CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="cy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Cymru yn yr 20g - Wicipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )cywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","Ionawr","Chwefror","Mawrth","Ebrill","Mai","Mehefin","Gorffennaf","Awst","Medi","Hydref","Tachwedd","Rhagfyr"],"wgRequestId":"884d9321-4c00-4340-8f7f-a00872c24635","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Cymru_yn_yr_20g","wgTitle":"Cymru yn yr 20g","wgCurRevisionId":12637623,"wgRevisionId":12637623,"wgArticleId":6216,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 maint: BOT: original-url status unknown","Pages using country topics with unknown parameters","Tudalennau ag angen ffynonellau","20fed ganrif yng Nghymru","20fed ganrif yn y Deyrnas Unedig","Hanes Cymru yn ôl canrif"],"wgPageViewLanguage":"cy","wgPageContentLanguage":"cy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Cymru_yn_yr_20g","wgRelevantArticleId":6216,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[] ,"wgRedirectedFrom":"20fed_ganrif_yng_Nghymru","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"cy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"cy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/Cymru_yn_yr_20g","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q13132589","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=cy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Cymru yn yr 20g - Wicipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//cy.m.wikipedia.org/wiki/Cymru_yn_yr_20g"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Golygu" href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wicipedia (cy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//cy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cymru_yn_yr_20g"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.cy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Ffrwd Atom Wicipedia" href="/w/index.php?title=Arbennig:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Cymru_yn_yr_20g rootpage-Cymru_yn_yr_20g skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Neidio i'r cynnwys</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prif ddewislen" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prif ddewislen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Prif ddewislen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Panel llywio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hafan" title="Ymweld â'r Hafan [z]" accesskey="z"><span>Hafan</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Porth_y_Gymuned" title="Pethau i'w gwneud, adnoddau a thudalennau'r gymuned"><span>Porth y Gymuned</span></a></li><li id="n-cafe" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Y_Caffi"><span>Y Caffi</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categori:Materion_cyfoes" title="Gwybodaeth yn gysylltiedig â materion cyfoes"><span>Materion cyfoes</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChanges" title="Rhestr y newidiadau diweddar ar y wici. [r]" accesskey="r"><span>Newidiadau diweddar</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:Random" title="Llwytho tudalen ar hap [x]" accesskey="x"><span>Erthygl ar hap</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Cymorth" title="Tudalennau cymorth"><span>Cymorth</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hafan" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wicipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-cy.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-cy.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Arbennig:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Chwilio</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Chwilio Wicipedia" aria-label="Chwilio Wicipedia" autocapitalize="sentences" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arbennig:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Chwilio</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Offer personol"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Newidiwch ymddangosiad maint ffont, lled a lliw y dudalen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gwedd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gwedd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_cy.wikipedia.org&uselang=cy" class=""><span>Rhoi</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Cymru+yn+yr+20g" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol" class=""><span>Creu cyfrif</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Cymru+yn+yr+20g" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o" class=""><span>Mewngofnodi</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Rhagor o opsiynau" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Offer personol" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Offer personol</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Dewislen defnyddiwr" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_cy.wikipedia.org&uselang=cy"><span>Rhoi</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Cymru+yn+yr+20g" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Creu cyfrif</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Cymru+yn+yr+20g" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Mewngofnodi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Tudalennau ar gyfer golygyddion allgofnodedig <a href="/wiki/Cymorth:Cyflwyniad" aria-label="Dysgu mwy am olygu"><span>dysgu mwy</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:MyContributions" title="Rhestr golygiadau o'r cyfeiriad IP hwn [y]" accesskey="y"><span>Cyfraniadau</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:MyTalk" title="Sgwrs ynglŷn â golygiadau o'r cyfeiriad IP hwn [n]" accesskey="n"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Cynnwys" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Cynnwys</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">cuddio</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Y dechrau</div> </a> </li> <li id="toc-Gwleidyddiaeth" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gwleidyddiaeth"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Gwleidyddiaeth</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Gwleidyddiaeth-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Gwleidyddiaeth</span> </button> <ul id="toc-Gwleidyddiaeth-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Y_Rhyddfrydwyr" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Y_Rhyddfrydwyr"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span><b>Y Rhyddfrydwyr</b></span> </div> </a> <ul id="toc-Y_Rhyddfrydwyr-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Y_Blaid_Lafur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Y_Blaid_Lafur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Y Blaid Lafur</span> </div> </a> <ul id="toc-Y_Blaid_Lafur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Y_Blaid_Geidwadol" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Y_Blaid_Geidwadol"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Y Blaid Geidwadol</span> </div> </a> <ul id="toc-Y_Blaid_Geidwadol-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Plaid_Cymru" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Plaid_Cymru"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Plaid Cymru</span> </div> </a> <ul id="toc-Plaid_Cymru-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Etholiad_Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru_1999_a_Phlaid_Cymru" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etholiad_Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru_1999_a_Phlaid_Cymru"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999 a Phlaid Cymru</span> </div> </a> <ul id="toc-Etholiad_Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru_1999_a_Phlaid_Cymru-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Diwydiant" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Diwydiant"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Diwydiant</span> </div> </a> <ul id="toc-Diwydiant-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Iaith_a_diwylliant" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Iaith_a_diwylliant"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Iaith a diwylliant</span> </div> </a> <ul id="toc-Iaith_a_diwylliant-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Crefydd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Crefydd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Crefydd</span> </div> </a> <ul id="toc-Crefydd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Patrymau_mudo_yng_Nghymru" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Patrymau_mudo_yng_Nghymru"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Patrymau mudo yng Nghymru</span> </div> </a> <ul id="toc-Patrymau_mudo_yng_Nghymru-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cyfeiriadau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cyfeiriadau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Cyfeiriadau</span> </div> </a> <ul id="toc-Cyfeiriadau-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Cynnwys" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toglo'r tabl cynnwys" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toglo'r tabl cynnwys</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Cymru yn yr 20g</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Mae'r erthygl hon ar gael yn yr iaith hon yn unig. Ychwanegwch yr erthygl mewn ieithoedd eraill" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ychwanegu ieithoedd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q13132589#sitelinks-wikipedia" title="Ychwanegu dolenni rhyngwici" class="wbc-editpage">Ychwanegu dolenni</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Parthau"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cymru_yn_yr_20g" title="Gweld y dudalen bwnc [c]" accesskey="c"><span>Erthygl</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Sgwrs:Cymru_yn_yr_20g" rel="discussion" title="Sgwrsio am y dudalen [t]" accesskey="t"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Newid amrywiad iaith" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Cymraeg</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Golygon"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cymru_yn_yr_20g"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=history" title="Fersiynau cynt o'r dudalen hon. [h]" accesskey="h"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Blwch offer" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Blwch offer</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Blwch offer</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Rhagor o opsiynau" > <div class="vector-menu-heading"> Gweithredoedd </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Cymru_yn_yr_20g"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=history"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Cyffredinol </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:WhatLinksHere/Cymru_yn_yr_20g" title="Rhestr o bob tudalen sy'n cysylltu â hon [j]" accesskey="j"><span>Beth sy'n cysylltu