CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="gl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Cobre - Wikipedia, a enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )glwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","xaneiro","febreiro","marzo","abril","maio","xuño","xullo","agosto","setembro","outubro","novembro","decembro"],"wgRequestId":"6fc9b7a0-14e7-4670-96eb-0fbd052ba2a1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Cobre","wgTitle":"Cobre","wgCurRevisionId":6724126,"wgRevisionId":6724126,"wgArticleId":14602,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN","Artigos que toda Wikipedia debería ter (máis de 30 kB)","Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias","Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde agosto de 2016","Wikipedia:Artigos desactualizados","Wikipedia:Artigos desactualizados desde non se sabe cando","Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)","Cobre"],"wgPageViewLanguage":"gl","wgPageContentLanguage":"gl","wgPageContentModel":"wikitext", "wgRelevantPageName":"Cobre","wgRelevantArticleId":14602,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"gl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"gl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q753","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.gadget.PortalClass":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp", "ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=gl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=ext.gadget.PortalClass%2Ccharinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/1200px-Cu-Scheibe.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1189"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/800px-Cu-Scheibe.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="793"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/640px-Cu-Scheibe.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="634"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Cobre - Wikipedia, a enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//gl.m.wikipedia.org/wiki/Cobre"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (gl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//gl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Cobre"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.gl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Fonte Atom de novas de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:Cambios_recentes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Cobre rootpage-Cobre skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Saltar ao contido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menú principal </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">agochar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portada" title="Visitar a páxina principal [z]" accesskey="z">Portada</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_da_comunidade" title="Información acerca do proxecto, do que pode facer e dos lugares onde atopar as cousas">Portal da comunidade</a></li><li id="n-A-Taberna" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:A_Taberna">A Taberna</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Actualidade" title="Información acerca de acontecementos de actualidade">Actualidade</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Cambios_recentes" title="A lista de modificacións recentes no wiki [r]" accesskey="r">Cambios recentes</a></li><li id="n-Artigos-de-calidade" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artigos_de_calidade">Artigos de calidade</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Ao_chou" title="Cargar unha páxina ao chou [x]" accesskey="x">Páxina ao chou</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Axuda" title="O lugar para informarse">Axuda</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="a Wikipedia en galego" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-gl.svg" width="118" height="13" style="width: 7.375em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Procurar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Procurar neste wiki [f]" accesskey="f"> Procura </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Procurar en Wikipedia" aria-label="Procurar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Procurar neste wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Procurar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Procurar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Ferramentas persoais"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Cambia a aparencia do tamaño da fonte, o ancho e a cor da páxina" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aparencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Aparencia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gl.wikipedia.org&uselang=gl" class="">Doazóns</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_unha_conta&returnto=Cobre" title="É recomendable que cree unha conta e acceda ao sistema, se ben non é obrigatorio" class="">Crear unha conta</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Iniciar_sesi%C3%B3n&returnto=Cobre" title="É recomendable que se rexistre, se ben non é obrigatorio [o]" accesskey="o" class="">Acceder ao sistema</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Máis opcións" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ferramentas persoais" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Ferramentas persoais </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gl.wikipedia.org&uselang=gl">Doazóns</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_unha_conta&returnto=Cobre" title="É recomendable que cree unha conta e acceda ao sistema, se ben non é obrigatorio"> Crear unha conta</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Iniciar_sesi%C3%B3n&returnto=Cobre" title="É recomendable que se rexistre, se ben non é obrigatorio [o]" accesskey="o"> Acceder ao sistema</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páxinas para os editores sen a sesión iniciada <a href="/wiki/Axuda:Introduci%C3%B3n" aria-label="Máis información sobre a edición">máis información</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:As_mi%C3%B1as_contribuci%C3%B3ns" title="Unha lista das modificacións feitas desde este enderezo IP [y]" accesskey="y">Contribucións</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:A_mi%C3%B1a_conversa" title="Conversa acerca de edicións feitas desde este enderezo IP [n]" accesskey="n">Conversa</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">agochar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Descrición" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Descrición"> <div class="vector-toc-text"> 1 Descrición </div> </a> <ul id="toc-Descrición-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nomes_e_símbolos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nomes_e_símbolos"> <div class="vector-toc-text"> 2 Nomes e símbolos </div> </a> <button aria-controls="toc-Nomes_e_símbolos-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Nomes e símbolos" </button> <ul id="toc-Nomes_e_símbolos-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Etimoloxía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimoloxía"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Etimoloxía </div> </a> <ul id="toc-Etimoloxía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Siglas_e_abreviacións" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Siglas_e_abreviacións"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Siglas e abreviacións </div> </a> <ul id="toc-Siglas_e_abreviacións-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adxectivo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adxectivo"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Adxectivo </div> </a> <ul id="toc-Adxectivo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> 3 Historia </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Historia" </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-O_cobre_na_Antigüidade" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#O_cobre_na_Antigüidade"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 O cobre na Antigüidade </div> </a> <ul id="toc-O_cobre_na_Antigüidade-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Idade_Media_e_Idade_Moderna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Idade_Media_e_Idade_Moderna"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Idade Media e Idade Moderna </div> </a> <ul id="toc-Idade_Media_e_Idade_Moderna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Idade_Contemporánea" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Idade_Contemporánea"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Idade Contemporánea </div> </a> <ul id="toc-Idade_Contemporánea-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Estados_Unidos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Estados_Unidos"> <div class="vector-toc-text"> 3.3.1 Estados Unidos </div> </a> <ul id="toc-Estados_Unidos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chile" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chile"> <div class="vector-toc-text"> 3.3.2 Chile </div> </a> <ul id="toc-Chile-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Isótopos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Isótopos"> <div class="vector-toc-text"> 4 Isótopos </div> </a> <ul id="toc-Isótopos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Propiedades_e_características_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Propiedades_e_características_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 5 Propiedades e características do cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Propiedades_e_características_do_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Propiedades e características do cobre" </button> <ul id="toc-Propiedades_e_características_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Propiedades_físicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Propiedades_físicas"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Propiedades físicas </div> </a> <ul id="toc-Propiedades_físicas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Propiedades_mecánicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Propiedades_mecánicas"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Propiedades mecánicas </div> </a> <ul id="toc-Propiedades_mecánicas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Características_químicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Características_químicas"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Características químicas </div> </a> <ul id="toc-Características_químicas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Propiedades_biolóxicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Propiedades_biolóxicas"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Propiedades biolóxicas </div> </a> <ul id="toc-Propiedades_biolóxicas-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Precaucións_sanitarias_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Precaucións_sanitarias_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 5.4.1 Precaucións sanitarias do cobre </div> </a> <ul id="toc-Precaucións_sanitarias_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aliaxes_e_tipos_de_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Aliaxes_e_tipos_de_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 6 Aliaxes e tipos de cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Aliaxes_e_tipos_de_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Aliaxes e tipos de cobre" </button> <ul id="toc-Aliaxes_e_tipos_de_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Latón_(Cu-Zn)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Latón_(Cu-Zn)"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Latón (Cu-Zn) </div> </a> <ul id="toc-Latón_(Cu-Zn)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bronce_(Cu-Sn)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bronce_(Cu-Sn)"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Bronce (Cu-Sn) </div> </a> <ul id="toc-Bronce_(Cu-Sn)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Alpaca_(Cu-Ni-Zn)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Alpaca_(Cu-Ni-Zn)"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Alpaca (Cu-Ni-Zn) </div> </a> <ul id="toc-Alpaca_(Cu-Ni-Zn)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Outras_aliaxes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Outras_aliaxes"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Outras aliaxes </div> </a> <ul id="toc-Outras_aliaxes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Procesos_industriais_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Procesos_industriais_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 7 Procesos industriais do cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Procesos_industriais_do_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Procesos industriais do cobre" </button> <ul id="toc-Procesos_industriais_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Minería_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Minería_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Minería do cobre </div> </a> <ul id="toc-Minería_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Metalurxia_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Metalurxia_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Metalurxia do cobre </div> </a> <ul id="toc-Metalurxia_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tratamentos_térmicos_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tratamentos_térmicos_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Tratamentos térmicos do cobre </div> </a> <ul id="toc-Tratamentos_térmicos_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aplicacións_e_usos_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Aplicacións_e_usos_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 8 Aplicacións e usos do cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Aplicacións_e_usos_do_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Aplicacións e usos do cobre" </button> <ul id="toc-Aplicacións_e_usos_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cobre_metálico" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cobre_metálico"> <div class="vector-toc-text"> 8.1 Cobre metálico </div> </a> <ul id="toc-Cobre_metálico-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Electricidade_e_telecomunicacións" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Electricidade_e_telecomunicacións"> <div class="vector-toc-text"> 8.1.1 Electricidade e telecomunicacións </div> </a> <ul id="toc-Electricidade_e_telecomunicacións-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Medios_de_transporte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Medios_de_transporte"> <div class="vector-toc-text"> 8.1.2 Medios de transporte </div> </a> <ul id="toc-Medios_de_transporte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Construción_e_ornamentación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Construción_e_ornamentación"> <div class="vector-toc-text"> 8.1.3 Construción e ornamentación </div> </a> <ul id="toc-Construción_e_ornamentación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Moedas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Moedas"> <div class="vector-toc-text"> 8.1.4 Moedas </div> </a> <ul id="toc-Moedas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Outras_aplicacións" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Outras_aplicacións"> <div class="vector-toc-text"> 8.1.5 Outras aplicacións </div> </a> <ul id="toc-Outras_aplicacións-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Cobre_non_metálico" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cobre_non_metálico"> <div class="vector-toc-text"> 8.2 Cobre non metálico </div> </a> <ul id="toc-Cobre_non_metálico-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Produtos_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Produtos_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 9 Produtos do cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Produtos_do_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Produtos do cobre" </button> <ul id="toc-Produtos_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Fundición:_blíster_e_ánodos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fundición:_blíster_e_ánodos"> <div class="vector-toc-text"> 9.1 Fundición: blíster e ánodos </div> </a> <ul id="toc-Fundición:_blíster_e_ánodos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Refinaría:_cátodos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Refinaría:_cátodos"> <div class="vector-toc-text"> 9.2 Refinaría: cátodos </div> </a> <ul id="toc-Refinaría:_cátodos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Subprodutos_de_fundición_e_refinaría" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Subprodutos_de_fundición_e_refinaría"> <div class="vector-toc-text"> 9.3 Subprodutos de fundición e refinaría </div> </a> <ul id="toc-Subprodutos_de_fundición_e_refinaría-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arame_groso" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arame_groso"> <div class="vector-toc-text"> 9.4 Arame groso </div> </a> <ul id="toc-Arame_groso-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arame_de_cobre_espido" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arame_de_cobre_espido"> <div class="vector-toc-text"> 9.5 Arame de cobre espido </div> </a> <ul id="toc-Arame_de_cobre_espido-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trefilado" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trefilado"> <div class="vector-toc-text"> 9.6 Trefilado </div> </a> <ul id="toc-Trefilado-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tubos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tubos"> <div class="vector-toc-text"> 9.7 Tubos </div> </a> <ul id="toc-Tubos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Laminación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Laminación"> <div class="vector-toc-text"> 9.8 Laminación </div> </a> <ul id="toc-Laminación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fundición_de_pezas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fundición_de_pezas"> <div class="vector-toc-text"> 9.9 Fundición de pezas </div> </a> <ul id="toc-Fundición_de_pezas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Forxado" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Forxado"> <div class="vector-toc-text"> 9.10 Forxado </div> </a> <ul id="toc-Forxado-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mecanizado" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mecanizado"> <div class="vector-toc-text"> 9.11 Mecanizado </div> </a> <ul id="toc-Mecanizado-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Soldadura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Soldadura"> <div class="vector-toc-text"> 9.12 Soldadura </div> </a> <ul id="toc-Soldadura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Caldeiraría" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Caldeiraría"> <div class="vector-toc-text"> 9.13 Caldeiraría </div> </a> <ul id="toc-Caldeiraría-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Embutición" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Embutición"> <div class="vector-toc-text"> 9.14 Embutición </div> </a> <ul id="toc-Embutición-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Estampaxe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Estampaxe"> <div class="vector-toc-text"> 9.15 Estampaxe </div> </a> <ul id="toc-Estampaxe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cuñaxe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cuñaxe"> <div class="vector-toc-text"> 9.16 Cuñaxe </div> </a> <ul id="toc-Cuñaxe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Toxicidade_do_cobre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Toxicidade_do_cobre"> <div class="vector-toc-text"> 10 Toxicidade do cobre </div> </a> <button aria-controls="toc-Toxicidade_do_cobre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Toxicidade do cobre" </button> <ul id="toc-Toxicidade_do_cobre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Exposición_humana" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Exposición_humana"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Exposición humana </div> </a> <ul id="toc-Exposición_humana-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Exposición_ambiental" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Exposición_ambiental"> <div class="vector-toc-text"> 10.2 Exposición ambiental </div> </a> <ul id="toc-Exposición_ambiental-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Toxicidade_aguda" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Toxicidade_aguda"> <div class="vector-toc-text"> 10.3 Toxicidade aguda </div> </a> <ul id="toc-Toxicidade_aguda-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Toxicidade_crónica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Toxicidade_crónica"> <div class="vector-toc-text"> 10.4 Toxicidade crónica </div> </a> <ul id="toc-Toxicidade_crónica-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mecanismos_de_toxicose" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mecanismos_de_toxicose"> <div class="vector-toc-text"> 10.5 Mecanismos de toxicose </div> </a> <ul id="toc-Mecanismos_de_toxicose-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Reciclado" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Reciclado"> <div class="vector-toc-text"> 11 Reciclado </div> </a> <ul id="toc-Reciclado-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Produción_e_comercio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Produción_e_comercio"> <div class="vector-toc-text"> 12 Produción e comercio </div> </a> <button aria-controls="toc-Produción_e_comercio-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Produción e comercio" </button> <ul id="toc-Produción_e_comercio-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Produción_mineira" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Produción_mineira"> <div class="vector-toc-text"> 12.1 Produción mineira </div> </a> <ul id="toc-Produción_mineira-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reservas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reservas"> <div class="vector-toc-text"> 12.2 Reservas </div> </a> <ul id="toc-Reservas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Comercio_e_consumo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Comercio_e_consumo"> <div class="vector-toc-text"> 12.3 Comercio e consumo </div> </a> <ul id="toc-Comercio_e_consumo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notas"> <div class="vector-toc-text"> 13 Notas </div> </a> <ul id="toc-Notas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véxase_tamén" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Véxase_tamén"> <div class="vector-toc-text"> 14 Véxase tamén </div> </a> <button aria-controls="toc-Véxase_tamén-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mostrar ou agochar a subsección "Véxase tamén" </button> <ul id="toc-Véxase_tamén-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía"> <div class="vector-toc-text"> 14.1 Bibliografía </div> </a> <ul id="toc-Bibliografía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Outros_artigos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Outros_artigos"> <div class="vector-toc-text"> 14.2 Outros artigos </div> </a> <ul id="toc-Outros_artigos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ligazóns_externas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ligazóns_externas"> <div class="vector-toc-text"> 14.3 Ligazóns externas </div> </a> <ul id="toc-Ligazóns_externas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostrar ou agochar a táboa de contidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Mostrar ou agochar a táboa de contidos </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Cobre</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artigo noutra lingua. Dispoñible en 203 linguas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-203" aria-hidden="true" > 203 linguas </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Koper" title="Koper – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Koper" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Kupfer" title="Kupfer – alemán suízo" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Kupfer" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alemán suízo" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%8B%B3%E1%89%A5" title="መዳብ – amhárico" lang="am" hreflang="am" data-title="መዳብ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amhárico" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Arambre" title="Arambre – aragonés" lang="an" hreflang="an" data-title="Arambre" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonés" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Coper" title="Coper – inglês antigo" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Coper" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="inglês antigo" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A4%BE" title="तांबा – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="तांबा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artigo de calidade"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%AD%D8%A7%D8%B3" title="نحاس – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نحاس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%AD%D8%A7%D8%B3" title="نحاس – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="نحاس" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%AD%D8%A7%D8%B3" title="نحاس – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="نحاس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="তাম – assamés" lang="as" hreflang="as" data-title="তাম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamés" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cobre" title="Cobre – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Cobre" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Anti" title="Anti – aimará" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Anti" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aimará" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mis" title="Mis – acerbaixano" lang="az" hreflang="az" data-title="Mis" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="acerbaixano" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="پاخیر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="پاخیر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D2%A1%D1%8B%D1%80" title="Баҡыр – baxkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Баҡыр" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baxkir" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Temaga" title="Temaga – balinés" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Temaga" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinés" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Varis" title="Varis – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Varis" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tanso" title="Tanso – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tanso" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%8C" title="Медзь – belaruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Медзь" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belaruso" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%8C" title="Медзь – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Медзь" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4" title="Мед – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мед" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="ताँमा – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="ताँमा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%EA%A9%BB%E1%80%90%E1%80%94%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%82%8F" title="တောင်ꩻတနျာႏ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="တောင်ꩻတနျာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="তামা – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="তামা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%9F%E0%BD%84%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཟངས། – tibetano" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཟངས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetano" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Kouevr" title="Kouevr – bretón" lang="br" hreflang="br" data-title="Kouevr" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretón" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bakar" title="Bakar – bosníaco" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bakar" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosníaco" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8D%D0%B4" title="Зэд – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Зэд" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Coure" title="Coure – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Coure" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/D%C3%A8%CC%A4ng" title="Dè̤ng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Dè̤ng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Tumbaga" title="Tumbaga – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Tumbaga" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A5%E1%8F%A3%E1%8F%B1" title="ᎥᏣᏱ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎥᏣᏱ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target">ᏣᎳᎩ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس – kurdo central" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مس" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurdo central" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Ramu" title="Ramu – corso" lang="co" hreflang="co" data-title="Ramu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corso" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/M%C4%9B%C4%8F" title="Měď – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Měď" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/K%C3%B2per" title="Kòper – Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Kòper" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%C4%83%D1%85%C4%83%D1%80" title="Пăхăр – chuvaxo" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пăхăр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="chuvaxo" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Copr" title="Copr – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Copr" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kobber" title="Kobber – dinamarqués" lang="da" hreflang="da" data-title="Kobber" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="dinamarqués" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kupfer" title="Kupfer – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Kupfer" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Pax%C4%B1r" title="Paxır – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Paxır" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%83%DE%A6%DE%8C%DE%AA%DE%8D%DE%AF" title="ރަތުލޯ – divehi" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ރަތުލޯ" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="divehi" class="interlanguage-link-target">ދިވެހިބަސް</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CF%8C%CF%82" title="Χαλκός – grego" lang="el" hreflang="el" data-title="Χαλκός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grego" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artigo bo"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Copper" title="Copper – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Copper" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artigo bo"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kupro" title="Kupro – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kupro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artigo de calidade"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cobre" title="Cobre – español" lang="es" hreflang="es" data-title="Cobre" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="español" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Vask" title="Vask – estoniano" lang="et" hreflang="et" data-title="Vask" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoniano" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kobre" title="Kobre – éuscaro" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kobre" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="éuscaro" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Cobri" title="Cobri – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Cobri" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kupari" title="Kupari – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kupari" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Vask" title="Vask – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Vask" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Kopa" title="Kopa – fixiano" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Kopa" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fixiano" class="interlanguage-link-target">Na Vosa Vakaviti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kopar" title="Kopar – feroés" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kopar" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="feroés" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Cuivre" title="Cuivre – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Cuivre" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6%C3%B6ber" title="Kööber – frisón setentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Kööber" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frisón setentrional" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Ram" title="Ram – friulano" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Ram" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulano" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Koper" title="Koper – frisón occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Koper" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frisón occidental" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Copar" title="Copar – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Copar" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E9%8A%85" title="銅 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="銅" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Kwiv" title="Kwiv – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Kwiv" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Copar" title="Copar – gaélico escocés" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Copar" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélico escocés" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Kuarepoti_pyt%C3%A3" title="Kuarepoti pytã – guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Kuarepoti pytã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guaraní" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A5%87" title="तांबे – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="तांबे" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AB%81%E0%AA%82" title="તાંબું – guxarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="તાંબું" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="guxarati" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Cobbyr" title="Cobbyr – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Cobbyr" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Th%C3%B9ng" title="Thùng – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thùng" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%97%D7%95%D7%A9%D7%AA" title="נחושת – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="נחושת" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="ताम्र – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ताम्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Tamba" title="Tamba – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Tamba" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bakar" title="Bakar – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bakar" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Kopor" title="Kopor – alto sorbio" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Kopor" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="alto sorbio" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Kwiv" title="Kwiv – crioulo haitiano" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Kwiv" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="crioulo haitiano" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9z" title="Réz – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Réz" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%B1" title="Պղինձ – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պղինձ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%B1" title="Պղինձ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Պղինձ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Cupro" title="Cupro – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Cupro" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Tembaga" title="Tembaga – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Tembaga" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Gambang" title="Gambang – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Gambang" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0" title="ЦӀаста – inguxo" lang="inh" hreflang="inh" data-title="ЦӀаста" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inguxo" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Kupro" title="Kupro – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Kupro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kopar" title="Kopar – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Kopar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Rame" title="Rame – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Rame" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artigo bo"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%8A%85" title="銅 – xaponés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="銅" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="xaponés" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kapa" title="Kapa – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kapa" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/tunka" title="tunka – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="tunka" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Tembaga" title="Tembaga – xavanés" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Tembaga" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="xavanés" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%AB%E1%83%98" title="სპილენძი – xeorxiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სპილენძი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="xeorxiano" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/I%C9%A3ir" title="Iɣir – cabila" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Iɣir" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="cabila" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Kwivri" title="Kwivri – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Kwivri" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Mutako" title="Mutako – kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Mutako" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="kongo" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Copper" title="Copper – kikuyu" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Copper" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="kikuyu" class="interlanguage-link-target">Gĩkũyũ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8B%D1%81" title="Мыс – kazako" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Мыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazako" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%B0" title="ತಾಮ್ರ – kannará" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ತಾಮ್ರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannará" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B5%AC%EB%A6%AC" title="구리 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="구리" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%AB%D1%80%D0%B3%D3%A7%D0%BD" title="Ыргӧн – komi permio" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Ыргӧн" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="komi permio" class="interlanguage-link-target">Перем коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%9B%D8%A7%D9%85" title="ترٛام – caxemirés" lang="ks" hreflang="ks" data-title="ترٛام" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="caxemirés" class="interlanguage-link-target">कॉशुर / کٲشُر</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Koffer_(Metall)" title="Koffer (Metall) – kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Koffer (Metall)" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="kölsch" class="interlanguage-link-target">Ripoarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mis" title="Mis – kurdo" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mis" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdo" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%AB%D1%80%D0%B3%D3%A7%D0%BD" title="Ыргӧн – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Ыргӧн" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target">Коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kober" title="Kober – córnico" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kober" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="córnico" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%B7" title="Жез – kirguiz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жез" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirguiz" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Cuprum" title="Cuprum – latín" lang="la" hreflang="la" data-title="Cuprum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latín" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Koffer" title="Koffer – luxemburgués" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Koffer" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxemburgués" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D0%B2%D1%81%D1%81%D0%B8" title="Дувсси – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Дувсси" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target">Лакку</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%83%D1%80" title="Цур – lezguio" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Цур" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezguio" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Cupre" title="Cupre – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Cupre" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Kkopa_(Copper)" title="Kkopa (Copper) – ganda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Kkopa (Copper)" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="ganda" class="interlanguage-link-target">Luganda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Koper" title="Koper – limburgués" lang="li" hreflang="li" data-title="Koper" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburgués" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Rammo_(elemento)" title="Rammo (elemento) – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Rammo (elemento)" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Ram" title="Ram – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Ram" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Ram_(element_chimich)" title="Ram (element chimich) – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Ram (element