CINXE.COM
Tam y Sally, un amor en las sombras - Mujeres con ciencia
<!doctype html> <!-- Design and Development by: ____________________________________ JOSE CUESTA jose.cuesta▷inerciacreativa.com https://inerciacreativa.com --> <html prefix="og: http://ogp.me/ns#" lang="es"> <head> <meta charset="UTF-8"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0"> <title>Tam y Sally, un amor en las sombras - Mujeres con ciencia</title> <meta name="robots" content="index, follow, max-image-preview:large, max-snippet:-1, max-video-preview:-1"> <meta name="description" content="Tam O’Shaughnessy. Sally Ride. Biología. Física. Psicología escolar. NASA. Challenger STS-7. Astronáutica. Sally Ride Science. Divulgación."> <meta property="og:locale" content="es"> <meta property="og:type" content="article"> <meta property="og:title" content="Tam y Sally, un amor en las sombras - Mujeres con ciencia"> <meta property="og:description" content="Tam O’Shaughnessy. Sally Ride. Biología. Física. Psicología escolar. NASA. Challenger STS-7. Astronáutica. Sally Ride Science. Divulgación."> <meta property="og:url" content="https://mujeresconciencia.com/2020/11/17/tam-y-sally-un-amor-en-las-sombras/"> <meta property="og:site_name" content="Mujeres con ciencia"> <meta property="article:publisher" content="https://www.facebook.com/mujerescciencia"> <meta property="article:author" content="https://www.facebook.com/mujerescciencia"> <meta property="article:published_time" content="2020-11-17T09:00:05+00:00"> <meta property="article:modified_time" content="2020-11-17T09:33:19+00:00"> <meta property="og:image" content="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT.jpg"> <meta property="og:image:width" content="984"> <meta property="og:image:height" content="570"> <meta property="og:image:type" content="image/jpeg"> <meta name="author" content="Marta Macho Stadler"> <meta name="twitter:card" content="summary_large_image"> <meta name="twitter:creator" content="@mujerconciencia"> <meta name="twitter:site" content="@mujerconciencia"> <meta name="twitter:label1" content="Escrito por"> <meta name="twitter:data1" content="Marta Macho Stadler"> <meta name="twitter:label2" content="Tiempo de lectura"> <meta name="twitter:data2" content="5 minutos"> <meta name="application-name" content="Mujeres con ciencia"> <meta name="apple-mobile-web-app-title" content="Mujeres con ciencia"> <meta name="msapplication-config" content="/browserconfig.xml"> <meta name="theme-color" content="#ffffff"> <link href="https://mujeresconciencia.com/2020/11/17/tam-y-sally-un-amor-en-las-sombras/" rel="canonical"> <link crossorigin href="https://fonts.googleapis.com" rel="preconnect"> <link crossorigin href="https://fonts.gstatic.com" rel="preconnect"> <link href="https://mujeresconciencia.com/feed/" rel="alternate" title="Mujeres con ciencia » Feed" type="application/rss+xml"> <link href="https://mujeresconciencia.com/?p=18867" rel="shortlink"> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Roboto:wght@300;400;500;700;900&family=Merriweather:ital,wght@0,300;0,400;0,700;1,400;1,700&display=swap" rel="preload" as="style" crossorigin> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Roboto:wght@300;400;500;700;900&family=Merriweather:ital,wght@0,300;0,400;0,700;1,400;1,700&display=swap" rel="stylesheet" media="print" crossorigin onload="this.media='all'"> <link href="/favicon.ico" rel="alternate icon" sizes="any"> <link href="/app/icons/favicon.svg" rel="icon" type="image/svg+xml"> <link href="/app/icons/favicon.png" rel="icon" type="image/png"> <link href="/app/icons/favicon-touch.png" rel="apple-touch-icon" sizes="180x180"> <link href="/app/icons/favicon-mask.svg" rel="mask-icon" color="#954673"> <link href="/site.webmanifest" rel="manifest"> <link href="https://mujeresconciencia.com/wp/wp-includes/css/classic-themes.min.css?ver=1" id="classic-theme-styles-css" media="all" rel="stylesheet"> <link href="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/styles/app.f21604f20fdf.css" id="spin-css" media="all" rel="stylesheet"> <style id="wp-custom-css"> a#url-bluesky { background: #954673; } </style> <script async data-cfasync="false" data-wpfc-render="false" src="//www.googletagmanager.com/gtag/js?id=G-EJF9GQJ0P8"></script> <script data-cfasync="false" data-wpfc-render="false"> var mi_version = '9.2.4'; var mi_track_user = true; var mi_no_track_reason = ''; var MonsterInsightsDefaultLocations = {"page_location":"https:\/\/mujeresconciencia.com\/2020\/11\/17\/tam-y-sally-un-amor-en-las-sombras\/"}; if ( typeof MonsterInsightsPrivacyGuardFilter === 'function' ) { var MonsterInsightsLocations = (typeof MonsterInsightsExcludeQuery === 'object') ? MonsterInsightsPrivacyGuardFilter( MonsterInsightsExcludeQuery ) : MonsterInsightsPrivacyGuardFilter( MonsterInsightsDefaultLocations ); } else { var MonsterInsightsLocations = (typeof MonsterInsightsExcludeQuery === 'object') ? MonsterInsightsExcludeQuery : MonsterInsightsDefaultLocations; } var disableStrs = [ 'ga-disable-G-EJF9GQJ0P8', ]; /* Function to detect opted out users */ function __gtagTrackerIsOptedOut() { for (var index = 0; index < disableStrs.length; index++) { if (document.cookie.indexOf(disableStrs[index] + '=true') > -1) { return true; } } return false; } /* Disable tracking if the opt-out cookie exists. */ if (__gtagTrackerIsOptedOut()) { for (var index = 0; index < disableStrs.length; index++) { window[disableStrs[index]] = true; } } /* Opt-out function */ function __gtagTrackerOptout() { for (var index = 0; index < disableStrs.length; index++) { document.cookie = disableStrs[index] + '=true; expires=Thu, 31 Dec 2099 23:59:59 UTC; path=/'; window[disableStrs[index]] = true; } } if ('undefined' === typeof gaOptout) { function gaOptout() { __gtagTrackerOptout(); } } window.dataLayer = window.dataLayer || []; window.MonsterInsightsDualTracker = { helpers: {}, trackers: {}, }; if (mi_track_user) { function __gtagDataLayer() { dataLayer.push(arguments); } function __gtagTracker(type, name, parameters) { if (!parameters) { parameters = {}; } if (parameters.send_to) { __gtagDataLayer.apply(null, arguments); return; } if (type === 'event') { parameters.send_to = monsterinsights_frontend.v4_id; var hookName = name; if (typeof parameters['event_category'] !== 'undefined') { hookName = parameters['event_category'] + ':' + name; } if (typeof MonsterInsightsDualTracker.trackers[hookName] !== 'undefined') { MonsterInsightsDualTracker.trackers[hookName](parameters); } else { __gtagDataLayer('event', name, parameters); } } else { __gtagDataLayer.apply(null, arguments); } } __gtagTracker('js', new Date()); __gtagTracker('set', { 'developer_id.dZGIzZG': true, }); if ( MonsterInsightsLocations.page_location ) { __gtagTracker('set', MonsterInsightsLocations); } __gtagTracker('config', 'G-EJF9GQJ0P8', {"forceSSL":"true","link_attribution":"true"} ); window.gtag = __gtagTracker; (function () { /* https://developers.google.com/analytics/devguides/collection/analyticsjs/ */ /* ga and __gaTracker compatibility shim. */ var noopfn = function () { return null; }; var newtracker = function () { return new Tracker(); }; var Tracker = function () { return null; }; var p = Tracker.prototype; p.get = noopfn; p.set = noopfn; p.send = function () { var args = Array.prototype.slice.call(arguments); args.unshift('send'); __gaTracker.apply(null, args); }; var __gaTracker = function () { var len = arguments.length; if (len === 0) { return; } var f = arguments[len - 1]; if (typeof f !== 'object' || f === null || typeof f.hitCallback !== 'function') { if ('send' === arguments[0]) { var hitConverted, hitObject = false, action; if ('event' === arguments[1]) { if ('undefined' !== typeof arguments[3]) { hitObject = { 'eventAction': arguments[3], 'eventCategory': arguments[2], 'eventLabel': arguments[4], 'value': arguments[5] ? arguments[5] : 1, } } } if ('pageview' === arguments[1]) { if ('undefined' !== typeof arguments[2]) { hitObject = { 'eventAction': 'page_view', 'page_path': arguments[2], } } } if (typeof arguments[2] === 'object') { hitObject = arguments[2]; } if (typeof arguments[5] === 'object') { Object.assign(hitObject, arguments[5]); } if ('undefined' !== typeof arguments[1].hitType) { hitObject = arguments[1]; if ('pageview' === hitObject.hitType) { hitObject.eventAction = 'page_view'; } } if (hitObject) { action = 'timing' === arguments[1].hitType ? 'timing_complete' : hitObject.eventAction; hitConverted = mapArgs(hitObject); __gtagTracker('event', action, hitConverted); } } return; } function mapArgs(args) { var arg, hit = {}; var gaMap = { 'eventCategory': 'event_category', 'eventAction': 'event_action', 'eventLabel': 'event_label', 'eventValue': 'event_value', 'nonInteraction': 'non_interaction', 'timingCategory': 'event_category', 'timingVar': 'name', 'timingValue': 'value', 'timingLabel': 'event_label', 'page': 'page_path', 'location': 'page_location', 'title': 'page_title', 'referrer' : 'page_referrer', }; for (arg in args) { if (!(!args.hasOwnProperty(arg) || !gaMap.hasOwnProperty(arg))) { hit[gaMap[arg]] = args[arg]; } else { hit[arg] = args[arg]; } } return hit; } try { f.hitCallback(); } catch (ex) { } }; __gaTracker.create = newtracker; __gaTracker.getByName = newtracker; __gaTracker.getAll = function () { return []; }; __gaTracker.remove = noopfn; __gaTracker.loaded = true; window['__gaTracker'] = __gaTracker; })(); } else { console.log(""); (function () { function __gtagTracker() { return null; } window['__gtagTracker'] = __gtagTracker; window['gtag'] = __gtagTracker; })(); } </script> <script id="monsterinsights-frontend-script-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/plugins/google-analytics-for-wordpress/assets/js/frontend-gtag.min.js?ver=9.2.4"></script> <script data-cfasync="false" data-wpfc-render="false" id="monsterinsights-frontend-script-js-extra"> var monsterinsights_frontend = {"js_events_tracking":"true","download_extensions":"doc,pdf,ppt,zip,xls,docx,pptx,xlsx","inbound_paths":"[{\"path\":\"\\\/go\\\/\",\"label\":\"affiliate\"},{\"path\":\"\\\/recommend\\\/\",\"label\":\"affiliate\"}]","home_url":"https:\/\/mujeresconciencia.com","hash_tracking":"false","v4_id":"G-EJF9GQJ0P8"}; </script> </head> <body class="single single-post post-standard has-latest" itemscope itemtype="https://schema.org/WebSite"> <header class="nav"> <div class="nav__brand"> <p class="nav__title" itemprop="name">Mujeres con ciencia — Cátedra de Cultura Científica de la UPV/EHU</p> <p class="nav__description" itemprop="description">Un blog de la Cátedra de Cultura Científica de la UPV/EHU</p> <link itemprop="publisher" href="#publisher"> <link itemprop="image" href="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/images/mujeresconciencia.5d7e60f9c0fd.png"> <a class="nav__home" href="https://mujeresconciencia.com/" itemprop="url" rel="home" aria-label="Inicio"> <svg id="brand" x="0" y="0" width="185" height="80" viewBox="0 0 185 80" focusable="false" role="img" class="brand brand--main"><defs><g id="isotype"><path id="isotype-m" d="M71.442 12.596C63.028 1.031 48.137-2.473 38.179 4.772c-2.87 2.087-4.991 4.852-6.392 7.988-7.375-2.146-14.804-1.582-20.501 2.212C.025 22.474-.197 39.732 10.791 53.52a42.815 42.815 0 0 0 2.733 3.107l9.079-6.046a28.429 28.429 0 0 1-3.135-3.347c-6.765-8.487-7.121-18.783-.797-22.996 3.038-2.022 7.065-2.26 11.179-1.034.201 5.281 2.007 10.774 5.534 15.624a29.88 29.88 0 0 0 2.112 2.589l8.027-5.839a20.075 20.075 0 0 