yma</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChangesLinked/Cymru_yn_yr_20g" rel="nofollow" title="Newidiadau diweddar i dudalennau sydd yn cysylltu â hon [k]" accesskey="k"><span>Newidiadau perthnasol</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:SpecialPages" title="Rhestr o'r holl dudalennau arbennig [q]" accesskey="q"><span>Tudalennau arbennig</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&oldid=12637623" title="Dolen barhaol i'r fersiwn hwn y dudalen hon"><span>Dolen barhaol</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=info" title="Mwy o wybodaeth am y dudalen hon"><span>Gwybodaeth am y dudalen</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CiteThisPage&page=Cymru_yn_yr_20g&id=12637623&wpFormIdentifier=titleform" title="Gwybodaeth ar sut i gyfeirio at y dudalen hon"><span>Cyfeirio at y dudalen hon</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FCymru_yn_yr_20g"><span>Cael URL byr</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:QrCode&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FCymru_yn_yr_20g"><span>Lawrlwytho cod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Argraffu / allforio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:Book&bookcmd=book_creator&referer=Cymru+yn+yr+20g"><span>Llunio llyfr</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:DownloadAsPdf&page=Cymru_yn_yr_20g&action=show-download-screen"><span>Lawrlwytho fel PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&printable=yes" title="Cynhyrchwch fersiwn o'r dudalen yn barod at ei hargraffu [p]" accesskey="p"><span>Fersiwn argraffu</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Mewn prosiectau eraill </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q13132589" title="Cysylltu i eitem ystorfa gysylltiedig [g]" accesskey="g"><span>Eitem Wicidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Gwedd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">cuddio</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Oddi ar Wicipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(Ailgyfeiriad o <a href="/w/index.php?title=20fed_ganrif_yng_Nghymru&redirect=no" class="mw-redirect" title="20fed ganrif yng Nghymru">20fed ganrif yng Nghymru</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="cy" dir="ltr"><table class="vertical-navbox nowraplinks vcard hlist" cellspacing="5" cellpadding="0" style="float:right;clear:right;width:22.0em;margin:0 0 1.0em 1.0em;background:#f9f9f9;border:1px solid #aaa;padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;width:18.0em; border: double 4px #8B0000; background:#FFFFFF;;"><tbody><tr><th style="padding:0.2em 0.4em 0.2em;font-size:145%;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Hanes_Cymru" title="Hanes Cymru"><span style="color:#8B0000;">Hanes Cymru</span></a></th></tr><tr><td style="padding:0.2em 0 0.4em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Delwedd:Arms_of_Llywelyn.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Arms_of_Llywelyn.svg/85px-Arms_of_Llywelyn.svg.png" decoding="async" width="85" height="102" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Arms_of_Llywelyn.svg/128px-Arms_of_Llywelyn.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Arms_of_Llywelyn.svg/170px-Arms_of_Llywelyn.svg.png 2x" data-file-width="422" data-file-height="508" /></a></span></td></tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Cynhanes Cymru</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Cynhanes_Cymru" title="Cynhanes Cymru">Cynhanes</a> </li><li><a href="/wiki/Archaeoleg_Cymru" title="Archaeoleg Cymru">Archaeoleg</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Oes y Celtiaid</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Y_Brythoniaid" class="mw-redirect" title="Y Brythoniaid">Brythoniaid</a></li><li> <a href="/wiki/Cyfnod_y_Rhufeiniaid_yng_Nghymru" title="Cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru">Rhufeiniaid</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Oesoedd Canol</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol_yng_Nghymru" title="Yr Oesoedd Canol yng Nghymru">Oesoedd Canol</a> </li><li><a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol_Cynnar_yng_Nghymru" title="Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru">Oesoedd Canol Cynnar</a> </li><li><a href="/wiki/Oes_y_Tywysogion" title="Oes y Tywysogion">Oes y Tywysogion</a> </li><li><a href="/wiki/Goresgyniad_Edward_I" title="Goresgyniad Edward I">Goresgyniad</a> </li><li><a href="/wiki/Tywysogaeth_Cymru" title="Tywysogaeth Cymru">Tywysogaeth Cymru</a> </li><li><a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol_Diweddar_yng_Nghymru" title="Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru">Oesoedd Canol Diweddar</a></li><li><a href="/wiki/Rhyfeloedd_y_Rhosynnau" title="Rhyfeloedd y Rhosynnau">Rhyfeloedd y Rhosynnau</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Cyfnod modern cynnar</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Cyfnod_modern_cynnar_Cymru" title="Cyfnod modern cynnar Cymru">Cyfnod modern cynnar</a></li></ul></div> <a href="/wiki/Gwrachyddiaeth_yng_Nghymru_fodern_gynnar" title="Gwrachyddiaeth yng Nghymru fodern gynnar">Gwrachyddiaeth yng Nghymru</a></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Cyfnod modern</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Hanes_modern_Cymru" title="Hanes modern Cymru">Cyfnod modern</a> </li><li><a href="/wiki/Chwyldro_Diwydiannol_Cymru" title="Chwyldro Diwydiannol Cymru">Chwyldro ddiwydiannol</a> </li><li><a class="mw-selflink selflink">20g</a> </li><li><a href="/wiki/Datgysylltu%27r_Eglwys_Anglicanaidd_yng_Nghymru" title="Datgysylltu'r Eglwys Anglicanaidd yng Nghymru">Annibyniaeth yr Eglwys</a> </li><li><a href="/wiki/Y_Rhyfel_Byd_Cyntaf_yng_Nghymru" title="Y Rhyfel Byd Cyntaf yng Nghymru">Rhyfel Byd I</a> </li><li><a href="/wiki/Y_cyfnod_rhwng_y_rhyfeloedd_yng_Nghymru" title="Y cyfnod rhwng y rhyfeloedd yng Nghymru">Rhwng y rhyfeloedd</a> </li><li><a href="/wiki/Yr_Ail_Ryfel_Byd_yng_Nghymru" title="Yr Ail Ryfel Byd yng Nghymru">Rhyfel Byd II</a> <ul><li><a href="/wiki/Y_Blitz_yng_Nghymru" title="Y Blitz yng Nghymru">Y Blitz</a></li></ul> </li><li><a href="/wiki/Datganoli_Cymru" title="Datganoli Cymru">Datganoli</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Teyrnasoedd</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Teyrnas_Deheubarth" title="Teyrnas Deheubarth">Deheubarth</a> </li><li><a href="/wiki/Teyrnas_Gwynedd" title="Teyrnas Gwynedd">Gwynedd</a> </li><li><a href="/wiki/Teyrnas_Morgannwg" title="Teyrnas Morgannwg">Morgannwg</a> </li><li><a href="/wiki/Teyrnas_Powys" title="Teyrnas Powys">Powys</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Pwnc</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Hanes_cyfansoddiadol_Cymru" title="Hanes cyfansoddiadol Cymru">Cyfansoddiadol</a> </li><li><a href="/wiki/Hanes_demograffig_Cymru" title="Hanes demograffig Cymru">Demograffig</a> </li><li><a href="/wiki/Hanes_LHDT_Cymru" title="Hanes LHDT Cymru">LHDT</a> </li><li><a href="/wiki/Hanes_milwrol_Cymru" title="Hanes milwrol Cymru">Milwrol</a> </li><li><a href="/wiki/Hanes_morwrol_Cymru" title="Hanes morwrol Cymru">Morwrol</a> </li><li><a href="/wiki/Hanes_tiriogaethol_Cymru" title="Hanes tiriogaethol Cymru">Tiriogaethol</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Rhestr digwyddiadau</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Rhestr_o_ddigwyddiadau_gwleidyddol_Cymru" title="Rhestr o ddigwyddiadau gwleidyddol Cymru">Gwleidyddol</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_o_ddigwyddiadau_economaidd_Cymru" title="Rhestr o ddigwyddiadau economaidd Cymru">Economaidd</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_digwyddiadau_Cymru,_17g" title="Rhestr digwyddiadau Cymru, 17g">17g</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_digwyddiadau_Cymru,_18g" title="Rhestr digwyddiadau Cymru, 18g">18g</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_digwyddiadau_Cymru,_19g" title="Rhestr digwyddiadau Cymru, 19g">19g</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_digwyddiadau_Cymru,_20g" title="Rhestr digwyddiadau Cymru, 20g">20g</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Iaith</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Hanes_y_Gymraeg" title="Hanes y Gymraeg"> Y Gymraeg</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Crefydd</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Derwydd" title="Derwydd">Derwydd</a> </li><li><a href="/wiki/Cristnogaeth_yng_Nghymru" title="Cristnogaeth yng Nghymru">Cristnogaeth</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Llenyddwyr</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Y_Cynfeirdd" title="Y Cynfeirdd">Cynfeirdd</a> </li><li><a href="/wiki/Gogynfeirdd" title="Gogynfeirdd">Gogynfeirdd</a> </li><li><a href="/wiki/Beirdd_y_Tywysogion" title="Beirdd y Tywysogion">Beirdd y Tywysogion</a> </li><li><a href="/wiki/Beirdd_yr_Uchelwyr" title="Beirdd yr Uchelwyr">Beirdd yr Uchelwyr</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Llenyddiaeth</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Y_Cynfeirdd" title="Y Cynfeirdd">Cynfeirdd</a> </li><li><a href="/wiki/Rhyddiaith_Cymraeg_Canol" title="Rhyddiaith Cymraeg Canol">Cymraeg Canol</a> </li><li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg_yr_16eg_ganrif" title="Llenyddiaeth Gymraeg yr 16eg ganrif">16g</a> </li><li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg_yr_17eg_ganrif" title="Llenyddiaeth Gymraeg yr 17eg ganrif">17g</a> </li><li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg_y_18fed_ganrif" title="Llenyddiaeth Gymraeg y 18fed ganrif">18g</a> </li><li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg_y_19eg_ganrif" title="Llenyddiaeth Gymraeg y 19eg ganrif">19g</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_o_ddogfennau_hanesyddol_Cymreig" title="Rhestr o ddogfennau hanesyddol Cymreig">Dogfennau pwysig</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Arweinwyr</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Brenin_y_Brythoniaid" title="Brenin y Brythoniaid">Brenin y Brythoniaid</a> </li><li><a href="/wiki/Brenin_Cymru" title="Brenin Cymru">Brenin Cymru</a> </li><li><a href="/wiki/Tywysog_Cymru" title="Tywysog Cymru">Tywysog Cymru</a> <ul><li><a href="/wiki/Rhestr_o_Dywysogion_a_Brenhinoedd_Cymru" title="Rhestr o Dywysogion a Brenhinoedd Cymru">Rhestr</a></li></ul> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_o_Brif_Weinidogion_Cymru" title="Rhestr o Brif Weinidogion Cymru">Prif Weinidog Cymru</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Deddfau pwysig</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Statud_Rhuddlan" title="Statud Rhuddlan">Statud Rhuddlan</a> </li><li><a href="/wiki/Deddfau_Penyd_yn_erbyn_Cymru_1402" title="Deddfau Penyd yn erbyn Cymru 1402">Deddfau Penyd</a> </li><li><a href="/wiki/Deddfau%27r_Cyfreithiau_yng_Nghymru_1536_a_1542" title="Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542">Deddfau 1536 & 1542</a> </li><li>Cyfansoddiadol: <ul><li><a href="/wiki/Deddf_Llywodraeth_Cymru_1998" title="Deddf Llywodraeth Cymru 1998">1998</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_Llywodraeth_Cymru_2006" title="Deddf Llywodraeth Cymru 