chimich)" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%97%E0%BA%AD%E0%BA%87%E0%BB%81%E0%BA%94%E0%BA%87" title="ທອງແດງ – laosiano" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ທອງແດງ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laosiano" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Varis" title="Varis – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Varis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Var%C5%A1" title="Varš – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Varš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Varahina" title="Varahina – malgaxe" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Varahina" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaxe" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Konukura" title="Konukura – maorí" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Konukura" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maorí" class="interlanguage-link-target">Māori</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80" title="Бакар – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Бакар" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9A%E0%B5%86%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%8D" title="ചെമ്പ് – malabar" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചെമ്പ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malabar" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8D%D1%81" title="Зэс – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Зэс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%80%EA%AF%A3%EA%AF%94%EA%AF%A4" title="ꯀꯣꯔꯤ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯀꯣꯔꯤ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A5%87" title="तांबे – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="तांबे" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D3%B9%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D3%B9" title="Вӹргеньӹ – Western Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Вӹргеньӹ" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="Western Mari" class="interlanguage-link-target">Кырык мары</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tembaga" title="Tembaga – malaio" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tembaga" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malaio" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%AE" title="ကြေးနီ – birmano" lang="my" hreflang="my" data-title="ကြေးနီ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmano" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%B6%D0%B5_(%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB)" title="Пиже (металл) – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Пиже (металл)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target">Эрзянь</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Chichiltic_tepoztli" title="Chichiltic tepoztli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Chichiltic tepoztli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Ramma" title="Ramma – napolitano" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Ramma" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitano" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Kopper" title="Kopper – baixo alemán" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Kopper" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="baixo alemán" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Keuper" title="Keuper – baixo saxón" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Keuper" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="baixo saxón" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="तामा – nepalí" lang="ne" hreflang="ne" data-title="तामा" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalí" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%9C%E0%A4%83" title="सीजः – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="सीजः" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Tambag%C3%B6" title="Tambagö – nias" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Tambagö" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="nias" class="interlanguage-link-target">Li Niha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Koper_(element)" title="Koper (element) – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Koper (element)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kopar" title="Kopar – noruegués nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kopar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="noruegués nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kobber" title="Kobber – noruegués bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kobber" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruegués bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9%C3%A9sh_%C5%82ich%C3%ADi%CA%BCii" title="Béésh łichíiʼii – navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Béésh łichíiʼii" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="navajo" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Coire" title="Coire – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Coire" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Vaski" title="Vaski – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Vaski" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target">Livvinkarjala</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Sibiila_diimaa" title="Sibiila diimaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Sibiila diimaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%A4%E0%AC%AE%E0%AD%8D%E0%AC%AC%E0%AC%BE" title="ତମ୍ବା – odiá" lang="or" hreflang="or" data-title="ତମ୍ବା" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odiá" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%C3%86%D1%80%D1%85%D1%83%D1%8B" title="Æрхуы – ossetio" lang="os" hreflang="os" data-title="Æрхуы" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossetio" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%82%E0%A8%AC%E0%A8%BE" title="ਤਾਂਬਾ – panxabí" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤਾਂਬਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="panxabí" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Koper" title="Koper – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Koper" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mied%C5%BA" title="Miedź – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Miedź" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Aram" title="Aram – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Aram" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7" title="تانبا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تانبا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%87" title="تامبه – paxto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="تامبه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paxto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cobre" title="Cobre – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Cobre" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Anta" title="Anta – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Anta" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Cupru" title="Cupru – romanés" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Cupru" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="romanés" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/B%C3%A2c%C3%A2ri" title="Bâcâri – aromanés" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Bâcâri" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aromanés" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D1%8C" title="Медь – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Медь" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B4%D1%8C" title="Мідь – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Мідь" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="ताम्रम् – sánscrito" lang="sa" hreflang="sa" data-title="ताम्रम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sánscrito" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BD_(%D1%85%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F_%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%BC%D0%B8%D1%8D%D0%BD%D1%8D)" title="Алтан (химия элэмиэнэ) – iacuto" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Алтан (химия элэмиэнэ)" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iacuto" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/R%C3%A0mine" title="Ràmine – sardo" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Ràmine" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardo" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ramu" title="Ramu – siciliano" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Ramu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliano" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Capper" title="Capper – escocés" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Capper" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="escocés" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%BD%D8%A7%D9%85%D9%88" title="ٽامو – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ٽامو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bakar" title="Bakar – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bakar" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Copper" title="Copper – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Copper" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Me%C4%8F" title="Meď – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Meď" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Baker" title="Baker – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Baker" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mhangura" title="Mhangura – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mhangura" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Kober" title="Kober – somalí" lang="so" hreflang="so" data-title="Kober" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalí" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Bakri" title="Bakri – albanés" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Bakri" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanés" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80" title="Бакар – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Бакар" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Kooper" title="Kooper – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Kooper" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Tambaga" title="Tambaga – sundanés" lang="su" hreflang="su" data-title="Tambaga" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanés" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Koppar" title="Koppar – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Koppar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Shaba" title="Shaba – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Shaba" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="செப்பு – támil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="செப்பு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="támil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6_%E0%B2%85%E0%B2%A6%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B3%81" title="ತಾಮ್ರದ ಅದುರು – Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ತಾಮ್ರದ ಅದುರು" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%BF" title="రాగి – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="రాగి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%81" title="Мис – taxico" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Мис" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="taxico" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87" title="ทองแดง – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="ทองแดง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tanso_(elemento)" title="Tanso (elemento) – tagalo" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tanso (elemento)" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalo" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Bak%C4%B1r" title="Bakır – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Bakır" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D1%80" title="Бакыр – tártaro" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Бакыр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tártaro" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%81" title="Чес – tuvaniano" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Чес" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuvaniano" class="interlanguage-link-target">Тыва дыл</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%89%D8%B3" title="مىس – uigur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="مىس" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uigur" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B4%D1%8C" title="Мідь – ucraíno" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мідь" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraíno" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7" title="تانبا – urdú" lang="ur" hreflang="ur" data-title="تانبا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdú" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mis" title="Mis – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mis" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Ramo" title="Ramo – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Ramo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vas%27k" title="Vas'k – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vas'k" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng" title="Đồng – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đồng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Kuprin" title="Kuprin – volapuk" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Kuprin" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapuk" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Keuve" title="Keuve – valón" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Keuve" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valón" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Tumbaga" title="Tumbaga – waray-waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Tumbaga" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray-waray" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%93%9C" title="铜 – chinés wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="铜" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chinés wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D1%81" title="Зес – calmuco" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Зес" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="calmuco" class="interlanguage-link-target">Хальмг</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AF%E1%83%98" title="ლინჯი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ლინჯი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%95%D7%A4%D7%A2%D7%A8" title="קופער – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קופער" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/B%C3%A0b%C3%A0" title="Bàbà – ioruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Bàbà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="ioruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Doengz" title="Doengz – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Doengz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%8F%E2%B4%B0%E2%B5%99" title="ⴰⵏⴰⵙ – tamazight marroquí estándar" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵏⴰⵙ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="tamazight marroquí estándar" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%93%9C" title="铜 – chinés" lang="zh" hreflang="zh" data-title="铜" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinés" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%8A%85" title="銅 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="銅" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2ng" title="Tâng – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tâng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%8A%85" title="銅 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="銅" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Usoklele" title="Usoklele – zulú" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Usoklele" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulú" class="interlanguage-link-target">IsiZulu</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q753#sitelinks-wikipedia" title="Editar as ligazóns interlingüísticas" class="wbc-editpage">Editar as ligazóns</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espazos de nomes"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cobre" title="Ver o contido da páxina [c]" accesskey="c">Artigo</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Conversa:Cobre" rel="discussion" title="Conversa acerca do contido desta páxina [t]" accesskey="t">Conversa</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a variante de lingua" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >galego </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cobre">Ler</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit" title="Editar esta páxina [v]" accesskey="v">Editar</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit" title="Editar o código fonte desta páxina [e]" accesskey="e">Editar a fonte</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&action=history" title="Versións anteriores desta páxina [h]" accesskey="h">Ver o historial</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ferramentas das páxinas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ferramentas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Ferramentas </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ferramentas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">agochar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Máis opcións" > <div class="vector-menu-heading"> Accións </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Cobre">Ler</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit" title="Editar esta páxina [v]" accesskey="v">Editar</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit" title="Editar o código fonte desta páxina [e]" accesskey="e">Editar a fonte</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&action=history">Ver o historial</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Xeral </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1xinas_que_ligan_con_esta/Cobre" title="Lista de todas as páxinas do wiki que ligan cara a aquí [j]" accesskey="j">Páxinas que ligan con esta</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Cambios_relacionados/Cobre" rel="nofollow" title="Cambios recentes nas páxinas ligadas desde esta [k]" accesskey="k">Cambios relacionados</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1xinas_especiais" title="Lista de todas as páxinas especiais [q]" accesskey="q">Páxinas especiais</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&oldid=6724126" title="Ligazón permanente a esta versión desta páxina">Ligazón permanente</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&action=info" title="Máis información sobre esta páxina">Información da páxina</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Cita&page=Cobre&id=6724126&wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre como citar esta páxina">Citar esta páxina</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fgl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCobre">Xerar URL acurtado</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Fgl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCobre">Descargar o código QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Cobre">Crear un libro</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&page=Cobre&action=show-download-screen">Descargar como PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cobre&printable=yes" title="Versión para imprimir da páxina [p]" accesskey="p">Versión para imprimir</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Noutros proxectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Copper" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q753" title="Ligazón ao elemento conectado no repositorio de datos [g]" accesskey="g">Elemento de Wikidata</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ferramentas das páxinas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aparencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">agochar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-03-1000" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="//gl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lista_de_artigos_que_toda_Wikipedia_deber%C3%ADa_ter" title="Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter"><img alt="Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AD_%2B30.svg/22px-AD_%2B30.svg.png" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AD_%2B30.svg/33px-AD_%2B30.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AD_%2B30.svg/44px-AD_%2B30.svg.png 2x" data-file-width="10" data-file-height="10" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Na Galipedia, a Wikipedia en galego.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="gl" dir="ltr"> <table class="infobox" cellpadding="2" cellspacing="0" style="font-size: 88%; width: 22em; text-align: left"> <tbody><tr> <th colspan="5" style="color:black; background-color:#ffc0c0"><div class="center">Cobre</div> </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; padding-bottom:0.5em; border: none"><a href="/wiki/Ficheiro:Cu-Scheibe.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/200px-Cu-Scheibe.JPG" decoding="async" width="200" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/300px-Cu-Scheibe.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Cu-Scheibe.JPG/400px-Cu-Scheibe.JPG 2x" data-file-width="3616" data-file-height="3584" /></a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"> <table width="100%" cellspacing="0" style="border: none; font-size: 110%"> <tbody><tr> <td valign="middle" align="center">- </td> <td align="center" rowspan="3"> <table border="0" cellpadding="0" cellspacing="1" align="center" style="border-collapse:separate;width:248px;background-color:transparent;"> <tbody><tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Hidr%C3%B3xeno" title="Hidróxeno"> </a> </td> <td style="border:none;width:7px;padding:0;background-color:transparent;"> </td> <td rowspan="3" style="border:none;width:7px;padding:0;background-color:transparent;"> </td> <td colspan="14" rowspan="5" style="border:none;padding:0;background-color:transparent;"><a href="/wiki/Ficheiro:Cubic,_face-centered.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cubic%2C_face-centered.png/50px-Cubic%2C_face-centered.png" decoding="async" width="50" height="47" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cubic%2C_face-centered.png/75px-Cubic%2C_face-centered.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cubic%2C_face-centered.png/100px-Cubic%2C_face-centered.png 2x" data-file-width="145" data-file-height="135" /></a> </td> <td colspan="9" rowspan="3" style="border:none;text-align:center;padding:0;background-color:transparent;"> <table align="center" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background-color:transparent;"> <tbody><tr> <td style="font-size:10pt;border:none;padding:0;line-height:1em;background-color:transparent;">  29</td> <td style="font-size:16pt;border:none;padding:0;line-height:1em;background-color:transparent;">Cu</td></tr></tbody></table> </td> <td colspan="5" style="border:none;padding:0;background-color:transparent;"> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Helio" title="Helio"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Litio" title="Litio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Berilio" title="Berilio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Boro" title="Boro"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Carbono" title="Carbono"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Nitr%C3%B3xeno" title="Nitróxeno"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Os%C3%ADxeno" title="Osíxeno"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99;"><a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Neon" title="Neon"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Sodio" title="Sodio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Magnesio" title="Magnesio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Silicio" title="Silicio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/F%C3%B3sforo_(elemento)" title="Fósforo (elemento)"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Xofre" title="Xofre"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99;"><a href="/wiki/Cloro" title="Cloro"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Argon" title="Argon"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Potasio" title="Potasio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Calcio" title="Calcio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Escandio" title="Escandio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Titanio" title="Titanio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Vanadio" title="Vanadio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Cromo" title="Cromo"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Manganeso" title="Manganeso"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Ferro" title="Ferro"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Cobalto" title="Cobalto"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a class="mw-selflink selflink"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Cinc" title="Cinc"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Galio" title="Galio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Xermanio" title="Xermanio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0;"><a href="/wiki/Selenio" title="Selenio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99;"><a href="/wiki/Bromo" title="Bromo"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Cripton" title="Cripton"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Rubidio" title="Rubidio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Estroncio" title="Estroncio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Itrio" title="Itrio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Circonio" title="Circonio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Niobio" title="Niobio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Molibdeno" title="Molibdeno"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Tecnecio" title="Tecnecio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Rutenio" title="Rutenio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Rodio" title="Rodio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Paladio" title="Paladio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Prata" title="Prata"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Indio_(elemento)" title="Indio (elemento)"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Antimonio" title="Antimonio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Telurio" title="Telurio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99;"><a href="/wiki/Iodo" title="Iodo"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Xenon" title="Xenon"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Cesio" title="Cesio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Bario" title="Bario"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Lantano" title="Lantano"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Cerio" title="Cerio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Praseodimio" title="Praseodimio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Neodimio" title="Neodimio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Promecio" title="Promecio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Samario" title="Samario"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Europio" title="Europio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Gadolinio" title="Gadolinio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Terbio" title="Terbio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Disprosio" title="Disprosio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Holmio" title="Holmio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Erbio" title="Erbio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Tulio" title="Tulio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Iterbio" title="Iterbio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff;"><a href="/wiki/Lutecio" title="Lutecio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Hafnio" title="Hafnio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/T%C3%A1ntalo" title="Tántalo"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Volframio" title="Volframio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Renio" title="Renio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Osmio" title="Osmio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Iridio" title="Iridio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Platino" title="Platino"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Ouro" title="Ouro"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Mercurio_(elemento)" title="Mercurio (elemento)"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Talio" title="Talio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Bismuto" title="Bismuto"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/Polonio" title="Polonio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99;"><a href="/wiki/%C3%81stato" title="Ástato"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff;"><a href="/wiki/Radon" title="Radon"> </a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666;"><a href="/wiki/Francio" title="Francio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead;"><a href="/wiki/Radio_(elemento)" title="Radio (elemento)"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Actinio" title="Actinio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Torio" title="Torio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Protactinio" title="Protactinio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Uranio" title="Uranio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Neptunio" title="Neptunio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Plutonio" title="Plutonio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Americio" title="Americio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Curio" title="Curio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Berkelio" title="Berkelio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Californio" title="Californio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Einsteinio" title="Einsteinio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Fermio" title="Fermio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Mendelevio" title="Mendelevio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Nobelio" title="Nobelio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc;"><a href="/wiki/Laurencio" title="Laurencio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Rutherfordio" title="Rutherfordio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Dubnio" title="Dubnio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Seaborgio" title="Seaborgio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Bohrio" title="Bohrio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Hassio" title="Hassio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Meitnerio" title="Meitnerio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Darmstadtio" title="Darmstadtio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Roentgenio" title="Roentgenio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Copernicio" title="Copernicio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Nihonio" title="Nihonio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc;"><a href="/wiki/Flerovio" title="Flerovio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Moscovio" title="Moscovio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Livermorio" title="Livermorio"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/T%C3%A9nnesso" title="Ténnesso"> </a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#E8E8E8;"><a href="/wiki/Oganesson" title="Oganesson"> </a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td valign="middle" align="center" style="font-size: 90%">Cu </td></tr> <tr> <td valign="middle" align="center" style="font-size: 90%"><a href="/wiki/Prata" title="Prata">Ag</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; padding-bottom:0.5em; border: none; font-size: 90%"><a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">Níquel</a> ← Cobre → <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">Cinc</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:right; padding-top:0.5em; font-size: 70%"><a href="/wiki/T%C3%A1boa_peri%C3%B3dica_dos_elementos" title="Táboa periódica dos elementos">Táboa periódica dos elementos</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr style="display:none;"> <td colspan="5" align="center">[[Ficheiro:{{{espectro}}}|300px|center]] </td></tr> <tr style="display:none;"> <td colspan="5" valign="top" align="center" style="font-size:90%">Liñas espectrais do Cobre </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#ffc0c0; text-align: center; padding: 3px; line-height: 15px;">Información xeral </th></tr> <tr> <td width="60%"><a href="/wiki/Lista_de_elementos_por_s%C3%ADmbolo" title="Lista de elementos por símbolo">Nome</a>, <a href="/wiki/Lista_de_elementos_por_s%C3%ADmbolo" title="Lista de elementos por símbolo">símbolo</a>, <a href="/wiki/N%C3%BAmero_at%C3%B3mico" title="Número atómico">número</a> </td> <td width="40%">Cobre, Cu, 29 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Serie_qu%C3%ADmica" title="Serie química">Serie química</a> </td> <td><a href="/wiki/Metal_de_transici%C3%B3n" title="Metal de transición">Metal de transición</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Grupo_da_t%C3%A1boa_peri%C3%B3dica" title="Grupo da táboa periódica">Grupo</a>, <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_da_t%C3%A1boa_peri%C3%B3dica" title="Período da táboa periódica">período</a>, <a href="/wiki/Bloque_da_t%C3%A1boa_peri%C3%B3dica" title="Bloque da táboa periódica">bloque</a> </td> <td><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_11" title="Elementos do grupo 11">11</a>, <a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 4 (a páxina aínda non existe)">4</a>, <a href="/w/index.php?title=Elementos_do_bloque_d&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do bloque d (a páxina aínda non existe)">d</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Densidade" title="Densidade">Densidade</a> </td> <td>8960<a href="#cite_note-Matweb_Cu-1">[1]</a> kg/m3 </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/Escala_de_Mohs" title="Escala de Mohs">Dureza</a> </td> <td>{{{dureza}}} </td></tr> <tr> <td>Aparencia </td> <td>Metálico </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/N%C3%BAmero_CAS" title="Número CAS">N° CAS</a> </td> <td>7440-50-8 </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/N%C3%BAmero_EINECS" class="mw-redirect" title="Número EINECS">N° EINECS</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#ffc0c0; text-align: center; padding: 3px; line-height: 15px;">Propiedades atómicas </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Masa_at%C3%B3mica" title="Masa atómica">Masa atómica</a> </td> <td>63,546(3)<a href="#cite_note-2">[2]</a> <a href="/wiki/Unidade_de_masa_at%C3%B3mica" title="Unidade de masa atómica">u</a> </td></tr> <tr> <td>Raio medio </td> <td>135<a href="#cite_note-WE_size-3">[3]</a> <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Raio_at%C3%B3mico" title="Raio atómico">Raio atómico</a> (calc) </td> <td>145<a href="#cite_note-WE_size-3">[3]</a> <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Raio_covalente" title="Raio covalente">Raio covalente</a> </td> <td>138<a href="#cite_note-WE_size-3">[3]</a> <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Raio_de_van_der_Waals" title="Raio de van der Waals">Raio de van der Waals</a> </td> <td>140<a href="#cite_note-WE_size-3">[3]</a> <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Configuraci%C3%B3n_electr%C3%B3nica" title="Configuración electrónica">Configuración electrónica</a> </td> <td>[<a href="/wiki/Argon" title="Argon">Ar</a>]3<a href="/wiki/Orbital_at%C3%B3mico" title="Orbital atómico">d</a>104<a href="/wiki/Orbital_at%C3%B3mico" title="Orbital atómico">s</a>1 </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/Electr%C3%B3n" title="Electrón">Electróns</a> por <a href="/w/index.php?title=Nivel_de_enerx%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nivel de enerxía (a páxina aínda non existe)">nivel de enerxía</a> </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Estado_de_oxidaci%C3%B3n" title="Estado de oxidación">Estado(s) de oxidación</a> </td> <td>+2, +1 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%C3%93xido" title="Óxido">Óxido</a> </td> <td>levemente <a href="/wiki/Base_(qu%C3%ADmica)" title="Base (química)">básico</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Redes_de_Bravais" title="Redes de Bravais">Estrutura cristalina</a> </td> <td>cúbica centrada nas caras </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#ffc0c0; text-align: center; padding: 3px; line-height: 15px;">Propiedades físicas </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Estado_de_agregaci%C3%B3n_da_materia" title="Estado de agregación da materia">Estado ordinario</a> </td> <td><a href="/wiki/S%C3%B3lido" title="Sólido">Sólido</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Punto_de_fusi%C3%B3n" title="Punto de fusión">Punto de fusión</a> </td> <td>1357,77<a href="#cite_note-WE_fis-4">[4]</a> <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Punto_de_ebulici%C3%B3n" title="Punto de ebulición">Punto de ebulición</a> </td> <td>3200<a href="#cite_note-WE_fis-4">[4]</a> <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/Punto_de_inflamabilidade" title="Punto de inflamabilidade">Punto de inflamabilidade</a> </td> <td>{{{P_inflamabilidade}}} <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Entalp%C3%ADa_de_vaporizaci%C3%B3n" title="Entalpía de vaporización">Entalpía de vaporización</a> </td> <td>300<a href="#cite_note-WE_thermo-5">[5]</a> kJ/mol </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Entalp%C3%ADa_de_fusi%C3%B3n" title="Entalpía de fusión">Entalpía de fusión</a> </td> <td>13,1<a href="#cite_note-WE_thermo-5">[5]</a> kJ/mol </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/Presi%C3%B3n_de_vapor" title="Presión de vapor">Presión de vapor</a> </td> <td> </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/w/index.php?title=Temperatura_cr%C3%ADtica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Temperatura crítica (a páxina aínda non existe)">Temperatura crítica</a> </td> <td> <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/w/index.php?title=Presi%C3%B3n_cr%C3%ADtica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Presión crítica (a páxina aínda non existe)">Presión crítica</a> </td> <td> <a href="/wiki/Pascal_(unidade)" title="Pascal (unidade)">Pa</a> </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/w/index.php?title=Volume_molar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Volume molar (a páxina aínda non existe)">Volume molar</a> </td> <td>m3/mol </td></tr> <tr style="display:none;"> <td><a href="/wiki/Velocidade_do_son" title="Velocidade do son">Velocidade do son</a> </td> <td>3570 m/s a 293.15 <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> (20 <a href="/wiki/Celsius" title="Celsius">°C</a>) </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#ffc0c0; text-align: center; padding: 3px; line-height: 15px;">Varios </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Electronegatividade" title="Electronegatividade">Electronegatividade</a> (<a href="/wiki/Escala_de_Pauling" title="Escala de Pauling">Pauling</a>) </td> <td>1,9<a href="#cite_note-6">[6]</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Calor_espec%C3%ADfica" title="Calor específica">Calor específica</a> </td> <td>385<a href="#cite_note-Matweb_Cu-1">[1]</a> <a href="/wiki/Joule" title="Joule">J</a>/(<a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a>·<a href="/wiki/Quilogramo" title="Quilogramo">kg</a>) </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Condutividade_el%C3%A9ctrica" title="Condutividade eléctrica">Condutividade eléctrica</a> </td> <td>58,108 × 106<a href="#cite_note-ASTM-7">[7]</a> <a href="/wiki/Siemens_(unidade)" title="Siemens (unidade)">S</a>/<a href="/wiki/Metro" title="Metro">m</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Condutividade_t%C3%A9rmica" title="Condutividade térmica">Condutividade térmica</a> </td> <td>400<a href="#cite_note-WE_fis-4">[4]</a> W/(K·m) </td></tr> <tr class="reference"> <td>1.ª <a href="/wiki/Enerx%C3%ADa_de_ionizaci%C3%B3n" title="Enerxía de ionización">Enerxía de ionización</a> </td> <td>745,5<a href="#cite_note-EI-8">[8]</a> kJ/mol </td></tr> <tr class="reference"> <td>2.ª Enerxía de ionización </td> <td>1957,9<a href="#cite_note-EI-8">[8]</a> kJ/mol </td></tr> <tr class="reference"> <td>3.ª Enerxía de ionización </td> <td>3555<a href="#cite_note-EI-8">[8]</a> kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>4.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización4}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>5.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización5}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>6.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización6}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>7.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización7}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>8.ª enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización8}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>9.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización9}}} kJ/mol </td></tr> <tr class="hiddenStructure"> <td>10.ª Enerxía de ionización </td> <td>{{{E_ionización10}}} kJ/mol </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#ffc0c0; text-align: center; padding: 3px; line-height: 15px; margin-top:none; margin-left:none; margin-right:none;">Isótopos máis estables </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0px"> <table width="100%" rules="all" class="wikitable" style="margin: 0em 0em 0em 0em; text-align:center; margin-top:0; margin-bottom:0;"> <tbody><tr style="background:#f2f2f2;"> <td valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Is%C3%B3topo" title="Isótopo">iso</a> </td> <td valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Abundancia_natural" title="Abundancia natural">AN</a> </td> <td valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Per%C3%ADodo_de_semidesintegraci%C3%B3n" title="Período de semidesintegración">Período</a> </td> <td valign="middle" rowspan="2"><a href="/w/index.php?title=Cadea_de_desintegraci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cadea de desintegración (a páxina aínda non existe)">MD</a> </td> <td><a href="/w/index.php?title=Enerx%C3%ADa_de_desintegraci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enerxía de desintegración (a páxina aínda non existe)">Ed</a> </td> <td valign="middle" rowspan="2"><a href="/w/index.php?title=Produto_de_desintegraci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Produto de desintegración (a páxina aínda non existe)">PD</a> </td></tr> <tr style="background:#f2f2f2;"> <td><a href="/wiki/Electr%C3%B3n-volt" title="Electrón-volt">MeV</a> </td></tr> <tr><td>63Cu</td><td>69,17%</td><td colspan="4">estable con 34 <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutróns</a></td> </tr> <tr><td>64Cu</td><td><a href="/wiki/Radiois%C3%B3topo_sint%C3%A9tico" title="Radioisótopo sintético">Sint.