1-2.438-2.779c-5.18-7.119-4.845-16.187.748-20.256 5.592-4.067 14.323-1.594 19.503 5.525a20.144 20.144 0 0 1 1.894 3.176l8.028-5.841a30.926 30.926 0 0 0-1.816-2.807z"/><path id="isotype-c1" d="M24.925 54.508a15.27 15.27 0 0 1-3.364-.414C13.726 52.23 8.82 44.641 10.603 37.143s9.582-12.063 17.417-10.2a15.32 15.32 0 0 1 3.19 1.146l2.561-10.764a22.817 22.817 0 0 0-2.924-.905C18.12 13.393 5.227 21.76 2.052 35.11c-3.175 13.349 4.567 26.627 17.296 29.653a22.47 22.47 0 0 0 3.017.509l2.56-10.764z"/><path id="isotype-c2" d="M50.901 40.438a16.24 16.24 0 0 1-3.276-.435c-7.654-1.822-12.576-8.691-10.995-15.342 1.583-6.652 9.07-10.568 16.724-8.748 1.102.263 2.146.631 3.124 1.086l2.271-9.548a24.448 24.448 0 0 0-2.858-.867c-12.433-2.957-24.797 4.246-27.614 16.09-2.818 11.845 4.977 23.843 17.41 26.801.984.234 1.966.405 2.944.512l2.27-9.549z"/></g><g id="logotype"><g id="logotype-women"><path d="M175.434 49.474c0 .083-.102.249-.308.497a6.304 6.304 0 0 1-.773.767 9.032 9.032 0 0 1-1.056.768c-.395.247-.766.414-1.108.497-.585.139-1.262.261-2.035.371a15.15 15.15 0 0 1-2.137.168c-.689-.028-1.512-.127-2.474-.292-.962-.166-1.734-.345-2.319-.536a1.889 1.889 0 0 1-.645-.189c-.188-.095-.284-.241-.284-.432 0-.169.156-.378.463-.624.311-.249.757-.429 1.341-.538.104-.221.232-.4.387-.541.154-.136.437-.303.851-.496.032 0 .05-.014.05-.042h.155c.24 0 .412.195.515.581.275.083.645.185 1.108.311.463.124.953.235 1.469.331.515.098 1.021.18 1.519.25.499.068.936.104 1.314.104.686 0 1.03-.14 1.03-.414 0-.111-.05-.248-.154-.415-.069-.055-.122-.192-.155-.416a4.347 4.347 0 0 0-.334-.767c-.121-.206-.335-.475-.645-.808-.481-.579-.824-1.173-1.03-1.782-.207-.608-.31-1.118-.31-1.535 0-.468.077-.876.232-1.222.155-.346.369-.781.645-1.306.17-.25.256-.416.256-.498.206-.414.542-.828 1.005-1.243.464-.414.979-.809 1.546-1.182a22.035 22.035 0 0 1 1.701-1.016 20.337 20.337 0 0 1 1.519-.746c1.236-.47 2.319-.705 3.245-.705.585 0 1.083.099 1.496.291.24.166.361.387.361.662 0 .277-.086.553-.258.83-.138.193-.387.498-.748.912s-.764.855-1.21 1.325c-.447.471-.902.92-1.366 1.348-.462.43-.867.768-1.209 1.017a.165.165 0 0 1-.104.04.502.502 0 0 0-.155.043.71.71 0 0 1-.308.124c-.172 0-.311-.11-.413-.333 0-.107.208-.33.619-.662.48-.497.882-.939 1.21-1.326.327-.387.559-.72.696-.995.103-.083.154-.207.154-.374 0-.22-.096-.413-.284-.579-.189-.168-.454-.25-.798-.25a3.32 3.32 0 0 1-.413.082c-.171.03-.359.083-.565.168-.173.055-.328.104-.464.145-.138.042-.258.09-.36.146-.722.275-1.255.551-1.598.828a2.63 2.63 0 0 0-.773.994 1.948 1.948 0 0 1-.31.498c-.172.22-.293.442-.36.663-.069.222-.119.608-.154 1.161 0 .47.052.837.154 1.099.103.262.377.654.825 1.181.206.222.324.388.361.497 0 .112.205.43.618.954.239.304.394.553.463.746.069.195.103.428.103.705 0 .056.008.123.026.206.017.085.026.182.026.292.104.302.154.523.154.662m-10.509-7.214c-1.065 1.271-2.439 2.177-4.122 2.716-1.685.539-3.488.808-5.411.808-.275 0-.481-.014-.619-.041h-.617l-.979.912c-.344.305-.619.564-.824.787a6.972 6.972 0 0 0-.465.541 1.13 1.13 0 0 0-.205.475 12.12 12.12 0 0 0-.102.644c0 .414.221.691.669.829.445.14.858.207 1.236.207.516 0 1.133-.084 1.854-.249s1.683-.428 2.886-.787l.206-.045c.137-.051.342-.135.619-.245.274-.11.635-.276 1.082-.498.652-.277 1.16-.498 1.521-.664a4.25 4.25 0 0 1 .953-.331 1.51 1.51 0 0 0 .386-.186c.154-.097.368-.214.644-.353.378-.278.636-.415.773-.415.033 0 .051.027.051.083-.104.471-.216.789-.335.953a2.38 2.38 0 0 1-.438.456l-.412.331c-.309.307-.979.678-2.009 1.119a30.84 30.84 0 0 1-3.04 1.161 59.746 59.746 0 0 1-4.507 1.41c-1.358.36-2.259.537-2.706.537-2.027 0-3.041-.537-3.041-1.615 0-.607.112-1.184.336-1.72a4.825 4.825 0 0 1 .85-1.391c.068-.136.412-.524 1.029-1.158l.85-.935c.188-.207.316-.337.387-.394a.314.314 0 0 1 .156-.125c.068-.027.102-.068.102-.121 0-.113-.173-.168-.515-.168l-.051-.041c0-.056.104-.18.309-.375.206-.191.455-.393.748-.602.291-.207.574-.398.849-.58.276-.179.465-.297.567-.351.172-.027.413-.172.723-.436.308-.264.703-.627 1.185-1.099.789-.772 1.373-1.284 1.752-1.533a25.858 25.858 0 0 1 2.086-1.514 28.627 28.627 0 0 1 2.112-1.266 15.09 15.09 0 0 1 1.854-.85c.568-.205 1.039-.31 1.418-.31 1.613.331 2.422 1.022 2.422 2.072-.001.916-.74 2.366-2.217 4.357m-4.792.787c.548-.136 1.15-.483 1.803-1.034a9.258 9.258 0 0 0 1.7-1.907c.206-.277.31-.54.31-.789 0-.387-.241-.58-.721-.58-.173 0-.431.069-.773.207-.173.056-.404.16-.696.313-.291.152-.617.338-.979.559-.361.221-.721.47-1.082.747-.36.277-.696.552-1.004.828-.55.359-.843.678-.876.953a.66.66 0 0 1-.258.291c-.549.358-.824.593-.824.704 0 .109.154.166.464.166.308 0 .703-.043 1.185-.123a79.867 79.867 0 0 0 1.751-.335m-24.576 9.036.051-.122c.343-1.022.618-1.769.826-2.238.206-.47.444-.816.721-1.037.171-.191.342-.367.515-.52.17-.15.309-.296.413-.435.136-.136.299-.343.488-.621.188-.276.421-.609.696-.996l.928-1.325a9.79 9.79 0 0 0 .926-1.576c.31-.635.498-1.133.568-1.492.103-.358.196-.663.283-.912.084-.247.223-.511.411-.787a9.5 9.5 0 0 1 .723-.91c.29-.333.695-.762 1.21-1.287.241-.25.79-.373 1.65-.373l.36.041h.411a6.703 6.703 0 0 0-.566.912 14.67 14.67 0 0 0-.464.975c-.138.317-.25.609-.334.87-.086.265-.147.449-.181.56a.391.391 0 0 0-.051.208c0 .057.017.082.051.082.069 0 .171-.063.31-.186.137-.125.241-.215.31-.27.824-.581 1.476-1.078 1.958-1.493.48-.414.858-.752 1.133-1.016.275-.263.455-.463.54-.6.085-.139.146-.234.182-.291a.98.98 0 0 1 .154-.208 8.777 8.777 0 0 0 1.34-.789 26.492 26.492 0 0 1 2.988-1.574h.257c.274 0 .498.07.67.207.102.082.153.209.153.374 0 .33-.153.745-.463 1.243-.446.719-.894 1.313-1.34 1.782-.447.47-.858.774-1.235.913-.173.081-.309.123-.413.123-.274 0-.601-.193-.979-.58-.309.193-.669.429-1.083.705-.41.275-.807.56-1.184.85l-1.082.829c-.342.262-.585.462-.72.601-1.34 1.271-2.672 2.633-3.994 4.084s-2.447 2.825-3.375 4.125l-.207.207c-.825.855-1.409 1.423-1.751 1.699-.277.247-.568.372-.876.372-.138 0-.412-.041-.825-.125h-.103zm.258-9.823c-1.065 1.271-2.438 2.177-4.123 2.716-1.684.539-3.486.808-5.41.808-.275 0-.48-.014-.618-.041h-.617l-.98.912c-.344.305-.618.564-.824.787-.205.222-.36.401-.463.541a1.12 1.12 0 0 0-.207.475c-.034.182-.068.394-.102.644 0 .414.222.691.67.829.444.14.857.207 1.235.207.515 0 1.133-.084 1.855-.249s1.683-.428 2.886-.787l.205-.045c.137-.051.344-.135.618-.245.275-.11.636-.276 1.083-.498.652-.277 1.16-.498 1.521-.664.36-.168.678-.276.952-.331.104-.027.232-.09.386-.186.155-.097.369-.214.644-.353.378-.278.637-.415.775-.415.033 0 .051.027.051.083-.103.471-.214.789-.335.953a2.38 2.38 0 0 1-.438.456l-.411.331c-.31.307-.979.678-2.011 1.119-.996.441-2.008.83-3.039 1.161a59.618 59.618 0 0 1-4.508 1.41c-1.357.36-2.259.537-2.705.537-2.028 0-3.041-.537-3.041-1.615 0-.607.111-1.184.335-1.72a4.85 4.85 0 0 1 .851-1.391c.068-.136.412-.524 1.03-1.158.378-.417.662-.727.851-.935.188-.207.316-.337.386-.394a.316.316 0 0 1 .155-.125c.068-.027.102-.068.102-.121 0-.113-.172-.168-.515-.168l-.051-.041c0-.056.102-.18.309-.375.207-.191.455-.393.748-.602.292-.207.574-.398.849-.58.275-.179.463-.297.567-.351.173-.027.412-.172.723-.436.307-.264.702-.627 1.184-1.099.788-.772 1.374-1.284 1.751-1.533a26.056 26.056 0 0 1 2.087-1.514 28.027 28.027 0 0 1 2.113-1.266 14.89 14.89 0 0 1 1.854-.85c.566-.205 1.038-.31 1.416-.31 1.615.331 2.423 1.022 2.423 2.072-.001.916-.74 2.366-2.217 4.357m-4.792.787c.55-.136 1.15-.483 1.804-1.034a9.249 9.249 0 0 0 1.698-1.907c.208-.277.311-.54.311-.789 0-.387-.24-.58-.72-.58-.173 0-.432.069-.774.207-.173.056-.404.16-.695.313a16.74 16.74 0 0 0-.98.559c-.359.221-.72.47-1.081.747-.36.277-.695.552-1.004.828-.549.359-.842.678-.877.953a.635.635 0 0 1-.257.291c-.549.358-.825.593-.825.704 0 .109.154.166.464.166.308 0 .703-.043 1.186-.123a81.07 81.07 0 0 0 1.75-.335m-15.662-1.616.257-.622a3.04 3.04 0 0 0 .204-.665c.037-.19.071-.384.105-.578v-.042c0-.414.137-.781.412-1.098.275-.317.652-.656 1.133-1.016.069-.027.207-.125.413-.291.206-.165.361-.248.464-.248.17 0 .618.139 1.339.414.034.028.102.041.207.041a230.077 230.077 0 0 1-1.933 4.749 102.869 102.869 0 0 1-1.726 3.873 37.89 37.89 0 0 1-1.854 3.44 58.184 58.184 0 0 1-2.267 3.443c-.172.22-.38.477-.619.766-.241.289-.515.644-.825 1.058a38.171 38.171 0 0 1-1.469 1.927 41.409 41.409 0 0 1-1.416 1.637c-.858.996-1.94 1.99-3.246 2.986-.103.055-.206.108-.309.165a3.919 3.919 0 0 1-.36.166.884.884 0 0 0-.311.166c-.583.579-1.192 1.01-1.829 1.285-.634.276-1.433.564-2.395.87l-.361.042a6.397 6.397 0 0 1-1.031.082c-.308 0-.608-.033-.901-.104a5.434 5.434 0 0 1-1.055-.395.908.908 0 0 0-.207-.124 1.186 1.186 0 0 1-.438-.248c-.119-.109-.18-.292-.18-.537 0-.167.052-.402.155-.706.068-.139.12-.277.154-.415.035-.14.085-.274.153-.416.104-.441.276-.662.516-.662.275 0 .55.111.824.333.275.221.431.429.463.62.035.249.397.429 1.083.54.413.11.809.166 1.186.166.515 0 1.116-.152 1.802-.457.86-.58 1.736-1.298 2.628-2.155a44.3 44.3 0 0 0 2.449-2.53 29.024 29.024 0 0 0 1.828-2.236c.481-.664.755-1.078.824-1.244a111.556 111.556 0 0 0 3.529-6.237 55.721 55.721 0 0 0 2.604-5.743m5.152-10.157a1.205 1.205 0 0 1-.567.166c-.412 0-.617-.249-.617-.746 0-.194.103-.401.308-.622l.129-.104c.052-.041.146-.131.284-.27a59.336 59.336 0 0 1 2.034-1.72 15.341 15.341 0 0 1 2.139-1.432c.309-.191.463-.304.463-.331a32.166 32.166 0 0 1 1.547-.829c.342-.165.66-.29.954-.372.29-.083.65-.152 1.082-.207.427-.056 1.055-.193 1.88-.416h.566c.274 0 .601.084.979.249l.104.083c-.276.222-.534.47-.774.746l-.154.125c-.275.277-.489.471-.645.579a1.223 1.223 0 0 1-.591.208c-.516.057-.92.117-1.21.187a9.19 9.19 0 0 0-1.006.312c-.24.109-.43.165-.567.165-.79.222-1.375.429-1.751.622-.378.193-.808.484-1.288.871l-.67.497c-.172.165-.318.306-.438.415s-.216.221-.284.331c-.137.222-.515.524-1.133.912-.172.14-.327.255-.463.354a7.368 7.368 0 0 0-.311.227"/><path d="M101.039 37.244a6.88 6.88 0 0 1-.774 1.201 41.2 41.2 0 0 1-1.34 1.617c-.275.247-.43.415-.463.499a1.91 1.91 0 0 1-.463.414 1.8 1.8 0 0 0-.464.331 25.584 25.584 0 0 1-1.185 1.534c-.55.72-1.065 1.381-1.545 1.99a77.494 77.494 0 0 0-1.752 2.425c-.446.647-.755 1.305-.927 1.967.96-.247 1.63-.454 2.008-.619.31-.14.722-.444 1.237-.914l1.031-.828a49.301 49.301 0 0 0 1.391-1.014c.342-.264.807-.574 1.391-.935.48-.304 1.074-.697 1.778-1.182.703-.483 1.553-1.058 2.549-1.719l.619-.416c2.404-1.658 4.276-2.916 5.616-3.772.137-.11.343-.166.618-.166h.412c.172 0 .395.029.67.083l.386.063c.086.014.163.02.233.02.273.028.413.11.413.249 0 .056-.19.413-.568 1.077-.241.359-.447.691-.619.993-.172.307-.342.582-.515.832-.756 1.326-1.365 2.314-1.83 2.964a12.651 12.651 0 0 1-1.416 1.678c-.412.389-.671.72-.772.996a5.7 5.7 0 0 1-.258.537c-.104.195-.207.403-.31.622-.412.969-.618 1.55-.618 1.742 0 .277.206.512.618.704-.481.444-.859.762-1.133.955a3.726 3.726 0 0 1-.876.455 6.594 6.594 0 0 1-1.133.373 4.82 4.82 0 0 1-1.133.165c-.241 0-.396-.054-.463-.165 0-.25.067-.573.205-.975.137-.4.327-.823.567-1.263.137-.25.257-.472.359-.664.104-.194.189-.359.258-.497.069-.167.182-.374.336-.621.154-.251.334-.568.542-.954l.154-.249c.102-.139.205-.372.308-.705.137-.332.275-.595.412-.789.174-.328.353-.689.542-1.076.188-.387.335-.73.438-1.036-.586.306-1.091.614-1.521.932-.429.318-.781.603-1.056.853a.806.806 0 0 1-.515.164c-.412.109-.652.233-.722.372a5.937 5.937 0 0 1-.772.686c-.345.263-.713.51-1.108.743a11.99 11.99 0 0 1-1.133.603c-.361.165-.611.248-.747.248-.207 0-.43.222-.671.664-.411.526-.756.856-1.031.995l-.617.249a6.046 6.046 0 0 0-.619.29c-.239.14-.558.312-.953.519s-.901.462-1.519.767l-1.701.911a2.133 2.133 0 0 1-1.185.374c-.55 0-1.03-.194-1.443-.58-.241-.193-.36-.358-.36-.499 0-.138.275-.606.824-1.409.275-.359.507-.675.696-.952.188-.277.351-.497.49-.664.48-.718.909-1.354 