2006">2006</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_Cymru_2014" title="Deddf Cymru 2014">2014</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_Cymru_2017" title="Deddf Cymru 2017">2017</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_Senedd_ac_Etholiadau_(Cymru)_2020" title="Deddf Senedd ac Etholiadau (Cymru) 2020">2020</a></li></ul> </li><li>Ieithyddol: <ul><li><a href="/wiki/Deddf_Llysoedd_Cymreig_1942" title="Deddf Llysoedd Cymreig 1942">1942</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_yr_Iaith_Gymraeg_1967" title="Deddf yr Iaith Gymraeg 1967">1967</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_yr_Iaith_Gymraeg_1993" title="Deddf yr Iaith Gymraeg 1993">1993</a></li> <li><a href="/wiki/Mesur_y_Gymraeg_(Cymru)_2011" title="Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011">2011</a></li> <li><a href="/wiki/Deddf_Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru_(Ieithoedd_Swyddogol)_2012" title="Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012">2012</a></li></ul></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Mytholeg a symbolau</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Draig_Y_Brythoniaid" class="mw-redirect" title="Draig Y Brythoniaid">Draig Y Brythoniaid</a> </li><li><a href="/wiki/Y_Ddraig_Goch" title="Y Ddraig Goch">Draig Goch</a> </li><li><a href="/wiki/Mytholeg_Gymreig" title="Mytholeg Gymreig">Mytholeg</a> </li><li><a href="/wiki/Arfbeisiau_Cymru" title="Arfbeisiau Cymru">Arbeisiau</a> </li><li><a href="/wiki/Rhestr_baneri_Cymru" title="Rhestr baneri Cymru">Baneri</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em;"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0;"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;text-align:left; background:#FFFFFF; color:#8B0000; border-top:1px solid;">Hanesyddiaeth</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Hanesyddiaeth_Cymru" title="Hanesyddiaeth Cymru">Hanesyddiaeth</a></li></ul></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0.3em 0.4em 0.3em;font-weight:bold;border-top: 1px solid #aaa; border-bottom: 1px solid #aaa;;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Delwedd:Flag_of_Wales.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Flag_of_Wales.svg/22px-Flag_of_Wales.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Flag_of_Wales.svg/33px-Flag_of_Wales.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Flag_of_Wales.svg/44px-Flag_of_Wales.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="480" /></a></span> <a href="/wiki/Wicipedia:WiciBrosiect_Cymru" title="Wicipedia:WiciBrosiect Cymru">WiciBrosiect Cymru</a></td></tr><tr><td style="text-align:right;font-size:115%;padding-top: 0.6em;;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Hanes_Cymru" title="Nodyn:Hanes Cymru"><abbr title="View this template">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Hanes_Cymru" title="Sgwrs Nodyn:Hanes Cymru"><abbr title="Discuss this template">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Hanes_Cymru&action=edit"><abbr title="Edit this template">e</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p>Gellid dadlau fod <b>yr 20g yng Nghymru</b> yn gyfnod a welodd fwy o newid yn y wlad nag yn ystod unrhyw gyfnod arall yn ei hanes. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gwleidyddiaeth">Gwleidyddiaeth</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=1" title="Golygu'r adran: Gwleidyddiaeth" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Gwleidyddiaeth"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Y_Rhyddfrydwyr"><b>Y Rhyddfrydwyr</b></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=2" title="Golygu'r adran: Y Rhyddfrydwyr" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Y Rhyddfrydwyr"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bu pedair plaid wleidyddol yn flaenllaw yn hanes gwleidyddol Cymru yn yr ugeinfed ganrif, sef, y <a href="/wiki/Plaid_Lafur" class="mw-disambig" title="Plaid Lafur">Blaid Lafur</a>, <a href="/wiki/Plaid_Ryddfrydol_(DU)" title="Plaid Ryddfrydol (DU)">y Blaid Ryddfrydol</a>, <a href="/wiki/Y_Blaid_Geidwadol_(DU)" title="Y Blaid Geidwadol (DU)">y Blaid Geidwadol</a> a <a href="/wiki/Plaid_Cymru" title="Plaid Cymru">Phlaid Cymru</a>. Gwelodd y Blaid Ryddfrydol ei chefnogaeth yn cyrraedd pinacl yn ystod Etholiad Cyffredinol 1906, ond erbyn Etholiad Cyffredinol 1966 roedd y Blaid Lafur mewn bri. Daeth Etholiad Cyffredinol 1983 a llwyddiant mawr i'r Ceidwadwyr yng Nghymru, ac erbyn Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999 roedd Plaid Cymru yn rym gwleidyddol o bwys yng Nghymru.<sup id="cite_ref-:0_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Roedd Etholiad Cyffredinol 1906 yn fuddugoliaeth ysgubol i’r Blaid Ryddfrydol yng Nghymru ac yn gyfnod euraidd yn hanes y Blaid yng Nghymru. Yng Nghymru yn 1906 enillodd y Rhyddfrydwyr 28 sedd ond ni lwyddodd y Ceidwadwyr i ddal eu gafael ar yr un sedd, er iddynt ennill 33.8% o'r bleidlais. Heblaw am y Rhyddfrydwyr roedd pedwar aelod 'Lib/Lab', un cynrychiolydd y Blaid Lafur Annibynnol ac un aelod dros y Blaid Lafur.<sup id="cite_ref-:0_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/John_Williams_(Eryr_Glan_Gwawr)" title="John Williams (Eryr Glan Gwawr)">John Williams</a> oedd cynrychiolydd y Blaid Lafur Annibynnol yng Ngŵyr, a <a href="/wiki/Keir_Hardie" title="Keir Hardie">Keir Hardie</a> oedd cynrychiolydd y Blaid Lafur <i>(Saesneg:Labour Representation Committee)</i> yn un o ddwy sedd Merthyr. Keir Hardie a sefydlodd y Blaid Lafur Annibynnol ac ef oedd yr Aelod Seneddol Sosialaidd cyntaf yng Nghymru. Fe'i hetholwyd i gynrychioli un o ddwy sedd Merthyr Tudful am y tro cyntaf yn 1900.<sup id="cite_ref-:0_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sefydlwyd y Blaid Ryddfrydol ym Mehefin 1859 pan ddaeth Chwigiaid, cefnogwyr Peel a Radicaliaid ynghyd yn Llundain i wrthwynebu'r Ceidwadwyr, gan frwydro dros ryddid cydwybod a hawliau sifil.  Traddodiad radicalaidd oedd i'r Blaid Ryddfrydol yng Nghymru. Bu'r Blaid Ryddfrydol mewn grym o dan arweiniad Gladstone bedair gwaith ac ar ddechrau'r ugeinfed ganrif daeth Asquith ac yna <a href="/wiki/David_Lloyd_George" title="David Lloyd George">Lloyd George</a> yn brif weinidogion.<sup id="cite_ref-:0_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn 1888 cafodd <a href="/wiki/Stuart_Rendel" title="Stuart Rendel">Stuart Rendel</a> ei ethol yn gadeirydd y Blaid Seneddol Gymreig, y gydnabyddiaeth gyntaf i Ryddfrydwyr Cymru. Un o'r Rhyddfrydwyr amlycaf, ac un o'r gwleidyddion pwysicaf yn hanes Cymru oedd David Lloyd George.  Etholwyd ef yn AS dros fwrdeistref Caernarfon ym mis Ebrill 1890 yn 27 oed. Rhwng 1892 a 1895 chwaraeodd ran amlwg yn y Senedd ar gwestiwn datgysylltu'r Eglwys. Daeth yn Llywydd y Bwrdd Masnach yn 1905 ac yna yn Ganghellor o 1908 hyd 1915 pan ddaeth yn Weinidog dros arfau. Treuliodd rai misoedd fel gweinidog rhyfel yn 1916 cyn dod yn Brif Weinidog.<sup id="cite_ref-:0_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p> Gwnaeth merch David Lloyd George dorri cwys newydd yn hanes gwleidyddiaeth Cymru yn Etholiad Cyffredinol 1929.  Yn yr etholiad hynny, enillodd <a href="/wiki/Megan_Lloyd_George" title="Megan Lloyd George">Megan Lloyd George</a> sedd Sir Fôn dros y Rhyddfrydwyr gan ddal y sedd hyd nes 1951. Hi oedd yr Aelod Seneddol benywaidd cyntaf yng Nghymru.<sup><i>[<a href="/wiki/Wicipedia:Angen_ffynhonnell" title="Wicipedia:Angen ffynhonnell">angen ffynhonnell</a>]</i></sup></p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Meganlloydgeorge_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg/220px-Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="286" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg/330px-Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg/440px-Meganlloydgeorge_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="583" data-file-height="758" /></a><figcaption>Megan Lloyd George</figcaption></figure><p>Cwympodd safle'r Blaid Ryddfrydol yng ngwleidyddiaeth Prydain dros y blynyddoedd wedi buddugoliaeth fawr 1906 oherwydd ymladd mewnol a chystadleuaeth oddi wrth y Blaid Lafur a'r Blaid Dorïaidd. Daeth i fod yn drydedd Blaid, ac erbyn Etholiad Cyffredinol 1950 dim ond naw Aelod Seneddol oedd gan y Rhyddfrydwyr a phump o'r rheini yng Nghymru.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Pan fu farw <a href="/wiki/Clement_Davies" title="Clement Davies">Clement Davies</a>, AS Sir Drefaldwyn ers 1929 ac arweinydd y Blaid Ryddfrydol o 1945 tan 1956, dim ond seddi Ceredigion (<a href="/wiki/Roderic_Bowen" title="Roderic Bowen">Roderic Bowen</a>) a Threfaldwyn (<a href="/wiki/Emlyn_Hooson" title="Emlyn Hooson">Emlyn Hooson</a>) oedd yn dal yn eu meddiant yng Nghymru.<sup id="cite_ref-Ymgyrchu_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ymgyrchu-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Y_Blaid_Lafur">Y Blaid Lafur</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=3" title="Golygu'r adran: Y Blaid Lafur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Y Blaid Lafur"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sefydlwyd y <i>Labour Representation Committee</i> yn 1900 ac yn yr un flwyddyn etholwyd dau aelod i'r Senedd i gynrychioli'r pwyllgor. Newidiwyd yr enw yn 1906 i'r <i>Labour Party</i> (y Blaid Lafur) ac erbyn hynny roedd naw aelod ar hugain ganddynt yn Nhŷ'r Cyffredin. Er mor llwyddiannus fu’r Rhyddfrydwyr yn Etholiad Cyffredinol 1906 bu newid yn hinsawdd gwleidyddol y wlad ar ol y Rhyfel Byd Cyntaf ac o’r 1930au ymlaen y Blaid Lafur oedd y blaid rymusaf yng Nghymru gan ennill ei chadarnleoedd yn y De a’r gogledd-ddwyrain. Ramsay MacDonald oedd yn Brif Weinidog ar y ddau achlysur cyntaf i'r Blaid Lafur ddod i rym, sef yn 1923-24 ac o 1929 i 1931.<sup id="cite_ref-:1_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Daeth llwyddiant mawr i'r Blaid Lafur yn Etholiad Cyffredinol 1945 o dan arweiniad <a href="/wiki/Clement_Attlee" title="Clement Attlee">Clement Attlee</a>, ond enillwyd Etholiad Cyffredinol 1951 gan y Ceidwadwyr. Ar ôl tair blynedd ar ddeg fel gwrthblaid, enillodd y Blaid Lafur Etholiad Cyffredinol 1964 ond gyda mwyafrif bychan.<sup id="cite_ref-:1_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Cafodd y llwyddiant ei gadarnhau a'i gryfhau yn Etholiad Cyffredinol 1966 pan enillwyd 32 allan o'r 36 sedd yng Nghymru ganddynt. Llwyddodd y Rhyddfrydwyr i ddal eu gafael ar un sedd a'r Ceidwadwyr ar dair. Cododd cyfanswm pleidlais y Blaid Lafur i 836,100 sef cynnydd o 26,000 ers yr Etholiad Cyffredinol ddwy flynedd ynghynt. Cwympodd pleidlais y pleidiau eraill, gyda'r Ceidwadwyr yn colli 25,000, y Rhyddfrydwyr 17,000 a Phlaid Cymru 8,000 o bleidleisiau.<sup id="cite_ref-:1_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn Etholiad 1966 pleidleisiodd 61% o etholwyr Cymru dros y Blaid Lafur. Roedd ymgeisydd seneddol gan y Blaid Lafur a'r Blaid Geidwadol ym mhob sedd yng Nghymru, gyda 11 Rhyddfrydwr, 20 Cenedlaetholwr ac 8 Comiwnydd hefyd yn sefyll. Cipiodd y Blaid Lafur pedair sedd ychwanegol, sef <a href="/wiki/Conwy_(etholaeth_seneddol)" title="Conwy (etholaeth seneddol)">Conwy,</a> <a href="/wiki/Gogledd_Caerdydd_(etholaeth_seneddol)" title="Gogledd Caerdydd (etholaeth seneddol)">Gogledd Caerdydd</a> a <a href="/wiki/Sir_Fynwy_(etholaeth_seneddol)" title="Sir Fynwy (etholaeth seneddol)">Sir Fynwy</a> oddi ar y Ceidwadwyr, a <a href="/wiki/Ceredigion_(etholaeth_seneddol)" title="Ceredigion (etholaeth seneddol)">Cheredigion</a> oddi ar y Rhyddfrydwyr.