CINXE.COM

Hukum - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="id" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Hukum - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )idwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Januari","Februari","Maret","April","Mei","Juni","Juli","Agustus","September","Oktober","November","Desember"],"wgRequestId":"601f3360-3728-49e1-bc41-2fb752adcce2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Hukum","wgTitle":"Hukum","wgCurRevisionId":26754226,"wgRevisionId":26754226,"wgArticleId":2821,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Templat webarchive tautan wayback","Artikel mengandung aksara Arab","Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan","Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan Januari 2025","Semua artikel rintisan","Rintisan bertopik hukum","Semua artikel rintisan Januari 2025","Artikel Wikipedia dengan penanda GND","Artikel Wikipedia dengan penanda BNE","Artikel Wikipedia dengan penanda EMU","Artikel Wikipedia dengan penanda LCCN","Artikel Wikipedia dengan penanda LNB", "Artikel Wikipedia dengan penanda NKC","Artikel Wikipedia dengan kesalahan penanda NLK identifiers","Artikel Wikipedia dengan penanda IEU","Artikel Wikipedia dengan penanda MA","Artikel Wikipedia dengan penanda NARA","Artikel Wikipedia dengan penanda ganda","Hukum"],"wgPageViewLanguage":"id","wgPageContentLanguage":"id","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Hukum","wgRelevantArticleId":2821,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"id","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"id"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000, "wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7748","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready", "ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.watchlist-notice","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.gadget.switcher","ext.gadget.Bagikan","ext.gadget.CurIDLink","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media", "oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=id&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.gadget.charinsert-styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/1200px-Lex_Heraldry.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1492"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/800px-Lex_Heraldry.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="995"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/640px-Lex_Heraldry.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="796"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Hukum - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//id.m.wikipedia.org/wiki/Hukum"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sunting" href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (id)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//id.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://id.wikipedia.org/wiki/Hukum"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.id"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Umpan Atom Wikipedia" href="/w/index.php?title=Istimewa:Perubahan_terbaru&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Hukum rootpage-Hukum skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Lompat ke isi</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu utama" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu utama" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu utama</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu utama</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigasi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Halaman_Utama" title="Kunjungi Halaman Utama [z]" accesskey="z"><span>Halaman Utama</span></a></li><li id="n-Daftar-isi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Isi"><span>Daftar isi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terbaru" title="Daftar perubahan terbaru dalam wiki. [r]" accesskey="r"><span>Perubahan terbaru</span></a></li><li id="n-Artikel-pilihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artikel_pilihan/Topik"><span>Artikel pilihan</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Peristiwa_terkini" title="Temukan informasi tentang peristiwa terkini"><span>Peristiwa terkini</span></a></li><li id="n-newpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_baru"><span>Halaman baru</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_sembarang" title="Tampilkan sembarang halaman [x]" accesskey="x"><span>Halaman sembarang</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_istimewa"><span>Halaman istimewa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Komunitas" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Komunitas" > <div class="vector-menu-heading"> Komunitas </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Warung-Kopi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Warung_Kopi"><span>Warung Kopi</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Komunitas" title="Tentang proyek, apa yang dapat Anda lakukan, di mana untuk mencari sesuatu"><span>Portal komunitas</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Bantuan:Isi" title="Tempat mencari bantuan."><span>Bantuan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Wikipedia" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Wikipedia" > <div class="vector-menu-heading"> Wikipedia </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal"><span>Tentang Wikipedia</span></a></li><li id="n-Pancapilar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Pancapilar"><span>Pancapilar</span></a></li><li id="n-Kebijakan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kebijakan_dan_pedoman"><span>Kebijakan</span></a></li><li id="n-Hubungi-kami" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hubungi_kami"><span>Hubungi kami</span></a></li><li id="n-Bak-pasir" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bak_pasir"><span>Bak pasir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Bagikan" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Bagikan emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> Bagikan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Halaman_Utama" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensiklopedia Bebas" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-id.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Istimewa:Pencarian" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia" aria-label="Telusuri Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Perkakas pribadi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tampilan" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tampilan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id" class=""><span>Menyumbang</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Hukum" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan" class=""><span>Buat akun baru</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Hukum" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o" class=""><span>Masuk log</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Opsi lainnya" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas pribadi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas pribadi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu pengguna" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id"><span>Menyumbang</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Hukum" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Buat akun baru</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Hukum" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Masuk log</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Halaman penyunting yang telah keluar log <a href="/wiki/Bantuan:Pengantar" aria-label="Pelajari lebih lanjut tentang menyunting"><span>pelajari lebih lanjut</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Kontribusi_saya" title="Daftar suntingan yang dibuat dari alamat IP ini [y]" accesskey="y"><span>Kontribusi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pembicaraan_saya" title="Pembicaraan tentang suntingan dari alamat IP ini [n]" accesskey="n"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Daftar isi" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Daftar isi</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sembunyikan</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Awal</div> </a> </li> <li id="toc-Etimologi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimologi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etimologi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Etimologi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Etimologi</span> </button> <ul id="toc-Etimologi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sejarah_Hukum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sejarah_Hukum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Sejarah Hukum</span> </div> </a> <ul id="toc-Sejarah_Hukum-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Fungsi_Hukum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Fungsi_Hukum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Fungsi Hukum</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Fungsi_Hukum-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Fungsi Hukum</span> </button> <ul id="toc-Fungsi_Hukum-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bidang_hukum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bidang_hukum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Bidang hukum</span> </div> </a> <ul id="toc-Bidang_hukum-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hukum_pidana" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hukum_pidana"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Hukum pidana</span> </div> </a> <ul id="toc-Hukum_pidana-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pasal-Pasal_Pidana_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pasal-Pasal_Pidana_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Pasal-Pasal Pidana di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga</span> </div> </a> <ul id="toc-Pasal-Pasal_Pidana_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hukum_perdata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hukum_perdata"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Hukum perdata</span> </div> </a> <ul id="toc-Hukum_perdata-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pasal-Pasal_Perdata_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pasal-Pasal_Perdata_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Pasal-Pasal Perdata di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga</span> </div> </a> <ul id="toc-Pasal-Pasal_Perdata_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hukum_acara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hukum_acara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Hukum acara</span> </div> </a> <ul id="toc-Hukum_acara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sistem_hukum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistem_hukum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Sistem hukum</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Sistem_hukum-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Sistem hukum</span> </button> <ul id="toc-Sistem_hukum-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sistem_hukum_Eropa_Kontinental" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistem_hukum_Eropa_Kontinental"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Sistem hukum Eropa Kontinental</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistem_hukum_Eropa_Kontinental-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sistem_hukum_Anglo-Saxon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistem_hukum_Anglo-Saxon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Sistem hukum Anglo-Saxon</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistem_hukum_Anglo-Saxon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sistem_hukum_adat/kebiasaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistem_hukum_adat/kebiasaan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Sistem hukum adat/kebiasaan</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistem_hukum_adat/kebiasaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sistem_hukum_agama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sistem_hukum_agama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Sistem hukum agama</span> </div> </a> <ul id="toc-Sistem_hukum_agama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hukum_Indonesia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hukum_Indonesia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Hukum Indonesia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hukum_Indonesia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Hukum Indonesia</span> </button> <ul id="toc-Hukum_Indonesia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Macam-macam_Sistem_Hukum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Macam-macam_Sistem_Hukum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Macam-macam Sistem Hukum</span> </div> </a> <ul id="toc-Macam-macam_Sistem_Hukum-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Lihat_pula" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lihat_pula"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Lihat pula</span> </div> </a> <ul id="toc-Lihat_pula-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referensi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referensi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Referensi</span> </div> </a> <ul id="toc-Referensi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Daftar Isi" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Hukum</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pergi ke artikel dalam bahasa lain. Terdapat 185 bahasa" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-185" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">185 bahasa</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Reg" title="Reg – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Reg" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Jerman (Swiss)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Recht" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Jerman (Swiss)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%95%E1%8C%8D" title="ሕግ – Amharik" lang="am" hreflang="am" data-title="ሕግ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharik" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Dreito" title="Dreito – Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Dreito" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Arab" lang="ar" hreflang="ar" data-title="قانون" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arab" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A9%DC%A2%DC%98%DC%A2%DC%90" title="ܩܢܘܢܐ – Aram" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܩܢܘܢܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aram" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Arab Maroko" lang="ary" hreflang="ary" data-title="قانون" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Arab Maroko" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Arab Mesir" lang="arz" hreflang="arz" data-title="قانون" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Arab Mesir" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Derechu" title="Derechu – Asturia" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Derechu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturia" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCquq" title="Hüquq – Azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Hüquq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%88%D9%82%D9%88%D9%82" title="حوقوق – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="حوقوق" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D2%A1%D1%83%D2%A1" title="Хоҡуҡ – Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Хоҡуҡ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Bavaria" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Recht" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavaria" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Teis%C4%97" title="Teisė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Teisė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Ley" title="Ley – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Ley" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Права – Belarusia" lang="be" hreflang="be" data-title="Права" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusia" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Права – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Права" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/W%C3%A8t" title="Wèt – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Wèt" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Право" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%82%E0%A4%A8" title="कानून – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="कानून" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0r%C3%ACya" title="Sàrìya – Bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Sàrìya" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="Bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="আইন – Bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আইন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%81%E0%BE%B2%E0%BD%B2%E0%BD%98%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཁྲིམས། – Tibet" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཁྲིམས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tibet" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Gwir_(lezenn)" title="Gwir (lezenn) – Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Gwir (lezenn)" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Pravo" title="Pravo – Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Pravo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Uhum" title="Uhum – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Uhum" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B8" title="Хуули – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Хуули" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Dret" title="Dret – Katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Dret" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Hu%C3%A1k-l%C5%ADk" title="Huák-lŭk – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Huák-lŭk" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BE" title="Бакъо – Chechen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Бакъо" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Chechen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Pamalaod" title="Pamalaod – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Pamalaod" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ch mw-list-item"><a href="https://ch.wikipedia.org/wiki/Lai" title="Lai – Chamorro" lang="ch" hreflang="ch" data-title="Lai" data-language-autonym="Chamoru" data-language-local-name="Chamorro" class="interlanguage-link-target"><span>Chamoru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%97%E1%8E%A7%E1%8E%BF%E1%8F%A9%E1%8F%9B%E1%8F%8D%E1%8F%97" title="ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ – Cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="Cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%A7" title="یاسا – Kurdi Sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یاسا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Kurdi Sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Drittu" title="Drittu – Korsika" lang="co" hreflang="co" data-title="Drittu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Korsika" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A1vo" title="Právo – Ceko" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Právo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Ceko" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B2%C4%95%C3%A7-%D0%B8%D1%80%C4%95%D0%BA" title="Тивĕç-ирĕк – Chuvash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Тивĕç-ирĕк" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Chuvash" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cyfraith" title="Cyfraith – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Cyfraith" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jura" title="Jura – Dansk" lang="da" hreflang="da" data-title="Jura" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Dansk" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Jerman" lang="de" hreflang="de" data-title="Recht" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Jerman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/H%C4%B1quq" title="Hıquq – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Hıquq" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BF" title="Δίκαιο – Yunani" lang="el" hreflang="el" data-title="Δίκαιο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunani" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Law" title="Law – Inggris" lang="en" hreflang="en" data-title="Law" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Inggris" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Juro" title="Juro – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Juro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Derecho" title="Derecho – Spanyol" lang="es" hreflang="es" data-title="Derecho" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanyol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/%C3%95igus" title="Õigus – Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Õigus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zuzenbide" title="Zuzenbide – Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zuzenbide" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Derechu" title="Derechu – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Derechu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Persia" lang="fa" hreflang="fa" data-title="قانون" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persia" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Laki" title="Laki – Suomi" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Laki" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Suomi" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Lawa" title="Lawa – Fiji" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Lawa" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="Fiji" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Droit" title="Droit – Prancis" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Droit" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Prancis" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Dr%C3%AAt" title="Drêt – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Drêt" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Rocht" title="Rocht – Frisia Utara" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Rocht" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Frisia Utara" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Dirit" title="Dirit – Friuli" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Dirit" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friuli" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Rjocht" title="Rjocht – Frisia Barat" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Rjocht" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Frisia Barat" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Dl%C3%AD" title="Dlí – Irlandia" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Dlí" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Irlandia" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Drw%C3%A8" title="Drwè – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Drwè" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Lagh" title="Lagh – Gaelik Skotlandia" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Lagh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Gaelik Skotlandia" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Dereito" title="Dereito – Galisia" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Dereito" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galisia" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tekoiterape" title="Tekoiterape – Guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tekoiterape" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="Guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Leigh" title="Leigh – Manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Leigh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Doka" title="Doka – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Doka" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Fap-li%CC%8Dt" title="Fap-li̍t – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Fap-li̍t" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%99%D7%9F" title="דין – Ibrani" lang="he" hreflang="he" data-title="דין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Ibrani" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BF" title="विधि – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="विधि" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Kanuun" title="Kanuun – Hindi Fiji" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Kanuun" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Hindi Fiji" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Pravo" title="Pravo – Kroasia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Pravo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroasia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Lwa_(dwa)" title="Lwa (dwa) – Kreol Haiti" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Lwa (dwa)" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Kreol Haiti" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Jog" title="Jog – Hungaria" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jog" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungaria" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Իրավունք – Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Իրավունք" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Իրաւունք – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Իրաւունք" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Derecto" title="Derecto – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Derecto" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Jure" title="Jure – Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Jure" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Linteg" title="Linteg – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Linteg" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Yuro" title="Yuro – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Yuro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/L%C3%B6gfr%C3%A6%C3%B0i" title="Lögfræði – Islandia" lang="is" hreflang="is" data-title="Lögfræði" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Islandia" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Diritto" title="Diritto – Italia" lang="it" hreflang="it" data-title="Diritto" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italia" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95_(%E6%B3%95%E5%AD%A6)" title="法 (法学) – Jepang" lang="ja" hreflang="ja" data-title="法 (法学)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Jepang" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Laa" title="Laa – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Laa" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/flalu" title="flalu – Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="flalu" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Ukum" title="Ukum – Jawa" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Ukum" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Jawa" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="სამართალი – Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სამართალი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Huq%C4%B1q" title="Huqıq – Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Huqıq" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D2%B1%D2%9B%D1%8B%D2%9B" title="Құқық – Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Құқық" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B" title="ច្បាប់ – Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ច្បាប់" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%82%E0%B2%A8%E0%B3%81" title="ಕಾನೂನು – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಾನೂನು" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Law" title="Law – Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Law" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B2%95" title="법 – Korea" lang="ko" hreflang="ko" data-title="법" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korea" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D1%8A" title="Хакъ – Karachai Balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Хакъ" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="Karachai Balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Dad" title="Dad – Kurdi" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Dad" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kurdi" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D3%A7%D0%B4" title="Инӧд – Komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Инӧд" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="Komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Lagha" title="Lagha – Kornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Lagha" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Kornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%83%D0%BA" title="Укук – Kirgiz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Укук" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgiz" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikel pilihan"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ius" title="Ius – Latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Ius" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Dirito" title="Dirito – Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Dirito" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Droit" title="Droit – Luksemburg" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Droit" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luksemburg" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Lege" title="Lege – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Lege" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Rech" title="Rech – Limburgia" lang="li" hreflang="li" data-title="Rech" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgia" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Diritto" title="Diritto – Liguria" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Diritto" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Liguria" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A9bi-bos%C3%A9mbo" title="Zébi-bosémbo – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Zébi-bosémbo" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%81%E0%BA%BB%E0%BA%94%E0%BB%9D%E0%BA%B2%E0%BA%8D" title="ກົດໝາຍ – Lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ກົດໝາຍ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Teis%C4%97" title="Teisė – Lituania" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Teisė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lituania" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Tieslietas" title="Tieslietas – Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Tieslietas" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%82%E0%A4%A8" title="कानून – Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="कानून" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Hukum" title="Hukum – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Hukum" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Lal%C3%A0na_(mitovy_fanoratra)" title="Lalàna (mitovy fanoratra) – Malagasi" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Lalàna (mitovy fanoratra)" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagasi" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Ture" title="Ture – Maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Ture" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Hukum" title="Hukum – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Hukum" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Makedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Право" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B4%AE%E0%B4%82" title="നിയമം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="നിയമം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%85_%D0%B7%D2%AF%D0%B9" title="Эрх зүй – Mongolia" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Эрх зүй" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongolia" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A6%E0%A4%BE" title="कायदा – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कायदा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Undang-undang" title="Undang-undang – Melayu" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Undang-undang" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Melayu" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Dritt" title="Dritt – Malta" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Dritt" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Malta" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Dreito" title="Dreito – Miranda" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Dreito" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Miranda" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A5%E1%80%95%E1%80%92%E1%80%B1" title="ဥပဒေ – Burma" lang="my" hreflang="my" data-title="ဥပဒေ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Burma" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Права – Eryza" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Права" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Eryza" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Juristeree" title="Juristeree – Jerman Rendah" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Juristeree" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Jerman Rendah" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Low Saxon" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Recht" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Low Saxon" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%82%E0%A4%A8" title="कानून – Nepali" lang="ne" hreflang="ne" data-title="कानून" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepali" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Belanda" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Recht" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Belanda" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Lov_og_rett" title="Lov og rett – Nynorsk Norwegia" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Lov og rett" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Nynorsk Norwegia" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Lou%C3%A9" title="Loué – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Loué" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Drech" title="Drech – Ositania" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Drech" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Ositania" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4" title="Барад – Ossetia" lang="os" hreflang="os" data-title="Барад" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetia" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0%E0%A8%A8" title="ਕਾਨੂੰਨ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਾਨੂੰਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Derecho" title="Derecho – Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Derecho" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Prawo" title="Prawo – Polski" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Prawo" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polski" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lej" title="Lej – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lej" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%86%D9%88%D9%86" title="قنون – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="قنون" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikel pilihan"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Direito" title="Direito – Portugis" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Direito" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugis" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Chiqa" title="Chiqa – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Chiqa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Drept" title="Drept – Rumania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Drept" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Rusia" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Право" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusia" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Право" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D2%AF%D0%BD" title="Төрүн – Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Төрүн" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Deretu" title="Deretu – Sardinia" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Deretu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardinia" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Liggi" title="Liggi – Sisilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Liggi" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sisilia" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Law" title="Law – Skotlandia" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Law" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Skotlandia" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="قانون" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Pravo" title="Pravo – Serbo-Kroasia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Pravo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Kroasia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%93%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="නීතිය – Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="නීතිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Law" title="Law – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Law" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Objekt%C3%ADvne_pr%C3%A1vo" title="Objektívne právo – Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Objektívne právo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Pravo" title="Pravo – Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Pravo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Tul%C4%81fono" title="Tulāfono – Samoa" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Tulāfono" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="Samoa" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mutemo" title="Mutemo – Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mutemo" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Sharci" title="Sharci – Somalia" lang="so" hreflang="so" data-title="Sharci" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalia" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Ligji" title="Ligji – Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Ligji" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Право" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Hukum" title="Hukum – Sunda" lang="su" hreflang="su" data-title="Hukum" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sunda" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Juridik" title="Juridik – Swedia" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Juridik" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedia" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Sheria" title="Sheria – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Sheria" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/hulic" title="hulic – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="hulic" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="சட்டம் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சட்டம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B0%82" title="చట్టం – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="చట్టం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D1%83%D2%9B%D1%83%D2%9B" title="Ҳуқуқ – Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҳуқуқ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2" title="กฎหมาย – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="กฎหมาย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Batas" title="Batas – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Batas" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Lo" title="Lo – Tok Pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Lo" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="Tok Pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Hukuk" title="Hukuk – Turki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hukuk" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Gaya" title="Gaya – Taroko" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Gaya" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="Taroko" class="interlanguage-link-target"><span>Seediq</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Nawu" title="Nawu – Tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Nawu" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BA" title="Хокук – Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Хокук" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Mmara" title="Mmara – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Mmara" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Право – Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Право" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="قانون" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Huquq" title="Huquq – Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Huquq" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Derito" title="Derito – Venesia" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Derito" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venesia" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Lu%E1%BA%ADt_ph%C3%A1p" title="Luật pháp – Vietnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Luật pháp" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnam" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Detik" title="Detik – Volapuk" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Detik" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapuk" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Balaud" title="Balaud – Warai" lang="war" hreflang="war" data-title="Balaud" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Warai" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E5%BE%8B" title="法律 – Wu Tionghoa" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="法律" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Tionghoa" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Umthetho" title="Umthetho – Xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Umthetho" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="Xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="სამართალი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სამართალი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%A2%D7%96%D7%A2%D7%A5" title="געזעץ – Yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="געזעץ" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%92fin" title="Òfin – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Òfin" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Faplwd" title="Faplwd – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Faplwd" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Recht" title="Recht – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Recht" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E5%BE%8B" title="法律 – Tionghoa" lang="zh" hreflang="zh" data-title="法律" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tionghoa" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E5%BE%8B" title="法律 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="法律" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Hoat-lu%CC%8Dt" title="Hoat-lu̍t – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hoat-lu̍t" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E5%BE%8B" title="法律 – Kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="法律" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kanton" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Umthetho" title="Umthetho – Zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Umthetho" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="Zulu" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7748#sitelinks-wikipedia" title="Sunting pranala interwiki" class="wbc-editpage">Sunting pranala</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ruang nama"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Hukum" title="Lihat halaman isi [c]" accesskey="c"><span>Halaman</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pembicaraan:Hukum" rel="discussion" title="Pembicaraan halaman isi [t]" accesskey="t"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ubah varian bahasa" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bahasa Indonesia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Tampilan"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Hukum"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=history" title="Revisi sebelumnya dari halaman ini. [h]" accesskey="h"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Perkakas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Opsi lainnya" > <div class="vector-menu-heading"> Tindakan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Hukum"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=history"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Umum </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pranala_balik/Hukum" title="Daftar semua halaman wiki yang memiliki pranala ke halaman ini [j]" accesskey="j"><span>Pranala balik</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terkait/Hukum" rel="nofollow" title="Perubahan terbaru halaman-halaman yang memiliki pranala ke halaman ini [k]" accesskey="k"><span>Perubahan terkait</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;oldid=26754226" title="Pranala permanen untuk revisi halaman ini"><span>Pranala permanen</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=info" title="Informasi lanjut tentang halaman ini"><span>Informasi halaman</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Kutip&amp;page=Hukum&amp;id=26754226&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informasi tentang bagaimana mengutip halaman ini"><span>Kutip halaman ini</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FHukum"><span>Lihat URL pendek</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FHukum"><span>Unduh kode QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Cetak/ekspor </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buku&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Hukum"><span>Buat buku</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:DownloadAsPdf&amp;page=Hukum&amp;action=show-download-screen"><span>Unduh versi PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;printable=yes" title="Versi cetak halaman ini [p]" accesskey="p"><span>Versi cetak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dalam proyek lain </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Law" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://id.wikiquote.org/wiki/Hukum" hreflang="id"><span>Wikikutip</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://id.wikisource.org/wiki/Hukum" hreflang="id"><span>Wikisumber</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7748" title="Pranala untuk menghubungkan butir pada ruang penyimpanan data [g]" accesskey="g"><span>Butir di Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tampilan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sembunyikan</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="id" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18844875">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Untuk bidang <a href="/wiki/Ilmiah" class="mw-redirect" title="Ilmiah">ilmiah</a>, lihat <a href="/wiki/Hukum_(ilmiah)" class="mw-redirect" title="Hukum (ilmiah)">hukum (ilmiah)</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26333518">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse" style="border:2px solid #DDDDFF"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">Bagian dari <a href="/wiki/Kategori:Ilmu" title="Kategori:Ilmu">seri</a></td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:#DDDDFF;font-size:175%;font-weight:bold"><a href="/wiki/Ilmu" title="Ilmu">Ilmu Pengetahuan</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:PrirodneNauke.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/PrirodneNauke.png/100px-PrirodneNauke.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/PrirodneNauke.png 1.5x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Ilmu_formal" title="Ilmu formal">Formal</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Logika" title="Logika">Logika</a></li> <li><a href="/wiki/Matematika" title="Matematika">Matematika</a></li> <li><a href="/wiki/Logika_matematika" title="Logika matematika">Logika matematika</a></li> <li><a href="/wiki/Statistika_matematika" title="Statistika matematika">Statistika matematika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_komputer_teoretis" title="Ilmu komputer teoretis">Ilmu komputer teoretis</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_permainan" title="Teori permainan">Teori permainan</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_keputusan" title="Teori keputusan">Teori keputusan</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_aktuaria" title="Ilmu aktuaria">Ilmu aktuaria</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_informasi" title="Teori informasi">Teori informasi</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_sistem" title="Teori sistem">Teori sistem</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Ilmu_fisik" title="Ilmu fisik">Fisikal</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b><a href="/wiki/Fisika" title="Fisika">Fisika</a></b><br /> <ul><li><a href="/wiki/Fisika_klasik" title="Fisika klasik">Fisika klasik</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_modern" title="Fisika modern">Fisika modern</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_terapan" title="Fisika terapan">Fisika terapan</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_komputasi" title="Fisika komputasi">Fisika komputasi</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_atom" title="Fisika atom">Fisika atom</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_nuklir" title="Fisika nuklir">Fisika nuklir</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_partikel" title="Fisika partikel">Fisika partikel</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_eksperimental" title="Fisika eksperimental">Fisika eksperimental</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_teori" title="Fisika teori">Fisika teori</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_benda_terkondensasi" title="Fisika benda terkondensasi">Fisika benda terkondensasi</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika" title="Mekanika">Mekanika</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_klasik" title="Mekanika klasik">Mekanika klasik</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_kuantum" title="Mekanika kuantum">Mekanika kuantum</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_kontinuum" title="Mekanika kontinuum">Mekanika kontinuum</a></li> <li><a href="/wiki/Rheologi" class="mw-redirect" title="Rheologi">Rheologi</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_benda_padat" class="mw-redirect" title="Mekanika benda padat">Mekanika benda padat</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_fluida" title="Mekanika fluida">Mekanika fluida</a></li> <li><a href="/wiki/Plasma_(wujud_zat)" class="mw-redirect" title="Plasma (wujud zat)">Fisika plasma</a></li> <li><a href="/wiki/Termodinamika" title="Termodinamika">Termodinamika</a></li> <li><a href="/wiki/Relativitas_umum" title="Relativitas umum">Relativitas umum</a></li> <li><a href="/wiki/Relativitas_khusus" title="Relativitas khusus">Relativitas khusus</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_dawai" title="Teori dawai">Teori dawai</a></li> <li><a href="/wiki/Teori_medan_kuantum" title="Teori medan kuantum">Teori medan kuantum</a></li></ul> <p><b><a href="/wiki/Kimia" title="Kimia">Kimia</a></b><br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/Reaksi_asam_basa" class="mw-redirect" title="Reaksi asam basa">Reaksi asam basa</a></li> <li><a href="/wiki/Alkimia" title="Alkimia">Alkimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_analitik" class="mw-redirect" title="Kimia analitik">Kimia analitik</a></li> <li><a href="/wiki/Astrokimia" title="Astrokimia">Astrokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Biokimia" title="Biokimia">Biokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kristalografi" title="Kristalografi">Kristalografi</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_lingkungan" title="Kimia lingkungan">Kimia lingkungan</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_pangan" title="Kimia pangan">Kimia pangan</a></li> <li><a href="/wiki/Geokimia" title="Geokimia">Geokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_hijau" title="Kimia hijau">Kimia hijau</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_anorganik" title="Kimia anorganik">Kimia anorganik</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_material" title="Teknik material">Ilmu bahan</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_molekuler" title="Fisika molekuler">Fisika molekuler</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_nuklir" title="Kimia nuklir">Kimia nuklir</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_organik" title="Kimia organik">Kimia organik</a></li> <li><a href="/wiki/Fotokimia" title="Fotokimia">Fotokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_fisik" title="Kimia fisik">Kimia fisik</a></li> <li><a href="/wiki/Radiokimia" title="Radiokimia">Radiokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_benda_padat" title="Kimia benda padat">Kimia benda padat</a></li> <li><a href="/wiki/Stereokimia" title="Stereokimia">Stereokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_supramolekul" title="Kimia supramolekul">Kimia supramolekul</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_permukaan" title="Ilmu permukaan">Ilmu permukaan</a></li> <li><a href="/wiki/Kimia_teori" class="mw-redirect" title="Kimia teori">Kimia teori</a></li></ul> <p><b><a href="/wiki/Astronomi" title="Astronomi">Astronomi</a></b><br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/Astrofisika" title="Astrofisika">Astrofisika</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologi" title="Kosmologi">Kosmologi</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomi_galaksi" title="Astronomi galaksi">Astronomi galaksi</a></li> <li><a href="/wiki/Geologi_planet" title="Geologi planet">Geologi planet</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_keplanetan" title="Ilmu keplanetan">Ilmu keplanetan</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomi_bintang" title="Astronomi bintang">Astronomi bintang</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomi_radio" title="Astronomi radio">Astronomi radio</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Instrumentasi_astronomi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Instrumentasi astronomi (halaman belum tersedia)">Instrumentasi astronomi</a></li> <li><a href="/wiki/Astrobiologi" title="Astrobiologi">Astrobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Astrogeologi" class="mw-redirect" title="Astrogeologi">Astrogeologi</a></li> <li><a href="/wiki/Astrometri" title="Astrometri">Astrometri</a></li> <li><a href="/wiki/Arkeoastronomi" title="Arkeoastronomi">Arkeoastronomi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astroarkeologi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Astroarkeologi (halaman belum tersedia)">Astroarkeologi</a></li></ul> <p><b><a href="/wiki/Ilmu_bumi" class="mw-disambig" title="Ilmu bumi">Ilmu bumi</a></b><br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/Meteorologi" title="Meteorologi">Meteorologi</a></li> <li><a href="/wiki/Klimatologi" title="Klimatologi">Klimatologi</a></li> <li><a href="/wiki/Ekologi" title="Ekologi">Ekologi</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_lingkungan" title="Ilmu lingkungan">Ilmu lingkungan</a></li> <li><a href="/wiki/Geodesi" title="Geodesi">Geodesi</a></li> <li><a href="/wiki/Geologi" title="Geologi">Geologi</a></li> <li><a href="/wiki/Geomorfologi" title="Geomorfologi">Geomorfologi</a></li> <li><a href="/wiki/Geofisika" title="Geofisika">Geofisika</a></li> <li><a href="/wiki/Glasiologi" title="Glasiologi">Glasiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Hidrologi" title="Hidrologi">Hidrologi</a></li> <li><a href="/wiki/Limnologi" title="Limnologi">Limnologi</a></li> <li><a href="/wiki/Oseanografi" title="Oseanografi">Oseanografi</a></li> <li><a href="/wiki/Paleoklimatologi" title="Paleoklimatologi">Paleoklimatologi</a></li> <li><a href="/wiki/Paleoekologi" title="Paleoekologi">Paleoekologi</a></li> <li><a href="/wiki/Palinologi" title="Palinologi">Palinologi</a></li> <li><a href="/wiki/Pedologi" title="Pedologi">Pedologi</a></li> <li><a href="/wiki/Edafologi" title="Edafologi">Edafologi</a></li> <li><a href="/wiki/Geografi_fisik" title="Geografi fisik">Geografi fisik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_luar_angkasa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu luar angkasa (halaman belum tersedia)">Ilmu luar angkasa</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Ilmu_hayati" title="Ilmu hayati">Hayati</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b><a href="/wiki/Biologi" title="Biologi">Biologi</a></b><br /> <ul><li><a href="/wiki/Anatomi" title="Anatomi">Anatomi</a></li> <li><a href="/wiki/Astrobiologi" title="Astrobiologi">Astrobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Biofisika" title="Biofisika">Biofisika</a></li> <li><a href="/wiki/Biogeografi" title="Biogeografi">Biogeografi</a></li> <li><a href="/wiki/Biokimia" title="Biokimia">Biokimia</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_evolusioner" title="Biologi evolusioner">Biologi evolusioner</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_kelautan" title="Biologi kelautan">Biologi kelautan</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_konservasi" title="Biologi konservasi">Biologi konservasi</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_molekuler" title="Biologi molekuler">Biologi molekuler</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_perkembangan" title="Biologi perkembangan">Biologi perkembangan</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_sel" title="Biologi sel">Biologi sel</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_tanah" title="Biologi tanah">Biologi tanah</a></li> <li><a href="/wiki/Biopsikologi" title="Biopsikologi">Biopsikologi</a></li> <li><a href="/wiki/Bioteknologi" title="Bioteknologi">Bioteknologi</a></li> <li><a href="/wiki/Botani" title="Botani">Botani</a></li> <li><a href="/wiki/Ekologi" title="Ekologi">Ekologi</a></li> <li><a href="/wiki/Etnobiologi" title="Etnobiologi">Etnobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Etologi" title="Etologi">Etologi</a></li> <li><a href="/wiki/Fisiologi" title="Fisiologi">Fisiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Genetika" title="Genetika">Genetika</a></li> <li><a href="/wiki/Gerontologi" title="Gerontologi">Gerontologi</a></li> <li><a href="/wiki/Imunologi" title="Imunologi">Imunologi</a></li> <li><a href="/wiki/Kriobiologi" title="Kriobiologi">Kriobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Limnologi" title="Limnologi">Limnologi</a></li> <li><a href="/wiki/Mikrobiologi" title="Mikrobiologi">Mikrobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_syaraf" class="mw-redirect" title="Ilmu syaraf">Ilmu syaraf</a></li> <li><a href="/wiki/Paleontologi" title="Paleontologi">Paleontologi</a></li> <li><a href="/wiki/Parasitologi" title="Parasitologi">Parasitologi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Radiobiologi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Radiobiologi (halaman belum tersedia)">Radiobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Sistematika" title="Sistematika">Sistematika</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiobiologi" title="Sosiobiologi">Sosiobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_biologis" class="mw-redirect" title="Teknik biologis">Teknik biologis</a></li> <li><a href="/wiki/Toksikologi" title="Toksikologi">Toksikologi</a></li> <li><a href="/wiki/Zoologi" title="Zoologi">Zoologi</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Ilmu_sosial" title="Ilmu sosial">Sosial</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Antropologi" title="Antropologi">Antropologi</a></li> <li><a href="/wiki/Arkeologi" title="Arkeologi">Arkeologi</a></li> <li><a href="/wiki/Kriminologi" title="Kriminologi">Kriminologi</a></li> <li><a href="/wiki/Demografi" title="Demografi">Demografi</a></li> <li><a href="/wiki/Ekonomi" title="Ekonomi">Ekonomi</a></li> <li><a href="/wiki/Pendidikan" title="Pendidikan">Pendidikan</a></li> <li><a href="/wiki/Geografi_manusia" title="Geografi manusia">Geografi manusia</a></li> <li><a href="/wiki/Hubungan_internasional" title="Hubungan internasional">Hubungan internasional</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Hukum</a></li> <li><a href="/wiki/Linguistik" title="Linguistik">Linguistik</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_politik" title="Ilmu politik">Ilmu politik</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi" title="Psikologi">Psikologi</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiologi" title="Sosiologi">Sosiologi</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Ilmu_terapan" title="Ilmu terapan">Terapan</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b><a href="/wiki/Teknik" class="mw-redirect" title="Teknik">Teknik dan rekayasa</a></b><br /> <ul><li><a href="/wiki/Teknik_biomedis" class="mw-redirect" title="Teknik biomedis">Biomedis</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_kedirgantaraan" title="Teknik kedirgantaraan">Dirgantara</a></li> <li><a href="/wiki/Rekayasa_genetika" class="mw-redirect" title="Rekayasa genetika">Genetika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_komputer" title="Ilmu komputer">Ilmu komputer</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_industri" title="Teknik industri">Industri</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_kimia" title="Teknik kimia">Kimia</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_komputer" title="Teknik komputer">Komputer</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_listrik" title="Teknik listrik">Listrik</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_mesin" title="Teknik mesin">Mesin</a></li> <li><a href="/wiki/Zeni" title="Zeni">Militer</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_nuklir" title="Teknik nuklir">Nuklir</a></li> <li><a href="/wiki/Rekayasa_perangkat_lunak" title="Rekayasa perangkat lunak">Perangkat lunak</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_perlindungan_kebakaran" class="mw-redirect" title="Teknik perlindungan kebakaran">Perlindungan kebakaran</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_pertambangan" title="Teknik pertambangan">Pertambangan</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_pertanian" title="Teknik pertanian">Pertanian</a></li> <li><a href="/wiki/Riset_operasi" title="Riset operasi">Riset operasi</a></li> <li><a href="/wiki/Robotika" title="Robotika">Robotika</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_sipil" title="Teknik sipil">Sipil</a></li></ul> <p><b><a href="/wiki/Ilmu_kesehatan" title="Ilmu kesehatan">Ilmu kesehatan</a></b><br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/Epidemiologi" title="Epidemiologi">Epidemiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Farmasi" title="Farmasi">Farmasi</a></li> <li><a href="/wiki/Kedokteran" title="Kedokteran">Kedokteran</a></li> <li><a href="/wiki/Kedokteran_gigi" title="Kedokteran gigi">Kedokteran gigi</a></li> <li><a href="/wiki/Kedokteran_hewan" title="Kedokteran hewan">Kedokteran hewan</a></li> <li><a href="/wiki/Keperawatan" title="Keperawatan">Keperawatan</a></li> <li><a href="/wiki/Perawatan_kesehatan" class="mw-redirect" title="Perawatan kesehatan">Perawatan kesehatan</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_biologis" class="mw-redirect" title="Teknik biologis">Teknik biologis</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Antardisiplin" title="Antardisiplin">Antardisiplin</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Fisika_terapan" title="Fisika terapan">Fisika terapan</a></li> <li><a href="/wiki/Kecerdasan_buatan" class="mw-redirect" title="Kecerdasan buatan">Kecerdasan buatan</a></li> <li><a href="/wiki/Bioetika" title="Bioetika">Bioetika</a></li> <li><a href="/wiki/Bioinformatika" title="Bioinformatika">Bioinformatika</a></li> <li><a href="/wiki/Teknik_biomedis" class="mw-redirect" title="Teknik biomedis">Teknik biomedis</a></li> <li><a href="/wiki/Biostatistika" title="Biostatistika">Biostatistika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_kognitif" title="Ilmu kognitif">Ilmu kognitif</a></li> <li><a href="/wiki/Sistem_kompleks" title="Sistem kompleks">Sistem kompleks</a></li> <li><a href="/wiki/Linguistik_komputasi" title="Linguistik komputasi">Linguistik komputasi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Studi_budaya&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Studi budaya (halaman belum tersedia)">Studi budaya</a></li> <li><a href="/wiki/Sibernetika" title="Sibernetika">Sibernetika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_lingkungan" title="Ilmu lingkungan">Ilmu lingkungan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_sosial_lingkungan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu sosial lingkungan (halaman belum tersedia)">Ilmu sosial