1.287-1.905.378-.554.704-1.063.979-1.535.275-.442.557-.912.849-1.41s.593-1.022.902-1.573l.516-.872c.276-.553.575-1.105.901-1.659.326-.552.678-1.118 1.057-1.698.377-.581.712-1.077 1.005-1.493.291-.414.557-.759.799-1.035.137-.194.48-.317 1.03-.374h.154c.825 0 1.305.276 1.443.829.033.14.059.263.076.372.017.113.043.25.078.417.034.138.052.248.052.331v.412z"/><path d="M74.968 41.722a47.755 47.755 0 0 0-1.958 2.985 53.602 53.602 0 0 0-1.804 3.233 134.072 134.072 0 0 1 4.02-2.984 69.107 69.107 0 0 1 3.246-2.198 37.92 37.92 0 0 1 2.885-1.681 31.89 31.89 0 0 1 2.731-1.263c.206-.055.429-.084.67-.084.618 0 1.167.166 1.648.497.069.057.103.14.103.25 0 .139-.138.361-.412.663a1.142 1.142 0 0 0-.155.229.428.428 0 0 1-.103.143l-.155.373c-.412.969-.739 1.81-.979 2.529-.242.719-.361 1.506-.361 2.364v.744c0 .224.033.458.103.706.171.746.386 1.279.645 1.595.257.32.678.478 1.263.478.445 0 1.013-.098 1.7-.289.309-.083.549-.125.721-.125.275 0 .413.069.413.206 0 .193-.181.444-.542.747-.36.304-.677.484-.953.54-.413.027-.927.18-1.545.455a1.826 1.826 0 0 1-.49.229c-.153.042-.283.076-.386.103h-.207a.485.485 0 0 1-.155.041h-.051c-1.203 0-2.233-.388-3.092-1.16-.859-.771-1.287-1.685-1.287-2.735a32.8 32.8 0 0 1 .128-1.533c.051-.47.129-.899.232-1.286.104-.385.232-.823.385-1.307.156-.482.353-1.002.595-1.553a589.697 589.697 0 0 0-2.989 1.864c-.791.499-1.469.933-2.036 1.307-.567.374-1.082.737-1.545 1.099-.463.359-.987.76-1.571 1.202a41.536 41.536 0 0 0-1.855 1.428c-.413.349-.739.645-.98.893l-.514.373c-.755.525-1.562.786-2.421.786a1.581 1.581 0 0 1-.413.043c-.515 0-.772-.139-.772-.414 0-.167.12-.359.36-.582 0-.026.017-.04.051-.04.481-.828.988-1.707 1.521-2.634.532-.924 1.125-1.912 1.778-2.962 1.064-1.771 1.597-2.723 1.597-2.861a.174.174 0 0 0-.104-.041c-.067 0-.188.068-.36.207-.549.359-1.072.718-1.571 1.079-.498.357-.987.717-1.468 1.074a221.394 221.394 0 0 0-3.453 2.49l-1.905 1.408a67.85 67.85 0 0 0-2.062 1.513c-.481.374-.927.727-1.34 1.057-.893.721-1.554 1.291-1.982 1.723-.429.428-.783.709-1.057.848-.343.139-.721.208-1.133.208s-.755-.042-1.03-.124c-.274-.084-.413-.193-.413-.332 0-.109.139-.278.413-.496.173-.251.412-.582.722-.996.309-.414.704-.94 1.184-1.575.755-.996 1.382-1.838 1.881-2.529.498-.689.92-1.229 1.263-1.617a60.678 60.678 0 0 0 2.937-3.771c.824-1.161 1.374-1.976 1.648-2.445.172-.249.259-.719.259-1.41 0-.387-.018-.635-.051-.746a36.984 36.984 0 0 1-.258-.787 1.992 1.992 0 0 1-.103-.581c0-.275.103-.44.309-.497.274-.109.619-.275 1.031-.497.343-.222.6-.358.771-.415.171-.027.465-.166.877-.414.548-.305.943-.456 1.185-.456.171 0 .291.014.359.041.481.222.722.429.722.622 0 .139-.103.416-.309.828a38.231 38.231 0 0 1-1.314 2.82 48.471 48.471 0 0 1-1.056 1.905c-.275.471-.508.83-.695 1.079-.19.248-.491.607-.902 1.077l-4.534 5.929 12.21-9.079c1.031-.773 1.717-1.16 2.061-1.16.24 0 .515.193.824.581.276.496.414.855.414 1.076 0 .249-.077.526-.232.831-.158.3-.424.687-.802 1.158"/></g><path d="M84.526 66.308h1.034v2.167a5.21 5.21 0 0 1-.098 1.011h.048c.419-1.157 2.143-3.474 5.221-3.474 3.202 0 4.064 1.897 4.064 4.803v7.808h-1.034v-7.437c0-2.144-.271-4.164-3.03-4.164-2.314 0-4.359 1.626-4.975 3.916-.147.517-.197 1.084-.197 1.676v6.009h-1.034V66.308zm-9.804-.296c3.522 0 6.378 2.784 6.378 6.379 0 3.67-2.856 6.527-6.378 6.527s-6.379-2.857-6.379-6.527c0-3.595 2.857-6.379 6.379-6.379zm0 11.896c2.93 0 5.295-2.389 5.295-5.518 0-3.054-2.365-5.369-5.295-5.369-2.931 0-5.295 2.315-5.295 5.369 0 3.13 2.364 5.518 5.295 5.518zM61.247 66.012c2.93 0 4.409 1.749 4.409 1.749l-.641.837s-1.404-1.576-3.768-1.576c-2.881 0-5.27 2.144-5.27 5.468 0 3.276 2.388 5.419 5.27 5.419 2.709 0 4.113-1.774 4.113-1.774l.542.862s-1.601 1.922-4.655 1.922c-3.472 0-6.354-2.513-6.354-6.429 0-3.916 2.931-6.478 6.354-6.478z" id="logotype-with"/><path d="M179.729 70.84h.541v-.222c0-2.044-1.157-2.734-2.733-2.734-1.921 0-3.473 1.207-3.473 1.207l-.985-1.749s1.798-1.477 4.654-1.477c3.152 0 4.926 1.723 4.926 4.876v7.881h-2.216V77.44c0-.567.049-.985.049-.985h-.049s-1.01 2.463-3.989 2.463c-2.144 0-4.236-1.306-4.236-3.793-.001-4.112 5.417-4.285 7.511-4.285zm-2.759 6.156c2.02 0 3.325-2.117 3.325-3.966v-.394h-.616c-1.798 0-5.049.125-5.049 2.364 0 1.011.788 1.996 2.34 1.996zm-9.902-15.763h2.414v2.439h-2.414v-2.439zm.025 4.927h2.389v12.462h-2.389V66.16zm-7.686-.295c3.128 0 4.68 1.822 4.68 1.822l-1.132 1.674s-1.331-1.428-3.448-1.428c-2.512 0-4.335 1.872-4.335 4.434 0 2.535 1.823 4.482 4.409 4.482 2.315 0 3.842-1.676 3.842-1.676l.96 1.749s-1.725 1.995-4.976 1.995c-3.916 0-6.673-2.784-6.673-6.527-.001-3.694 2.757-6.525 6.673-6.525zm-20.64.295h2.315v1.65c0 .491-.05.91-.05.91h.05c.492-1.083 1.97-2.855 4.679-2.855 2.932 0 4.286 1.601 4.286 4.777v7.979h-2.389v-7.437c0-1.749-.369-3.129-2.364-3.129-1.896 0-3.423 1.257-3.94 3.053-.148.494-.196 1.061-.196 1.676v5.837h-2.389V66.16zm-8.303-.295c3.521 0 5.394 2.609 5.394 5.836 0 .32-.074 1.034-.074 1.034h-9.087c.123 2.734 2.068 4.114 4.284 4.114 2.144 0 3.695-1.454 3.695-1.454l.985 1.749s-1.849 1.773-4.828 1.773c-3.916 0-6.6-2.832-6.6-6.527 0-3.964 2.684-6.525 6.231-6.525zm2.955 5.073c-.074-2.142-1.403-3.177-3.004-3.177-1.822 0-3.3 1.132-3.645 3.177h6.649zm-14.482-9.705h2.414v2.439h-2.414v-2.439zm.025 4.927h2.389v12.462h-2.389V66.16zm-7.687-.295c3.128 0 4.679 1.822 4.679 1.822l-1.133 1.674s-1.33-1.428-3.448-1.428c-2.512 0-4.334 1.872-4.334 4.434 0 2.535 1.823 4.482 4.409 4.482 2.314 0 3.841-1.676 3.841-1.676l.96 1.749s-1.724 1.995-4.975 1.995c-3.916 0-6.674-2.784-6.674-6.527.002-3.694 2.759-6.525 6.675-6.525z" id="logotype-science"/></g><g id="brand--plain"><use href="#isotype-m" fill="#1c2e5a"/><use href="#isotype-c1" fill="#954673"/><use href="#isotype-c2" fill="#00b3d9"/><use href="#logotype-women" fill="#172e5c"/><use href="#logotype-with" fill="#954673"/><use href="#logotype-science" fill="#00b3d9"/></g></defs><g id="brand--main"><g class="brand__isotype"><use class="brand__symbol brand__isotype-m" href="#isotype-m" fill="#1c2e5a"/><use class="brand__symbol brand__isotype-c1" href="#isotype-c1" fill="#954673"/><use class="brand__symbol brand__isotype-c2" href="#isotype-c2" fill="#00b3d9"/></g><g class="brand__logotype"><use class="brand__symbol brand__logotype-women" href="#logotype-women" fill="#172e5c"/><use class="brand__symbol brand__logotype-with" href="#logotype-with" fill="#954673"/><use class="brand__symbol brand__logotype-science" href="#logotype-science" fill="#00b3d9"/></g></g></svg> </a> <button class="nav__toggle button is-primary is-outlined" type="button" data-toggle="collapse" data-target="#navigation" aria-expanded="false" aria-controls="navigation" aria-label="Menú"> <svg focusable="false" aria-hidden="true" class="icon icon-menu"><use href="#icon-menu" aria-hidden="true"></use></svg> </button> </div> <nav class="nav__menu collapse" id="navigation"> <ul class="nav__list" itemprop="hasPart" itemscope itemtype="https://schema.org/SiteNavigationElement"> <li class="nav__item has-children"><button id="nav-button-18" class="nav__button" aria-controls="nav-children-18" aria-expanded="false" type="button"><span>Secciones</span><svg focusable="false" aria-hidden="true" class="icon icon-arrow"><use href="#icon-arrow" aria-hidden="true"></use></svg></button><ul class="nav__children" id="nav-children-18"><li class="nav__child current-post-ancestor current-post-parent"><a id="nav-link-1000009" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/ciencia-y-mas/" itemprop="url"><span itemprop="name">Ciencia y más</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000006" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/efemerides/" itemprop="url"><span itemprop="name">Efemérides</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000007" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/en-corto/" itemprop="url"><span itemprop="name">En corto</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000005" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/en-la-red/" itemprop="url"><span itemprop="name">En la red</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000010" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/entre-paginas/" itemprop="url"><span itemprop="name">Entre páginas</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000493" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/gigantas-en-verso/" itemprop="url"><span itemprop="name">Gigantas en verso</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000001" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/hitos/" itemprop="url"><span itemprop="name">Hitos</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000502" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/pasatiempos/" itemprop="url"><span itemprop="name">Pasatiempos</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000004" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/por-pares/" itemprop="url"><span itemprop="name">Por pares</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000003" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/protagonista/" itemprop="url"><span itemprop="name">Protagonista</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000469" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/retrato-alfabetico/" itemprop="url"><span itemprop="name">Retrato alfabético</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000002" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/vidas-cientificas/" itemprop="url"><span itemprop="name">Vidas científicas</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-1000505" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/yo-investigo/" itemprop="url"><span itemprop="name">Yo investigo</span></a></li></ul></li><li class="nav__item"><a id="nav-link-16" class="nav__button" href="https://mujeresconciencia.com/catedra-de-cultura-cientifica/" itemprop="url"><span itemprop="name">Cátedra de Cultura Científica</span></a></li><li class="nav__item has-children"><button id="nav-button-21842" class="nav__button" aria-controls="nav-children-21842" aria-expanded="false" type="button"><span>Mujeres con ciencia</span><svg focusable="false" aria-hidden="true" class="icon icon-arrow"><use href="#icon-arrow" aria-hidden="true"></use></svg></button><ul class="nav__children" id="nav-children-21842"><li class="nav__child"><a id="nav-link-5771" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/mujeres-con-ciencia/" itemprop="url"><span itemprop="name">Presentación</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-5824" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/que-vas-a-encontrar/" itemprop="url"><span itemprop="name">¿Qué vas a encontrar?