CINXE.COM
Hidrógeno - Wikipedia, la enciclopedia libre
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Hidrógeno - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"ef17b551-2e7d-4356-91a5-11d22f324b2a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Hidrógeno","wgTitle":"Hidrógeno","wgCurRevisionId":165588691,"wgRevisionId":165588691,"wgArticleId":1404,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páginas con referencias con parámetros obsoletos","Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso","Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con urlarchivo","Wikipedia:Artículos destacados","Wikipedia:Artículos con datos por trasladar a Wikidata","Wikipedia:Artículos con datos locales","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en japonés","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en catalán","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en persa","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en noruego (bokmål)","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en árabe","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en chino clásico","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en alemán","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en euskera","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en húngaro","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en inglés","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en afrikáans","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en rumano","Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en esloveno","Wikipedia:Artículos con identificadores BNE","Wikipedia:Artículos con identificadores BNF","Wikipedia:Artículos con identificadores GND","Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN","Wikipedia:Artículos con identificadores AAT","Wikipedia:Control de autoridades con 19 elementos","Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN","Hidrógeno"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Hidrógeno","wgRelevantArticleId":1404,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q556","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.quicksurveys.init","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=ext.gadget.imagenesinfobox&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&modules=noscript&only=styles&skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/H%2C1.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="654"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/H%2C1.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="436"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="349"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Hidrógeno - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/Hidr%C3%B3geno"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Hidr%C3%B3geno"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Hidrógeno rootpage-Hidrógeno skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-specialpages-url|specialpages" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-specialpages-url_specialpages emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> specialpages-url|specialpages </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Cambiar la apariencia del tamaño, ancho y color de la fuente de la página" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=es.wikipedia.org&uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&returnto=Hidr%C3%B3geno" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&returnto=Hidr%C3%B3geno" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=es.wikipedia.org&uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&returnto=Hidr%C3%B3geno" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&returnto=Hidr%C3%B3geno" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Etimología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etimología</span> </div> </a> <ul id="toc-Etimología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Descubrimiento_del_hidrógeno_y_uso" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Descubrimiento_del_hidrógeno_y_uso"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Descubrimiento del hidrógeno y uso</span> </div> </a> <ul id="toc-Descubrimiento_del_hidrógeno_y_uso-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Papel_del_hidrógeno_en_la_teoría_cuántica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Papel_del_hidrógeno_en_la_teoría_cuántica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Papel del hidrógeno en la teoría cuántica</span> </div> </a> <ul id="toc-Papel_del_hidrógeno_en_la_teoría_cuántica-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Abundancia_en_la_naturaleza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Abundancia_en_la_naturaleza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Abundancia en la naturaleza</span> </div> </a> <ul id="toc-Abundancia_en_la_naturaleza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Propiedades" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Propiedades"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Propiedades</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Propiedades-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Propiedades</span> </button> <ul id="toc-Propiedades-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Combustión" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Combustión"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Combustión</span> </div> </a> <ul id="toc-Combustión-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Niveles_energéticos_electrónicos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niveles_energéticos_electrónicos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Niveles energéticos electrónicos</span> </div> </a> <ul id="toc-Niveles_energéticos_electrónicos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formas_elementales_moleculares" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Formas_elementales_moleculares"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Formas elementales moleculares</span> </div> </a> <ul id="toc-Formas_elementales_moleculares-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hidrógeno_metálico" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hidrógeno_metálico"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Hidrógeno metálico</span> </div> </a> <ul id="toc-Hidrógeno_metálico-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Compuestos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Compuestos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Compuestos</span> </div> </a> <ul id="toc-Compuestos-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Compuestos_covalentes_y_orgánicos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Compuestos_covalentes_y_orgánicos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.1</span> <span>Compuestos covalentes y orgánicos</span> </div> </a> <ul id="toc-Compuestos_covalentes_y_orgánicos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hidruros" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hidruros"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.2</span> <span>Hidruros</span> </div> </a> <ul id="toc-Hidruros-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Protones»_y_ácidos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#«Protones»_y_ácidos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5.3</span> <span>«Protones» y ácidos</span> </div> </a> <ul id="toc-«Protones»_y_ácidos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Isótopos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Isótopos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Isótopos</span> </div> </a> <ul id="toc-Isótopos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Reacciones_biológicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Reacciones_biológicas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Reacciones biológicas</span> </div> </a> <ul id="toc-Reacciones_biológicas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Producción" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Producción"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Producción</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Producción-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Producción</span> </button> <ul id="toc-Producción-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Laboratorio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Laboratorio"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Laboratorio</span> </div> </a> <ul id="toc-Laboratorio-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Industrial" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Industrial"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Industrial</span> </div> </a> <ul id="toc-Industrial-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Termoquímicos_solares" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Termoquímicos_solares"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Termoquímicos solares</span> </div> </a> <ul id="toc-Termoquímicos_solares-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Corrosión_anaerobia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Corrosión_anaerobia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Corrosión anaerobia</span> </div> </a> <ul id="toc-Corrosión_anaerobia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ocurrencia_geológica:_la_reacción_de_serpentinización" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ocurrencia_geológica:_la_reacción_de_serpentinización"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Ocurrencia geológica: la reacción de serpentinización</span> </div> </a> <ul id="toc-Ocurrencia_geológica:_la_reacción_de_serpentinización-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formación_en_transformadores" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Formación_en_transformadores"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>Formación en transformadores</span> </div> </a> <ul id="toc-Formación_en_transformadores-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aplicaciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Aplicaciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Aplicaciones</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aplicaciones-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Aplicaciones</span> </button> <ul id="toc-Aplicaciones-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Industria_petroquímica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Industria_petroquímica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Industria petroquímica</span> </div> </a> <ul id="toc-Industria_petroquímica-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Portador_de_energía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Portador_de_energía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Portador de energía</span> </div> </a> <ul id="toc-Portador_de_energía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Industria_de_semiconductores" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Industria_de_semiconductores"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Industria de semiconductores</span> </div> </a> <ul id="toc-Industria_de_semiconductores-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Seguridad_y_precauciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Seguridad_y_precauciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Seguridad y precauciones</span> </div> </a> <ul id="toc-Seguridad_y_precauciones-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nota" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nota"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Nota</span> </div> </a> <ul id="toc-Nota-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografía_adicional" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía_adicional"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Bibliografía adicional</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografía_adicional-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Hidrógeno</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 218 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-218" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">218 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Waterstof" title="Waterstof – afrikáans" lang="af" hreflang="af" data-title="Waterstof" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikáans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Wasserstoff" title="Wasserstoff – alemán suizo" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Wasserstoff" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alemán suizo" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%80%E1%8B%AD%E1%8B%B5%E1%88%AE%E1%8C%85%E1%8A%95" title="ሀይድሮጅን – amárico" lang="am" hreflang="am" data-title="ሀይድሮጅን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amárico" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Hidrocheno" title="Hidrocheno – aragonés" lang="an" hreflang="an" data-title="Hidrocheno" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonés" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/W%C3%A6tertimber" title="Wætertimber – inglés antiguo" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Wætertimber" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="inglés antiguo" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइड्रोजन – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="हाइड्रोजन" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%8A%D9%86" title="هيدروجين – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="هيدروجين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%8A%D9%86" title="هيدروجين – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="هيدروجين" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%8A%D9%86" title="هايدروجين – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="هايدروجين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="উদজান – asamés" lang="as" hreflang="as" data-title="উদজান" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamés" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Hidr%C3%B3xenu" title="Hidróxenu – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Hidróxenu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – azerbaiyano" lang="az" hreflang="az" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaiyano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="هیدروژن – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="هیدروژن" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – baskir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Водород" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baskir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Hidrog%C3%A9n" title="Hidrogén – balinés" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Hidrogén" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinés" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Wassastoff" title="Wassastoff – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Wassastoff" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ond%C4%97nilis" title="Ondėnilis – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Ondėnilis" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Idrohino" title="Idrohino – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Idrohino" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Вадарод – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Вадарод" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Вадарод – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вадарод" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Водород" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइड्रोजन – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="हाइड्रोजन" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9F%E1%80%AF%E1%80%B2%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%85%E1%80%B2%E1%80%94%E1%80%BA" title="ဟုဲက်ဒရိုစဲန် – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဟုဲက်ဒရိုစဲန်" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="হাইড্রোজেন – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="হাইড্রোজেন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BE%B3%E0%BD%B4%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BC%8D" title="ཡང་རླུང་། – tibetano" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡང་རླུང་།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetano" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – bretón" lang="br" hreflang="br" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretón" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Vodik" title="Vodik – bosnio" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Vodik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosnio" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D2%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%B3%D1%88%D1%8D" title="Уһантүрэгшэ – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Уһантүрэгшэ" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/K%C4%ADng" title="Kĭng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Kĭng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BB%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Хилург – checheno" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Хилург" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="checheno" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Hidroheno" title="Hidroheno – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Hidroheno" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%86%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="ھایدرۆجین – kurdo sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ھایدرۆجین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurdo sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Idrogenu" title="Idrogenu – corso" lang="co" hreflang="co" data-title="Idrogenu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corso" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Gidrogen" title="Gidrogen – tártaro de Crimea" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Gidrogen" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tártaro de Crimea" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Vod%C3%ADk" title="Vodík – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Vodík" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8A" title="Водородъ – eslavo eclesiástico" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Водородъ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="eslavo eclesiástico" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%BC%C4%83%D1%88" title="Шывамăш – chuvasio" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Шывамăш" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="chuvasio" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Brint" title="Brint – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Brint" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Wasserstoff" title="Wasserstoff – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Wasserstoff" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Hidrocen" title="Hidrocen – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Hidrocen" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/W%C3%B3%C5%BAik" title="Wóźik – bajo sorbio" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Wóźik" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bajo sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A6%DE%87%DE%A8%DE%91%DE%B0%DE%83%DE%A6%DE%96%DE%A6%DE%82%DE%B0" title="ހައިޑްރަޖަން – divehi" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ހައިޑްރަޖަން" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="divehi" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Υδρογόνο – griego" lang="el" hreflang="el" data-title="Υδρογόνο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="griego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Idr%C3%B4gen" title="Idrôgen – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Idrôgen" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Hidrogeno" title="Hidrogeno – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Hidrogeno" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Vesinik" title="Vesinik – estonio" lang="et" hreflang="et" data-title="Vesinik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonio" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Hidrogeno" title="Hidrogeno – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Hidrogeno" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Idr%C3%B3genu" title="Idrógenu – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Idrógenu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artículo bueno"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="هیدروژن – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="هیدروژن" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Vety" title="Vety – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Vety" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – fiyiano" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fiyiano" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – feroés" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="feroés" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Hydrog%C3%A8ne" title="Hydrogène – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Hydrogène" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Weederstoof" title="Weederstoof – frisón septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Weederstoof" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frisón septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Idrogjen" title="Idrogjen – friulano" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Idrogjen" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulano" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Wetterstof" title="Wetterstof – frisón occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Wetterstof" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frisón occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Hidrigin" title="Hidrigin – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Hidrigin" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%AB" title="氫 – chino gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="氫" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="chino gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Idroj%C3%A8n" title="Idrojèn – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Idrojèn" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Haidridean" title="Haidridean – gaélico escocés" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Haidridean" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélico escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Hidr%C3%B3xeno" title="Hidróxeno – gallego" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Hidróxeno" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="gallego" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tatavev%C3%BDi" title="Tatavevýi – guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tatavevýi" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9C%E0%AA%A8" title="હાઈડ્રોજન – guyaratí" lang="gu" hreflang="gu" data-title="હાઈડ્રોજન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="guyaratí" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Hiddragien" title="Hiddragien – manés" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Hiddragien" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Khi%C3%A2ng" title="Khiâng – chino hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Khiâng" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="chino hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Eawai" title="Eawai – hawaiano" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Eawai" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawaiano" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%99%D7%9E%D7%9F" title="מימן – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="מימן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइड्रोजन – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="हाइड्रोजन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Vodik" title="Vodik – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Vodik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Wod%C5%BAik" title="Wodźik – alto sorbio" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Wodźik" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="alto sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Idwoj%C3%A8n" title="Idwojèn – criollo haitiano" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Idwojèn" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="criollo haitiano" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Hidrog%C3%A9n" title="Hidrogén – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hidrogén" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Ջրածին – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ջրածին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Ջրածին – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ջրածին" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Hydrogeno" title="Hydrogeno – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Hydrogeno" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Hidroheno" title="Hidroheno – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Hidroheno" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Hidro" title="Hidro – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Hidro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Vetni" title="Vetni – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Vetni" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Idrogeno" title="Idrogeno – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Idrogeno" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artículo bueno"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%B4%E7%B4%A0" title="水素 – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="水素" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Aijrojin" title="Aijrojin – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Aijrojin" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/cidro" title="cidro – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="cidro" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – javanés" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanés" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98" title="წყალბადი – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="წყალბადი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Vodorod" title="Vodorod – karakalpako" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Vodorod" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpako" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Hid%E1%B9%9Bujin" title="Hidṛujin – cabileño" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Hidṛujin" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="cabileño" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/H%C9%A9dr%C9%94z%C9%9Bn%C9%A9" title="Hɩdrɔzɛnɩ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Hɩdrɔzɛnɩ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – kikuyu" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="kikuyu" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%82%D0%B5%D0%B3%D1%96" title="Сутегі – kazajo" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Сутегі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazajo" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93" title="អ៊ីដ្រូសែន – jemer" lang="km" hreflang="km" data-title="អ៊ីដ្រូសែន" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="jemer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%B2%E0%B2%9C%E0%B2%A8%E0%B2%95" title="ಜಲಜನಕ – canarés" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಜಲಜನಕ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="canarés" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%88%98%EC%86%8C" title="수소 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="수소" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%83%D0%B2%D1%82%D1%8B%D1%80" title="Ваувтыр – komi permio" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Ваувтыр" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="komi permio" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D8%A7%DB%8C%DA%88%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%8E%D9%86" title="ہایڈروجَن – cachemir" lang="ks" hreflang="ks" data-title="ہایڈروجَن" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemir" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Wasserstoff" title="Wasserstoff – kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Wasserstoff" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="kölsch" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/H%C3%AEdrojen" title="Hîdrojen – kurdo" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Hîdrojen" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdo" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%87%D1%83%D0%B6%D1%8B%D1%81%D1%8C" title="Вачужысь – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Вачужысь" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Hidrojen" title="Hidrojen – córnico" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Hidrojen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="córnico" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%83%D1%82%D0%B5%D0%BA" title="Суутек – kirguís" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Суутек" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirguís" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Hydrogenium" title="Hydrogenium – latín" lang="la" hreflang="la" data-title="Hydrogenium" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latín" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Waasserstoff" title="Waasserstoff – luxemburgués" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Waasserstoff" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxemburgués" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – lezgiano" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Водород" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgiano" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Idrojen" title="Idrojen – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Idrojen" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Waterstof" title="Waterstof – limburgués" lang="li" hreflang="li" data-title="Waterstof" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburgués" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Idrogeno" title="Idrogeno – ligur" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Idrogeno" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligur" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Idrogen" title="Idrogen – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Idrogen" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Idrogen" title="Idrogen – lombardo" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Idrogen" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardo" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Idro%CA%92%C9%9B%CC%81n%C3%AD" title="Idroʒɛ́ní – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Idroʒɛ́ní" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%84%E0%BA%AE%E0%BB%82%E0%BA%94%E0%BA%A3%E0%BB%80%E0%BA%88%E0%BA%99" title="ໄຮໂດຣເຈນ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ໄຮໂດຣເຈນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vandenilis" title="Vandenilis – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vandenilis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C5%AAde%C5%86radis" title="Ūdeņradis – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ūdeņradis" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%87%D1%84%D1%82%D1%8B" title="Ведьшачфты – moksha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ведьшачфты" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Hidir%C3%B4zenina" title="Hidirôzenina – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Hidirôzenina" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D3%B1%D0%B4%D0%B5%D0%B6" title="Вӱдеж – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Вӱдеж" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Hauwai_(p%C5%ABmotu)" title="Hauwai (pūmotu) – maorí" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Hauwai (pūmotu)" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maorí" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Водород" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B9%E0%B5%88%E0%B4%A1%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%9C%E0%B5%BB" title="ഹൈഡ്രജൻ – malayálam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഹൈഡ്രജൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayálam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D3%A9%D1%80%D3%A9%D0%B3%D1%87" title="Устөрөгч – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Устөрөгч" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8D%EA%AF%A5%EA%AF%8F%EA%AF%97%EA%AF%AD%EA%AF%94%EA%AF%A3%EA%AF%96%EA%AF%A6%EA%AF%9F" title="ꯍꯥꯏꯗ꯭ꯔꯣꯖꯦꯟ – manipurí" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯍꯥꯏꯗ꯭ꯔꯣꯖꯦꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipurí" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हायड्रोजन – maratí" lang="mr" hreflang="mr" data-title="हायड्रोजन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="maratí" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – Western Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Водород" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="Western Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Idro%C4%A1enu" title="Idroġenu – maltés" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Idroġenu" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltés" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Heidrog%C3%A9nio" title="Heidrogénio – mirandés" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Heidrogénio" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandés" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9F%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%BA" title="ဟိုက်ဒရိုဂျင် – birmano" lang="my" hreflang="my" data-title="ဟိုက်ဒရိုဂျင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmano" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B4%D1%8C_%D1%87%D0%B0%D1%87%D1%82%D1%8B%D0%B9" title="Ведь чачтый – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Ведь чачтый" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Ayocoxqui" title="Ayocoxqui – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Ayocoxqui" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Waterstoff" title="Waterstoff – bajo alemán" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Waterstoff" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bajo alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Waeterstof" title="Waeterstof – bajo sajón" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Waeterstof" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bajo sajón" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइड्रोजन – nepalí" lang="ne" hreflang="ne" data-title="हाइड्रोजन" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalí" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइद्रोजन – nevarí" lang="new" hreflang="new" data-title="हाइद्रोजन" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevarí" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Waterstof_(element)" title="Waterstof (element) – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Waterstof (element)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – noruego nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="noruego nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artículo bueno"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – noruego bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruego bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Hidrogene" title="Hidrogene – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Hidrogene" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/H%C3%A1%C3%A1ji%CA%BCjin" title="Háájiʼjin – navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Háájiʼjin" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="navajo" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Idrog%C3%A8n" title="Idrogèn – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Idrogèn" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Vezisuadu" title="Vezisuadu – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Vezisuadu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Haayidroojiinii" title="Haayidroojiinii – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Haayidroojiinii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%89%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E2%80%8C%E0%AC%9C%E0%AC%BE%E0%AC%A8" title="ଉଦ୍ଜାନ – oriya" lang="or" hreflang="or" data-title="ଉଦ୍ଜାନ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="oriya" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%8B%D1%80" title="Донгуыр – osético" lang="os" hreflang="os" data-title="Донгуыр" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osético" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%88%E0%A8%A1%E0%A8%B0%E0%A9%8B%E0%A8%9C%E0%A8%A8" title="ਹਾਈਡਰੋਜਨ – punyabí" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਹਾਈਡਰੋਜਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punyabí" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Hidr%C3%B3geno" title="Hidrógeno – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Hidrógeno" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Wasserstoff" title="Wasserstoff – Palatine German" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Wasserstoff" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="Palatine German" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="हाइड्रोजन – pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="हाइड्रोजन" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wodór" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Idr%C3%B2gen" title="Idrògen – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Idrògen" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86" title="ہائیڈروجن – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ہائیڈروجن" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CE%BD" title="Υδρογόνον – Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Υδρογόνον" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%8A%DA%89%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86" title="هايډروجن – pastún" lang="ps" hreflang="ps" data-title="هايډروجن" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pastún" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Hidrog%C3%A9nio" title="Hidrogénio – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Hidrogénio" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Yakuchaq" title="Yakuchaq – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yakuchaq" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Hidrogen" title="Hidrogen – rumano" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Hidrogen" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumano" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Hidroghenu" title="Hidroghenu – arrumano" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Hidroghenu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="arrumano" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rsk mw-list-item"><a href="https://rsk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%97%D0%BA" title="Водонїк – Pannonian Rusyn" lang="rsk" hreflang="rsk" data-title="Водонїк" data-language-autonym="Руски" data-language-local-name="Pannonian Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Руски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Водород" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D0%B4%D1%80%D0%BE%D2%91%D0%B5%D0%BD" title="Гідроґен – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Гідроґен" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="उदजन – sánscrito" lang="sa" hreflang="sa" data-title="उदजन" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sánscrito" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA" title="Уулук – sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Уулук" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A6%E1%B1%9F%E1%B1%AD%E1%B1%B0%E1%B1%A8%E1%B1%B3%E1%B1%A1%E1%B1%9F%E1%B1%B1" title="ᱦᱟᱭᱰᱨᱳᱡᱟᱱ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱦᱟᱭᱰᱨᱳᱡᱟᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Idrogenu" title="Idrogenu – sardo" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Idrogenu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardo" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Idr%C3%B2gginu" title="Idrògginu – siciliano" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Idrògginu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliano" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – escocés" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%BE%D8%A7%D8%A6%DA%8A%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86" title="ھائڊروجن – sindi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ھائڊروجن" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Vodik" title="Vodik – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Vodik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Ahidrujin" title="Ahidrujin – tashelhit" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Ahidrujin" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="tashelhit" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%84%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%A9%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%A2%E0%B6%B1%E0%B7%8A" title="හයිඩ්රජන් – cingalés" lang="si" hreflang="si" data-title="හයිඩ්රජන්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalés" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Vod%C3%ADk" title="Vodík – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Vodík" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86" title="ہائیڈروجن – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="ہائیڈروجن" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Vodik" title="Vodik – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Vodik" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Vety" title="Vety – sami inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Vety" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="sami inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Haaydarojiin" title="Haaydarojiin – somalí" lang="so" hreflang="so" data-title="Haaydarojiin" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalí" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Hidrogjeni" title="Hidrogjeni – albanés" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Hidrogjeni" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanés" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BA" title="Водоник – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Водоник" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Woaterstof" title="Woaterstof – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Woaterstof" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Hidrog%C3%A9n" title="Hidrogén – sundanés" lang="su" hreflang="su" data-title="Hidrogén" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanés" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="artículo recomendado"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/V%C3%A4te" title="Väte – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Väte" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Hidrojeni" title="Hidrojeni – suajili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Hidrojeni" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suajili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Wod%C5%8Dr" title="Wodōr – silesio" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Wodōr" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silesio" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%90%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="ஐதரசன் – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஐதரசன்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%9C%E0%B0%A8%E0%B1%8D" title="హైడ్రోజన్ – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="హైడ్రోజన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD" title="Ҳидроген – tayiko" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҳидроген" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tayiko" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%AE%E0%B9%82%E0%B8%94%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%99" title="ไฮโดรเจน – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="ไฮโดรเจน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Idrohino" title="Idrohino – tagalo" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Idrohino" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalo" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Hidrojen" title="Hidrojen – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hidrojen" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – tártaro" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Водород" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tártaro" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Водород – tuviniano" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Водород" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuviniano" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%DA%BE%D9%89%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%AF%DB%90%D9%86" title="ھىدروگېن – uigur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ھىدروگېن" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uigur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C" title="Водень – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Водень" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86" title="ہائیڈروجن – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ہائیڈروجن" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Vodorod" title="Vodorod – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Vodorod" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Idr%C3%B2geno" title="Idrògeno – veneciano" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Idrògeno" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="veneciano" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vezinik" title="Vezinik – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vezinik" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Hydro" title="Hydro – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hydro" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Woaterstof" title="Woaterstof – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Woaterstof" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Hidrin" title="Hidrin – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Hidrin" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Idrodjinne" title="Idrodjinne – valón" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Idrodjinne" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valón" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Hidroheno" title="Hidroheno – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Hidroheno" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%A2" title="氢 – chino wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="氢" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chino wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%BE%D2%97%D0%B5%D0%BD" title="Гидроҗен – kalmyk" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Гидроҗен" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="kalmyk" class="interlanguage-link-target"><span>Хальмг</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98" title="წყარბადი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="წყარბადი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%99%D7%93%D7%A8%D7%90%D7%92%D7%A2%D7%9F" title="הידראגען – yidis" lang="yi" hreflang="yi" data-title="הידראגען" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yidis" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Hydrogen" title="Hydrogen – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Hydrogen" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%80%E2%B5%89%E2%B4%B7%E2%B5%94%E2%B5%93%E2%B5%8A%E2%B5%89%E2%B5%8F" title="ⴰⵀⵉⴷⵔⵓⵊⵉⵏ – tamazight estándar marroquí" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵀⵉⴷⵔⵓⵊⵉⵏ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="tamazight estándar marroquí" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%A2" title="氢 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="氢" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%AB" title="氫 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="氫" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAi-s%C3%B2%CD%98" title="Chúi-sò͘ – chino min nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chúi-sò͘" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="chino min nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%AB" title="氫 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="氫" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/IHwanzi" title="IHwanzi – zulú" lang="zu" hreflang="zu" data-title="IHwanzi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulú" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q556#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:Hidr%C3%B3geno" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/Hidr%C3%B3geno" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/Hidr%C3%B3geno" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&oldid=165588691" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&page=Hidr%C3%B3geno&id=165588691&wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FHidr%25C3%25B3geno"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FHidr%25C3%25B3geno"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Hidr%C3%B3geno"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&page=Hidr%C3%B3geno&action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Hydrogen" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://es.wikiquote.org/wiki/Hidr%C3%B3geno" hreflang="es"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q556" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-articulo-destacado" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados" title="Artículo destacado"><img alt="Artículo destacado" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/14px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/21px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/28px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><div class="rellink noprint hatnote"> Para las reacciones al accidente del escape de algún gas inflamable como éste, véase <a href="/wiki/Fuga_de_gas#Reacciones_en_caso_de_fuga_de_gas" title="Fuga de gas">Fuga de gas#Reacciones en caso de fuga de gas</a>.</div><div class="rellink noprint hatnote">Este artículo trata sobre un elemento químico. Para la molécula (H<sub>2</sub>), formada por dos átomos de hidrógeno, véase <a href="/wiki/Dihidr%C3%B3geno" title="Dihidrógeno">Dihidrógeno</a>.</div><div class="rellink noprint hatnote">Este artículo trata sobre un elemento químico. Para la letra latina con el mismo símbolo, véase <a href="/wiki/H" title="H">H</a>.</div><div class="rellink noprint hatnote"> Para otros usos de este término, véanse <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_(desambiguaci%C3%B3n)" class="mw-disambig" title="Hidrógeno (desambiguación)">Hidrógeno (desambiguación)</a> y <a href="/wiki/H_(desambiguaci%C3%B3n)" class="mw-disambig" title="H (desambiguación)">H (desambiguación)</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r157776694">.mw-parser-output .infobox .imagen{max-width:100%;margin:0 auto}.mw-parser-output .infobox .imagen img{max-width:100%;height:auto}.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-container .thumbinner,.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-map{box-sizing:border-box;width:100%!important}body.skin-timeless .mw-parser-output .infobox .imagen a.image>img{max-width:100%!important;height:auto!important}</style><table class="infobox" style="width:22.7em; line-height: 1.4em; text-align:left; padding:.23em;width: 22em; font-size: 88%;;"><tbody><tr><th colspan="3" class="cabecera cabecera física" style="text-align:center;background-color:transparent;color:inherit;font-size:125%;;"><span style="padding-left: 3.3em;"> </span><b>Hidrógeno</b> → <span style="font-size:75%"><a href="/wiki/Helio" title="Helio">Helio</a></span></th></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <table border="0" cellpadding="0" cellspacing="1" align="center" style="border-collapse:separate;width:248px;background-color:transparent"> <tbody><tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a class="mw-selflink selflink"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:7px;border:1px solid black;font-size:7px;width:5px;height:7px"> </span></a> </td> <td style="border:none;width:7px;padding:0;background-color:transparent"> </td> <td colspan="7" rowspan="5" style="border:none;padding:0;background-color:transparent"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Hexagonal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Hexagonal.svg/40px-Hexagonal.svg.png" decoding="async" width="40" height="41" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Hexagonal.svg/60px-Hexagonal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Hexagonal.svg/80px-Hexagonal.svg.png 2x" data-file-width="295" data-file-height="304" /></a></span> </td> <td colspan="7" rowspan="5" style="border:none;padding:0;background-color:transparent"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg/42px-Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg.png" decoding="async" width="42" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg/63px-Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg/84px-Capa_electr%C3%B3nica_001_Hidr%C3%B3geno.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="860" /></a></span> </td> <td colspan="10" rowspan="3" style="border:none;text-align:center;padding:0;background-color:transparent"> <table align="center" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background-color:transparent"> <tbody><tr> <td style="font-size:10pt;border:none;padding:0;line-height:1em;background-color:transparent"> <br />1</td> <td style="font-size:16pt;border:none;padding:0;line-height:1em;background-color:transparent"><b>H</b></td></tr></tbody></table> </td> <td colspan="5" style="border:none;padding:0;background-color:transparent"> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Helio" title="Helio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Litio" title="Litio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Berilio" title="Berilio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Boro" title="Boro"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/Carbono" title="Carbono"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/Nitr%C3%B3geno" title="Nitrógeno"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Ne%C3%B3n" title="Neón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Sodio" title="Sodio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Magnesio" title="Magnesio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Silicio" title="Silicio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/F%C3%B3sforo" title="Fósforo"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/Azufre" title="Azufre"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Cloro" title="Cloro"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Arg%C3%B3n" title="Argón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Potasio" title="Potasio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Calcio" title="Calcio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Escandio" title="Escandio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Titanio" title="Titanio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Vanadio" title="Vanadio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Cromo" title="Cromo"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Manganeso" title="Manganeso"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Hierro" title="Hierro"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Cobalto" title="Cobalto"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Cobre" title="Cobre"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Zinc" title="Zinc"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Galio" title="Galio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Germanio" title="Germanio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Ars%C3%A9nico" title="Arsénico"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#a0ffa0"><a href="/wiki/Selenio" title="Selenio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Bromo" title="Bromo"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Kript%C3%B3n" title="Kriptón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Rubidio" title="Rubidio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Estroncio" title="Estroncio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Itrio" title="Itrio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Circonio" title="Circonio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Niobio" title="Niobio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Molibdeno" title="Molibdeno"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Tecnecio" title="Tecnecio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Rutenio" title="Rutenio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Rodio" title="Rodio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Paladio" title="Paladio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Plata" title="Plata"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Cadmio" title="Cadmio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Indio_(elemento)" title="Indio (elemento)"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Esta%C3%B1o" title="Estaño"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Antimonio" title="Antimonio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Telurio" title="Telurio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Yodo" title="Yodo"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Xen%C3%B3n" title="Xenón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Cesio" title="Cesio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Bario" title="Bario"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Lantano" title="Lantano"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Cerio" title="Cerio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Praseodimio" title="Praseodimio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Neodimio" title="Neodimio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Prometio" title="Prometio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Samario" title="Samario"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Europio" title="Europio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Gadolinio" title="Gadolinio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Terbio" title="Terbio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Disprosio" title="Disprosio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Holmio" title="Holmio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Erbio" title="Erbio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Tulio" title="Tulio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Iterbio" title="Iterbio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffbfff"><a href="/wiki/Lutecio" title="Lutecio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Hafnio" title="Hafnio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/T%C3%A1ntalo_(elemento)" title="Tántalo (elemento)"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Wolframio" title="Wolframio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Renio" title="Renio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Osmio" title="Osmio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Iridio" title="Iridio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Platino" title="Platino"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Oro" title="Oro"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Mercurio_(elemento)" title="Mercurio (elemento)"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Talio" title="Talio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Plomo" title="Plomo"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Bismuto" title="Bismuto"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccc99"><a