lingkungan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Studi_lingkungan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Studi lingkungan (halaman belum tersedia)">Studi lingkungan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Studi_etnik&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Studi etnik (halaman belum tersedia)">Studi etnik</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi_evolusioner" title="Psikologi evolusioner">Psikologi evolusioner</a></li> <li><a href="/wiki/Kehutanan" title="Kehutanan">Kehutanan</a></li> <li><a href="/wiki/Kesehatan" title="Kesehatan">Kesehatan</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_perpustakaan" title="Ilmu perpustakaan">Ilmu perpustakaan</a></li> <li><a href="/wiki/Biologi_matematika_dan_teori" title="Biologi matematika dan teori">Biologi matematika dan teori</a></li> <li><a href="/wiki/Fisika_matematika" class="mw-redirect" title="Fisika matematika">Fisika matematika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_militer" title="Ilmu militer">Ilmu militer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_jaringan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu jaringan (halaman belum tersedia)">Ilmu jaringan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teknik_syaraf&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Teknik syaraf (halaman belum tersedia)">Teknik syaraf</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_syaraf" class="mw-redirect" title="Ilmu syaraf">Ilmu syaraf</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_ilmu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian ilmu (halaman belum tersedia)">Kajian ilmu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu,_teknologi,_dan_masyarakat&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu, teknologi, dan masyarakat (halaman belum tersedia)">Ilmu, teknologi, dan masyarakat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Permodelan_ilmiah&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Permodelan ilmiah (halaman belum tersedia)">Permodelan ilmiah</a></li> <li><a href="/wiki/Semiotika" title="Semiotika">Semiotika</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiobiologi" title="Sosiobiologi">Sosiobiologi</a></li> <li><a href="/wiki/Statistika" title="Statistika">Statistika</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_sistem" title="Ilmu sistem">Ilmu sistem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transdisiplineritas&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Transdisiplineritas (halaman belum tersedia)">Transdisiplineritas</a></li> <li><a href="/wiki/Perencanaan_kota" class="mw-redirect" title="Perencanaan kota">Perencanaan kota</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_web" title="Ilmu web">Ilmu web</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="background:#F8F9FA;padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;padding-bottom:0;background:#DDDDFF;font-size:100%;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Filosofi" class="mw-redirect" title="Filosofi">Filosofi</a>&#160;• <a href="/wiki/Sejarah" title="Sejarah">Sejarah</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Penelitian_murni" title="Penelitian murni">Penelitian murni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_masyarakat&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu masyarakat (halaman belum tersedia)">Ilmu masyarakat</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Fringe_science&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fringe science (halaman belum tersedia)">Fringe science</a></i></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_ilmu" title="Sejarah ilmu">Sejarah ilmu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Filosofi_ilmu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Filosofi ilmu (halaman belum tersedia)">Filosofi ilmu</a></li> <li><a href="/wiki/Protosains" title="Protosains">Protosains</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_semu" title="Ilmu semu">Pseudosains</a></li> <li><a href="/wiki/Kebebasan_akademik" title="Kebebasan akademik">Kebebasan akademik</a></li> <li><b>Sains</b> (<a href="/w/index.php?title=Kebijakan_ilmiah&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebijakan ilmiah (halaman belum tersedia)">Kebijakan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pendanaan_ilmiah&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pendanaan ilmiah (halaman belum tersedia)">Pendanaan</a></li> <li><a href="/wiki/Metode_ilmiah" title="Metode ilmiah">Metode</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Sosiologi_ilmu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sosiologi ilmu (halaman belum tersedia)">Sosiologi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teknosains&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Teknosains (halaman belum tersedia)">Teknosains</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below hlist"> <ul><li><span class="nowrap"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_(selenide)_with_complete_passivation.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png/16px-Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png" decoding="async" width="16" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png/24px-Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png/32px-Colloidal_nanoparticle_of_lead_sulfide_%28selenide%29_with_complete_passivation.png 2x" data-file-width="1801" data-file-height="1643" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Portal:Ilmu" title="Portal:Ilmu">Portal&#32;Ilmu</a></span></li> <li><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="Category"><img alt="Category" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Kategori:Ilmu" title="Kategori:Ilmu">Kategori</a></span></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18590415">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Ilmu" title="Templat:Ilmu"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Ilmu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Ilmu (halaman belum tersedia)"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Ilmu&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18844875"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Untuk Lingkungan hukum adat, lihat <a href="/wiki/Hukum_adat_Indonesia" title="Hukum adat Indonesia">Hukum adat Indonesia</a>.</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Lex_Heraldry.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/272px-Lex_Heraldry.svg.png" decoding="async" width="272" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/408px-Lex_Heraldry.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Lex_Heraldry.svg/544px-Lex_Heraldry.svg.png 2x" data-file-width="772" data-file-height="960" /></a><figcaption>Simbol Lex Heraldik</figcaption></figure> <p><b>Hukum</b> (<a href="/wiki/Kata_serapan_dalam_bahasa_Indonesia" class="mw-redirect" title="Kata serapan dalam bahasa Indonesia">serapan</a> dari <a href="/wiki/Bahasa_Arab" title="Bahasa Arab">bahasa Arab</a>&#58; <span lang="ar">حكم</span>) adalah kumpulan peraturan yang terdiri atas <a href="/wiki/Norma_sosial" title="Norma sosial">norma</a> dan sanksi-sanksi.<sup id="cite_ref-uinj_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Hukum merupakan keseluruhan kaedah-kaedah serta asas-asas yang mengatur ketertiban yang meliputi lembaga-lembaga dan proses-proses guna mewujudkan berlakunya kaedah itu sebagai kenyataan dalam masyarakat. Hukum adalah sesuatu yang berkaitan erat dengan kehidupan manusia merujuk pada <a href="/wiki/Sistem" title="Sistem">sistem</a> yang terpenting dalam pelaksanaan atas rangkaian <a href="/wiki/Kekuasaan" title="Kekuasaan">kekuasaan</a> penegakan hukum oleh kelembagaan penegak hukum karena segala kehidupan manusia dibatasi oleh hukum.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Hukum mengatur sanksi bagi penyalahgunaan kekuasaan dalam bidang <a href="/wiki/Politik" title="Politik">politik</a>, ekonomi, dan masyarakat dalam berbagai cara dan bertindak sebagai perantara utama dalam hubungan sosial antar <a href="/wiki/Masyarakat" title="Masyarakat">masyarakat</a> terhadap pelanggaran hak individu dalam <a href="/wiki/Hukum_perdata" title="Hukum perdata">hukum perdata</a>, dan <a href="/wiki/Hukum_pidana" title="Hukum pidana">hukum pidana</a> yang mengupayakan cara negara untuk menuntut pelaku pelanggaran hukum publik. </p><p>Administratif hukum digunakan untuk meninjau kembali dari <a href="/wiki/Pemerintah" title="Pemerintah">pemerintah</a>, sementara <a href="/wiki/Hukum_internasional" title="Hukum internasional">hukum internasional</a> mengatur persoalan antara berdaulat negara dalam kegiatan mulai dari perdagangan, lingkungan, peraturan atau tindakan militer. Filsuf Aristotles menyatakan bahwa "sebuah <a href="/wiki/Supremasi_hukum" title="Supremasi hukum">supremasi hukum</a> akan jauh lebih baik dibandingkan dengan peraturan tirani yang merajalela."<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimologi">Etimologi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Sunting bagian: Etimologi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=1" title="Sunting kode sumber bagian: Etimologi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kata hukum berasal dari <a href="/wiki/Bahasa_Arab" title="Bahasa Arab">bahasa Arab</a> <i>al-hukmu</i> yang berarti putusan, ketetapan, perintah, pemerintahan, kekuasaan, dan hukuman.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Para ahli dan <a href="/wiki/Sarjana" title="Sarjana">sarjana</a> hukum mencoba untuk memberikan pengertian atau definisi hukum, tetapi belum ada satupun ahli atau sarjana hukum yang mampu memberikan pengertian hukum yang dapat diterima oleh semua pihak.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ketiadaan definisi hukum yang dapat diterima oleh seluruh pakar dan ahli hukum pada gilirannya memutasi adanya permasalahan mengenai ketidaksepahaman dalam definisi hukum menjadi mungkinkah hukum didefinisikan atau mungkinkah kita membuat definisi hukum? Lalu berkembang lagi menjadi perlukah kita mendefinisikan hukum?<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Ketiadaan definisi hukum jelas menjadi kendala bagi mereka yang baru saja ingin mempelajari ilmu hukum. Tentu saja dibutuhkan pemahaman awal atau pengertian hukum secara umum sebelum memulai untuk mempelajari apa itu hukum dengan berbagai macam aspeknya. Bagi masyarakat awam pengertian hukum itu tidak begitu penting. Lebih penting penegakannya dan perlindungan hukum yang diberikan kepada masyarakat. Namun, bagi mereka yang ingin mendalami lebih lanjut soal hukum, tentu saja perlu untuk mengetahui pengertian hukum.<sup id="cite_ref-Pengertian_Hukum_Secara_Umum_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pengertian_Hukum_Secara_Umum-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Secara umum, rumusan pengertian hukum setidaknya mengandung beberapa unsur sebagai berikut: </p> <ul><li>Hukum mengatur tingkah laku atau tindakan manusia dalam masyarakat. Peraturan berisikan perintah dan larangan untuk melakukan sesuatu atau tidak melakukan sesuatu. Hal ini dimaksudkan untuk mengatur perilaku manusia agar tidak bersinggungan dan merugikan kepentingan umum.</li> <li>Peraturan hukum ditetapkan oleh lembaga atau badan yang berwenang untuk itu. Peraturan hukum tidak dibuat oleh setiap orang melainkan oleh lembaga atau badan yang memang memiliki kewenangan untuk menetapkan suatu aturan yang bersifat mengikat bagi masyarakat luas.</li> <li>Penegakan aturan hukum bersifat memaksa. Peraturan hukum dibuat bukan untuk dilanggar namun untuk dipatuhi. Untuk menegakkannya diatur pula mengenai aparat yang berwenang untuk mengawasi dan menegakkannya sekalipun dengan tindakan yang represif. Meski demikian, terdapat pula norma hukum yang bersifat fakultatif/melengkapi.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li>Hukum memliki sanksi dan setiap pelanggaran atau perbuatan melawan hukum akan dikenakan sanksi yang tegas. Sanksi juga diatur dalam peraturan hukum.<sup id="cite_ref-Pengertian_Hukum_Secara_Umum_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Pengertian_Hukum_Secara_Umum-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sejarah_Hukum">Sejarah Hukum</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Sunting bagian: Sejarah Hukum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=2" title="Sunting kode sumber bagian: Sejarah Hukum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sejarah hukum adalah studi tentang bagaimana hukum telah berkembang dan mengapa hukum berubah. Sejarah hukum berhubungan erat dengan perkembangan peradaban<sup id="cite_ref-law_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-law-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> dan beroperasi dalam konteks sejarah sosial yang lebih luas. Para ahli hukum dan sejarawan proses hukum tertentu telah melihat sejarah hukum sebagai rekaman evolusi hukum dan penjelasan teknis tentang bagaimana hukum-hukum ini telah berevolusi dengan tujuan untuk lebih memahami asal-usul berbagai konsep hukum; beberapa menganggap sejarah hukum sebagai cabang dari sejarah intelektual. Sejarawan abad ke-20 memandang sejarah hukum dengan cara yang lebih kontekstual-lebih sejalan dengan pemikiran sejarawan sosial.<sup id="cite_ref-law_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-law-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Mereka telah melihat institusi hukum sebagai sistem aturan, pemain, dan simbol yang kompleks, dan telah melihat elemen-elemen ini berinteraksi dengan masyarakat untuk mengubah, mengadaptasi, menolak atau mempromosikan aspek-aspek tertentu dari masyarakat sipil. Sejarawan hukum tersebut cendrung menganalisis sejarah kasus dari parameter penyelidikan ilmu sosial, menggunakan metode statistik, menganalisis perbedaan kelas di antara pihak-pihak yang berperkara, pemohon, dan pemain lain dalam berbagai proses hukum. Dengan menganalisis hasil kasus, biaya transaksi, dan jumlah kasus yang diselesaikan, mereka telah memulai analisis lembaga hukum, praktik, prosedur, dan risalah yang memberikan gambaran yang lebih kompleks tentang hukum dan masyarakat daripada yang dapat dicapai oleh studi yurisprudensi, hukum kasus, dan kode perdata.<sup id="cite_ref-law_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-law-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fungsi_Hukum">Fungsi Hukum</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Sunting bagian: Fungsi Hukum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=3" title="Sunting kode sumber bagian: Fungsi Hukum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dalam rangka menjalankan fungsi hukum untuk sebagai <i>a tool of social engineering</i>. hukum sebagai sarana pembangunan, hukum itu menurut Michael Hager dapat mengabdi pada 3 (tiga) sektor yaitu: </p> <ol><li>Hukum sebagai alat penertib (Ordering) "Dalam rangka penertiban ini hukum dapat menciptakan suatu kerangka bagi pengambilan keputusan politik dan mencegah sengketa yang mungkin timbul melalui suatu hukum acara yang baik. Ia pun dapat meletakkan dasar hukum (legitimacy) bagi penggunaan kekuasaan".<sup id="cite_ref-uinj_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li>Hukum sebagai alat penjaga keseimbangan (balancing). "Fungsi hukum dapat menjaga keseimbangan dan keharmonisan antara kepentingan negara/kepentingan umum dan kepentingan perorangan".<sup id="cite_ref-uinj_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li>Hukum sebagai katalisator.<sup id="cite_ref-uinj_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> "Sebagai katalisator hukum dapat membantu untuk memudahkan terjadinya proses perubahan melalui pembaharuan hukum (Law Reform) dengan bantuan tenaga kreatif di bidang profesi hukum".<sup id="cite_ref-uinj_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ol> <p>Mengingat fungsi dan peranan hukum yang sangat strategis dalam pembangunan masyarakat dewasa ini, maka hukum harus menjamin adanya kepastian hukum, keadilan dan kegunaan bagi masyarakat.<sup id="cite_ref-uinj_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-uinj-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bidang_hukum">Bidang hukum</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Sunting bagian: Bidang hukum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=4" title="Sunting kode sumber bagian: Bidang hukum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hukum dapat dibagi dalam berbagai bidang, antara lain: <a href="/wiki/Hukum_pidana" title="Hukum pidana">hukum pidana</a>/hukum publik, <a href="/wiki/Hukum_perdata" title="Hukum perdata">hukum perdata</a>/hukum pribadi, hukum acara, <a href="/wiki/Hukum_tata_negara" title="Hukum tata negara">hukum tata negara</a>, <a href="/wiki/Hukum_administrasi_negara" title="Hukum administrasi negara">hukum administrasi negara</a>/hukum tata usaha negara, <a href="/wiki/Hukum_internasional" title="Hukum internasional">hukum internasional</a>, <a href="/wiki/Hukum_adat" title="Hukum adat">hukum adat</a>, <a href="/wiki/Hukum_islam" class="mw-redirect" title="Hukum islam">hukum islam</a>, <a href="/wiki/Hukum_umum" title="Hukum umum">hukum umum</a>, <a href="/wiki/Hukum_agraria" title="Hukum agraria">hukum agraria</a>, hukum bisnis, dan <a href="/wiki/Hukum_lingkungan" title="Hukum lingkungan">hukum lingkungan</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hukum_pidana">Hukum pidana</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Sunting bagian: Hukum pidana" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=5" title="Sunting kode sumber bagian: Hukum pidana"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Hukum_pidana" title="Hukum pidana">Hukum pidana</a> termasuk pada ranah hukum publik. Hukum pidana adalah hukum yang mengatur hubungan antar subjek hukum dalam hal perbuatan-perbuatan yang diharuskan dan dilarang oleh peraturan perundang-undangan, norma dan berakibat diterapkannya sanksi berupa pemidanaan dan <a href="/wiki/Denda" title="Denda">denda</a> bagi para pelanggarnya. </p><p>Dalam hukum pidana dikenal 2 jenis perbuatan yaitu kejahatan dan pelanggaran. </p> <ul><li>Kejahatan ialah perbuatan yang tidak hanya bertentangan dengan peraturan perundang-undangan tetapi juga bertentangan dengan nilai moral, nilai agama dan rasa keadilan masyarakat. Pelaku pelanggaran berupa kejahatan mendapatkan sanksi berupa pemidanaan, contohnya: mencuri, membunuh, <a href="/w/index.php?title=Berzina&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Berzina (halaman belum tersedia)">berzin</a>a, memperkosa dan sebagainya.</li> <li>Pelanggaran ialah perbuatan yang hanya dilarang oleh peraturan perundangan namun tidak memberikan efek yang tidak berpengaruh secara langsung kepada orang lain, seperti tidak menggunakan helm, tidak menggunakan sabuk pengaman dalam berkendaraan, dan sebagainya.</li></ul> <p>Di Indonesia, hukum pidana diatur secara umum dalam Kitab Undang-undang Hukum Pidana (KUHP), yang merupakan peninggalan dari zaman penjajahan Belanda, sebelumnya bernama <i>Wetboek van Straafrecht (WvS)</i>. KUHP merupakan <i>lex generalis</i> bagi pengaturan hukum pidana di Indonesia di mana asas-asas umum termuat dan menjadi dasar bagi semua ketentuan pidana yang diatur di luar KUHP <i>(lex specialis).</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pasal-Pasal_Pidana_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga">Pasal-Pasal Pidana di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Sunting bagian: Pasal-Pasal Pidana di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=6" title="Sunting kode sumber bagian: Pasal-Pasal Pidana di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pasal 503 ayat (1) <a href="/wiki/KUHP" class="mw-redirect" title="KUHP">KUHP</a>: Pasal ini memberikan perlindungan terhadap hak masyarakat untuk mendapatkan istirahat yang cukup. Tindakan yang termasuk dalam pelanggaran pasal ini tidak hanya terbatas pada <a href="/w/index.php?title=Suara_keras&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Suara keras (halaman belum tersedia)">suara keras</a>, tetapi juga dapat berupa tindakan lain yang <a href="/w/index.php?title=Mengganggu_ketenteraman_umum&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mengganggu ketenteraman umum (halaman belum tersedia)">mengganggu ketenteraman umum</a> pada malam hari.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Pasal 170 <a href="/w/index.php?title=Ayat_dari_pasal&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ayat dari pasal (halaman belum tersedia)">ayat</a> (1) KUHP: Pasal ini lebih fokus pada <a href="/wiki/Tindakan_kekerasan" class="mw-redirect" title="Tindakan kekerasan">tindakan kekerasan</a> yang dilakukan secara bersama-sama. Namun, pasal ini juga dapat diterapkan pada kasus perorangan jika tindakan tersebut disertai dengan ancaman kekerasan atau <a href="/w/index.php?title=Kerusakan_barang&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kerusakan barang (halaman belum tersedia)">kerusakan barang</a>.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hukum_perdata">Hukum perdata</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Sunting bagian: Hukum perdata" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=7" title="Sunting kode sumber bagian: Hukum perdata"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Salah satu bidang hukum yang mengatur hubungan-hubungan antara individu-individu dalam masyarakat dengan saluran tertentu. Hukum perdata disebut juga hukum privat atau seperti ilmu <a href="/wiki/Hukum_sipil_(sistem_hukum)" title="Hukum sipil (sistem hukum)">hukum sipil (sistem hukum)</a>. Salah satu contoh <a href="/wiki/Hukum_perdata" title="Hukum perdata">hukum perdata</a> dalam masyarakat adalah jual beli rumah, <a href="/w/index.php?title=Sengketa_kepemilikan_barang&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sengketa kepemilikan barang (halaman belum tersedia)">sengketa kepemilikan barang</a>, pencemaran nama baik, <a href="/w/index.php?title=Masalah_warisan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Masalah warisan (halaman belum tersedia)">masalah warisan</a>, <a href="/wiki/Wanprestasi" class="mw-redirect" title="Wanprestasi">wanprestasi</a>, perebutan <a href="/wiki/Hak_asuh_anak" title="Hak asuh anak">hak asuh anak</a> dan kendaraan.