</a></td><td>12,7 h</td><td><a href="/w/index.php?title=Captura_electr%C3%B3nica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Captura electrónica (a páxina aínda non existe)">ε</a></td><td>1,675</td><td><a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">64Ni</a></td> </tr> <tr><td>65Cu</td><td>30,83%</td><td colspan="4">estable con 36 <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutróns</a></td> </tr> <tr><td>67Cu</td><td><a href="/wiki/Radiois%C3%B3topo_sint%C3%A9tico" title="Radioisótopo sintético">Sint.</a></td><td>61,83 h</td><td>β-</td><td>0,577</td><td><a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">67Zn</a></td> </tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; border-top: 2px #ffc0c0 solid; font-size: 90%;">Unidades segundo o <a href="/wiki/Sistema_Internacional_de_Unidades" title="Sistema Internacional de Unidades">SI</a> e en <a href="/wiki/Condici%C3%B3ns_normais_de_presi%C3%B3n_e_temperatura" title="Condicións normais de presión e temperatura">condicións normais de presión e temperatura</a>, salvo indicación contraria. </td></tr></tbody></table> O cobre (do <a href="/wiki/Lingua_latina" title="Lingua latina">latín</a> cuprum, e este do <a href="/wiki/Lingua_grega_antiga" title="Lingua grega antiga">grego</a> kypros),<a href="#cite_note-9">[9]</a> é o <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elemento químico</a> de <a href="/wiki/N%C3%BAmero_at%C3%B3mico" title="Número atómico">número atómico</a> 29 e símbolo Cu. Trátase dun <a href="/wiki/Metal_de_transici%C3%B3n" title="Metal de transición">metal de transición</a> de cor arrubiada e <a href="/w/index.php?title=Lustre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lustre (a páxina aínda non existe)">brillo</a> metálico que, canda a <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> e o <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a>, forma parte da denominada <a href="/wiki/Elementos_do_grupo_11" title="Elementos do grupo 11">familia do cobre</a>, caracterizada por ser os mellores condutores de electricidade. Grazas á súa alta <a href="/wiki/Condutividade_el%C3%A9ctrica" title="Condutividade eléctrica">condutividade eléctrica</a>, <a href="/wiki/Ductilidade" title="Ductilidade">ductilidade</a> e <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleabilidade</a>, converteuse no material máis utilizado para fabricar <a href="/w/index.php?title=Cable_el%C3%A9ctrico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cable eléctrico (a páxina aínda non existe)">cables eléctricos</a> e outros compoñentes <a href="/wiki/Electricidade" title="Electricidade">eléctricos</a> e <a href="/wiki/Electr%C3%B3nica" title="Electrónica">electrónicos</a>. O cobre forma parte dunha cantidade moi elevada de aliaxes que xeralmente presentan mellores propiedades mecánicas, aínda que teñen unha condutividade eléctrica menor. As máis importantes son coñecidas co nome de <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronces</a> e <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">latóns</a>. Por outra banda, o cobre é un metal duradeiro porque se pode <a href="/wiki/Reciclaxe" title="Reciclaxe">reciclar</a> un número case ilimitado de veces sen que perda as súas propiedades mecánicas. Foi un dos primeiros metais en ser utilizado polo ser humano na <a href="/wiki/Prehistoria" title="Prehistoria">Prehistoria</a>. O cobre e a súa aliaxe co <a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">estaño</a>, o <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a>, adquiriron tanta importancia que os historiadores chamaron <a href="/wiki/Idade_do_Cobre" title="Idade do Cobre">Idade do Cobre</a> e <a href="/wiki/Idade_de_Bronce" title="Idade de Bronce">Idade de Bronce</a> a dous períodos da Antigüidade. Aínda que o seu uso perdeu importancia relativa co desenvolvemento da <a href="/wiki/Siderurxia" title="Siderurxia">siderurxia</a>, o cobre e as súas aliaxes seguiron sendo empregados para facer obxectos tan diversos como <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a>, <a href="/wiki/Camp%C3%A1" title="Campá">campás</a> e <a href="/wiki/Can%C3%B3n_(arma)" title="Canón (arma)">canóns</a>. A partir do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIX" title="Século XIX">século xix</a>, concretamente da invención do <a href="/wiki/Xerador_el%C3%A9ctrico" title="Xerador eléctrico">xerador eléctrico</a> en <a href="/wiki/1831" title="1831">1831</a> por <a href="/wiki/Michael_Faraday" title="Michael Faraday">Faraday</a>, o cobre converteuse de novo nun metal estratéxico, ao ser a materia prima principal de cables e instalacións eléctricas. O cobre posúe un importante papel biolóxico no proceso da <a href="/wiki/Fotos%C3%ADntese" title="Fotosíntese">fotosíntese</a> das plantas, aínda que non forma parte da composición da <a href="/wiki/Clorofila" title="Clorofila">clorofila</a>. O cobre contribúe á formación de <a href="/wiki/Eritrocito" title="Eritrocito">glóbulos vermellos</a> e ao mantemento dos <a href="/wiki/Vaso_sangu%C3%ADneo" title="Vaso sanguíneo">vasos sanguíneos</a>, <a href="/wiki/Nervio" title="Nervio">nervios</a>, <a href="/wiki/Sistema_inmunitario" title="Sistema inmunitario">sistema inmunitario</a> e <a href="/wiki/%C3%93so" title="Óso">ósos</a> e xa que logo é un <a href="/wiki/Oligoelemento" title="Oligoelemento">oligoelemento</a> esencial para a vida humana.<a href="#cite_note-ReferenceA-10">[10]</a> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Descrición">Descrición</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=1" title="Editar a sección: «Descrición»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=1" title="Editar o código fonte da sección: Descrición">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Cuivre_Michigan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Cuivre_Michigan.jpg/220px-Cuivre_Michigan.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Cuivre_Michigan.jpg/330px-Cuivre_Michigan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Cuivre_Michigan.jpg/440px-Cuivre_Michigan.jpg 2x" data-file-width="4036" data-file-height="2779" /></a><figcaption>Cobre</figcaption></figure> O cobre forma parte dunha cantidade moi elevada de aliaxes que xeralmente presentan mellores propiedades mecánicas, aínda que teñen unha condutividade eléctrica menor. As máis importantes son coñecidas co nome de <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronces</a> e <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">latóns</a>. Ademais, o cobre é un metal duradeiro porque se pode <a href="/wiki/Reciclaxe" title="Reciclaxe">reciclar</a> un número case ilimitado de veces sen que perda as súas propiedades mecánicas. O cobre posúe un importante papel biolóxico no proceso de <a href="/wiki/Fotos%C3%ADntese" title="Fotosíntese">fotosíntese</a> das plantas, aínda que non forma parte da composición da <a href="/wiki/Clorofila" title="Clorofila">clorofila</a>. O cobre contribúe á formación de <a href="/wiki/Eritrocito" title="Eritrocito">glóbulos vermellos</a> e ao mantemento dos <a href="/wiki/Vaso_sangu%C3%ADneo" title="Vaso sanguíneo">vasos sanguíneos</a>, <a href="/wiki/Nervio" title="Nervio">nervios</a>, <a href="/wiki/Sistema_inmunitario" title="Sistema inmunitario">sistema inmunolóxico</a> e <a href="/wiki/%C3%93so" title="Óso">ósos</a>, e polo tanto é un <a href="/wiki/Oligoelemento" title="Oligoelemento">oligoelemento</a> esencial para a vida humana.<a href="#cite_note-11">[11]</a> O cobre atópase nunha gran cantidade de alimentos habituais da <a href="/wiki/Dieta" title="Dieta">dieta</a> tales como ostras, mariscos, legumes, vísceras e noces entre outros, ademais da auga potable e polo tanto é moi raro que se produza unha deficiencia de cobre no organismo. O desequilibrio de cobre ocasiona no organismo unha enfermidade hepática coñecida como <a href="/w/index.php?title=Enfermidade_de_Wilson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enfermidade de Wilson (a páxina aínda non existe)">enfermidade de Wilson</a>.<a href="#cite_note-12">[12]</a> O cobre é o terceiro metal máis utilizado no mundo, por detrás do <a href="/wiki/Aceiro" title="Aceiro">aceiro</a> e o <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>. A produción mundial de cobre refinado estimouse en 15,8 Mt no 2006, cun déficit de 10,7% fronte á demanda mundial proxectada de 17,7 Mt.<a href="#cite_note-13">[13]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nomes_e_símbolos">Nomes e símbolos</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=2" title="Editar a sección: «Nomes e símbolos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=2" title="Editar o código fonte da sección: Nomes e símbolos">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etimoloxía">Etimoloxía</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=3" title="Editar a sección: «Etimoloxía»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=3" title="Editar o código fonte da sección: Etimoloxía">editar a fonte</a>]</div> A palabra «cobre» provén do <a href="/wiki/Lingua_latina" title="Lingua latina">latín</a> cuprum (co mesmo significado) e este á súa vez da expresión aes cyprium que significa literalmente «de <a href="/wiki/Chipre" title="Chipre">Chipre</a>» debido á grande importancia que tiveron as minas de cobre da illa de Chipre no mundo greco-romano.<a href="#cite_note-EuroCopper-14">[14]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Siglas_e_abreviacións">Siglas e abreviacións</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=4" title="Editar a sección: «Siglas e abreviacións»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=4" title="Editar o código fonte da sección: Siglas e abreviacións">editar a fonte</a>]</div> O símbolo químico actual do cobre é «Cu». Séculos atrás, os <a href="/wiki/Alquimia" title="Alquimia">alquimistas</a> representárono co símbolo ♀ , que tamén representaba o planeta <a href="/wiki/Venus" title="Venus">Venus</a>, a deusa grega <a href="/wiki/Afrodita" title="Afrodita">Afrodita</a> e o xénero feminino.<a href="#cite_note-15">[15]</a> A razón desta relación pode ser que a deusa <a href="/wiki/Fenicios" title="Fenicios">fenicia</a> <a href="/wiki/Astarte" title="Astarte">Astarte</a>, equivalente en parte a Afrodita, era moi venerada en Chipre, illa famosa polas súas minas de cobre.<a href="#cite_note-16">[16]</a> O símbolo ♀ garda á súa vez parecido co <a href="/wiki/Xer%C3%B3glifo" title="Xeróglifo">xeróglifo</a> exipcio <a href="/wiki/Ankh" title="Ankh">Ankh</a>, que representaba a vida ou quizais tamén a unión sexual.<a href="#cite_note-17">[17]</a> Con todo, na mitoloxía grecolatina a divindade que presidía a fabricación da moeda de cobre era <a href="/w/index.php?title=Esculano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Esculano (a páxina aínda non existe)">Esculano</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adxectivo">Adxectivo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=5" title="Editar a sección: «Adxectivo»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=5" title="Editar o código fonte da sección: Adxectivo">editar a fonte</a>]</div> As calidades particulares do cobre, especificamente no referente a súa <a href="/wiki/Cor" title="Cor">cor</a> e <a href="/w/index.php?title=Lustre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lustre (a páxina aínda non existe)">lustre</a>, procrearon a raíz do cualificativo cobrizo. A mesma particularidade do material foi empregada ao nomear coloquialmente a algunhas serpes da <a href="/wiki/India" title="India">India</a>, <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> e <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a> como «<a href="/w/index.php?title=Agkistrodon_contortrix&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agkistrodon contortrix (a páxina aínda non existe)">cabeza de cobre</a>». <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=6" title="Editar a sección: «Historia»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=6" title="Editar o código fonte da sección: Historia">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="O_cobre_na_Antigüidade">O cobre na Antigüidade</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=7" title="Editar a sección: «O cobre na Antigüidade»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=7" title="Editar o código fonte da sección: O cobre na Antigüidade">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg/220px-Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg/330px-Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg/440px-Museum_of_Anatolian_Civilizations_1320523_nevit.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="3072" /></a><figcaption>Estatuíña de <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a> achada en <a href="/w/index.php?title=Horoztepe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Horoztepe (a páxina aínda non existe)">Horoztepe</a> (<a href="/wiki/Turqu%C3%ADa" title="Turquía">Turquía</a>).</figcaption></figure> O cobre é un dos poucos metais que poden atoparse na natureza en estado "nativo", é dicir, sen combinar con outros elementos. Por iso foi un dos primeiros en ser utilizado polo ser humano.<a href="#cite_note-Andrews-18">[18]</a> Os outros metais nativos son o <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a>, o <a href="/wiki/Platino" title="Platino">platino</a>, a <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> e o <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> proveniente de <a href="/wiki/Meteorito" title="Meteorito">meteoritos</a>. Atopáronse utensilios de cobre nativo de en torno ao <a href="/w/index.php?title=VIII_milenio_a._C.&action=edit&redlink=1" class="new" title="VIII milenio a. C. (a páxina aínda non existe)">7000 a. C.</a> en <a href="/wiki/%C3%87ay%C3%B6n%C3%BC" title="Çayönü">Çayönü Tepesí</a> (na actual <a href="/wiki/Turqu%C3%ADa" title="Turquía">Turquía</a>) e en <a href="/wiki/Iraq" title="Iraq">Iraq</a>. O cobre de Çayönü Tepesí foi <a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">recocido</a> pero o proceso aínda non estaba perfeccionado.<a href="#cite_note-Andrews-18">[18]</a> Nesta época, no <a href="/wiki/Oriente_Medio" title="Oriente Medio">Oriente Próximo</a> tamén se utilizaban <a href="/w/index.php?title=Carbonato_de_cobre_(II)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carbonato de cobre (II) (a páxina aínda non existe)">carbonatos de cobre</a> (<a href="/wiki/Malaquita" title="Malaquita">malaquita</a> e <a href="/wiki/Azurita" title="Azurita">azurita</a>) con motivos ornamentais. Na rexión dos <a href="/wiki/Grandes_Lagos,_Am%C3%A9rica_do_Norte" title="Grandes Lagos, América do Norte">Grandes Lagos</a> de América do Norte, onde abundaban os xacementos de cobre nativo, desde o <a href="/wiki/V_milenio_a._C." title="V milenio a. C.">4000 a. C.</a> os indíxenas afacían golpealas ata darlles forma de punta de <a href="/wiki/Seta" title="Seta">frecha</a>, aínda que nunca chegaron a descubrir a fusión. Os primeiros <a href="/wiki/Crisol" title="Crisol">crisois</a> para producir cobre metálico a partir de <a href="/wiki/Carbonato" title="Carbonato">carbonatos</a> mediante <a href="/wiki/Oxidorreduci%C3%B3n" title="Oxidorredución">reducións</a> con <a href="/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón">carbón</a> datan do <a href="/wiki/V_milenio_a._C." title="V milenio a. C.">V milenio a. C.</a><a href="#cite_note-Andrews-18">[18]</a> É no inicio da chamada <a href="/wiki/Idade_do_Cobre" title="Idade do Cobre">Idade do Cobre</a>, cando aparecen crisois en toda a zona entre os <a href="/wiki/Balc%C3%A1ns" title="Balcáns">Balcáns</a> e <a href="/wiki/Ir%C3%A1n" title="Irán">Irán</a>, incluíndo <a href="/wiki/Exipto" title="Exipto">Exipto</a>. Atopáronse probas da explotación de minas de carbonatos de cobre desde épocas moi antigas tanto en <a href="/wiki/Tracia" title="Tracia">Tracia</a> (Ai Bunar) como na <a href="/wiki/Pen%C3%ADnsula_do_Sina%C3%AD" title="Península do Sinaí">península do Sinaí</a>.<a href="#cite_note-19">[19]</a> Dun modo endóxeno, non conectado coas civilizacións do <a href="/wiki/Vello_Mundo" title="Vello Mundo">Vello Mundo</a>, na <a href="/wiki/Am%C3%A9rica_precolombiana" title="América precolombiana">América precolombiana</a>, en torno ao <a href="/wiki/S%C3%A9culo_-IV" title="Século -IV">século IV a. C.</a> a cultura <a href="/w/index.php?title=Moche&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moche (a páxina aínda non existe)">Moche</a> desenvolveu a metalurxia do cobre xa refinado a partir da malaquita e outros carbonatos cupríferos. Cara ao <a href="/wiki/IV_milenio_a._C." title="IV milenio a. C.">3500 a. C.</a> a produción de cobre en <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a> entrou en declive a causa do esgotamento dos xacementos de carbonatos. Por esta época produciuse a irrupción desde o leste duns pobos, xenericamente denominados <a href="/w/index.php?title=Hip%C3%B3teses_dos_kurgans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hipóteses dos kurgans (a páxina aínda non existe)">kurgans</a>, que portaban unha nova tecnoloxía: o uso do cobre arsenical. Esta tecnoloxía, quizais desenvolvida en <a href="/wiki/Oriente_Medio" title="Oriente Medio">Oriente Próximo</a> ou no <a href="/wiki/C%C3%A1ucaso" title="Cáucaso">Cáucaso</a>, permitía obter cobre mediante a oxidación de <a href="/wiki/Calcopirita" title="Calcopirita">sulfuro de cobre</a>. Para evitar que o cobre se oxidase, engadíase <a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico">arsénico</a> ao mineral. O cobre arsenical (ás veces chamado tamén "bronce arsenical") era máis cortante que o cobre nativo e ademais podía obterse dos moi abundantes xacementos de sulfuros. Uníndoo á tamén nova tecnoloxía do <a href="/w/index.php?title=Molde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Molde (a páxina aínda non existe)">molde</a> de dúas pezas, que permitía a produción en masa de obxectos, os kurgans equiparonse de <a href="/wiki/Machada" title="Machada">machadas</a> de guerra e estendéronse rapidamente.<a href="#cite_note-Andrews-18">[18]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:PepiI-CopperStatue-Cropped.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/PepiI-CopperStatue-Cropped.png/220px-PepiI-CopperStatue-Cropped.png" decoding="async" width="220" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/PepiI-CopperStatue-Cropped.png 1.5x" data-file-width="287" data-file-height="338" /></a><figcaption>Estatua en cobre do faraón <a href="/w/index.php?title=Pepi_I&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pepi I (a páxina aínda non existe)">Pepi I</a>. Século XXIII a. C.</figcaption></figure> <a href="/wiki/%C3%96tzi" title="Ötzi">Ötzi</a>, o cadáver achado nos <a href="/wiki/Alpes" title="Alpes">Alpes</a> e datado cara a <a href="/wiki/IV_milenio_a._C." title="IV milenio a. C.">3300 a. C.</a>, levaba unha machada de cobre cun 99,7 % de cobre e un 0,22 % de <a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico">arsénico</a>.<a href="#cite_note-20">[20]</a><a href="#cite_note-21">[21]</a> Desta época data tamén o sitio de <a href="/wiki/Los_Millares" title="Los Millares">Los Millares</a> (<a href="/wiki/Provincia_de_Almer%C3%ADa" title="Provincia de Almería">Almería</a>, España), centro metalúrxico próximo ás minas de cobre da <a href="/w/index.php?title=Serra_de_G%C3%A1dor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Serra de Gádor (a páxina aínda non existe)">serra de Gádor</a>. Non se sabe como nin onde xurdiu a idea de engadir <a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">estaño</a> ao cobre, producindo o primeiro <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a>. Crese que foi un descubrimento imprevisto, xa que o estaño é máis brando que o cobre e, con todo, ao engadilo ao cobre obtíñase un material máis duro cuxos fios conservábanse máis tempo,<a href="#cite_note-Andrews-18">[18]</a> O descubrimento desta nova tecnoloxía desencadeou o comezo da <a href="/wiki/Idade_de_Bronce" title="Idade de Bronce">Idade de Bronce</a>, datado en torno a <a href="/wiki/-3000" title="-3000">3000 a. C.</a> para Oriente Próximo, <a href="/wiki/III_milenio_a._C." title="III milenio a. C.">2500 a. C.</a> para <a href="/wiki/Troia" title="Troia">Troia</a> e o <a href="/wiki/R%C3%ADo_Danubio" title="Río Danubio">río Danubio</a> e <a href="/wiki/II_milenio_a._C." title="II milenio a. C.">2000 a. C.</a> para <a href="/wiki/Reinos_combatentes" class="mw-redirect" title="Reinos combatentes">China</a>. No xacemento de <a href="/w/index.php?title=Bang_Chian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bang Chian (a páxina aínda non existe)">Bang Chian</a>, en <a href="/wiki/Tailandia" title="Tailandia">Tailandia</a>, dataronse obxectos de bronce anteriores ao ano <a href="/wiki/-2000" title="-2000">2000 a. C.</a><a href="#cite_note-22">[22]</a> Durante moitos séculos o bronce tivo un papel protagonista e cobraron grande importancia os xacementos de estaño, a miúdo afastados dos grandes centros urbanos daquela época. O declive do bronce empezou cara a <a href="/wiki/-1000" title="-1000">1000  a. C.</a>, cando xurdiu no Oriente Próximo unha nova tecnoloxía que posibilitou a produción de ferro metálico a partir de minerais férreos. As armas de ferro foron reemplazando ás de cobre en todo o espazo entre Europa e Oriente Medio. En zonas como na China a Idade de Bronce prolongouse varios séculos máis. Houbo tamén rexións do mundo onde nunca chegou a utilizarse o bronce. Por exemplo, a África subsahariana pasou directamente da pedra ao ferro. Con todo, o uso do cobre e o bronce non desapareceu durante a <a href="/wiki/Idade_de_Ferro" title="Idade de Ferro">Idade de Ferro</a>. Substituídos no armamento, estes metais pasaron a ser utilizados esencialmente na <a href="/wiki/Construci%C3%B3n" title="Construción">construción</a> e en obxectos decorativos como <a href="/wiki/Estatua" title="Estatua">estatuas</a>. O <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">latón</a>, unha aliaxe de cobre e <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">cinc</a> foi inventado cara a <a href="/wiki/S%C3%A9culo_-VII" title="Século -VII">600 a. C.</a> Tamén cara a esta época fabricáronse as <a href="/wiki/Moeda_da_Antiga_Grecia" title="Moeda da Antiga Grecia">primeiras moedas</a> no estado de <a href="/wiki/Reino_de_Lidia" title="Reino de Lidia">Lidia</a>, na actual Turquía. Mentres que as moedas máis valiosas <a href="/wiki/Cu%C3%B1axe" title="Cuñaxe">cuñáronse</a> en ouro e prata, as de uso máis cotián fixéronse de cobre e bronce.<a href="#cite_note-UNR-23">[23]</a> A procura de cobre e metais preciosos polo Mediterráneo conduciu aos <a href="/wiki/Cartago" title="Cartago">cartaxineses</a> a explotar o gran xacemento de <a href="/w/index.php?title=Minas_de_Riotinto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minas de Riotinto (a páxina aínda non existe)">Riotinto</a>, na actual <a href="/wiki/Provincia_de_Huelva" title="Provincia de Huelva">provincia de Huelva</a>. Tralas <a href="/wiki/Guerras_p%C3%BAnicas" title="Guerras púnicas">guerras púnicas</a> os <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Romana" title="República Romana">romanos</a> apoderáronse destas minas e seguíronas explotando ata esgotar todo o óxido de cobre. Debaixo del quedou unha gran veta de sulfuro de cobre, o cal os romanos non sabían aproveitar eficazmente. Á caída do <a href="/wiki/Imperio_romano" class="mw-redirect" title="Imperio romano">Imperio romano</a> a mina fora abandonada e só foi reaberta cando os <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">andalusíes</a> inventaron un proceso máis eficaz para extraer o cobre do sulfuro. <div class="detail principal"> <dl><dd>Véxase tamén: <a href="/wiki/Idade_dos_Metais" title="Idade dos Metais">Idade dos Metais</a> e <a href="/wiki/Idade_do_Cobre" title="Idade do Cobre">Idade do Cobre</a>.</dd></dl></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Idade_Media_e_Idade_Moderna">Idade Media e Idade Moderna</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=8" title="Editar a sección: «Idade Media e Idade Moderna»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=8" title="Editar o código fonte da sección: Idade Media e Idade Moderna">editar a fonte</a>]</div> A resistencia á corrosión do cobre, o bronce e o latón permitiu que estes metais sexan utilizados non só como decorativos senón tamén como funcionales desde a <a href="/wiki/Idade_Media" title="Idade Media">Idade Media</a> ata os nosos días. Entre os séculos <a href="/wiki/S%C3%A9culo_X" title="Século X">X</a> e <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XII" title="Século XII">XII</a> acháronse en Europa Central grandes xacementos de prata e cobre, principalmente <a href="/w/index.php?title=Minas_de_Rammelsberg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minas de Rammelsberg (a páxina aínda non existe)">Rammelsberg</a> e <a href="/w/index.php?title=J%C3%A1chymov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jáchymov (a páxina aínda non existe)">Joachimsthal</a>. Deles xurdiu unha gran parte da materia prima para realizar as grandes <a href="/wiki/Camp%C3%A1" title="Campá">campás</a>, portas e <a href="/wiki/Estatua" title="Estatua">estatuas</a> das <a href="/wiki/Catedral" title="Catedral">catedrais</a> <a href="/wiki/Arte_g%C3%B3tica" title="Arte gótica">góticas</a> europeas.<a href="#cite_note-UNR-23">[23]</a> Ademais do uso bélico do cobre para a fabricación de obxectos, como machadas, <a href="/wiki/Espada" title="Espada">espadas</a>, <a href="/w/index.php?title=Casco_(protector)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Casco (protector) (a páxina aínda non existe)">cascos</a> ou <a href="/wiki/Coiraza" title="Coiraza">coirazas</a>; tamén se utilizou o cobre na Idade Media en <a href="/w/index.php?title=L%C3%A1mpada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lámpada (a páxina aínda non existe)">luminarias</a> como <a href="/w/index.php?title=Candil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candil (a páxina aínda non existe)">candis</a> ou <a href="/w/index.php?title=Candelabro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candelabro (a páxina aínda non existe)">candelabros</a>; en <a href="/wiki/Braseiro" title="Braseiro">braseiros</a> e en obxectos de almacenamento, como <a href="/w/index.php?title=Arc%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arcón (a páxina aínda non existe)">arcas</a> ou <a href="/wiki/Estoxo" title="Estoxo">estoxos</a>.<a href="#cite_note-24">[24]</a> Os primeiros <a href="/w/index.php?title=Can%C3%B3n_(artiller%C3%ADa)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Canón (artillería) (a páxina aínda non existe)">canóns</a> europeos de <a href="/w/index.php?title=Ferro_forxado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ferro forxado (a páxina aínda non existe)">ferro forxado</a> datan do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIV" title="Século XIV">século XIV</a>, pero cara ao <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XVI" title="Século XVI">século XVI</a> o bronce impúxose como o material case único para toda a <a href="/wiki/Artillar%C3%ADa" title="Artillaría">artillaría</a> e mantivo ese dominio ata ben entrado o <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIX" title="Século XIX">século XIX</a>.<a href="#cite_note-25">[25]</a> No <a href="/wiki/Barroco" title="Barroco">barroco</a>, durante os <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XVII" title="Século XVII">séculos XVII</a> e <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XVIII" title="Século XVIII">XVIII</a>, o cobre e as súas aliaxes adquiriron grande importancia na construción de obras monumentais, a produción de maquinaria de <a href="/wiki/Reloxo" title="Reloxo">reloxería</a> e unha ampla variedade de obxectos decorativos e funcionais.<a href="#cite_note-26">[26]</a> As <a href="/w/index.php?title=Monarqu%C3%ADa_autoritaria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monarquía autoritaria (a páxina aínda non existe)">monarquías autoritarias</a> do <a href="/wiki/Antigo_R%C3%A9xime" title="Antigo Réxime">Antigo Réxime</a> utilizaron o cobre en <a href="/wiki/Aliaxe" title="Aliaxe">aliaxe</a> coa <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> (denominada <a href="/wiki/Bill%C3%B3n_(aliaxe)" title="Billón (aliaxe)">billón</a>) para realizar repetidas <a href="/w/index.php?title=Depreciaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Depreciación (a páxina aínda non existe)">depreciacións</a> monetarias, chegando á emisión de moedas puramente de cobre, características das dificultades da Facenda da <a href="/w/index.php?title=Monarqu%C3%ADa_Hisp%C3%A1nica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monarquía Hispánica (a páxina aínda non existe)">Monarquía Hispánica</a> do século XVII (que o utilizou en tanta cantidade que tivo que recorrer a importalo de Suecia).<a href="#cite_note-27">[27]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Idade_Contemporánea">Idade Contemporánea</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=9" title="Editar a sección: «Idade Contemporánea»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=9" title="Editar o código fonte da sección: Idade Contemporánea">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Faraday_disc.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Faraday_disc.jpg/220px-Faraday_disc.jpg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Faraday_disc.jpg/330px-Faraday_disc.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Faraday_disc.jpg/440px-Faraday_disc.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="460" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Motor_homopolar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Motor homopolar (a páxina aínda non existe)">Disco de Faraday</a>.</figcaption></figure> Durante 1831 e 1832, <a href="/wiki/Michael_Faraday" title="Michael Faraday">Michael Faraday</a> descubriu que un <a href="/wiki/Condutor_el%C3%A9ctrico" title="Condutor eléctrico">condutor eléctrico</a> movéndose perpendicularmente a un <a href="/wiki/Campo_magn%C3%A9tico" title="Campo magnético">campo magnético</a> xeraba unha <a href="/wiki/Tensi%C3%B3n_el%C3%A9ctrica" title="Tensión eléctrica">diferenza de potencial</a>. Aproveitando isto, construíu o primeiro <a href="/wiki/Xerador_el%C3%A9ctrico" title="Xerador eléctrico">xerador eléctrico</a>, o <a href="/w/index.php?title=Motor_homopolar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Motor homopolar (a páxina aínda non existe)">disco de Faraday</a>, empregando un disco de cobre que xiraba entre os extremos dun <a href="/wiki/Im%C3%A1n" title="Imán">imán</a> con forma de ferradura, <a href="/wiki/Induci%C3%B3n_electromagn%C3%A9tica" title="Indución electromagnética">inducindo</a> unha <a href="/wiki/Corrente_el%C3%A9ctrica" title="Corrente eléctrica">corrente eléctrica</a>. O posterior desenvolvemento de xeradores eléctricos e o seu emprego na <a href="/wiki/Historia_da_electricidade" title="Historia da electricidade">historia da electricidade</a> deu lugar a que o cobre tivera unha importancia destacada na humanidade, que aumentou a súa demanda notablemente. Durante gran parte do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIX" title="Século XIX">século XIX</a>, <a href="/wiki/Gran_Breta%C3%B1a" title="Gran Bretaña">Gran Bretaña</a> foi o maior produtor mundial de cobre, pero a importancia que foi adquirindo o cobre motivou a <a href="/wiki/Minar%C3%ADa" title="Minaría">explotación mineira</a> noutros países, chegando a destacar a produción nos <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a> e en <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a>, ademais da apertura de minas en <a href="/wiki/%C3%81frica" title="África">África</a>. Desta forma, en 1911 a produción mundial de cobre superou o millón de toneladas de cobre fino. A aparición dos procesos que permitían a produción masiva de <a href="/wiki/Aceiro" title="Aceiro">aceiro</a> a mediados do século XIX, como o <a href="/wiki/Proceso_de_Bessemer" title="Proceso de Bessemer">convertidor Thomas-Bessemer</a> ou o <a href="/w/index.php?title=Forno_Martin-Siemens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forno Martin-Siemens (a páxina aínda non existe)">forno Martin-Siemens</a> deu lugar a que se substituíse o uso do cobre e das súas aliaxes nalgunhas aplicacións determinadas onde se requiría un material máis <a href="/wiki/Tenacidade" title="Tenacidade">tenaz</a> e <a href="/w/index.php?title=Resistencia_de_materiais&action=edit&redlink=1" class="new" title="Resistencia de materiais (a páxina aínda non existe)">resistente</a>. Con todo, o desenvolvemento tecnolóxico que seguiu á <a href="/wiki/Revoluci%C3%B3n_industrial" class="mw-redirect" title="Revolución industrial">Revolución industrial</a> en todas as ramas da actividade humana e os adiantos logrados na <a href="/wiki/Metalurxia" title="Metalurxia">metalurxia</a> do cobre permitiron producir unha ampla variedade de aliaxes. Isto deu lugar a que se incrementasen os campos de aplicación do cobre, o cal, engadido ao <a href="/w/index.php?title=Desenvolvemento_econ%C3%B3mico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Desenvolvemento económico (a páxina aínda non existe)">desenvolvemento económico</a> de varios países, levouno a un notable aumento na demanda mundial. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Estados_Unidos">Estados Unidos</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=10" title="Editar a sección: «Estados Unidos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=10" title="Editar o código fonte da sección: Estados Unidos">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:ProduccionMineralCobre_1900_2004.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/ProduccionMineralCobre_1900_2004.png/220px-ProduccionMineralCobre_1900_2004.png" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/ProduccionMineralCobre_1900_2004.png/330px-ProduccionMineralCobre_1900_2004.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/ProduccionMineralCobre_1900_2004.png/440px-ProduccionMineralCobre_1900_2004.png 2x" data-file-width="968" data-file-height="602" /></a><figcaption>Produción de mineral de cobre entre 1900 e 2004, no mundo (vermello), Estados Unidos (azul) e Chile (verde).</figcaption></figure> Desde principios do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIX" title="Século XIX">século XIX</a> existiu produción de cobre nos <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a>, primeiro en <a href="/wiki/M%C3%ADchigan" title="Míchigan">Míchigan</a> e máis tarde en <a href="/wiki/Arizona" title="Arizona">Arizona</a>. Tratábase de pequenas <a href="/w/index.php?title=Mina_(miner%C3%ADa)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mina (minería) (a páxina aínda non existe)">minas</a> que explotaban mineral de alta <a href="/w/index.php?title=Lei_(miner%C3%ADa)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lei (minería) (a páxina aínda non existe)">lei</a>.<a href="#cite_note-Copper_USA-28">[28]</a> O desenvolvemento do proceso de produción, máis eficaz, cara a finais do século XIX permitiu poñer en explotación grandes xacementos de baixa lei, principalmente en Arizona, <a href="/wiki/Montana" title="Montana">Montana</a> e <a href="/wiki/Utah" title="Utah">Utah</a>. En poucos anos Estados Unidos converteuse no primeiro produtor mundial de cobre.<a href="#cite_note-Copper_USA-28">[28]</a> En 1916 as minas estadounidenses produciron por vez primeira máis dun millón de toneladas de cobre, representando en torno ás tres cuartas partes da produción mundial. A produción mineira baixou fortemente a partir da <a href="/wiki/Crac_do_29" title="Crac do 29">crise de 1929</a>, non só pola redución do consumo senón porque se disparou o reciclaxe de metal. A demanda recuperouse a finais dos anos 30, volvendo superar as minas estadounidenses o millón de toneladas en 1940. Con todo, esta cifra xa representaba "só" a metade da produción mundial e non chegaba a cubrir a demanda interna, polo que en 1941 o país converteuse por primeira vez en importador neto de cobre.<a href="#cite_note-Copper_Stats-29">[29]</a> Desde os <a href="/wiki/D%C3%A9cada_de_1950" title="Década de 1950">anos 1950</a> ata a actualidade a produción dos Estados Unidos oscilou entre un e dous millóns de toneladas anuais, o cal representa unha fracción cada vez menor do total mundial (27 % en 1970, 17 % en 1980, 8 % en 2006). Mentres tanto, o consumo seguiu crecendo continuamente e iso obrigou a importar cantidades cada vez maiores de metal, superándose o millón de <a href="/wiki/Tonelada" title="Tonelada">toneladas</a> importadas por vez primeira en 2001.<a href="#cite_note-Copper_Stats-29">[29]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chile">Chile</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=11" title="Editar a sección: «Chile»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=11" title="Editar o código fonte da sección: Chile">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png/220px-ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png/330px-ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png/440px-ProduccionMineralCobre_Chile_1985_2004.png 2x" data-file-width="968" data-file-height="602" /></a><figcaption>A produción chilena de cobre multiplicouse por catro nas dúas últimas décadas.</figcaption></figure> En 1810, ano da súa primeira xunta nacional, <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a> producía unhas 19 000 toneladas de cobre ao ano. Ao longo do século, a cifra foi crecendo ata converter ao país no primeiro produtor e exportador mundial. Con todo, a finais do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIX" title="Século XIX">século XIX</a>, comezou un período de decadencia, debido por unha banda ao esgotamento dos xacementos de alta lei e por outro ao feito de que a explotación do <a href="/wiki/Salitre" title="Salitre">salitre</a> acaparaba os investimentos minerais. En 1897, a produción caera a 21 000 toneladas, case o mesmo nivel que en 1810.<a href="#cite_note-Codelco_Historia-30">[30]</a> A situación cambiou a comezos do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XX" title="Século XX">século XX</a>, cando grandes grupos mineiros internacionais obtiveron avances tecnolóxicos que permitiron a recuperación do cobre en xacementos de baixa concentración, reiniciando a explotación dos xacementos chilenos.<a href="#cite_note-Codelco_Historia-30">[30]</a> O Estado chileno recibiu poucos beneficios da minería do cobre durante toda a primeira metade do século XX. A situación empezou a cambiar en 1951 coa firma do Convenio de Washington, que lle permitiu dispoñer do 20 % da produción. En 1966, o <a href="/w/index.php?title=Congreso_Nacional_de_Chile&action=edit&redlink=1" class="new" title="Congreso Nacional de Chile (a páxina aínda non existe)">Congreso Nacional de Chile</a> impuxo a creación de <a href="/w/index.php?title=Sociedades_Mineras_Mixtas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sociedades Mineras Mixtas (a páxina aínda non existe)">Sociedades Mineras Mixtas</a> coas empresas estranxeiras nas cales o Estado tería o 51 % da propiedade dos xacementos. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Isótopos">Isótopos</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=12" title="Editar a sección: «Isótopos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=12" title="Editar o código fonte da sección: Isótopos">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Atomo_di_rame.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Atomo_di_rame.svg/220px-Atomo_di_rame.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Atomo_di_rame.svg/330px-Atomo_di_rame.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Atomo_di_rame.svg/440px-Atomo_di_rame.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption><a href="/wiki/Configuraci%C3%B3n_electr%C3%B3nica" title="Configuración electrónica">Configuración electrónica</a> do átomo de cobre.</figcaption></figure> Na natureza atópanse dous <a href="/wiki/Is%C3%B3topo" title="Isótopo">isótopos</a> estables: 63Cu e 65Cu. O máis lixeiro deles é o máis abundante (69,17 %). Caracterizáronse ata o momento 25 <a href="/wiki/Radiois%C3%B3topo" title="Radioisótopo">isótopos radioactivos</a> dos cales os máis estables son o 67Cu, o 64Cu e o 61Cu con <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_de_semidesintegraci%C3%B3n" title="Período de semidesintegración">períodos de semidesintegración</a> de 61,83 horas, 12,70 horas e 3,333 horas respectivamente. Os demais radioisótopos, con masas atómicas desde 54,966 <a href="/wiki/Unidade_de_masa_at%C3%B3mica" title="Unidade de masa atómica">uma</a> (55Cu) a 78,955 uma (79Cu), teñen períodos de semidesintegración inferiores a 23,7 minutos e a maioría non alcanzan os 30 segundos. Os isótopos 68Cu e 70Cu presentan estados <a href="/w/index.php?title=Metaestabilidad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metaestabilidad (a páxina aínda non existe)">metaestables</a> cun período de semidesintegración maior ao do estado fundamental. Os isótopos máis lixeiros que o 63Cu estable desintégranse principalmente por <a href="/w/index.php?title=Emisi%C3%B3n_beta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Emisión beta (a páxina aínda non existe)">emisión beta</a> positiva, orixinando isótopos de <a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">níquel</a>, mentres que os máis pesados que o isótopo 65Cu estable desintégranse por emisión beta negativa dando lugar a isótopos de <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">cinc</a>. O isótopo 64Cu desintégrase xerando 64<a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">Zn</a>, por <a href="/w/index.php?title=Captura_electr%C3%B3nica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Captura electrónica (a páxina aínda non existe)">captura electrónica</a> e emisión beta positiva nun 69 % e por desintegración beta negativa xera 64Ni no 31 % restante. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Propiedades_e_características_do_cobre">Propiedades e características do cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=13" title="Editar a sección: «Propiedades e características do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=13" title="Editar o código fonte da sección: Propiedades e características do cobre">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Propiedades_físicas">Propiedades físicas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=14" title="Editar a sección: «Propiedades físicas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=14" title="Editar o código fonte da sección: Propiedades físicas">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Palacio_de_los_Deportes.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Palacio_de_los_Deportes.JPG/220px-Palacio_de_los_Deportes.JPG" decoding="async" width="220" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Palacio_de_los_Deportes.JPG/330px-Palacio_de_los_Deportes.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Palacio_de_los_Deportes.JPG/440px-Palacio_de_los_Deportes.JPG 2x" data-file-width="2477" data-file-height="1113" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cuberta" title="Cuberta">Cuberta</a> do <a href="/w/index.php?title=Palacio_dos_Deportes_(M%C3%A9xico)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palacio dos Deportes (México) (a páxina aínda non existe)">Palacio dos Deportes</a> de <a href="/wiki/M%C3%A9xico_D.F." class="mw-redirect" title="México D.F.">México D.F.