<sup id="cite_ref-:1_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Cynrychiolwyd etholaeth Ceredigion gan y Rhyddfrydwyr ers bron i ganrif tan i <a href="/wiki/Elystan_Morgan" title="Elystan Morgan">Elystan Morgan</a> gipio'r sedd i'r Blaid Lafur yn 1966, gyda 532 pleidlais yn unig o fwyafrif. Roedd Elystan Morgan yn gyn-aelod o Blaid Cymru. Yn ei daflen etholiadol mae'n datgan "Fel un a fu yn sosialydd erioed, ymunais â'r Blaid Lafur gan lwyr gredu yn ei daliadau. Trwy Lafur a thrwy Lafur yn unig, y daw ffrwythau gwleidyddol i Gymru".<sup id="cite_ref-:1_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn dilyn Etholiad Cyffredinol 1966 fe barhaodd y Blaid Lafur mewn grym o dan arweiniad <a href="/wiki/Harold_Wilson" title="Harold Wilson">Harold Wilson</a> hyd 1970. Roedd yn ôl wrth y llyw eto erbyn 1974, ond yn Etholiad Cyffredinol 1979 trechwyd y Llywodraeth Lafur gan y Blaid Geidwadol dan arweinyddiaeth <a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a>.<sup id="cite_ref-:1_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Y_Blaid_Geidwadol">Y Blaid Geidwadol</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=4" title="Golygu'r adran: Y Blaid Geidwadol" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Y Blaid Geidwadol"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Daeth y <a href="/wiki/Plaid_Geidwadol" class="mw-disambig" title="Plaid Geidwadol">Blaid Geidwadol</a> i fodolaeth yn ystod yr 1830au (defnyddiwyd yr enw am y tro cyntaf yn 1831) a ffurfiwyd llywodraeth gyntaf y Blaid yn 1834 gan <a href="/wiki/Robert_Peel" title="Robert Peel">Syr Robert Peel</a>. Er nad enillodd y Ceidwadwyr gefnogaeth mwyafrif pobl Cymru, llwyddodd i aros mewn grym ym Mhrydain am y rhan fwyaf o'r ugeinfed ganrif. </p><p>Yn Etholiad Cyffredinol 1983 fe enillodd y Ceidwadwyr 42.2% o'r bleidlais ym Mhrydain a 31% o'r bleidlais yng Nghymru. Ymhlith y rhesymau i'r Blaid Geidwadol wneud mor dda yn yr etholiad hwn oedd ei phoblogrwydd yn dilyn <a href="/wiki/Rhyfel_y_Falklands" title="Rhyfel y Falklands">Rhyfel y Falklands</a> (Malvinas), a'r ffaith bod y Blaid Lafur yn parhau yn amhoblogaidd. </p><p>Arweinydd llwyddiannus y Ceidwadwyr yn y cyfnod hwn oedd <a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a> a ddaeth yn Brif Weinidog yn 1979. Parhaodd yn y swydd tan 1990 pan ddaeth <a href="/wiki/John_Major" title="John Major">John Major</a> yn arweinydd ar y blaid. Yng Nghymru cwympodd pleidlais y Blaid Lafur i 38% yn Etholiad Cyffredinol 1983, y ffigwr isaf ers 1918. Rhoddwyd llawer o'r bai am ddiffyg llwyddiant y Blaid Lafur ar <a href="/wiki/Michael_Foot" title="Michael Foot">Michael Foot</a>, ac yn dilyn yr etholiad fe ymddiswyddodd. Yn ei le fe ddaeth Neil Kinnock, y pumed Aelod Seneddol Cymreig i arwain y Blaid Lafur. </p><p>Yng Nghonwy yn 1983 roedd <a href="/wiki/Wyn_Roberts" title="Wyn Roberts">Wyn Roberts</a>, Is-Ysgrifennydd Gwladol dros Gymru, yn wynebu sialens oddi wrth Roger Roberts (Rhyddfrydwyr), Ira Walters (Llafur) a Dafydd Iwan (Plaid Cymru). Wyn Roberts oedd yn fuddugol gyda 41.7% o'r pleidleisiau. Roedd wedi bod yn Aelod Seneddol dros yr ardal ers 1970 ac wedi bod ar y meinciau blaen ers 1974. </p><p><a href="/wiki/Keith_Best" title="Keith Best">Keith Best</a>, cyfreithiwr o ochrau Llundain a enillodd sedd Sir Fôn yn 1983 yn erbyn <a href="/wiki/Ieuan_Wyn_Jones" title="Ieuan Wyn Jones">Ieuan Wyn Jones</a> (Plaid Cymru) a Tudor Williams (Y Blaid Lafur). Ef oedd AS Ynys Môn o 1979 i 1987 a bu'n gynorthwy-ydd personol i'r Ysgrifennydd Gwladol dros Gymru o 1981 i 1984. </p><p>Rhai Ceidwadwyr llwyddiannus eraill yng Nghymru oedd <a href="/wiki/Raymond_Gower" title="Raymond Gower">Syr Raymond Gower</a> ym Mro Morgannwg; <a href="/wiki/Nicholas_Edwards,_Barwn_Crughywel" title="Nicholas Edwards, Barwn Crughywel">Nicholas Edwards</a> ym Mhenfro (Ysgrifennydd Gwladol dros Gymru, 1979-87); Peter Hubbard-Miles ym Mhen-y-bont ar Ogwr, Keith Raffan yn Nelyn a <a href="/wiki/Tom_Hooson" title="Tom Hooson">Tom Hooson</a> ym <a href="/wiki/Brycheiniog_a_Sir_Faesyfed_(etholaeth_seneddol)" title="Brycheiniog a Sir Faesyfed (etholaeth seneddol)">Mrycheiniog</a> a Maesyfed.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Plaid_Cymru">Plaid Cymru</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=5" title="Golygu'r adran: Plaid Cymru" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Plaid Cymru"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sefydlwyd Plaid Cymru yn 1925 ond ni chafodd ei llwyddiant etholiadol cyntaf hyd nes etholwyd <a href="/wiki/Gwynfor_Evans" title="Gwynfor Evans">Gwynfor Evans</a> yn Aelod Seneddol Caerfyrddin yn 1966. </p> <table class="wikitable"> <caption>Isetholiad 1966 yng Nghaerfyrddin </caption> <tbody><tr> <td>Gwynfor Evans </td> <td>Plaid Cymru </td> <td>16179 </td> <td>39% </td></tr> <tr> <td>Gwilym Prys Davies </td> <td>Llafur </td> <td>13743 </td> <td>33.1% </td></tr> <tr> <td>D Hywel Davies </td> <td>Rhyddfrydwyr </td> <td>8650 </td> <td>20.8% </td></tr> <tr> <td>Simon Day </td> <td>Ceidwadwyr </td> <td>2934 </td> <td>7.1% </td></tr> <tr> <td> </td> <td>Mwyafrif: </td> <td>2436 </td> <td>5.99% </td></tr></tbody></table> <p>Yn Etholiad Cyffredinol Mawrth 1966 etholwyd Megan Lloyd George yn AS Llafur Sir Gaerfyrddin gan guro, ymysg eraill, Gwynfor Evans, Llywydd Plaid Cymru. Megan Lloyd George a oedd wedi dal y sedd dros y Blaid Lafur ers 1957, ond bu farw ychydig dros ddeufis ar ôl yr etholiad, ac fe alwyd isetholiad. Safodd Gwynfor Evans unwaith eto fel ymgeisydd Seneddol Plaid Cymru er ei fod wedi ei drechu gan yr ymgeisydd Llafur a'r ymgeisydd Rhyddfrydol, ac wedi cael 16.1% yn unig o'r bleidlais dri mis ynghynt. Ond y tro hwn ef oedd yn fuddugol gyda 39.0% o'r bleidlais, a mwyafrif o 2,436 pleidlais dros Gwilym Prys Davies, yr ymgeisydd Llafur. </p><p>Gwynfor Evans oedd Aelod Seneddol cyntaf Plaid Cymru ac fe barhaodd fel Aelod Seneddol Sir Gaerfyrddin tan iddo golli'r sedd yn 1970. Dychwelodd i gynrychioli Plaid Cymru yn Sir Gaerfyrddin am gyfnod o bum mlynedd rhwng 1974 a 1979. Fe fu llwyddiant syfrdanol Gwynfor Evans yng Nghaerfyrddin yn hwb sylweddol i Blaid Cymru gan arwain at gyfnod o gynnydd yng nghefnogaeth y Blaid. </p><p>Roedd y 1960au yn ddegawd pwysig yng Nghymru wrth iddi fagu fwy o ymdeimlad cenedlaethol.  Dyma'r cyfnod a welodd sefydliad Cymdeithas yr Iaith yn 1962 yn sgil, mudiad a fyddai'n chwarae rhan bwysig yn y frwydr i ennill cydnabyddiaeth swyddogol i'r iaith Gymraeg. Bu newid mawr ym myd sefydliadau gwleidyddol Cymru hefyd gyda sefydlu'r Swyddfa Gymreig yng Nghaerdydd yn 1964, a <a href="/wiki/Jim_Griffiths" title="Jim Griffiths">James (Jim) Griffiths</a>, Aelod Seneddol Llafur, Llanelli, yn cael ei benodi fel Ysgrifennydd Gwladol cyntaf Cymru (1964-66). <sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etholiad_Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru_1999_a_Phlaid_Cymru">Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999 a Phlaid Cymru</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=6" title="Golygu'r adran: Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999 a Phlaid Cymru" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999 a Phlaid Cymru"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Senedd.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Senedd.jpg/200px-Senedd.jpg" decoding="async" width="200" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Senedd.jpg/300px-Senedd.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Senedd.jpg/400px-Senedd.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1066" /></a><figcaption>Sefydlwyd <a href="/wiki/Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru" class="mw-redirect" title="Cynulliad Cenedlaethol Cymru">Cynulliad Cenedlaethol Cymru</a> yn <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a></figcaption></figure><p>Er bod Cymru wedi pleidleisio yn erbyn cael Cynulliad ei hunan yn Refferendwm 1979 parhawyd i gynnal y momentwm i sefydlu Cynulliad i Gymru yn negawdau diwethaf yr 20g. Enillodd y Blaid Lafur Etholiad Cyffredinol ym mis Mai 1997, ac ym mis Gorffennaf yr un flwyddyn fe gyhoeddodd y llywodraeth newydd Bapur Gwyn, 'Llais dros Gymru', a oedd yn ddisgrifiad manwl o gynigion y Blaid Lafur ar gyfer datganoli i Gymru. Yn dilyn hyn cynhaliwyd <a href="/wiki/Refferendwm_datganoli_i_Gymru,_1997" title="Refferendwm datganoli i Gymru, 1997">Refferendwm</a> ar 18 Medi 1997 er mwyn darganfod a oedd pobl Cymru'n cefnogi datganoli. </p><p>Hwn oedd y tro cyntaf i Gymru gael pleidleisio ar gwestiwn datganoli ers 1979 pan bleidleisiodd 80% yn erbyn cynnig y Blaid Lafur i sefydlu Cynulliad yng Nghymru. Yn 1997 50.3% yn unig o etholwyr a aeth allan i bleidleisio ac roedd y canlyniad yn un agos. Pleidleisiodd 552, 698 yn erbyn datganoli a 559,419 o'i blaid. </p><p>Yn dilyn Refferendwm 1997 pasiodd y senedd Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998 a arweiniodd at sefydlu Cynulliad Cenedlaethol Cymru a throsglwyddo pwerau a chyfrifoldebau datganoledig Ysgrifennydd Gwladol Cymru i'r Cynulliad. </p><p>Ar 6 Mai 1999 cynhaliwyd etholiadau cyntaf <a href="/wiki/Cynulliad_Cenedlaethol_Cymru" class="mw-redirect" title="Cynulliad Cenedlaethol Cymru">Cynulliad Cenedlaethol Cymru</a>. Defnyddiwyd system newydd o bleidleisio am y tro cyntaf a oedd yn ddull cynrychiolaeth gyfrannol. Roedd dwy bleidlais gan bawb, y gyntaf dros ymgeisydd ym mhob etholaeth seneddol (40 sedd), a'r ail dros blaid i ddewis ugain aelod rhanbarthol. Aelod rhanbarthol oedd Prif Ysgrifennydd cyntaf y Cynulliad, <a href="/wiki/Alun_Michael" title="Alun Michael">Alun Michael</a>. </p><p>Enillodd y Blaid Lafur 28 o'r 60 sedd ac felly nid oedd gan yr un plaid fwyafrif clir yn y Cynulliad. Gwnaeth Plaid Cymru yn well na'r disgwyl. Fe gwympodd seddi megis Llanelli, Rhondda ac Islwyn iddynt ac ar ddiwedd y cyfrif gwelwyd bod ganddynt 17 sedd. Yn Etholiad Cyffredinol 1997 roedd Plaid Cymru wedi cael 6.8% o'r pleidleisiau yn unig ond enillwyd 28.4% o'r bleidlais etholaethol a 30.59% o'r bleidlais yn rhanbarthol yn etholiad 1999. </p><p>Canlyniadau annisgwyl oedd buddugoliaethau <a href="/wiki/Gareth_Jones_(gwleidydd)" title="Gareth Jones (gwleidydd)">Gareth Jones</a> yng Nghonwy a <a href="/wiki/Helen_Mary_Jones" title="Helen Mary Jones">Helen Mary Jones</a> yn Llanelli. Syrthiodd y Rhondda i Geraint Davies er bod Llafur wedi dal y sedd Seneddol ers cenedlaethau. Sedd ddiogel arall a gipiwyd gan Blaid Cymru oedd sedd Islwyn. Roedd yr ymgeisydd Llafur, <a href="/wiki/Don_Touhig" title="Don Touhig">Don Touhig</a>, wedi ennill y sedd Seneddol yn isetholiad 1995 gyda mwyafrif o dros 13,000 o bleidleisiau yn dilyn penodiad <a href="/wiki/Neil_Kinnock" title="Neil Kinnock">Neil Kinnock</a> fel Comisiynydd Ewropeaidd. Ond Plaid Cymru a enillodd etholiad y Cynulliad gyda Mr <a href="/wiki/Brian_Hancock" title="Brian Hancock">Brian Hancock</a> yn curo yr ymgeisydd Llafur o 604 pleidlais.