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Hukum perdata itu ada yang tertulis dan ada yang tidak tertulis. Hukum perdata yang tertulis ialah hukum perdata sebagaimana yang diatur dalam kitab Undang-undang hukum Perdata. Hukum Perdata yang tidak tertulis ialah Hukum Adat. Menurut ilmu Pengetahuan Hukum perdata dapat digolongkan antara lain menjadi: </p> <ol><li>Hukum perorangan/hukum badan pribadi (Personen recht)</li> <li>Hukum keluarga (Familierecht)</li> <li>Hukum harta kekayaan (Vermogensrecht)<sup class="noprint Inline-Template"><span title="Kalimat yang diikuti tag ini membutuhkan rujukan." style="white-space: nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/Wikipedia:Kutip_sumber_tulisan" title="Wikipedia:Kutip sumber tulisan">butuh rujukan</a></i>&#93;</span></sup></li> <li>Hukum waris (Erfrecht)<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pasal-Pasal_Perdata_di_Indonesia_Terkait_Gangguan_Ketenangan_Tetangga">Pasal-Pasal Perdata di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Sunting bagian: Pasal-Pasal Perdata di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=8" title="Sunting kode sumber bagian: Pasal-Pasal Perdata di Indonesia Terkait Gangguan Ketenangan Tetangga"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pasal 1365 <a href="/w/index.php?title=KUHPer&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="KUHPer (halaman belum tersedia)">KUHPer</a> merupakan dasar hukum perdata yang mengatur tentang perbuatan melawan hukum. Jika seseorang mengalami kerugian akibat tindakan mengganggu ketenangan tetangga, maka ia dapat mengajukan <a href="/w/index.php?title=Gugatan_perdata&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Gugatan perdata (halaman belum tersedia)">gugatan perdata</a> untuk <a href="/w/index.php?title=Meminta_ganti_rugi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Meminta ganti rugi (halaman belum tersedia)">meminta ganti rug</a>i.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hukum_acara">Hukum acara</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Sunting bagian: Hukum acara" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=9" title="Sunting kode sumber bagian: Hukum acara"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Untuk tegaknya hukum materiil diperlukan hukum acara atau sering juga disebut hukum formil. Hukum acara merupakan ketentuan yang mengatur bagaimana cara dan siapa yang berwenang menegakkan hukum materiil dalam hal terjadi pelanggaran terhadap hukum materiil. Tanpa hukum acara yang jelas dan memadai, maka pihak yang berwenang menegakkan hukum materiil akan mengalami kesulitan menegakkan hukum materiil. Untuk menegakkan ketentuan hukum materiil pidana diperlukan hukum acara pidana, untuk hukum materiil perdata, maka ada hukum acara perdata. Sedangkan untuk hukum materiil tata usaha negara, diperlukan hukum acara tata usaha negara. Hukum acara pidana harus dikuasai terutama oleh para <a href="/wiki/Polisi" title="Polisi">polisi</a>, <a href="/wiki/Jaksa" title="Jaksa">jaksa</a>, <a href="/wiki/Advokat" class="mw-redirect" title="Advokat">advokat</a>, <a href="/wiki/Hakim" title="Hakim">hakim</a>, dan petugas Lembaga Pemasyarakatan. </p><p>Hukum acara pidana yang harus dikuasai oleh polisi terutama hukum acara pidana yang mengatur soal penyelidikan dan penyidikan, oleh karena tugas pokok polisi menurut hukum acara pidana (KUHAP) adalah terutama melaksanakan tugas penyelidikan dan penyidikan. Yang menjadi tugas jaksa adalah penuntutan dan pelaksanaan putusan hakim pidana. Oleh karena itu, jaksa wajib menguasai terutama hukum acara yang terkait dengan tugasnya tersebut. Sedangkan yang harus menguasai hukum acara perdata termasuk hukum acara tata usaha negara terutama adalah advokat dan hakim. Hal ini disebabkan di dalam hukum acara perdata dan juga hukum acara tata usaha negara, baik polisi maupun jaksa (penuntut umum) tidak diberi peran seperti halnya dalam hukum acara pidana. Advokatlah yang mewakili seseorang untuk memajukan gugatan, baik gugatan perdata maupun gugatan tata usaha negara, terhadap suatu pihak yang dipandang merugikan kliennya. Gugatan itu akan diperiksa dan diputus oleh hakim. Pihak yang digugat dapat pula menunjuk seorang advokat mewakilinya untuk menangkis gugatan tersebut. </p><p>Tegaknya supremasi hukum itu sangat tergantung pada kejujuran para penegak hukum itu sendiri yang dalam menegakkan hukum diharapkan benar-benar dapat menjunjung tinggi kebenaran, keadilan, dan kejujuran. Para penegak hukum itu adalah hakim, jaksa, polisi, advokat, dan petugas Lembaga Pemasyarakatan. Jika kelima pilar penegak hukum ini benar-benar menegakkan hukum itu dengan menjunjung tinggi nilai-nilai yang telah disebutkan di atas, maka masyarakat akan menaruh respek yang tinggi terhadap para penegak hukum. Dengan semakin tingginya respek itu, maka masyarakat akan terpacu untuk menaati hukum. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sistem_hukum">Sistem hukum</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Sunting bagian: Sistem hukum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=10" title="Sunting kode sumber bagian: Sistem hukum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Code_Civil_1804.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Code_Civil_1804.png/220px-Code_Civil_1804.png" decoding="async" width="220" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Code_Civil_1804.png/330px-Code_Civil_1804.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Code_Civil_1804.png/440px-Code_Civil_1804.png 2x" data-file-width="636" data-file-height="762" /></a><figcaption>Halaman pertama dari kode Napoleon edisi 1804</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18844875"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel utama: <a href="/wiki/Sistem_hukum_di_dunia" class="mw-redirect" title="Sistem hukum di dunia">Sistem hukum di dunia</a></div> <p>Ada berbagai jenis sistem hukum yang berbeda yang dianut oleh negara-negara di dunia pada saat ini, antara lain: sistem hukum Eropa Kontinental, sistem hukum Anglo-Saxon, sistem hukum adat, dan sistem hukum agama. Sebagai negara hukum, Indonesia menganut 3 (tiga) sistem hukum sekaligus yang hidup dan berkembang di masyarakat yakni sistem hukum sipil, sistem hukum adat, sitem hukum Islam. </p><p>Ketiga sistem tersebut saling melengkapi, harmonis dan romantis.<sup id="cite_ref-situ_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-situ-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Hukum Islam dan Hukum Adat dasar awal dari pengembanhan hukum di Indonesia karena mayoritas penduduk di Indonesia menganut agama Islam yang memungkinkan <a href="/wiki/Hukum_islam" class="mw-redirect" title="Hukum islam">hukum islam</a> dan <a href="/wiki/Hukum_umum" title="Hukum umum">hukum umum</a> menjadi bagian yang terpenting dalam pengembanhan sistem hukum di Indonesia<sup id="cite_ref-situ_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-situ-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><a href="/wiki/Hukum_Adat" class="mw-redirect" title="Hukum Adat">Hukum Adat</a> sebagai hukum yang asli yang tumbuh dan berkembang dari kebiasaan-kebiasaan masyarakat yang sangat mempengaruhi proses pengembangan hukum di Indonesia.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sistem_hukum_Eropa_Kontinental">Sistem hukum Eropa Kontinental</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Sunting bagian: Sistem hukum Eropa Kontinental" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=11" title="Sunting kode sumber bagian: Sistem hukum Eropa Kontinental"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sistem hukum Eropa Kontinental adalah suatu sistem hukum dengan ciri-ciri adanya berbagai ketentuan-ketentuan hukum dikodifikasi (dihimpun) secara sistematis yang akan ditafsirkan lebih lanjut oleh hakim dalam penerapannya. Hampir 60% dari populasi dunia tinggal di negara yang menganut sistem hukum ini. </p><p>Sistem hukum umum adalah suatu sistem hukum yang digunakan di Inggris yang mana di dalamnya menganut aliran <i>frele recht lehre</i> yaitu di mana hukum tidak dibatasi oleh undang-undang tetapi hakim diberikan kebebasan untuk melaksanakan undang-undang atau mengabaikannya. </p><p>Sistem hukum eropa kontinental ini berkembang di Eropa daratan seperti Perancis dapat dikatakan sebagai negara yang terlebih dahulu menerapkan sistem hukum tersebut. Sebenarnya sistem hukum ini berasal dari kodifikasi hukum yang berlaku di Kekaisaran Romawi pada masa pemerintahan Kaisar Justisianus abad ke VI sebelum masehi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sistem_hukum_Anglo-Saxon">Sistem hukum Anglo-Saxon</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Sunting bagian: Sistem hukum Anglo-Saxon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=12" title="Sunting kode sumber bagian: Sistem hukum Anglo-Saxon"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sistem <a href="/wiki/Anglo-Saxon" title="Anglo-Saxon">Anglo-Saxon</a> adalah suatu sistem hukum yang didasarkan pada <a href="/wiki/Yurisprudensi" title="Yurisprudensi">yurisprudensi</a>, yaitu keputusan-keputusan hakim terdahulu yang kemudian menjadi dasar putusan hakim-hakim selanjutnya. Sistem hukum ini diterapkan di <a href="/wiki/Irlandia" class="mw-redirect" title="Irlandia">Irlandia</a>, <a href="/wiki/Inggris" title="Inggris">Inggris</a>, <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a>, <a href="/wiki/Selandia_Baru" title="Selandia Baru">Selandia Baru</a>, <a href="/wiki/Afrika_Selatan" title="Afrika Selatan">Afrika Selatan</a>, <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a> (kecuali Provinsi Quebec) dan <a href="/wiki/Amerika_Serikat" title="Amerika Serikat">Amerika Serikat</a> (walaupun negara bagian Louisiana mempergunakan sistem hukum ini bersamaan dengan sistem hukum Eropa Kontinental Napoleon). Selain negara-negara tersebut, beberapa negara lain juga menerapkan sistem hukum Anglo-Saxon campuran, misalnya Pakistan, India dan Nigeria yang menerapkan sebagian besar sistem hukum Anglo-Saxon, tetapi juga memberlakukan hukum adat dan hukum agama. </p><p>Sistem hukum anglo saxon, sebenarnya penerapannya lebih mudah terutama pada masyarakat pada negara-negara berkembang karena sesuai dengan perkembangan zaman. Pendapat para ahli dan prakitisi hukum lebih menonjol digunakan oleh <a href="/wiki/Hakim" title="Hakim">hakim</a>, dalam memutus perkara. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sistem_hukum_adat/kebiasaan"><span id="Sistem_hukum_adat.2Fkebiasaan"></span>Sistem hukum adat/kebiasaan</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Sunting bagian: Sistem hukum adat/kebiasaan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=13" title="Sunting kode sumber bagian: Sistem hukum adat/kebiasaan"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Hukum_Adat" class="mw-redirect" title="Hukum Adat">Hukum Adat</a> adalah seperangkat norma dan aturan adat/kebiasaan yang berlaku di suatu wilayah. Misalnya di perkampungan pedesaan terpencil atau di perkotaan yang sudah modern di haruskan masih membawa mengikuti hukum adat dan memiliki sanksi sesuai dengan aturan hukum yang berlaku di wilayah tertentu, yang dapat di putuskan oleh dudungan tertinggi adat tersebut. Apabila hakim tidak dapat menemukan hukumannya dalam hukum tertulis, seorang hakim harus dapat menemukan hukumanya dalam aturan yang hidup dalam masyarakat adat setempat karena hukum adat juga mempunyai peran dalam sistem hukum Nasional di Indonesia, adapun yang menjadi dasar peraturan perundang-undangan diberlakukannya hukum adat di Indonesia ialah Undang-Undang Dasar Tahun 1945, UUD Sementara Tahun 1950, Pasal 131 I. S. jis Pasal 75 Baru dan Lama R. R.;, Pasal 134 I. S.;, Undang-Undang Darurat No. 1 Tahun 1951 Lembaran Negara No. 9;, Undang-Undang No. 19/1964 dan Undang-Undang No. 14/1970.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sistem_hukum_agama">Sistem hukum agama</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Sunting bagian: Sistem hukum agama" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=14" title="Sunting kode sumber bagian: Sistem hukum agama"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sistem hukum <a href="/wiki/Agama" title="Agama">agama</a> adalah sistem hukum yang berdasarkan ketentuan agama tertentu. Sistem hukum agama biasanya terdapat dalam <a href="/wiki/Kitab_Suci" class="mw-redirect" title="Kitab Suci">Kitab Suci</a>, dan juga asas hukum-<a href="/wiki/Hukum_Islam_di_Indonesia" title="Hukum Islam di Indonesia">hukum Islam di Indonesia</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hukum_Indonesia">Hukum Indonesia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Sunting bagian: Hukum Indonesia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=15" title="Sunting kode sumber bagian: Hukum Indonesia"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18844875"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel utama: <a href="/wiki/Hukum_Indonesia" class="mw-redirect" title="Hukum Indonesia">Hukum Indonesia</a></div> <p>Indonesia adalah negara yang menganut sistem hukum campuran dengan sistem hukum utama yaitu me-<a href="/wiki/Rujuk" title="Rujuk">rujuk</a> dari sistem hukum Eropa Kontinental pada jaman <a href="/wiki/Belanda" title="Belanda">Belanda</a>. Sekarang di Indonesia hukum yang diberlakukan dan berjalan yaitu hukum <a href="/wiki/Adat" title="Adat">adat</a> Asal mula istilah <a href="/wiki/Hukum_adat" title="Hukum adat">hukum adat</a> adalah dari istilah Adatrech yang dikemukakan oleh Snouck Hurgronye, sistem <a href="/wiki/Hukum_Islam" class="mw-redirect" title="Hukum Islam">hukum Islam</a> yang bersumber dari <a href="/wiki/Al-Qur%27an" title="Al-Qur&#39;an">Al-Qur'an</a> dan Sunnah Nabi <a href="/wiki/Muhammad" title="Muhammad">Muhammad</a> SAW juga <a href="/wiki/Akhlak" title="Akhlak">Akhlak</a> dan <a href="/wiki/Agama" title="Agama">Agama</a> yang dikembangkan menjadi Hukum <a href="/wiki/Negara_Kesatuan_Republik_Indonesia" class="mw-redirect" title="Negara Kesatuan Republik Indonesia">Negara Kesatuan Republik Indonesia</a> (NKRI) berdasarkan <a href="/wiki/Pancasila" title="Pancasila">Pancasila</a> dan <a href="/wiki/Undang-undang_Dasar_1945" class="mw-redirect" title="Undang-undang Dasar 1945">Undang-undang Dasar 1945</a>.<sup id="cite_ref-bantuan_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-bantuan-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Me-<a href="/wiki/Rujuk" title="Rujuk">rujuk</a> sistem hukum Eropa Kontinental. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Macam-macam_Sistem_Hukum">Macam-macam Sistem Hukum</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Sunting bagian: Macam-macam Sistem Hukum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=16" title="Sunting kode sumber bagian: Macam-macam Sistem Hukum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Manusia" title="Manusia">Manusia</a> yang hidup di atas <a href="/wiki/Dunia" title="Dunia">dunia</a> ini memerlukan hukum, sebab hukum selain mencegah terjadinya <a href="/wiki/Konflik" title="Konflik">konflik</a> juga dapat menanggulanginya secara <a href="/wiki/Profesional" title="Profesional">profesional</a> tanpa melibatkan <a href="/wiki/Intervensi" title="Intervensi">intervensi</a> dari pejabat penguasa <a href="/wiki/Politik" title="Politik">politik</a> apabila konflik itu telah terjadi, berikut beberapa sistem hukum yang berlaku: </p> <ol><li>Sistem Hukum Eropa Kontinental adalah sistem hukum yang berkembang di negara-negara <a href="/wiki/Eropa" title="Eropa">eropa</a> <a href="/wiki/Jerman" title="Jerman">Jerman</a>, Belanda, <a href="/wiki/Prancis" title="Prancis">Prancis</a>, <a href="/wiki/Italia" title="Italia">Italia</a>, dan <a href="/wiki/Asia" title="Asia">Asia</a> termasuk indonesia pada Jaman penjajahan Belanda hingga Tahun 1964 Masehi.</li> <li>Sistem Hukum Anglo-Saxon adalah sistem hukum mula-mula yang berkembang di Negara <a href="/wiki/Inggris" title="Inggris">Inggris</a>, dan dikenal dengan Istilah <i>Rule of Law Common Law</i> atau <i>Unwritten Law</i> (Hukum tidak tertulis) atau sering pula disebut dengan istilah <i>Case Law</i>.</li> <li>Sistem Hukum Adat adalah yang terdapat dan berkembang di lingkungan kehidupan <a href="/wiki/Sosial" class="mw-disambig" title="Sosial">sosial</a> masyarakat di <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a>, <a href="/wiki/Tiongkok" title="Tiongkok">Tiongkok</a>, <a href="/wiki/India" title="India">India</a>, <a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a>, dan negara lain.</li> <li>Sistem <a href="/wiki/Hukum_Islam" class="mw-redirect" title="Hukum Islam">Hukum Islam</a> adalah yang berasal dari <a href="/wiki/Arab" class="mw-disambig" title="Arab">Arab</a>, kemudian berkembang ke negara-negara <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a> sejak Tahun 1289 Masehi Abad ke-7 Hijriyah 688 Hujarood Rosulullah SAW yang dibawa oleh mujahid penyebar agama Islam, <a href="/wiki/Asia" title="Asia">Asia</a>, <a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrika</a>, <a href="/wiki/Eropa" title="Eropa">Eropa</a>, <a href="/wiki/Amerika" class="mw-redirect" title="Amerika">Amerika</a> secara <a href="/wiki/Individu" title="Individu">individu</a> maupun secara <a href="/wiki/Kelompok" class="mw-redirect" title="Kelompok">kelompok</a>.</li> <li>Sistem <a href="/wiki/Hukum_Kanonik" class="mw-redirect" title="Hukum Kanonik">Hukum Kanonik</a> adalah sistem hukum yang dianut oleh negara-negara yang tunduk kepada peraturan-<a href="/wiki/Peraturan" class="mw-redirect" title="Peraturan">peraturan</a> <a href="/wiki/Gereja" title="Gereja">gereja</a>.</li> <li>Sistem Hukum Sosialis adalah nama resmi untuk sistem hukum di negara-negara <a href="/wiki/Komunis" class="mw-redirect" title="Komunis">Komunis</a>.</li></ol> <p>Setelah memahami berbagai macam sistem hukum yang terdapat di dunia, disimpulkan bahwa sistem hukum yang ideal bagi sebuah Negara adalah sistem hukum yang sesuai dengan perkembangan dan kebutuhan <a href="/wiki/Masyarakat" title="Masyarakat">Masyarakat</a> dari Negara tersebut.<sup id="cite_ref-bantuan_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-bantuan-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lihat_pula">Lihat pula</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Sunting bagian: Lihat pula" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=17" title="Sunting kode sumber bagian: Lihat pula"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Hukum_di_Indonesia" title="Hukum di Indonesia">Hukum di Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Hukuman_pukulan_rotan" title="Hukuman pukulan rotan">Hukuman pukulan rotan</a></li> <li><a href="/wiki/Hukum_adat" title="Hukum adat">Hukum adat</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referensi">Referensi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Sunting bagian: Referensi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit&amp;section=18" title="Sunting kode sumber bagian: Referensi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18833634">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: 30em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-uinj-1"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-uinj_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-uinj_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-uinj_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-uinj_1-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-uinj_1-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-uinj_1-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211224100854/http://repository.uinjambi.ac.id/72/1/Book-Dasar-Dasar%20Ilmu%20Hukum.pdf">"Salinan arsip"</a> <span style="font-size:85%;">(PDF)</span>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://repository.uinjambi.ac.id/72/1/Book-Dasar-Dasar%20Ilmu%20Hukum.pdf">versi asli</a> <span style="font-size:85%;">(PDF)</span> tanggal 2021-12-24<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-08-04</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=Salinan+arsip&amp;rft_id=http%3A%2F%2Frepository.uinjambi.ac.id%2F72%2F1%2FBook-Dasar-Dasar%2520Ilmu%2520Hukum.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b></span> <span class="reference-text">Robertson, <i>Crimes against humanity</i>, 90; see "<a href="/w/index.php?title=Analytical_jurisprudence&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Analytical jurisprudence (halaman belum tersedia)">analytical jurisprudence</a>" for extensive debate on what law is; in <i><a href="/w/index.php?title=The_Concept_of_Law&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="The Concept of Law (halaman belum tersedia)">The Concept of Law</a></i> Hart argued law is a "system of rules" (Campbell, <i>The Contribution of Legal Studies</i>, 184); Austin said law was "the command of a sovereign, backed by the threat of a sanction" (Bix, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/austin-john/#3">John Austin</a>); Dworkin describes law as an "interpretive concept" to achieve <a href="/w/index.php?title=Justice&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Justice (halaman belum tersedia)">justice</a> (Dworkin, <i>Law's Empire</i>, 410); and Raz argues law is an "authority" to mediate people's interests (Raz, <i>The Authority of Law</i>, 3–36).</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.kompas.com/tren/read/2022/06/11/150500365/mengenal-apa-itu-hukum-pengertian-unsur-dan-sumbernya?page=all">https://www.kompas.com/tren/read/2022/06/11/150500365/mengenal-apa-itu-hukum-pengertian-unsur-dan-sumbernya?page=all</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text">n.b. this translation reads, "it is more proper that law should govern than any one of the citizens: upon the same principle, if it is advantageous to place the supreme power in some particular persons, they should be appointed to be only guardians, and the servants of the laws." (Aristotle, <i>Politics</i> <a href="https://id.wikisource.org/wiki/Politics_(Aristotle)/Book_3#3:16" class="extiw" title="s:Politics (Aristotle)/Book 3">3.16</a>).