A9_sexuelle" title="Identité sexuelle">identité sexuelle</a></th> <td class="navbox-list" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="width:10em; text-align:left;">Principaux termes</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bisexualit%C3%A9" title="Bisexualité">Bisexualité</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9t%C3%A9rosexualit%C3%A9" title="Hétérosexualité">Hétérosexualité</a></li> <li><a href="/wiki/Homosexualit%C3%A9" title="Homosexualité">Homosexualité</a> <ul><li><a href="/wiki/Gay_(homosexualit%C3%A9)" title="Gay (homosexualité)">gay</a></li> <li><a href="/wiki/Lesbianisme" title="Lesbianisme">lesbianisme</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:10em; text-align:left;">Autres</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Androphilie_et_gynophilie" title="Androphilie et gynophilie">Androphilie et gynophilie</a></li> <li><a href="/wiki/Asexualit%C3%A9" title="Asexualité">Asexualité</a> <ul><li><a href="/wiki/Asexualit%C3%A9_grise" title="Asexualité grise">grise</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Bicuriosit%C3%A9" title="Bicuriosité">Bicuriosité</a></li> <li><a href="/wiki/Mouvement_ex-gay" title="Mouvement ex-gay">Ex-homosexuel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ex-ex-homosexuel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ex-ex-homosexuel (page inexistante)">Ex-ex-homosexuel</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ex-ex-gay" class="extiw" title="en:Ex-ex-gay"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Ex-ex-gay »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9t%C3%A9roflexibilit%C3%A9" title="Hétéroflexibilité">Hétéroflexibilité</a></li> <li><a href="/wiki/Monosexualit%C3%A9" title="Monosexualité">Monosexualité</a></li> <li><a href="/wiki/Pansexualit%C3%A9" title="Pansexualité">Pansexualité</a></li> <li><span class="lang-en" lang="en"><a href="/w/index.php?title=Same_gender_loving&action=edit&redlink=1" class="new" title="Same gender loving (page inexistante)">Same gender loving</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Same_gender_loving" class="extiw" title="en:Same gender loving"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Same gender loving »">(en)</span></a></span></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:12em; text-align:right;">Termes englobants</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Diversit%C3%A9_sexuelle_et_de_genre" title="Diversité sexuelle et de genre">Diversité sexuelle et de genre</a></li> <li><a href="/wiki/Lesbiennes,_gays,_bisexuels_et_transgenres" title="Lesbiennes, gays, bisexuels et transgenres">LGBT</a></li> <li><i><a href="/wiki/Queer" title="Queer">Queer</a></i></li> <li><a href="/wiki/Takat%C4%81pui" title="Takatāpui">Takatāpui</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:12em; text-align:right;">Voir aussi</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Alfred_Kinsey#Échelle_de_Kinsey" title="Alfred Kinsey">Échelle de Kinsey</a></li> <li><a href="/wiki/Orientation_sexuelle_%C3%A9godystonique" title="Orientation sexuelle égodystonique">Orientation sexuelle égodystonique</a></li> <li><span class="lang-en" lang="en"><a href="/w/index.php?title=Erotic_target_location_error&action=edit&redlink=1" class="new" title="Erotic target location error (page inexistante)">Erotic target location error</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Erotic_target_location_error" class="extiw" title="en:Erotic target location error"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Erotic target location error »">(en)</span></a></span></li> <li><a href="/wiki/Hermaphrodite" title="Hermaphrodite">Hermaphrodite</a></li> <li><a href="/wiki/Sexualit%C3%A9" title="Sexualité">Sexualité</a> <ul><li><a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_f%C3%A9minine" title="Sexualité féminine">féminine</a></li> <li><a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_masculine" title="Sexualité masculine">masculine</a></li> <li><a href="/wiki/Sexualit%C3%A9_transgenre" title="Sexualité transgenre">transgenre</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Expression_de_genre" title="Expression de genre">Expression de genre</a></li> <li><a href="/wiki/Fluidit%C3%A9_de_genre" title="Fluidité de genre">Fluidité de genre</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%B4le_de_genre" title="Rôle de genre">Rôle de genre</a></li> <li><a href="/wiki/Transgression_de_genre" title="Transgression de genre">Transgression de genre</a></li> <li><a href="/wiki/Distinction_entre_sexe_et_genre" title="Distinction entre sexe et genre">Distinction entre sexe et genre</a></li> <li><a href="/wiki/Biologie_et_orientation_sexuelle" title="Biologie et orientation sexuelle">Liens entre biologie et orientation sexuelle</a></li> <li><a href="/wiki/Assignation_sexuelle" title="Assignation sexuelle">Assignation sexuelle</a></li> <li><a href="/wiki/Chirurgie_de_r%C3%A9attribution_sexuelle" title="Chirurgie de réattribution sexuelle">Chirurgie de réattribution sexuelle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Construction_sociale_du_genre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Construction sociale du genre (page inexistante)">Construction sociale du genre</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Social_construction_of_gender" class="extiw" title="en:Social construction of gender"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Social construction of gender »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Questionnement_(sexualit%C3%A9_et_genre)" title="Questionnement (sexualité et genre)">Questionnement</a></li> <li><a href="/wiki/Neutralit%C3%A9_du_genre" title="Neutralité du genre">Neutralité du genre</a></li> <li><a href="/wiki/Postgenrisme" title="Postgenrisme">Postgenrisme</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9seau_NeuroGenderings" title="Réseau NeuroGenderings">Réseau NeuroGenderings</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Femmes" title="Portail des femmes et du féminisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg/24px-Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg/36px-Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg/48px-Venus_symbol_%28heavy_pink%29.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Femmes" title="Portail:Femmes">Portail des femmes et du féminisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9" title="Portail de la société"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/24px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/36px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/48px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png 2x" data-file-width="177" data-file-height="177" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9" title="Portail:Société">Portail de la société</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Sociologie" title="Portail de la sociologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Portal_Sociology_icon.svg/40px-Portal_Sociology_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Portal_Sociology_icon.svg/60px-Portal_Sociology_icon.