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Diwydiant">Diwydiant</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=7" title="Golygu'r adran: Diwydiant" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Diwydiant"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Erbyn <a href="/wiki/1911" title="1911">1911</a> roedd 86,000 o bobl yn gweithio ar y <a href="/wiki/Rheilffyrdd" class="mw-redirect" title="Rheilffyrdd">rheilffyrdd</a> ac yn nociau mawr y De. Ddechrau'r 20g disodlwyd <a href="/wiki/Haearn" title="Haearn">haearn</a> gan <a href="/wiki/Dur" title="Dur">dur</a> fel y prif fetel a oedd yn cael ei allforio o'r wlad. Roedd 3,700 yn gweithio mewn gwaith <a href="/wiki/Copr" title="Copr">copr</a> yn <a href="/wiki/1911" title="1911">1911</a> ac 21,000 mewn gwaith <a href="/wiki/Tun" title="Tun">tun</a>. Roeddent yn cynhyrchu 848,000 tunnell o blat tin mewn blwyddyn. Cynhyrchwyd 56.8 miliwn tunnell o <a href="/wiki/Glo" title="Glo">lo</a> yn <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a>. Roedd Cymru yn allforio traean o holl allforion glo y byd gan gyflogi 250,000 o ddynion ym meysydd glo y de a'r gogledd-ddwyrain. </p><p>Ond cafwyd dirywiad difrifol mewn nifer o'r diwydiannau traddodiadol ar ôl yr <a href="/wiki/Ail_Ryfel_Byd" class="mw-redirect" title="Ail Ryfel Byd">Ail Ryfel Byd</a>, yn arbennig yn y meysydd glo. Yn 1913 cyflogid yn y gwaith glo 232,000 o ddynion, ond erbyn <a href="/wiki/1960" title="1960">1960</a> dim ond 106,000 a gyflogid a syrthiasai'r nifer i 30,000 yn unig erbyn <a href="/wiki/1979" title="1979">1979</a>. Nid oedd ond un pwll glo ar ôl yng Nghymru erbyn y 1990au. </p><p>Roedd dirywiad tebyg yn y <a href="/w/index.php?title=Diwydiant_dur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diwydiant dur (dim tudalen ar gael)">diwydiant dur</a> ac economi Cymru yn gyffredinol. Roedd Cymru fel nifer o wledydd eraill y gorllewin yn dod yn fwy fwy ddibynnol ar y sector gwasanaeth. </p><p>Un o ganlyniadau'r dirywiad yn y diwydiant glo ac o ganlyniad esgeuluso diogelwch y tipiau glo oedd <a href="/wiki/Aberfan" title="Aberfan">trychineb Aberfan</a>, pan lyncwyd ysgol gyfan gan lithriad gwastraff glo gan ladd 144 o blant ac athrawon.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Iaith_a_diwylliant">Iaith a diwylliant</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=8" title="Golygu'r adran: Iaith a diwylliant" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Iaith a diwylliant"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png/200px-Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png" decoding="async" width="200" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png/300px-Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Siaradwyr_y_Gymraeg_ym_Mhrif_Ardaloedd_Cymru.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="497" /></a><figcaption>Canran siaradwyr Cymraeg fesul awdurdod lleol, yn ôl Cyfrifiad 2001</figcaption></figure> <p>Yn <a href="/wiki/1911" title="1911">1911</a> roedd gan Gymru boblogaeth o 2,400,000 gyda bron i 1,000,000 yn siarad <a href="/wiki/Cymraeg" title="Cymraeg">Cymraeg</a>. Dyma'r nifer fwyaf erioed ond eisoes roedd y Cymry Cymraeg yn lleiafrif. Ond lladdwyd nifer o Cymry ifainc yn y <a href="/wiki/Rhyfel_Byd_Cyntaf" class="mw-redirect" title="Rhyfel Byd Cyntaf">Rhyfel Byd Cyntaf</a>, llawer ohonyn nhw'n siaradwyr Cymraeg. Cafodd <a href="/wiki/Dirwasgiad_Mawr" title="Dirwasgiad Mawr">Dirwasgiad Mawr</a> y <a href="/wiki/1930au" title="1930au">1930au</a> ei effaith hefyd a chredir fod tua 450,000 o bobl wedi ymfudo o'r wlad rhwng <a href="/wiki/1921" title="1921">1921</a> a <a href="/wiki/1939" title="1939">1939</a>. </p><p>Cymraeg oedd iaith gyntaf mwyafrif pobl Cymru hyd at yr ugeinfed ganrif. Ar ddechrau'r 19g credid bod 70% o'r boblogaeth yn siarad Cymraeg yn unig, 10% yn ddwyieithog ac 20% yn uniaith Saesneg. Erbyn diwedd y 19eg ganrif dim ond hanner y boblogaeth oedd yn medru'r Gymraeg - canlyniad nifer o ffactorau cymhleth, gan gynnwys dyfodiad y <a href="/wiki/Rheilffordd" title="Rheilffordd">rheilffyrdd</a> i Gymru a'r mewnlifiad o filoedd o bobl o <a href="/wiki/Lloegr" title="Lloegr">Loegr</a> i weithio yn bennaf yn ardaloedd diwydiannol y wlad.  Lladdwyd cenhedlaeth gyfan o siaradwyr Cymraeg oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf ac ymfudodd llawer rhwng y ddau ryfel byd, yn enwedig adeg y Dirwasgiad. </p><p>Gwelodd yr 20g frwydrau yn cael eu hennill dros roi lle i’r iaith ym mywyd cyhoeddus Cymru, er enghraifft, yn y gyfraith.  Yn ystod <a href="/wiki/Eisteddfod_Genedlaethol_Cymru" title="Eisteddfod Genedlaethol Cymru">Eisteddfod Genedlaethol 1938</a>, dan arweiniad <a href="/wiki/Undeb_Cymru_Fydd" title="Undeb Cymru Fydd">Undeb Cymru Fydd</a>, dechreuwyd casglu enwau ar gyfer Deiseb Genedlaethol. Diben y Ddeiseb oedd hawlio statws i'r iaith Gymraeg 'a fyddai'n unfraint â'r Saesneg ym mhob agwedd ar weinyddiad y gyfraith a'r Gwasanaethau Cyhoeddus yng Nghymru'. Arwyddwyd y Ddeiseb gan dros chwarter miliwn o bobl a chafwyd cefnogaeth 30 allan o'r 36 Aelod Seneddol Cymreig.  Arweiniodd hyn at Ddeddf Llysoedd Cymru 1942 a ganiataodd y defnydd o'r Gymraeg mewn llysoedd barn ond methwyd a sicrhau hawliau ehangach.<sup id="cite_ref-web.archive.org_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-web.archive.org-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p> Bu darllediad <a href="/wiki/Saunders_Lewis" title="Saunders Lewis">Saunders Lewis</a> yn Narlith Radio flynyddol y BBC yn Chwefror 13 1962 yn un o’r trobwyntiau pwysicaf yn hanes Cymru. </p><blockquote><p>'Nid dim llai na chwyldro yw adfer yr iaith Gymraeg yng Nghymru. Trwy ddulliau chwyldro yn unig y mae llwyddo'.  </p></blockquote> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith,_Pont_Trefechan,_1963.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg/180px-Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg" decoding="async" width="180" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg/270px-Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg/361px-Protest_gyntaf_Cymdeithas_yr_Iaith%2C_Pont_Trefechan%2C_1963.jpg 2x" data-file-width="413" data-file-height="417" /></a><figcaption>Protest gyntaf Cymdeithas yr Iaith, ar Bont Trefechan.</figcaption></figure> <p>Roedd ganddo neges glir y byddai’r iaith yn marw onibai bod ei siaradwyr yn </p><p>barod i’w hamddiffyn ac i ymgyrchu dros sicrhau ei pharhad a’i dyfodol.  Galwodd Saunders Lewis ar Gymry i wrthod llenwi ffurflenni a thalu trethi a thrwyddedau os nad oedd yn bosibl i wneud hynny drwy'r Gymraeg. Yn ei farn ef, byddai angen i ymgyrchwyr fod yn barod i dalu dirwyon a wynebu carchar am eu daliadau. Arweiniodd ei araith at sefydliad <a href="/wiki/Cymdeithas_yr_Iaith" title="Cymdeithas yr Iaith">Cymdeithas yr Iaith</a> yn ystod Ysgol Haf Plaid Cymru ym Mhontardulais yn 1962 a bu’r Gymdeithas yn allweddol yn sicrhau bod Deddf Iaith 1967 yn cael ei phasio. Yn Chwefror 1963 trefnodd y Gymdeithas y protestiadau torfol cyntaf pan ataliwyd y traffig ar Bont Trefechan, Aberystwyth gan fyfyrwyr o <a href="/wiki/Aberystwyth" title="Aberystwyth">Aberystwyth</a> a <a href="/wiki/Bangor" title="Bangor">Bangor</a>.  Yn ystod y 1960au a'r 1970au bu nifer o brotestiadau didrais tebyg a charcharwyd neu ddirwywyd ymgyrchwyr. Ymhlith y rhain oedd y canwr poblogaidd <a href="/wiki/Dafydd_Iwan" title="Dafydd Iwan">Dafydd Iwan</a>.  Am gyfnod peintiwyd neu ddifrodwyd arwyddion ffyrdd uniaith Saesneg ar hyd a lled Cymru gan gefnogwyr y Gymdeithas ac arweiniodd yr ymgyrch hon at sefydlu'r egwyddor o arwyddion dwyieithog yng Nghymru.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:O.M.Edwards_01a.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/O.M.Edwards_01a.JPG/180px-O.M.Edwards_01a.JPG" decoding="async" width="180" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/O.M.Edwards_01a.JPG/270px-O.M.Edwards_01a.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/O.M.Edwards_01a.JPG/360px-O.M.Edwards_01a.JPG 2x" data-file-width="630" data-file-height="872" /></a><figcaption>O.M. Edwards, tua 1895.</figcaption></figure> <p>Bu ymgyrchoedd ym myd addysg hefyd dros hawliau'r iaith Gymraeg.  Profodd yr ugeinfed ganrif i fod yn hollbwysig yn sefydlu’r Gymraeg nid yn unig fel pwnc astudio ar gwricwlwm dysgu ysgolion Cymru ond hefyd fel cyfrwng dysgu.  Ers cyhoeddi Adroddiadau Addysg 1847, a adnabyddwyd yng Nghymru fel ‘<a href="/wiki/Brad_y_Llyfrau_Gleision" title="Brad y Llyfrau Gleision">Brad y Llyfrau Gleision</a> roedd y Gymraeg wedi cael ei phardduo fel iaith anwaraidd nad oedd defnydd na lle iddi yn yr oes fodern, ddiwydiannol newydd.  Roedd cyflwyniad y <a href="/wiki/Welsh_Not" title="Welsh Not">Welsh Not</a> yn y 1870au yn ysgolion Cymru wedi magu ymdeimlad o warth a chywilydd ymhlith ei siaradwyr ond gyda chychwyn yr ugeinfed ganrif dechreuwyd weld tro ar fyd yn agweddau tuag at y Gymraeg.   Dan ddylanwad <a href="/wiki/Owen_Morgan_Edwards" title="Owen Morgan Edwards">Owen M Edwards</a>, Prif Arolygydd Ysgolion Cymru o 1907 hyd 1920, hyrwyddwyd yr iaith Gymraeg mewn ysgolion cynradd a dysgwyd iaith a llenyddiaeth Gymraeg fel pwnc yn yr ysgolion uwchradd a sefydlwyd o ganlyniad i Ddeddf 1889. Fodd bynnag, awyrgylch Seisnig a gafwyd yn yr ysgolion uwchradd hyn, hyd yn oed yn yr ardaloedd mwyaf Cymreig. </p><p>Roedd y teulu Edwards yn ganolog yn sicrhau cefnogaeth i’r iaith yn y negawdau cynnar yr ugeinfed ganrif gyda mab Syr O.M Edwards yn sefydlu mudiad Urdd Gobaith Cymru yn 1922.  Ehangodd y mudiad yn nes ymlaen yn y ganrif gyda agor gwersylloedd ieuenctid <a href="/wiki/Urdd_Gobaith_Cymru" title="Urdd Gobaith Cymru">yr Urdd</a> yng <a href="/wiki/Gwersyll_yr_Urdd_Glan-llyn" title="Gwersyll yr Urdd Glan-llyn">Nglanllyn</a>, ger Y Bala ac yn Llangrannog, Ceredigion sy’n parhau hyd heddiw. </p><p>Yn 1939, ar ddechrau'r Ail Ryfel Byd, yn Aberystwyth sefydlwyd yr ysgol gyntaf i ddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yn unig. Gan fod cymaint o faciwis di-Gymraeg wedi cyrraedd y dref o ddinasoedd Lloegr er mwyn osgoi'r bomio, a gan eu bod yn derbyn eu haddysg mewn ysgolion lleol, roedd dysgu'r Gymraeg ynddynt yn anodd. Felly penderfynodd <a href="/wiki/Ifan_ab_Owen_Edwards" title="Ifan ab Owen Edwards">Syr Ifan ab Owen Edwards</a> (mab Owen M Edwards) sefydlu <a href="/wiki/Ysgol_Gymraeg" title="Ysgol Gymraeg">Ysgol Gymraeg</a> Urdd Gobaith Cymru gyda saith o ddisgyblion.  Derbyniai'r disgyblion eu gwersi i gyd yn y Gymraeg. Maes o law daeth mwy o blant i'r ysgol ac ar ôl ymgyrchu brwd fe'i sefydlwyd yn ysgol swyddogol o dan yr awdurdod addysg lleol wedi'r Rhyfel. </p><p>Sefydlwyd ysgolion Cymraeg eraill ledled Cymru wedi hynny ac yn 1956 agorwyd <a href="/wiki/Ysgol_Glan_Clwyd" title="Ysgol Glan Clwyd">Ysgol Glan Clwyd</a> yn y Rhyl, yr ysgol uwchradd gyntaf lle roedd y Gymraeg yn gyfrwng dysgu. Erbyn 1975 roedd 7 ysgol uwchradd ddwyieithog wedi'u sefydlu. Yn aml, canlyniad ymgyrchu diflino gan rieni a mudiadau oedd sefydlu'r ysgolion hyn. </p><p>Gwirfoddolwyr oedd yn bennaf gyfrifol am sefydlu <a href="/wiki/Mudiad_Ysgolion_Meithrin" title="Mudiad Ysgolion Meithrin">Mudiad Ysgolion Meithrin</a> yn 1971 i ddarparu addysg feithrin Gymraeg i blant o dan bump oed. Erbyn canol y '90au roedd dros fil o grwpiau meithrin yn bodoli o dan nawdd y Mudiad.