href="/wiki/Polonio" title="Polonio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Astato" title="Astato"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Rad%C3%B3n" title="Radón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr> <tr> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff6666"><a href="/wiki/Francio" title="Francio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffdead"><a href="/wiki/Radio_(elemento)" title="Radio (elemento)"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Actinio" title="Actinio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Torio" title="Torio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Protactinio" title="Protactinio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Uranio" title="Uranio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Neptunio" title="Neptunio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Plutonio" title="Plutonio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Americio" title="Americio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Curio" title="Curio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Berkelio" title="Berkelio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Californio" title="Californio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Einstenio" title="Einstenio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Fermio" title="Fermio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Mendelevio" title="Mendelevio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Nobelio" title="Nobelio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ff99cc"><a href="/wiki/Lawrencio" title="Lawrencio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Rutherfordio" title="Rutherfordio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Dubnio" title="Dubnio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Seaborgio" title="Seaborgio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Bohrio" title="Bohrio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Hasio" title="Hasio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Meitnerio" title="Meitnerio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Darmstatio" title="Darmstatio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Roentgenio" title="Roentgenio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffc0c0"><a href="/wiki/Copernicio" title="Copernicio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Nihonio" title="Nihonio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Flerovio" title="Flerovio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Moscovio" title="Moscovio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#cccccc"><a href="/wiki/Livermorio" title="Livermorio"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#ffff99"><a href="/wiki/Teneso" title="Teneso"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td> <td style="padding:0;width:7px;height:9px;border:none;background-color:#c0ffff"><a href="/wiki/Oganes%C3%B3n" title="Oganesón"><span style="float:left;word-spacing:3px;cursor:pointer;line-height:9px;font-size:9px;height:9px;width:7px"> </span></a> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <a href="/wiki/Tabla_peri%C3%B3dica_de_los_elementos" title="Tabla periódica de los elementos">Tabla completa</a> • <a href="/wiki/Tabla_peri%C3%B3dica_de_los_elementos_ampliada" title="Tabla periódica de los elementos ampliada">Tabla ampliada</a></td></tr><tr><td colspan="3" class="imagen" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:H,1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/H%2C1.jpg/330px-H%2C1.jpg" decoding="async" width="260" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/H%2C1.jpg/500px-H%2C1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/H%2C1.jpg/520px-H%2C1.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="327" /></a></span><br /><div style="display:inline;font-size:95%;">Gas incoloro.</div></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;">Información general</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Anexo:Elementos_qu%C3%ADmicos" title="Anexo:Elementos químicos">Nombre</a>, <a href="/wiki/Anexo:Elementos_qu%C3%ADmicos" title="Anexo:Elementos químicos">símbolo</a>, <a href="/wiki/N%C3%BAmero_at%C3%B3mico" title="Número atómico">número</a></th><td colspan="2"> Hidrógeno, H, 1.0</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Serie_qu%C3%ADmica" title="Serie química">Serie química</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/No_metales" class="mw-redirect" title="No metales">No metales</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Grupo_de_la_tabla_peri%C3%B3dica" class="mw-redirect" title="Grupo de la tabla periódica">Grupo</a>, <a href="/wiki/Periodo_de_la_tabla_peri%C3%B3dica" class="mw-redirect" title="Periodo de la tabla periódica">período</a>, <a href="/wiki/Bloque_de_la_tabla_peri%C3%B3dica" class="mw-redirect" title="Bloque de la tabla periódica">bloque</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Elementos_del_grupo_1" class="mw-redirect" title="Elementos del grupo 1">1</a>, <a href="/wiki/Elementos_del_periodo_1" title="Elementos del periodo 1">1</a>, <a href="/wiki/Elementos_del_bloque_s" title="Elementos del bloque s">s</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Masa_at%C3%B3mica" title="Masa atómica">Masa atómica</a></th><td colspan="2"> 1.00784 <a href="/wiki/Unidad_de_masa_at%C3%B3mica" title="Unidad de masa atómica">u</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Configuraci%C3%B3n_electr%C3%B3nica" title="Configuración electrónica">Configuración electrónica</a></th><td colspan="2"> <span style="white-space:nowrap">1<a href="/wiki/Orbital_at%C3%B3mico#Orbitales_s" title="Orbital atómico">s</a><sup>1</sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Electr%C3%B3n" title="Electrón">Electrones</a> por <a href="/wiki/Nivel_de_energ%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Nivel de energía">nivel</a></th><td colspan="2"> 1</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Apariencia</th><td colspan="2"> Incoloro</td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;">Propiedades atómicas</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Radio medio</th><td colspan="2"> 45 <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Electronegatividad" title="Electronegatividad">Electronegatividad</a></th><td colspan="2"> 2.2 <span style="font-size:smaller">(<a href="/wiki/Escala_de_Pauling" title="Escala de Pauling">escala de Pauling</a>)</span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Radio_at%C3%B3mico" title="Radio atómico">Radio atómico</a> <span style="font-size:smaller">(calc)</span></th><td colspan="2"> 53 <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a> <span style="font-size:smaller">(<a href="/wiki/Radio_de_Bohr" title="Radio de Bohr">radio de Bohr</a>)</span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Radio_covalente" title="Radio covalente">Radio covalente</a></th><td colspan="2"> 37 <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Radio_de_van_der_Waals" class="mw-redirect" title="Radio de van der Waals">Radio de van der Waals</a></th><td colspan="2"> 120 <a href="/wiki/Pic%C3%B3metro" title="Picómetro">pm</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Estado_de_oxidaci%C3%B3n" title="Estado de oxidación">Estado(s) de oxidación</a></th><td colspan="2"> -1, 1 y 0</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/%C3%93xido" title="Óxido">Óxido</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Anf%C3%B3tero" title="Anfótero">Anfótero</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">1.ª <span style="font-size:smaller"><a href="/wiki/Energ%C3%ADa_de_ionizaci%C3%B3n" title="Energía de ionización">energía de ionización</a></span></th><td colspan="2"> 1312 <a href="/wiki/Kilojulio_por_mol" class="mw-redirect" title="Kilojulio por mol">kJ/mol</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/L%C3%ADneas_espectrales" class="mw-redirect" title="Líneas espectrales">Líneas espectrales</a></th><td colspan="2"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Hydrogen_spectrum_visible.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Hydrogen_spectrum_visible.png/250px-Hydrogen_spectrum_visible.png" decoding="async" width="175" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Hydrogen_spectrum_visible.png/330px-Hydrogen_spectrum_visible.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Hydrogen_spectrum_visible.png/500px-Hydrogen_spectrum_visible.png 2x" data-file-width="7430" data-file-height="1280" /></a><figcaption></figcaption></figure></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;">Propiedades físicas</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Estado_de_agregaci%C3%B3n_de_la_materia" title="Estado de agregación de la materia">Estado ordinario</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Gas" title="Gas">Gas</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Densidad" title="Densidad">Densidad</a></th><td colspan="2"> 0.0899 <a href="/wiki/Kilogramo_por_metro_c%C3%BAbico" title="Kilogramo por metro cúbico">kg/m<sup>3</sup></a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Punto_de_fusi%C3%B3n" title="Punto de fusión">Punto de fusión</a></th><td colspan="2"> 14,025 K (−259 °C)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Punto_de_ebullici%C3%B3n" title="Punto de ebullición">Punto de ebullición</a></th><td colspan="2"> 20,268 K (−253 °C)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Punto_de_inflamabilidad" title="Punto de inflamabilidad">Punto de inflamabilidad</a></th><td colspan="2"> 255 K (−18 °C)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Entalp%C3%ADa_de_vaporizaci%C3%B3n" title="Entalpía de vaporización">Entalpía de vaporización</a></th><td colspan="2"> 0.8995 <a href="/wiki/Kilojulio_por_mol" class="mw-redirect" title="Kilojulio por mol">kJ/mol</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Entalp%C3%ADa_de_fusi%C3%B3n" title="Entalpía de fusión">Entalpía de fusión</a></th><td colspan="2"> 0.1180 <a href="/wiki/Kilojulio_por_mol" class="mw-redirect" title="Kilojulio por mol">kJ/mol</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Presi%C3%B3n_de_vapor" title="Presión de vapor">Presión de vapor</a></th><td colspan="2"> 209 <a href="/wiki/Pascal_(unidad_de_presi%C3%B3n)" class="mw-redirect" title="Pascal (unidad de presión)">Pa</a> a 23 K</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Punto_cr%C3%ADtico_(termodin%C3%A1mica)" title="Punto crítico (termodinámica)">Punto crítico</a></th><td colspan="2"> 23,87 K (−249 °C)<br />1.293 × 10<sup>6</sup> <a href="/wiki/Pascal_(unidad)" title="Pascal (unidad)">Pa</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Volumen_molar" title="Volumen molar">Volumen molar</a></th><td colspan="2"> 22.42 × 10<sup>-3</sup> <a href="/wiki/Metro_c%C3%BAbico_por_mol" class="mw-redirect" title="Metro cúbico por mol">m<sup>3</sup>/mol</a></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;">Varios</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Redes_de_Bravais" title="Redes de Bravais">Estructura cristalina</a></th><td colspan="2"> hexagonal</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Calor_espec%C3%ADfico" title="Calor específico">Calor específico</a></th><td colspan="2"> 1.4304 × 10<sup>4</sup> <a href="/wiki/Julio_(unidad)" title="Julio (unidad)">J</a>/(<a href="/wiki/Kilogramo" title="Kilogramo">kg</a>·<a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a>)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Conductividad_el%C3%A9ctrica" title="Conductividad eléctrica">Conductividad eléctrica</a></th><td colspan="2"> - <a href="/wiki/Siemens_(unidad)" title="Siemens (unidad)">S</a>/<a href="/wiki/Metro" title="Metro">m</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Conductividad_t%C3%A9rmica" title="Conductividad térmica">Conductividad térmica</a></th><td colspan="2"> 0.1815 <a href="/wiki/Conducci%C3%B3n_de_calor" title="Conducción de calor">W/(m·K)</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Velocidad_del_sonido" title="Velocidad del sonido">Velocidad del sonido</a></th><td colspan="2"> 1370 <a href="/wiki/Metro_por_segundo" title="Metro por segundo">m/s</a> a 293,15 <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a> (20 <a href="/wiki/Grado_Celsius" title="Grado Celsius">°C</a>)</td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;">Isótopos más estables</th></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> Artículo principal: <a href="/wiki/Anexo:Is%C3%B3topos_de_hidr%C3%B3geno" title="Anexo:Isótopos de hidrógeno">Isótopos del hidrógeno</a></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <div> <table width="100%" rules="all" class="wikitable" style="margin: 0em 0em 0em 0em; text-align:center; margin-top:0; margin-bottom:0;"> <tbody><tr style="background:#f2f2f2;"> <th valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Is%C3%B3topo" title="Isótopo">iso</a> </th> <th valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Abundancia_natural" title="Abundancia natural">AN</a> </th> <th valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Periodo_de_semidesintegraci%C3%B3n" title="Periodo de semidesintegración">Periodo</a> </th> <th valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Cadena_de_desintegraci%C3%B3n" title="Cadena de desintegración">MD</a> </th> <th><a href="/wiki/Energ%C3%ADa_de_desintegraci%C3%B3n" title="Energía de desintegración">Ed</a> </th> <th valign="middle" rowspan="2"><a href="/wiki/Producto_de_desintegraci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Producto de desintegración">PD</a> </th></tr> <tr style="background:#f2f2f2;"> <th><a href="/wiki/MeV" class="mw-redirect" title="MeV">MeV</a> </th></tr> <tr><td><sup><a href="/wiki/Protio" class="mw-redirect" title="Protio">1</a></sup>H</td><td><b>99.985 %</b></td><td colspan="4"><a href="/wiki/Is%C3%B3topo_estable" title="Isótopo estable">Estable</a> con 0 <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrones</a></td> </tr> <tr><td><sup><a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">2</a></sup>H</td><td>0.015 %</td><td colspan="4"><a href="/wiki/Is%C3%B3topo_estable" title="Isótopo estable">Estable</a> con 1 <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrón</a></td> </tr> <tr><td><sup><a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">3</a></sup>H</td><td><a href="/wiki/Radiois%C3%B3topo_traza" title="Radioisótopo traza">trazas</a></td><td>12.33 años</td><td><a href="/wiki/Desintegraci%C3%B3n_beta" title="Desintegración beta">β</a></td><td>0.019</td><td>³<a href="/wiki/Helio" title="Helio">He</a></td> </tr> </tbody></table></div></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;background-color:#A0ffA0;;"><span style="font-size:smaller">Valores en el <a href="/wiki/Sistema_Internacional_de_Unidades" title="Sistema Internacional de Unidades">SI</a> y <a href="/wiki/Condiciones_normales_de_presi%C3%B3n_y_temperatura" class="mw-redirect" title="Condiciones normales de presión y temperatura">condiciones normales de presión y temperatura</a>, salvo que se indique lo contrario.