</span></a></li><li class="nav__child"><a id="nav-link-5770" class="nav__link" href="https://mujeresconciencia.com/contacto/" itemprop="url"><span itemprop="name">Contacto</span></a></li></ul></li></ul> <form class="nav__form form form--inline" action="https://mujeresconciencia.com/" role="search" itemprop="potentialAction" itemscope itemtype="https://schema.org/SearchAction"> <div class="field has-addons"> <span class="control"> <label for="search" class="is-sr-only">Buscar en el sitio</label> <input id="search" class="input" type="search" name="s" value="" required> <meta itemprop="query-input" content="required name=search_term_string"> <meta itemprop="target" content="https://mujeresconciencia.com/?s={search_term_string}"> </span> <span class="control"> <button class="button is-primary"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-search__title-0" class="icon icon-search"><title id="icon-search__title-0">Buscar</title><use href="#icon-search" aria-hidden="true"></use></svg></button> </span> </div> </form> </nav> </header> <main class="main"> <article class="post is-standard has-thumbnail" itemscope itemtype="https://schema.org/Article"> <link itemprop="publisher" href="#publisher"> <header class="post__header header"> <h1 class="header__title" itemprop="headline">Tam y Sally, un amor en las sombras</h1> <p class="header__subtitle"> <a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/ciencia-y-mas/" itemprop="articleSection">Ciencia y más</a> </p> </header> <div class="post__body"> <div class="post__content" itemprop="articleBody"> <p><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Tam O’Shaughnessy</a> (1952) y <a href="http://mujeresconciencia.com/2015/05/26/sally-kristen-ride-fisica-y-astronauta/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Sally Ride</a> (1951-2012) se conocieron a través de una pasión compartida por el deporte. A temprana edad, ambas competían en el circuito juvenil de tenis en el sur de California. Pronto entablaron una estrecha amistad que se profundizó durante sus años de adolescencia.</p> <p>A lo largo de esa época, Tam se volcó de forma profesional con las raquetas. Participó varias veces en el Campeonato Nacional de Estados Unidos y en 1972, llegó al terreno de Wimbledon. Incluso, según los récords de la Asociación Mundial de Mujeres en el Tenis, consiguió ocupar el número 52 a nivel global. Por su parte, Sally también tuvo resultados deportivos, aunque no tan notables como el de su antigua compañera.</p> <p>Sin embargo, los años universitarios obligaron a las jóvenes a perder el contacto durante algún tiempo. Tam se marchó a la <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_State_University" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Universidad Estatal de Georgia</a>. Ahí cursó su licenciatura y máster en biología. Sus propios resultados en el tenis le valieron una beca de estudios que le abrió las puertas del mundo académico.</p> <figure id="image-18871" aria-describedby="image-caption-18871" class="image align-center"><img decoding="async" src="http://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/syt.jpg" alt width="650" height="608" srcset="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/syt.jpg 1260w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/syt-256x240.jpg 256w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/syt-768x719.jpg 768w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/syt-780x730.jpg 780w" sizes="(max-width: 650px) 100vw, 650px"><figcaption id="image-caption-18871" class="image-caption">Sally Ride y Tam O’Shaughnessy. Imagen: <a href="https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/4sXN263bYusSWZwvStBf8L.jpg" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Kay Loveland</a>.</figcaption></figure><p>Por otro lado, Sally se quedó en California. Consiguió un doble grado en Física e Inglés en la Universidad de Stanford. En esa institución permaneció de forma fija hasta 1978, cuando concluyó su doctorado analizando la interacción del <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Medio_interestelar" target="_blank" rel="noopener noreferrer">medio interestelar</a> con los Rayos X.</p> <p>Alrededor de estas fechas, Tam volvió a trasladarse a su California natal. Su objetivo era también completar su doctorado, en este caso en psicología escolar. Una de sus grandes aspiraciones era contribuir a la metodología de enseñanza necesaria para apoyar a niños con necesidades especiales de aprendizaje.</p> <p>Tras el regreso, las jóvenes retomaron el contacto. Pronto se hicieron cada vez más íntimas y compartían de manera asidua con círculos de amigos en común.</p> <p>Las carreras de ambas iban en ascenso. Sally decidió aplicar para convertirse en astronauta para la Administración Nacional de Aeronáutica y el Espacio (<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/NASA" target="_blank" rel="noopener noreferrer">NASA</a>, por sus siglas en inglés). Fue seleccionada en un grupo de 35 entre más de ocho mil candidatas. En este marco profesional conoció a quien se convertiría en su primer esposo, Steve Hawley, otro caminante espacial. La pareja se divorciaría solo tras cinco años de matrimonio en 1987.</p> <p>En 1983 viajó al cosmos en el transbordador <a href="https://es.wikipedia.org/wiki/STS-7" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Challenger STS-7</a>. Se convirtió en la primera mujer, nacida en el continente americano, en realizar tal hazaña. Desde entonces, su nombre <a href="http://mujeresconciencia.com/2018/03/06/volando-las-estrellas-sally-ride-1951-2012/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">quedó registrado</a> en la historia de la Astronomía a nivel global.</p> <p>Tam tuvo una vida manos publicitada. Siguió dedicada a la la psicología infantil con especial énfasis en aquellos chicos con problemas para la lectura. Comenzó a escribir algunos libros y pronto se dio cuenta de la necesidad de contribuir a la divulgación y promoción vocacional de las ciencias desde edades infantiles.</p> <p>Llegó a formar parte de un proyecto del Departamento de Educación del Estado e, intermitentemente, ofreció clases y conferencias entre Georgia y California.</p> <h2>Un proyecto profesional y otro de vida</h2> <p>El 11 de marzo de 2011, Sally Ride fue oficialmente diagnosticada con cáncer de páncreas. Su vida se apagaría en solo 17 meses. Durante ese tiempo, Tam y ella se abrieron al mundo de forma pública como pareja lesbiana. Ya no había tiempo para guardar las apariencias que la sociedad les imponía.</p> <p>Desde mediados de la década de los 90, los nombres de ambas amigas comenzaron a aparecer juntos en portadas de libros. Los volúmenes eran dedicados a niños y niñas para inspirar en ellos el amor por las ciencias. En paralelo, ambas crearon <a href="https://sallyridescience.ucsd.edu/" target="_blank" rel="noopener noreferrer"><em>Sally Ride Science</em></a>, una fundación dedicada a motivar el interés de los jóvenes por el conocimiento.</p> <p>Para mayores respaldos, se adhirieron la Universidad de California en San Diego como una organización sin fines de lucro. En la medida que el proyecto crecía, ambas sentían miedo de que no las tomarán en serio al ser una pareja homosexual. Decidieron mantener oculta su relación.</p> <p>O’Shaughnessy llegó a confesar: “Nuestra empresa dependía de los patrocinios corporativos, y en ese entonces no teníamos confianza en que los líderes corporativos nos apoyarían si supieran que estábamos juntas”.</p> <figure id="image-18870" aria-describedby="image-caption-18870" class="image align-center"><img decoding="async" loading="lazy" src="http://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT.jpg" alt width="650" height="377" srcset="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT.jpg 984w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT-320x185.jpg 320w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT-768x445.jpg 768w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT-780x452.jpg 780w" sizes="(max-width: 650px) 100vw, 650px"><figcaption id="image-caption-18870" class="image-caption">Tam O’Shaughnessy y Sally Ride, 2010. Imagen: <a href="https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT.jpg" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Vicki Fletcher</a>.</figcaption></figure><p>En el entorno cercano no prevaleció esa conducta. La familia y los amigos eran felices solo con saber que ellas también lo eran. Continuaron trabajando de conjunto y asumieron diversas responsabilidades, al tiempo que ocultaban de la opinión social su relación personal.</p> <p>Luego de que la enfermedad de la astronauta fuera identificada, dejaron de tener tapujos para presentarse en escenarios públicos como “compañeras”. No obstante, no fue hasta el propio funeral de Sally en que Tam fue reconocida oficialmente como la pareja romántica de la astronauta.</p> <p>Tras el lamentable fallecimiento, O’Shaughnessy se convirtió en la albacea del legado material de su compañera y, hasta la actualidad, trabaja por expandir el interés y amor por las ciencias en nombre de Ride.</p> <h2>Bibilografía</h2> <ul><li>Kim Ann Zimmermann, <em><a href="http://www.space.com/16756-sally-ride-biography.html" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Sally Ride: First American Woman in Space</a></em>, Space.com, 2012</li> <li>Tam O’Shaughnessy, <a href="https://www.huffpost.com/entry/from-girlhood-pals-to-life-partners-tam-oshaughnessy_b_5a01bc7ee4b05c84181665e5?guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAANw1gJJn6J7sqi9T3hL-BXZoSNq06awa88UzXZ6Wb1YOyNhCgxlkYBsY7iHQJKDrScTg1eTMWUeCMeCvqz96ajc5WnQ3numhn_DaSG1N5xxr3LW_MgzQhVWtNEiSx4PqXx54OPomMifn_O-UAp3M1D5gv52WxkX7PK9uLuzln3Ew&guccounter=2" target="_blank" rel="noopener noreferrer"><em>From Girlhood Pals To Life Partners: Tam O’Shaughnessy Reflects On Her Relationship With Astronaut Sally Ride</em></a>, HuffPost, 7 noviembre 2017</li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Tam O’Shaughnessy</a>, Wikipedia</li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sally_Ride" target="_blank" rel="noopener noreferrer">Sally Ride</a>, Wikipedia</li> <li>Sandra Ferrer Valero, <a href="http://mujeresconciencia.com/2015/05/26/sally-kristen-ride-fisica-y-astronauta/" target="_blank" rel="noopener noreferrer"><em>Sally Kristen Ride, física y astronauta</em></a>. Mujeres con ciencia, Ciencia y más, 6 marzo 2018</li> <li>Alan Boyle, <a href="https://www.nbcnews.com/sciencemain/why-sally-ride-waited-until-her-death-tell-world-she-908942" target="_blank" rel="noopener noreferrer"><em>Why Sally Ride waited until her death to tell the world she was gay</em></a>, NBC News, 24 julio 2012</li> </ul><h2>Sobre la autora</h2><p><b><a href="https://www.linkedin.com/in/claudia-alema%C3%B1y-castilla-5207148a/" rel="noopener" target="_blank">Claudia Alemañy Castilla</a></b> es periodista especializada en temas de ciencia y salud. Trabaja en la revista <a href="http://www.juventudtecnica.cu/" rel="noopener" target="_blank">Juventud Técnica</a>.