</a> construída en 1968 con cobre exposto á intemperie.</figcaption></figure> O cobre posúe varias propiedades físicas que propician o seu uso industrial en múltiples aplicacións, sendo o terceiro metal, despois do <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> e do <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>, máis consumido no mundo. É de cor avermellada e de <a href="/w/index.php?title=Lustre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lustre (a páxina aínda non existe)">brillo</a> metálico e, logo da <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a>, é o elemento con maior <a href="/wiki/Condutividade_el%C3%A9ctrica" title="Condutividade eléctrica">condutividade eléctrica</a> e <a href="/wiki/Condutividade_t%C3%A9rmica" title="Condutividade térmica">térmica</a>. É un material abundante na natureza; ten un prezo accesible e <a href="/wiki/Reciclaxe" title="Reciclaxe">reciclase</a> de forma indefinida; forma <a href="/wiki/Aliaxe" title="Aliaxe">aliaxes</a> para mellorar as prestacións mecánicas e é resistente á <a href="/wiki/Corrosi%C3%B3n" title="Corrosión">corrosión</a> e a <a href="/wiki/Oxidorreduci%C3%B3n" title="Oxidorredución">oxidación</a>. A <a href="/wiki/Condutividade_el%C3%A9ctrica" title="Condutividade eléctrica">condutividade eléctrica</a> do cobre puro foi adoptada pola <a href="/wiki/Comisi%C3%B3n_Electrot%C3%A9cnica_Internacional" title="Comisión Electrotécnica Internacional">Comisión Electrotécnica Internacional</a> en <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a> como a referencia estándar para esta magnitude, establecendo o <cite>International Annealed Copper Standard</cite> (Estándar Internacional do Cobre Recocido) ou IACS. Segundo esta definición, a condutividade do cobre recocido medida a 20 <a href="/wiki/Celsius" title="Celsius">°C</a> é igual a 5,80 × 107 <a href="/wiki/Siemens_(unidade)" title="Siemens (unidade)">S</a>/m.<a href="#cite_note-ASTM_E1004-02-31">[31]</a> A este valor de condutividade asígnaselle un índice 100 % IACS e a condutividade do resto dos materiais exprésase en porcentaxe de IACS. A maioría dos metais teñen valores de condutividade inferiores a 100 % IACS pero existen excepcións como a <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> ou os cobres especiais de moi alta condutividade designados C-103 e C-110.<a href="#cite_note-32">[32]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Propiedades_mecánicas">Propiedades mecánicas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=15" title="Editar a sección: «Propiedades mecánicas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=15" title="Editar o código fonte da sección: Propiedades mecánicas">editar a fonte</a>]</div> Tanto o cobre como as súas aliaxes teñen unha boa <a href="/w/index.php?title=Maquinabilidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maquinabilidade (a páxina aínda non existe)">maquinabilidade</a>, é dicir, son fáciles de <a href="/w/index.php?title=Mecanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecanizado (a páxina aínda non existe)">mecanizar</a>. O cobre posúe moi boa <a href="/wiki/Ductilidade" title="Ductilidade">ductilidade</a> e <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleabilidade</a> o que permite producir láminas e fíos moi delgados e finos. É un metal brando, cun índice de <a href="/wiki/Dureza" title="Dureza">dureza</a> 3 na <a href="/wiki/Escala_de_Mohs" title="Escala de Mohs">escala de Mohs</a> (50 na <a href="/w/index.php?title=Dureza_Vickers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dureza Vickers (a páxina aínda non existe)">escala de Vickers</a>) e a súa resistencia á <a href="/wiki/Tracci%C3%B3n" class="mw-disambig" title="Tracción">tracción</a> é de 210 <a href="/wiki/Pascal_(unidade)" title="Pascal (unidade)">MPa</a>, cun <a href="/w/index.php?title=L%C3%ADmite_el%C3%A1stico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Límite elástico (a páxina aínda non existe)">límite elástico</a> de 33,3 MPa.<a href="#cite_note-Matweb_Cu-1">[1]</a> Admite <a href="/wiki/Procesos_industriais" title="Procesos industriais">procesos de fabricación</a> de deformación como <a href="/w/index.php?title=Laminaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Laminación (a páxina aínda non existe)">laminación</a> ou <a href="/wiki/Forxa" title="Forxa">forxa</a>, procesos de <a href="/wiki/Soldadura" title="Soldadura">soldadura</a> e as súas aliaxes adquiren propiedades diferentes con <a href="/wiki/Tratamento_t%C3%A9rmico" title="Tratamento térmico">tratamentos térmicos</a> como <a href="/w/index.php?title=Temperado_do_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Temperado do cobre (a páxina aínda non existe)">temple</a> e <a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">recocido</a>. En xeral, as súas propiedades melloran con baixas temperaturas o que permite utilizalo en aplicacións <a href="/wiki/Crioxenia" title="Crioxenia">crioxénicas</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Características_químicas">Características químicas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=16" title="Editar a sección: «Características químicas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=16" title="Editar o código fonte da sección: Características químicas">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Minneapolis_City_Hall.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Minneapolis_City_Hall.jpg/220px-Minneapolis_City_Hall.jpg" decoding="async" width="220" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Minneapolis_City_Hall.jpg/330px-Minneapolis_City_Hall.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Minneapolis_City_Hall.jpg/440px-Minneapolis_City_Hall.jpg 2x" data-file-width="3028" data-file-height="2280" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Teitume&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teitume (a páxina aínda non existe)">Teitume</a> de cobre con <a href="/w/index.php?title=P%C3%A1tina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pátina (a páxina aínda non existe)">pátina</a> de <a href="/w/index.php?title=Verdete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdete (a páxina aínda non existe)">verdete</a> no concello de <a href="/wiki/Minneapolis,_Minnesota" title="Minneapolis, Minnesota">Minneapolis</a> (<a href="/wiki/Minnesota" title="Minnesota">Minnesota</a>).</figcaption></figure> Na maioría dos seus compostos, o cobre presenta <a href="/wiki/Estado_de_oxidaci%C3%B3n" title="Estado de oxidación">estados de oxidación</a> baixos, sendo o máis común o 2, aínda que tamén hai algúns con estado de oxidación 1. Exposto ao aire, a cor vermella salmón inicial, tórnase vermello violeta pola formación de <a href="/w/index.php?title=%C3%93xido_de_cobre_(I)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Óxido de cobre (I) (a páxina aínda non existe)">óxido cuproso</a> (Cu2O) para ennegrecerse posteriormente pola formación de <a href="/w/index.php?title=%C3%93xido_de_cobre_(II)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Óxido de cobre (II) (a páxina aínda non existe)">óxido cúprico</a> (CuO).<a href="#cite_note-EPER-33">[33]</a> A coloración azul do Cu+2 debese a formación do ion [Cu (OH2)6]+2.<a href="#cite_note-34">[34]</a> Exposto longo tempo ao aire húmido, forma unha capa adherente e impermeable de <a href="/wiki/Carbonato" title="Carbonato">carbonato</a> <a href="/wiki/Base_(qu%C3%ADmica)" title="Base (química)">básico</a> (<a href="/w/index.php?title=Carbonato_de_cobre_(II)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carbonato de cobre (II) (a páxina aínda non existe)">carbonato cúprico</a>) de cor verde e <a href="/wiki/Veleno" title="Veleno">velenoso</a>.<a href="#cite_note-35">[35]</a> Tamén poden formarse <a href="/w/index.php?title=P%C3%A1tina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pátina (a páxina aínda non existe)">pátinas</a> de <a href="/w/index.php?title=Verdete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdete (a páxina aínda non existe)">verdete</a>, unha mestura velenosa de acetatos de cobre de cor verdoso ou azulado que se forma cando os óxidos de cobre reaccionan con <a href="/wiki/%C3%81cido_ac%C3%A9tico" title="Ácido acético">ácido acético</a>,<a href="#cite_note-CENIM-36">[36]</a> que é o responsable do sabor do <a href="/wiki/Vinagre" title="Vinagre">vinagre</a> e prodúcese en procesos de <a href="/w/index.php?title=Fermentaci%C3%B3n_ac%C3%A9tica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fermentación acética (a páxina aínda non existe)">fermentación acética</a>. Ao empregar utensilios de cobre para a cocción de alimentos, deben tomarse precaucións para evitar intoxicaciones por <a href="/w/index.php?title=Verdete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdete (a páxina aínda non existe)">verdete</a> que, malia o seu mal sabor, pode ser enmascarado con salsas e condimentos e ser inxerido. Os halóxenos atacan con facilidade ao cobre, especialmente en presenza de humidade. En seco, o <a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">cloro</a> e o <a href="/wiki/Bromo" title="Bromo">bromo</a> non producen efecto e o <a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor">flúor</a> só lle ataca a temperaturas superiores a 500 °C.<a href="#cite_note-EPER-33">[33]</a> O <a href="/w/index.php?title=Cloruro_de_cobre_(I)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cloruro de cobre (I) (a páxina aínda non existe)">cloruro cuproso</a> e o <a href="/w/index.php?title=Cloruro_de_cobre_(II)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cloruro de cobre (II) (a páxina aínda non existe)">cloruro cúprico</a>, combinados co osíxeno e en presenza de humidade producen <a href="/wiki/%C3%81cido_clorh%C3%ADdrico" title="Ácido clorhídrico">ácido clorhídrico</a>, ocasionando unhas manchas de <a href="/wiki/Atacamita" title="Atacamita">atacamita</a> ou <a href="/w/index.php?title=Paratacamita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paratacamita (a páxina aínda non existe)">paratacamita</a>, de cor verde pálido a azul verdoso, suaves e povorentas que non se fixan sobre a superficie e producen máis cloruros de cobre, iniciando de novo o ciclo da erosión.<a href="#cite_note-Denarios-37">[37]</a> Os <a href="/w/index.php?title=%C3%81cido_oxi%C3%A1cido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ácido oxiácido (a páxina aínda non existe)">ácidos oxiácidos</a> atacan ao cobre, polo cal utilízanse estes ácidos como <a href="/wiki/Decapante" title="Decapante">decapantes</a> (<a href="/wiki/%C3%81cido_sulf%C3%BArico" title="Ácido sulfúrico">ácido sulfúrico</a>) e <a href="/w/index.php?title=Abrillantador&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abrillantador (a páxina aínda non existe)">abrillantadores</a> (<a href="/wiki/%C3%81cido_n%C3%ADtrico" title="Ácido nítrico">ácido nítrico</a>). O <a href="/wiki/%C3%81cido_sulf%C3%BArico" title="Ácido sulfúrico">ácido sulfúrico</a> reacciona co cobre formando un sulfuro, CuS (<a href="/w/index.php?title=Covelina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Covelina (a páxina aínda non existe)">covelina</a>) ou Cu2S (<a href="/w/index.php?title=Calcocita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calcocita (a páxina aínda non existe)">calcocita</a>) de cor negra e auga. Tamén poden formarse sales de <a href="/wiki/Sulfato_de_cobre_(II)" title="Sulfato de cobre (II)">sulfato cúprico</a> (<a href="/w/index.php?title=Antlerita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antlerita (a páxina aínda non existe)">antlerita</a>) con cores de verde a azul verdoso.<a href="#cite_note-Denarios-37">[37]</a> Estes sales son moi comúns nos <a href="/wiki/%C3%81nodo" title="Ánodo">ánodos</a> dos <a href="/wiki/Bater%C3%ADa_(electricidade)#Acumulador_de_chumbo" title="Batería (electricidade)">acumuladores de plomo</a> que se empregan nos <a href="/wiki/Autom%C3%B3bil" title="Automóbil">automóbiles</a>. O <a href="/wiki/%C3%81cido_c%C3%ADtrico" title="Ácido cítrico">ácido cítrico</a> disolve o óxido de cobre, polo que se aplica para limpar superficies de cobre, lustrando o metal e formando <a href="/w/index.php?title=Citrato_de_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Citrato de cobre (a páxina aínda non existe)">citrato de cobre</a>. Se logo de limpar o cobre con ácido cítrico, se volve a utilizar o mesmo pano para limpar superficies de <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a>, o chumbo bañarase dunha capa externa de citrato de cobre e <a href="/w/index.php?title=Citrato_de_plomo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Citrato de plomo (a páxina aínda non existe)">citrato de plomo</a> cunha cor avermellada e negra. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Propiedades_biolóxicas">Propiedades biolóxicas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=17" title="Editar a sección: «Propiedades biolóxicas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=17" title="Editar o código fonte da sección: Propiedades biolóxicas">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/w/index.php?title=Biolox%C3%ADa_do_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bioloxía do cobre (a páxina aínda non existe)">Bioloxía do cobre</a>.</dd></dl></div> Nas plantas, o cobre posúe un importante papel no proceso da <a href="/wiki/Fotos%C3%ADntese" title="Fotosíntese">fotosíntese</a> e forma parte da composición da <a href="/wiki/Plastocianina" title="Plastocianina">plastocianina</a>. Ao redor do 70 % do cobre dunha planta está presente na <a href="/wiki/Clorofila" title="Clorofila">clorofila</a>, principalmente nos <a href="/wiki/Cloroplasto" title="Cloroplasto">cloroplastos</a>. Os primeiros síntomas nas plantas por deficiencia de cobre aparecen en forma de follas estreitas e retortas, ademais de puntas esbrancuxadas. As <a href="/wiki/Pan%C3%ADcula" title="Panícula">panículas</a> e as <a href="/w/index.php?title=Vaina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vaina (a páxina aínda non existe)">vainas</a> poden aparecer baleiras por unha deficiencia severa de cobre, ocasionando graves perdas económicas na actividade agrícola.<a href="#cite_note-38">[38]</a> O cobre contribúe á formación de <a href="/wiki/Eritrocito" title="Eritrocito">glóbulos vermellos</a> e ao mantemento dos <a href="/wiki/Vaso_sangu%C3%ADneo" title="Vaso sanguíneo">vasos sanguíneos</a>, <a href="/wiki/Nervio" title="Nervio">nervios</a>, <a href="/wiki/Sistema_inmunitario" title="Sistema inmunitario">sistema inmunitario</a> e <a href="/wiki/%C3%93so" title="Óso">ósos</a> e xa que logo é esencial para a vida humana. O cobre atópase nalgúns <a href="/wiki/Enzima" title="Enzima">enzimas</a> como o <a href="/wiki/Citocromo_c_oxidase" title="Citocromo c oxidase">citocromo c oxidase</a>, a <a href="/w/index.php?title=Lisil_oxidase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lisil oxidase (a páxina aínda non existe)">lisil oxidase</a> e a <a href="/wiki/Super%C3%B3xido_dismutase" title="Superóxido dismutase">superóxido dismutase</a>.<a href="#cite_note-ReferenceA-10">[10]</a> O desequilibrio de cobre no organismo cando se produce en forma excesiva ocasiona unha enfermidade hepática coñecida como <a href="/w/index.php?title=Enfermidade_de_Wilson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enfermidade de Wilson (a páxina aínda non existe)">enfermidade de Wilson</a>, a orixe desta enfermidade é hereditario, e separadamente do trastorno hepático que ocasiona tamén dana ao sistema nervioso. Trátase dunha enfermidade pouco común.[<a href="/wiki/Wikipedia:C%C3%B3mpre_referencia" title="Wikipedia:Cómpre referencia">Cómpre referencia</a>] Pode producirse deficiencia de cobre en nenos cunha dieta pobre en calcio, especialmente se presentan diarreas ou desnutrición. Tamén hai enfermidades que diminúen a absorción de cobre, como a <a href="/wiki/Enfermidade_cel%C3%ADaca" title="Enfermidade celíaca">enfermidade celíaca</a>, a <a href="/wiki/Fibrose_qu%C3%ADstica" title="Fibrose quística">fibrose quística</a> ou ao levar dietas restritivas.<a href="#cite_note-Medlineplus_Cobre-39">[39]</a> O cobre atópase nunha gran cantidade de alimentos habituais da dieta tales como ostras, mariscos, legumes, vísceras e noces entre outros, ademais da auga potable e polo tanto é moi raro que se produza unha deficiencia de cobre no organismo. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Precaucións_sanitarias_do_cobre">Precaucións sanitarias do cobre</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=18" title="Editar a sección: «Precaucións sanitarias do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=18" title="Editar o código fonte da sección: Precaucións sanitarias do cobre">editar a fonte</a>]</div> Malia que o cobre é un <a href="/wiki/Oligoelemento" title="Oligoelemento">oligoelemento</a> necesario para a vida, uns niveis altos deste elemento no organismo poden ser daniños para a saúde. A inhalación de niveis altos de cobre pode producir irritación das vías respiratorias. A inxestión de niveis altos de cobre pode producir náuseas, vómitos e diarrea. Un exceso de cobre no sangue pode danar o fígado e os riles, e ata causar a morte.<a href="#cite_note-ATSDR-40">[40]</a> Inxerir por vía oral unha cantidade de 30 g de sulfato de cobre é potencialmente letal nos humanos. Para as actividades laborais nas que se elaboran e manipulan produtos de cobre, é necesario utilizar medidas de protección colectiva que protexan aos traballadores. O <a href="/w/index.php?title=TLV-TWA&action=edit&redlink=1" class="new" title="TLV-TWA (a páxina aínda non existe)">valor límite tolerado</a> é de 0,2 mg/m³ para o fume e 1 mg/m³ para o po e a néboa. O cobre reacciona con oxidantes fortes tales como <a href="/wiki/Clorato" title="Clorato">cloratos</a>, <a href="/w/index.php?title=Bromato&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bromato (a páxina aínda non existe)">bromatos</a> e <a href="/wiki/Ioduro" title="Ioduro">ioduros</a>, orixinando un perigo de explosión. Ademais pode ser necesario o uso de <a href="/wiki/Equipo_de_protecci%C3%B3n_individual" title="Equipo de protección individual">equipos de protección individual</a> como <a href="/wiki/Luva" title="Luva">luvas</a>, <a href="/wiki/Lentes" title="Lentes">lentes</a> e <a href="/wiki/M%C3%A1scara" title="Máscara">máscaras</a>. Ademais, pode ser recomendable que os traballadores se duchen e cambien de <a href="/wiki/Roupa" title="Roupa">roupa</a> antes de volver á súa casa cada día.<a href="#cite_note-ATSDR-40">[40]</a> A <a href="/wiki/Organizaci%C3%B3n_Mundial_da_Sa%C3%BAde" title="Organización Mundial da Saúde">Organización Mundial da Saúde</a> (OMS) na súa Guía da calidade da auga potable recomenda un nivel máximo de 2 mg/l.<a href="#cite_note-41">[41]</a> O mesmo valor foi adoptado na <a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Europea" title="Unión Europea">Unión Europea</a> como valor límite de cobre na <a href="/wiki/Auga_potable" title="Auga potable">auga potable</a>, mentres que nos <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a> a Axencia de Protección Ambiental estableceu un máximo de 1,3 mg/l.<a href="#cite_note-Estandar_EE.UU.-42">[42]</a> A auga con <a href="/w/index.php?title=Concentraci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Concentración (a páxina aínda non existe)">concentracións</a> de cobre superiores a 11 mg/l pode ensuciar a roupa ao lavala e presentar un sabor metálico desagradable.<a href="#cite_note-Estandar_EE.UU.-42">[42]</a><a href="#cite_note-43">[43]</a> A <a href="/w/index.php?title=Axencia_para_Substancias_T%C3%B3xicas_e_o_Rexistro_de_Enfermidades&action=edit&redlink=1" class="new" title="Axencia para Substancias Tóxicas e o Rexistro de Enfermidades (a páxina aínda non existe)">Axencia para Substancias Tóxicas e o Rexistro de Enfermidades</a> dos <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a> recomenda que, para diminuír os niveis de cobre na auga potable que se conduce por <a href="/w/index.php?title=Canalizaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Canalización (a páxina aínda non existe)">tubos</a> de cobre, se deixe correr a auga polo menos 15 segundos antes de bebela ou usala por primeira vez na mañá. As actividades mineiras poden provocar a contaminación de ríos e augas subterráneas con cobre e outros metais durante a súa explotación así como unha vez abandonada a minería na zona. A cor turquesa da auga e as rocas débese á acción que o cobre e outros metais desenvolven durante a súa explotación mineira.<a href="#cite_note-44">[44]</a><a href="#cite_note-45">[45]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aliaxes_e_tipos_de_cobre">Aliaxes e tipos de cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=19" title="Editar a sección: «Aliaxes e tipos de cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=19" title="Editar o código fonte da sección: Aliaxes e tipos de cobre">editar a fonte</a>]</div> Desde o punto de vista físico, o cobre puro posúe moi baixo <a href="/w/index.php?title=L%C3%ADmite_el%C3%A1stico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Límite elástico (a páxina aínda non existe)">límite elástico</a> (33 MPa) e unha <a href="/wiki/Dureza" title="Dureza">dureza</a> escasa (3 na <a href="/wiki/Escala_de_Mohs" title="Escala de Mohs">escala de Mohs</a> ou 50 na <a href="/w/index.php?title=Dureza_Vickers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dureza Vickers (a páxina aínda non existe)">escala de Vickers</a>). En cambio, unido en <a href="/wiki/Aliaxe" title="Aliaxe">aliaxe</a> con outros elementos adquire características mecánicas moi superiores, aínda que diminúe a súa condutividade. Existe unha ampla variedade de aliaxes de cobre, de cuxas composicións dependen as características técnicas que se obteñen, polo que se utilizan en multitude de obxectos con aplicacións técnicas moi diversas. O cobre aliase principalmente cos seguintes elementos: <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">Zn</a>, <a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">Sn</a>, <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">Al</a>, <a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">Nin</a>, <a href="/wiki/Berilio" title="Berilio">Be</a>, <a href="/wiki/Silicio" title="Silicio">Si</a>, <a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio">Cd</a>, <a href="/wiki/Cromo" title="Cromo">Cr</a> e outros en menor cuantía. Segundo os fins aos que se destinan na industria, clasifícanse en aliaxes para forxa e en aliaxes para moldeo. Para identificalas teñen as seguintes nomenclaturas xerais segundo a norma <a href="/wiki/Organizaci%C3%B3n_Internacional_para_a_Estandarizaci%C3%B3n" title="Organización Internacional para a Estandarización">ISO</a> 1190-1:1982 ou o seu equivalente <a href="/wiki/Norma_UNE" title="Norma UNE">UNE</a> 37102:1984.<a href="#cite_note-46">[46]</a> Ambas normas utilizan o sistema UNS (do <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Idioma inglés">inglés</a> Unified Numbering System).<a href="#cite_note-47">[47]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Latón_(Cu-Zn)">Latón (Cu-Zn)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=20" title="Editar a sección: «Latón (Cu-Zn)»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=20" title="Editar o código fonte da sección: Latón (Cu-Zn)">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">Latón</a>.</dd></dl></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg/220px-Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg/330px-Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg/440px-Jug_Egypt_Louvre_OA7436.jpg 2x" data-file-width="1040" data-file-height="1300" /></a><figcaption><a href="/wiki/Xerra" title="Xerra">Xerra</a> exipcia de <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">latón</a>, <a href="/wiki/Museo_do_Louvre" title="Museo do Louvre">Museo do Louvre</a>, <a href="/wiki/Par%C3%ADs" title="París">París</a>.</figcaption></figure> O <a href="/wiki/Lat%C3%B3n" title="Latón">latón</a>, tamén coñecido como cuzin, é unha aliaxe de cobre, <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">cinc</a> (Zn) e, en menor proporción, outros metais. Obtense mediante a <a href="/wiki/Fundici%C3%B3n_(metalurxia)" class="mw-redirect" title="Fundición (metalurxia)">fundición</a> dos seus compoñentes nun <a href="/wiki/Crisol" title="Crisol">crisol</a> ou mediante a <a href="/wiki/Fundici%C3%B3n_(metalurxia)" class="mw-redirect" title="Fundición (metalurxia)">fundición</a> e <a href="/wiki/Reduci%C3%B3n-oxidaci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Redución-oxidación">redución</a> de <a href="/w/index.php?title=Mena_(miner%C3%ADa)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mena (minería) (a páxina aínda non existe)">menas</a> sulfurosas nun <a href="/w/index.php?title=Forno_de_reverbero&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forno de reverbero (a páxina aínda non existe)">forno de reverbero</a> ou de <a href="/w/index.php?title=Cubilote&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cubilote (a páxina aínda non existe)">cubilote</a>. Nos latóns industriais, a porcentaxe de Zn mantense sempre inferior o 50%. A súa composición inflúe nas características mecánicas, a <a href="/w/index.php?title=Fusibilidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fusibilidade (a páxina aínda non existe)">fusibilidade</a> e a capacidade de conformación por <a href="/w/index.php?title=Fundici%C3%B3n_(industria)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fundición (industria) (a páxina aínda non existe)">fundición</a>, <a href="/wiki/Forxa" title="Forxa">forxa</a> e <a href="/w/index.php?title=Mecanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecanizado (a páxina aínda non existe)">mecanizado</a>. En frío, os <a href="/wiki/Lingote" title="Lingote">lingotes</a> obtidos <a href="/wiki/Deformaci%C3%B3n" title="Deformación">deformanse</a> <a href="/w/index.php?title=Plasticidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plasticidade (a páxina aínda non existe)">plasticidade</a> producindo <a href="/wiki/L%C3%A1mina_(construci%C3%B3n)" title="Lámina (construción)">láminas</a>, <a href="/w/index.php?title=Varilla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Varilla (a páxina aínda non existe)">varillas</a> ou cortanse en tiras susceptibles de estirarse para fabricar <a href="/wiki/Arame" title="Arame">arames</a>. A súa densidade depende da súa composición, xeralmente rolda entre 8,4 g/cm³ e 8,7 g/cm³. As características dos latóns dependen da proporción de elementos que interveñan na aliaxe de tal forma que algúns tipos de latón son <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleables</a> unicamente en frío, outros exclusivamente en quente, e algúns non o son a ningunha temperatura. Todos os tipos de latón vólvense crebadizos cando se quentan a unha temperatura próxima ao <a href="/wiki/Punto_de_fusi%C3%B3n" title="Punto de fusión">punto de fusión</a>. O latón é máis duro que o cobre, pero fácil de <a href="/w/index.php?title=Mecanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecanizado (a páxina aínda non existe)">mecanizar</a>, <a href="/wiki/Gravado" title="Gravado">gravar</a> e <a href="/w/index.php?title=Funsi%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Funsión (a páxina aínda non existe)">fundir</a>. É resistente á <a href="/wiki/Oxidaci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Oxidación">oxidación</a>, ás condicións salinas e é <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleable</a>, polo que pode laminarse en ferros finos. A súa maleabilidade varía a temperatura e coa presenza, mesmo en cantidades mínimas, doutros metais na súa composición. Unha pequena achega de chumbo na composición do latón mellora a <a href="/w/index.php?title=Maquinabilidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maquinabilidade (a páxina aínda non existe)">maquinabilidade</a> porque facilita a fragmentación das <a href="/w/index.php?title=Labra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Labra (a páxina aínda non existe)">labras</a> no mecanizado. O chumbo tamén ten un efecto lubricante polo seu baixo punto de fusión, o que permite retardar o desgaste da ferramenta de corte. O latón admite poucos tratamentos térmicos e unicamente se realizan <a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">recocidos</a> de homoxeneización e recristalización. O latón ten unha cor <a href="/wiki/Amarelo" title="Amarelo">amarelo</a> brillante, con parecido ao <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a>, característica que é aproveitada na <a href="/wiki/Xoiar%C3%ADa" title="Xoiaría">xoiaría</a>, especialmente na <a href="/w/index.php?title=Bixuter%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bixutería (a páxina aínda non existe)">bixutería</a>, e no <a href="/w/index.php?title=Galvanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Galvanizado (a páxina aínda non existe)">galvanizado</a> de elementos decorativos. As aplicacións dos latóns abarcan outros campos moi diversos, como <a href="/wiki/Arma" title="Arma">armamento</a>, <a href="/w/index.php?title=Caldeirer%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caldeirería (a páxina aínda non existe)">caldeirería</a>, <a href="/wiki/Soldadura" title="Soldadura">soldadura</a>, fabricación de arames, tubos de <a href="/wiki/Condensador" title="Condensador">condensadores eléctricos</a> e <a href="/wiki/Conector_el%C3%A9ctrico" title="Conector eléctrico">terminais eléctricos</a>. Como non é atacado pola auga salgada, úsase tamén nas construcións de <a href="/wiki/Barco" title="Barco">barcos</a> e en equipos pesqueiros e mariños. O latón non produce faíscas por impacto mecánico, unha propiedade atípica nas <a href="/wiki/Aliaxe" title="Aliaxe">aliaxes</a>. Esta característica converte ao latón nun material importante na fabricación de envases para a manipulación de compostos inflamables, cepillos de limpeza de metais e nos <a href="/wiki/Pararraios" title="Pararraios">pararraios</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bronce_(Cu-Sn)">Bronce (Cu-Sn)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=21" title="Editar a sección: «Bronce (Cu-Sn)»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=21" title="Editar o código fonte da sección: Bronce (Cu-Sn)">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">Bronce</a>.</dd></dl></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_(D_2005_1).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg/220px-Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg" decoding="async" width="220" height="386" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg/330px-Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg/440px-Augustins_-_David_by_Antonin_Merci%C3%A9_%28D_2005_1%29.jpg 2x" data-file-width="4262" data-file-height="7476" /></a><figcaption>Estatua de bronce. David espido.</figcaption></figure> As aliaxes en cuxa composición predominan o cobre e o <a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">estaño</a> (Sn) coñécense co nome de <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a> e son coñecidas desde a antigüidade. Hai moitos tipos de bronces que conteñen ademais outros elementos como <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>, <a href="/wiki/Berilio" title="Berilio">berilio</a>, <a href="/wiki/Cromo" title="Cromo">cromo</a> ou <a href="/wiki/Silicio" title="Silicio">silicio</a>. A porcentaxe de estaño nestas aliaxes está comprendido entre o 2 e o 22 %. Son de cor amarélente e as pezas fundidas de bronce son de mellor calidade que as de latón, pero son máis difíciles de mecanizar e máis caras. A tecnoloxía metalúrxica da fabricación do bronce é un dos fitos máis importantes da historia da humanidade pois deu orixe á chamada <a href="/wiki/Idade_de_Bronce" title="Idade de Bronce">Idade de Bronce</a>. O bronce foi a primeira aliaxe fabricada voluntariamente polo ser humano: realizábase mesturando o mineral de cobre (<a href="/wiki/Calcopirita" title="Calcopirita">calcopirita</a>, <a href="/wiki/Malaquita" title="Malaquita">malaquitaetc</a>.) e o de estaño (<a href="/wiki/Casiterita" title="Casiterita">casiterita</a>) nun forno alimentado con <a href="/wiki/Carb%C3%B3n_vexetal" title="Carbón vexetal">carbón vexetal</a>. O resultante da combustión do <a href="/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón">carbón</a>, que se oxidaba formando <a href="/wiki/Anh%C3%ADdrido_carb%C3%B3nico" class="mw-redirect" title="Anhídrido carbónico">anhídrido carbónico</a>, producía a redución dos minerais de cobre e estaño a metais. O cobre e o estaño que se fundían reducíanse entre un 5 e un 10 % en peso de estaño. O bronce emprégase especialmente en aliaxes condutoras da calor, en <a href="/wiki/Bater%C3%ADa_(electricidade)" title="Batería (electricidade)">baterías eléctricas</a> e na fabricación de <a href="/wiki/V%C3%A1lvula_(motor)" title="Válvula (motor)">válvulas</a>, tubos de enxeñaría e unións de <a href="/wiki/Fontaner%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Fontanería">fontanería</a>. Algunhas aliaxes de bronce úsanse en unións deslizantes, como <a href="/w/index.php?title=Rodamento&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodamento (a páxina aínda non existe)">rodamentos</a> e descansos, discos de fricción; e outras aplicacións onde se require alta resistencia á <a href="/wiki/Corrosi%C3%B3n" title="Corrosión">corrosión</a> como <a href="/w/index.php?title=Rodete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodete (a páxina aínda non existe)">rodetes</a> de <a href="/wiki/Turbina" title="Turbina">turbinas</a> ou válvulas de <a href="/wiki/Bomba_hidr%C3%A1ulica" title="Bomba hidráulica">bombas</a>, entre outros <a href="/w/index.php?title=Elementos_de_m%C3%A1quinas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos de máquinas (a páxina aínda non existe)">elementos de máquinas</a>. Nalgunhas aplicacións eléctricas é utilizado en <a href="/wiki/Resorte" title="Resorte">resortes</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Alpaca_(Cu-Ni-Zn)">Alpaca (Cu-Ni-Zn)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=22" title="Editar a sección: «Alpaca (Cu-Ni-Zn)»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=22" title="Editar o código fonte da sección: Alpaca (Cu-Ni-Zn)">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/wiki/Alpaca_(aliaxe)" title="Alpaca (aliaxe)">Alpaca (aliaxe)</a>.</dd></dl></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:EierbecherWMF.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/EierbecherWMF.jpg/220px-EierbecherWMF.jpg" decoding="async" width="220" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/EierbecherWMF.jpg/330px-EierbecherWMF.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/EierbecherWMF.jpg/440px-EierbecherWMF.jpg 2x" data-file-width="1014" data-file-height="582" /></a><figcaption>Oveiras de <a href="/wiki/Alpaca_(aliaxe)" title="Alpaca (aliaxe)">alpaca</a>.</figcaption></figure> As <a href="/wiki/Alpaca_(aliaxe)" title="Alpaca (aliaxe)">alpacas</a> ou pratas alemás son aliaxes de cobre, <a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">níquel</a> (Ni) e <a href="/wiki/Zinc" class="mw-redirect" title="Zinc">zinc</a> (Zn), nunha proporción de 50-70 % de cobre, 13-25 % de níquel, e 13-25 % de zinc.<a href="#cite_note-48">[48]</a> As súas propiedades varían de forma continua en función da proporción destes elementos na súa composición, pasando de máximos de dureza a mínimos de condutividade. Estas aliaxes teñen a propiedade de rexeitar os organismos mariños (antifouling). Se a estas aliaxes de cobre-níquel-zinc se lle engaden pequenas cantidades de <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a> ou <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> constitúen aliaxes que se caracterizan pola súa resistencia á <a href="/wiki/Corrosi%C3%B3n" title="Corrosión">corrosión</a> mariña, polo que se utilizan amplamente na construción naval, principalmente en condensadores e tubaxes, así como na fabricación de <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a> e de resistencias eléctricas.<a href="#cite_note-49">[49]</a> As aliaxes de alpaca teñen unha boa resistencia á corrosión e boas calidades mecánicas. A súa aplicación abarca materiais de <a href="/wiki/Telecomunicaci%C3%B3ns" title="Telecomunicacións">telecomunicacións</a>, instrumentos e accesorios de <a href="/wiki/Fontaner%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Fontanería">fontanería</a> e electricidade, como billas, abrazadeiras, peiraos, conectores. Tamén se emprega na construción e ferraxería, para elementos decorativos e nas industrias químicas e alimentarias, ademais de materiais de vaixelas e ourivaría.<a href="#cite_note-50">[50]</a> O <a href="/wiki/Monel" class="mw-redirect" title="Monel">monel</a> é unha aliaxe que se obtén directamente de minerais canadenses e ten unha composición de Cu= 28-30%, Ni= 66-67%, Fe= 3-3,5%. Este material ten gran resistencia aos axentes corrosivos e ás altas temperaturas.<a href="#cite_note-51">[51]</a> Outro tipo de alpaca é o chamado <a href="/w/index.php?title=Platinoide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Platinoide (a páxina aínda non existe)">platinoide</a>, aliaxe de cor branca composta de 60% de cobre,14% de níquel, 24% de cinc e de 1-2% de <a href="/wiki/Volframio" title="Volframio">volframio</a>.<a href="#cite_note-52">[52]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Outras_aliaxes">Outras aliaxes</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=23" title="Editar a sección: «Outras aliaxes»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=23" title="Editar o código fonte da sección: Outras aliaxes">editar a fonte</a>]</div> Outras aliaxes de cobre con aplicacións técnicas son as seguintes: <dl><dt>Cobre-<a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio">cadmio</a> (Cu-Cd)</dt> <dd>Son aliaxes de cobre cunha pequena porcentaxe de <a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio">cadmio</a> e teñen unha maior resistencia que o cobre puro. Utilízanse en liñas eléctricas aéreas sometidas a fortes solicitacións mecánicas como <a href="/wiki/Catenaria" title="Catenaria">catenarias</a> e cables de contacto para <a href="/wiki/Tranv%C3%ADa" title="Tranvía">tranvías</a>.</dd> <dt>Cobre-<a href="/wiki/Cromo" title="Cromo">cromo</a> (Cu-Cr) e Cobre-cromo-circonio (Cu-Cr-Zr)</dt> <dd>Teñen unha alta condutividade eléctrica e térmica. Utilízanse en <a href="/wiki/El%C3%A9ctrodo" title="Eléctrodo">eléctrodos</a> de <a href="/wiki/Soldadura#Soldadura_por_resistencia" title="Soldadura">soldadura por resistencia</a>, barras de colectores, <a href="/wiki/Contactor" title="Contactor">contactores</a> de potencia, equipos <a href="/wiki/Siderurxia" title="Siderurxia">siderúrxicos</a> e <a href="/wiki/Resorte" title="Resorte">resortes</a> condutores.</dd> <dt>Cobre-ferro-fósforo (Cu-Fe-P)</dt> <dd>Para a fabricación de elementos que requiran unha boa condutividade eléctrica e boas propiedades térmicas e mecánicas engádense ao cobre partículas de <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> e <a href="/wiki/F%C3%B3sforo_(elemento)" title="Fósforo (elemento)">fósforo</a>. Estas aliaxes utilízanse en <a href="/wiki/Circu%C3%ADto_integrado" title="Circuíto integrado">circuítos integrados</a> porque teñen unha boa condutividade eléctrica, boas propiedades mecánicas e teñen unha alta resistencia á <a href="/wiki/Temperatura" title="Temperatura">temperatura</a>.<a href="#cite_note-Vial-53">[53]</a></dd></dl> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg/175px-ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg" decoding="async" width="175" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg/263px-ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg/350px-ZRS-4_USS_Akron_duralumin_sample.jpg 2x" data-file-width="428" data-file-height="424" /></a><figcaption>Peza de duraluminio usada no dirixible USS Akron.</figcaption></figure> <dl><dt>Cobre-<a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a> (Cu-Al)</dt> <dd>As aliaxes de cobre con aluminio, tamén coñecidas como bronces e <a href="/wiki/Duraluminio" title="Duraluminio">duraluminio</a>, conteñen polo menos un 10% de aluminio. Estas aliaxes son moi parecidas polo seu cor ao <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a> e moi apreciadas para traballos artísticos. Teñen boas propiedades mecánicas e unha elevada resistencia á corrosión. Utilízanse tamén para os <a href="/wiki/Tren_de_aterraxe" title="Tren de aterraxe">trens de aterraxe</a> dos <a href="/wiki/Avi%C3%B3n_(medio_de_transporte)" title="Avión (medio de transporte)">avións</a> e en certas construcións mecánicas.<a href="#cite_note-54">[54]</a></dd> <dt>Cobre-<a href="/wiki/Berilio" title="Berilio">berilio</a> (Cu-Be)</dt> <dd>É unha aliaxe constituída esencialmente por cobre. Esta aliaxe ten importantes propiedades mecánicas e gran resistencia á corrosión. Utilízase para fabricar peiraos, <a href="/w/index.php?title=Molde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Molde (a páxina aínda non existe)">moldes</a> para plásticos, eléctrodos para soldar por resistencia e ferramentas <a href="/w/index.php?title=Antideflagrantes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antideflagrantes (a páxina aínda non existe)">antideflagrantes</a>.<a href="#cite_note-55">[55]</a></dd> <dt>Cobre-<a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> (Cu-Ag) ou cobre á <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a></dt> <dd>É unha aliaxe débil polo seu alto contido de cobre, que se caracteriza por unha alta dureza que lle permite soportar temperaturas de ata 226 °C, mantendo a condutividade eléctrica do cobre.<a href="#cite_note-56">[56]</a></dd> <dt><a href="/wiki/Constant%C3%A1n" title="Constantán">Constantán</a> (Cu55Nin45)</dt> <dd>É unha <a href="/wiki/Aliaxe" title="Aliaxe">aliaxe</a> formada por un 55% de cobre e un 45% de <a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">níquel</a>. Caracterízase por ter un unha <a href="/wiki/Resistividade" title="Resistividade">resistividade eléctrica</a> de 4,9•10−7 <a href="/wiki/Ohmio" class="mw-redirect" title="Ohmio">Ω</a>•m case constante nun amplo rango de temperaturas, cun <a href="/w/index.php?title=Coeficiente_de_temperatura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coeficiente de temperatura (a páxina aínda non existe)">coeficiente de temperatura</a> de 14,9•10−7 <a href="/wiki/Ohmio" class="mw-redirect" title="Ohmio">Ω</a>•m. Emprégase na fabricación de <a href="/wiki/Termopar" title="Termopar">termopares</a>, <a href="/w/index.php?title=Galga_extensiom%C3%A9trica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Galga extensiométrica (a páxina aínda non existe)">galgas extensiométricas</a> e <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a>.</dd> <dt><a href="/w/index.php?title=Manganina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manganina (a páxina aínda non existe)">Manganina</a> (Cu86Mn12Nin2)</dt> <dd>É outra aliaxe cun moi baixo coeficiente de temperatura e utilízase en galgas extensiométricas e <a href="/wiki/Resistor" class="mw-redirect" title="Resistor">resistores</a> de alta estabilidade. Ademais, o seu <a href="/wiki/Potencial_el%C3%A9ctrico" title="Potencial eléctrico">potencial</a> <a href="/w/index.php?title=Termoelectricidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Termoelectricidade (a páxina aínda non existe)">termoeléctrico</a> de contacto co cobre por <a href="/w/index.php?title=Efecto_termoel%C3%A9ctrico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Efecto termoeléctrico (a páxina aínda non existe)">efecto Seebeck</a> é moi pequeno (+0,6 mV/100 K). A súa resistividade eléctrica é duns 4,9•10−7 <a href="/wiki/Ohmio" class="mw-redirect" title="Ohmio">Ω</a>•m e o seu coeficiente de temperatura é de 10−8 <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a>−1.