</span></td></tr><tr><td class="noprint" colspan="3" style="text-align:left;"><div class="plainlinks wikidata-link" style="font-size: 0.85em">[<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q556" class="extiw" title="d:Q556">editar datos en Wikidata</a>]</div></td></tr></tbody></table> <p>El <b>hidrógeno</b> (en <a href="/wiki/Griego_antiguo" title="Griego antiguo">griego</a>, de ὕδωρ <i>hýdōr</i>, <a href="/wiki/Genitivo" class="mw-redirect" title="Genitivo">genitivo</a> ὑδρός <i>hydrós</i>, y γένος <i>génos</i> «que genera o produce agua») es el <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elemento químico</a> de <a href="/wiki/N%C3%BAmero_at%C3%B3mico" title="Número atómico">número atómico</a> <b>1,</b> representado por el <a href="/wiki/S%C3%ADmbolo_qu%C3%ADmico" title="Símbolo químico">símbolo</a> <b>H</b>. Con una <a href="/wiki/Masa_at%C3%B3mica" title="Masa atómica">masa atómica</a> de <b>1.0079</b>,<sup id="cite_ref-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ es el más ligero de la <a href="/wiki/Tabla_peri%C3%B3dica_de_los_elementos" title="Tabla periódica de los elementos">tabla periódica de los elementos</a>. Por lo general, se presenta en su forma <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_molecular" class="mw-redirect" title="Hidrógeno molecular">molecular</a>, formando el <a href="/wiki/Gas" title="Gas">gas</a> diatómico H<sub>2</sub> en <a href="/wiki/Condiciones_normales_de_presi%C3%B3n_y_temperatura" class="mw-redirect" title="Condiciones normales de presión y temperatura">condiciones normales</a>. Este gas es <a href="/wiki/Combusti%C3%B3n" title="Combustión">inflamable</a>, <a href="/wiki/Color" title="Color">incoloro</a>, <a href="/wiki/Olor" title="Olor">inodoro</a>, <a href="/wiki/No_metal" title="No metal">no metálico</a> e <a href="/wiki/Insoluble" class="mw-redirect" title="Insoluble">insoluble</a> en <a href="/wiki/Agua" title="Agua">agua</a>.<sup id="cite_ref-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Debido a sus distintas y variadas propiedades, el hidrógeno no se puede encuadrar claramente en ningún grupo de la <a href="/wiki/Tabla_peri%C3%B3dica_de_los_elementos" title="Tabla periódica de los elementos">tabla periódica</a>, aunque muchas veces se sitúa en el grupo 1 (o familia 1A) por poseer un solo electrón en la <a href="/wiki/Capa_de_valencia" class="mw-redirect" title="Capa de valencia">capa de valencia</a> o capa superior. </p><p>El hidrógeno es el elemento químico <a href="/wiki/Abundancia_de_los_elementos_qu%C3%ADmicos" title="Abundancia de los elementos químicos">más abundante</a>, al constituir aproximadamente el 75 % de la materia visible del <a href="/wiki/Universo" title="Universo">universo</a>.<sup id="cite_ref-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>nota 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ En su <a href="/wiki/Secuencia_principal" title="Secuencia principal">secuencia principal</a>, las estrellas están compuestas principalmente por hidrógeno en estado de <a href="/wiki/Plasma_(estado_de_la_materia)" title="Plasma (estado de la materia)">plasma</a>. El hidrógeno elemental es relativamente raro en la <a href="/wiki/Tierra" title="Tierra">Tierra</a> y es producido industrialmente a partir de <a href="/wiki/Hidrocarburo" title="Hidrocarburo">hidrocarburos</a> como, por ejemplo, el <a href="/wiki/Metano" title="Metano">metano</a>. La mayor parte del <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_naciente" title="Hidrógeno naciente">hidrógeno elemental</a> se obtiene <i>in situ</i>, es decir, en el lugar y en el momento en que se necesita. Los mayores mercados del mundo disfrutan de la utilización del hidrógeno para el mejoramiento de <a href="/wiki/Combustible_f%C3%B3sil" title="Combustible fósil">combustibles fósiles</a> (en el proceso de <a href="/wiki/Craqueo" title="Craqueo">hidrocraqueo</a>) y en la producción de <a href="/wiki/Amoniaco" class="mw-redirect" title="Amoniaco">amoniaco</a> (principalmente para el mercado de fertilizantes). El hidrógeno puede obtenerse a partir del <a href="/wiki/Agua" title="Agua">agua</a> por un proceso de <a href="/wiki/Electr%C3%B3lisis" title="Electrólisis">electrólisis</a>, pero resulta un método mucho más caro que la obtención a partir del <a href="/wiki/Gas_natural" title="Gas natural">gas natural</a>.<sup id="cite_ref-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>El <a href="/wiki/Is%C3%B3topo" title="Isótopo">isótopo</a> del hidrógeno más común es el <a href="/wiki/Protio" class="mw-redirect" title="Protio">protio</a>, cuyo núcleo está formado por un único <a href="/wiki/Prot%C3%B3n" title="Protón">protón</a> y ningún <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrón</a>. En los <a href="/wiki/Compuesto_i%C3%B3nico" title="Compuesto iónico">compuestos iónicos</a>, puede tener una <a href="/wiki/Carga_el%C3%A9ctrica" title="Carga eléctrica">carga</a> positiva (convirtiéndose en un <a href="/wiki/Cati%C3%B3n" title="Catión">catión</a> llamado <a href="/wiki/Hidr%C3%B3n" title="Hidrón">hidrón</a>, H<sup>+</sup>, compuesto únicamente por un <a href="/wiki/Prot%C3%B3n" title="Protón">protón</a>, a veces en presencia de 1 o 2 <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrones</a>); o carga negativa (convirtiéndose en un <a href="/wiki/Ani%C3%B3n" title="Anión">anión</a> conocido como <a href="/wiki/Hidruro" title="Hidruro">hidruro</a>, H<sup>-</sup>). También se pueden formar otros isótopos, como el <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a>, con un neutrón, y el <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a>, con dos neutrones. En 2001, fue creado en laboratorio el isótopo <sup>4</sup>H y, a partir de 2003, se sintetizaron los isótopos <sup>5</sup>H hasta <sup>7</sup>H.<sup id="cite_ref-Gurov_6-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Gurov-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-Korsheninnikov_7-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Korsheninnikov-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno forma compuestos con la mayoría de los <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elementos</a> y está presente en el agua y en la mayoría de los compuestos orgánicos. Tiene un papel particularmente importante en la química <a href="/wiki/%C3%81cido-base" class="mw-redirect" title="Ácido-base">ácido-base</a>, en la que muchas reacciones implican el intercambio de protones (iones hidrógeno, H<sup>+</sup>) entre moléculas solubles. Puesto que es el único átomo neutro para el que se puede resolver analíticamente la <a href="/wiki/Ecuaci%C3%B3n_de_Schr%C3%B6dinger" title="Ecuación de Schrödinger">ecuación de Schrödinger</a>, el estudio de la <a href="/wiki/Energ%C3%ADa" title="Energía">energía</a> y del <a href="/wiki/Enlace_qu%C3%ADmico" class="mw-redirect" title="Enlace químico">enlace</a> del átomo de hidrógeno ha sido fundamental hasta el punto de haber desempeñado un papel principal en el desarrollo de la <a href="/wiki/Mec%C3%A1nica_cu%C3%A1ntica" title="Mecánica cuántica">mecánica cuántica</a>. </p><p>Las características de este elemento y su <a href="/wiki/Solubilidad" title="Solubilidad">solubilidad</a> en diversos metales son muy importantes en la <a href="/wiki/Metalurgia" title="Metalurgia">metalurgia</a>, puesto que muchos metales pueden sufrir fragilidad en su presencia,<sup id="cite_ref-8" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ y en el desarrollo de formas seguras de almacenarlo para su uso como combustible.<sup id="cite_ref-9" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Es altamente soluble en diversos compuestos que poseen <a href="/wiki/Tierras_raras" title="Tierras raras">tierras raras</a> y <a href="/wiki/Metal_de_transici%C3%B3n" title="Metal de transición">metales de transición</a>,<sup id="cite_ref-Takeshita_10-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Takeshita-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ y puede ser disuelto tanto en metales <a href="/wiki/Cristal" title="Cristal">cristalinos</a> como <a href="/wiki/S%C3%B3lido_amorfo" title="Sólido amorfo">amorfos</a>.<sup id="cite_ref-Kirchheim1_11-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Kirchheim1-11"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La solubilidad del hidrógeno en los metales está influenciada por las distorsiones locales o impurezas en la estructura cristalina del metal.<sup id="cite_ref-Kirchheim2_12-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Kirchheim2-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimología"><span id="Etimolog.C3.ADa"></span>Etimología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=1" title="Editar sección: Etimología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El término <i>hidrógeno</i> proviene del latín <i>hydrogenium</i>, y este del <a href="/wiki/Idioma_griego" title="Idioma griego">griego antiguo</a> <i>ὕδωρ</i> (<i>hydro</i>): ‘agua’ y <i>γένος-ου</i>(<i>genos</i>): ‘generador’; es decir, «productor de agua». Fue ese el nombre con el que lo bautizó <a href="/wiki/Antoine_Lavoisier" title="Antoine Lavoisier">Antoine Lavoisier</a>. La palabra puede referirse tanto al átomo de hidrógeno, descrito en este artículo, como a la molécula diatómica (H<sub>2</sub>), que se encuentra a nivel de trazas en la <a href="/wiki/Atm%C3%B3sfera_terrestre" title="Atmósfera terrestre">atmósfera terrestre</a>. Los químicos tienden a referirse a esta <a href="/wiki/Mol%C3%A9cula" title="Molécula">molécula</a> como dihidrógeno,<sup id="cite_ref-13" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ <a href="/wiki/Mol%C3%A9cula" title="Molécula">molécula</a> de hidrógeno, o <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_diat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Hidrógeno diatómico">hidrógeno diatómico</a>, para distinguirla del átomo del elemento, que no existe de forma aislada en las condiciones ordinarias. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=2" title="Editar sección: Historia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Descubrimiento_del_hidrógeno_y_uso"><span id="Descubrimiento_del_hidr.C3.B3geno_y_uso"></span>Descubrimiento del hidrógeno y uso</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=3" title="Editar sección: Descubrimiento del hidrógeno y uso"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hindenburg_at_lakehurst.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Hindenburg_at_lakehurst.jpg/250px-Hindenburg_at_lakehurst.jpg" decoding="async" width="220" height="172" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Hindenburg_at_lakehurst.jpg/330px-Hindenburg_at_lakehurst.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Hindenburg_at_lakehurst.jpg/500px-Hindenburg_at_lakehurst.jpg 2x" data-file-width="2931" data-file-height="2298" /></a><figcaption><a href="/wiki/Dirigible_Hindenburg" class="mw-redirect" title="Dirigible Hindenburg">Dirigible Hindenburg</a>, 1936</figcaption></figure> <p>El <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_diat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Hidrógeno diatómico">hidrógeno diatómico</a> gaseoso, H<sub>2</sub>, fue el primero producido artificialmente y formalmente descrito por T. von Hohenheim (<a href="/wiki/Paracelso" title="Paracelso">Paracelso</a>), que lo obtuvo artificialmente mezclando <a href="/wiki/Metal" title="Metal">metales</a> con <a href="/wiki/%C3%81cido" title="Ácido">ácidos</a> fuertes. Paracelso no era consciente de que el gas inflamable generado en estas reacciones químicas estaba compuesto por un nuevo <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elemento químico</a>. En 1671, <a href="/wiki/Robert_Boyle" title="Robert Boyle">Robert Boyle</a> redescubrió y describió la reacción que se producía entre limaduras de <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a> y ácidos diluidos, lo que resulta en la producción de gas hidrógeno.<sup id="cite_ref-14" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ En 1766, <a href="/wiki/Henry_Cavendish" title="Henry Cavendish">Henry Cavendish</a> fue el primero en reconocer el hidrógeno gaseoso como una sustancia discreta, identificando el gas producido en la reacción metal-ácido como «aire inflamable» y descubriendo más profundamente, en 1781, que el gas produce agua cuando se quema. Generalmente, se le da el crédito por su descubrimiento como un elemento químico.<sup id="cite_ref-Nostrand_15-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Nostrand-15"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-nbb_16-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ En 1783, <a href="/wiki/Antoine_Lavoisier" title="Antoine Lavoisier">Antoine Lavoisier</a> dio al elemento el nombre de <i>hidrógeno</i> (del <a href="/wiki/Idioma_griego" title="Idioma griego">griego</a> <i>υδρώ</i> (hydro), agua y <i>γένος-ου</i> (genes) generar, es decir, «productor de agua»)<sup id="cite_ref-Stwertka_17-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Stwertka-17"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-18" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ cuando él y Laplace reprodujeron el descubrimiento de Cavendish, donde se produce agua cuando se quema hidrógeno.<sup id="cite_ref-nbb_16-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Lavoisier produjo hidrógeno para sus experimentos sobre conservación de la masa haciendo reaccionar un flujo de vapor con <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a> metálico a través de un tubo de hierro incandescente calentado al fuego. La oxidación anaerobia de hierro por los protones del agua a alta temperatura puede ser representada esquemáticamente por el conjunto de las siguientes reacciones: </p> <dl><dd>   Fe +    H<sub>2</sub>O → FeO + H<sub>2</sub></dd></dl> <dl><dd>2 Fe + 3 H<sub>2</sub>O → Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub> + 3 H<sub>2</sub></dd></dl> <dl><dd>3 Fe + 4 H<sub>2</sub>O → Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub> + 4 H<sub>2</sub></dd></dl> <p>Muchos metales, tales como <a href="/wiki/Circonio" title="Circonio">circonio</a>, se someten a una reacción similar con agua, lo que conduce a la producción de hidrógeno. </p><p>El hidrógeno fue <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_l%C3%ADquido" title="Hidrógeno líquido">licuado</a> por primera vez por <a href="/wiki/James_Dewar" title="James Dewar">James Dewar</a> en 1898 al usar <a href="/w/index.php?title=Refrigeraci%C3%B3n_regenerativa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Refrigeración regenerativa (aún no redactado)">refrigeración regenerativa</a>, y su invención se aproxima mucho a lo que conocemos hoy en día como <a href="/wiki/Termo" title="Termo">termo</a>.<sup id="cite_ref-nbb_16-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Produjo <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_s%C3%B3lido" title="Hidrógeno sólido">hidrógeno sólido</a> al año siguiente.