</p> </div> <aside class="post__share"> <h2 class="share__title">Compartir</h2> <ul class="share__list"> <li class="share__item"><a href="https://twitter.com/intent/tweet?text=Tam%20y%20Sally%2C%20un%20amor%20en%20las%20sombras&url=https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F&via=mujerconciencia" data-name="Twitter" data-action="tweet" data-width="550" data-height="480" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-twitter__title-0" class="icon icon-twitter"><title id="icon-twitter__title-0">Compartir en Twitter</title><use href="#icon-twitter" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://www.facebook.com/sharer.php?t=Tam%20y%20Sally%2C%20un%20amor%20en%20las%20sombras&u=https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F" data-name="Facebook" data-action="share" data-width="850" data-height="500" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-facebook__title-0" class="icon icon-facebook"><title id="icon-facebook__title-0">Compartir en Facebook</title><use href="#icon-facebook" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://www.linkedin.com/cws/share?url=https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F&token=&isFramed=true" data-name="LinkedIn" data-action="share" data-width="550" data-height="550" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-linkedin__title-0" class="icon icon-linkedin"><title id="icon-linkedin__title-0">Compartir en LinkedIn</title><use href="#icon-linkedin" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://api.whatsapp.com/send?text=Tam%20y%20Sally%2C%20un%20amor%20en%20las%20sombras%20-%20https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F" data-name="WhatsApp" data-action="share" data-width="550" data-height="480" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-whatsapp__title-0" class="icon icon-whatsapp"><title id="icon-whatsapp__title-0">Compartir por WhatsApp</title><use href="#icon-whatsapp" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://t.me/share/url?text=Tam%20y%20Sally%2C%20un%20amor%20en%20las%20sombras&url=https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F" data-name="Telegram" data-action="share" data-width="550" data-height="480" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-telegram__title-0" class="icon icon-telegram"><title id="icon-telegram__title-0">Compartir en Telegram</title><use href="#icon-telegram" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://bsky.app/intent/compose?text=Tam y Sally, un amor en las sombras%20https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F" aria-label="Share on Bluesky" data-name="Bluesky" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-bluesky__title-0" class="icon icon-bluesky"><title id="icon-bluesky__title-0">Share on Bluesky</title><use href="#icon-bluesky" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="share__item"><a href="https://mastodon.social/share?text=Tam y Sally, un amor en las sombras%20https%3A%2F%2Fmujeresconciencia.com%2F2020%2F11%2F17%2Ftam-y-sally-un-amor-en-las-sombras%2F" aria-label="Share on Mastodon" data-name="Mastodon" class="button share__button is-primary" role="button"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-mastodon__title-0" class="icon icon-mastodon"><title id="icon-mastodon__title-0">Share on Mastodon</title><use href="#icon-mastodon" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> </ul> </aside> </div> <div class="post__aside"> <footer class="widget widget--metas"> <div class="widget__content"> <link itemprop="publisher" href="#publisher"> <p class="meta__byline">Por <span itemprop="author" itemscope itemtype="https://schema.org/Person"><a itemprop="url" class="meta__author" rel="author" href="https://mujeresconciencia.com/autor/marta-macho/"><span itemprop="name">Marta Macho Stadler</span></a></span></p> <p class="meta__buttons"><a class="meta__button button is-primary" href="javascript:window.print()"><svg focusable="false" aria-hidden="true" class="icon icon-print"><use href="#icon-print" aria-hidden="true"></use></svg><span>Imprimir</span></a><a class="meta__button button is-primary" href="#comments"><svg focusable="false" aria-hidden="true" class="icon icon-comments"><use href="#icon-comments" aria-hidden="true"></use></svg><span>Deja un comentario</span></a></p> <p class="meta__published">Publicado el <a class="meta__link" itemprop="mainEntityOfPage url" href="https://mujeresconciencia.com/2020/11/17/tam-y-sally-un-amor-en-las-sombras/"> <time itemprop="datePublished dateModified" class="date" datetime="2020-11-17T10:00:05+00:00">2020/11/17</time> </a> en <span class="meta__categories categories" aria-label="Categorías"><span itemprop="about" itemscope itemtype="https://schema.org/Thing"><a class="category" href="https://mujeresconciencia.com/categoria/ciencia-y-mas/" itemprop="url"><span itemprop="name">Ciencia y más</span></a></span></span></p> <p class="meta__tags tags" aria-label="Etiquetas"><meta itemprop="keywords" content="astronauta, biología, divulgación, física"><a class="tag" href="https://mujeresconciencia.com/tag/astronauta/">astronauta</a><a class="tag" href="https://mujeresconciencia.com/tag/biologia/">biología</a><a class="tag" href="https://mujeresconciencia.com/tag/divulgacion/">divulgación</a><a class="tag" href="https://mujeresconciencia.com/tag/fisica/">física</a></p> <figure id="image" class="meta__image" itemprop="image" itemscope itemtype="https://schema.org/ImageObject"><img src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2020/11/9Sy48Hhpo7dHFetXmzwkoT-768x445.jpg" width="768" height="445" alt="Tam y Sally, un amor en las sombras" itemprop="url"><meta itemprop="width" content="768"><meta itemprop="height" content="445"></figure> </div> </footer> <aside id="mlb2-4016582" class="widget widget--subscription widget--inverse ml-subscribe-form ml-subscribe-form-4016582"> <h2 class="widget__title is-sr-only">Suscríbete por e-mail</h2> <div class="widget__content"> <div class="ml-row row-form"> <form class="form form--inline ml-block-form" action="https://assets.mailerlite.com/jsonp/328022/forms/82623896517346452/subscribe" data-code="" method="post" target="_blank"> <input type="hidden" name="ml-submit" value="1"> <input type="hidden" name="anticsrf" value="true"> <p class="field"> <label class="label" for="ml-subscription">Suscríbete a nuestro <strong>boletín de noticias diario</strong> para recibir artículos y otras actualizaciones.</label> </p> <div class="field has-addons"> <span class="control ml-field-group ml-field-email ml-validate-email ml-validate-required"> <input id="ml-subscription" type="email" name="fields[email]" class="input" placeholder="E-mail" data-inputmask="" autocomplete="email" required> </span> <span class="control"> <button class="button is-primary primary">Suscribirme</button> <button disabled="disabled" type="button" class="button is-primary loading" style="display: none;"> <span class="ml-spinner"></span> <span class="is-sr-only">Cargando...</span> </button> </span> </div> </form> </div> <div class="ml-row row-success" style="display: none"> <h3>¡Gracias!</h3> <p>Te has suscrito correctamente al boletín de noticias.</p> </div> </div> </aside> <script> function ml_webform_success_4016582() { const $ = ml_jQuery || jQuery; $('.ml-subscribe-form-4016582 .row-success').show(); $('.ml-subscribe-form-4016582 .row-form').hide(); } </script> <script src="https://groot.mailerlite.com/js/w/webforms.min.js?v300817f630ad0e957914d0b28a2b6d78" type="text/javascript"></script> <aside class="widget widget--tease"> <h2 class="widget__title">Artículos recientes</h2> <ol class="widget__content tease"> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/17/susana-escudero/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/17/susana-escudero/">Susana Escudero</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2025/02/30-Susana-Escudero_IMG-120x72.png" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/16/que-pasaria-si-el-selva-amazonica-desapareciera/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/16/que-pasaria-si-el-selva-amazonica-desapareciera/">¿Qué pasaría si el selva amazónica desapareciera?</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2025/02/AmazonDisappeared_textless-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/15/maria-angela-nieto-buscando-terapias-eficientes-contra-el-cancer-y-el-envejecimiento/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/15/maria-angela-nieto-buscando-terapias-eficientes-contra-el-cancer-y-el-envejecimiento/">María Ángela Nieto, buscando terapias eficientes contra el cáncer y el envejecimiento</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2024/12/Angela-Nieto-1-120x72.png" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/14/la-tabla-periodica-de-las-cientificas-chilenas/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/14/la-tabla-periodica-de-las-cientificas-chilenas/">La tabla periódica de las científicas chilenas</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2025/02/Tabla-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/13/edith-graef-mcgeer-la-neurologa-incansable-contra-el-alzheimer/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2025/02/13/edith-graef-mcgeer-la-neurologa-incansable-contra-el-alzheimer/">Edith Graef McGeer, la neuróloga incansable contra el alzhéimer</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2025/02/edie-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> </ol> </aside> <aside class="widget widget--tease"> <h2 class="widget__title">Efemérides del día</h2> <ol class="widget__content tease"> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2024/02/18/rita-miljo-defensora-de-los-derechos-de-los-animales/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2024/02/18/rita-miljo-defensora-de-los-derechos-de-los-animales/">Rita Miljo, defensora de los derechos de los animales</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2024/02/rita-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2021/02/18/alice-grace-cook-astronoma/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2021/02/18/alice-grace-cook-astronoma/">Alice Grace Cook, astrónoma</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2021/06/AGC-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> <li class="tease__item has-overlay"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2015/02/18/margaret-h-wright-informatica/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="tease__title"><a class="tease__link" href="https://mujeresconciencia.com/2015/02/18/margaret-h-wright-informatica/">Margaret H. Wright, informática</a></h3> <figure class="tease__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img class="is-image" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/02/מרגרט_ה._רייט-120x72.jpg" width="120" height="72" alt="" /></div> </figure> </li> </ol> </aside> <aside class="widget widget--categories"> <h2 class="widget__title">Categorías</h2> <ul class="widget__content categories"><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/ciencia-y-mas/">Ciencia y más</a><small>(860)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/efemerides/">Efemérides</a><small>(1796)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/en-corto/">En corto</a><small>(497)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/en-la-red/">En la red</a><small>(682)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/entre-paginas/">Entre páginas</a><small>(555)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/gigantas-en-verso/">Gigantas en verso</a><small>(30)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/hitos/">Hitos</a><small>(211)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/pasatiempos/">Pasatiempos</a><small>(9)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/por-pares/">Por pares</a><small>(21)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/protagonista/">Protagonista</a><small>(63)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/retrato-alfabetico/">Retrato alfabético</a><small>(51)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/vidas-cientificas/">Vidas científicas</a><small>(905)</small></li><li class="categories__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/categoria/yo-investigo/">Yo investigo</a><small>(3)</small></li></ul> </aside> <aside class="widget widget--tag-cloud"> <h2 class="widget__title">Etiquetas</h2> <div class="widget__content tag__cloud"><a href="https://mujeresconciencia.com/tag/antropologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.752688172043pt;" aria-label="antropología (78 elementos)">antropología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/arqueologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 12.666666666667pt;" aria-label="arqueología (145 