<sup id="cite_ref-web.archive.org_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-web.archive.org-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Crefydd">Crefydd</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=9" title="Golygu'r adran: Crefydd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Crefydd"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Profodd yr ugeinfed ganrif i fod yn gyfnod a welodd crefydd yng Nghymru yn raddol dirywio a chrebachu o ran niferoedd yr addoldai a’r nifer o aelodau oedd yn mynychu addoldy.  Ar droad y ganrif yr oedd tua hanner poblogaeth Cymru yn aelodau o <a href="/wiki/Eglwys" title="Eglwys">eglwys</a>. Yn 1900 roedd gan y <a href="/wiki/Eglwys_Bresbyteraidd_Cymru" title="Eglwys Bresbyteraidd Cymru">Methodistiaid Calfinaidd</a> 158,111 o aelodau, yr <a href="/wiki/Annibynwyr" title="Annibynwyr">Annibynwyr</a> 144,000 a'r <a href="/wiki/Eglwys_y_Bedyddwyr" title="Eglwys y Bedyddwyr">Bedyddwyr</a> 106,000. Erbyn diwedd y ganrif roedd y niferoedd wedi lleihau yn enbyd.  Adlewyrchwyd y newid yma tuag at werthoedd crefydd gyda’r newid mewn agwedd tuag at agor tafarndai ar y Sul.  Er bod Deddf Cau’r Tafarndai yng Nghymru wedi ei phasio yn 1881 a oedd yn deddfu nad oedd unrhyw dafarn i fod ar agor ar ddiwrnod y Sabath roedd newid wedi dod ar droed erbyn dechrau’r 1960au.  Mewn sawl reffernda a gynhaliwyd rhwng y 1960au – 1980au erbyn 1982 dim ond dwy sir oedd dal yn cau ei thafarndai ar y Sul. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Patrymau_mudo_yng_Nghymru">Patrymau mudo yng Nghymru</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=10" title="Golygu'r adran: Patrymau mudo yng Nghymru" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Patrymau mudo yng Nghymru"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Erbyn dechrau’r 20g roedd dros 1,000 o <a href="/wiki/Yr_Eidal" title="Yr Eidal">Eidalwyr</a> yn byw yng Nghymru. Roedd y rhan fwyaf ohonynt yn gweithio mewn caffis neu siopau <a href="/wiki/Hufen_i%C3%A2" title="Hufen iâ">hufen iâ</a>, ond daeth rhai ohonynt o hyd i waith ar y <a href="/wiki/M%C3%B4r" title="Môr">môr</a> neu yn y pyllau glo a’r gweithfeydd dur. Roedd llawer wedi dod o ardal Bardi yng ngogledd yr Eidal a oedd yn ffoi rhag yr amodau ffermio gwael yn yr ardal honno. Cafodd yr Eidalwyr effaith sylweddol ar fywyd yng Nghymru. Erbyn dechrau’r ugeinfed ganrif, roedd gan bob tref fach yng Nghymru ei chaffi Eidalaidd ei hun ac erbyn 1939 roedd 336 ohonynt yn Ne Cymru. Fe’u galwyd yn “siopau Bracchi” (ar ôl Giacomo Bracchi, y dyn y credir iddo ddod â hufen iâ a danteithion Eidalaidd i Dde Cymru). Daethant yn fan casglu cymdeithasol, gan gynnig dewis amgen rhad di-alcohol i dafarndai a chlybiau. </p><p>Roedd pum caffi ar Taff Street ym <a href="/wiki/Pontypridd" title="Pontypridd">Mhontypridd</a> a saith arall mewn rhannau eraill o’r dref. Roedd y caffis Eidalaidd yn cynnig gwasanaeth gwerthfawr yn ystod diwrnodau tywyll y Dirwasgiad. Gallai dynion diwaith wneud i baned o de neu goco bara oriau yng nghynhesrwydd a chyfforddusrwydd y caffi lleol – a phan roedd pethau’n anodd, byddai’r bil yn aml yn cael ei roi o’r neilltu nes bod pethau’n gwella yn y pentref. Cafodd y gymuned <a href="/wiki/Cymry_Eidalaidd" title="Cymry Eidalaidd">Gymreig-Eidalaidd</a> effaith mewn ffyrdd eraill hefyd.  Agorodd y brodyr Frank ac Aldo Berni, oedd wedi dechrau eu busnes ym <a href="/wiki/Merthyr_Tudful" title="Merthyr Tudful">Merthyr Tudful</a>, y Berni Inn cyntaf yn 1956. Erbyn 1970, pan werthwyd y 147 o fwytai a gwestai, hon oedd y gadwyn fwyaf o fwytai y tu allan i’r Unol Daleithiau. Daeth Eidalwyr Cymreig yn enwog mewn meysydd gwahanol; </p> <ul><li><a href="/wiki/Joe_Calzaghe" title="Joe Calzaghe">Joe Calzaghe</a> (paffiwr)</li> <li>Enzo Maccarinelli (paffiwr)</li> <li><a href="/wiki/Victor_Spinetti" title="Victor Spinetti">Victor Spinetti</a> (actor)</li> <li>Robert Sidoli (chwaraewr rygbi rhyngwladol)</li> <li>Angela Hartnett (cogydd)</li> <li><a href="/wiki/Andrew_Vicari" title="Andrew Vicari">Andrew Vicari</a> (arlunydd)</li></ul> <p>Parhaodd y mewnfudo i Gymru tan ddechrau’r <a href="/wiki/Y_Rhyfel_Byd_Cyntaf" title="Y Rhyfel Byd Cyntaf">Rhyfel Byd Cyntaf,</a> ond yn y 1920au a’r 1930au gadawodd llawer o bobl y wlad wrth i’r diwydiannau trwm traddodiadol (e.e. <a href="/wiki/Glo" title="Glo">glo</a>, <a href="/wiki/Dur" title="Dur">dur</a> a <a href="/wiki/Llechfaen" title="Llechfaen">llechi</a>) grebachu. Ychydig iawn o fewnfudo a welwyd wrth i economi Cymru arafu. Fodd bynnag, yn y 1930au daeth tua 40,000 o <a href="/wiki/Iddewon" title="Iddewon">Iddewon</a> a oedd yn ffoi rhag erledigaeth y <a href="/wiki/Nats%C3%AFaeth" title="Natsïaeth">Natsïaid</a> i Brydain. Ymgartrefodd rhai ohonynt yng Nghymru, lle y gwnaethant helpu i sefydlu ystâd fasnachu Trefforest. Yn y 1930au hefyd gwelwyd dau grŵp o blant yn ymfudo i Gymru oherwydd y tensiynau gwleidyddol oedd yn Ewrop ar y pryd: </p><p>Yn 1937, daeth 4,000 o blant o <a href="/wiki/Gwlad_y_Basg" title="Gwlad y Basg">Wlad y Basg</a> a oedd yn ffoi’r rhyfel cartref yn <a href="/wiki/Sbaen" title="Sbaen">Sbaen</a> i <a href="/wiki/Prydain_Fawr" title="Prydain Fawr">Brydain</a>. Daeth mwy na 200 ohonynt i <a href="/wiki/Caerllion" title="Caerllion">Gaerllion</a>, <a href="/wiki/Abertawe" title="Abertawe">Abertawe</a>, <a href="/wiki/Hen_Golwyn" title="Hen Golwyn">Hen Golwyn</a> a <a href="/wiki/Brechfa" title="Brechfa">Brechfa</a> yn Sir Gaerfyrddin. </p><p>Yn 1938-9, teithiodd 10,000 o blant Iddewig i’r DU mewn ymgyrch o’r enw Kindertransport. Aeth tua 200 ohonynt i <a href="/wiki/Castell_Gwrych" title="Castell Gwrych">Gastell Gwrych</a> ger <a href="/wiki/Abergele" title="Abergele">Abergele</a>. </p><p>Ar ôl yr Ail Ryfel Byd roedd prinder <a href="/wiki/Llafur" title="Llafur">llafur</a> yn broblem fawr ym Mhrydain ac aeth y llywodraeth ati i annog pobl i fudo i’r wlad. Daethant o amrywiol fannau. Yn ystod y rhyfel, ymladdodd llawer o <a href="/wiki/Pwyliaid" title="Pwyliaid">Bwyliaid</a> (yn ogystal â Tsieciaid ac <a href="/wiki/Wcreiniaid" title="Wcreiniaid">Wcraniaid</a>) ar ochr y cynghreiriad. Ar ôl y rhyfel, wrth i <a href="/wiki/Dwyrain_Ewrop" title="Dwyrain Ewrop">Ddwyrain Ewrop</a> ddisgyn i gomiwnyddiaeth, penderfynodd llawer ohonynt sefyll ym Mhrydain, rhai oherwydd eu bod yn casáu comiwnyddiaeth a rhai eraill oherwydd y cysylltiadau yr oeddent wedi’u gwneud yn ystod blynyddoedd y rhyfel. Nododd cyfrifiad 1951 fod 160,000 o Bwyliaid yn byw yn y Deyrnas Unedig. Cafodd llawer ohonynt eu lleoli i ddechrau mewn gwersylloedd ailgyfanheddu (hen ganolfannau milwrol yr Unol Daleithiau yn aml) fel yr un ym <a href="/wiki/Penrhos,_Gwynedd" title="Penrhos, Gwynedd">Mhenrhos</a>, Gwynedd, a ddaeth yn “Bentref Pwylaidd” gyda’i eglwys, ei lyfrgell, ei ystafelloedd cyffredin, ei siop a’i randiroedd ei hun. </p><p>Fodd bynnag, nid oedd y mewnfudwyr Pwylaidd hyn, na’r don newydd o fewnfudwyr o’r Eidal, yn ddigon i fynd i’r afael â'r prinder llafur. Felly, yn y 1950au a’r 1960au dechreuodd mewnfudwyr o wledydd newydd y Gymanwlad gyrraedd Prydain. Daeth rhai pobl i Brydain hefyd oherwydd diweithdra yn y <a href="/wiki/Y_Carib%C3%AE" title="Y Caribî">Caribî</a> a’r dadleoli yn dilyn yr ymrannu yn <a href="/wiki/India" title="India">India</a>.  Ar ddiwedd y 1960au ac ar ddechrau’r 1970au, daeth Asiaid o <a href="/wiki/Cenia" title="Cenia">Cenia</a> ac Asiaid o <a href="/wiki/Wganda" title="Wganda">Wganda</a> i Brydain hefyd er mwyn ffoi rhag erledigaeth. (Fel y Pwyliaid gynt, cafodd Asiaid o Wganda eu lleoli i ddechrau mewn hen ganolfannau milwrol, fel yr un yn <a href="/wiki/Tonfanau" title="Tonfanau">Nhonfanau</a> ger Tywyn). </p><p>Ymgartrefodd rhai ymfudwyr o’r Gymanwlad yng Nghymru, yn enwedig yn y dinasoedd. Fodd bynnag, o 1962 ymlaen, gosodwyd rheolau mewnfudo mwyfwy llym ar fewnfudwyr o’r Gymanwlad. Serch hynny, drwy gydol y 1960au a’r 1970au, cafodd mwy na 70,000 o ddinasyddion o’r Gymanwlad eu derbyn i Brydain bob blwyddyn. </p><p>Yn 1973, ymunodd y Deyrnas Unedig gyda’r <a href="/wiki/Yr_Undeb_Ewropeaidd" title="Yr Undeb Ewropeaidd">Undeb Ewropeaidd</a>.  Golygai hyn y gallai dinasyddion o aelod-wladwriaethau eraill ddod i’r Deyrnas Unedig i weithio. I ddechrau, roedd nifer yr ymfudwyr o’r Undeb Ewropeaidd yn isel – ychydig dros 7,000 y flwyddyn ar gyfartaledd ar draws y wlad. Fodd bynnag, ar ddiwedd y 1990au gwelwyd cynnydd dramatig wrth i ymfudwyr o aelodwladwriaethau newydd yr Undeb Ewropeaidd yn Nwyrain Ewrop ddod i Brydain i chwilio am waith. Rhwng 2001 a 2001, daeth bron 3,000,000 o fewnfudwyr i’r Deyrnas Unedig. Roedd y lefel hon o fewnfudo yn fwy nag a welwyd erioed o’r blaen i’r Deyrnas Unedig. Ers 2004, mae mwy na 16,000 o fewnfudwyr o Ddwyrain Ewrop wedi cofrestru i weithio yng Nghymru (1% o’r cyfanswm a gyflogir) gyda mwy na hanner ohonynt mewn pedair ardal (<a href="/wiki/Sir_Gaerfyrddin" title="Sir Gaerfyrddin">Sir Gaerfyrddin</a>, <a href="/wiki/Caerdydd" title="Caerdydd">Caerdydd</a>, <a href="/wiki/Casnewydd" title="Casnewydd">Casnewydd</a> a <a href="/wiki/Wrecsam" title="Wrecsam">Wrecsam</a>).<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Cymru" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Cymru" title="Nodyn:Cymru"><abbr title="View this template" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Cymru" title="Sgwrs Nodyn:Cymru"><abbr title="Discuss this template" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Cymru&action=edit"><abbr title="Edit this template" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Cymru" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Cymru" title="Cymru">Cymru</a> </div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:95%;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Navbox" title="Nodyn:Navbox"><abbr title="View this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Navbox" title="Sgwrs Nodyn:Navbox"><abbr title="Discuss this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Navbox&action=edit"><abbr title="Edit this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Hanes" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Hanes_Cymru" title="Hanes Cymru">Hanes</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Cynhanes_Cymru" title="Cynhanes Cymru">Cynhanes</a></li> <li><a href="/wiki/Cyfnod_y_Rhufeiniaid_yng_Nghymru" title="Cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru">Cyfnod y Rhufeiniaid</a></li> <li><a href="/wiki/Oes_y_Seintiau_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Oes y Seintiau yng Nghymru">Oes y Seintiau</a></li> <li><a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol_Cynnar_yng_Nghymru" title="Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru">Yr Oesoedd Canol Cynnar</a></li> <li><a href="/wiki/Oes_y_Tywysogion" title="Oes y Tywysogion">Oes y Tywysogion</a></li> <li><a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol_Diweddar_yng_Nghymru" title="Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru">Yr Oesoedd Canol Diweddar</a></li> <li><a href="/wiki/Cyfnod_y_Tuduriaid_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Cyfnod y Tuduriaid