</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b></span> <span class="reference-text"> Definisi "hukum" dari <i><a href="/wiki/Kamus_Besar_Bahasa_Indonesia" title="Kamus Besar Bahasa Indonesia">Kamus Besar Bahasa Indonesia</a></i> (1997): <ol><li>peraturan <a href="/wiki/Hukum_umum" title="Hukum umum">hukum umum</a> atau <a href="/wiki/Adat" title="Adat">adat</a>, yang secara resmi dianggap mengikat dan dikukuhkan oleh hakim penguasa, pemerintah atau otoritas.</li> <li>undang-undang, peraturan dan sebagainya untuk mengatur kehidupan masyarakat.</li> <li>patokan (kaidah, ketentuan).</li> <li>keputusan (pertimbangan) yang ditentukan oleh <a href="/wiki/Hakim" title="Hakim">hakim</a> dalam <a href="/wiki/Pengadilan" title="Pengadilan">pengadilan</a>, <a href="/wiki/Vonis" class="mw-redirect" title="Vonis">vonis</a>.</li></ol> </span></li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nafis, Ph.D., M. Cholil (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.co.id/books/edition/Teori_hukum_ekonomi_syariah/Kzg6YAAACAAJ?hl=en"><i>Teori Hukum Ekonomi Syariah</i></a>. Penerbit Universitas Indonesia. hlm.&#160;15. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9789794564561" title="Istimewa:Sumber buku/9789794564561">9789794564561</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Teori+Hukum+Ekonomi+Syariah&amp;rft.pages=15&amp;rft.pub=Penerbit+Universitas+Indonesia&amp;rft.date=2011&amp;rft.isbn=9789794564561&amp;rft.aulast=Nafis%2C+Ph.D.&amp;rft.aufirst=M.+Cholil&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.co.id%2Fbooks%2Fedition%2FTeori_hukum_ekonomi_syariah%2FKzg6YAAACAAJ%3Fhl%3Den&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006135332/http://statushukum.com/pengertian-hukum-hukum.html">"Pengertian Hukum"</a>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://statushukum.com/pengertian-hukum-hukum.html">versi asli</a> tanggal 2014-10-06<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2014-09-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=Pengertian+Hukum&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fstatushukum.com%2Fpengertian-hukum-hukum.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006104517/http://statushukum.com/definisi-hukum.html">"Definisi Hukum"</a>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://statushukum.com/definisi-hukum.html">versi asli</a> tanggal 2014-10-06<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2014-09-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=Definisi+Hukum&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fstatushukum.com%2Fdefinisi-hukum.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Pengertian_Hukum_Secara_Umum-9"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Pengertian_Hukum_Secara_Umum_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Pengertian_Hukum_Secara_Umum_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006104419/http://statushukum.com/pengertian-hukum-secara-umum.html">"Pengertian Hukum Secara Umum"</a>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://statushukum.com/pengertian-hukum-secara-umum.html">versi asli</a> tanggal 2014-10-06<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2014-09-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=Pengertian+Hukum+Secara+Umum&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fstatushukum.com%2Fpengertian-hukum-secara-umum.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b></span> <span class="reference-text">"Norma hukum dapat dibedakan antara norma hukum fakultatif dan norma hukum imperatif. Sebagaimana sebutannya, norma hukum imperatif merujuk pada norma hukum yang bersifat memaksa sedangkan norma hukum fakultatif adalah merujuk pada norma hukum yang mengatur dan bersifat menambah atau melengkapi. Meski demikian kadang pula dijumpai norma hukum yang sekaligus memiliki kedua sifat tersebut, yakni bersifaf mengatur sekaligus bersifat memaksa." Lihat: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://statushukum.com/norma-hukum.html">Norma Hukum</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006075112/http://statushukum.com/norma-hukum.html">Diarsipkan</a> 2014-10-06 di <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</span> </li> <li id="cite_note-law-11"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-law_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-law_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-law_11-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.britannica.com/topic/international-law">https://www.britannica.com/topic/international-law</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://jdih.jogjakota.go.id/index.php/articles/read/76#:~:text=Pasal%20299%20ayat%20(4)%20RUU%20KUHP%20tampaknya,malam%20hari%20waktunya%20orang%20tidur%20dapat%20terganggu&#39;.">"Suara Knalpot Ganggu Tetangga Masuk RUU KUHP"</a>. <i>JDIH Pemerintah Kota Yogyakarta</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=JDIH+Pemerintah+Kota+Yogyakarta&amp;rft.atitle=Suara+Knalpot+Ganggu+Tetangga+Masuk+RUU+KUHP&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjdih.jogjakota.go.id%2Findex.php%2Farticles%2Fread%2F76%23%3A~%3Atext%3DPasal%2520299%2520ayat%2520%284%29%2520RUU%2520KUHP%2520tampaknya%2Cmalam%2520hari%2520waktunya%2520orang%2520tidur%2520dapat%2520terganggu%27.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">S.H, Renata Christha Auli (2024-01-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hukumonline.com/klinik/a/bunyi-pasal-170-kuhp-tentang-pengeroyokan-lt6593d9d464498/#:~:text=Pasal%20170%20ayat%20(1)%20dan,lama%205%20tahun%206%20bulan.">"Bunyi Pasal 170 KUHP tentang Pengeroyokan"</a>. <i>www.hukumonline.com</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2024-09-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=www.hukumonline.com&amp;rft.atitle=Bunyi+Pasal+170+KUHP+tentang+Pengeroyokan&amp;rft.date=2024-01-02&amp;rft.aulast=S.H&amp;rft.aufirst=Renata+Christha+Auli&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.hukumonline.com%2Fklinik%2Fa%2Fbunyi-pasal-170-kuhp-tentang-pengeroyokan-lt6593d9d464498%2F%23%3A~%3Atext%3DPasal%2520170%2520ayat%2520%281%29%2520dan%2Clama%25205%2520tahun%25206%2520bulan.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://merchantfaq.wish.com/hc/id/articles/1260800989629-Apa-itu-pelanggaran-paten-#:~:text=Pelanggaran%20paten%20adalah%20jenis%20pelanggaran,invensi%20tanpa%20seizin%20pemilik%20paten">https://merchantfaq.wish.com/hc/id/articles/1260800989629-Apa-itu-pelanggaran-paten-#:~:text=Pelanggaran%20paten%20adalah%20jenis%20pelanggaran,invensi%20tanpa%20seizin%20pemilik%20paten</a>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://repository.iainponorogo.ac.id/712/1/BUKU%20HUKUM%20PERDATA.pdf">http://repository.iainponorogo.ac.id/712/1/BUKU%20HUKUM%20PERDATA.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pta-jayapura.go.id/artikel-literasi/1001-perbuatan-melawan-hukum-dalam-hukum-perdata#:~:text=Sedangkan%20terkait%20perbuatan%20melawan%20hukum,kesalahannya%20untuk%20menggantikan%20kerugian%20tersebut%E2%80%9D.">"Perbuatan Melawan Hukum dalam Hukum Perdata"</a>. <i>www.pta-jayapura.go.id</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2024-09-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=www.pta-jayapura.go.id&amp;rft.atitle=Perbuatan+Melawan+Hukum+dalam+Hukum+Perdata&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pta-jayapura.go.id%2Fartikel-literasi%2F1001-perbuatan-melawan-hukum-dalam-hukum-perdata%23%3A~%3Atext%3DSedangkan%2520terkait%2520perbuatan%2520melawan%2520hukum%2Ckesalahannya%2520untuk%2520menggantikan%2520kerugian%2520tersebut%25E2%2580%259D.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AHukum" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-situ-17"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-situ_17-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-situ_17-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://jdih.situbondokab.go.id/barang/buku/30.%20Sistem%20Hukum%20Indonesia%20by%20Harsanto%20Nursadi%20(z-lib.org).pdf">https://jdih.situbondokab.go.id/barang/buku/30.%20Sistem%20Hukum%20Indonesia%20by%20Harsanto%20Nursadi%20(z-lib.org).pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://rechtsvinding.bphn.go.id/ejournal/index.php/jrv/article/view/305#:~:text=Sebagai%20negara%20hukum%2C%20Indonesia%20menganut,adat%2C%20dan%20sistem%20hukum%20Islam">https://rechtsvinding.bphn.go.id/ejournal/index.php/jrv/article/view/305#:~:text=Sebagai%20negara%20hukum%2C%20Indonesia%20menganut,adat%2C%20dan%20sistem%20hukum%20Islam</a>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.erisamdyprayatna.com/2020/05/dasar-berlakunya-hukum-adat.html">https://www.erisamdyprayatna.com/2020/05/dasar-berlakunya-hukum-adat.html</a></span> </li> <li id="cite_note-bantuan-20"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-bantuan_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bantuan_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://bantuanhukum-sbm.com/artikel-macam-macam-sistem-hukum-di-dunia">https://bantuanhukum-sbm.com/artikel-macam-macam-sistem-hukum-di-dunia</a></span> </li> </ol></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18342415">.mw-parser-output .asbox{position:relative;overflow:hidden}.mw-parser-output .asbox table{background:transparent}.mw-parser-output .asbox p{margin:0}.mw-parser-output .asbox p+p{margin-top:0.25em}.mw-parser-output .asbox-body{font-style:italic}.mw-parser-output .asbox-note{font-size:smaller}.mw-parser-output .asbox .navbar{position:absolute;top:-0.75em;right:1em;display:none}</style><div role="note" class="metadata plainlinks asbox stub"><table role="presentation"><tbody><tr class="noresize"><td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Scale_of_justice_2.svg" class="mw-file-description"><img alt="Ikon rintisan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Scale_of_justice_2.svg/29px-Scale_of_justice_2.svg.png" decoding="async" width="29" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Scale_of_justice_2.svg/44px-Scale_of_justice_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Scale_of_justice_2.svg/59px-Scale_of_justice_2.svg.png 2x" data-file-width="204" data-file-height="208" /></a></span></td><td><p class="asbox-body">Artikel bertopik hukum ini adalah sebuah <a href="/wiki/Wikipedia:Rintisan" class="mw-redirect" title="Wikipedia:Rintisan">rintisan</a>. Anda dapat membantu Wikipedia dengan <a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Hukum&amp;action=edit">mengembangkannya</a>.</p></td></tr></tbody></table><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Hukum-stub" title="Templat:Hukum-stub"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Hukum-stub" title="Pembicaraan Templat:Hukum-stub"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Hukum-stub&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r23782733">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25847331">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Dunia" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Topik_dunia" title="Templat:Topik dunia"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Topik_dunia" title="Pembicaraan Templat:Topik dunia"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Topik_dunia&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Dunia" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Dunia" title="Dunia">Dunia </a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrika</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Afrika_Selatan" title="Afrika Selatan">Afrika Selatan</a></li> <li><a href="/wiki/Afrika_Tengah" title="Afrika Tengah">Afrika Tengah</a></li> <li><a href="/wiki/Aljazair" title="Aljazair">Aljazair</a></li> <li><a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a></li> <li><a href="/wiki/Benin" title="Benin">Benin</a></li> <li><a href="/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswana</a></li> <li><a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a></li> <li><a href="/wiki/Burundi" title="Burundi">Burundi</a></li> <li><a href="/wiki/Chad" title="Chad">Chad</a></li> <li><a href="/wiki/Eritrea" title="Eritrea">Eritrea</a></li> <li><a href="/wiki/Eswatini" title="Eswatini">Eswatini</a></li> <li><a href="/wiki/Etiopia" title="Etiopia">Etiopia</a></li> <li><a href="/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a></li> <li><a href="/wiki/Gambia" title="Gambia">Gambia</a></li> <li><a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a></li> <li><a href="/wiki/Guinea" title="Guinea">Guinea</a></li> <li><a href="/wiki/Guinea_Khatulistiwa" title="Guinea Khatulistiwa">Guinea Khatulistiwa</a></li> <li><a href="/wiki/Guinea-Bissau" title="Guinea-Bissau">Guinea-Bissau</a></li> <li><a href="/wiki/Jibuti" title="Jibuti">Jibuti</a></li> <li><a href="/wiki/Kamerun" title="Kamerun">Kamerun</a></li> <li><a href="/wiki/Kenya" title="Kenya">Kenya</a></li> <li><a href="/wiki/Komoro" title="Komoro">Komoro</a></li> <li><a href="/wiki/Republik_Demokratik_Kongo" title="Republik Demokratik Kongo">Republik Demokratik Kongo</a></li> <li><a href="/wiki/Republik_Kongo" title="Republik Kongo">Republik Kongo</a></li> <li><a href="/wiki/Lesotho" title="Lesotho">Lesotho</a></li> <li><a href="/wiki/Liberia" title="Liberia">Liberia</a></li> <li><a href="/wiki/Libya" title="Libya">Libya</a></li> <li><a href="/wiki/Madagaskar" title="Madagaskar">Madagaskar</a></li> <li><a href="/wiki/Malawi" title="Malawi">Malawi</a></li> <li><a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a></li> <li><a href="/wiki/Maroko" title="Maroko">Maroko</a></li> <li><a href="/wiki/Mauritania" title="Mauritania">Mauritania</a></li> <li><a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a></li> <li><a href="/wiki/Mesir" title="Mesir">Mesir</a></li> <li><a href="/wiki/Mozambik" title="Mozambik">Mozambik</a></li> <li><a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibia</a></li> <li><a href="/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a></li> <li><a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a></li> <li><a href="/wiki/Pantai_Gading" title="Pantai Gading">Pantai Gading</a></li> <li><a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a></li> <li><a href="/wiki/Sao_Tome_dan_Principe" title="Sao Tome dan Principe">Sao Tome dan Principe</a></li> <li><a href="/wiki/Senegal" title="Senegal">Senegal</a></li> <li><a href="/wiki/Seychelles" title="Seychelles">Seychelles</a></li> <li><a href="/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a></li> <li><a href="/wiki/Somalia" title="Somalia">Somalia</a></li> <li><a href="/wiki/Sudan" title="Sudan">Sudan</a></li> <li><a href="/wiki/Sudan_Selatan" title="Sudan Selatan">Sudan Selatan</a></li> <li><a href="/wiki/Tanjung_Verde" title="Tanjung Verde">Tanjung Verde</a></li> <li><a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzania</a></li> <li><a href="/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a></li> <li><a href="/wiki/Tunisia" title="Tunisia">Tunisia</a></li> <li><a href="/wiki/Uganda" title="Uganda">Uganda</a></li> <li><a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambia</a></li> <li><a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Benua_Amerika" class="mw-redirect" title="Benua Amerika">Amerika</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Amerika_Utara" title="Amerika Utara">Utara</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Amerika_Serikat" title="Amerika Serikat">Amerika Serikat</a></li> <li><a href="/wiki/Antigua_dan_Barbuda" title="Antigua dan Barbuda">Antigua dan Barbuda</a></li> <li><a href="/wiki/Bahama" title="Bahama">Bahama</a></li> <li><a href="/wiki/Barbados" title="Barbados">Barbados</a></li> <li><a href="/wiki/Belize" title="Belize">Belize</a></li> <li><a href="/wiki/Dominika" title="Dominika">Dominika</a></li> <li><a href="/wiki/Republik_Dominika" title="Republik Dominika">Republik Dominika</a></li> <li><a href="/wiki/El_Salvador" title="El Salvador">El Salvador</a></li> <li><a href="/wiki/Grenada" title="Grenada">Grenada</a></li> <li><a href="/wiki/Guatemala" title="Guatemala">Guatemala</a></li> <li><a href="/wiki/Haiti" title="Haiti">Haiti</a></li> <li><a href="/wiki/Honduras" title="Honduras">Honduras</a></li> <li><a href="/wiki/Jamaika" title="Jamaika">Jamaika</a></li> <li><a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a></li> <li><a href="/wiki/Kosta_Rika" title="Kosta Rika">Kosta Rika</a></li> <li><a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kuba</a></li> <li><a href="/wiki/Meksiko" title="Meksiko">Meksiko</a></li> <li><a href="/wiki/Nikaragua" title="Nikaragua">Nikaragua</a></li> <li><a href="/wiki/Panama" title="Panama">Panama</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Kitts_dan_Nevis" title="Saint Kitts dan Nevis">Saint Kitts dan Nevis</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Lucia" title="Saint Lucia">Saint Lucia</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Vincent_dan_Grenadine" class="mw-redirect" title="Saint Vincent dan Grenadine">Saint Vincent dan Grenadine</a></li> <li><a href="/wiki/Trinidad_dan_Tobago" title="Trinidad dan Tobago">Trinidad dan Tobago</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Amerika_Selatan" title="Amerika Selatan">Selatan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentina</a></li> <li><a href="/wiki/Bolivia" title="Bolivia">Bolivia</a></li> <li><a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a></li> <li><a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a></li> <li><a href="/wiki/Ekuador" title="Ekuador">Ekuador</a></li> <li><a href="/wiki/Guyana" title="Guyana">Guyana</a></li> <li><a href="/wiki/Kolombia" title="Kolombia">Kolombia</a></li> <li><a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a></li> <li><a href="/wiki/Peru" title="Peru">Peru</a></li> <li><a href="/wiki/Suriname" title="Suriname">Suriname</a></li> <li><a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a></li> <li><a href="/wiki/Venezuela" title="Venezuela">Venezuela</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Asia" title="Asia">Asia</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a></li> <li><a href="/wiki/Arab_Saudi" title="Arab Saudi">Arab Saudi</a></li> <li><a href="/wiki/Azerbaijan" title="Azerbaijan">Azerbaijan</a></li> <li><a href="/wiki/Bahrain" title="Bahrain">Bahrain</a></li> <li><a href="/wiki/Bangladesh" title="Bangladesh">Bangladesh</a></li> <li><a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutan</a></li> <li><a href="/wiki/Brunei" class="mw-redirect" title="Brunei">Brunei</a></li> <li><a href="/wiki/Filipina" title="Filipina">Filipina</a></li> <li><a href="/wiki/India" title="India">India</a></li> <li><a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a></li> <li><a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a></li> <li><a href="/wiki/Israel" title="Israel">Israel</a></li> <li><a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a></li> <li><a href="/wiki/Kamboja" title="Kamboja">Kamboja</a></li> <li><a href="/wiki/Kazakhstan" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a></li> <li><a href="/wiki/Kirgizstan" title="Kirgizstan">Kirgizstan</a></li> <li><a href="/wiki/Korea_Selatan" title="Korea Selatan">Korea Selatan</a></li> <li><a href="/wiki/Korea_Utara" title="Korea Utara">Korea Utara</a></li> <li><a href="/wiki/Kuwait" title="Kuwait">Kuwait</a></li> <li><a href="/wiki/Laos" title="Laos">Laos</a></li> <li><a href="/wiki/Lebanon" title="Lebanon">Lebanon</a></li> <li><a href="/wiki/Maladewa" title="Maladewa">Maladewa</a></li> <li><a href="/wiki/Malaysia" title="Malaysia">Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolia</a></li> <li><a href="/wiki/Myanmar" title="Myanmar">Myanmar</a></li> <li><a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepal</a></li> <li><a href="/wiki/Oman" title="Oman">Oman</a></li> <li><a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a></li> <li><a href="/wiki/Qatar" title="Qatar">Qatar</a></li> <li><a href="/wiki/Singapura" title="Singapura">Singapura</a></li> <li><a href="/wiki/Siprus" title="Siprus">Siprus</a></li> <li><a href="/wiki/Sri_Lanka" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a></li> <li><a href="/wiki/Suriah" title="Suriah">Suriah</a></li> <li><a href="/wiki/Tajikistan" title="Tajikistan">Tajikistan</a></li> <li><a href="/wiki/Thailand" title="Thailand">Thailand</a></li> <li><a href="/wiki/Timor_Leste" title="Timor Leste">Timor Leste</a></li> <li><a href="/wiki/Tiongkok" title="Tiongkok">Tiongkok</a></li> <li><a href="/wiki/Turkmenistan" title="Turkmenistan">Turkmenistan</a></li> <li><a href="/wiki/Uni_Emirat_Arab" title="Uni Emirat Arab">Uni Emirat Arab</a></li> <li><a href="/wiki/Uzbekistan" title="Uzbekistan">Uzbekistan</a></li> <li><a href="/wiki/Vietnam" title="Vietnam">Vietnam</a></li> <li><a href="/wiki/Yaman" title="Yaman">Yaman</a></li> <li><a href="/wiki/Yordania" title="Yordania">Yordania</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Eropa" title="Eropa">Eropa</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albania</a></li> <li><a href="/wiki/Andorra" title="Andorra">Andorra</a></li> <li><a href="/wiki/Armenia" title="Armenia">Armenia</a></li> <li><a href="/wiki/Austria" title="Austria">Austria</a></li> <li><a href="/wiki/Belanda" title="Belanda">Belanda</a></li> <li><a href="/wiki/Belarus" title="Belarus">Belarus</a></li> <li><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a></li> <li><a href="/wiki/Bosnia_dan_Herzegovina" title="Bosnia dan Herzegovina">Bosnia dan Herzegovina</a></li> <li><a href="/wiki/Britania_Raya" title="Britania Raya">Britania Raya</a> <ul><li><a href="/wiki/Inggris" title="Inggris">Inggris</a></li> <li><a href="/wiki/Irlandia_Utara" title="Irlandia Utara">Irlandia Utara</a></li> <li><a href="/wiki/Skotlandia" title="Skotlandia">Skotlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Wales" title="Wales">Wales</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Bulgaria" title="Bulgaria">Bulgaria</a></li> <li><a href="/wiki/Ceko" title="Ceko">Ceko</a></li> <li><a href="/wiki/Denmark" title="Denmark">Denmark</a></li> <li><a