<sup id="cite_ref-nbb_16-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> fue descubierto en diciembre de 1931 por <a href="/wiki/Harold_Urey" class="mw-redirect" title="Harold Urey">Harold Urey</a>, y el <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a> fue preparado en 1934 por <a href="/wiki/Ernest_Rutherford" title="Ernest Rutherford">Ernest Rutherford</a>, <a href="/wiki/Marcus_Oliphant" class="mw-redirect" title="Marcus Oliphant">Marcus Oliphant</a>, y <a href="/w/index.php?title=Paul_Harteck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Harteck (aún no redactado)">Paul Harteck</a>.<sup id="cite_ref-Nostrand_15-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Nostrand-15"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El <a href="/wiki/Agua_pesada" title="Agua pesada">agua pesada</a>, que tiene deuterio en lugar de hidrógeno regular en la molécula de agua, fue descubierta por el equipo de Urey en 1932.<sup id="cite_ref-nbb_16-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>François Isaac de Rivaz construyó el primer dispositivo de combustión interna propulsado por una mezcla de hidrógeno y oxígeno en 1806. Edward Daniel Clarke inventó el rebufo de gas de hidrógeno en 1819. La <a href="/w/index.php?title=L%C3%A1mpara_de_D%C3%B6bereiner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lámpara de Döbereiner (aún no redactado)">lámpara de Döbereiner</a> y la <a href="/w/index.php?title=Luminaria_Drummond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luminaria Drummond (aún no redactado)">Luminaria Drummond</a> fueron inventadas en 1823.<sup id="cite_ref-nbb_16-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>El llenado del primer globo con gas hidrógeno fue documentado por <a href="/wiki/Jacques_Charles" title="Jacques Charles">Jacques Charles</a> en 1783.<sup id="cite_ref-nbb_16-6" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno proveía el ascenso a la primera manera confiable de viajes aéreos después de la invención del primer dirigible de hidrógeno retirado en 1852 por <a href="/wiki/Henri_Giffard" title="Henri Giffard">Henri Giffard</a>.<sup id="cite_ref-nbb_16-7" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El conde alemán <a href="/wiki/Ferdinand_von_Zeppelin" title="Ferdinand von Zeppelin">Ferdinand von Zeppelin</a> promovió la idea de utilizar el hidrógeno en dirigibles rígidos, que más tarde fueron llamados <a href="/wiki/Zepel%C3%ADn" class="mw-redirect" title="Zepelín">zepelines</a>, el primero de los cuales tuvo su vuelo inaugural en 1900.<sup id="cite_ref-nbb_16-8" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Los vuelos normales comenzaron en 1910, y para el inicio de la <a href="/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial">Primera Guerra Mundial</a>, en agosto de 1914, se había trasladado a 35 000 pasajeros sin ningún incidente grave. Los dirigibles elevados con hidrógeno se utilizan como plataformas de observación y bombarderos durante la guerra.<sup id="cite_ref-19" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>La primera travesía transatlántica sin escalas fue hecha por el dirigible británico <i><a href="/w/index.php?title=R34&action=edit&redlink=1" class="new" title="R34 (aún no redactado)">R34</a></i> en 1919. A partir de 1928, con el <a href="/wiki/Graf_Zeppelin_LZ_127" class="mw-redirect" title="Graf Zeppelin LZ 127">Graf Zeppelin LZ 127</a>,<sup id="cite_ref-20" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ el servicio regular de pasajeros prosiguió hasta mediados de la década de 1930 sin ningún incidente. Con el descubrimiento de las reservas de <a href="/wiki/Helio" title="Helio">otro tipo de gas ligero</a> en los Estados Unidos, este proyecto debió ser modificado, ya que el otro elemento prometió más seguridad, pero el Gobierno de Estados Unidos se negó a vender el gas a tal efecto. Por lo tanto, el H<sub>2</sub> fue utilizado en el dirigible <i><a href="/wiki/LZ_129_Hindenburg" title="LZ 129 Hindenburg">Hindenburg</a></i>, que resultó destruido en un incidente en vuelo sobre Nueva Jersey el 6 de mayo de 1937.<sup id="cite_ref-nbb_16-9" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El incidente fue transmitido en vivo por radio y filmado. El encendido de una fuga de hidrógeno se atribuyó como la causa del incidente, pero las investigaciones posteriores señalaron a la ignición del revestimiento de tejido <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminizado</a> por la <a href="/wiki/Electricidad_est%C3%A1tica" title="Electricidad estática">electricidad estática</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Papel_del_hidrógeno_en_la_teoría_cuántica"><span id="Papel_del_hidr.C3.B3geno_en_la_teor.C3.ADa_cu.C3.A1ntica"></span>Papel del hidrógeno en la teoría cuántica</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=4" title="Editar sección: Papel del hidrógeno en la teoría cuántica"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Emission_spectrum-H.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emission_spectrum-H.png/500px-Emission_spectrum-H.png" decoding="async" width="450" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emission_spectrum-H.png/675px-Emission_spectrum-H.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Emission_spectrum-H.png 2x" data-file-width="757" data-file-height="100" /></a><figcaption>Las líneas del espectro de emisiones de hidrógeno en la región visible. Estas son las cuatro líneas visibles de la <a href="/wiki/Serie_de_Balmer" class="mw-redirect" title="Serie de Balmer">serie de Balmer</a>.</figcaption></figure> <p>Gracias a su estructura atómica relativamente simple, consistente en un solo protón y un solo electrón para el isótopo más abundante (protio), el átomo de hidrógeno posee un espectro de absorción que pudo ser explicado cuantitativamente, lo que supuso el punto central del <a href="/wiki/Modelo_at%C3%B3mico_de_Bohr" title="Modelo atómico de Bohr">modelo atómico de Bohr</a>, que constituyó un hito en el desarrollo la teoría de la estructura atómica. Además, la consiguiente simplicidad de la molécula de hidrógeno diatómico y el correspondiente <a href="/wiki/Cati%C3%B3n_dihidr%C3%B3geno" title="Catión dihidrógeno">catión dihidrógeno</a>, H<sub>2</sub><sup>+</sup>, permitió una comprensión más completa de la naturaleza del enlace químico, que continuó poco después con el tratamiento mecano-cuántico del átomo de hidrógeno, que había sido desarrollado a mediados de la década de 1920 por <a href="/wiki/Erwin_Schr%C3%B6dinger" title="Erwin Schrödinger">Erwin Schrödinger</a> y <a href="/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg">Werner Heisenberg</a>. </p><p>Uno de los primeros efectos cuánticos que fue explícitamente advertido (pero no entendido en ese momento) fue una observación de <a href="/wiki/James_Clerk_Maxwell" title="James Clerk Maxwell">Maxwell</a> en la que estaba involucrado el hidrógeno, medio siglo antes de que se estableciera completamente la teoría mecano-cuántica. Maxwell observó que el calor específico del H<sub>2</sub>, inexplicablemente, se desviaba del correspondiente a un gas diatómico por debajo de la temperatura ambiente y comenzaba a parecerse cada vez más al correspondiente a un gas monoatómico a temperaturas muy bajas. De acuerdo con la <a href="/wiki/Mec%C3%A1nica_cu%C3%A1ntica" title="Mecánica cuántica">teoría cuántica</a>, este comportamiento resulta del espaciamiento de los niveles energéticos rotacionales (cuantizados), que se encuentran particularmente separados en el H<sub>2</sub> debido a su pequeña masa. Estos niveles tan separados impiden el reparto equitativo de la energía calorífica para generar movimiento rotacional en el hidrógeno a bajas temperaturas. Los gases diatómicos compuestos de átomos pesados no poseen niveles energéticos rotacionales tan separados y, por tanto, no presentan el mismo efecto que el hidrógeno.<sup id="cite_ref-Berman_21-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Berman-21"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Abundancia_en_la_naturaleza">Abundancia en la naturaleza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=5" title="Editar sección: Abundancia en la naturaleza"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg/230px-Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg" decoding="async" width="230" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg/345px-Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg/460px-Nursery_of_New_Stars_-_GPN-2000-000972.jpg 2x" data-file-width="1127" data-file-height="1201" /></a><figcaption><a href="/wiki/NGC_604" title="NGC 604">NGC 604</a>, una enorme región de hidrógeno ionizado en la <a href="/wiki/Galaxia_del_Tri%C3%A1ngulo" title="Galaxia del Triángulo">galaxia del Triángulo</a></figcaption></figure> <p>El hidrógeno es el <a href="/wiki/Elemento_qu%C3%ADmico" title="Elemento químico">elemento químico</a> más <a href="/wiki/Abundancia_natural" title="Abundancia natural">abundante</a> del universo, suponiendo más del 75 % en <a href="/wiki/Bari%C3%B3n" title="Barión">materia normal</a> por <a href="/wiki/Masa" title="Masa">masa</a> y más del 90 % en número de átomos.<sup id="cite_ref-22" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Este elemento se encuentra en abundancia en las <a href="/wiki/Estrella" title="Estrella">estrellas</a> y los <a href="/wiki/Planeta" title="Planeta">planetas</a> gaseosos gigantes. Las nubes moleculares de H<sub>2</sub> están asociadas a la formación de las estrellas. El hidrógeno también juega un papel fundamental como combustible de las estrellas por medio de las reacciones de <a href="/wiki/Fusi%C3%B3n_nuclear" title="Fusión nuclear">fusión nuclear</a> entre núcleos de hidrógeno. </p><p>En el universo, el hidrógeno se encuentra principalmente en su forma <a href="/wiki/%C3%81tomo" title="Átomo">atómica</a> y en estado de <a href="/wiki/Plasma_(estado_de_la_materia)" title="Plasma (estado de la materia)">plasma</a>, cuyas propiedades son bastante diferentes a las del hidrógeno molecular. Como plasma, el <a href="/wiki/Electr%C3%B3n" title="Electrón">electrón</a> y el protón del hidrógeno no se encuentran ligados, por lo que presenta una alta <a href="/wiki/Conductividad_el%C3%A9ctrica" title="Conductividad eléctrica">conductividad eléctrica</a> y una gran <a href="/wiki/Ley_de_Stefan-Boltzmann" title="Ley de Stefan-Boltzmann">emisividad</a> (origen de la luz emitida por el <a href="/wiki/Sol" title="Sol">Sol</a> y otras estrellas). Las partículas cargadas están fuertemente influenciadas por los campos eléctricos y magnéticos. Por ejemplo, en los <a href="/wiki/Viento_solar" title="Viento solar">vientos solares</a> las partículas interaccionan con la <a href="/wiki/Magnet%C3%B3sfera_de_la_Tierra" title="Magnetósfera de la Tierra">magnetosfera terrestre</a> generando <a href="/wiki/Corriente_de_Birkeland" title="Corriente de Birkeland">corrientes de Birkeland</a> y el fenómeno de las <a href="/wiki/Aurora_polar" title="Aurora polar">auroras</a>. </p><p>Bajo <a href="/wiki/Condiciones_normales_de_presi%C3%B3n_y_temperatura" class="mw-redirect" title="Condiciones normales de presión y temperatura">condiciones normales de presión y temperatura</a>, el hidrógeno existe como gas diatómico, H<sub>2</sub>. Sin embargo, el hidrógeno gaseoso es extremadamente poco abundante en la atmósfera de la Tierra (1 ppm en volumen), debido a su pequeña masa que le permite escapar al influjo de la gravedad terrestre más fácilmente que otros gases más pesados. Aunque los átomos de hidrógeno y las moléculas diatómicas de hidrógeno abundan en el espacio interestelar, son difíciles de generar, concentrar y purificar en la Tierra. El hidrógeno es el decimoquinto elemento más abundante en la superficie terrestre<sup id="cite_ref-23" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La mayor parte del hidrógeno terrestre se encuentra formando parte de compuestos químicos tales como los hidrocarburos o el agua.<sup id="cite_ref-Miessler_24-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Miessler-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno gaseoso es producido por algunas <a href="/wiki/Bacteria" title="Bacteria">bacterias</a> y <a href="/wiki/Alga" title="Alga">algas</a>, y es un componente natural de las <a href="/wiki/Flatulencia" title="Flatulencia">flatulencias</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Propiedades">Propiedades</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=6" title="Editar sección: Propiedades"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Combustión"><span id="Combusti.C3.B3n"></span>Combustión</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=7" title="Editar sección: Combustión"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Shuttle_Main_Engine_Test_Firing_cropped_edited_and_reduced.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Shuttle_Main_Engine_Test_Firing_cropped_edited_and_reduced.jpg/250px-Shuttle_Main_Engine_Test_Firing_cropped_edited_and_reduced.jpg" decoding="async" width="150" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Shuttle_Main_Engine_Test_Firing_cropped_edited_and_reduced.jpg/330px-Shuttle_Main_Engine_Test_Firing_cropped_edited_and_reduced.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1612" /></a><figcaption>el <a href="/wiki/Motor_principal_del_transbordador_espacial" class="mw-redirect" title="Motor principal del transbordador espacial">Motor principal del transbordador espacial</a> quema hidrógeno líquido con oxígeno puro, produciendo una llama casi invisible</figcaption></figure> <p>El <a href="/wiki/Gas_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Gas hidrógeno">gas hidrógeno</a> (dihidrógeno<sup id="cite_ref-25" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​) es altamente inflamable y se quema en concentraciones de 4 % o más H<sub>2</sub> en el aire.<sup id="cite_ref-26" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La <a href="/wiki/Entalp%C3%ADa" title="Entalpía">entalpía</a> de combustión de hidrógeno es −285.8 kJ/mol;<sup id="cite_ref-27" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ se quema de acuerdo con la siguiente ecuación balanceada. </p> <dl><dd>2 H<sub>2</sub>(g) + O<sub>2</sub>(g) → 2 H<sub>2</sub>O(l) + 572  kJ (285.8 kJ/mol)<sup id="cite_ref-28" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​</dd></dl> <p>Cuando se mezcla con oxígeno en una variedad de proporciones, de hidrógeno explota por ignición. El hidrógeno se quema violentamente en el aire; se produce la ignición automáticamente a una temperatura de 560 °C.<sup id="cite_ref-29" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Llamas de hidrógeno-oxígeno puros se queman en la gama del color <a href="/wiki/Radiaci%C3%B3n_ultravioleta" title="Radiación ultravioleta">ultravioleta</a> y son casi invisibles a simple vista, como lo demuestra la debilidad de la llama de los motores principales del <a href="/wiki/Transbordador_espacial" title="Transbordador espacial">transbordador espacial</a> (a diferencia de las llamas fácilmente visibles del <a href="/wiki/Cohete_de_combustible_s%C3%B3lido" title="Cohete de combustible sólido">cohete acelerador del sólido</a>). Así que se necesita un detector de llama para detectar si una fuga de hidrógeno está ardiendo. La <a href="/wiki/Dirigible_Hindenburg#El_último_vuelo_del_Hindenburg" class="mw-redirect" title="Dirigible Hindenburg">explosión del dirigible Hindenburg</a> fue un caso infame de combustión de hidrógeno. La causa fue debatida, pero los materiales combustibles en la cubierta de la aeronave fueron los responsables del color de las llamas.