<a href="#cite_note-57">[57]</a></dd></dl> Algunhas aliaxes de cobre teñen pequenas porcentaxes de <a href="/wiki/Xofre" title="Xofre">xofre</a> e de <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a> que melloran a <a href="/w/index.php?title=Maquinabilidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maquinabilidade (a páxina aínda non existe)">maquinabilidade</a> da aliaxe. Tanto o chumbo como o xofre teñen moi baixa <a href="/wiki/Solubilidade" title="Solubilidade">solubilidade</a> no cobre, separándose respectivamente como chumbo (Pb) e como <a href="/w/index.php?title=Sulfuro_de_cobre_(I)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulfuro de cobre (I) (a páxina aínda non existe)">sulfuro cuproso</a> (Cu2S) nos <a href="/w/index.php?title=Bordo_de_gran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bordo de gran (a páxina aínda non existe)">bordos de gran</a> e facilitando a rotura das labras nos procesos de mecanizado, mellorando a maquinabilidade da aliaxe.<a href="#cite_note-Vial-53">[53]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Procesos_industriais_do_cobre">Procesos industriais do cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=24" title="Editar a sección: «Procesos industriais do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=24" title="Editar o código fonte da sección: Procesos industriais do cobre">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Minería_do_cobre">Minería do cobre</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=25" title="Editar a sección: «Minería do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=25" title="Editar o código fonte da sección: Minería do cobre">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:MIna_cobre_Bingham.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/MIna_cobre_Bingham.jpg/220px-MIna_cobre_Bingham.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/MIna_cobre_Bingham.jpg 1.5x" data-file-width="322" data-file-height="402" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Mina_ao_descuberto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mina ao descuberto (a páxina aínda non existe)">Mina ao descuberto</a> en <a href="/w/index.php?title=Bingham&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bingham (a páxina aínda non existe)">Bingham</a>, <a href="/wiki/Illinois" title="Illinois">Illinois</a> (<a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a>).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Chuqui001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Chuqui001.jpg/220px-Chuqui001.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Chuqui001.jpg/330px-Chuqui001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Chuqui001.jpg/440px-Chuqui001.jpg 2x" data-file-width="2126" data-file-height="1382" /></a><figcaption>Mina de cobre <a href="/w/index.php?title=Chuquicamata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chuquicamata (a páxina aínda non existe)">Chuquicamata</a>, <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a>.</figcaption></figure> O cobre nativo adoita acompañar aos seus minerais en bolsas que afloran á superficie explotándose en minas ao descuberto. O cobre obtense a partir de minerais sulfurados (80 %) e de minerais oxidados (20 %), os primeiros trátanse por un proceso denominado pirometalurxia e os segundos por outro proceso denominado hidrometalurxia.<a href="#cite_note-58">[58]</a> Xeralmente na capa superior atópanse os minerais oxidados (<a href="/wiki/Cuprita" title="Cuprita">cuprita</a>, <a href="/w/index.php?title=Melaconita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melaconita (a páxina aínda non existe)">melaconita</a>), xunto a cobre nativo en pequenas cantidades, o que explica a súa elaboración milenaria xa que o metal podía extraerse facilmente en fornos de fosa. A continuación, por baixo do nivel freático, atópanse as <a href="/wiki/Pirita" title="Pirita">piritas</a> (sulfuros) primarias <a href="/w/index.php?title=Calcosina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calcosina (a páxina aínda non existe)">calcosina</a> (Cu2S) e <a href="/w/index.php?title=Covellina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Covellina (a páxina aínda non existe)">covellina</a> (CuS) e finalmente as secundarias <a href="/wiki/Calcopirita" title="Calcopirita">calcopirita</a> (FeCuS2) cuxa explotación é máis rendible que as anteriores. Acompañando a estes minerais atópanse outros como a <a href="/wiki/Bornita" title="Bornita">bornita</a> (Cu5FES4), os cobres grises e os carbonatos <a href="/wiki/Azurita" title="Azurita">azurita</a> e <a href="/wiki/Malaquita" title="Malaquita">malaquita</a> que adoitan formar masas importantes nas minas de cobre por ser a forma na que usualmente se alteran os sulfuros. A tecnoloxía para a obtención do cobre está moi ben desenvolvida aínda que é laboriosa debido á pobreza da <a href="/w/index.php?title=Lei_(miner%C3%ADa)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lei (minería) (a páxina aínda non existe)">lei dos minerais</a>. Os xacementos de cobre conteñen xeralmente concentracións moi baixas do metal. Esta é a causa de que moitas das distintas fases de produción teñan por obxecto a eliminación de impurezas.<a href="#cite_note-59">[59]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Metalurxia_do_cobre">Metalurxia do cobre</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=26" title="Editar a sección: «Metalurxia do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=26" title="Editar o código fonte da sección: Metalurxia do cobre">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Copper_cathode.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Copper_cathode.png/220px-Copper_cathode.png" decoding="async" width="220" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Copper_cathode.png/330px-Copper_cathode.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Copper_cathode.png 2x" data-file-width="364" data-file-height="401" /></a><figcaption>Cátodo de cobre.</figcaption></figure> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/w/index.php?title=Industria_do_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Industria do cobre (a páxina aínda non existe)">Industria do cobre</a>.</dd></dl></div> A <a href="/wiki/Metalurxia" title="Metalurxia">metalurxia</a> do cobre depende de que o mineral se presente en forma de <a href="/wiki/Calcopirita" title="Calcopirita">sulfuros</a> ou de óxidos (<a href="/w/index.php?title=%C3%93xido_de_cobre_(I)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Óxido de cobre (I) (a páxina aínda non existe)">cuproso</a> ou <a href="/w/index.php?title=%C3%93xido_de_cobre_(II)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Óxido de cobre (II) (a páxina aínda non existe)">cúprico</a>). Para os sulfuros utilízase para producir cátodos a vía chamada pirometalurxia, que consiste no seguinte proceso: Conminución do mineral -> Concentración (<a href="/w/index.php?title=Flotaci%C3%B3n_(proceso)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Flotación (proceso) (a páxina aínda non existe)">flotación</a>) -> fundición en forno -> paso a convertidores -> afino -> moldeo de <a href="/wiki/%C3%81nodo" title="Ánodo">ánodos</a> -> electrorefinación -> <a href="/wiki/C%C3%A1todo" title="Cátodo">cátodo</a>. O proceso de refinado produce uns cátodos cun contido do 99,9 % de cobre. Os cátodos son uns ferros dun metro cadrado e un peso de 55 kg. Outros compoñentes que se obteñen deste proceso son <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> (Fe) e <a href="/wiki/Xofre" title="Xofre">xofre</a> (S), ademais de moi pequenas cantidades de <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a> (Ag) e <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a> (Au). Como impurezas do proceso extráense tamén <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a> (Pb), <a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico">arsénico</a> (As) e <a href="/wiki/Mercurio_(elemento)" title="Mercurio (elemento)">mercurio</a> (Hg). Como regra xeral unha instalación metalúrxica de cobre que produza 300.000 <a href="/wiki/Tonelada" title="Tonelada">t</a>/ano de ánodos, consome 1.000.000 t/ano de concentrado de cobre e como subprodutos produce 900.000 t/ano de <a href="/wiki/%C3%81cido_sulf%C3%BArico" title="Ácido sulfúrico">ácido sulfúrico</a> e 300.000 t/ano de escouras.<a href="#cite_note-Arlandis-60">[60]</a> Cando se trata de aproveitar os residuos minerais, a pequena concentración de cobre que hai neles atópase en forma de óxidos e sulfuros, e para recuperar ese cobre emprégase a tecnoloxía chamada hidrometalurxia, máis coñecida pola súa nomenclatura anglosaxoa Sx-Ew. O proceso que segue esta técnica é o seguinte: Mineral de cobre-> <a href="/w/index.php?title=Lixiviaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lixiviación (a páxina aínda non existe)">lixiviación</a>-> extracción-> <a href="/wiki/Electr%C3%B3lise" title="Electrólise">electrólise</a>-> <a href="/wiki/C%C3%A1todo" title="Cátodo">cátodo</a> Esta tecnoloxía utilízase moi pouco porque a case totalidade de concentrados de cobre atópase formando sulfuros, sendo a produción mundial estimada de recuperación de residuos en torno ao 15 % da totalidade de cobre producido.<a href="#cite_note-Arlandis-60">[60]</a><a href="#cite_note-61">[61]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tratamentos_térmicos_do_cobre">Tratamentos térmicos do cobre</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=27" title="Editar a sección: «Tratamentos térmicos do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=27" title="Editar o código fonte da sección: Tratamentos térmicos do cobre">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Kupra_tubo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Kupra_tubo.jpg/220px-Kupra_tubo.jpg" decoding="async" width="220" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Kupra_tubo.jpg/330px-Kupra_tubo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Kupra_tubo.jpg/440px-Kupra_tubo.jpg 2x" data-file-width="528" data-file-height="276" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Tubaxe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tubaxe (a páxina aínda non existe)">Tubaxe</a> de cobre <a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">recocido</a>.</figcaption></figure> O cobre e as súas aliaxes permiten determinados <a href="/wiki/Tratamento_t%C3%A9rmico" title="Tratamento térmico">tratamentos térmicos</a> para fins moi determinados sendo os máis usuais os de <a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">recocido</a>, refinado e temple. O cobre duro recocido preséntase moi ben para operacións en frío como son: dobrado, estampado e embutido. O recocido prodúcese quentando o cobre ou o latón a unha temperatura adecuada nun forno eléctrico de atmosfera controlada, e logo déixase arrefriar ao aire. Hai que procurar non superar a temperatura de recocido porque entón quéimase o cobre e tórnase crebadizo quedando inutilizable. O refinado é un proceso controlado de oxidación seguida dunha redución. O obxectivo da oxidación é eliminar as impurezas contidas no cobre, volatilizándoas ou reducíndoas a escouras. O obxectivo da redución é mellorar a <a href="/wiki/Ductilidade" title="Ductilidade">ductilidade</a> e a <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleabilidade</a> do material.<a href="#cite_note-62">[62]</a> Os tratamentos térmicos que se realizan os latóns son principalmente recocidos de homoxeneización, recristalización e estabilización. Os latóns con máis do 35 % de Zn poden temperarse para facelos máis brandos. Os bronces habitualmente sométense a tratamentos de recocidos e de homoxeneización para as aliaxes de moldeo; e recocidos contra <a href="/wiki/Dureza" title="Dureza">dureza</a> e de recristalización para as aliaxes de forxa. O temple dos bronces de dous <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elementos</a> constituíntes é análogo ao <a href="/w/index.php?title=Temperado_do_aceiro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Temperado do aceiro (a páxina aínda non existe)">temperado do aceiro</a>: quéntase a uns 600 °C e arrefríase rapidamente. Con isto conséguese diminuír a <a href="/wiki/Dureza" title="Dureza">dureza</a> do material, ao contrario do que sucede ao temperar aceiro e algúns bronces con máis de dous compoñentes.<a href="#cite_note-63">[63]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aplicacións_e_usos_do_cobre">Aplicacións e usos do cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=28" title="Editar a sección: «Aplicacións e usos do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=28" title="Editar o código fonte da sección: Aplicacións e usos do cobre">editar a fonte</a>]</div> Xa sexa considerando a cantidade ou o valor do metal empregado, o uso industrial do cobre é moi elevado. É un material importante en multitude de actividades económicas e foi considerado un recurso estratéxico en situacións de conflito. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cobre_metálico">Cobre metálico</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=29" title="Editar a sección: «Cobre metálico»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=29" title="Editar o código fonte da sección: Cobre metálico">editar a fonte</a>]</div> O cobre utilízase tanto cun gran nivel de pureza, próximo ao 100 %, como aleado con outros elementos. O cobre puro emprégase principalmente na fabricación de cables eléctricos. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Electricidade_e_telecomunicacións">Electricidade e telecomunicacións</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=30" title="Editar a sección: «Electricidade e telecomunicacións»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=30" title="Editar o código fonte da sección: Electricidade e telecomunicacións">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Stranded_lamp_wire.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Stranded_lamp_wire.jpg/220px-Stranded_lamp_wire.jpg" decoding="async" width="220" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Stranded_lamp_wire.jpg/330px-Stranded_lamp_wire.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Stranded_lamp_wire.jpg/440px-Stranded_lamp_wire.jpg 2x" data-file-width="661" data-file-height="664" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cable" title="Cable">Cable eléctrico</a> de cobre.</figcaption></figure> O cobre é o metal non precioso con mellor <a href="/wiki/Condutividade_el%C3%A9ctrica" title="Condutividade eléctrica">condutividade eléctrica</a>. Isto, unido a súa <a href="/wiki/Ductilidade" title="Ductilidade">ductilidade</a> e resistencia mecánica, convertérono no material máis empregado para fabricar <a href="/wiki/Cable" title="Cable">cables eléctricos</a>, tanto de uso industrial como residencial. Así mesmo empréganse condutores de cobre en numerosos equipos eléctricos como <a href="/wiki/Xerador_el%C3%A9ctrico" title="Xerador eléctrico">xeradores</a>, <a href="/wiki/Motor_el%C3%A9ctrico" title="Motor eléctrico">motores</a> e <a href="/wiki/Transformador" title="Transformador">transformadores</a>. A principal alternativa ao cobre nestas aplicacións é o <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> Tamén son de cobre a maioría dos cables telefónicos, os cales ademais posibilitan o acceso a <a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internet</a>. As principais alternativas ao cobre para telecomunicacións son a <a href="/wiki/Fibra_%C3%B3ptica" title="Fibra óptica">fibra óptica</a> e os <a href="/wiki/Sen_f%C3%ADos" title="Sen fíos">sistemas inalámbricos</a>. Doutra banda, todos os equipos informáticos e de telecomunicacións conteñen cobre en maior ou menor medida, por exemplo nos seus <a href="/wiki/Circu%C3%ADto_integrado" title="Circuíto integrado">circuítos integrados</a>, transformadores e cableado interno.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Medios_de_transporte">Medios de transporte</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=31" title="Editar a sección: «Medios de transporte»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=31" title="Editar o código fonte da sección: Medios de transporte">editar a fonte</a>]</div> O cobre emprégase en varios compoñentes de coches e camións, principalmente os <a href="/w/index.php?title=Radiador&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radiador (a páxina aínda non existe)">radiadores</a> (grazas á súa alta <a href="/wiki/Condutividade_t%C3%A9rmica" title="Condutividade térmica">condutividade térmica</a> e resistencia á corrosión), <a href="/w/index.php?title=Freo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freo (a páxina aínda non existe)">freos</a> e <a href="/w/index.php?title=Rodamento&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodamento (a páxina aínda non existe)">rodamentos</a>, ademais naturalmente dos cables e motores eléctricos. Un coche pequeno contén en total ao redor de 20 kg de cobre, subindo esta cifra a 45 kg para os de maior tamaño.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> Tamén os <a href="/wiki/Tren" title="Tren">trens</a> requiren grandes cantidades de cobre na súa construción: entre 1 e 2 toneladas nos trens tradicionais e ata 4 toneladas nos de <a href="/wiki/Tren_de_alta_velocidade" title="Tren de alta velocidade">alta velocidade</a>. Ademais as <a href="/wiki/Catenaria_(ferrocarril)" title="Catenaria (ferrocarril)">catenarias</a> conteñen unhas 10 toneladas de cobre por quilómetro nas <a href="/wiki/Li%C3%B1a_de_alta_velocidade" title="Liña de alta velocidade">liñas de alta velocidade</a>.<a href="#cite_note-EuroCopper-14">[14]</a> Por último, os <a href="/wiki/Casco_(navegaci%C3%B3n)" title="Casco (navegación)">cascos dos barcos</a> inclúen a miúdo aliaxes de cobre e níquel para reducir o ensuciamento producido polos seres mariños. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Construción_e_ornamentación">Construción e ornamentación</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=32" title="Editar a sección: «Construción e ornamentación»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=32" title="Editar o código fonte da sección: Construción e ornamentación">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Face_of_Statue_of_Liberty.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Face_of_Statue_of_Liberty.jpg/220px-Face_of_Statue_of_Liberty.jpg" decoding="async" width="220" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Face_of_Statue_of_Liberty.jpg/330px-Face_of_Statue_of_Liberty.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Face_of_Statue_of_Liberty.jpg/440px-Face_of_Statue_of_Liberty.jpg 2x" data-file-width="1615" data-file-height="1805" /></a><figcaption>Cara da <a href="/wiki/Estatua_da_Liberdade" title="Estatua da Liberdade">Estatua da Liberdade</a> de <a href="/wiki/Nova_York" title="Nova York">Nova York</a>, feita con láminas de cobre sobre unha estrutura de <a href="/wiki/Aceiro" title="Aceiro">aceiro</a>.</figcaption></figure> Unha gran parte das <a href="/wiki/Fontanar%C3%ADa" title="Fontanaría">redes de transporte de auga</a> están feitas de cobre ou latón,<a href="#cite_note-65">[65]</a> debido á súa resistencia á corrosión e as súas propiedades anti-bacterianas, quedando as tubaxes de <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a> en desuso polos seus efectos nocivos para a saúde humana. Fronte ás tubaxes de <a href="/wiki/Pl%C3%A1stico" title="Plástico">plástico</a>, as de cobre teñen a vantaxe de que non arden en caso de incendio e, xa que logo, non liberan fumes e gases potencialmente tóxicos.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> O cobre e, sobre todo, o bronce utilízanse tamén como elementos arquitectónicos e revestimentos en <a href="/wiki/Cuberta" title="Cuberta">cubertas</a>, <a href="/wiki/Fachada" title="Fachada">fachadas</a>, portas e xanelas. O cobre emprégase tamén a miúdo para os <a href="/wiki/Mango" title="Mango">pomos</a> das portas de locais públicos, xa que as súas propiedades anti-bacterianas evitan a propagación de <a href="/wiki/Epidemia" title="Epidemia">epidemias</a>.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> Dúas aplicacións clásicas do bronce na construción e ornamentación son a realización de <a href="/wiki/Estatua" title="Estatua">estatuas</a> e de <a href="/wiki/Camp%C3%A1" title="Campá">campás</a>. O sector da construción consome actualmente (2008) o 26% da produción mundial de cobre.<a href="#cite_note-EuroCopper-14">[14]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Moedas">Moedas</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=33" title="Editar a sección: «Moedas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=33" title="Editar o código fonte da sección: Moedas">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Plate_coin,_value_of_1_daler_silver_coin,_0.75_kg,_1700s,_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm,_Sweden_-_DSC01541.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG/220px-Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG" decoding="async" width="220" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG/330px-Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG/440px-Plate_coin%2C_value_of_1_daler_silver_coin%2C_0.75_kg%2C_1700s%2C_on_loan_from_the_Royal_Coin_Cabinet_-_Tekniska_museet_-_Stockholm%2C_Sweden_-_DSC01541.JPG 2x" data-file-width="3201" data-file-height="2640" /></a><figcaption><a href="/wiki/Moeda-placa_de_cobre" title="Moeda-placa de cobre">Moeda-placa de cobre</a> <a href="/wiki/Suecia" title="Suecia">sueca</a> (<a href="/wiki/Gabinete_Real_de_Moedas_de_Estocolmo" title="Gabinete Real de Moedas de Estocolmo">Gabinete Real de Moedas de Estocolmo</a>).</figcaption></figure> Desde o inicio da cuñaxe de <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a> na <a href="/wiki/Idade_Antiga" title="Idade Antiga">Idade Antiga</a> o cobre emprégase como materia prima das mesmas, ás veces puro e, máis a miúdo, en aliaxes como o <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a> e o <a href="/wiki/Cupron%C3%ADquel" title="Cuproníquel">cuproníquel</a>. Exemplos de moedas que inclúen cobre puro: <ul><li>As moedas de <a href="/wiki/Moeda_de_1_c%C3%A9ntimo_de_euro" title="Moeda de 1 céntimo de euro">un</a>, <a href="/wiki/Moeda_de_2_c%C3%A9ntimos_de_euro" title="Moeda de 2 céntimos de euro">dous</a> e <a href="/wiki/Moeda_de_5_c%C3%A9ntimos_de_euro" title="Moeda de 5 céntimos de euro">cinco</a> céntimos de euro son de <a href="/wiki/Aceiro" title="Aceiro">aceiro</a> recuberto de cobre.<a href="#cite_note-ECB-66">[66]</a> A <a href="/w/index.php?title=Moeda_de_1_centavo_de_Estados_Unidos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moeda de 1 centavo de Estados Unidos (a páxina aínda non existe)">moeda de 1 centavo de dólar estadounidense</a> é de <a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">cinc</a> recuberto de cobre.<a href="#cite_note-USMint-67">[67]</a></li></ul> Exemplos de moedas de cuproníquel: <ul><li>Disco interior da <a href="/wiki/Moeda_de_1_euro" title="Moeda de 1 euro">moeda de 1 euro</a> e parte exterior da <a href="/wiki/Moeda_de_2_euros" title="Moeda de 2 euros">moeda de 2 euros</a>.<a href="#cite_note-ECB-66">[66]</a> Moedas de 25 e 50 céntimos de dólar estadounidense.<a href="#cite_note-USMint-67">[67]</a> Moedas españolas de 5, 10, 25, 50 e 200 pesetas cuñadas desde 1949.<a href="#cite_note-Euronumi-68">[68]</a></li></ul> Exemplos de moedas doutras aliaxes de cobre: <ul><li>As moedas de <a href="/wiki/Moeda_de_10_c%C3%A9ntimos_de_euro" title="Moeda de 10 céntimos de euro">dez</a>, <a href="/wiki/Moeda_de_20_c%C3%A9ntimos_de_euro" title="Moeda de 20 céntimos de euro">vinte</a> e <a href="/wiki/Moeda_de_50_c%C3%A9ntimos_de_euro" title="Moeda de 50 céntimos de euro">cincuenta</a> céntimos de euro son de <a href="/wiki/Ouro_n%C3%B3rdico" title="Ouro nórdico">ouro nórdico</a>, unha aliaxe que contén un 89 % de cobre.<a href="#cite_note-ECB-66">[66]</a> As moedas arxentinas de 5, 10, 25 e 50 centavos de <a href="/wiki/Peso_arxentino" title="Peso arxentino">peso</a> na súa versión dourada, son de 92 % de cobre e 8 % de <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Outras_aplicacións">Outras aplicacións</h4>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=34" title="Editar a sección: «Outras aplicacións»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=34" title="Editar o código fonte da sección: Outras aplicacións">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Soprano_helicon.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Soprano_helicon.JPG/220px-Soprano_helicon.JPG" decoding="async" width="220" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Soprano_helicon.JPG/330px-Soprano_helicon.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Soprano_helicon.JPG/440px-Soprano_helicon.JPG 2x" data-file-width="1390" data-file-height="1432" /></a><figcaption>Instrumento musical de vento.</figcaption></figure> O cobre participa na materia prima dunha gran cantidade de diferentes e variados compoñentes de todo tipo de <a href="/wiki/Maquinaria" class="mw-redirect" title="Maquinaria">maquinaria</a>, tales como <a href="/w/index.php?title=Casquillo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Casquillo (a páxina aínda non existe)">casquillos</a>, <a href="/w/index.php?title=Coxinete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coxinete (a páxina aínda non existe)">coxinetes</a>, embelecedores, etc. Forma parte dos elementos de <a href="/w/index.php?title=Bixuter%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bixutería (a páxina aínda non existe)">bixutería</a>, <a href="/wiki/L%C3%A1mpada_incandescente" title="Lámpada incandescente">lámpadas</a> e <a href="/wiki/L%C3%A1mpada_fluorescente" title="Lámpada fluorescente">tubos fluorescentes</a>, <a href="/w/index.php?title=Caldeira_(coci%C3%B1a)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caldeira (cociña) (a páxina aínda non existe)">calderería</a>, <a href="/w/index.php?title=Electroim%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Electroimán (a páxina aínda non existe)">electroimáns</a>, <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a>, <a href="/wiki/Instrumento_de_vento-metal" title="Instrumento de vento-metal">instrumentos musicais de vento</a>, <a href="/wiki/Microondas" title="Microondas">microondas</a>, sistemas de calefacción e <a href="/wiki/Aire_acondicionado" title="Aire acondicionado">aire acondicionado</a>.<a href="#cite_note-69">[69]</a> O cobre, o bronce e o latón son aptos para tratamentos de <a href="/w/index.php?title=Galvanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Galvanizado (a páxina aínda non existe)">galvanizado</a> para cubrir outros metais. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cobre_non_metálico">Cobre non metálico</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=35" title="Editar a sección: «Cobre non metálico»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=35" title="Editar o código fonte da sección: Cobre non metálico">editar a fonte</a>]</div> O <a href="/wiki/Sulfato_de_cobre_(II)" title="Sulfato de cobre (II)">sulfato de cobre (II)</a> tamén coñecido como sulfato cúprico é o composto de cobre de maior importancia industrial e emprégase como <a href="/wiki/Fertilizante" title="Fertilizante">adubo sintético</a> e <a href="/wiki/Pesticida" title="Pesticida">pesticida</a> en agricultura, <a href="/wiki/Alga" title="Alga">alguicida</a> na depuración da <a href="/wiki/Auga" title="Auga">auga</a> e como <a href="/wiki/Conservante" title="Conservante">conservante</a> da <a href="/wiki/Madeira" title="Madeira">madeira</a>. O sulfato de cobre está especialmente indicado para suplir funcións principais do cobre na planta, no campo das <a href="/wiki/Encima" class="mw-redirect" title="Encima">encimas</a>: <a href="/w/index.php?title=Oxidasa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxidasa (a páxina aínda non existe)">oxidasas</a> do <a href="/wiki/%C3%81cido_asc%C3%B3rbico" class="mw-redirect" title="Ácido ascórbico">ácido ascórbico</a>, <a href="/wiki/Polifenol" class="mw-redirect" title="Polifenol">polifenol</a>, <a href="/wiki/Citocromo" title="Citocromo">citocromoetc</a>. Tamén forma parte da plastocianina contida nos <a href="/wiki/Cloroplasto" title="Cloroplasto">cloroplastos</a> e que participa na cadea de transferencia de electróns da <a href="/wiki/Fotos%C3%ADntese" title="Fotosíntese">fotosíntese</a>. A súa absorción realízase mediante un proceso activo metabólicamente. Practicamente non é afectado pola competencia doutros <a href="/wiki/Cati%C3%B3n" title="Catión">catións</a> pero, pola contra, afecta aos demais catións. Este produto pode ser aplicado en <a href="/wiki/Invernadoiro" title="Invernadoiro">invernadoiros</a> para todo tipo de cultivo e en calquera zona climática.<a href="#cite_note-70">[70]</a> Para a decoración de <a href="/wiki/Azulexo" title="Azulexo">azulexos</a> e <a href="/wiki/Cer%C3%A1mica" title="Cerámica">cerámica</a>, realízanse <a href="/w/index.php?title=Vidrado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vidrado (a páxina aínda non existe)">vidrados</a> que proporcionan un brillo metálico de diferentes cores. Para decorar a peza unha vez cocida e vidrada, aplícanse mesturas de <a href="/w/index.php?title=%C3%93xido_de_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Óxido de cobre (a páxina aínda non existe)">óxidos de cobre</a> e outros materiais e despois vólvese a cocer a peza a menor temperatura.<a href="#cite_note-71">[71]</a> Ao mesturar outros materiais cos óxidos de cobre poden obterse diferentes tonalidades.<a href="#cite_note-72">[72]</a> Para as decoracións de cerámica, tamén se empregan películas metálicas de prata e cobre en mesturas <a href="/wiki/Coloide" title="Coloide">coloidais</a> de vernices cerámicos que proporcionan tons parecidos ás irisacións metálicas do <a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">ouro</a> ou do cobre.<a href="#cite_note-73">[73]</a><a href="#cite_note-74">[74]</a> Un <a href="/wiki/Pigmento" title="Pigmento">pigmento</a> moi utilizado en <a href="/wiki/Pintura_(material)" title="Pintura (material)">pintura</a> para os tons verdes é o <a href="/w/index.php?title=Verdete&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdete (a páxina aínda non existe)">verdete</a>, tamén coñecido neste ámbito como verdigris, que consiste nunha mestura formada principalmente por acetatos de cobre, que proporciona tons verdosos ou azulados.<a href="#cite_note-75">[75]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Produtos_do_cobre">Produtos do cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=36" title="Editar a sección: «Produtos do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=36" title="Editar o código fonte da sección: Produtos do cobre">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fundición:_blíster_e_ánodos">Fundición: blíster e ánodos</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=37" title="Editar a sección: «Fundición: blíster e ánodos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=37" title="Editar o código fonte da sección: Fundición: blíster e ánodos">editar a fonte</a>]</div> O cobre blíster, tamén chamado ampollado ou anódico, ten unha pureza de entre 98 e 99,5 %, e a súa principal aplicación é a fabricación por vía <a href="/wiki/Electr%C3%B3lise" title="Electrólise">electrolítica</a> de cátodos de cobre, cuxa pureza alcanza o 99,99 %. Tamén se pode empregar para sintetizar <a href="/wiki/Sulfato_de_cobre_(II)" title="Sulfato de cobre (II)">sulfato de cobre</a> e outros produtos químicos. A súa principal aplicación é a súa transformación en ánodos de cobre.<a href="#cite_note-76">[76]</a> O paso intermedio na transformación de cobre blíster en cátodos de cobre é a produción de ánodos de cobre, con preto do 99,6 % de pureza. Un ánodo de cobre ten unhas dimensións aproximadas de 100x125 cm, un grosor de 5 cm e un peso aproximado de 350 kg. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Refinaría:_cátodos">Refinaría: cátodos</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=38" title="Editar a sección: «Refinaría: cátodos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=38" title="Editar o código fonte da sección: Refinaría: cátodos">editar a fonte</a>]</div> O cátodo de cobre constitúe a materia prima idónea para a produción de arame groso de cobre de altas especificacións. É un produto, cun contido superior ao 99,99 % de cobre, é resultante do refino electrolítico dos ánodos de cobre. A súa calidade está dentro da denominación Cu-CATH-01 baixo a norma EN 1978:1998. Preséntase en paquetes enroscados e láminas, cuxa ferro ten unhas dimensións de 980x930 mm e un grosor de 7 mm cun peso aproximado de 47 kg. O seu uso fundamental é a produción de arame groso de cobre de alta calidade, aínda que tamén se utiliza para a elaboración doutros semitransformados de alta esixencia.<a href="#cite_note-77">[77]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Subprodutos_de_fundición_e_refinaría">Subprodutos de fundición e refinaría</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=39" title="Editar a sección: «Subprodutos de fundición e refinaría»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=39" title="Editar o código fonte da sección: Subprodutos de fundición e refinaría">editar a fonte</a>]</div> Despois do proceso de elaborar ánodo de cobre e cátodo de cobre obtéñense os seguintes subprodutos: <a href="/wiki/%C3%81cido_sulf%C3%BArico" title="Ácido sulfúrico">ácido sulfúrico</a>, escoura granulada, lodos electrolíticos, <a href="/w/index.php?title=Sulfato_de_n%C3%ADquel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulfato de níquel (a páxina aínda non existe)">sulfato de níquel</a> e <a href="/wiki/Xeso" title="Xeso">xeso</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arame_groso">Arame groso</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=40" title="Editar a sección: «Arame groso»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=40" title="Editar o código fonte da sección: Arame groso">editar a fonte</a>]</div> O arame groso de cobre é un produto resultante da transformación de cátodo na coada continua. O seu proceso de produción realízase segundo as normas ASTM B49-92 e EN 1977. As características esenciais do arame groso producido pola empresa Atlantic-copper son:<a href="#cite_note-78">[78]</a> <ul><li>Diámetro e tolerancia: 8 mm ± 0,4 mm. Cu: 99,97 % min. Osíxeno: 200 ppm. Condutividade eléctrica: > 101 % (IACS. Test de elongación espiral: > 450 m (200 °C)</li></ul> O arame groso comercialízase en bobinas flexadas sobre palet de madeira e protexidas con funda de plástico. Cuxas dimensións son: Peso bobina 5000 kg, diámetro exterior 1785 mm, diámetro interior 1150 mm e altura 900 mm. As aplicacións do arame groso son para a fabricación de cables eléctricos que requiran unha alta calidade, xa sexan esmaltados ou multifilares de diámetros de 0,15/0,20 mm. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arame_de_cobre_espido">Arame de cobre espido</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=41" title="Editar a sección: «Arame de cobre espido»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=41" title="Editar o código fonte da sección: Arame de cobre espido">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:100_1871.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/100_1871.jpg/220px-100_1871.jpg" decoding="async" width="220" height="285" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/100_1871.jpg/330px-100_1871.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/100_1871.jpg/440px-100_1871.jpg 2x" data-file-width="1648" data-file-height="2134" /></a><figcaption>Bobina de arame espido.</figcaption></figure> O arame de cobre espido prodúcese a partir do arame groso e mediante un proceso de desbaste nun forno de recocido. Obtense arame espido formado por un fío de cobre electrolítico en tres amornes, duro, semiduro e suave e utilízase para usos eléctricos prodúcese nunha gama de diámetros de 1 mm a 8 mm e en bobinas que poden pesar da orde de 2250 kg. Este arame utilízase en liñas aéreas de distribución eléctrica, en neutros de subestacións, conexións a terra de equipos e sistemas e para fabricar fíos planos, esmaltados e multifilares que poden ter un diámetros de 0,25/0,22 mm. Está fabricado a base de cobre de alta pureza cun contido mínimo de 99,9 % de Cu. Este tipo de arame ten unha alta condutividade, ductilidade e resistencia mecánica así como gran resistencia á corrosión en ambientes salobres.<a href="#cite_note-79">[79]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trefilado">Trefilado</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=42" title="Editar a sección: «Trefilado»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=42" title="Editar o código fonte da sección: Trefilado">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/wiki/Cable" title="Cable">Cable</a>.</dd></dl></div> Denomínase <a href="/w/index.php?title=Trefilado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trefilado (a páxina aínda non existe)">trefilado</a> ao proceso de adelgazamento do cobre a través do estiramento mecánico que se exerce ao mesmo ao partir de arame groso de 6 ou 8 mm de diámetro co obxectivo de producir cables eléctricos flexibles coa sección requirida. Un cable eléctrico componse de varios fíos que mediante un proceso de extrusión aplícaselle o illamento exterior cun composto plástico de <a href="/wiki/Policloruro_de_vinilo" class="mw-redirect" title="Policloruro de vinilo">PVC</a> ou <a href="/w/index.php?title=Polietileno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polietileno (a páxina aínda non existe)">polietileno</a>. Xeralmente o calibre de entrada é de 6 a 8 mm, para logo adelgazalo ao diámetro requirido. Como o trefilado é un proceso continuo vanse formando diferentes bobinas ou rolos que van sendo cortados ás lonxitudes requiridas ou establecidas polas normas e son debidamente etiquetados cos correspondentes datos técnicos do cable. Chámase apantallado ao cubrimento dun condutor central debidamente illado por varios fíos condutores de cobre, que entrelazados ao redor forman unha pantalla. Cando é necesario illar un fío condutor mediante esmaltado aplícaselle unha capa de <a href="/wiki/Verniz" title="Verniz">verniz</a> (poliesterimida). Estas mesturas de resinas son usadas para recubrir o condutor metálico quedando illados do medio ambiente que o rodea e logrando desta forma conducir o fluxo eléctrico sen problemas. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tubos">Tubos</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=43" title="Editar a sección: «Tubos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=43" title="Editar o código fonte da sección: Tubos">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg/220px-Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg/330px-Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg/440px-Tubo_di_rame_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Bobina de tubo de cobre.</figcaption></figure> Un tubo é un produto oco, de sección normalmente redonda, que ten unha periferia continua e que é utilizado en <a href="/wiki/Fontaner%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Fontanería">fontanería</a> e sistemas mecánicos para o transporte de <a href="/wiki/L%C3%ADquido" title="Líquido">líquidos</a> ou <a href="/wiki/Gas" title="Gas">gases</a>. Os tubos de cobre utilízanse masivamente en edificios residenciais, comerciais e industriais. Para a fabricación de tubo se parte, polo xeral, dunha mestura de cobre refinado e de <a href="/wiki/Ferralla" title="Ferralla">ferralla</a> de calidade controlada, que se funde nun forno. Da coada de cobre obtéñense lingotes coñecidos como «billets», que teñen forma cilíndrica, uns 300 mm de diámetro e 8 m de longo e un peso dunhas 5 <a href="/wiki/Tonelada_m%C3%A9trica" class="mw-redirect" title="Tonelada métrica">toneladas</a>.<a href="#cite_note-eltubo-80">[80]</a> Os tubos sen costura fabrícanse a partir destes lingotes mediante as operacións seguintes: <ol><li>Corte dos lingotes en pezas duns 700 mm de longo.</li> <li>Quecemento en <a href="/wiki/Forno" title="Forno">forno de túnel</a> a entre 800 e 900 °C.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Extrusi%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extrusión (a páxina aínda non existe)">Extrusión</a> a alta temperatura, pola cal se obtén nunha soa pasada unha peza ou pretubo de gran diámetro con paredes moi grosas. A máquina na que se realiza esta operación denomínase "extrusor" e consiste dun "mandril" que aperta o lingote quente ata facelo pasar a través dunha matriz calibrada. Durante a extrusión, o cobre sofre unha oxidación superficial que pode prexudicar as operacións posteriores.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Laminaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Laminación (a páxina aínda non existe)">Laminación</a> en frío, que reduce o grosor da parede do tubo, conservando a súa sección circular. Realízase pasando o pretubo, cun mandril inserido, entre dous cilindros que xiran en sentido contrario e que teñen un movemento de vaivén en sentido lonxitudinal.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Trefilado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trefilado (a páxina aínda non existe)">Trefilado</a> en frío, que estira o tubo e reduce o seu diámetro ata as diferentes especificacións comerciais. Realízase nunha máquina chamada "Bull Block" na que o tubo é obrigado a pasar a través de varias matrices externas e dun calibre interno chamado "mandril flotante".</li> <li><a href="/w/index.php?title=Recocido&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recocido (a páxina aínda non existe)">Recocido</a>, tratamento térmico que recristaliza o cobre e permítelle recuperar a plasticidade perdida ao longo das operacións anteriores.</li> <li>Acabado. Ao tubo recocido pódenselle aplicar diversos tipos de acabado en función da aplicación, por exemplo un revestimento externo de protección ou un acabado interno moi liso.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Control_de_calidade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Control de calidade (a páxina aínda non existe)">Control de calidade</a>. Unha proba utilizada frecuentemente para detectar imperfeccións en tubos de cobre é a de <a href="/wiki/Induci%C3%B3n_electromagn%C3%A9tica" title="Indución electromagnética">indución electromagnética</a> por <a href="/wiki/Correntes_de_Foucault" class="mw-redirect" title="Correntes de Foucault">correntes de Foucault</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Embalaxe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Embalaxe (a páxina aínda non existe)">Embalaxe</a>, que varía segundo o tipo de tubo. Mentres que os recocidos ou os de amorne brando necesitan embalaxes que os protexan de deformacións durante o transporte, os tubos laminados en frío de amorne duro empaquetanse simplemente en fardos. Non necesita protección dos axentes atmosféricos.