elementos)">arqueología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/arte/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 15.52688172043pt;" aria-label="arte (221 elementos)">arte</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/astrofisica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 12.516129032258pt;" aria-label="astrofísica (139 elementos)">astrofísica</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/astronomia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 18.688172043011pt;" aria-label="astronomía (365 elementos)">astronomía</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/biologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 17.784946236559pt;" aria-label="biología (314 elementos)">biología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/biologia-molecular/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 10.258064516129pt;" aria-label="biología molecular (98 elementos)">biología molecular</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/bioquimica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 16.58064516129pt;" aria-label="bioquímica (262 elementos)">bioquímica</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/botanica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 16.129032258065pt;" aria-label="botánica (243 elementos)">botánica</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/cambio-climatico/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.9032258064516pt;" aria-label="cambio climático (81 elementos)">cambio climático</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/ciencia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.913978494624pt;" aria-label="ciencia (129 elementos)">ciencia</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/ciencia-y-mujeres/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8pt;" aria-label="ciencia y mujeres (70 elementos)">ciencia y mujeres</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/discriminacion/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 14.924731182796pt;" aria-label="discriminación (202 elementos)">discriminación</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/divulgacion/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 12.365591397849pt;" aria-label="divulgación (137 elementos)">divulgación</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/ecologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 9.8064516129032pt;" aria-label="ecología (93 elementos)">ecología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/educacion/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 13.870967741935pt;" aria-label="educación (174 elementos)">educación</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/enfermeria/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 9.3548387096774pt;" aria-label="enfermería (86 elementos)">enfermería</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/estadistica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.4516129032258pt;" aria-label="estadistica (75 elementos)">estadistica</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/estereotipo/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.161290322581pt;" aria-label="estereotipo (115 elementos)">estereotipo</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/estudios-de-genero/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 19.290322580645pt;" aria-label="estudios de género (395 elementos)">estudios de género</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/filosofia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.6021505376344pt;" aria-label="filosofía (77 elementos)">filosofía</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/fisica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 18.688172043011pt;" aria-label="física (359 elementos)">física</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/fisica-nuclear/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.4516129032258pt;" aria-label="física nuclear (74 elementos)">física nuclear</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/genetica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 14.322580645161pt;" aria-label="genética (184 elementos)">genética</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/geologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 13.569892473118pt;" aria-label="geología (165 elementos)">geología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/historia-de-la-ciencia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 13.118279569892pt;" aria-label="historia de la ciencia (155 elementos)">historia de la ciencia</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/ilustracion-cientifica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 10.559139784946pt;" aria-label="ilustración científica (103 elementos)">ilustración científica</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/informatica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.462365591398pt;" aria-label="informática (120 elementos)">informática</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/ingenieria/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.010752688172pt;" aria-label="ingeniería (111 elementos)">ingeniería</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/inventoras/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.010752688172pt;" aria-label="inventoras (110 elementos)">inventoras</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/investigacion/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8.6021505376344pt;" aria-label="investigación (76 elementos)">investigación</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/matematicas/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 22pt;" aria-label="matemáticas (598 elementos)">matemáticas</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/medicina/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 20.494623655914pt;" aria-label="medicina (478 elementos)">medicina</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/microbiologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 10.559139784946pt;" aria-label="microbiología (104 elementos)">microbiología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/mujeres-y-ciencia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 18.989247311828pt;" aria-label="mujeres y ciencia (380 elementos)">mujeres y ciencia</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/neurociencia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 14.924731182796pt;" aria-label="neurociencia (202 elementos)">neurociencia</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/paleontologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.763440860215pt;" aria-label="paleontología (124 elementos)">paleontología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/programacion/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 10.860215053763pt;" aria-label="programación (109 elementos)">programación</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/psicologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 9.9569892473118pt;" aria-label="psicología (94 elementos)">psicología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/quimica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 19.89247311828pt;" aria-label="química (438 elementos)">química</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/salud/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 11.763440860215pt;" aria-label="salud (124 elementos)">salud</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/salud-publica/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 9.0537634408602pt;" aria-label="salud pública (83 elementos)">salud pública</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/tecnologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 14.623655913978pt;" aria-label="tecnología (194 elementos)">tecnología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/virologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 8pt;" aria-label="virología (70 elementos)">virología</a> <a href="https://mujeresconciencia.com/tag/zoologia/" class="tag__cloud__link" style="font-size: 9.3548387096774pt;" aria-label="zoología (87 elementos)">zoología</a></div> </aside> </div> <aside class="post__related cards"> <h2 class="cards__title">Artículos relacionados</h2> <div class="cards__list"> <div class="card__item"> <div class="card has-overlay has-thumbnail"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2015/05/26/sally-kristen-ride-fisica-y-astronauta/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="card__title"><a class="card__link" href="https://mujeresconciencia.com/2015/05/26/sally-kristen-ride-fisica-y-astronauta/">Sally Kristen Ride, física y astronauta</a></h3> <p class="card__content">La física y astronauta Sally Kristen Ride (1951-2012) nació un 26 de mayo. En 1983 se convirtió en la primera […] </p> <figure class="card__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img width="300" height="168" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/05/ryde-300x168.jpg" alt="" decoding="async" loading="lazy" srcset="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/05/ryde-300x168.jpg 300w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/05/ryde-200x112.jpg 200w" sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" class="is-image"></div> </figure> </div> </div> <div class="card__item"> <div class="card has-overlay has-thumbnail"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2018/03/06/volando-las-estrellas-sally-ride-1951-2012/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="card__title"><a class="card__link" href="https://mujeresconciencia.com/2018/03/06/volando-las-estrellas-sally-ride-1951-2012/">Volando a las estrellas, Sally Ride (1951-2012)</a></h3> <p class="card__content">El 23 de julio de 2012 moría la astronauta estadounidense Sally Ride. Treinta años antes había entrado de lleno en […] </p> <figure class="card__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img width="300" height="168" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2018/02/Clipboard01-300x168.jpg" alt="" decoding="async" loading="lazy" srcset="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2018/02/Clipboard01-300x168.jpg 300w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2018/02/Clipboard01-200x112.jpg 200w" sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" class="is-image"></div> </figure> </div> </div> <div class="card__item"> <div class="card has-overlay has-thumbnail"> <a class="is-overlay" href="https://mujeresconciencia.com/2015/12/03/sally-shlaer-matematica/" tabindex="-1" role="presentation" aria-hidden="true"></a> <h3 class="card__title"><a class="card__link" href="https://mujeresconciencia.com/2015/12/03/sally-shlaer-matematica/">Sally Shlaer, matemática</a></h3> <p class="card__content">La matemática e ingeniera de sistemas Sally Shlaer (1938-1998) nació un 3 de diciembre. Es conocida fundamentalmente por desarrollar en […] </p> <figure class="card__thumbnail"> <div class="has-image is-16by9"><img width="300" height="168" src="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/12/sally-300x168.jpg" alt="" decoding="async" loading="lazy" srcset="https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/12/sally-300x168.jpg 300w, https://mujeresconciencia.com/app/uploads/2015/12/sally-200x112.jpg 200w" sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" class="is-image"></div> </figure> </div> </div> </div> </aside> <section class="post__comments" id="comments"> <div id="respond" class="comment__respond"> <h2 class="title"><span>Deja una respuesta</span> <button id="cancel-reply" name="cancel-reply" type="reset" form="comment-form" class="button is-warning is-small">Cancelar</button></h2><form action="https://mujeresconciencia.com/wp/wp-comments-post.php" method="post" id="comment-form" class="comment__form form"><p class="comment__notes"><span id="email-notes">Tu dirección de correo electrónico no será publicada.