yng Nghymru">Cyfnod y Tuduriaid</a></li> <li><a href="/wiki/Yr_Ail_Ganrif_ar_Bymtheg_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Yr Ail Ganrif ar Bymtheg yng Nghymru">Yr 17g</a></li> <li><a href="/wiki/Y_Ddeunawfed_Ganrif_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Y Ddeunawfed Ganrif yng Nghymru">Y 18g</a></li> <li><a href="/wiki/Y_Bedwaredd_Ganrif_ar_Bymtheg_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg yng Nghymru">Y 19g</a></li> <li><a href="/wiki/Yr_Ugeinfed_Ganrif_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Yr Ugeinfed Ganrif yng Nghymru">Yr 20g</a></li> <li><a href="/wiki/Yr_Unfed_Ganrif_ar_Hugain_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Yr Unfed Ganrif ar Hugain yng Nghymru">Yr 21g</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:95%;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Navbox" title="Nodyn:Navbox"><abbr title="View this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Navbox" title="Sgwrs Nodyn:Navbox"><abbr title="Discuss this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Navbox&action=edit"><abbr title="Edit this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Daearyddiaeth_a&#039;r_amgylchedd" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Daearyddiaeth_Cymru" title="Daearyddiaeth Cymru">Daearyddiaeth</a> a'r amgylchedd</li></ul></div></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em">Cyffredinol</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Daeareg_Cymru" title="Daeareg Cymru">Daeareg</a></li> <li><a href="/wiki/Hinsawdd_Cymru" title="Hinsawdd Cymru">Hinsawdd</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em">Rhanbarthau a lleoliadau</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Cantrefi_a_chymydau_Cymru" title="Cantrefi a chymydau Cymru">Cantrefi a chymydau</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_o_Gymunedau_Cymru" class="mw-redirect" title="Rhestr o Gymunedau Cymru">Cymunedau</a></li> <li><a href="/wiki/Rhanbarthau_Cymru" title="Rhanbarthau Cymru">Rhanbarthau</a></li> <li><a href="/wiki/Siroedd_a_Dinasoedd_Cymru" class="mw-redirect" title="Siroedd a Dinasoedd Cymru">Siroedd a dinasoedd</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_trefi_Cymru" title="Rhestr trefi Cymru">Trefi</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em">Tirffurfiau</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Rhestr_afonydd_Cymru" title="Rhestr afonydd Cymru">Afonydd</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_llynnoedd_Cymru" title="Rhestr llynnoedd Cymru">Llynnoedd</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_moroedd,_baeau_a_phentiroedd_Cymru" title="Rhestr moroedd, baeau a phentiroedd Cymru">Moroedd, baeau a phentiroedd</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_mynyddoedd_Cymru" title="Rhestr mynyddoedd Cymru">Mynyddoedd</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_ynysoedd_Cymru" title="Rhestr ynysoedd Cymru">Ynysoedd</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em">Bywyd gwyllt</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Ffawna_Cymru" title="Ffawna Cymru">Ffawna</a> <ul><li><a href="/wiki/Rhestr_adar_Cymru" title="Rhestr adar Cymru">Adar</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Fflora_Cymru" title="Fflora Cymru">Fflora</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:95%;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Navbox" title="Nodyn:Navbox"><abbr title="View this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Navbox" title="Sgwrs Nodyn:Navbox"><abbr title="Discuss this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Navbox&action=edit"><abbr title="Edit this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Gwleidyddiaeth_Economi" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Gwleidyddiaeth_Cymru" title="Gwleidyddiaeth Cymru">Gwleidyddiaeth</a> </li><li><a href="/wiki/Economi_Cymru" title="Economi Cymru">Economi</a></li></ul></div></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Gwleidyddiaeth_Cymru" title="Gwleidyddiaeth Cymru">Gwleidyddiaeth</a></div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Cenedlaetholdeb_Cymreig" title="Cenedlaetholdeb Cymreig">Cenedlaetholdeb</a></li> <li><a href="/wiki/Etholiadau_yng_Nghymru" title="Etholiadau yng Nghymru">Etholiadau</a></li> <li><a href="/wiki/Heddychaeth_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Heddychaeth yng Nghymru">Heddychaeth</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_pleidiau_gwleidyddol_yng_Nghymru" title="Rhestr pleidiau gwleidyddol yng Nghymru">Pleidiau gwleidyddol</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Llywodraeth" title="Llywodraeth">Llywodraeth</a></div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Senedd_Cymru" title="Senedd Cymru">Senedd Cymru</a> <ul><li><a href="/wiki/Cyfraith_Gyfoes_Cymru" class="mw-redirect" title="Cyfraith Gyfoes Cymru">Y gyfraith</a></li> <li><a href="/wiki/Etholaethau_a_Rhanbarthau_etholiadol_Senedd_Cymru" title="Etholaethau a Rhanbarthau etholiadol Senedd Cymru">Etholaethau</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Llywodraeth_Cymru" title="Llywodraeth Cymru">Llywodraeth Cymru</a> <ul><li><a href="/wiki/Prif_Weinidog_Cymru" title="Prif Weinidog Cymru">Prif Weinidog Cymru</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Llywodraeth_leol_yng_Nghymru" title="Llywodraeth leol yng Nghymru">Llywodraeth leol</a></li> <li><a href="/wiki/Senedd_y_Deyrnas_Unedig" title="Senedd y Deyrnas Unedig">Senedd y Deyrnas Unedig</a> <ul><li><a href="/wiki/Etholaethau_seneddol_Cymru" title="Etholaethau seneddol Cymru">Etholaethau</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Llywodraeth_y_Deyrnas_Unedig" title="Llywodraeth y Deyrnas Unedig">Llywodraeth y Deyrnas Unedig</a> <ul><li><a href="/wiki/Prif_Weinidog_y_Deyrnas_Unedig" title="Prif Weinidog y Deyrnas Unedig">Prif Weinidog</a></li> <li><a href="/wiki/Swyddfa_Cymru" title="Swyddfa Cymru">Swyddfa Cymru</a></li> <li><a href="/wiki/Ysgrifennydd_Gwladol_Cymru" title="Ysgrifennydd Gwladol Cymru">Ysgrifennydd Gwladol</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em"><a href="/wiki/Economi_Cymru" title="Economi Cymru">Economi</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Banciau_Cymru" title="Banciau Cymru">Banciau</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_cwmn%C3%AFau_Cymru" title="Rhestr cwmnïau Cymru">Cwmnïau</a></li> <li><a href="/wiki/Diwydiant_Cymru" title="Diwydiant Cymru">Diwydiant</a> <ul><li><a href="/wiki/Amaeth_yng_Nghymru" title="Amaeth yng Nghymru">Amaeth</a></li> <li><a href="/wiki/Diwydiant_copr_Cymru" title="Diwydiant copr Cymru">Copr</a></li> <li><a href="/wiki/Diwydiant_glo_Cymru" title="Diwydiant glo Cymru">Glo</a></li> <li><a href="/wiki/Gweithgynhyrchu_yng_Nghymru" title="Gweithgynhyrchu yng Nghymru">Gweithgynhyrchu</a></li> <li><a href="/wiki/Diwydiant_gwl%C3%A2n_Cymru" title="Diwydiant gwlân Cymru">Gwlân</a></li> <li><a href="/wiki/Diwydiant_llechi_Cymru" title="Diwydiant llechi Cymru">Llechi</a></li> <li><a href="/wiki/Pysgota_yng_Nghymru" title="Pysgota yng Nghymru">Pysgota</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hanes_economaidd_Cymru" class="mw-redirect" title="Hanes economaidd Cymru">Hanes economaidd</a></li> <li><a href="/wiki/Twristiaeth_yng_Nghymru" title="Twristiaeth yng Nghymru">Twristiaeth</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:95%;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Nodyn:Navbox" title="Nodyn:Navbox"><abbr title="View this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Sgwrs_Nodyn:Navbox" title="Sgwrs Nodyn:Navbox"><abbr title="Discuss this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodyn:Navbox&action=edit"><abbr title="Edit this template" style=";font-size:95%;;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Demograffeg_Cymdeithas_Diwylliant" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist plainlist" style="margin-left: 0em;"><ul><li><a href="/wiki/Demograffeg_Cymru" title="Demograffeg Cymru">Demograffeg</a> </li><li>Cymdeithas </li><li><a href="/wiki/Diwylliant_Cymru" title="Diwylliant Cymru">Diwylliant</a></li></ul></div></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em"><a href="/wiki/Demograffeg_Cymru" title="Demograffeg Cymru">Demograffeg</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Crefydd_yng_Nghymru" title="Crefydd yng Nghymru">Crefydd</a> <ul><li><a href="/wiki/Cristnogaeth_yng_Nghymru" title="Cristnogaeth yng Nghymru">Cristnogaeth</a></li> <li><a href="/wiki/Iddewiaeth_yng_Nghymru" title="Iddewiaeth yng Nghymru">Iddewiaeth</a></li> <li><a href="/wiki/Islam_yng_Nghymru" title="Islam yng Nghymru">Islam</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Grwpiau_ethnig_yng_Nghymru" title="Grwpiau ethnig yng Nghymru">Grwpiau ethnig</a> <ul><li><a href="/wiki/Cymry" title="Cymry">Cymry</a></li> <li><a href="/wiki/Cymry_Asiaidd" title="Cymry Asiaidd">Asiaid</a></li> <li><a href="/wiki/Cymry_Du" class="mw-redirect" title="Cymry Du">Duon</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hanes_demograffig_Cymru" title="Hanes demograffig Cymru">Hanes demograffig</a></li> <li><a href="/wiki/Ieithoedd_Cymru" title="Ieithoedd Cymru">Ieithoedd</a> <ul><li><a href="/wiki/Cymraeg" title="Cymraeg">Cymraeg</a></li> <li><a href="/wiki/Y_Fro_Gymraeg" title="Y Fro Gymraeg">Y Fro Gymraeg</a></li> <li><a href="/wiki/Saesneg_Gymreig" class="mw-redirect" title="Saesneg Gymreig">Saesneg Gymreig</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em">Cymdeithas</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Addysg_yng_Nghymru" title="Addysg yng Nghymru">Addysg</a></li> <li><a href="/wiki/Cludiant_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Cludiant yng Nghymru">Cludiant</a></li> <li><a href="/wiki/Gofal_iechyd_yng_Nghymru" title="Gofal iechyd yng Nghymru">Gofal iechyd</a> <ul><li><a href="/wiki/GIG_Cymru" title="GIG Cymru">GIG</a></li> <li><a href="/wiki/Rhestr_ysbytai_Cymru" title="Rhestr ysbytai Cymru">Ysbytai</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Gwyddoniaeth_a_thechnoleg_yng_Nghymru" title="Gwyddoniaeth a thechnoleg yng Nghymru">Gwyddoniaeth a thechnoleg</a></li> <li><a href="/wiki/LHDT_yng_Nghymru" title="LHDT yng Nghymru">LHDT</a></li> <li><a href="/wiki/Rhywioldeb_yng_Nghymru" title="Rhywioldeb yng Nghymru">Rhywioldeb</a></li> <li><a href="/wiki/Trosedd_yng_Nghymru" title="Trosedd yng Nghymru">Trosedd</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7.75em"><a href="/wiki/Diwylliant_Cymru" title="Diwylliant Cymru">Diwylliant</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Cerddoriaeth_Cymru" title="Cerddoriaeth Cymru">Cerddoriaeth</a> <ul><li><a href="/wiki/Cerddoriaeth_Gymraeg" title="Cerddoriaeth Gymraeg">Cymraeg</a></li> <li><a href="/wiki/Cerddoriaeth_werin_Cymru" class="mw-redirect" title="Cerddoriaeth werin Cymru">Gwerin</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Coginiaeth_Cymru" title="Coginiaeth Cymru">Coginiaeth</a></li> <li><a href="/wiki/Y_cyfryngau_yng_Nghymru" class="mw-redirect" title="Y cyfryngau yng Nghymru">Y cyfryngau</a> <ul><li><a href="/wiki/Radio_yng_Nghymru" title="Radio yng Nghymru">Radio</a></li> <li><a href="/wiki/Teledu_yng_Nghymru" title="Teledu