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Sociologie" title="Portail:Sociologie">Portail de la sociologie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Biologie" title="Portail de la biologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/ADN_static_h.png/60px-ADN_static_h.png" decoding="async" width="47" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/ADN_static_h.png/120px-ADN_static_h.png 1.5x" data-file-width="285" data-file-height="148" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Biologie" title="Portail:Biologie">Portail de la biologie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Genre" title="Portail du genre"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Gender_sign_%28bold%29.svg/24px-Gender_sign_%28bold%29.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Gender_sign_%28bold%29.svg/36px-Gender_sign_%28bold%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Gender_sign_%28bold%29.svg/48px-Gender_sign_%28bold%29.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Genre" title="Portail:Genre">Portail du genre</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5c6f46dcf‐dmg5n Cached time: 20250330103744 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.002 seconds Real time usage: 1.266 seconds Preprocessor visited node count: 14971/1000000 Post‐expand include size: 381789/2097152 bytes Template argument size: 40231/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 11/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 169588/5000000 bytes Lua time usage: 0.300/10.000 seconds Lua memory usage: 7038587/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 943.510 1 -total 32.05% 302.398 2 Modèle:Références 31.94% 301.327 1 Modèle:Références_nombreuses 11.46% 108.166 1 Modèle:Liens 8.06% 76.064 27 Modèle:Ouvrage 8.04% 75.893 47 Modèle:Méta_bandeau_de_section 6.23% 58.737 32 Modèle:Article_détaillé 6.12% 57.740 33 Modèle:Article 5.16% 48.654 32 Modèle:Lien_web 4.30% 40.566 1 Modèle:Palette --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:57841:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250330103744 and revision id 223564821. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Femme&oldid=223564821">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Femme&oldid=223564821</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Femme" title="Catégorie:Femme">Femme</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_le_mod%C3%A8le_op._cit." title="Catégorie:Page utilisant le modèle op. cit.">Page utilisant le modèle op. cit.</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_dont_la_protection_est_%C3%A0_v%C3%A9rifier" title="Catégorie:Page dont la protection est à vérifier">Page dont la protection est à vérifier</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_en_semi-protection_%C3%A9tendue" title="Catégorie:Page en semi-protection étendue">Page en semi-protection étendue</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_%C3%A0_confirmer" title="Catégorie:Article à référence à confirmer">Article à référence à confirmer</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rences_depuis_janvier_2019" title="Catégorie:Article manquant de références depuis janvier 2019">Article manquant de références depuis janvier 2019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rences/Liste_compl%C3%A8te" title="Catégorie:Article manquant de références/Liste complète">Article manquant de références/Liste complète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rences_depuis_d%C3%A9cembre_2018" title="Catégorie:Article manquant de références depuis décembre 2018">Article manquant de références depuis décembre 2018</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_soup%C3%A7onn%C3%A9_de_non_pertinence" title="Catégorie:Article soupçonné de non pertinence">Article soupçonné de non pertinence</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_pouvant_contenir_un_travail_in%C3%A9dit" title="Catégorie:Article pouvant contenir un travail inédit">Article pouvant contenir un travail inédit</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_souhait%C3%A9e" title="Catégorie:Article à référence souhaitée">Article à référence souhaitée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6302" title="Catégorie:Page utilisant P6302">Page utilisant P6302</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_religion" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la religion">Page pointant vers des bases relatives à la religion</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Femmes/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Femmes/Articles liés">Portail:Femmes/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sociologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sociologie/Articles liés">Portail:Sociologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_humaines_et_sociales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés">Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Biologie/Articles liés">Portail:Biologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Projet:Biologie/Pages_li%C3%A9es" title="Catégorie:Projet:Biologie/Pages liées">Projet:Biologie/Pages liées</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Genre/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Genre/Articles liés">Portail:Genre/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_mac%C3%A9donien" title="Catégorie:Bon article en macédonien">Bon article en macédonien</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_esp%C3%A9ranto" title="Catégorie:Bon article en espéranto">Bon article en espéranto</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 4 mars 2025 à 13:22.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Femme" title="Spécial:Citer/Femme">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Femme&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Femme</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>205 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-697bc6cbd6-gxbqc","wgBackendResponseTime":260,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.002","walltime":"1.266","ppvisitednodes":{"value":14971,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":381789,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":40231,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":11,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":169588,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 943.510 1 -total"," 32.05% 302.398 2 Modèle:Références"," 31.94% 301.327 1 Modèle:Références_nombreuses"," 11.46% 108.166 1 Modèle:Liens"," 8.06% 76.064 27 Modèle:Ouvrage"," 8.04% 75.893 47 Modèle:Méta_bandeau_de_section"," 6.23% 58.737 32 Modèle:Article_détaillé"," 6.12% 57.740 33 Modèle:Article"," 5.16% 48.654 32 Modèle:Lien_web"," 4.30% 40.566 1 Modèle:Palette"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.300","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7038587,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-dmg5n","timestamp":"20250330103744","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Femme","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Femme","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q467","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q467","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-08T21:48:08Z","dateModified":"2025-03-04T11:22:44Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/1d\/Woman_Montage_%281%29.jpg","headline":"\u00eatre humain adulte f\u00e9minin"}</script> </body> </html>