href="/wiki/Estonia" title="Estonia">Estonia</a></li> <li><a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Georgia" title="Georgia">Georgia</a></li> <li><a href="/wiki/Hungaria" title="Hungaria">Hungaria</a></li> <li><a href="/wiki/Republik_Irlandia" title="Republik Irlandia">Republik Irlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandia</a></li> <li><a href="/wiki/Italia" title="Italia">Italia</a></li> <li><a href="/wiki/Jerman" title="Jerman">Jerman</a></li> <li><a href="/wiki/Kosovo" title="Kosovo">Kosovo</a></li> <li><a href="/wiki/Kroasia" title="Kroasia">Kroasia</a></li> <li><a href="/wiki/Latvia" title="Latvia">Latvia</a></li> <li><a href="/wiki/Liechtenstein" title="Liechtenstein">Liechtenstein</a></li> <li><a href="/wiki/Lituania" title="Lituania">Lituania</a></li> <li><a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a></li> <li><a href="/wiki/Makedonia_Utara" title="Makedonia Utara">Makedonia Utara</a></li> <li><a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malta</a></li> <li><a href="/wiki/Moldova" title="Moldova">Moldova</a></li> <li><a href="/wiki/Monako" title="Monako">Monako</a></li> <li><a href="/wiki/Montenegro" title="Montenegro">Montenegro</a></li> <li><a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a></li> <li><a href="/wiki/Polandia" title="Polandia">Polandia</a></li> <li><a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a></li> <li><a href="/wiki/Prancis" title="Prancis">Prancis</a></li> <li><a href="/wiki/Rumania" title="Rumania">Rumania</a></li> <li><a href="/wiki/Rusia" title="Rusia">Rusia</a></li> <li><a href="/wiki/San_Marino" title="San Marino">San Marino</a></li> <li><a href="/wiki/Serbia" title="Serbia">Serbia</a></li> <li><a href="/wiki/Slovenia" title="Slovenia">Slovenia</a></li> <li><a href="/wiki/Slowakia" title="Slowakia">Slowakia</a></li> <li><a href="/wiki/Spanyol" title="Spanyol">Spanyol</a></li> <li><a href="/wiki/Swedia" title="Swedia">Swedia</a></li> <li><a href="/wiki/Swiss" title="Swiss">Swiss</a></li> <li><a href="/wiki/Turki" title="Turki">Turki</a></li> <li><a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukraina</a></li> <li><a href="/wiki/Vatikan" title="Vatikan">Vatikan</a></li> <li><a href="/wiki/Yunani" title="Yunani">Yunani</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Oseania" title="Oseania">Oseania</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a></li> <li><a href="/wiki/Fiji" title="Fiji">Fiji</a></li> <li><a href="/wiki/Kiribati" title="Kiribati">Kiribati</a></li> <li><a href="/wiki/Kepulauan_Marshall" title="Kepulauan Marshall">Kepulauan Marshall</a></li> <li><a href="/wiki/Federasi_Mikronesia" title="Federasi Mikronesia">Federasi Mikronesia</a></li> <li><a href="/wiki/Nauru" title="Nauru">Nauru</a></li> <li><a href="/wiki/Palau" title="Palau">Palau</a></li> <li><a href="/wiki/Papua_Nugini" title="Papua Nugini">Papua Nugini</a></li> <li><a href="/wiki/Samoa" title="Samoa">Samoa</a></li> <li><a href="/wiki/Selandia_Baru" title="Selandia Baru">Selandia Baru</a></li> <li><a href="/wiki/Kepulauan_Solomon" title="Kepulauan Solomon">Kepulauan Solomon</a></li> <li><a href="/wiki/Tonga" title="Tonga">Tonga</a></li> <li><a href="/wiki/Tuvalu" title="Tuvalu">Tuvalu</a></li> <li><a href="/wiki/Vanuatu" title="Vanuatu">Vanuatu</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Topik_Indonesia" style="text-align:left;;padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Topik_Indonesia" title="Templat:Topik Indonesia"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Topik_Indonesia" title="Pembicaraan Templat:Topik Indonesia"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Topik_Indonesia&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Topik_Indonesia" style="font-size:114%;margin:0 4em">Topik <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara" title="Sejarah Nusantara">Sejarah Nusantara</a><br />(pra-Indonesia)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Garis_waktu_sejarah_Indonesia" title="Garis waktu sejarah Indonesia">Garis waktu</a></li> <li><a href="/wiki/Prasejarah_Indonesia" title="Prasejarah Indonesia">Prasejarah</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_pada_era_kerajaan_Hindu-Buddha" title="Sejarah Nusantara pada era kerajaan Hindu-Buddha">Kerajaan Hindu-Buddha</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_pada_era_kerajaan_Islam" title="Sejarah Nusantara pada era kerajaan Islam">Kerajaan Islam</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_pada_era_kerajaan_Kristen" title="Sejarah Nusantara pada era kerajaan Kristen">Kerajaan Kristen</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_(1509%E2%80%931602)" title="Sejarah Nusantara (1509–1602)">Era kolonial Portugis</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_(1602%E2%80%931800)" title="Sejarah Nusantara (1602–1800)">Era VOC</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_(1800%E2%80%931942)" title="Sejarah Nusantara (1800–1942)">Era Hindia Belanda</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Nusantara_(1942%E2%80%931945)" class="mw-redirect" title="Sejarah Nusantara (1942–1945)">Era pendudukan Jepang</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Sejarah_Indonesia" title="Sejarah Indonesia">Sejarah Indonesia</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_nama_Indonesia" title="Sejarah nama Indonesia">Sejarah nama</a></li> <li><a href="/wiki/Proklamasi_Kemerdekaan_Indonesia" title="Proklamasi Kemerdekaan Indonesia">Proklamasi</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Indonesia_(1945%E2%80%931949)" title="Sejarah Indonesia (1945–1949)">Era transisi</a> <ul><li><a href="/wiki/Revolusi_Nasional_Indonesia" title="Revolusi Nasional Indonesia">Revolusi nasional</a></li> <li><a href="/wiki/Konferensi_Meja_Bundar" title="Konferensi Meja Bundar">KMB</a></li> <li><a href="/wiki/Pengakuan_tanggal_kemerdekaan_Indonesia_oleh_Belanda" title="Pengakuan tanggal kemerdekaan Indonesia oleh Belanda">Pengakuan Belanda</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Republik_Indonesia_Serikat" title="Republik Indonesia Serikat">Era RIS</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Indonesia_(1950%E2%80%931959)" class="mw-redirect" title="Sejarah Indonesia (1950–1959)">Era demokrasi liberal</a> <ul><li><a href="/wiki/Dekret_Presiden_5_Juli_1959" class="mw-redirect" title="Dekret Presiden 5 Juli 1959">Dekret presiden</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Indonesia_(1959%E2%80%931965)" class="mw-redirect" title="Sejarah Indonesia (1959–1965)">Era demokrasi terpimpin</a> <ul><li><a href="/wiki/Operasi_Trikora" title="Operasi Trikora">Trikora</a></li> <li><a href="/wiki/Konfrontasi_Indonesia%E2%80%93Malaysia" title="Konfrontasi Indonesia–Malaysia">Konfrontasi ke Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Gerakan_30_September" title="Gerakan 30 September">G30S</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Orde_Baru" title="Orde Baru">Era orde baru</a> <ul><li><a href="/wiki/Surat_Perintah_Sebelas_Maret" title="Surat Perintah Sebelas Maret">Supersemar</a></li> <li><a href="/wiki/Pendudukan_Indonesia_di_Timor_Timur" class="mw-redirect" title="Pendudukan Indonesia di Timor Timur">Pendudukan di Timor Timur</a></li> <li><a href="/wiki/Gerakan_mahasiswa_Indonesia_1998" title="Gerakan mahasiswa Indonesia 1998">Gerakan 1998</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Indonesia_(1998%E2%80%93sekarang)" class="mw-redirect" title="Sejarah Indonesia (1998–sekarang)">Era reformasi</a> <ul><li><a href="/wiki/Referendum_kemerdekaan_Timor_Leste_1999" title="Referendum kemerdekaan Timor Leste 1999">Referendum Timor Timur</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Geografi_Indonesia" title="Geografi Indonesia">Geografi</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_air_terjun_di_Indonesia" title="Daftar air terjun di Indonesia">Air terjun</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_bendungan_dan_waduk_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar bendungan dan waduk di Indonesia">Bendungan dan waduk</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_danau_di_Indonesia" title="Daftar danau di Indonesia">Danau</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pegunungan_di_Indonesia" title="Daftar pegunungan di Indonesia">Pegunungan</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_gunung_berapi_di_Indonesia" title="Daftar gunung berapi di Indonesia">Gunung berapi</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pulau_di_Indonesia_menurut_provinsi" title="Daftar pulau di Indonesia menurut provinsi">Pulau dan kepulauan</a> <ul><li>menurut <a href="/wiki/Daftar_pulau_di_Indonesia_menurut_provinsi" title="Daftar pulau di Indonesia menurut provinsi">provinsi</a></li> <li>abjad <a href="/wiki/Daftar_pulau_di_Indonesia_menurut_abjad_(A-L)" title="Daftar pulau di Indonesia menurut abjad (A-L)">A-L</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pulau_di_Indonesia_menurut_abjad_(M-Z)" title="Daftar pulau di Indonesia menurut abjad (M-Z)">M-Z</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_perairan_di_Indonesia" title="Daftar perairan di Indonesia">Perairan</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_laut_di_Indonesia" title="Daftar laut di Indonesia">Laut</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pantai_di_Indonesia" title="Daftar pantai di Indonesia">Pantai</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_selat_di_Indonesia" title="Daftar selat di Indonesia">Selat</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_sungai_di_Indonesia" title="Daftar sungai di Indonesia">Sungai</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_teluk_di_Indonesia" title="Daftar teluk di Indonesia">Teluk</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_tanjung_di_Indonesia" title="Daftar tanjung di Indonesia">Tanjung</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_tempat_di_Indonesia" title="Daftar tempat di Indonesia">Tempat</a></li> <li><a href="/wiki/Koordinat_geografis_titik-titik_garis_pangkal_kepulauan_Indonesia" class="mw-redirect" title="Koordinat geografis titik-titik garis pangkal kepulauan Indonesia">Titik-titik garis pangkal</a></li> <li><a href="/wiki/Wilayah_di_Indonesia" title="Wilayah di Indonesia">Wilayah</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Politik_Indonesia" title="Politik Indonesia">Politik dan <br /> pemerintahan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Ibu_kota_Indonesia" title="Ibu kota Indonesia">Ibu kota negara</a></li> <li><a href="/wiki/Lembaga_Negara_Indonesia" class="mw-redirect" title="Lembaga Negara Indonesia">Lembaga negara</a></li> <li><a href="/wiki/Pemerintah_Indonesia" title="Pemerintah Indonesia">Pemerintah</a></li> <li><a href="/wiki/Presiden_Indonesia" title="Presiden Indonesia">Presiden</a> <ul><li><a href="/wiki/Kementerian_Indonesia" title="Kementerian Indonesia">Kementerian</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Majelis_Permusyawaratan_Rakyat_Republik_Indonesia" title="Majelis Permusyawaratan Rakyat Republik Indonesia">MPR</a> <ul><li><a href="/wiki/Dewan_Perwakilan_Rakyat_Republik_Indonesia" title="Dewan Perwakilan Rakyat Republik Indonesia">DPR</a></li> <li><a href="/wiki/Dewan_Perwakilan_Daerah_Republik_Indonesia" title="Dewan Perwakilan Daerah Republik Indonesia">DPD</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kekuasaan_kehakiman_di_Indonesia" title="Kekuasaan kehakiman di Indonesia">Kekuasaan kehakiman</a> <ul><li><a href="/wiki/Mahkamah_Agung_Republik_Indonesia" title="Mahkamah Agung Republik Indonesia">MA</a></li> <li><a href="/wiki/Mahkamah_Konstitusi_Republik_Indonesia" title="Mahkamah Konstitusi Republik Indonesia">MK</a></li> <li><a href="/wiki/Komisi_Yudisial_Republik_Indonesia" title="Komisi Yudisial Republik Indonesia">KY</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Badan_Pemeriksa_Keuangan_Republik_Indonesia" title="Badan Pemeriksa Keuangan Republik Indonesia">BPK</a></li> <li><a href="/wiki/Perwakilan_Indonesia_di_luar_negeri" class="mw-redirect" title="Perwakilan Indonesia di luar negeri">Perwakilan di luar negeri</a></li> <li><a href="/wiki/Kepolisian_Negara_Republik_Indonesia" title="Kepolisian Negara Republik Indonesia">Kepolisian</a></li> <li><a href="/wiki/Tentara_Nasional_Indonesia" title="Tentara Nasional Indonesia">Militer</a></li> <li><a href="/wiki/Pembagian_administratif_Indonesia" title="Pembagian administratif Indonesia">Administratif</a> (<a href="/wiki/Provinsi_di_Indonesia" title="Provinsi di Indonesia">Provinsi</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_kabupaten_dan_kota_di_Indonesia" title="Daftar kabupaten dan kota di Indonesia">Kabupaten/kota</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_kecamatan_dan_kelurahan_di_Indonesia" title="Daftar kecamatan dan kelurahan di Indonesia">Kecamatan dan kelurahan/desa</a>)</li> <li><a href="/wiki/Hubungan_luar_negeri_Indonesia" title="Hubungan luar negeri Indonesia">Hubungan luar negeri</a></li> <li><a href="/wiki/Hukum_di_Indonesia" title="Hukum di Indonesia">Hukum</a></li> <li><a href="/wiki/Peraturan_perundang-undangan_Indonesia" title="Peraturan perundang-undangan Indonesia">Undang-undang</a></li> <li><a href="/wiki/Pemilihan_umum_di_Indonesia" title="Pemilihan umum di Indonesia">Pemilu</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia" title="Daftar partai politik di Indonesia">Partai politik</a></li> <li><a href="/wiki/Warga_Negara_Indonesia" title="Warga Negara Indonesia">Kewarganegaraan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ekonomi_Indonesia" title="Ekonomi Indonesia">Ekonomi</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Anggaran_Pendapatan_dan_Belanja_Negara_Indonesia" title="Anggaran Pendapatan dan Belanja Negara Indonesia">APBN</a></li> <li><a href="/wiki/Anggaran_Pendapatan_dan_Belanja_Daerah" title="Anggaran Pendapatan dan Belanja Daerah">APBD</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_bank_di_Indonesia" title="Daftar bank di Indonesia">Bank</a></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Pasar_modal_di_Indonesia" title="Kategori:Pasar modal di Indonesia">Pasar modal</a> <ul><li><a href="/wiki/Bursa_Efek_Indonesia" title="Bursa Efek Indonesia">IDX</a></li> <li><a href="/wiki/Bursa_Berjangka_Jakarta" title="Bursa Berjangka Jakarta">JFX</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pariwisata_di_Indonesia" title="Pariwisata di Indonesia">Pariwisata</a></li> <li><a href="/wiki/Pertanian_dan_perkebunan_di_Indonesia" title="Pertanian dan perkebunan di Indonesia">Pertanian dan perkebunan</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_perusahaan_di_Indonesia" title="Daftar perusahaan di Indonesia">Perusahaan</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_badan_usaha_milik_negara_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar badan usaha milik negara di Indonesia">BUMN</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sains_dan_teknologi_di_Indonesia" title="Sains dan teknologi di Indonesia">Sains dan teknologi</a></li> <li><a href="/wiki/Transportasi_di_Indonesia" title="Transportasi di Indonesia">Transportasi</a> <ul><li><a href="/wiki/Penerbangan_di_Indonesia" title="Penerbangan di Indonesia">Penerbangan</a></li> <li><a href="/wiki/Transportasi_rel_di_Indonesia" title="Transportasi rel di Indonesia">Perkeretaapian</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Demografi_Indonesia" title="Demografi Indonesia">Demografi</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_suku_bangsa_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar suku bangsa di Indonesia">Suku bangsa</a></li> <li><a href="/wiki/Bahasa_Indonesia" title="Bahasa Indonesia">Bahasa nasional</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_bahasa_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar bahasa di Indonesia">Bahasa daerah</a></li> <li><a href="/wiki/Agama_di_Indonesia" title="Agama di Indonesia">Agama</a></li> <li><a href="/wiki/Nama_Indonesia" title="Nama Indonesia">Nama orang</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_tokoh_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar tokoh Indonesia">Tokoh</a></li> <li><a href="/wiki/Kesehatan_di_Indonesia" title="Kesehatan di Indonesia">Kesehatan</a> <ul><li><a href="/wiki/Kesehatan_hewan_di_Indonesia" title="Kesehatan hewan di Indonesia">Kesehatan hewan</a></li> <li><a href="/wiki/Pelayanan_kesehatan_di_Indonesia" title="Pelayanan kesehatan di Indonesia">Pelayanan kesehatan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pendidikan_di_Indonesia" title="Pendidikan di Indonesia">Pendidikan</a></li> <li><a href="/wiki/Olahraga_di_Indonesia" title="Olahraga di Indonesia">Olahraga</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Budaya_Indonesia" title="Budaya Indonesia">Budaya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Seni_di_Indonesia" title="Kategori:Seni di Indonesia">Seni</a> <ul><li><a href="/wiki/Perfilman_Indonesia" title="Perfilman Indonesia">Film</a></li> <li><a href="/wiki/Tarian_Indonesia" title="Tarian Indonesia">Tari</a></li> <li><a href="/wiki/Sastra_Indonesia" title="Sastra Indonesia">Sastra</a></li> <li><a href="/wiki/Musik_Indonesia" title="Musik Indonesia">Musik</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_lagu_daerah_Indonesia" title="Daftar lagu daerah Indonesia">Lagu</a></li> <li><a href="/wiki/Teater_Nusantara" title="Teater Nusantara">Teater</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_seni_bela_diri" title="Daftar seni bela diri">Bela diri</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Masakan_Indonesia" class="mw-redirect" title="Masakan Indonesia">Masakan</a></li> <li><a href="/wiki/Mitologi_Indonesia" title="Mitologi Indonesia">Mitologi</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_permainan_Indonesia" title="Daftar permainan Indonesia">Permainan tradisional</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_busana_daerah_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar busana daerah Indonesia">Busana daerah</a></li> <li><a href="/wiki/Arsitektur_Indonesia" title="Arsitektur Indonesia">Arsitektur</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_bandar_udara_di_Indonesia" title="Daftar bandar udara di Indonesia">Bandar udara</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pelabuhan_di_Indonesia" title="Daftar pelabuhan di Indonesia">Pelabuhan</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_stasiun_kereta_api_di_Indonesia" title="Daftar stasiun kereta api di Indonesia">Stasiun kereta api</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_terminal_bus_di_Indonesia" title="Daftar terminal bus di Indonesia">Terminal</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_pembangkit_listrik_di_Indonesia" title="Daftar pembangkit listrik di Indonesia">Pembangkit listrik</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_Warisan_Budaya_Takbenda_Indonesia" title="Daftar Warisan Budaya Takbenda Indonesia">Warisan Budaya</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_Warisan_Budaya_Takbenda_UNESCO" title="Daftar Warisan Budaya Takbenda UNESCO">UNESCO</a></li> <li><a href="/wiki/Wayang" title="Wayang">Wayang</a></li> <li><a href="/wiki/Batik" title="Batik">Batik</a></li> <li><a href="/wiki/Keris" title="Keris">Keris</a></li> <li><a href="/wiki/Angklung" title="Angklung">Angklung</a></li> <li><a href="/wiki/Tari_Saman" title="Tari Saman">Tari Saman</a></li> <li><a href="/wiki/Noken" title="Noken">Noken</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Simbol</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Sang_Saka_Merah_Putih" title="Sang Saka Merah Putih">Sang Saka Merah Putih</a></li> <li><a href="/wiki/Lambang_negara_Indonesia" title="Lambang negara Indonesia">Garuda Pancasila</a></li> <li><a href="/wiki/Ibu_Pertiwi" title="Ibu Pertiwi">Ibu Pertiwi</a></li> <li><a href="/wiki/Nusantara" title="Nusantara">Nusantara</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Flora dan fauna</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Fauna_Indonesia" title="Fauna Indonesia">Fauna Indonesia</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_nama_binatang_endemik_Indonesia" title="Daftar nama binatang endemik Indonesia">Binatang endemik</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Flora_Indonesia" title="Flora Indonesia">Flora Indonesia</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_tumbuhan_endemik_Indonesia" title="Daftar tumbuhan endemik Indonesia">Tumbuhan endemik</a></li> <li><a href="/wiki/Bunga_Nasional_Indonesia" title="Bunga Nasional Indonesia">Bunga</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_nama_burung_di_Indonesia" title="Daftar nama burung di Indonesia">Burung</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_nama_burung_endemik_Indonesia" title="Daftar nama burung endemik Indonesia">endemik</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_nama_ikan_air_tawar_endemik_Indonesia" title="Daftar nama ikan air tawar endemik Indonesia">Ikan</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_cagar_alam_di_Indonesia" title="Daftar cagar alam di Indonesia">Cagar alam</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_suaka_margasatwa_di_Indonesia" title="Daftar suaka margasatwa di Indonesia">Suaka margasatwa</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_taman_nasional_di_Indonesia" title="Daftar taman nasional di Indonesia">Taman nasional</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_terumbu_karang_di_Indonesia" title="Daftar terumbu karang di Indonesia">Terumbu karang</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Lainnya</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Media_massa_Indonesia" title="Kategori:Media massa Indonesia">Media</a></li> <li><a href="/wiki/Komunikasi_di_Indonesia" title="Komunikasi di Indonesia">Telekomunikasi</a> <ul><li><a href="/wiki/Internet_di_Indonesia" title="Internet di Indonesia">Internet</a></li> <li><a href="/wiki/Permainan_video_di_Indonesia" title="Permainan video di Indonesia">Permainan video</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Penyiaran_di_Indonesia" title="Kategori:Penyiaran di Indonesia">Penyiaran</a> <ul><li><a href="/wiki/Televisi_di_Indonesia" title="Televisi di Indonesia">Televisi</a> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_stasiun_televisi_di_Indonesia" title="Daftar stasiun televisi di Indonesia">Terestrial</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_stasiun_televisi_berlangganan_di_Indonesia" title="Daftar stasiun televisi berlangganan di Indonesia">Berlangganan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_stasiun_radio_di_Indonesia" title="Daftar stasiun radio di Indonesia">Radio</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Daftar_tanda_kehormatan_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar tanda kehormatan di Indonesia">Tanda kehormatan</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_kode_pos_di_Indonesia" title="Daftar kode pos di Indonesia">Kode pos</a></li> <li><a href="/wiki/Nomor_telepon_di_Indonesia" title="Nomor telepon di Indonesia">Kode telepon</a></li> <li><a href="/wiki/Tanda_nomor_kendaraan_bermotor" class="mw-redirect" title="Tanda nomor kendaraan bermotor">Kode kendaraan</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_hari_penting_di_Indonesia" title="Daftar hari penting di Indonesia">Hari penting</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Global_thinking.svg" class="mw-file-description" title="Outline"><img alt="Outline" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/10px-Global_thinking.svg.png" decoding="async" width="10" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/15px-Global_thinking.