<a href="#cite_note-eltubo-80">[80]</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Laminación">Laminación</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=44" title="Editar a sección: «Laminación»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=44" title="Editar o código fonte da sección: Laminación">editar a fonte</a>]</div> Unha das propiedades fundamentais do cobre é a súa <a href="/wiki/Maleabilidade" title="Maleabilidade">maleabilidade</a> que permite producir todo tipo de láminas desde grosores moi pequenos, tanto en forma de rolo continuo como en ferros de diversas dimensións, mediante as instalacións de laminación adecuadas. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fundición_de_pezas">Fundición de pezas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=45" title="Editar a sección: «Fundición de pezas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=45" title="Editar o código fonte da sección: Fundición de pezas">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/w/index.php?title=Fundici%C3%B3n_(industria)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fundición (industria) (a páxina aínda non existe)">Fundición (industria)</a>.</dd></dl></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Canones_Invalidos.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Canones_Invalidos.JPG/220px-Canones_Invalidos.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Canones_Invalidos.JPG/330px-Canones_Invalidos.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Canones_Invalidos.JPG/440px-Canones_Invalidos.JPG 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption>Canóns de <a href="/wiki/Bronce" title="Bronce">bronce</a> fundido. <a href="/wiki/Os_Inv%C3%A1lidos" title="Os Inválidos">Os Inválidos</a>, <a href="/wiki/Par%C3%ADs" title="París">París</a>.</figcaption></figure> O cobre puro non é moi adecuado para fundición por moldeo porque produce galleo. Este fenómeno consiste en que o <a href="/wiki/Os%C3%ADxeno" title="Osíxeno">osíxeno</a> do aire absórbese sobre o cobre a altas temperaturas e forma <a href="/wiki/Burbulla" title="Burbulla">burbullas</a>; cando despois arrefríase o metal, libérase o osíxeno das burbullas e quedan ocos microscópicos sobre a superficie das pezas fundidas.<a href="#cite_note-81">[81]</a> As súas aliaxes si permiten fabricar pezas por calquera dos procesos de <a href="/w/index.php?title=Fundici%C3%B3n_(industria)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fundición (industria) (a páxina aínda non existe)">fundición</a> de pezas que existen dependendo do tipo de peza e da cantidade que se teña que producir. Os métodos máis usuais de fundición son por moldeo e por centrifugado. Denomínase fundición por moldeo ao proceso de fabricación de pezas, comunmente metálicas pero tamén de plástico, consistente en fundir un material e introducilo nunha cavidade, chamada molde, onde se solidifica. O proceso tradicional é a fundición en area, por ser esta un material refractario moi abundante na natureza e que, mesturada con arxila, adquire cohesión e moldeabilidad sen perder a permeabilidade que posibilita evacuar os gases do molde á vez que se verte o metal fundido O proceso de <a href="/w/index.php?title=Fundici%C3%B3n_centrifugada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fundición centrifugada (a páxina aínda non existe)">fundición centrifugada</a> consiste en depositar unha capa de fundición líquida nun <a href="/w/index.php?title=Molde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Molde (a páxina aínda non existe)">molde</a> de revolución xirando a gran velocidade e solidificar rapidamente o metal mediante un arrefriado continuo do molde ou coquilla. As aplicacións deste tipo de fundición son moi variadas. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Forxado">Forxado</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=46" title="Editar a sección: «Forxado»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=46" title="Editar o código fonte da sección: Forxado">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Power_press_animation.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Power_press_animation.gif/220px-Power_press_animation.gif" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/01/Power_press_animation.gif 1.5x" data-file-width="303" data-file-height="240" /></a><figcaption>Prensa de estampaxe.</figcaption></figure> O <a href="/w/index.php?title=Forxado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forxado (a páxina aínda non existe)">forxado</a> en quente dunha peza consiste en inserir nun molde unha barra de metal, quentala á temperatura adecuada e obrigala a deformarse plásticamente ata adoptar a forma do molde. A vantaxe de forxar en quente é que se reduce a potencia mecánica que debe fornecer a <a href="/wiki/Prensa_hidr%C3%A1ulica" title="Prensa hidráulica">prensa</a> para a deformación plástica.<a href="#cite_note-82">[82]</a> Os produtos do cobre e as súas aliaxes reúnen moi boas condicións para producir pezas por procesos de estampaxe en quente, permitindo o deseño de pezas sumamente complexas grazas á gran ductilidade do material e a escasa resistencia á deformación que opón, proporcionando así unha vida longa ás matrices. Unha aliaxe de cobre é "forxable" en quente se existe un rango de temperaturas suficientemente amplo no que a ductilidade e a resistencia á deformación sexan aceptables. Este rango de temperaturas depende de composición química que teña, na que inflúen os elementos engadidos e das impurezas. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mecanizado">Mecanizado</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=47" title="Editar a sección: «Mecanizado»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=47" title="Editar o código fonte da sección: Mecanizado">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:T-Stuecke_4052.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/T-Stuecke_4052.jpg/220px-T-Stuecke_4052.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/T-Stuecke_4052.jpg/330px-T-Stuecke_4052.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/T-Stuecke_4052.jpg/440px-T-Stuecke_4052.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a><figcaption>Pezas de cobre mecanizadas.</figcaption></figure> As pezas de cobre ou das súas aliaxes que van someterse a traballos de <a href="/w/index.php?title=Mecanizado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecanizado (a páxina aínda non existe)">mecanizado</a> por arranque de labra teñen na súa composición química unha pequena achega de <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a> e <a href="/wiki/Xofre" title="Xofre">xofre</a> que provoca unha fractura mellor da <a href="/w/index.php?title=Labra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Labra (a páxina aínda non existe)">labra</a> cortada. Actualmente (2008) o mecanizado de compoñentes de cobre, realízase baixo o concepto de mecanizado rápido en seco coa ferramenta refrixerada por aire se é necesario. Este tipo de mecanizado rápido caracterízase por que os cabezais das máquinas xiran a velocidades moi altas conseguindo grandes <a href="/w/index.php?title=Velocidade_de_corte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Velocidade de corte (a páxina aínda non existe)">velocidades de corte</a> en <a href="/wiki/Fresadora#Ferramentas)" title="Fresadora">ferramentas</a> de pouco diámetro. Así mesmo, as ferramentas que se utilizan adoitan ser integrais de metal duro, con recubrimentos especiais que posibilitan traballar con avances de corte moi elevados. Os recubrimentos e materiais destas ferramentas son moi resistentes ao desgaste, poden traballar a temperaturas elevadas, por iso é polo que non sera necesario moitas veces a súa refrixeración, teñen un coeficiente de fricción moi baixo e conseguen acabados superficiais moi finos e precisos.<a href="#cite_note-83">[83]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Soldadura">Soldadura</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=48" title="Editar a sección: «Soldadura»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=48" title="Editar o código fonte da sección: Soldadura">editar a fonte</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Kupferfittings_4062.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Kupferfittings_4062.jpg/220px-Kupferfittings_4062.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Kupferfittings_4062.jpg/330px-Kupferfittings_4062.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Kupferfittings_4062.jpg/440px-Kupferfittings_4062.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a><figcaption>Compoñentes de tubaxes para soldar.</figcaption></figure> Para soldar unións de cobre ou das súas aliaxes utilízanse dous tipos de soldadura diferentes: <a href="/w/index.php?title=Soldadura_branda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soldadura branda (a páxina aínda non existe)">soldadura branda</a> e <a href="/w/index.php?title=Soldadura_forte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soldadura forte (a páxina aínda non existe)">soldadura forte</a>. A soldadura branda é aquela que se realiza a unha temperatura duns 200 °C e utilízase para a unión dos compoñentes de circuítos impresos e electrónicos. Utilízanse <a href="/w/index.php?title=Soldador_el%C3%A9ctrico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soldador eléctrico (a páxina aínda non existe)">soldadores de estaño</a> e o material de achega é unha aliaxe de <a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">estaño</a> e <a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">chumbo</a> en forma de arame en rolo e que ten resina desoxidante na súa alma. É unha soldadura pouco resistente e serve para asegurar a continuidade da corrente eléctrica a través do <a href="/wiki/Circu%C3%ADto_impreso" title="Circuíto impreso">circuíto</a>.<a href="#cite_note-84">[84]</a> As soldaduras de tubaxes de auga e gas realizadas polos fontaneiros son de diversos tipos en función dos materiais que se queiran unir e da estanqueidade que se queira conseguir da soldadura. Actualmente, a maioría dos tubos de instalacións de fontanería son de cobre, aínda que en ocasións úsanse tamén outros materiais. A soldadura de tubaxes de cobre realízase con sopletes de gas que proporcionan a chama para fundir o material soldante. O combustible do soplete pode ser <a href="/wiki/Butano" title="Butano">butano</a> ou <a href="/wiki/Propano" title="Propano">propano</a>. O cobre utilízase tamén como aglutinante na soldadura forte de fontanería, utilizada para conducións de gas e canalizacións complexas de auga quente. Un metal alternativo para esta aplicación é a <a href="/wiki/Prata" title="Prata">prata</a>.<a href="#cite_note-85">[85]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Caldeiraría">Caldeiraría</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=49" title="Editar a sección: «Caldeiraría»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=49" title="Editar o código fonte da sección: Caldeiraría">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/w/index.php?title=Caldeirar%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caldeiraría (a páxina aínda non existe)">Caldeiraría</a>.</dd></dl></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Glenfiddich_Distillery_stills.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Glenfiddich_Distillery_stills.jpg/220px-Glenfiddich_Distillery_stills.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Glenfiddich_Distillery_stills.jpg/330px-Glenfiddich_Distillery_stills.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Glenfiddich_Distillery_stills.jpg/440px-Glenfiddich_Distillery_stills.jpg 2x" data-file-width="629" data-file-height="425" /></a><figcaption>Destilería con alambiques de cobre.</figcaption></figure> Chámase <a href="/w/index.php?title=Caldeirar%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caldeiraría (a páxina aínda non existe)">caldeiraría</a> a unha especialidade profesional da rama de fabricación metálica que ten como función principal a construción de depósitos aptos para a almacenaxe e transporte de sólidos en forma de grans ou áridos, líquidos e gas así como todo tipo de construción naval e estruturas metálicas. Grazas á excelente condutividade térmica que ten a chapa de cobre utilízase para fabricar <a href="/wiki/Alambique" title="Alambique">alambiques</a>, <a href="/w/index.php?title=Caldeira_(coci%C3%B1a)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caldeira (cociña) (a páxina aínda non existe)">caldeiras</a>, <a href="/w/index.php?title=Serpent%C3%ADn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Serpentín (a páxina aínda non existe)">serpentíns</a>, cubertas, etc. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Embutición">Embutición</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=50" title="Editar a sección: «Embutición»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=50" title="Editar o código fonte da sección: Embutición">editar a fonte</a>]</div> Denomínase <a href="/w/index.php?title=Embutici%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Embutición (a páxina aínda non existe)">embutición</a> ao proceso de conformado en frío polo que se transforma un disco ou peza recortada, segundo o material, en pezas ocas, e mesmo partindo de pezas previamente embutidas, estiralas a unha sección menor con maior altura. O obxectivo é conseguir unha peza oca de acordo coa forma definida pola matriz de embutición que se utilice, mediante a presión exercida pola prensa. A matriz de embutición tamén é coñecida como molde. Trátase dun proceso de conformado de chapa por deformación plástica no curso do cal a chapa sofre simultaneamente transformacións por estirado e por recalcado producíndose variacións no seu espesor. Para a embutición empréganse, case exclusivamente, <a href="/wiki/Prensa_hidr%C3%A1ulica" title="Prensa hidráulica">prensas hidráulicas</a>.<a href="#cite_note-86">[86]</a> A chapa de cobre e as súas aliaxes teñen unhas propiedades moi boas para ser conformados en frío. A embutición é un bo proceso para a fabricación en chapa fina de pezas con superficies complexas e altas esixencias dimensionais, substituíndo con éxito as pezas tradicionalmente fabricadas por fundición e mecanizado.<a href="#cite_note-87">[87]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Estampaxe">Estampaxe</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=51" title="Editar a sección: «Estampaxe»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=51" title="Editar o código fonte da sección: Estampaxe">editar a fonte</a>]</div> Coñécese co nome de <a href="/w/index.php?title=Estampaxe_de_metais&action=edit&redlink=1" class="new" title="Estampaxe de metais (a páxina aínda non existe)">estampaxe</a> á operación mecánica que se realiza para gravar un debuxo ou unha lenda na superficie plana dunha peza que xeralmente é de <a href="/wiki/Chapa" class="mw-disambig" title="Chapa">chapa</a> metálica. As chapas de cobre e as súas aliaxes reúnen condicións moi boas para realizar nelas todo tipo de gravados. Os elementos claves da estampaxe constitúeno unha prensa que pode ser mecánica, neumática ou hidráulica; de tamaño, forma e potencia moi variada, e unha matriz chamada estampa ou <a href="/wiki/Cu%C3%B1o" class="mw-redirect" title="Cuño">cuño</a>, onde está gravado o debuxo que se desexa cuñar na chapa, e que ao dar un golpe seco sobre a mesma queda gravado. O estampado dos metais realízase por presión ou impacto, onde a chapa adáptase á forma do molde. A estampaxe é unha das tarefas de mecanizado máis fáciles que existen, e permite un gran nivel de automatismo do proceso cando se trata de realizar grandes cantidades de pezas. A estampaxe pódese realizar en frío ou en quente, a estampaxe de pezas en quente chámase <a href="/wiki/Forxa" title="Forxa">forxa</a>, e ten un funcionamento diferente á estampaxe en frío que se realiza en chapas xeralmente. As chapas de aceiro, aluminio, prata, latón e ouro son as máis adecuadas para a estampaxe. Unha das tarefas de estampaxe máis coñecidas é a que realiza a estampaxe das caras das <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a> no seu proceso de cuñaxe. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cuñaxe">Cuñaxe</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=52" title="Editar a sección: «Cuñaxe»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=52" title="Editar o código fonte da sección: Cuñaxe">editar a fonte</a>]</div> <div class="detail principal"> <dl><dd>Artigo principal: <a href="/wiki/Cu%C3%B1axe" title="Cuñaxe">Cuñaxe</a>.</dd></dl></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Power_press_animation.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Power_press_animation.gif/220px-Power_press_animation.gif" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/01/Power_press_animation.gif 1.5x" data-file-width="303" data-file-height="240" /></a><figcaption>Cuñadora con funcionamento automático.</figcaption></figure> Denomínase cuñaxe a operación mecánica que se realiza para producir pezas de chapa metálica ou onde sexa necesario realizar diversos buracos nas mesmas. Para realizar esta tarefa, utilízanse desde simples mecanismos de accionamiento manual ata sofisticadas <a href="/w/index.php?title=Prensa_mec%C3%A1nica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prensa mecánica (a páxina aínda non existe)">prensas mecánicas</a> de gran potencia. Os elementos básicos dunha prensa cuñadora constitúeno o cuño que ten a forma e dimensións exteriores da peza ou dos buracos que se queiran realizar, e a <a href="/w/index.php?title=Matriz_(gravado)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Matriz (gravado) (a páxina aínda non existe)">matriz</a> de corte por onde se insere o cuño cando é impulsado de forma enérxica pola potencia que lle proporciona a prensa mediante un accionamento de excéntrica e que proporciona un golpe seco e contundente sobre a chapa, producindo un corte limpo da mesma. Segundo o traballo que se teña que realizar, así son deseñadas e construídas as prensas. Hai matrices simples e progresivas onde a chapa, que está en forma de grandes rolos, avanza automaticamente provocando o traballo de forma continuado, e non requirindo outros coidados que cambiar de rolo de chapa cando se termina e ir retirando as pezas troqueladas así como vixiar a calidade do corte que realizan. Cando o corte se deteriora por desgaste do cuño e da matriz, desmóntanse da máquina e rectificanse nunha rectificadora plana, establecendo un novo corte. Unha matriz e un cuño permiten moitos reafiados ata que se desgastan totalmente. Hai cuñadoras que funcionan cun cabezal onde pode levar inserido varios cuños de diferentes medidas e unha mesa ampla onde se coloca a chapa que se quere mecanizar. Esta mesa é activada mediante <a href="/w/index.php?title=Control_num%C3%A9rico_por_computadora&action=edit&redlink=1" class="new" title="Control numérico por computadora (a páxina aínda non existe)">control numérico por computadora</a> (CNC) e desprázase ao longo e ancho da mesma a gran velocidade, producindo as pezas con rapidez e exactitude. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Toxicidade_do_cobre">Toxicidade do cobre</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=53" title="Editar a sección: «Toxicidade do cobre»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=53" title="Editar o código fonte da sección: Toxicidade do cobre">editar a fonte</a>]</div> Os mecanismos subxacentes para os efectos da intoxicación por Cu en humanos non son moi comprendidos. O Cu é un metal de transición que, do mesmo xeito que o resto deste tipo de metais (excepto o Zn), ten electróns desapareados nos seus orbitais externos. Por este motivo é que estes metais poden ser considerados radicais libres.<a href="#cite_note-Nathalie_Arnal_1-88">[88]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Exposición_humana">Exposición humana</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=54" title="Editar a sección: «Exposición humana»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=54" title="Editar o código fonte da sección: Exposición humana">editar a fonte</a>]</div> O cobre pode ser atopado en moitas clases de comidas, na auga potable e no aire. Debido a que absorbemos unha cantidade eminente de cobre cada día pola comida, bebendo e respirando. A absorción do cobre é necesaria, porque o cobre é un elemento traza que é esencial para a saúde dos humanos. Aínda que os humanos poden manexar concentracións de cobre proporcionalmente altas, moito cobre pode tamén causar problemas de saúde. As concentracións do cobre no aire son usualmente bastante baixas, así que a exposición ao cobre por respiración é insignificante. Pero xente que vive preto de fundicións que procesan o mineral cobre en metal poden experimentar esta clase de exposición. A xente que vive en casas que aínda ten tubaxes de cobre están expostas a máis altos niveis de cobre que a maioría da xente, porque o cobre é liberado nas súas augas a través da corrosión das tubaxes.<a href="#cite_note-lenntech_1-89">[89]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Exposición_ambiental">Exposición ambiental</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=55" title="Editar a sección: «Exposición ambiental»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=55" title="Editar o código fonte da sección: Exposición ambiental">editar a fonte</a>]</div> A produción mundial de cobre está aínda crecendo. Isto basicamente significa que cada vez máis cobre termina no medio ambiente. Os ríos están a depositar barro nas súas beiras que están contaminados con cobre, debido á vertedura de augas residuais contaminadas con cobre. O cobre entra no aire, maioritariamente a través da liberación durante a combustión de fuel. O cobre no aire permanecerá por un período de tempo eminente, antes de depositarse cando empeza a chover. Este terminará maiormente nos chans, como resultado os chans poden tamén conter grandes cantidades de cobre despois de que este sexa depositado desde o aire. O cobre pode ser liberado no medio ambiente tanto por actividades humanas como por procesos naturais. Exemplo de fontes naturais son as tormentas de po, descomposición da vexetación, incendios forestais e aerosois mariños. O cobre é a miúdo atopado preto de minas, asentamentos industriais, vertedoiros e lugares de residuos. Cando o cobre termina no chan este é fortemente atado as materias orgánica e minerais. O cobre non rompe no ambiente e por iso pódese acumular en plantas e animais cando este se atopa no chan. En chans ricos en cobre só un número pequeno de plantas poden vivir. O cobre pode seriamente influír no proceso de certas terras agrícolas, dependendo da acidez do chan e a presenza de materia orgánica. A pesar disto o esterco que contén cobre é aínda usado. O cobre pode interromper a actividade no chan, a súa influencia negativa na actividade de microorganismos e lombrigas de terra. A descomposición da materia orgánica pode diminuír debido a isto. Cando os chans das granxas están contaminados con este material, os animais poden absorber concentracións de cobre que danan a súa saúde. Principalmente as ovellas sofren un grande efecto por envelenamento con cobre, debido a que os efectos do cobre maniféstanse a baixas concentracións.<a href="#cite_note-lenntech_1-89">[89]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Toxicidade_aguda">Toxicidade aguda</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=56" title="Editar a sección: «Toxicidade aguda»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=56" title="Editar o código fonte da sección: Toxicidade aguda">editar a fonte</a>]</div> A pesar de que nos traballos químicos de referencia indícase que os sales de cobre son tóxicas, na práctica isto só é certo cando as disolucións utilízanse de forma incontrolada, con fins suicidas ou como tratamento tópico de áreas con queimaduras graves. Cando se inxere sulfato de cobre, tamén coñecido como pedra azul ou azul vitriolo, en cantidades da orde de gramos, prodúcense náuseas, vómitos, diarrea, sudación, hemólise intravascular e posible fallo renal; en raras ocasións, obsérvanse tamén convulsións, coma e a morte. Cando se beben augas carbonatadas ou zumes de cítricos que estiveron en contacto con recipientes, canos, billas ou válvulas de cobre pódese producir irritación do tracto gastrointestinal, que poucas veces chega a ser grave. Este tipo de bebidas son suficientemente ácidas para disolver niveis de cobre irritantes. Existe un informe de úlceras corneais e irritación cutánea, con baixa toxicidade doutro tipo, nun mineiro do cobre que caeu nun baño electrolítico, aínda que a causa puido ser a acidez máis que o cobre. Nalgúns casos en que se utilizaron sales de cobre para o tratamento de queimaduras, observáronse concentracións elevadas de cobre sérico e manifestacións tóxicas. A inhalación de pos, fumes ou néboas de sales de cobre pode causar conxestión nasal e das mucosas, e ulceración con perforación do tabique nasal. Os fumes desprendidos durante o quecemento do cobre metálico poden producir febre, náuseas, gastralxias e diarrea.<a href="#cite_note-90">[90]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Toxicidade_crónica">Toxicidade crónica</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=57" title="Editar a sección: «Toxicidade crónica»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=57" title="Editar o código fonte da sección: Toxicidade crónica">editar a fonte</a>]</div> Efectos tóxicos crónicos atribuíbles ao cobre só parecen existir en persoas que herdaron unha parella específica de xenes recesivos autosómicos e que, como consecuencia, desenvolven unha dexeneración hepatolenticular (enfermidade de Wilson). É unha enfermidade rara. A maior parte da alimentación diaria que consome o home contén de 2 a 5 mg de cobre, que practicamente non se retén no organismo. O contido corporal de cobre nunha persoa adulta é de 100 a 150 mg e é case constante. En individuos normais (sen enfermidade de Wilson), case todo o cobre está presente como parte integrante e funcional dunha ducia de proteínas e sistemas encimáticos, como a citocromo oxidasa, a dopa-oxidasa e a ceruloplasmina sérica. En persoas que inxeren grandes cantidades de recoiro ou mariscos de cuncha, fígado, cogomelos, noces e chocolate, alimentos todos eles ricos en cobre, ou en mineiros que traballan e comen durante 20 anos ou máis nun ambiente cargado cun 1 ó 2 % de po de minerais de cobre, poden chegar a observarse concentracións ata 10 veces superiores ao normal. Con todo, aínda non se describiu ningún caso de toxicidade crónica primaria por cobre (perfectamente definida a partir das observacións de pacientes con toxicose por cobre crónica herdada "a enfermidade de Wilson" como disfunción e lesións estruturais hepáticas, do sistema nervioso central, dos riles, os ósos e os ollos) excepto en persoas que padecen a enfermidade de Wilson. Con todo, os depósitos excesivos de cobre achados no fígado de pacientes con cirrose biliar primaria, colestase e cirrose infantil da India poden contribuír á gravidade da enfermidade hepática característica destes procesos. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mecanismos_de_toxicose">Mecanismos de toxicose</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=58" title="Editar a sección: «Mecanismos de toxicose»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=58" title="Editar o código fonte da sección: Mecanismos de toxicose">editar a fonte</a>]</div> Os mecanismos subxacentes para os efectos de intoxicación por Cu en humanos non son moi comprendidos. O Cu é un metal de transición que, do mesmo xeito que o resto deste tipo de metais (excepto o Zn), ten electróns desapareados nos seus orbitais externos. Por este motivo é que estes metais poden ser considerados radicais libres. O Cu, do mesmo xeito que o ferro pode participar nas reaccións tipo Fenton (1) e Häber-Weiss (2) producindo ROS: <ol><li>Cu+ + H2O2 → Cu2+ + OH• + OH-</li> <li>Cu2+ + O2-• → Cu+ + O2</li></ol> Os sales de Cu+ reaccionan co H2O2 con maior eficiencia que o Fe2+. De modo que o principal mecanismo de toxicose mediada por cobre pode descansar na súa habilidade para provocar sobreproducción de ROS e subsecuentemente dano prol-oxidativo a lípidos, ácidos nucleicos e proteínas O cobre ten importantes efectos como axente citotóxico e xenotóxico desenvolvendo un papel importante na etiopatoxénese das neoplasias . Este último mecanismo consiste en danar a estrutura molecular do ADN por vía indirecta (ROS) ou directamente por formación de complexos con grupos funcionais das bases nitroxenadas que as modifican introducindo mutacións, ou dificultando o proceso de reparación. Crese que unha das vías polas que os ions do cobre exercen o seu efecto tóxico é producindo un aumento da tensión oxidativo en múltiples tecidos do organismo.<a href="#cite_note-Nathalie_Arnal_1-88">[88]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Reciclado">Reciclado</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=59" title="Editar a sección: «Reciclado»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=59" title="Editar o código fonte da sección: Reciclado">editar a fonte</a>]</div> O cobre é un dos poucos materiais que non se degradan nin perden as súas propiedades químicas ou físicas no proceso de reciclaxe.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> Pode ser reciclado un número ilimitado de veces sen perder as súas propiedades, sendo imposible distinguir se un obxecto de cobre está feito de fontes primarias ou recicladas. Isto fai que o cobre sexa, desde a antigüidade, un dos materiais máis reciclados.<a href="#cite_note-EuroCopper-14">[14]</a> A reciclaxe proporciona unha parte fundamental das necesidades totais de cobre metálico. Estímase que en 2004 o 9 % da demanda mundial satisfíxose mediante a reciclaxe de obxectos vellos de cobre. Se tamén se considera "reciclaxe" o refundido dos refugallos do proceso de refinado do mineral, a porcentaxe de cobre reciclado ascende ao 34 % no mundo e ata un 41 % na Unión Europea.<a href="#cite_note-EuroCopper-14">[14]</a> A reciclaxe do cobre non require tanta enerxía como a súa extracción mineira. A pesar de que a reciclaxe require recoller, clasificar e fundir os obxectos de metal, a cantidade de enerxía necesaria para reciclar o cobre é só ao redor dun 25 % da requirida para converter o mineral de cobre en metal.<a href="#cite_note-EuroTour-91">[91]</a> A eficacia do sistema de reciclaxe depende de factores tecnolóxicos como o deseño dos produtos, económicos como o prezo do cobre e sociais como o concienciamiento da poboación achega do <a href="/wiki/Desenvolvemento_sustentable" class="mw-redirect" title="Desenvolvemento sustentable">desenvolvemento sustentable</a>. Outro factor clave é a lexislación. Actualmente existen máis de 140 leis, regulacións, directivas e guías nacionais e internacionais que tratan de favorecer a xestión responsable do final do <a href="/w/index.php?title=Ciclo_de_vida_(medioambiente)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo de vida (medioambiente) (a páxina aínda non existe)">ciclo de vida</a> dos produtos que conteñen cobre por exemplo: electrodomésticos, teléfonos e vehículos.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> Na <a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Europea" title="Unión Europea">Unión Europea</a>, a <a href="/w/index.php?title=Directiva_europea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Directiva europea (a páxina aínda non existe)">directiva</a> 2002/96/CE sobre residuos de aparellos eléctricos e electrónicos (RAEE, ou WEEE do <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Idioma inglés">inglés</a> Waste Electrical and Electronic Equipment) propicia unha política de minimización de desperdicios, que inclúe unha obrigatoria e drástica redución dos refugallos industriais e domiciliarios, e incentivos para os produtores que producen menos residuos.<a href="#cite_note-92">[92]</a> O obxectivo desta iniciativa era reciclar 4 quilos por habitante ao ano a fins de 2006. Un exemplo de reciclaxe masiva de cobre constituíuno a substitución das <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moedas</a> nacionais de doce países europeos polo <a href="/wiki/Euro" title="Euro">euro</a> en 2002, o cambio monetario máis grande da historia. Elimináronse da circulación unhas 260.000 toneladas de moedas, contendo aproximadamente 147.496 toneladas de cobre, que foron fundidas e recicladas para o seu uso nunha ampla gama de produtos, desde novas moedas ata diferentes produtos industriais.<a href="#cite_note-EuroTour-91">[91]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Produción_e_comercio">Produción e comercio</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=60" title="Editar a sección: «Produción e comercio»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=60" title="Editar o código fonte da sección: Produción e comercio">editar a fonte</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Produción_mineira">Produción mineira</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=61" title="Editar a sección: «Produción mineira»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=61" title="Editar o código fonte da sección: Produción mineira">editar a fonte</a>]</div> <table class="plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><img alt="Desactualizado" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Ambox_outdated_serious.svg/50px-Ambox_outdated_serious.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Ambox_outdated_serious.svg/75px-Ambox_outdated_serious.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Ambox_outdated_serious.svg/100px-Ambox_outdated_serious.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Este artigo (ou sección) está desactualizado(a). A información fornecida mudou ou é insuficiente.</div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:2012copper_(mined).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2012copper_%28mined%29.svg/220px-2012copper_%28mined%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="112" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2012copper_%28mined%29.svg/330px-2012copper_%28mined%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2012copper_%28mined%29.svg/440px-2012copper_%28mined%29.svg.png 2x" data-file-width="2754" data-file-height="1397" /></a><figcaption>Produción mineira de cobre en 2012.<a href="#cite_note-93">[93]</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Copper_-_world_production_trend.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Copper_-_world_production_trend.svg/220px-Copper_-_world_production_trend.svg.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Copper_-_world_production_trend.svg/330px-Copper_-_world_production_trend.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Copper_-_world_production_trend.svg/440px-Copper_-_world_production_trend.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="530" /></a><figcaption>Evolución da produción mundial de cobre.</figcaption></figure> A produción mundial de cobre durante o 2014 alcanzou un total de 18.7 millóns de <a href="/wiki/Tonelada" title="Tonelada">toneladas métricas</a> de cobre fino. O principal país produtor é <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a>, con case un terzo do total, seguido pola <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a> e o <a href="/wiki/Per%C3%BA" title="Perú">Perú</a>: <table align="center"> <tbody><tr> <td> <table class="wikitable" border="1"> <tbody><tr bgcolor="#EAEAEA"> <th>Rango </th> <th>Estado </th> <th>Produción en 2014 (en mill. ton/ano) </th></tr> <tr> <td align="center">1</td> <td><a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a></td> <td align="center">5 800 </td></tr> <tr> <td align="center">2</td> <td><a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a></td> <td align="center">1 620 </td></tr> <tr> <td align="center">3</td> <td><a href="/wiki/Per%C3%BA" title="Perú">Perú</a></td> <td align="center">1 400 </td></tr> <tr> <td align="center">4</td> <td><a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a></td> <td align="center">1 370 </td></tr> <tr> <td align="center">5</td> <td><a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_do_Congo" title="República Democrática do Congo">República Democrática do Congo</a></td> <td align="center">1 100 </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td align="center" style="font-size:8pt;"> </td></tr></tbody></table> De entre as dez maiores minas de cobre do mundo, cinco atópanse en Chile (<a href="/w/index.php?title=Minera_Escondida&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minera Escondida (a páxina aínda non existe)">Escondida</a>, <a href="/w/index.php?title=Codelco_Norte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Codelco Norte (a páxina aínda non existe)">Codelco Norte</a>, <a href="/w/index.php?title=Collahuasi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Collahuasi (a páxina aínda non existe)">Collahuasi</a>, <a href="/w/index.php?title=El_Teniente_(mina)&action=edit&redlink=1" class="new" title="El Teniente (mina) (a páxina aínda non existe)">El Teniente</a> e <a href="/w/index.php?title=Los_Pelambres&action=edit&redlink=1" class="new" title="Los Pelambres (a páxina aínda non existe)">Los Pelambres</a>), dúas en Indonesia, unha nos Estados Unidos, unha en Rusia e outra no Perú (<a href="/w/index.php?title=Antamina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antamina (a páxina aínda non existe)">Antamina</a>).<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> <div class="detail principal"> <dl><dd>Véxase tamén: <a href="/w/index.php?title=Pa%C3%ADses_por_produci%C3%B3n_de_cobre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Países por produción de cobre (a páxina aínda non existe)">Países por produción de cobre</a>.</dd></dl></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reservas">Reservas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=62" title="Editar a sección: «Reservas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=62" title="Editar o código fonte da sección: Reservas">editar a fonte</a>]</div> De acordo a información entregada no informe anual do United States Geological Survey (USGS), as estimacións sinalan que as reservas coñecidas de cobre no 2011 a nivel mundial alcanzarían 690 millóns de toneladas métricas de cobre fino. E segundo as estimacións de USGS, en <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a> existirían da orde de 190 millóns de toneladas economicamente explotables, equivalentes ao 28 % do total de reservas mundiais do mineral; seguido do <a href="/wiki/Per%C3%BA" title="Perú">Perú</a> con 90 millóns de toneladas economicamente explotables, equivalentes ao 13 % do total de reservas mundiais do mineral:<a href="#cite_note-94">[94]</a> <table align="center"> <tbody><tr> <td> <table class="wikitable" border="1"> <tbody><tr bgcolor="#EAEAEA"> <th>Rango </th> <th>Estado </th> <th>Reservas mundiais de cobre no 2011 (en millóns de toneladas) </th> <th>Porcentaxe do total (aprox.) </th></tr> <tr> <td align="center">1</td> <td><a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a></td> <td align="center">190</td> <td align="center">28 % </td></tr> <tr> <td align="center">2</td> <td><a href="/wiki/Per%C3%BA" title="Perú">Perú</a></td> <td align="center">90</td> <td align="center">13 % </td></tr> <tr> <td align="center">3</td> <td><a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a></td> <td align="center">86</td> <td align="center">12 % </td></tr> <tr> <td align="center">4</td> <td><a href="/wiki/M%C3%A9xico" title="México">México</a></td> <td align="center">38</td> <td align="center">6 % </td></tr> <tr> <td align="center">5</td> <td><a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos de América</a></td> <td align="center">35</td> <td align="center">5 % </td></tr> <tr> <td align="center">6</td> <td><a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">República Popular da China</a></td> <td align="center">30</td> <td align="center">4 % </td></tr> <tr> <td align="center">7</td> <td><a href="/wiki/Rusia" title="Rusia">Rusia</a></td> <td align="center">30</td> <td align="center">4 % </td></tr> <tr> <td align="center">8</td> <td><a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a></td> <td align="center">28</td> <td align="center">4 % </td></tr> <tr> <td align="center">9</td> <td><a href="/wiki/Polonia" title="Polonia">Polonia</a></td> <td align="center">26</td> <td align="center">4 % </td></tr> <tr> <td align="center">10</td> <td><a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_do_Congo" title="República Democrática do Congo">República Democrática do Congo</a></td> <td align="center">20</td> <td align="center">3 % </td></tr> <tr> <td align="center">11</td> <td><a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambia</a></td> <td align="center">20</td> <td align="center">3 % </td></tr> <tr> <td align="center">12</td> <td><a href="/wiki/Canad%C3%A1" title="Canadá">Canadá</a></td> <td align="center">7</td> <td align="center">1 % </td></tr> <tr> <td align="center">13</td> <td><a href="/wiki/Casaquist%C3%A1n" title="Casaquistán">Casaquistán</a></td> <td align="center">7</td> <td align="center">1 % </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td align="center" style="font-size:8pt;"> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Comercio_e_consumo">Comercio e consumo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=63" title="Editar a sección: «Comercio e consumo»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=63" title="Editar o código fonte da sección: Comercio e consumo">editar a fonte</a>]</div> O cobre é o terceiro metal máis utilizado no mundo, por detrás do <a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">ferro</a> e o <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>.<a href="#cite_note-95">[95]</a> Existe un importante comercio mundial de cobre que move uns 30.000 millóns de dólares anuais.<a href="#cite_note-Codelco_Zona-96">[96]</a> Os tres principais mercados de cobre son o <a href="/w/index.php?title=Bolsa_de_Metais_de_Londres&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bolsa de Metais de Londres (a páxina aínda non existe)">LME</a> de <a href="/wiki/Londres" title="Londres">Londres</a>, o <a href="/w/index.php?title=New_York_Mercantile_Exchange&action=edit&redlink=1" class="new" title="New York Mercantile Exchange (a páxina aínda non existe)">COMEX</a> de <a href="/wiki/Nova_York" title="Nova York">Nova York</a> e a <a href="/w/index.php?title=Bolsa_de_Metais_de_Xangai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bolsa de Metais de Xangai (a páxina aínda non existe)">Bolsa de Metais</a> de <a href="/wiki/Shanghai" title="Shanghai">Shanghai</a>. Estes mercados fixan diariamente o prezo do cobre e dos <a href="/w/index.php?title=Contrato_de_futuros&action=edit&redlink=1" class="new" title="Contrato de futuros (a páxina aínda non existe)">contratos de futuros</a> sobre o metal.<a href="#cite_note-Codelco_Zona-96">[96]</a> O prezo de adoita expresar en <a href="/wiki/D%C3%B3lar_estadounidense" title="Dólar estadounidense">dólares</a> / <a href="/wiki/Libra_(masa)" title="Libra (masa)">libra</a> e na última década oscilou entre os 0,65 <a href="/wiki/D%C3%B3lar_estadounidense" title="Dólar estadounidense">$</a>/<a href="/wiki/Libra_(masa)" title="Libra (masa)">lb</a> de finais de 2001 e os máis de 4,00 $/lb alcanzados en 2006 e en 2008.<a href="#cite_note-97">[97]</a> O forte encarecemento do cobre desde 2004, debido principalmente ao aumento da demanda da <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a> e outras economías emerxentes,<a href="#cite_note-98">[98]</a> provocou unha onda de roubos de obxectos de cobre (sobre todo cables) en todo o mundo, cos consecuentes riscos para a infraestrutura eléctrica.