</span> <span class="required-field-message">Los campos obligatorios están marcados con <span class="required">*</span></span>.</p><p class="field"><label for="comment" class="label">Comentario <span aria-hidden="true" class="required">*</span></label><span class="control"><textarea id="comment" name="comment" cols="45" rows="6" maxlength="65525" required aria-required="true" class="textarea"></textarea></span></p><p class="field"><label for="author" class="label">Nombre <span aria-hidden="true" class="required">*</span></label><span class="control"><input id="author" name="author" value type="text" maxlength="245" required aria-required="true" class="input"></span></p> <p class="field"><label for="email" class="label">E-mail <span aria-hidden="true" class="required">*</span></label><span class="control"><input id="email" name="email" value type="email" maxlength="100" required aria-describedby="email-notes" aria-required="true" class="input"></span></p> <p class="field"><label for="url" class="label">Web</label><span class="control"><input id="url" name="url" value type="url" maxlength="200" class="input"></span></p> <p class="field actions"><span class="control"><button id="submit" name="submit" type="submit" class="button is-primary is-medium">Publicar el comentario</button></span><input type="hidden" name="comment_post_ID" value="18867" id="comment_post_ID"><input type="hidden" name="comment_parent" id="comment_parent" value="0"></p><p style="display: none;"><input type="hidden" id="akismet_comment_nonce" name="akismet_comment_nonce" value="4537726839"></p><p style="display: none !important;" class="akismet-fields-container" data-prefix="ak_"><label>Δ<textarea name="ak_hp_textarea" cols="45" rows="8" maxlength="100"></textarea></label><input type="hidden" id="ak_js_1" name="ak_js" value="10"><script>document.getElementById( "ak_js_1" ).setAttribute( "value", ( new Date() ).getTime() );</script></p></form> </div> </section> </article> </main> <aside class="aside cards"> <h2 class="cards__title">Otros proyectos</h2> <div class="cards__list"> <div class="card__item has-source"><span style="display:none">Cuaderno de Cultura Científica</span> <div class="textwidget"><div class="card__item has-source ccc"><h3 class="card__source"><a href="https://culturacientifica.com/">Cuaderno de Cultura Científica</a></h3><div class="card has-overlay has-thumbnail"><a class="is-overlay" href="https://culturacientifica.com/2025/02/17/ariel-un-mundo-de-canones/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=ariel-un-mundo-de-canones" ></a><h3 class="card__title"><a class="card__link" href"https://culturacientifica.com/2025/02/17/ariel-un-mundo-de-canones/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=ariel-un-mundo-de-canones">Ariel, un mundo de cañones</a></h3><div class="card__content">Durante cientos de años los satélites de Urano -los primeros, Titania y Oberón fueron descubiertos a finales del siglo XVIII- [...]</div><figure class="card__thumbnail"><div class="has-image is-16by9"><img src="https://culturacientifica.com/app/uploads/2025/02/figura-2-1-560x560.jpg"alt="Ariel, un mundo de cañones"/></div></figure></div></div> </div> </div><div class="card__item has-source"><span style="display:none">Zientzia Kaieran</span> <div class="textwidget"><div class="card__item has-source kaiera"><h3 class="card__source"><a href="https://zientziakaiera.eus/">Zientzia Kaiera</a></h3><div class="card has-overlay has-thumbnail"><h3 class="card__title"><a class="card__link" href"https://zientziakaiera.eus/2025/02/17/mende-bat-erraza-dirudien-problema-matematiko-batean-aurrerapen-handia-egiteko/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=mende-bat-erraza-dirudien-problema-matematiko-batean-aurrerapen-handia-egiteko">Mende bat erraza dirudien problema matematiko batean aurrerapen handia egiteko</a></h3><div class="card__content">Azken azaroko goiz batean, Héctor Pastén matematikariak azkenean lortu zuen hamarkada bat baino gehiagoz lantzen aritu den problema ebaztea. Horretarako, [...]</div><figure class="card__thumbnail"><div class="has-image is-16by9"><img src=""alt="Mende bat erraza dirudien problema matematiko batean aurrerapen handia egiteko"/></div></figure></div></div> </div> </div><div class="card__item has-source"><span style="display:none">Mapping Ignorance</span> <div class="textwidget"><div class="card__item has-source mapping"><h3 class="card__source"><a href="https://mappingignorance.org/">Mapping Ignorance</a></h3><div class="card has-overlay has-thumbnail"><a class="is-overlay" href="https://mappingignorance.org/2025/02/17/doomsday/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=doomsday" ></a><h3 class="card__title"><a class="card__link" href"https://mappingignorance.org/2025/02/17/doomsday/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=doomsday">Doomsday</a></h3><div class="card__content">The post Doomsday appeared first on Mapping Ignorance.</div><figure class="card__thumbnail"><div class="has-image is-16by9"><img src="https://mappingignorance.org/app/uploads/2025/02/Doomsday-Clock-640x384.png"alt="Doomsday"/></div></figure></div></div> </div> </div> </div> </aside> <footer class="footer"> <div class="information"> <h2 class="title">Información</h2> <div class="publisher" itemid="https://mujeresconciencia.com/#publisher" itemscope itemtype="https://schema.org/EducationalOrganization"> <h3 class="publisher__name" itemprop="name">Mujeres con ciencia</h3> <a class="publisher__link" itemprop="url" href="https://mujeresconciencia.com/"> <svg class="publisher__image" role="img" focusable="false" viewBox="0 0 185 80"> <title>Mujeres con ciencia</title> <use href="#brand--plain"/> </svg> <figure class="publisher__logo" itemprop="logo" itemscope itemtype="https://schema.org/ImageObject"> <link itemprop="url" href="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/images/mujeresconciencia.5d7e60f9c0fd.png"> <meta itemprop="width" content="1200"> <meta itemprop="height" content="628"> </figure> </a> </div> <nav class="links"> <h3 class="links__title">Páginas del sitio:</h3> <ul class="links__list"> <li class="link__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/que-vas-a-encontrar/" class="link__url">Secciones</a></li> <li class="link__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/catedra-de-cultura-cientifica/" class="link__url">Cátedra de Cultura Científica</a></li> <li class="link__item"><a href="https://mujeresconciencia.com/mujeres-con-ciencia/" class="link__url">Mujeres con ciencia</a></li> </ul> </nav> <div class="profiles"> <h3 class="profiles__title">Síguenos:</h3> <ul class="profiles__list"> <li class="profile__item"><a class="profile__url button" id="url-bluesky" href="https://bsky.app/profile/mujeresconhistoria.bsky.social" itemprop="sameAs"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-bluesky__title-1" class="icon icon-bluesky"><title id="icon-bluesky__title-1">Bluesky</title><use href="#icon-bluesky" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="profile__item"><a class="profile__url button" id="url-twitter" href="https://twitter.com/mujerconciencia" itemprop="sameAs"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-twitter__title-1" class="icon icon-twitter"><title id="icon-twitter__title-1">Twitter</title><use href="#icon-twitter" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="profile__item"><a class="profile__url button" id="url-facebook" href="https://www.facebook.com/mujerescciencia" itemprop="sameAs"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-facebook__title-1" class="icon icon-facebook"><title id="icon-facebook__title-1">Facebook</title><use href="#icon-facebook" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> <li class="profile__item"><a class="profile__url button" id="url-rss" href="https://mujeresconciencia.com/feed/" rel="alternate" type="application/rss+xml"><svg focusable="false" role="img" aria-labelledby="icon-rss__title-0" class="icon icon-rss"><title id="icon-rss__title-0">RSS</title><use href="#icon-rss" aria-hidden="true"></use></svg></a></li> </ul> </div> <div class="org__list"> <div class="org__item org__item--creator"> <h3 class="org__label">Un proyecto de:</h3> <div class="org__group"> <figure class="org org--creator" itemprop="creator copyrightHolder" itemscope itemtype="https://schema.org/EducationalOrganization"> <figcaption class="org__name" itemprop="name">Cátedra de Cultura Científica</figcaption> <a class="org__link" itemprop="url" href="https://katedra.eus/es/" title="Cátedra de Cultura Científica"> <span class="org__logo" itemprop="logo" itemscope itemtype="https://schema.org/ImageObject"> <img src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/images/kultura-zientifikoko-katedra.1e23980dce36.svg" alt="Cátedra de Cultura Científica" width="400" height="88" itemprop="contentUrl" data-lazy="false" class="org__image"> </span> </a> </figure> <figure class="org org--contributor" itemprop="contributor" itemscope itemtype="https://schema.org/EducationalOrganization"> <figcaption class="org__name" itemprop="name">Euskampus Fundazioa</figcaption> <a class="org__link" itemprop="url" href="https://euskampus.eus/" title="Euskampus Fundazioa"> <span class="org__logo" itemprop="logo" itemscope itemtype="https://schema.org/ImageObject"> <img src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/images/euskampus.866c1939f49b.svg" alt="Euskampus Fundazioa" width="238" height="62" itemprop="contentUrl" data-lazy="false" class="org__image"> </span> </a> </figure> </div> </div> <div class="org__item org__item--sponsor"> <h3 class="org__label">Con el apoyo de:</h3> <div class="org__group"> <figure class="org org--sponsor" itemprop="sponsor" itemscope itemtype="https://schema.org/GovernmentOrganization"> <figcaption class="org__name" itemprop="name">Eusko Jaurlaritza - Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza Saila</figcaption> <a class="org__link" itemprop="url" href="https://www.euskadi.eus/gobierno-vasco/departamento-ciencia-universidades-innovacion/" title="Eusko Jaurlaritza - Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza Saila"> <span class="org__logo" itemprop="logo" itemscope itemtype="https://schema.org/ImageObject"> <img src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/images/Jaurlaritza%20Zientzia%20Saila%20Zuribeltz_horizontala%20(4)%20(3).png" alt="Eusko Jaurlaritza - Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza Saila" width="120" height="120" itemprop="contentUrl" data-lazy="false" class="org__image"> </span> </a> </figure> </div> </div> </div> </div> <div class="license"> <p> <strong class="license__owner">Blog de la <a href="https://katedra.eus/es/">Cátedra de Cultura Científica</a> de la <a href="https://ehu.eus/"><abbr title="Universidad del País Vasco">UPV</abbr>/<abbr lang="eu" title="Euskal Herriko Unibertsitatea">EHU</abbr></a></strong> <small class="license__publication"><abbr