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/21px-Global_thinking.svg.png 2x" data-file-width="130" data-file-height="200" /></a></span> <b><a href="/wiki/Garis_besar_Indonesia" title="Garis besar Indonesia">Garis besar</a></b>&#160;• <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Symbol_portal_class.svg" class="mw-file-description" title="Portal"><img alt="Portal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/16px-Symbol_portal_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/23px-Symbol_portal_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/31px-Symbol_portal_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/Portal:Indonesia" title="Portal:Indonesia">Portal</a></b></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Ilmu_sosial" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Ilmu_sosial" title="Templat:Ilmu sosial"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Ilmu_sosial" title="Pembicaraan Templat:Ilmu sosial"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Ilmu_sosial&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Ilmu_sosial" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Ilmu_sosial" title="Ilmu sosial">Ilmu sosial</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Utama</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Antropologi" title="Antropologi">Antropologi</a> <ul><li><a href="/wiki/Arkeologi" title="Arkeologi">arkeologi</a></li> <li><a href="/wiki/Antropologi_budaya" title="Antropologi budaya">budaya</a></li> <li><a href="/wiki/Antropologi_sosial" title="Antropologi sosial">sosial</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Ekonomi" title="Ekonomi">Ekonomi</a> <ul><li><a href="/wiki/Ekonomi_makro" title="Ekonomi makro">ekonomi makro</a></li> <li><a href="/wiki/Ekonomi_mikro" title="Ekonomi mikro">ekonomi mikro</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Geografi" title="Geografi">Geografi</a> <ul><li><a href="/wiki/Geografi_manusia" title="Geografi manusia">manusia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geografi_terpadu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Geografi terpadu (halaman belum tersedia)">terpadu</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Hukum</a> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_hukum" title="Sejarah hukum">Sejarah hukum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daftar_sistem_hukum_nasional&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Daftar sistem hukum nasional (halaman belum tersedia)">sistem hukum</a></li> <li><a href="/wiki/Yurisprudensi" title="Yurisprudensi">Yurisprudensi</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_politik" title="Ilmu politik">Ilmu politik</a> <ul><li><a href="/wiki/Administrasi_publik" title="Administrasi publik">administrasi publik</a></li> <li><a href="/wiki/Hubungan_internasional" title="Hubungan internasional">hubungan internasional</a></li> <li><a href="/wiki/Kebijakan_publik" title="Kebijakan publik">kebijakan publik</a></li> <li><a href="/wiki/Psefologi" title="Psefologi">psefologi</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Psikologi" title="Psikologi">Psikologi</a> <ul><li><a href="/wiki/Psikologi_abnormal" title="Psikologi abnormal">abnormal</a></li> <li><a href="/wiki/Biopsikologi" title="Biopsikologi">biopsikologi</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi_kepribadian" title="Psikologi kepribadian">kepribadian</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi_kognitif" title="Psikologi kognitif">kognitif</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi_perkembangan" title="Psikologi perkembangan">perkembangan</a></li> <li><a href="/wiki/Psikologi_sosial" title="Psikologi sosial">sosial</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sejarah" title="Sejarah">Sejarah</a> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_budaya" title="Sejarah budaya">budaya</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_ekonomi" title="Sejarah ekonomi">ekonomi</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_politik" title="Sejarah politik">politik</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_sosial" title="Sejarah sosial">sosial</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sosiologi" title="Sosiologi">Sosiologi</a> <ul><li><a href="/wiki/Demografi" title="Demografi">demografi</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiologi_Internet" class="mw-redirect" title="Sosiologi Internet">Internet</a></li> <li><a href="/wiki/Kriminologi" title="Kriminologi">kriminologi</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiologi_pedesaan" title="Sosiologi pedesaan">pedesaan</a></li> <li><a href="/wiki/Sosiologi_perkotaan" title="Sosiologi perkotaan">perkotaan</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Interdisipliner</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Antrozoologi" title="Antrozoologi">Antrozoologi</a></li> <li><a href="/wiki/Ekologi_manusia" title="Ekologi manusia">Ekologi manusia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ekologi_politik&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ekologi politik (halaman belum tersedia)">Ekologi politik</a></li> <li><a href="/wiki/Ekonomi_politik" class="mw-redirect" title="Ekonomi politik">Ekonomi politik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Filsafat_ilmu_pengetahuan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Filsafat ilmu pengetahuan (halaman belum tersedia)">Filsafat ilmu pengetahuan</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Filsafat_dan_ekonomi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Filsafat dan ekonomi (halaman belum tersedia)">ekonomi</a></li> <li><a href="/wiki/Filsafat_sejarah" title="Filsafat sejarah">sejarah</a></li> <li><a href="/wiki/Filsafat_psikologi" title="Filsafat psikologi">psikologi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Filsafat_ilmu_sosial&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Filsafat ilmu sosial (halaman belum tersedia)">ilmu sosial</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_informasi" title="Ilmu informasi">Ilmu informasi</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_kognitif" title="Ilmu kognitif">Ilmu kognitif</a></li> <li><a href="/wiki/Ilmu_regional" title="Ilmu regional">Ilmu regional</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_bisnis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian bisnis (halaman belum tersedia)">Kajian bisnis</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_budaya" title="Kajian budaya">Kajian budaya</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_gender" title="Kajian gender">Kajian gender</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_global&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian global (halaman belum tersedia)">Kajian global</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_internasional&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian internasional (halaman belum tersedia)">Kajian internasional</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_komunikasi" title="Kajian komunikasi">Kajian komunikasi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_makanan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian makanan (halaman belum tersedia)">Kajian makanan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_masyarakat&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian masyarakat (halaman belum tersedia)">Kajian masyarakat</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_media" title="Kajian media">Kajian media</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_pembangunan" title="Kajian pembangunan">Kajian pembangunan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_sains&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian sains (halaman belum tersedia)">Kajian sains</a> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_sains" class="mw-redirect" title="Sejarah sains">sejarah</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sains,_teknologi_dan_masyarakat&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sains, teknologi dan masyarakat (halaman belum tersedia)">Kajian sains dan teknologi</a></li> <li><a href="/wiki/Kajian_wilayah" title="Kajian wilayah">Kajian wilayah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kerja_sosial&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kerja sosial (halaman belum tersedia)">Kerja sosial</a></li> <li><a href="/wiki/Kesehatan_masyarakat" title="Kesehatan masyarakat">Kesehatan masyarakat</a></li> <li>Lingkungan <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_sosial_lingkungan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu sosial lingkungan (halaman belum tersedia)">ilmu sosial</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kajian_lingkungan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kajian lingkungan (halaman belum tersedia)">kajian</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pendidikan" title="Pendidikan">Pendidikan</a></li> <li>Perencanaan <ul><li><a href="/w/index.php?title=Perencanaan_daerah&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Perencanaan daerah (halaman belum tersedia)">daerah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Perencanaan_penggunaan_lahan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Perencanaan penggunaan lahan (halaman belum tersedia)">penggunaan lahan</a></li> <li><a href="/wiki/Perencanaan_perkotaan" title="Perencanaan perkotaan">perkotaan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_teknologi" title="Sejarah teknologi">Sejarah teknologi</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Kategorisasi lainnya</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Humaniora" title="Humaniora">Humaniora</a> <ul><li><a href="/wiki/Filsafat" title="Filsafat">Filsafat</a></li> <li><a href="/wiki/Linguistik" title="Linguistik">Linguistik</a></li> <li><a href="/wiki/Sastra" title="Sastra">Sastra</a></li> <li><a href="/wiki/Seni_Rupa" class="mw-redirect" title="Seni Rupa">Seni Rupa</a></li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Geisteswissenschaft&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Geisteswissenschaft (halaman belum tersedia)">Geisteswissenschaft</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ilmu_manusia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ilmu manusia (halaman belum tersedia)">Ilmu manusia</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Indeks_artikel_sosiologi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Indeks artikel sosiologi (halaman belum tersedia)">Indeks</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daftar_jurnal_ilmu_sosial&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Daftar jurnal ilmu sosial (halaman belum tersedia)">Jurnal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ringkasan_ilmu_sosial&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ringkasan ilmu sosial (halaman belum tersedia)">Ringkasan</a></li> <li><a href="https://en.wikiversity.org/wiki/Portal:Social_Sciences" class="extiw" title="wikiversity:Portal:Social Sciences">Wikiversity</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Pengawasan_otoritas_frameless_&amp;#124;text-top_&amp;#124;10px_&amp;#124;alt=Sunting_ini_di_Wikidata_&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q7748#identifiers&amp;#124;Sunting_ini_di_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Pengawasan_otoritas_frameless_&amp;#124;text-top_&amp;#124;10px_&amp;#124;alt=Sunting_ini_di_Wikidata_&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q7748#identifiers&amp;#124;Sunting_ini_di_Wikidata" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Bantuan:Pengawasan_otoritas" title="Bantuan:Pengawasan otoritas">Pengawasan otoritas</a> <span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7748#identifiers" title="Sunting ini di Wikidata"><img alt="Sunting ini di Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Umum</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4048737-4">Integrated Authority File (Jerman)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Perpustakaan nasional</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX526381">Spanyol</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=14660">Ukraina</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85075119">Amerika Serikat</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&amp;local_base=lnc10&amp;doc_number=000037720&amp;P_CON_LNG=ENG">Latvia</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph115914&amp;CON_LNG=ENG">Republik Ceko</a></span></li> <li><span class="error">The NLK id KSH1998003033 is not valid.</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Lain-lain</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages\L\A\Law">Internet Encyclopedia of Ukraine</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.microsoft.com/v2/detail/199539241">Microsoft Academic</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10636756">National Archives (US)</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10629340">2</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐596f744756‐wnwnn Cached time: 20250219111642 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.796 seconds Real time usage: 1.048 seconds Preprocessor visited node count: 15479/1000000 Post‐expand include size: 136604/2097152 bytes Template argument size: 11277/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 13/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 49177/5000000 bytes Lua time usage: 0.220/10.000 seconds Lua memory usage: 3964910/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 846.697 1 -total 69.86% 591.488 4 Templat:Navbox 59.79% 506.226 1 Templat:Topik_dunia 47.59% 402.983 398 Templat:Cd 10.33% 87.502 1 Templat:Reflist 10.07% 85.245 1 Templat:Ilmu 9.79% 82.875 1 Templat:Sidebar_with_collapsible_lists 7.50% 63.482 1 Templat:Authority_control 6.70% 56.714 398 Templat:Country 6.08% 51.502 7 Templat:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key idwiki:pcache:2821:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250219111642 and revision id 26754226. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Diperoleh dari "<a dir="ltr" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Hukum&amp;oldid=26754226">https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Hukum&amp;oldid=26754226</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Istimewa:Daftar_kategori" title="Istimewa:Daftar kategori">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Hukum" title="Kategori:Hukum">Hukum</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategori tersembunyi: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Templat_webarchive_tautan_wayback" title="Kategori:Templat webarchive tautan wayback">Templat webarchive tautan wayback</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_mengandung_aksara_Arab" title="Kategori:Artikel mengandung aksara Arab">Artikel mengandung aksara Arab</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_dengan_pernyataan_yang_tidak_disertai_rujukan" title="Kategori:Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan">Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_dengan_pernyataan_yang_tidak_disertai_rujukan_Januari_2025" title="Kategori:Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan Januari 2025">Artikel dengan pernyataan yang tidak disertai rujukan Januari 2025</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Semua_artikel_rintisan" title="Kategori:Semua artikel rintisan">Semua artikel rintisan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Rintisan_bertopik_hukum" title="Kategori:Rintisan bertopik hukum">Rintisan bertopik hukum</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Semua_artikel_rintisan_Januari_2025" title="Kategori:Semua artikel rintisan Januari 2025">Semua artikel rintisan Januari 2025</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_GND" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda GND">Artikel Wikipedia dengan penanda GND</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_BNE" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda BNE">Artikel Wikipedia dengan penanda BNE</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_EMU" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda EMU">Artikel Wikipedia dengan penanda EMU</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_LCCN" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda LCCN">Artikel Wikipedia dengan penanda LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_LNB" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda LNB">Artikel Wikipedia dengan penanda LNB</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_NKC" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda NKC">Artikel Wikipedia dengan penanda NKC</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_kesalahan_penanda_NLK_identifiers" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan kesalahan penanda NLK identifiers">Artikel Wikipedia dengan kesalahan penanda NLK identifiers</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_IEU" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda IEU">Artikel Wikipedia dengan penanda IEU</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_MA" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda MA">Artikel Wikipedia dengan penanda MA</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_NARA" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda NARA">Artikel Wikipedia dengan penanda NARA</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_ganda" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda ganda">Artikel Wikipedia dengan penanda ganda</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Halaman ini terakhir diubah pada 5 Januari 2025, pukul 16.53.</li> <li id="footer-info-copyright">Teks tersedia di bawah <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Lisensi Atribusi-BerbagiSerupa Creative Commons</a>; ketentuan tambahan mungkin berlaku. Lihat <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ketentuan Penggunaan</a> untuk rincian lebih lanjut.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Kebijakan privasi</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Tentang">Tentang Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Penyangkalan_umum">Penyangkalan</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kode Etik</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pengembang</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/id.wikipedia.org">Statistik</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Pernyataan kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//id.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Hukum&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Tampilan seluler</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Hukum</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>185 bahasa</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Bagian baru</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7f7b9dd5f8-ldg5n","wgBackendResponseTime":140,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.796","walltime":"1.048","ppvisitednodes":{"value":15479,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":136604,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11277,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":13,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":49177,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 846.697 1 -total"," 69.86% 591.488 4 Templat:Navbox"," 59.79% 506.226 1 Templat:Topik_dunia"," 47.59% 402.983 398 Templat:Cd"," 10.33% 87.502 1 Templat:Reflist"," 10.07% 85.245 1 Templat:Ilmu"," 9.79% 82.875 1 Templat:Sidebar_with_collapsible_lists"," 7.50% 63.482 1 Templat:Authority_control"," 6.70% 56.714 398 Templat:Country"," 6.08% 51.502 7 Templat:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.220","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3964910,"limit":52428800},"limitreport-logs":"table#1 {\n [\"size\"] = \"tiny\",\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-596f744756-wnwnn","timestamp":"20250219111642","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Hukum","url":"https:\/\/id.wikipedia.org\/wiki\/Hukum","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7748","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7748","author":{"@type":"Organization","name":"Kontributor dari proyek Wikimedia."},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-02T20:31:34Z","dateModified":"2025-01-05T16:53:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f3\/Lex_Heraldry.svg","headline":"sistem aturan dan pedoman, umumnya disokong oleh otoritas pemerintah"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10