<a href="#cite_note-99">[99]</a><a href="#cite_note-100">[100]</a> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Rango </th> <th>Estado </th> <th>Consumo de cobre refinado ( en mill. ton/ano ) </th></tr> <tr> <td align="center">1</td> <td><a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Europea" title="Unión Europea">Unión Europea</a></td> <td align="right">4,32 </td></tr> <tr> <td align="center">2</td> <td><a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a></td> <td align="right">3,67 </td></tr> <tr> <td align="center">3</td> <td><a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos de América</a></td> <td align="right">2,13 </td></tr> <tr> <td align="center">4</td> <td><a href="/wiki/Xap%C3%B3n" title="Xapón">Xapón</a></td> <td align="right">1,28 </td></tr> <tr> <td align="center">5</td> <td><a href="/wiki/Corea_do_Sur" title="Corea do Sur">Corea do Sur</a></td> <td align="right">0,81 </td></tr> <tr> <td align="center">6</td> <td><a href="/wiki/Rusia" title="Rusia">Rusia</a></td> <td align="right">0,68 </td></tr> <tr> <td align="center">7</td> <td><a href="/wiki/Taiw%C3%A1n" title="Taiwán">Taiwán</a></td> <td align="right">0,64 </td></tr> <tr> <td align="center">8</td> <td><a href="/wiki/India" title="India">India</a></td> <td align="right">0,44 </td></tr> <tr> <td align="center">9</td> <td><a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a></td> <td align="right">0,34 </td></tr> <tr> <td align="center">10</td> <td><a href="/wiki/M%C3%A9xico" title="México">México</a></td> <td align="right">0,30 </td></tr></tbody></table> Fonte: World Copper Factbook 2007<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> </center> Os principais produtores de mineral de cobre son tamén os principais exportadores, tanto de mineral como de cobre refinado e derivados. Os principais importadores son os países industrializados: o <a href="/wiki/Xap%C3%B3n" title="Xapón">Xapón</a>, a <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a>, a <a href="/wiki/India" title="India">India</a>, <a href="/wiki/Corea_do_Sur" title="Corea do Sur">Corea do Sur</a> e <a href="/wiki/Alema%C3%B1a" title="Alemaña">Alemaña</a> para o mineral e os <a href="/wiki/Estados_Unidos_de_Am%C3%A9rica" title="Estados Unidos de América">Estados Unidos</a>, <a href="/wiki/Alema%C3%B1a" title="Alemaña">Alemaña</a>, a <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Popular_da_China" title="República Popular da China">China</a>, <a href="/wiki/Italia" title="Italia">Italia</a> e <a href="/wiki/Taiw%C3%A1n" title="Taiwán">Taiwán</a> para o refinado.<a href="#cite_note-Factbook-64">[64]</a> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Copper_Price_History_USD.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Copper_Price_History_USD.png/300px-Copper_Price_History_USD.png" decoding="async" width="300" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Copper_Price_History_USD.png/450px-Copper_Price_History_USD.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Copper_Price_History_USD.png/600px-Copper_Price_History_USD.png 2x" data-file-width="934" data-file-height="402" /></a><figcaption>Evolución internacional do prezo do cobre.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notas">Notas</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=64" title="Editar a sección: «Notas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=64" title="Editar o código fonte da sección: Notas">editar a fonte</a>]</div> <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Matweb_Cu-1">↑ <a href="#cite_ref-Matweb_Cu_1-0">1,0</a> <a href="#cite_ref-Matweb_Cu_1-1">1,1</a> <a href="#cite_ref-Matweb_Cu_1-2">1,2</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.matweb.com/search/DataSheet.aspx?MatID=28&ckck=1">Copper annealed</a>, en matweb [2-5-2008] (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>) </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm">CIAAW</a> </li> <li id="cite_note-WE_size-3">↑ <a href="#cite_ref-WE_size_3-0">3,0</a> <a href="#cite_ref-WE_size_3-1">3,1</a> <a href="#cite_ref-WE_size_3-2">3,2</a> <a href="#cite_ref-WE_size_3-3">3,3</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/copper/atom_sizes.html">Size of copper in several enviroments</a> en WebElements.com (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>) </li> <li id="cite_note-WE_fis-4">↑ <a href="#cite_ref-WE_fis_4-0">4,0</a> <a href="#cite_ref-WE_fis_4-1">4,1</a> <a href="#cite_ref-WE_fis_4-2">4,2</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/copper/physics.html">Propiedades físicas do cobre</a> (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>), en WebElements.com </li> <li id="cite_note-WE_thermo-5">↑ <a href="#cite_ref-WE_thermo_5-0">5,0</a> <a href="#cite_ref-WE_thermo_5-1">5,1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/copper/thermochemistry.html">Cobre: entalpías e propiedades termodinámicas</a> (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>), en WebElements.com </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/copper/electronegativity.html">Cobre: electronegatividades</a> (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>), en WebElements </li> <li id="cite_note-ASTM-7"><a href="#cite_ref-ASTM_7-0">↑</a> <cite class="citation web">ASTM, ed. (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080518071038/http://webstore.ansi.org/RecordDetail.aspx?sku=ASTM+E1004-02">"Norma ASTM E1004-02"</a> (en inglés). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://webstore.ansi.org/RecordDetail.aspx?sku=ASTM+E1004-02">o orixinal</a> o 18-05-2008. Consultado o 4-5-2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Norma+ASTM+E1004-02&rft.date=2002&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwebstore.ansi.org%2FRecordDetail.aspx%3Fsku%3DASTM%2BE1004-02&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-EI-8">↑ <a href="#cite_ref-EI_8-0">8,0</a> <a href="#cite_ref-EI_8-1">8,1</a> <a href="#cite_ref-EI_8-2">8,2</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/copper/atoms.html">Enerxías de ionización do cobre</a> (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>), en WebElements.com. Consultado o 22-05-2008. </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <a href="/wiki/Joan_Corominas" class="mw-redirect" title="Joan Corominas">Joan Corominas</a>: Breve diccionario etimológico de la lengua castellana. 3º edición, 1987. Ed. Gredos, <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a>. </li> <li id="cite_note-ReferenceA-10">↑ <a href="#cite_ref-ReferenceA_10-0">10,0</a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_10-1">10,1</a> <cite class="citation book">Varios autores (1984). Enciclopedia de Ciencia y Técnica. Tomo 4 Cobre. Salvat Editores. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-345-4490-3" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-345-4490-3">84-345-4490-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Varios+autores&rft.btitle=Enciclopedia+de+Ciencia+y+T%C3%A9cnica.+Tomo+4+Cobre&rft.date=1984&rft.genre=book&rft.isbn=84-345-4490-3&rft.pub=Salvat+Editores&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <cite class="citation book">Varios autores (1984). Enciclopedia de Ciencia y Técnica. Tomo 4 Cobre. Salvat Editores S.A. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/8434544903" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-345-4490-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Varios+autores&rft.btitle=Enciclopedia+de+Ciencia+y+T%C3%A9cnica.+Tomo+4+Cobre&rft.date=1984&rft.genre=book&rft.pub=Salvat+Editores+S.A&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/ency/article/000785.htm">Enfermidade de Wilson</a> Medline Plus. Enciclopedia Médica [3-4-2008] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.infomine.com/news/editorials/partners/bnamericas/2006/0829.asp">Informes sobre produción mundial de cobre refinado</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081210032143/http://www.infomine.com/news/editorials/partners/bnamericas/2006/0829.asp">Arquivado</a> 10 de decembro de 2008 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Cochilco Chile [30-4-2008] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-EuroCopper-14">↑ <a href="#cite_ref-EuroCopper_14-0">14,0</a> <a href="#cite_ref-EuroCopper_14-1">14,1</a> <a href="#cite_ref-EuroCopper_14-2">14,2</a> <a href="#cite_ref-EuroCopper_14-3">14,3</a> <a href="#cite_ref-EuroCopper_14-4">14,4</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eurocopper.org/files/presskit/dp_cuivreetdeveloppementdurable_13-03-07_fr.pdf">Les atouts du cuivre pour construire un avenir durable</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120523053533/http://eurocopper.org/files/presskit/dp_cuivreetdeveloppementdurable_13-03-07_fr.pdf">Arquivado</a> 23 de maio de 2012 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., no sitio de EuroCopper (en francés). Consultado o 4 de xullo do 2015. </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.heurema.com/DFQ12.htm#_ftnref11">Simbolismo químico</a>, en Enseñanza de la Física y la Química. Grupo Heurema. Educación Secundaria. Consultado o 4 de xullo do 2015. </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.symbols.com/encyclopedia/41a/41a7.html">Symbol 41a:7</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080704221517/http://www.symbols.com/encyclopedia/41a/41a7.html">Arquivado</a> 04 de xullo de 2008 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. (en inglés) en <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.symbols.com">Symbols.com</a>. Consultado o 4 de xullo do 2015. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.holoweb.net/~liam/pictures/ankh/ankh.html">About the Ankh Cross</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110314070334/http://www.holoweb.net/~liam/pictures/ankh/ankh.html">Arquivado</a> 14 de marzo de 2011 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., en holoweb.net. Consultado o 21 de abril de 2008. </li> <li id="cite_note-Andrews-18">↑ <a href="#cite_ref-Andrews_18-0">18,0</a> <a href="#cite_ref-Andrews_18-1">18,1</a> <a href="#cite_ref-Andrews_18-2">18,2</a> <a href="#cite_ref-Andrews_18-3">18,3</a> <a href="#cite_ref-Andrews_18-4">18,4</a> <cite class="citation book">Andrews, Michael (1992). El nacimiento de Europa. Planeta/RTVE. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-320-5955-2" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-320-5955-2">84-320-5955-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.aufirst=Michael&rft.aulast=Andrews&rft.btitle=El+nacimiento+de+Europa&rft.date=1992&rft.genre=book&rft.isbn=84-320-5955-2&rft.pub=Planeta%2FRTVE&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  Capítulo 3. </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> Armengot, Joaquín et al (setembro de 2006), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ingenierosdeminas.org/publica/IM/IM365-origenes_mineria.pdf">Orígenes y desarrollo de la minería</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303193122/http://ingenierosdeminas.org/publica/IM/IM365-origenes_mineria.pdf">Arquivado</a> 03 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., en Industria y Minería, n.º 365, Departamento de Ingeniería Geológica, E. T. S. de Ingenieros de Minas de Madrid, Universidad Politécnica de Madrid, España [29 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.archaeologiemuseum.it/en/node/277">[1]</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151031012428/http://www.archaeologiemuseum.it/en/node/277">Arquivado</a> 31 de outubro de 2015 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. (en inglés), Museo Arqueolóxico de <a href="/wiki/Tirol_do_Sur" class="mw-redirect" title="Tirol do Sur">Tirol do Sur</a>, Italia. [29 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Lorenzi, Rosella (20 de marzo de 2002), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.laughtergenealogy.com/bin/histprof/misc/iceman.html">Ötzi, the Iceman</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080103005833/http://www.laughtergenealogy.com/bin/histprof/misc/iceman.html">Arquivado</a> 03 de xaneiro de 2008 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., (en inglés) en laughtergenealogy.com, Discovery News [29 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology (2008), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://seasia.museum.upenn.edu/metals/Web/index.html">The Ban Chiang Metals Project Database</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080509062007/http://seasia.museum.upenn.edu/metals/Web/index.html">Arquivado</a> 09 de maio de 2008 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., (en inglés) [17 de maio de 2008] </li> <li id="cite_note-UNR-23">↑ <a href="#cite_ref-UNR_23-0">23,0</a> <a href="#cite_ref-UNR_23-1">23,1</a> <cite class="citation web">University of Nevada (20 de maio de 1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080415002118/http://www.unr.edu/sb204/geology/copper2.html">"Copper: The Red Metal"</a> (en inglés). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unr.edu/sb204/geology/copper2.html">o orixinal</a> o 15 de abril de 2008. Consultado o 22 de abril de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=University+of+Nevada&rft.btitle=Copper%3A+The+Red+Metal&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unr.edu%2Fsb204%2Fgeology%2Fcopper2.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> Procobre Venezuela (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://procobre.org/es/el-cobre/historia/"></a><a rel="nofollow" class="external text" href="http://procobre.org/es/el-cobre/historia/">Historia del Cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151209003252/http://procobre.org/es/el-cobre/historia/">Arquivado</a> 09 de decembro de 2015 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., en Procobre. [17 de maio de 2008] </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> <cite class="citation web">Sousa y Francisco, Antonio de (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20040607225534/http://www.fortunecity.com/victorian/churchmews/1216/HistoriaArtilleria/artilleria1.htm">"700 años de artillería"</a>. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.buenastareas.com/ensayos/Artilleria-Del-Siglo-Xvi/7973.html">o orixinal</a> o 07 de xuño de 2004. Consultado o 1 de novembro do 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Sousa+y+Francisco%2C+Antonio+de&rft.btitle=700+a%C3%B1os+de+artiller%C3a&rft.date=2004&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.buenastareas.com%2Fensayos%2FArtilleria-Del-Siglo-Xvi%2F7973.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Procobre Peú (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.procobreperu.org/historia3.htm">Edad Moderna</a>, en Historia del cobre, Procobre </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> Nadia Fdez de Pinedo Echevarría (2005) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.es/estaticos/congresos/histec05/b16_fernandez_de_pinedo.pdf">Minería y desarrollo empresarial en España</a> </li> <li id="cite_note-Copper_USA-28">↑ <a href="#cite_ref-Copper_USA_28-0">28,0</a> <a href="#cite_ref-Copper_USA_28-1">28,1</a> <cite class="citation web">Copper Development Association Inc. (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130815133004/http://www.copper.org/education/history/g_fact_us.html">"Copper in the USA: Bright Future Glorious Past"</a> (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.copper.org/education/history/g_fact_us.html">o orixinal</a> o 15 de agosto de 2013. Consultado o 8 de novembro do 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Copper+in+the+USA%3A+Bright+Future+Glorious+Past&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.copper.org%2Feducation%2Fhistory%2Fg_fact_us.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Copper_Stats-29">↑ <a href="#cite_ref-Copper_Stats_29-0">29,0</a> <a href="#cite_ref-Copper_Stats_29-1">29,1</a> <cite class="citation web">U.S. Geological Survey; Kelly T.D. y Matos, G.R. (2008). Copper Statistics, ed. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/historical-statistics/">"Historical statistics for mineral and material commodities in the United States"</a> (en inglés). Consultado o 8 de novembro do 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Kelly+T.D.+y+Matos%2C+G.R.&rft.au=U.S.+Geological+Survey&rft.btitle=Historical+statistics+for+mineral+and+material+commodities+in+the+United+States&rft.date=2008&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fminerals.usgs.gov%2Fminerals%2Fpubs%2Fhistorical-statistics%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Codelco_Historia-30">↑ <a href="#cite_ref-Codelco_Historia_30-0">30,0</a> <a href="#cite_ref-Codelco_Historia_30-1">30,1</a> Codelco Chile (2006), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.codelco.com/historia/prontus_codelco/2011-02-25/103555.html">Historia de Codelco</a>, URL accedida o 15 de novembro do 2015. </li> <li id="cite_note-ASTM_E1004-02-31"><a href="#cite_ref-ASTM_E1004-02_31-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080518071038/http://webstore.ansi.org/RecordDetail.aspx?sku=ASTM+E1004-02">"Norma ASTM E1004-02"</a> (en inglés). ASTM. 2002. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://webstore.ansi.org/RecordDetail.aspx?sku=ASTM+E1004-02">o orixinal</a> o 18 de maio de 2008. Consultado o 4 de maio de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Norma+ASTM+E1004-02&rft.date=2002&rft.genre=unknown&rft.pub=ASTM&rft_id=http%3A%2F%2Fwebstore.ansi.org%2FRecordDetail.aspx%3Fsku%3DASTM%2BE1004-02&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071207150448/http://www.cda.org.uk/megab2/elecapps/pub116/appen5.htm">"Appendix 4 - Types of Copper"</a>. Megabytes on Copper (en inglés). Copper Development Association. 2006. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cda.org.uk/megab2/elecapps/pub116/appen5.htm">o orixinal</a> o 07 de decembro de 2007. Consultado o 08 de febreiro de 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.atitle=Appendix+4+-+Types+of+Copper&rft.date=2006&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Megabytes+on+Copper&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cda.org.uk%2Fmegab2%2Felecapps%2Fpub116%2Fappen5.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-EPER-33">↑ <a href="#cite_ref-EPER_33-0">33,0</a> <a href="#cite_ref-EPER_33-1">33,1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.prtr-es.es/Cobre-compuestos-757112007.html">Cu (Cobre y compuestos)</a>, Registro Estatal de Emisiones y Fuentes Contaminantes (2008). Consultado o 4 de febreiro de 2020. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alipso.com/monografias/2284_quimicacompuestoscomplejos/">Compuestos Complejos</a>, en alipso.com [2 de maio de 2008] </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.obtesol.com/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=4&id=69&Itemid=30">Cobre y sus aleaciones</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141012024856/http://www.obtesol.com/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=4&id=69&Itemid=30">Arquivado</a> 12 de outubro de 2014 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Observatorio Tecnológico de la Soldadura, España. Consultado o 24 de maio de 2008 </li> <li id="cite_note-CENIM-36"><a href="#cite_ref-CENIM_36-0">↑</a> CENIM (2002), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rtphc.csic.es/Abstracts%20Reuniones%20Red%20Tem%E1tica/Abstracts%201%AA%20Reuni%F3n.pdf">Efectos de la contaminación atmosférica en la conservación del Patrimonio Histórico</a>, Red Temática de Patrimonio Histórico Cultural, Centro Nacional de Investigaciones Metalúrgicas, España </li> <li id="cite_note-Denarios-37">↑ <a href="#cite_ref-Denarios_37-0">37,0</a> <a href="#cite_ref-Denarios_37-1">37,1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.denarios.org/anexes/cobre.html">Cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160704082819/http://www.denarios.org/anexes/cobre.html">Arquivado</a> 04 de xullo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Denarios (2004). Consultado o 24 de maio de 2008 </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/ag/agl/agll/ipns/index_es.jsp?term=c410">Cobre</a>, en IPNS - Glosario de la gestión integrada de los nutrientes, <a href="/wiki/FAO" class="mw-redirect" title="FAO">FAO</a> (2007). Consultado o 27 de maio de 2008. </li> <li id="cite_note-Medlineplus_Cobre-39"><a href="#cite_ref-Medlineplus_Cobre_39-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100803162408/http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/druginfo/natural/patient-copper.html">Cobre</a>, en <a href="/w/index.php?title=Medlineplus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medlineplus (a páxina aínda non existe)">Medlineplus</a>. Consultado o 13 de agosto de 2016. </li> <li id="cite_note-ATSDR-40">↑ <a href="#cite_ref-ATSDR_40-0">40,0</a> <a href="#cite_ref-ATSDR_40-1">40,1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.atsdr.cdc.gov/es/toxfaqs/es_tfacts132.html">Cobre</a>, Agencia para Sustancias Tóxicas y el Registro de Enfermedades. Departamento de Salud y Servicios Humanos de Estados Unidos (2004). Consultado o 4 de xuño de 2008. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/gdwq3sp.pdf">Valores de referencia de sustancias químicas cuya presencia en el agua de bebida es significativa para la salud</a>, en <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/gdwq3rev/es/index.html">Guías para la calidad del agua potable</a>, 3ª ed., vol. 1: Recomendaciones. <a href="/wiki/OMS" class="mw-redirect" title="OMS">OMS</a> (2004), Ginebra. [4 de xuño de 2008] </li> <li id="cite_note-Estandar_EE.UU.-42">↑ <a href="#cite_ref-Estandar_EE.UU._42-0">42,0</a> <a href="#cite_ref-Estandar_EE.UU._42-1">42,1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.agualatinoamerica.com/docs/PDF/sepoct01Ref.pdf">Estándares del Reglamento Nacional para Agua Potable de los Estados Unidos</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303195732/http://www.agualatinoamerica.com/docs/PDF/sepoct01Ref.pdf">Arquivado</a> 03 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Agua Latinoamérica (2001). Consultado o 4 de xuñoo de 2008 </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Laboratorio de Química Ambiental da <a href="/w/index.php?title=Universidade_Nacional_do_Nordeste&action=edit&redlink=1" class="new" title="Universidade Nacional do Nordeste (a páxina aínda non existe)">Universidade Nacional do Nordeste</a> (2006) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110809222634/http://www.unne.edu.ar/Web/cyt/cyt2006/08-Exactas/2006-E-038.pdf">Cobre</a>, en Comunicaciones Científicas y Tecnológicas, Congreso Nacional de Química UNSL, Arxentina. [4 de xuño de 2008] </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lenntech.com/espanol/tabla-peiodica/Cu.htm#Efectos%20del%20Cobre%20sobre%20la%20salud">Efectos del cobre sobre la salud</a>. Lenntech [30 de abril de 2007] </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/FichasTecnicas/FISQ/Ficheros/201a300/nspn0240.pdf">Fichas internacionales de seguridad química. Cobre N°CAS 7440-50-8</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160615135849/http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/FichasTecnicas/FISQ/Ficheros/201a300/nspn0240.pdf">Arquivado</a> 15 de xuño de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. [30 de abril de 2007] </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> <cite class="citation book">Coca Cebollero, P. y Rosique Jiménez, J. (2000). Ciencia de Materiales. Teoría - ensayos- tratamientos. Ediciones Pirámide. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-368-0404-X" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-368-0404-X">84-368-0404-X</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Coca+Cebollero%2C+P.+y+Rosique+Jim%C3%A9nez%2C+J.&rft.btitle=Ciencia+de+Materiales.+Teor%C3a+-+ensayos-+tratamientos&rft.date=2000&rft.genre=book&rft.isbn=84-368-0404-X&rft.pub=Ediciones+Pir%C3%A1mide&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.matweb.com/search/SearchUNS.aspx">Metal Alloy UNS Number Search</a> (en inglés), Matweb </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Gandara Mario, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121103000657/http://www.raulybarra.com/notijoya/archivosnotijoya8/8plata_alemana_alpaca.htm">Plata alemana</a>, Biblioteca de Joyería Ybarra. [5 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090605164554/http://pages.zoom.co.uk/leveridge/nickel1.html">Nickel Silver, German Silver and related alloys</a> (en inglés) [7 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> <cite class="citation web">Portal de Transparencia Fiscal (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.transparenciafiscal.gob.sv/downloads/pdf/DC5597_CAP_74.pdf">"Cobre y sus manufacturas"</a> (PDF) (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>). Consultado o 19 de abril do 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Cobre+y+sus+manufacturas&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.transparenciafiscal.gob.sv%2Fdownloads%2Fpdf%2FDC5597_CAP_74.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> <cite class="citation book">P.Coca Rebollero y J. Rosique Jiménez (2000). Ciencia de Materiales Teoría- Ensayos- Tratamientos. Ediciones Pirámide. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-368-0404-X" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-368-0404-X">84-368-0404-X</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=P.Coca+Rebollero+y+J.+Rosique+Jim%C3%A9nez&rft.btitle=Ciencia+de+Materiales+Teor%C3a-+Ensayos-+Tratamientos&rft.date=2000&rft.genre=book&rft.isbn=84-368-0404-X&rft.pub=Ediciones+Pir%C3%A1mide&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Gandara Mario <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121103000657/http://www.raulybarra.com/notijoya/archivosnotijoya8/8plata_alemana_alpaca.htm">Alpaca o plata alemana</a> Biblioteca de joyería[5 de abril de 2008] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-Vial-53">↑ <a href="#cite_ref-Vial_53-0">53,0</a> <a href="#cite_ref-Vial_53-1">53,1</a> Vial, Cristián (2002), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090414222035/http://www2.ing.puc.cl/icmcursos/metalurgia/apuntes/cap7/73/">Cobre y sus aleaciones</a>, Escuela de Ingeniería, Universidade Católica de Chile. [5 de abril de 2008] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> Copper Development Association. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080612182813/http://www.cda.org.uk/megab2/corr_rs/pub80/default.htm">"Publication Number 82: Aluminium Bronze Alloys Technical Data"</a>. (en inglés) [8 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.copper.org/resources/properties/microstructure/be_cu.html">Beryllium Copper</a> Inglés. Copper.org[7 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.codelcoeduca.cl/cobre/aleaciones/aleaciones.asp">Aleaciones de cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110724134059/https://www.codelcoeduca.cl/cobre/aleaciones/aleaciones.asp">Arquivado</a> 24 de xullo de 2011 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. codeleduca Chile. [4 de marzo de 2008] </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> F. González, Adolfo et al (2004), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.frm.utn.edu.ar/tecnologiae/apuntes/materiales_electricos.pdf">Materiales eléctricos</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161127023743/http://web.frm.utn.edu.ar/tecnologiae/apuntes/materiales_electricos.pdf">Arquivado</a> 27 de novembro de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Departamento de electrónica, Facultade Rexional de Mendoza, <a href="/w/index.php?title=Universidade_Tecnol%C3%B3xica_Nacional&action=edit&redlink=1" class="new" title="Universidade Tecnolóxica Nacional (a páxina aínda non existe)">Universidade Tecnolóxica Nacional</a>, Arxentina </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090424010435/http://www2.ing.puc.cl/icmcursos/metalurgia/apuntes/cap7/71/">Cobre y sus Aleaciones:Obtención y Tipos de Cobre</a> Cursos de metalurxia Chile [3 de maio de 2004] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Guevara, Jesús <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monografias.com/trabajos13/tramat/tramat.shtml#COBRE">Obtención del cobre</a> Monografías.com [3 de maio de 2008] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-Arlandis-60">↑ <a href="#cite_ref-Arlandis_60-0">60,0</a> <a href="#cite_ref-Arlandis_60-1">60,1</a> Arlandis Rubio, J. (1999), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aim.es/publicaciones/bol2/13_Metalurgia_Cobre.pdf">La Metalurgia del Cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304125138/http://www.aim.es/publicaciones/bol2/13_Metalurgia_Cobre.pdf">Arquivado</a> 04 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., en www.aim.es [30 de abril de 2007] </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.atlantic-copper.es/2006/index.php?opc=1&cont=9">Proceso de fundición del cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304134832/http://www.atlantic-copper.es/2006/index.php?opc=1&cont=9">Arquivado</a> 04 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Atlantic-copper.com [30 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> Gandara Barcelona, Mario (2006), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130815061843/http://www.raulybarra.com/notijoya/archivosnotijoya9/9recocido_temple_metales.htm">Tratamientos térmicos de los metales</a>, Biblioteca de joyería Ybarra [25 de abril de 2007] </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> <cite class="citation book">Coca Cebollero, P. y Rosique Jiménez, J. (2000). Ciencia de Materiales Teoría- ensayos- tratamientos. Ediciones Pirámide. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-368-0404-X" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-368-0404-X">84-368-0404-X</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Coca+Cebollero%2C+P.+y+Rosique+Jim%C3%A9nez%2C+J.&rft.btitle=Ciencia+de+Materiales+Teor%C3a-+ensayos-+tratamientos&rft.date=2000&rft.genre=book&rft.isbn=84-368-0404-X&rft.pub=Ediciones+Pir%C3%A1mide&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Factbook-64">↑ <a href="#cite_ref-Factbook_64-0">64,00</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-1">64,01</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-2">64,02</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-3">64,03</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-4">64,04</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-5">64,05</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-6">64,06</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-7">64,07</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-8">64,08</a> <a href="#cite_ref-Factbook_64-9">64,09</a> International Copper Study Group (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080511200400/http://www.icsg.org/News/Press_Release/2007WorldCopperFactbook.pdf">The World Copper Factbook 2007</a> (en inglés) </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120628223634/www.terra.es/personal8/2501174/teoria/teo4.3.htm">Manual de fontanería</a> Materiales y prácticas [30 de abril de 2007] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-ECB-66">↑ <a href="#cite_ref-ECB_66-0">66,0</a> <a href="#cite_ref-ECB_66-1">66,1</a> <a href="#cite_ref-ECB_66-2">66,2</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070103105144/http://www.ecb.int/bc/euro/coins/common/html/index.es.html">"Monedas de euro"</a>. <a href="/wiki/Banco_Central_Europeo" title="Banco Central Europeo">Banco Central Europeo</a>. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ecb.int/bc/euro/coins/common/html/index.es.html">o orixinal</a> o 03 de xaneiro de 2007. Consultado o 20 de abril de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Monedas+de+euro&rft.genre=unknown&rft.pub=Banco+Central+Europeo&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ecb.int%2Fbc%2Feuro%2Fcoins%2Fcommon%2Fhtml%2Findex.es.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-USMint-67">↑ <a href="#cite_ref-USMint_67-0">67,0</a> <a href="#cite_ref-USMint_67-1">67,1</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080421215704/http://www.usmint.gov/about_the_mint/index.cfm?flash=yes&action=Coin_specifications">"Coin Specifications"</a> (en inglés). <a href="/w/index.php?title=The_United_States_Mint&action=edit&redlink=1" class="new" title="The United States Mint (a páxina aínda non existe)">The United States Mint</a>. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.usmint.gov/about_the_mint/index.cfm?flash=yes&action=coin_specifications">o orixinal</a> o 21 de abril de 2008. Consultado o 20 de abril de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Coin+Specifications&rft.genre=unknown&rft.pub=The+United+States+Mint&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.usmint.gov%2Fabout_the_mint%2Findex.cfm%3Fflash%3Dyes%26action%3Dcoin_specifications&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Euronumi-68"><a href="#cite_ref-Euronumi_68-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euronumi.com/catalogoespana/">Catálogo de monedas europeas</a>. Web consultada o 20 de abril de 2008. </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.informedeinversion.com/idipedia/article/usos_del_cobre">Usos del cobre</a>, Idipedia [Consulta: 10 de xullo de 2015] (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130728104748/http://www.agrosagi.com/productos/sulfatocu.htm">Sulfato de cobre</a> en la web de Agrosagi [30 de abril de 2007] </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110723043604/http://www.matildeceramica.com/ceramica_arabe2.htm">Cerámica árabe</a>, Cerámica artística. Consultado o 3 de xuño de 2008. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110903072222/http://www.acropoliscordoba.org/Fondo/ceramica.asp">La cerámica verde y manganeso de época omeya</a>, Asociación Cultural Nova Acrópole en Córdoba, España. Consultado o 4 de xuño de 2008. (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arrakis.es/~ramoscor/diccionario.html">Diccionario de la cerámica de Sevilla</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304090738/http://www.arrakis.es/~ramoscor/diccionario.html">Arquivado</a> 04 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Azulejos al cobre [3 de xuño de 2008] </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120709122310/http://www.euskalnet.net/urrechur/">ABC de la ceramica artesana de Ur</a>. (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>) </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> Sancho, N.; Santos, S.; De La Roja, J. M.; San Andrés, M. (2004), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sedoptica.es/Menu_Volumenes/Pdfs/88.pdf">Variación cromática del verdigrís en función de su método de obtención</a>, en Óptica Pura y Aplicada, vol. 37, n.º 1, Facultad de Bellas Artes, <a href="/wiki/Universidade_Complutense_de_Madrid" title="Universidade Complutense de Madrid">Universidade Complutense de Madrid</a>, España. Consultado o 3 de xuño de 2008. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070728053615/http://www.codelco.com/areas_negocio/comercializacion/productos/productos_blister.asp">Blister y ánodos de cobre</a> Codelco.com Chile.[5 de marzo de 2017] </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080929190703/http://www.atlantic-copper.es/web800/productos02.htm">Cátodos de cobre</a> Atlantic-Copper. España [4 de marzo de 2008] </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080929190703/http://www.atlantic-copper.es/web800/productos02.htm#">Alambrón</a> Atlantic-copper.es.España [5 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.flexotek.com/page1s.pdf">Arame de cobre espido</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304234109/http://www.flexotek.com/page1s.pdf">Arquivado</a> 04 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Flexotek.com [5 de abril de 2000] </li> <li id="cite_note-eltubo-80">↑ <a href="#cite_ref-eltubo_80-0">80,0</a> <a href="#cite_ref-eltubo_80-1">80,1</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090423164237/http://www.procobreperu.org/pub_tub_Eltubodecobre2000_1.htm">"El tubo de cobre"</a> (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>). Procobre Perú. 2000. Archived from the original on 23 de abril de 2009. Consultado o 12 de marzo do 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=El+tubo+de+cobre&rft.date=2000&rft.genre=unknown&rft.pub=Procobre+Per%C3%BA&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.procobreperu.org%2Fpub_tub_Eltubodecobre2000_1.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bencoins.com/errores/galleo.htm">Galleo. Defecto de fundición</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170313044005/http://www.bencoins.com/errores/galleo.htm">Arquivado</a> 13 de marzo de 2017 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. bencoins.com [6 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090107074201/http://www.forbrass.com/esp/articulo.html">Estampación en caliente</a>. Artículo técnico Forbrass.com [6 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hiller.com.bo/mitsubishi/Fresa/herramienta_solida/Recubrimiento%20CRN.pdf">Mecanizado rápido del cobre</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304115654/http://www.hiller.com.bo/mitsubishi/Fresa/herramienta_solida/Recubrimiento%20CRN.pdf">Arquivado</a> 04 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Mitsubishi [5 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://webdiee.cem.itesm.mx/web/servicios/archivo/tutoriales/soldadura/sld004.htm">A soldadura branda</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170107073525/http://webdiee.cem.itesm.mx/web/servicios/archivo/tutoriales/soldadura/sld004.htm">Arquivado</a> 07 de xaneiro de 2017 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Tutorial de soldadura. Dpto. de Enxeñería Eléctrica e Electrónica, Tecnolóxico de Monterrey [6 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mailxmail.com/curso/vida/fontaneria/capitulo3.htm">Manual de fontanería</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090321164812/http://www.mailxmail.com/curso/vida/fontaneria/capitulo3.htm">Arquivado</a> 21 de marzo de 2009 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Soplete e soldadura. Mailxmail.com [6 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150120230922/http://www.fluidica.com/PrensasHidraulicas.htm">Prensas hidráulicas</a> Fluidica.com [6 de abril de 2008] </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> <cite class="citation web">Montalvo Soberón, Luis Alberto. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monografias.com/trabajos23/embutido-chapas/embutido-chapas.shtml">"Proceso de embutido de chapas metálicas"</a>. Monografías.com. Consultado o 6 de abril de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Montalvo+Sober%C3%B3n%2C+Luis+Alberto&rft.btitle=Proceso+de+embutido+de+chapas+met%C3%A1licas&rft.genre=unknown&rft.pub=Monograf%C3as.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.monografias.com%2Ftrabajos23%2Fembutido-chapas%2Fembutido-chapas.shtml&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Nathalie_Arnal_1-88">↑ <a href="#cite_ref-Nathalie_Arnal_1_88-0">88,0</a> <a href="#cite_ref-Nathalie_Arnal_1_88-1">88,1</a> <cite class="citation web">Nathalie Arnal. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161219164821/http://postgradofcm.edu.ar/ProduccionCientifica/TesisDoctorales/18.pdf">"Intoxicación por cobre. Efectos sobre la composición lipídica y el sistema de defensa antioxidante."</a> (PDF). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.postgradofcm.edu.ar/ProduccionCientifica/TesisDoctorales/18.pdf">o orixinal</a> (PDF) o 19 de decembro de 2016. Consultado o 19 de noviembre de 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Nathalie+Arnal&rft.btitle=Intoxicaci%C3%B3n+por+cobre.+Efectos+sobre+la+composici%C3%B3n+lip%C3dica+y+el+sistema+de+defensa+antioxidante.&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.postgradofcm.edu.ar%2FProduccionCientifica%2FTesisDoctorales%2F18.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-lenntech_1-89">↑ <a href="#cite_ref-lenntech_1_89-0">89,0</a> <a href="#cite_ref-lenntech_1_89-1">89,1</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lenntech.es/periodica/elementos/cu.htm">"Cobre (Cu) Propiedades químicas y efectos sobre la salud y el medio ambiente"</a>. www.lenntech.es. Consultado o 19 de novembro de 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.atitle=Cobre+%28Cu%29+Propiedades+qu%C3micas+y+efectos+sobre+la+salud+y+el+medio+ambiente&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.lenntech.es&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lenntech.es%2Fperiodica%2Felementos%2Fcu.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">↑</a> <cite class="citation web">Gunnar Nordberg. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150924035500/http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/TextosOnline/EnciclopediaOIT/tomo2/63.pdf">"METALES: PROPIEDADES QUIMICAS Y TOXICIDAD"</a> (PDF) (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/TextosOnline/EnciclopediaOIT/tomo2/63.pdf">o orixinal</a> (PDF) o 24 de setembro de 2015. Consultado o 19 de novembro de 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Gunnar+Nordberg&rft.btitle=METALES%3A+PROPIEDADES+QUIMICAS+Y+TOXICIDAD&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.insht.es%2FInshtWeb%2FContenidos%2FDocumentacion%2FTextosOnline%2FEnciclopediaOIT%2Ftomo2%2F63.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-EuroTour-91">↑ <a href="#cite_ref-EuroTour_91-0">91,0</a> <a href="#cite_ref-EuroTour_91-1">91,1</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070928180416/http://www.eurocopper.org/doc/uploaded/File/SPANISH%20RECYCLING%20PAPER.pdf">"Las naciones de la Eurozona están reciclando sus monedas nacionales"</a> (PDF). European Copper Institute. Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eurocopper.org/doc/uploaded/File/SPANISH%20RECYCLING%20PAPER.pdf">o orixinal</a> (PDF) o 28 de setembro de 2007. Consultado o 28 de maio de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Las+naciones+de+la+Eurozona+est%C3%A1n+reciclando+sus+monedas+nacionales&rft.genre=unknown&rft.pub=European+Copper+Institute&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eurocopper.org%2Fdoc%2Fuploaded%2FFile%2FSPANISH%2520RECYCLING%2520PAPER.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=283952:cs&lang=es&list=454034:cs,283952:cs,&pos=2&page=1&nbl=2&pgs=10&hwords=">Directiva 2002/96/CE del Parlamento Europeo y del Consejo, de 27 de enero de 2003, sobre residuos de aparatos eléctricos y electrónicos (RAEE)</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130513065213/http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=283952:cs&lang=es&list=454034:cs,283952:cs,&pos=2&page=1&nbl=2&pgs=10&hwords=">Arquivado</a> 13 de maio de 2013 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., <a href="/w/index.php?title=Diario_Oficial_de_la_Uni%C3%B3n_Europea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diario Oficial de la Unión Europea (a páxina aínda non existe)">Diario Oficial de la Unión Europea</a> L 37 (13/2/2003) </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mineralsuk.com/britmin/wmp_2002_2006.pdf">World mineral production 2002-2006</a> (en inglés), British Geological Survey, Natural enviroment Research Council (2007), pp. 24-29. </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> "United States Geological Survey (USGS)" </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cmegroup.com/search/?q=copper">"NYMEX.com: Copper"</a> (en inglés). Consultado o 3 de maio de 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=NYMEX.com%3A+Copper&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cmegroup.com%2Fsearch%2F%3Fq%3Dcopper&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Codelco_Zona-96">↑ <a href="#cite_ref-Codelco_Zona_96-0">96,0</a> <a href="#cite_ref-Codelco_Zona_96-1">96,1</a> <cite class="citation web">CODELCO. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111115162052/http://www.codelco.cl/cu_zonacobre/fr_zona.html">"Zona del Cobre"</a> (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>). Arquivado dende <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.codelco.cl/cu_zonacobre/fr_zona.html">o orixinal</a> o 15 de novembro de 2011. Consultado o 17 de setembro de 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=CODELCO&rft.btitle=Zona+del+Cobre&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.codelco.cl%2Fcu_zonacobre%2Ffr_zona.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://futures.tradingcharts.com/chart/CP/M">Gráfico do prezo do cobre entre 2000 e 2008 no Comex de Nova York</a>. Consultado o 17 de setembro do 2017 </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> <cite class="citation web">Luis Fajardo. BBC mundo, ed. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/mundo/noticias/2015/01/150115_economia_cobre_precio_mundial_lf">"Por qué la caída del precio del cobre es mala noticia para todos"</a> (en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>). Consultado o 17 de setembro do 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Luis+Fajardo&rft.btitle=Por+qu%C3%A9+la+ca%C3da+del+precio+del+cobre+es+mala+noticia+para+todos&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fmundo%2Fnoticias%2F2015%2F01%2F150115_economia_cobre_precio_mundial_lf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diariosur.es/prensa/20070306/portada/alto-precio-cobre-multiplica_20070306.html">"El alto precio del cobre multiplica los robos de cable"</a>. Diario Sur, de Málaga (España). marzo de 2006. Consultado o 17 de setembro do 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=El+alto+precio+del+cobre+multiplica+los+robos+de+cable&rft.genre=unknown&rft.pub=Diario+Sur%2C+de+M%C3%A1laga+%28Espa%C3%B1a%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diariosur.es%2Fprensa%2F20070306%2Fportada%2Falto-precio-cobre-multiplica_20070306.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://denver.cbslocal.com/2014/02/18/thieves-targeting-construction-sites-in-douglas-county/">"Thieves Targeting Construction Sites In Douglas County"</a>. CBS Denver (EE.UU.). 18 de febreiro do2014. Consultado o 17 de setembro do 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Thieves+Targeting+Construction+Sites+In+Douglas+County&rft.genre=unknown&rft.pub=CBS+Denver+%28EE.UU.%29&rft_id=http%3A%2F%2Fdenver.cbslocal.com%2F2014%2F02%2F18%2Fthieves-targeting-construction-sites-in-douglas-county%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988">  </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véxase_tamén">Véxase tamén</h2>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=65" title="Editar a sección: «Véxase tamén»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=65" title="Editar o código fonte da sección: Véxase tamén">editar a fonte</a>]</div> <table role="presentation" class="mbox-small plainlinks sistersitebox" style="background-color:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);color:inherit"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></td> <td class="mbox-text plainlist"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Portada_galega" class="extiw" title="commons:Portada galega">Commons</a> ten máis contidos multimedia sobre:  <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Copper" class="extiw" title="commons:Copper">Cobre</a></td></tr> </tbody></table> <table role="presentation" class="mbox-small plainlinks sistersitebox" style="background-color:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);color:inherit"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/40px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="40" height="38" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/60px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/80px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></td> <td class="mbox-text plainlist">Vexa a entrada do <a href="https://gl.wiktionary.org/wiki/" class="extiw" title="wikt:">Galizionario</a> acerca de  <a href="https://gl.wiktionary.org/wiki/cobre" class="extiw" title="wikt:cobre">cobre</a></td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliografía">Bibliografía</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=66" title="Editar a sección: «Bibliografía»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=66" title="Editar o código fonte da sección: Bibliografía">editar a fonte</a>]</div> <div class="refbegin" style=""> <ul><li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_pr_TaboaPeriodicaDosElementos-PropiedadesElementos_XG_RAGC_RAG_CN_20190313_2pp.pdf">"Táboa periódica dos elementos"</a> (PDF). <a href="/wiki/Consello_da_Cultura_Galega" title="Consello da Cultura Galega">Consello da Cultura Galega</a>, <a href="/wiki/Xunta_de_Galicia" title="Xunta de Galicia">Xunta de Galicia</a>, <a href="/wiki/Real_Academia_Galega_de_Ciencias" title="Real Academia Galega de Ciencias">Real Academia Galega de Ciencias</a>, <a href="/wiki/Real_Academia_Galega" title="Real Academia Galega">Real Academia Galega</a> e <a href="/wiki/Universidade_de_Santiago_de_Compostela" title="Universidade de Santiago de Compostela">Ciencia Nosa</a>. 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=T%C3%A1boa+peri%C3%B3dica+dos+elementos&rft.date=2019&rft.genre=unknown&rft.pub=Consello+da+Cultura+Galega%2C+Xunta+de+Galicia%2C+Real+Academia+Galega+de+Ciencias%2C+Real+Academia+Galega+e+Ciencia+Nosa&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.consellodacultura.gal%2Fmediateca%2Fextras%2FCCG_pr_TaboaPeriodicaDosElementos-PropiedadesElementos_XG_RAGC_RAG_CN_20190313_2pp.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Andrews, Michael (1992). El nacimiento de Europa: Capítulo 3. Planeta/RTVE. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-320-5955-2" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-320-5955-2">84-320-5955-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.aufirst=Michael&rft.aulast=Andrews&rft.btitle=El+nacimiento+de+Europa%3A+Cap%C3tulo+3&rft.date=1992&rft.genre=book&rft.isbn=84-320-5955-2&rft.pub=Planeta%2FRTVE&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Bermejo, M. R.; González, A.; Vázquez, M. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cirp.es/pub/docs/cite/elementos_quimicos.pdf">O nome e o símbolo dos elementos químicos</a> (PDF). <a href="/wiki/Xunta_de_Galicia" title="Xunta de Galicia">Xunta</a>, <a href="/wiki/Secretar%C3%ADa_Xeral_de_Pol%C3%ADtica_Ling%C3%BC%C3%ADstica" title="Secretaría Xeral de Política Lingüística">Secretaría Xeral de Política Lingüística</a> e <a href="/wiki/Centro_Ram%C3%B3n_Pi%C3%B1eiro" class="mw-redirect" title="Centro Ramón Piñeiro">CRPIH</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/978-84-453-4325-8" title="Especial:Fontes bibliográficas/978-84-453-4325-8">978-84-453-4325-8</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Gonz%C3%A1lez%2C+A.&rft.au=V%C3%A1zquez%2C+M.&rft.aufirst=M.+R.&rft.aulast=Bermejo&rft.btitle=O+nome+e+o+s%C3mbolo+dos+elementos+qu%C3micos&rft.date=2006&rft.genre=book&rft.isbn=978-84-453-4325-8&rft.pub=Xunta%2C+Secretar%C3a+Xeral+de+Pol%C3tica+Ling%C3%BC%C3stica+e+CRPIH&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cirp.es%2Fpub%2Fdocs%2Fcite%2Felementos_quimicos.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Bermejo, M. R.; González, A.; Maneiro, M. (2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://libraria.xunta.gal/gl/guia-dos-elementos-quimicos-historia-propiedades-e-aplicacions">Guía dos elementos químicos. Historia, propiedades e aplicacións</a>. <a href="/wiki/Xunta_de_Galicia" title="Xunta de Galicia">Xunta de Galicia</a> e <a href="/wiki/Centro_Ram%C3%B3n_Pi%C3%B1eiro" class="mw-redirect" title="Centro Ramón Piñeiro">CRPIH</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/978-84-453-5297-7" title="Especial:Fontes bibliográficas/978-84-453-5297-7">978-84-453-5297-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Gonz%C3%A1lez%2C+A.&rft.au=Maneiro%2C+M.&rft.aufirst=M.+R.&rft.aulast=Bermejo&rft.btitle=Gu%C3a+dos+elementos+qu%C3micos.+Historia%2C+propiedades+e+aplicaci%C3%B3ns&rft.date=2018&rft.genre=book&rft.isbn=978-84-453-5297-7&rft.pub=Xunta+de+Galicia+e+CRPIH&rft_id=https%3A%2F%2Flibraria.xunta.gal%2Fgl%2Fguia-dos-elementos-quimicos-historia-propiedades-e-aplicacions&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Coca Cebollero, P. y Rosique Jiménez, J. (2000). Ciencia de Materiales. Teoría - ensayos- tratamientos. Ediciones Pirámide. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-368-0404-X" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-368-0404-X">84-368-0404-X</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=Coca+Cebollero%2C+P.+y+Rosique+Jim%C3%A9nez%2C+J.&rft.btitle=Ciencia+de+Materiales.+Teor%C3a+-+ensayos-+tratamientos&rft.date=2000&rft.genre=book&rft.isbn=84-368-0404-X&rft.pub=Ediciones+Pir%C3%A1mide&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Massaro, Edward J., ed. (2002). Handbook of Copper Pharmacology and Toxicology. Humana Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/978-0-89603-943-8" title="Especial:Fontes bibliográficas/978-0-89603-943-8">978-0-89603-943-8</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.btitle=Handbook+of+Copper+Pharmacology+and+Toxicology&rft.date=2002&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-89603-943-8&rft.pub=Humana+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">VVAA (1984). Enciclopedia de Ciencia y Técnica. Tomo 4 Cobre. Salvat Editores. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-345-4490-3" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-345-4490-3">84-345-4490-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=VVAA&rft.btitle=Enciclopedia+de+Ciencia+y+T%C3%A9cnica.+Tomo+4+Cobre&rft.date=1984&rft.genre=book&rft.isbn=84-345-4490-3&rft.pub=Salvat+Editores&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">William F. Smith (1998). Fundamentos de la Ciencia e Ingeniería de Materiales. Madrid: Editorial Mc Graw Hill. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/84-481-1429-9" title="Especial:Fontes bibliográficas/84-481-1429-9">84-481-1429-9</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3ACobre&rft.au=William+F.+Smith&rft.btitle=Fundamentos+de+la+Ciencia+e+Ingenier%C3a+de+Materiales&rft.date=1998&rft.genre=book&rft.isbn=84-481-1429-9&rft.pub=Madrid%3A+Editorial+Mc+Graw+Hill&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"> </li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Outros_artigos">Outros artigos</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=67" title="Editar a sección: «Outros artigos»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=67" title="Editar o código fonte da sección: Outros artigos">editar a fonte</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Metais_e_aliaxes_de_cu%C3%B1axe" title="Metais e aliaxes de cuñaxe">Metais e aliaxes de cuñaxe</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ligazóns_externas">Ligazóns externas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Cobre&veaction=edit&section=68" title="Editar a sección: «Ligazóns externas»" class="mw-editsection-visualeditor">editar</a> | <a href="/w/index.php?title=Cobre&action=edit&section=68" title="Editar o código fonte da sección: Ligazóns externas">editar a fonte</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Cu.html">Cobre</a> en Enviromental Chemistry (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://education.jlab.org/itselemental/ele029.html">Cobre</a> en Jefferson Lab (en <a href="/wiki/Lingua_inglesa" title="Lingua inglesa">inglés</a>)</li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Táboa_periódica_dos_elementos" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-ver"><a href="/wiki/Modelo:T%C3%A1boa_peri%C3%B3dica" title="Modelo:Táboa periódica"><abbr title="Ver o modelo">v</abbr></a></li><li class="nv-conversa"><a href="/w/index.php?title=Conversa_modelo:T%C3%A1boa_peri%C3%B3dica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conversa modelo:Táboa periódica (a páxina aínda non existe)"><abbr title="Conversa do modelo">c</abbr></a></li><li class="nv-editar"><a class="external text" href="https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Modelo:T%C3%A1boa_peri%C3%B3dica&action=edit"><abbr title="Editar o modelo">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Táboa_periódica_dos_elementos" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/T%C3%A1boa_peri%C3%B3dica_dos_elementos" title="Táboa periódica dos elementos">Táboa periódica dos elementos</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd wraplinks" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <table cellpadding="0" style="table-layout:fixed; width:100%;" aria-describedby="periodic-table-legend"> <tbody><tr> <td style="line-height:100%;"> </td> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Alcalino" title="Alcalino">1</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Alcalinot%C3%A9rreo" title="Alcalinotérreo">2</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_3" title="Elementos do grupo 3">3</a> </th> <td colspan="14"> </td> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_4" title="Elementos do grupo 4">4</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_5" title="Elementos do grupo 5">5</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_6" title="Elementos do grupo 6">6</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_grupo_7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do grupo 7 (a páxina aínda non existe)">7</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_grupo_8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do grupo 8 (a páxina aínda non existe)">8</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_grupo_9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do grupo 9 (a páxina aínda non existe)">9</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_grupo_10&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do grupo 10 (a páxina aínda non existe)">10</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_11" title="Elementos do grupo 11">11</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_grupo_12" title="Elementos do grupo 12">12</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Grupo_do_boro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grupo do boro (a páxina aínda non existe)">13</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Grupo_do_carbono&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grupo do carbono (a páxina aínda non existe)">14</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Pnict%C3%B3xeno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pnictóxeno (a páxina aínda non existe)">15</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Calc%C3%B3xeno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calcóxeno (a páxina aínda non existe)">16</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Hal%C3%B3xeno" title="Halóxeno">17</a> </th> <th scope="col" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Gas_nobre" title="Gas nobre">18</a> </th></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 1 (a páxina aínda non existe)">1</a> </th> <td title="Hidróxeno, 1 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Hidr%C3%B3xeno" title="Hidróxeno">H</a> </td> <td colspan="30"> </td> <td title="Helio, 2 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Helio" title="Helio">He</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 2 (a páxina aínda non existe)">2</a> </th> <td title="Litio, 3 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Litio" title="Litio">Li</a> </td> <td title="Berilio, 4 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Berilio" title="Berilio">Be</a> </td> <td colspan="24"> </td> <td title="Boro, 5 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Boro" title="Boro">B</a> </td> <td title="Carbono, 6 (polyatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#a1ffc3; border:none; ;"><a href="/wiki/Carbono" title="Carbono">C</a> </td> <td title="Nitróxeno, 7 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Nitr%C3%B3xeno" title="Nitróxeno">N</a> </td> <td title="Osíxeno, 8 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Os%C3%ADxeno" title="Osíxeno">O</a> </td> <td title="Flúor, 9 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor">F</a> </td> <td title="Neon, 10 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Neon" title="Neon">Ne</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/wiki/Elementos_do_per%C3%ADodo_3" title="Elementos do período 3">3</a> </th> <td title="Sodio, 11 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Sodio" title="Sodio">Na</a> </td> <td title="Magnesio, 12 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Magnesio" title="Magnesio">Mg</a> </td> <td colspan="24"> </td> <td title="Aluminio, 13 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">Al</a> </td> <td title="Silicio, 14 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Silicio" title="Silicio">Si</a> </td> <td title="Fósforo, 15 (polyatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#a1ffc3; border:none; ;"><a href="/wiki/F%C3%B3sforo_(elemento)" title="Fósforo (elemento)">P</a> </td> <td title="Xofre, 16 (polyatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#a1ffc3; border:none; ;"><a href="/wiki/Xofre" title="Xofre">S</a> </td> <td title="Cloro, 17 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">Cl</a> </td> <td title="Argon, 18 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Argon" title="Argon">Ar</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 4 (a páxina aínda non existe)">4</a> </th> <td title="Potasio, 19 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Potasio" title="Potasio">K</a> </td> <td title="Calcio, 20 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Calcio" title="Calcio">Ca</a> </td> <td title="Escandio, 21 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Escandio" title="Escandio">Sc</a> </td> <td colspan="14"> </td> <td title="Titanio, 22 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Titanio" title="Titanio">Ti</a> </td> <td title="Vanadio, 23 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Vanadio" title="Vanadio">V</a> </td> <td title="Cromo, 24 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Cromo" title="Cromo">Cr</a> </td> <td title="Manganeso, 25 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Manganeso" title="Manganeso">Mn</a> </td> <td title="Ferro, 26 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Ferro" title="Ferro">Fe</a> </td> <td title="Cobalto, 27 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Cobalto" title="Cobalto">Co</a> </td> <td title="Níquel, 28 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">Ni</a> </td> <td title="Cobre, 29 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:1px solid black; ;"><a class="mw-selflink selflink">Cu</a> </td> <td title="Cinc, 30 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Cinc" title="Cinc">Zn</a> </td> <td title="Galio, 31 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Galio" title="Galio">Ga</a> </td> <td title="Xermanio, 32 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Xermanio" title="Xermanio">Ge</a> </td> <td title="Arsénico, 33 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico">As</a> </td> <td title="Selenio, 34 (polyatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#a1ffc3; border:none; ;"><a href="/wiki/Selenio" title="Selenio">Se</a> </td> <td title="Bromo, 35 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Bromo" title="Bromo">Br</a> </td> <td title="Cripton, 36 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Cripton" title="Cripton">Kr</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 5 (a páxina aínda non existe)">5</a> </th> <td title="Rubidio, 37 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Rubidio" title="Rubidio">Rb</a> </td> <td title="Estroncio, 38 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Estroncio" title="Estroncio">Sr</a> </td> <td title="Itrio, 39 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Itrio" title="Itrio">Y</a> </td> <td colspan="14"> </td> <td title="Circonio, 40 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Circonio" title="Circonio">Zr</a> </td> <td title="Niobio, 41 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Niobio" title="Niobio">Nb</a> </td> <td title="Molibdeno, 42 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Molibdeno" title="Molibdeno">Mo</a> </td> <td title="Tecnecio, 43 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Tecnecio" title="Tecnecio">Tc</a> </td> <td title="Rutenio, 44 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Rutenio" title="Rutenio">Ru</a> </td> <td title="Rodio, 45 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Rodio" title="Rodio">Rh</a> </td> <td title="Paladio, 46 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Paladio" title="Paladio">Pd</a> </td> <td title="Prata, 47 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Prata" title="Prata">Ag</a> </td> <td title="Cadmio, 48 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio">Cd</a> </td> <td title="Indio, 49 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Indio_(elemento)" title="Indio (elemento)">In</a> </td> <td title="Estaño, 50 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño">Sn</a> </td> <td title="Antimonio, 51 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Antimonio" title="Antimonio">Sb</a> </td> <td title="Telurio, 52 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/Telurio" title="Telurio">Te</a> </td> <td title="Iodo, 53 (diatomic nonmetal)" style="text-align:center; background:#e7ff8f; border:none; ;"><a href="/wiki/Iodo" title="Iodo">I</a> </td> <td title="Xenon, 54 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Xenon" title="Xenon">Xe</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 6 (a páxina aínda non existe)">6</a> </th> <td title="Cesio, 55 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Cesio" title="Cesio">Cs</a> </td> <td title="Bario, 56 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Bario" title="Bario">Ba</a> </td> <td title="Lantano, 57 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Lantano" title="Lantano">La</a> </td> <td title="Cerio, 58 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Cerio" title="Cerio">Ce</a> </td> <td title="Praseodimio, 59 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Praseodimio" title="Praseodimio">Pr</a> </td> <td title="Neodimio, 60 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Neodimio" title="Neodimio">Nd</a> </td> <td title="Promecio, 61 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Promecio" title="Promecio">Pm</a> </td> <td title="Samario, 62 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Samario" title="Samario">Sm</a> </td> <td title="Europio, 63 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Europio" title="Europio">Eu</a> </td> <td title="Gadolinio, 64 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Gadolinio" title="Gadolinio">Gd</a> </td> <td title="Terbio, 65 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Terbio" title="Terbio">Tb</a> </td> <td title="Disprosio, 66 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Disprosio" title="Disprosio">Dy</a> </td> <td title="Holmio, 67 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Holmio" title="Holmio">Ho</a> </td> <td title="Erbio, 68 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Erbio" title="Erbio">Er</a> </td> <td title="Tulio, 69 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Tulio" title="Tulio">Tm</a> </td> <td title="Iterbio, 70 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Iterbio" title="Iterbio">Yb</a> </td> <td title="Lutecio, 71 (lanthanide)" style="text-align:center; background:#ffbfff; border:none; ;"><a href="/wiki/Lutecio" title="Lutecio">Lu</a> </td> <td title="Hafnio, 72 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Hafnio" title="Hafnio">Hf</a> </td> <td title="Tántalo, 73 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/T%C3%A1ntalo" title="Tántalo">Ta</a> </td> <td title="Volframio, 74 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Volframio" title="Volframio">W</a> </td> <td title="Renio, 75 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Renio" title="Renio">Re</a> </td> <td title="Osmio, 76 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Osmio" title="Osmio">Os</a> </td> <td title="Iridio, 77 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Iridio" title="Iridio">Ir</a> </td> <td title="Platino, 78 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Platino" title="Platino">Pt</a> </td> <td title="Ouro, 79 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Ouro" title="Ouro">Au</a> </td> <td title="Mercurio, 80 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Mercurio_(elemento)" title="Mercurio (elemento)">Hg</a> </td> <td title="Talio, 81 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Talio" title="Talio">Tl</a> </td> <td title="Chumbo, 82 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Chumbo" title="Chumbo">Pb</a> </td> <td title="Bismuto, 83 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Bismuto" title="Bismuto">Bi</a> </td> <td title="Polonio, 84 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Polonio" title="Polonio">Po</a> </td> <td title="Ástato, 85 (metalloid)" style="text-align:center; background:#cccc99; border:none; ;"><a href="/wiki/%C3%81stato" title="Ástato">At</a> </td> <td title="Radon, 86 (noble gas)" style="text-align:center; background:#c0ffff; border:none; ;"><a href="/wiki/Radon" title="Radon">Rn</a> </td></tr> <tr> <th scope="row" style="background:transparent; font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Elementos_do_per%C3%ADodo_7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elementos do período 7 (a páxina aínda non existe)">7</a> </th> <td title="Francio, 87 (alkali metal)" style="text-align:center; background:#ff6666; border:none; ;"><a href="/wiki/Francio" title="Francio">Fr</a> </td> <td title="Radio, 88 (alkaline earth metal)" style="text-align:center; background:#ffdead; border:none; ;"><a href="/wiki/Radio_(elemento)" title="Radio (elemento)">Ra</a> </td> <td title="Actinio, 89 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Actinio" title="Actinio">Ac</a> </td> <td title="Torio, 90 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Torio" title="Torio">Th</a> </td> <td title="Protactinio, 91 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Protactinio" title="Protactinio">Pa</a> </td> <td title="Uranio, 92 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Uranio" title="Uranio">U</a> </td> <td title="Neptunio, 93 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Neptunio" title="Neptunio">Np</a> </td> <td title="Plutonio, 94 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Plutonio" title="Plutonio">Pu</a> </td> <td title="Americio, 95 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Americio" title="Americio">Am</a> </td> <td title="Curio, 96 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Curio" title="Curio">Cm</a> </td> <td title="Berkelio, 97 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Berkelio" title="Berkelio">Bk</a> </td> <td title="Californio, 98 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Californio" title="Californio">Cf</a> </td> <td title="Einsteinio, 99 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Einsteinio" title="Einsteinio">Es</a> </td> <td title="Fermio, 100 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Fermio" title="Fermio">Fm</a> </td> <td title="Mendelevio, 101 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Mendelevio" title="Mendelevio">Md</a> </td> <td title="Nobelio, 102 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Nobelio" title="Nobelio">No</a> </td> <td title="Laurencio, 103 (actinide)" style="text-align:center; background:#ff99cc; border:none; ;"><a href="/wiki/Laurencio" title="Laurencio">Lr</a> </td> <td title="Rutherfordio, 104 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Rutherfordio" title="Rutherfordio">Rf</a> </td> <td title="Dubnio, 105 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Dubnio" title="Dubnio">Db</a> </td> <td title="Seaborgio, 106 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Seaborgio" title="Seaborgio">Sg</a> </td> <td title="Bohrio, 107 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Bohrio" title="Bohrio">Bh</a> </td> <td title="Hassio, 108 (transition metal)" style="text-align:center; background:#ffc0c0; border:none; ;"><a href="/wiki/Hassio" title="Hassio">Hs</a> </td> <td title="Meitnerio, 109 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Meitnerio" title="Meitnerio">Mt</a> </td> <td title="Darmstadtio, 110 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Darmstadtio" title="Darmstadtio">Ds</a> </td> <td title="Roentgenio, 111 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Roentgenio" title="Roentgenio">Rg</a> </td> <td title="Copernicio, 112 (post-transition metal)" style="text-align:center; background:#cccccc; border:none; ;"><a href="/wiki/Copernicio" title="Copernicio">Cn</a> </td> <td title="Nihonio, 113 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Nihonio" title="Nihonio">Nh</a> </td> <td title="Flerovio, 114 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Flerovio" title="Flerovio">Fl</a> </td> <td title="Moscovio, 115 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Moscovio" title="Moscovio">Mc</a> </td> <td title="Livermorio, 116 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Livermorio" title="Livermorio">Lv</a> </td> <td title="Ténnesso, 117 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/T%C3%A9nnesso" title="Ténnesso">Ts</a> </td> <td title="Oganesson, 118 (unknown chemical properties)" style="text-align:center; background:#e8e8e8; border:none; ;"><a href="/wiki/Oganesson" title="Oganesson">Og</a> </td></tr></tbody></table> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even wraplinks" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <table role="presentation" id="periodic-table-legend" class="wikitable" style="width:100%; line-height:120%; text-align:center; vertical-align:top; font-size:85%; background:#f8f8f8; margin:0; font-size:90%; margin-top:0.5em;"> <tbody><tr> <td> <table style="width:100%; table-layout:fixed; overflow:hidden;"> <tbody><tr> <td colspan="6" style="padding:0 1px; background:#e0e0e0;"><a href="/wiki/Metal" title="Metal">Metal</a> </td> <td rowspan="2" style="padding:0 1px; background:#cccc99;"><a href="/wiki/Metaloide" title="Metaloide">Metaloide</a> </td> <td colspan="3" style="padding:0 1px; background:#e0e0e0;"><a href="/wiki/Non_metal" title="Non metal">Non metal</a> </td> <td rowspan="3" style="padding:0 1px; background:#e8e8e8;">Propiedades químicas descoñecidas </td></tr> <tr> <td style="padding:0 1px; background:#ff6666;"><a href="/wiki/Alcalino" title="Alcalino">Alcalino</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#ffdead;"><a href="/wiki/Alcalinot%C3%A9rreo" title="Alcalinotérreo">Alcalinotérreo</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#ffbfff;"><a href="/wiki/Lant%C3%A1nidos" title="Lantánidos">Lantánido</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#ff99cc;"><a href="/wiki/Act%C3%ADnidos" title="Actínidos">Actínido</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#ffc0c0;"><a href="/wiki/Metal_de_transici%C3%B3n" title="Metal de transición">Metal de transición</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#cccccc;"><a href="/w/index.php?title=Metal_de_postransici%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metal de postransición (a páxina aínda non existe)">Metal de postransición</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#a1ffc3;"><a href="/wiki/Non_metal_poliat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Non metal poliatómico">Non metal poliatómico</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#e7ff8f;"><a href="/wiki/Non_metal_diat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Non metal diatómico">Non metal diatómico</a> </td> <td style="padding:0 1px; background:#c0ffff;"><a href="/wiki/Gas_nobre" title="Gas nobre">Gas nobre</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> </tbody></table> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Control_de_autoridades" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Control_de_autoridades" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Axuda:Control_de_autoridades" title="Axuda:Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd plainlinks" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Main_Page" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a>: <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q753" class="extiw" title="wikidata:Q753">Q753</a></li> <li><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art & Architecture Thesaurus">AAT</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/AATFullDisplay?find=&logic=AND&note=&subjectid=300011020">300011020</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_Central_de_Florencia" title="Biblioteca Nacional Central de Florencia">BNCF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=2735">2735</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://datos.bne.es/resource/XX530125">XX530125</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Francia" title="Biblioteca Nacional de Francia">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119470591">119470591</a></li> <li><a href="/wiki/Grande_Enciclopedia_Rusa" title="Grande Enciclopedia Rusa">BRE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/2198522">2198522</a></li> <li><a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">EBID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/copper">ID</a></li> <li><a href="/wiki/Gran_Enciclop%C3%A8dia_Catalana" title="Gran Enciclopèdia Catalana">GEC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0226407.xml">0226407</a></li> <li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4033734-0">4033734-0</a></li> <li><a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/https://www.jstor.org/topic/copper">copper</a></li> <li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85032278">sh85032278</a></li> <li>MAG: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/https://academic.microsoft.com/v2/detail/544778455">544778455</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_da_Dieta" title="Biblioteca Nacional da Dieta">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00561504">00561504</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_da_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional da República Checa">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph123121">ph123121</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_t%C3%A9cnica_nacional_de_Praga" title="Biblioteca técnica nacional de Praga">PSH</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://psh.techlib.cz/skos/PSH5785">5785</a></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/rame">rame</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Identificadores" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Identificadores" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;">Identificadores</th><td class="navbox-list navbox-odd plainlinks" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/N%C3%BAmero_CAS" title="Número CAS">CAS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=7440-50-8">7440-50-8</a></li> <li><a href="/wiki/ChEBI" title="ChEBI">ChEBI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ebi.ac.uk/chebi/searchId.do?chebiId=CHEBI:30052">30052</a></li> <li><a href="/wiki/ChEMBL" title="ChEMBL">ChEMBL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ebi.ac.uk/chembl/compound_report_card/CHEMBL55643/">CHEMBL55643</a></li> <li><a href="/wiki/ChemSpider" title="ChemSpider">ChemSpider</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.chemspider.com/Chemical-Structure.22414.html">22414</a></li> <li><a href="/wiki/DrugBank" title="DrugBank">DrugBank</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://go.drugbank.com/drugs/DB09130">DB09130</a></li> <li>DTXSID: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://comptox.epa.gov/dashboard/chemical/details/DTXSID2023985">DTXSID2023985</a></li> <li>ECHA: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://echa.europa.eu/substance-information/-/substanceinfo/100.028.326">100.028.326</a></li> <li><a href="/wiki/Immune_Epitope_Database_and_Analysis_Resource" title="Immune Epitope Database and Analysis Resource">IEDB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iedb.org/epitope/174839">174839</a></li> <li><a href="/wiki/KEGG" title="KEGG">KEGG</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kegg.jp/entry/C00070">C00070</a></li> <li><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D003300">D003300</a></li> <li><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.nlm.nih.gov/mesh/D01.268.556.195">D01.268.556.195</a></li> <li>NDF-RT: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bioportal.bioontology.org/ontologies/NDFRT?p=classes&conceptid=N0000146034">N0000146034</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=National_Institute_for_Occupational_Safety_and_Health&action=edit&redlink=1" class="new" title="National Institute for Occupational Safety and Health (a páxina aínda non existe)">NIOSH</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0150.html">0150</a></li> <li><a href="/wiki/PubChem" title="PubChem">PubChem</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/23978">23978</a></li> <li>RxNorm: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mor.nlm.nih.gov/RxNav/search?searchBy=RXCUI&searchTerm=2837">2837</a></li> <li><a href="/wiki/Unified_Medical_Language_System" title="Unified Medical Language System">UMLS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ncim-stage.nci.nih.gov/ncimbrowser/ConceptReport.jsp?dictionary=NCI%20Metathesaurus&code=C0009968">C0009968</a></li> <li><a href="/wiki/UNII" title="UNII">UNII</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gsrs.ncats.nih.gov/ginas/app/beta/substances/789U1901C5">789U1901C5</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Traído desde «<a dir="ltr" href="https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cobre&oldid=6724126">https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cobre&oldid=6724126</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categoría</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Cobre" title="Categoría:Cobre">Cobre</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías agochadas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1xinas_que_usan_ligaz%C3%B3ns_m%C3%A1xicas_ISBN" title="Categoría:Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN">Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Artigos_que_toda_Wikipedia_deber%C3%ADa_ter_(m%C3%A1is_de_30_kB)" title="Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (máis de 30 kB)">Artigos que toda Wikipedia debería ter (máis de 30 kB)</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Todos_os_artigos_que_requiren_referencias" title="Categoría:Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias">Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Artigos_que_requiren_referencias_desde_agosto_de_2016" title="Categoría:Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde agosto de 2016">Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde agosto de 2016</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Artigos_desactualizados" title="Categoría:Wikipedia:Artigos desactualizados">Wikipedia:Artigos desactualizados</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Artigos_desactualizados_desde_non_se_sabe_cando" title="Categoría:Wikipedia:Artigos desactualizados desde non se sabe cando">Wikipedia:Artigos desactualizados desde non se sabe cando</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Artigos_que_toda_Wikipedia_deber%C3%ADa_ter_(Ciencia)" title="Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)">Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> A última edición desta páxina foi o 1 de maio de 2024 ás 08:48.</li> <li id="footer-info-copyright">Todo o texto está dispoñible baixo a <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">licenza Creative Commons recoñecemento compartir igual 4.0</a>; pódense aplicar termos adicionais. Consulte os <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/gl">termos de uso</a> para obter máis información. Wikipedia® é unha marca rexistrada da <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, unha organización sen fins lucrativos. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Normas de protección de datos</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Advertencia_xeral">Advertencias</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conduta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desenvolvedores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/gl.wikipedia.org">Estatísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//gl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cobre&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Vista móbil</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7d9797f5d-zzbjt","wgBackendResponseTime":189,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.509","walltime":"1.861","ppvisitednodes":{"value":23282,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":336923,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":20810,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":33,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":88862,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":33,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1344.481 1 -total"," 33.11% 445.167 1 Modelo:Control_de_autoridades"," 29.77% 400.307 1 Modelo:Táboa_periódica"," 29.34% 394.534 1 Modelo:Navbox"," 23.88% 321.108 118 Modelo:Cela_elemento_compacta"," 17.93% 241.068 132 Modelo:Cor_elemento"," 16.09% 216.367 1 Modelo:Listaref"," 9.00% 120.964 22 Modelo:Cita_web"," 5.34% 71.842 1 Modelo:Elemento_químico"," 3.81% 51.195 1 Modelo:Lenda_táboa_periódica"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.646","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9595187,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-84d8f4b96-9d4r7","timestamp":"20241117050623","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Cobre","url":"https:\/\/gl.wikipedia.org\/wiki\/Cobre","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q753","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q753","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores dos proxectos da Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-07-16T14:32:45Z","dateModified":"2024-05-01T08:48:33Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/17\/Cu-Scheibe.JPG","headline":"elemento qu\u00edmico con n\u00famero at\u00f3mico 29"}</script> </body> </html>