title="International Standard Serial Number" lang="en">ISSN</abbr> <span itemprop="issn" id="issn">2529-900X</span> Editado en Bilbao</small> </p> <p> <small class="license__year" itemprop="copyrightYear">2025</small> <small class="license__type" xmlns:cc="https://creativecommons.org/ns#"><a href="https://mujeresconciencia.com/" property="cc:attributionName" rel="cc:attributionURL">Mujeres con ciencia</a> está bajo una licencia <a itemprop="license" rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.es_ES">Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada 4.0 Internacional</a></small> </p> </div> <div class="assets" aria-hidden="true"> <svg><defs><symbol id="icon-menu" viewBox="0 0 32 32"><path d="M2 6h28v6H2zm0 8h28v6H2zm0 8h28v6H2z"/></symbol><symbol id="icon-search" viewBox="0 0 32 32"><path d="m31.008 27.231-7.58-6.447c-.784-.705-1.622-1.029-2.299-.998a11.954 11.954 0 0 0 2.87-7.787c0-6.627-5.373-12-12-12s-12 5.373-12 12 5.373 12 12 12c2.972 0 5.691-1.081 7.787-2.87-.031.677.293 1.515.998 2.299l6.447 7.58c1.104 1.226 2.907 1.33 4.007.23s.997-2.903-.23-4.007zM12 20a8 8 0 1 1 0-16 8 8 0 0 1 0 16z"/></symbol><symbol id="icon-print" viewBox="0 0 30 32"><path d="M6.857 27.429h16v-4.571h-16v4.571zm0-11.429h16V9.143H20a1.715 1.715 0 0 1-1.714-1.714V4.572H6.857v11.429zm20.572 1.143c0-.625-.518-1.143-1.143-1.143s-1.143.518-1.143 1.143.518 1.143 1.143 1.143 1.143-.518 1.143-1.143zm2.285 0v7.429a.587.587 0 0 1-.571.571h-4V28c0 .946-.768 1.714-1.714 1.714H6.286A1.715 1.715 0 0 1 4.572 28v-2.857h-4a.587.587 0 0 1-.571-.571v-7.429c0-1.875 1.554-3.429 3.429-3.429h1.143V4c0-.946.768-1.714 1.714-1.714h12c.946 0 2.25.536 2.929 1.214l2.714 2.714c.679.679 1.214 1.982 1.214 2.929v4.571h1.143c1.875 0 3.429 1.554 3.429 3.429z"/></symbol><symbol id="icon-comments" viewBox="0 0 36 32"><path d="M15.375 2C22.624 2 28.5 6.755 28.5 12.622s-5.876 10.622-13.125 10.622c-.696 0-1.379-.044-2.046-.129C10.51 25.923 7.254 26.427 4 26.501v-.687c1.757-.857 3.172-2.419 3.172-4.204a4.79 4.79 0 0 0-.056-.733C4.148 18.93 2.25 15.955 2.25 12.622 2.25 6.756 8.126 2 15.375 2zm14.109 23.808c0 1.53.993 2.868 2.516 3.603V30c-2.82-.063-5.408-.495-7.852-2.902-.578.072-1.17.11-1.773.11-2.611 0-5.015-.704-6.935-1.888 3.956-.014 7.691-1.281 10.523-3.573 1.428-1.155 2.554-2.511 3.347-4.029a10.912 10.912 0 0 0 1.234-5.949c1.984 1.639 3.206 3.873 3.206 6.335 0 2.857-1.645 5.406-4.218 7.076a4.2 4.2 0 0 0-.048.628z"/></symbol><symbol id="icon-link" viewBox="0 0 32 32"><path d="M13.757 19.868a1.62 1.62 0 0 1-1.149-.476c-2.973-2.973-2.973-7.81 0-10.783l6-6C20.048 1.169 21.963.376 24 .376s3.951.793 5.392 2.233c2.973 2.973 2.973 7.81 0 10.783l-2.743 2.743a1.624 1.624 0 1 1-2.298-2.298l2.743-2.743a4.38 4.38 0 0 0 0-6.187c-.826-.826-1.925-1.281-3.094-1.281s-2.267.455-3.094 1.281l-6 6a4.38 4.38 0 0 0 0 6.187 1.624 1.624 0 0 1-1.149 2.774z"/><path d="M8 31.625a7.575 7.575 0 0 1-5.392-2.233c-2.973-2.973-2.973-7.81 0-10.783l2.743-2.743a1.624 1.624 0 1 1 2.298 2.298l-2.743 2.743a4.38 4.38 0 0 0 0 6.187c.826.826 1.925 1.281 3.094 1.281s2.267-.455 3.094-1.281l6-6a4.38 4.38 0 0 0 0-6.187 1.624 1.624 0 1 1 2.298-2.298c2.973 2.973 2.973 7.81 0 10.783l-6 6A7.575 7.575 0 0 1 8 31.625z"/></symbol><symbol id="icon-next" viewBox="0 0 32 32"><path d="M17.877 29.489h-5.724l11.411-11.502H.633v-3.975h22.932L12.153 2.511h5.724L31.367 16l-13.49 13.489z"/></symbol><symbol id="icon-prev" viewBox="0 0 32 32"><path d="M14.123 2.511h5.724L8.436 14.013h22.932v3.975H8.436L19.847 29.49h-5.724L.633 16l13.49-13.489z"/></symbol><symbol id="icon-arrow" viewBox="0 0 32 32"><path d="M4.734 7.893 16 19.159 27.266 7.893l2.475 2.475-13.74 13.74-13.74-13.74z"/></symbol><symbol id="icon-quotes" viewBox="0 0 32 32"><path d="M7.031 14a7 7 0 1 1-7 7L0 20C0 12.268 6.268 6 14 6v4a9.934 9.934 0 0 0-7.071 2.929 10.24 10.24 0 0 0-.995 1.157A7.081 7.081 0 0 1 7.031 14zm18 0a7 7 0 1 1-7 7L18 20c0-7.732 6.268-14 14-14v4a9.934 9.934 0 0 0-7.071 2.929 10.24 10.24 0 0 0-.995 1.157A7.09 7.09 0 0 1 25.031 14z"/></symbol><symbol id="icon-rss" viewBox="0 0 32 32"><path d="M4.993 23A4 4 0 0 0 1 26.987a3.985 3.985 0 0 0 3.993 3.979 3.985 3.985 0 0 0 3.999-3.979A4 4 0 0 0 4.993 23zM1.005 11.193v5.75c3.744 0 7.264 1.464 9.916 4.117a13.968 13.968 0 0 1 4.11 9.94h5.775c0-10.922-8.885-19.807-19.801-19.807zM1.011 1v5.753c13.353 0 24.221 10.879 24.221 24.247h5.767c0-16.537-13.455-30-29.989-30z"/></symbol><symbol id="icon-twitter" viewBox="0 0 32 32"><path d="M32 7.075a12.941 12.941 0 0 1-3.769 1.031 6.601 6.601 0 0 0 2.887-3.631 13.21 13.21 0 0 1-4.169 1.594A6.565 6.565 0 0 0 22.155 4a6.563 6.563 0 0 0-6.563 6.563c0 .512.056 1.012.169 1.494A18.635 18.635 0 0 1 2.23 5.195a6.56 6.56 0 0 0-.887 3.3 6.557 6.557 0 0 0 2.919 5.463 6.565 6.565 0 0 1-2.975-.819v.081a6.565 6.565 0 0 0 5.269 6.437 6.574 6.574 0 0 1-2.968.112 6.588 6.588 0 0 0 6.131 4.563 13.17 13.17 0 0 1-9.725 2.719 18.568 18.568 0 0 0 10.069 2.95c12.075 0 18.681-10.006 18.681-18.681 0-.287-.006-.569-.019-.85A13.216 13.216 0 0 0 32 7.076z"/></symbol><symbol id="icon-bluesky" viewBox="0 0 32 32" width="23" height="27"><title>Bluesky</title><!-- Agregar el fondo con un rectángulo --><path d="M6.3,4.2c2.3,1.7,4.8,5.3,5.7,7.2.9-1.9,3.4-5.4,5.7-7.2,1.7-1.3,4.3-2.2,4.3.9s-.4,5.2-.6,5.9c-.7,2.6-3.3,3.2-5.6,2.8,4,.7,5.1,3,2.9,5.3-5,5.2-6.7-2.8-6.7-2.8,0,0-1.7,8-6.7,2.8-2.2-2.3-1.2-4.6,2.9-5.3-2.3.4-4.9-.3-5.6-2.8-.2-.7-.6-5.3-.6-5.9,0-3.1,2.7-2.1,4.3-.9h0Z"/></symbol><symbol id="icon-mastodon" viewBox="0 0 24 24"><title>Mastodon</title><path d="M23.193 7.879c0-5.206-3.411-6.732-3.411-6.732C18.062.357 15.108.025 12.041 0h-.076c-3.068.025-6.02.357-7.74 1.147 0 0-3.411 1.526-3.411 6.732 0 1.192-.023 2.618.015 4.129.124 5.092.934 10.109 5.641 11.355 2.17.574 4.034.695 5.535.612 2.722-.15 4.25-.972 4.25-.972l-.09-1.975s-1.945.613-4.129.539c-2.165-.074-4.449-.233-4.799-2.891a5.499 5.499 0 0 1-.048-.745s2.125.52 4.817.643c1.646.075 3.19-.097 4.758-.283 3.007-.359 5.625-2.212 5.954-3.905.517-2.665.475-6.507.475-6.507zm-4.024 6.709h-2.497V8.469c0-1.29-.543-1.944-1.628-1.944-1.2 0-1.802.776-1.802 2.312v3.349h-2.483v-3.35c0-1.536-.602-2.312-1.802-2.312-1.085 0-1.628.655-1.628 1.944v6.119H4.832V8.284c0-1.289.328-2.313.987-3.07.68-.758 1.569-1.146 2.674-1.146 1.278 0 2.246.491 2.886 1.474L12 6.585l.622-1.043c.64-.983 1.608-1.474 2.886-1.474 1.104 0 1.994.388 2.674 1.146.658.757.986 1.781.986 3.07v6.304z"/></symbol><symbol id="icon-facebook" viewBox="0 0 32 32"><path d="M19 6h5V0h-5c-3.86 0-7 3.14-7 7v3H8v6h4v16h6V16h5l1-6h-6V7c0-.542.458-1 1-1z"/></symbol><symbol id="icon-linkedin" viewBox="0 0 32 32"><path d="M12 12h5.535v2.837h.079c.77-1.381 2.655-2.837 5.464-2.837C28.92 12 30 15.637 30 20.367V30h-5.769v-8.54c0-2.037-.042-4.657-3.001-4.657-3.005 0-3.463 2.218-3.463 4.509V30H12V12zM2 12h6v18H2V12zm6-5a3 3 0 1 1-6 0 3 3 0 0 1 6 0z"/></symbol><symbol id="icon-whatsapp" viewBox="0 0 32 32"><path d="M27.281 4.65C24.287 1.65 20.306 0 16.062 0 7.324 0 .212 7.112.212 15.856c0 2.794.731 5.525 2.119 7.925L.081 32l8.406-2.206a15.858 15.858 0 0 0 7.575 1.931h.006c8.738 0 15.856-7.113 15.856-15.856 0-4.238-1.65-8.219-4.644-11.219zm-11.212 24.4a13.17 13.17 0 0 1-6.713-1.837l-.481-.288-4.987 1.306 1.331-4.863-.313-.5a13.086 13.086 0 0 1-2.019-7.012c0-7.269 5.912-13.181 13.188-13.181 3.519 0 6.831 1.375 9.319 3.862a13.108 13.108 0 0 1 3.856 9.325c-.006 7.275-5.919 13.188-13.181 13.188zm7.225-9.875c-.394-.2-2.344-1.156-2.706-1.288s-.625-.2-.894.2c-.262.394-1.025 1.288-1.256 1.556-.231.262-.462.3-.856.1s-1.675-.619-3.188-1.969c-1.175-1.05-1.975-2.35-2.206-2.744s-.025-.613.175-.806c.181-.175.394-.463.594-.694s.262-.394.394-.662c.131-.262.069-.494-.031-.694s-.894-2.15-1.219-2.944c-.319-.775-.65-.669-.894-.681-.231-.012-.494-.012-.756-.012s-.694.1-1.056.494c-.363.394-1.387 1.356-1.387 3.306s1.419 3.831 1.619 4.1c.2.262 2.794 4.269 6.769 5.981.944.406 1.681.65 2.256.837.95.3 1.813.256 2.494.156.762-.113 2.344-.956 2.675-1.881s.331-1.719.231-1.881c-.094-.175-.356-.275-.756-.475z"/></symbol><symbol id="icon-telegram" viewBox="0 0 32 32"><path d="M2.157 14.129c9.846-4.336 22.587-9.623 24.346-10.354 4.614-1.916 6.031-1.549 5.325 2.693-.508 3.049-1.971 13.146-3.135 19.424-.694 3.728-2.246 4.168-4.687 2.557-1.171-.775-7.097-4.698-8.382-5.619-1.172-.838-2.792-1.848-.762-3.837.722-.707 5.457-5.234 9.148-8.757.481-.463-.124-1.224-.684-.852a4527.242 4527.242 0 0 0-12.744 8.48c-1.326.901-2.601 1.313-4.885.657-1.727-.497-3.413-1.088-4.068-1.313-2.528-.871-1.928-1.997.528-3.079z"/></symbol><style>.sprite{display:none}.sprite:target{display:inline-block}</style></defs><use xlink:href="#icon-menu" id="sprite-menu" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-search" id="sprite-search" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-print" id="sprite-print" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-comments" id="sprite-comments" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-link" id="sprite-link" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-next" id="sprite-next" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-prev" id="sprite-prev" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-arrow" id="sprite-arrow" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-quotes" id="sprite-quotes" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-rss" id="sprite-rss" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-twitter" id="sprite-twitter" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-facebook" id="sprite-facebook" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-linkedin" id="sprite-linkedin" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-whatsapp" id="sprite-whatsapp" class="sprite"/><use xlink:href="#icon-telegram" id="sprite-telegram" class="sprite"/></svg> <script> function loadScript(a){var b=document.getElementsByTagName("head")[0],c=document.createElement("script");c.type="text/javascript",c.src="https://tracker.metricool.com/app/resources/be.js",c.onreadystatechange=a,c.onload=a,b.appendChild(c)}loadScript(function(){beTracker.t({hash:'62982ab281c6ae1d5240b80ece713431'})}) </script> <script id="google-recaptcha-js" src="https://www.google.com/recaptcha/api.js?render=6LclRLglAAAAACSCNYWJmpwPIXuKsCtAYTbgAXxM&ver=3.0"></script> <script id="regenerator-runtime-js" src="https://mujeresconciencia.com/wp/wp-includes/js/dist/vendor/regenerator-runtime.min.js?ver=0.13.9"></script> <script id="wp-polyfill-js" src="https://mujeresconciencia.com/wp/wp-includes/js/dist/vendor/wp-polyfill.min.js?ver=3.15.0"></script> <script id="wpcf7-recaptcha-js-extra"> var wpcf7_recaptcha = {"sitekey":"6LclRLglAAAAACSCNYWJmpwPIXuKsCtAYTbgAXxM","actions":{"homepage":"homepage","contactform":"contactform"}}; </script> <script id="wpcf7-recaptcha-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/plugins/contact-form-7/modules/recaptcha/index.js?ver=5.7.4"></script> <script id="runtime-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/scripts/runtime.67c8f7b319b2.js"></script> <script id="jquery-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/scripts/jquery.65c954e4ce47.js"></script> <script id="vendors-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/scripts/vendors.9f500c227266.js"></script> <script id="spin-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/themes/spin/assets/scripts/app.59652469a6f4.js"></script> <script defer id="akismet-frontend-js" src="https://mujeresconciencia.com/app/plugins/akismet/_inc/akismet-frontend.js?ver=1738231329"></script> </div> </footer> </body> </html>