yng Nghymru">Teledu</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Chwaraeon_yng_Nghymru" title="Chwaraeon yng Nghymru">Chwaraeon</a> <ul><li><a href="/wiki/Meysydd_chwaraeon_Cymru" title="Meysydd chwaraeon Cymru">Meysydd</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%AAl-droed_yng_Nghymru" title="Pêl-droed yng Nghymru">Pêl-droed</a></li> <li><a href="/wiki/Rygbi%27r_undeb_yng_Nghymru" title="Rygbi'r undeb yng Nghymru">Rygbi'r undeb</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%AAl-f%C3%A2s_Cymreig" class="mw-redirect" title="Pêl-fâs Cymreig">Pêl-fâs</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Eisteddfod" title="Eisteddfod">Eisteddfod</a></li> <li><a href="/wiki/Ffasiwn_Cymru" class="mw-redirect" title="Ffasiwn Cymru">Ffasiwn</a></li> <li><a href="/wiki/Ffilm_yng_Nghymru" title="Ffilm yng Nghymru">Ffilm</a></li> <li><a href="/wiki/Hiraeth" title="Hiraeth">Hiraeth</a></li> <li>Llên <ul><li><a href="/wiki/Ll%C3%AAn_gwerin_Cymru" title="Llên gwerin Cymru">Llên gwerin Cymru</a></li> <li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg" title="Llenyddiaeth Gymraeg">Llenyddiaeth Gymraeg</a></li> <li><a href="/wiki/Llenyddiaeth_Saesneg_Cymru" title="Llenyddiaeth Saesneg Cymru">Llenyddiaeth Saesneg Cymru</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Symbolau_cenedlaethol_Cymru" title="Symbolau cenedlaethol Cymru">Symbolau cenedlaethol</a> <ul><li><a href="/wiki/Rhestr_baneri_Cymru" title="Rhestr baneri Cymru">Baneri</a></li> <li><a href="/wiki/Cenhinen" title="Cenhinen">Cenhinen</a></li> <li><a href="/wiki/Cenhinen_Bedr" title="Cenhinen Bedr">Cenhinen Bedr</a></li> <li><a href="/wiki/Dewi_Sant" title="Dewi Sant">Dewi Sant</a></li> <li><a href="/wiki/Y_Ddraig_Goch" title="Y Ddraig Goch">Y Ddraig Goch</a></li> <li><a href="/wiki/Baner_Cymru" title="Baner Cymru">Y faner genedlaethol</a></li> <li>"<a href="/wiki/Hen_Wlad_fy_Nhadau" title="Hen Wlad fy Nhadau">Hen Wlad fy Nhadau</a>"</li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><a href="/wiki/Rhestr_pynciau%27n_ymwneud_%C3%A2_Chymru" title="Rhestr pynciau'n ymwneud â Chymru">Rhestr pynciau'n ymwneud â Chymru</a> <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/Categori:Cymru" title="Categori:Cymru">Categori</a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cyfeiriadau">Cyfeiriadau</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&veaction=edit&section=11" title="Golygu'r adran: Cyfeiriadau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Cyfeiriadau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-:0-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_1-0">1.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_1-1">1.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_1-2">1.2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_1-3">1.3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_1-4">1.4</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130523072749/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-23.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8312344">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719093708/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/EtholMerched/MerchedMewn/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FEtholMerched%2FMerchedMewn%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-Ymgyrchu-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ymgyrchu_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719095359/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/Etholiadau/1906/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FEtholiadau%2F1906%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-:1-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_4-0">4.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-1">4.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-2">4.2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-3">4.3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-4">4.4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-5">4.5</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719093652/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/Etholiadau/1966/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FEtholiadau%2F1966%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719102818/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/Etholiadau/1983/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FEtholiadau%2F1983%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719100247/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/Is/1966/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FIs%2F1966%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719102558/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/Etholiadau/1999/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FPleidleisio%2FEtholiadau%2F1999%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webarchive.org.uk/wayback/archive/20151124075144/http://canmlwyddiant.llgc.org.uk/cy/XCM1957/index.html">"<span class="cs1-kern-left">'</span>Yn y lle hwn<span class="cs1-kern-right">'</span>"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-11-24.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=%27Yn+y+lle+hwn%27&rft_id=http%3A%2F%2Fcanmlwyddiant.llgc.org.uk%2Fcy%2FXCM1957%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-web.archive.org-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-web.archive.org_9-0">9.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-web.archive.org_9-1">9.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130514225058/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Iaith/CymIaith/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-14.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FIaith%2FCymIaith%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130510230203/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Iaith/TyngedIaith/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-10.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FIaith%2FTyngedIaith%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130523073756/http://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Iaith/index.htm">"Ymgyrchu"</a>. <i>Llyfrgell Genedlaethol Cymru</i>. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-23.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Llyfrgell+Genedlaethol+Cymru&rft.atitle=Ymgyrchu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.llgc.org.uk%2Fymgyrchu%2FIaith%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: BOT: original-url status unknown (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://resource.download.wjec.co.uk.s3-eu-west-1.amazonaws.com/vtc/2018-19/18-19_2-1/pdf/patrymau-mudo-y-cyd-destyn-cymreig.pdf">"Patrymau Mudo y Cyd-destun Cymreig"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>CBAC</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CBAC&rft.atitle=Patrymau+Mudo+y+Cyd-destun+Cymreig&rft_id=http%3A%2F%2Fresource.download.wjec.co.uk.s3-eu-west-1.amazonaws.com%2Fvtc%2F2018-19%2F18-19_2-1%2Fpdf%2Fpatrymau-mudo-y-cyd-destyn-cymreig.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACymru+yn+yr+20g" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344"></span> </li> </ol></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Wedi dod o "<a dir="ltr" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&oldid=12637623">https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&oldid=12637623</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Arbennig:Categories" title="Arbennig:Categories">Categorïau</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categori:Tudalennau_ag_angen_ffynonellau" title="Categori:Tudalennau ag angen ffynonellau">Tudalennau ag angen ffynonellau</a></li><li><a href="/wiki/Categori:20fed_ganrif_yng_Nghymru" title="Categori:20fed ganrif yng Nghymru">20fed ganrif yng Nghymru</a></li><li><a href="/wiki/Categori:20fed_ganrif_yn_y_Deyrnas_Unedig" title="Categori:20fed ganrif yn y Deyrnas Unedig">20fed ganrif yn y Deyrnas Unedig</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Hanes_Cymru_yn_%C3%B4l_canrif" title="Categori:Hanes Cymru yn ôl canrif">Hanes Cymru yn ôl canrif</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gategori cudd: <ul><li><a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_BOT:_original-url_status_unknown" title="Categori:CS1 maint: BOT: original-url status unknown">CS1 maint: BOT: original-url status unknown</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Pages_using_country_topics_with_unknown_parameters" title="Categori:Pages using country topics with unknown parameters">Pages using country topics with unknown parameters</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Golygwyd y dudalen hon ddiwethaf ar 28 Mai 2024, am 18:40.</li> <li id="footer-info-copyright">Mae'r testun ar gael o dan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>; gall telerau ychwanegol fod yn berthnasol. Gweler y <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Telerau Gwasanaeth</a> am fanylion.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polisi preifatrwydd</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wicipedia:Yngl%C5%B7n_%C3%A2_Wicipedia">Ynglŷn â Wicipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wicipedia:Gwadiad_Cyffredinol">Gwadiadau</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Cod Ymddygiad</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Datblygwyr</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/cy.wikipedia.org">Ystadegau</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Datganiad cwcis</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//cy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cymru_yn_yr_20g&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Golwg symudol</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-79d9bc49cc-d9jrk","wgBackendResponseTime":121,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.242","walltime":"0.334","ppvisitednodes":{"value":1726,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":139680,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11592,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":37671,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 213.009 1 -total"," 46.45% 98.953 1 Nodyn:Cyfeiriadau"," 39.78% 84.740 12 Nodyn:Cite_web"," 25.76% 54.861 1 Nodyn:Cymru"," 24.01% 51.149 1 Nodyn:Country_topics"," 21.50% 45.790 1 Nodyn:Hanes_Cymru"," 19.50% 41.534 1 Nodyn:Sidebar_with_collapsible_lists"," 18.37% 39.138 1 Nodyn:Navbox_with_striping"," 7.56% 16.111 4 Nodyn:Navbox"," 6.73% 14.341 19 Nodyn:Hlist"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.089","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3149236,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6d64f599dc-qjxhq","timestamp":"20241202124527","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Cymru yn yr 20g","url":"https:\/\/cy.wikipedia.org\/wiki\/Cymru_yn_yr_20g","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q13132589","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q13132589","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-03-01T23:35:57Z","dateModified":"2024-05-28T18:40:05Z"}</script> </body> </html>