<sup id="cite_ref-30" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Otra característica de los fuegos de hidrógeno es que las llamas tienden a ascender rápidamente con el gas en el aire, como ilustraron las llamas del <i>Hindenburg</i>, causando menos daño que los fuegos de hidrocarburos. Dos terceras partes de los pasajeros del <i>Hindenburg</i> sobrevivieron al incendio, y muchas de las muertes que se produjeron fueron por caída o fuego del combustible <a href="/wiki/Gas%C3%B3leo" class="mw-redirect" title="Gasóleo">diésel</a>.<sup id="cite_ref-31" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>H<sub>2</sub> reacciona directamente con otros elementos oxidantes. Una reacción espontánea y violenta puede ocurrir a temperatura ambiente con <a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">cloro</a> y <a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor">flúor</a>, formando los haluros de hidrógeno correspondientes: <a href="/wiki/Cloruro" title="Cloruro">cloruro</a> <a href="/wiki/Cloruro_de_hidr%C3%B3geno" title="Cloruro de hidrógeno">de hidrógeno</a> y <a href="/wiki/Fluoruro_de_hidr%C3%B3geno" title="Fluoruro de hidrógeno">fluoruro de hidrógeno</a>.<sup id="cite_ref-32" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>A diferencia de los <a href="/wiki/Hidrocarburos" class="mw-redirect" title="Hidrocarburos">hidrocarburos</a>, la combustión del hidrógeno no genera óxidos de carbono (<a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">monóxido</a> y <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_carbono" title="Dióxido de carbono">dióxido</a>) sino simplemente agua en forma de <a href="/wiki/Vapor_de_agua" title="Vapor de agua">vapor</a>, por lo que se considera un combustible amigable con el medio ambiente y ayuda a mitigar el <a href="/wiki/Calentamiento_global" title="Calentamiento global">calentamiento global</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niveles_energéticos_electrónicos"><span id="Niveles_energ.C3.A9ticos_electr.C3.B3nicos"></span>Niveles energéticos electrónicos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=8" title="Editar sección: Niveles energéticos electrónicos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hydrogen_energy_levels.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Hydrogen_energy_levels.png/250px-Hydrogen_energy_levels.png" decoding="async" width="200" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Hydrogen_energy_levels.png/330px-Hydrogen_energy_levels.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Hydrogen_energy_levels.png/500px-Hydrogen_energy_levels.png 2x" data-file-width="556" data-file-height="610" /></a><figcaption>Representación de los niveles energéticos del átomo de hidrógeno</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:HAtomOrbitals.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/HAtomOrbitals.png/200px-HAtomOrbitals.png" decoding="async" width="200" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/HAtomOrbitals.png/300px-HAtomOrbitals.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/HAtomOrbitals.png 2x" data-file-width="316" data-file-height="316" /></a><figcaption>Los primeros <a href="/wiki/Orbital_at%C3%B3mico" title="Orbital atómico">orbitales</a> del átomo de hidrógeno (números cuánticos <a href="/wiki/N%C3%BAmero_cu%C3%A1ntico_principal" title="Número cuántico principal">principales</a> y <a href="/wiki/N%C3%BAmero_cu%C3%A1ntico_secundario" class="mw-redirect" title="Número cuántico secundario">azimutales</a>).</figcaption></figure> <p>El <a href="/wiki/Nivel_energ%C3%A9tico" title="Nivel energético">nivel energético</a> del <a href="/wiki/Estado_fundamental_(f%C3%ADsica)" title="Estado fundamental (física)">estado fundamental</a> electrónico de un átomo de hidrógeno es –13.6 <a href="/wiki/Electronvoltio" title="Electronvoltio">eV</a>, que equivale a un <a href="/wiki/Fot%C3%B3n" title="Fotón">fotón</a> <a href="/wiki/Radiaci%C3%B3n_ultravioleta" title="Radiación ultravioleta">ultravioleta</a> de, aproximadamente, 92 <a href="/wiki/Nan%C3%B3metro" title="Nanómetro">nm</a> de <a href="/wiki/Longitud_de_onda" title="Longitud de onda">longitud de onda</a>. </p><p>Los niveles energéticos del hidrógeno pueden calcularse con bastante precisión empleando el <a href="/wiki/%C3%81tomo_de_Bohr" class="mw-redirect" title="Átomo de Bohr">modelo atómico de Bohr</a>, que considera que el electrón orbita alrededor del protón de forma análoga a la órbita terrestre alrededor del Sol. Sin embargo, la fuerza electromagnética hace que el protón y el electrón se atraigan, de igual modo que los planetas y otros cuerpos celestes se atraen por la fuerza gravitatoria. Debido al carácter discreto (cuantizado) del <a href="/wiki/Momento_angular" title="Momento angular">momento angular</a> postulado en los inicios de la mecánica cuántica por Bohr, el electrón en el modelo de Bohr solo puede orbitar a ciertas distancias permitidas alrededor del protón y, por extensión, con ciertos valores de energía permitidos. Una descripción más precisa del átomo de hidrógeno viene dada mediante un tratamiento puramente mecano-cuántico que emplea la <a href="/wiki/Ecuaci%C3%B3n_de_Schr%C3%B6dinger" title="Ecuación de Schrödinger">ecuación de onda de Schrödinger</a> o la formulación equivalente de las <a href="/wiki/Integrales_de_camino" class="mw-redirect" title="Integrales de camino">integrales de camino</a> de <a href="/wiki/Richard_Feynman" title="Richard Feynman">Feynman</a> para calcular la <a href="/wiki/Funci%C3%B3n_de_densidad" class="mw-redirect" title="Función de densidad">densidad de probabilidad</a> del electrón cerca del protón.<sup id="cite_ref-33" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El tratamiento del electrón a través de la <a href="/wiki/Dualidad_onda_corp%C3%BAsculo" title="Dualidad onda corpúsculo">hipótesis de De Broglie</a> (dualidad onda--partícula) reproduce resultados químicos (tales como la configuración del átomo de hidrógeno) de manera más natural que el modelo de partículas de Bohr, aunque la energía y los resultados espectrales son los mismos. Si en la construcción del modelo se emplea la <a href="/wiki/Masa_reducida" title="Masa reducida">masa reducida</a> del núcleo y del electrón (como se haría en el <a href="/wiki/Problema_de_los_dos_cuerpos" title="Problema de los dos cuerpos">problema de dos cuerpos</a> en <a href="/wiki/Mec%C3%A1nica_cl%C3%A1sica" title="Mecánica clásica">Mecánica Clásica</a>), se obtiene una mejor formulación para los espectros del hidrógeno, y los desplazamientos espectrales correctos para el <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> y el <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a>. Pequeños ajustes en los niveles energéticos del átomo de hidrógeno, que corresponden a efectos espectrales reales, pueden determinarse usando la teoría mecano-cuántica completa, que corrige los efectos de la <a href="/wiki/Teor%C3%ADa_de_la_Relatividad_Especial" class="mw-redirect" title="Teoría de la Relatividad Especial">relatividad especial</a> (ver <a href="/wiki/Ecuaci%C3%B3n_de_Dirac" title="Ecuación de Dirac">ecuación de Dirac</a>), y computando los efectos cuánticos originados por la producción de partículas virtuales en el vacío y como resultado de los campos eléctricos (ver <a href="/wiki/Electrodin%C3%A1mica_cu%C3%A1ntica" title="Electrodinámica cuántica">Electrodinámica Cuántica</a>). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Emissions_Spectra.webm/220px--Emissions_Spectra.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="290" data-mwtitle="Emissions_Spectra.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Archivo:Emissions_Spectra.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0a/Emissions_Spectra.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/Emissions_Spectra.webm/Emissions_Spectra.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEmissions_Spectra.webm&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English (en)" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption>Eksperimento pri Hidrogena Spektro</figcaption></figure> <p>En el hidrógeno gaseoso, el nivel energético del estado electrónico fundamental está dividido a su vez en otros niveles de <a href="/wiki/Estructura_hiperfina" class="mw-redirect" title="Estructura hiperfina">estructura hiperfina</a>, originados por el efecto de las interacciones magnéticas producidas entre los <a href="/wiki/Esp%C3%ADn" title="Espín">espines</a> del electrón y del protón. La energía del átomo cuando los espines del protón y del electrón están alineados es mayor que cuando los espines no lo están. La transición entre esos dos estados puede tener lugar mediante la emisión de un fotón a través de una transición de <a href="/wiki/Dipolo_magn%C3%A9tico" title="Dipolo magnético">dipolo magnético</a>. Los <a href="/wiki/Radiotelescopio" title="Radiotelescopio">radiotelescopios</a> pueden detectar la radiación producida en este proceso, lo que sirve para crear mapas de distribución del hidrógeno en la galaxia. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Formas_elementales_moleculares">Formas elementales moleculares</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=9" title="Editar sección: Formas elementales moleculares"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/w/index.php?title=Is%C3%B3meros_spin_del_hidr%C3%B3geno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isómeros spin del hidrógeno (aún no redactado)"> Isómeros spin del hidrógeno</a></i></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg/250px-Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg/330px-Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg/500px-Liquid_hydrogen_bubblechamber.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="852" /></a><figcaption>Las primeras trazas observadas en una <a href="/wiki/C%C3%A1mara_de_burbujas" title="Cámara de burbujas">cámara de burbujas</a> de hidrógeno líquido en el <a href="/wiki/Bevatron" class="mw-redirect" title="Bevatron">Bevatron</a></figcaption></figure> <p>Existen dos tipos distintos de moléculas diatómicas de hidrógeno que difieren en la relación entre los espines de sus núcleos:<sup id="cite_ref-34" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Mientras que en la forma de <a href="/w/index.php?title=Ortohidr%C3%B3geno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ortohidrógeno (aún no redactado)">ortohidrógeno</a>, los espines de los dos protones son paralelos y forman un estado triplete, en forma de <a href="/w/index.php?title=Para-hidr%C3%B3geno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Para-hidrógeno (aún no redactado)">para-hidrógeno</a>, los spins son antiparalelos y forman un singular. En condiciones normales de presión y temperatura, el hidrógeno gaseoso contiene aproximadamente un 25 % de la forma <i>para</i> y un 75 % de la forma <i>orto</i>, también conocida como «forma normal».<sup id="cite_ref-Tikhonov_35-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Tikhonov-35"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La relación del equilibrio entre ortohidrógeno y para-hidrógeno depende de la temperatura, pero puesto que la forma orto es un estado excitado y por tanto posee una energía superior, y además es inestable y no puede ser purificado. A temperaturas muy bajas, el estado de equilibrio está compuesto casi exclusivamente por la forma <i>para</i>. Las propiedades físicas del para-hidrógeno puro difieren ligeramente de las de la forma normal (<i>orto</i>).<sup id="cite_ref-NASA_36-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-NASA-36"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La distinción entre formas <i>orto</i>/<i>para</i> también se presenta en otras moléculas o grupos funcionales que contienen hidrógeno, tales como el agua o el <a href="/wiki/Metileno" title="Metileno">metileno</a>. </p><p>La interconversión no <a href="/wiki/Cat%C3%A1lisis" title="Catálisis">catalizada</a> entre el para-hidrógeno y el ortohidrógeno se incrementa al aumentar la temperatura; por esta razón, el H<sub>2</sub> condensado rápidamente contiene grandes cantidades de la forma <i>orto</i> que pasa a la forma <i>para</i> lentamente.<sup id="cite_ref-37" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La relación <i>orto</i>/<i>para</i> en el H<sub>2</sub> condensado es algo importante a tener en cuenta para la preparación y el almacenamiento del hidrógeno líquido: la conversión de la forma <i>orto</i> a la forma <i>para</i> es <a href="/wiki/Reacci%C3%B3n_exot%C3%A9rmica" title="Reacción exotérmica">exotérmica</a> y produce el calor suficiente para evaporar el hidrógeno líquido, provocando la pérdida del material licuado. Catalizadores para la interconversión <i>orto</i>/<i>para</i>, tales como compuestos de <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a>, son usados en procesos de refrigeración con hidrógeno.<sup id="cite_ref-Svadlenak_38-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Svadlenak-38"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Una forma molecular llamada <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_molecular_protonado" title="Hidrógeno molecular protonado">hidrógeno molecular protonado</a>, H<sub>3</sub><sup>+</sup>, se encuentra en el medio interestelar, donde se genera por la <a href="/wiki/Ionizaci%C3%B3n" title="Ionización">ionización</a> del hidrógeno molecular provocada por los <a href="/wiki/Radiaci%C3%B3n_c%C3%B3smica" title="Radiación cósmica">rayos cósmicos</a>. También se ha observado en las capas superiores de la <a href="/wiki/Atm%C3%B3sfera_de_J%C3%BApiter" title="Atmósfera de Júpiter">atmósfera de Júpiter</a>. Esta molécula es relativamente estable en el medio del espacio exterior debido a las bajas temperaturas y a la bajísima densidad. El H<sub>3</sub><sup>+</sup> es uno de los iones más abundantes del universo, y juega un papel notable en la química del medio interestelar.<sup id="cite_ref-39" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hidrógeno_metálico"><span id="Hidr.C3.B3geno_met.C3.A1lico"></span>Hidrógeno metálico</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=10" title="Editar sección: Hidrógeno metálico"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_met%C3%A1lico" title="Hidrógeno metálico"> Hidrógeno metálico</a></i></div> <p>Si bien se suele catalogar al hidrógeno como <a href="/wiki/No_metal" title="No metal">no metal</a>, a altas temperaturas y presiones puede comportarse como <a href="/wiki/Metal" title="Metal">metal</a>. En marzo de 1996, un grupo de científicos del <a href="/wiki/Laboratorio_Nacional_Lawrence_Livermore" title="Laboratorio Nacional Lawrence Livermore">Laboratorio Nacional Lawrence Livermore</a> informó de que habían producido <a href="/wiki/Serendipity" class="mw-disambig" title="Serendipity">casualmente</a>, durante un <a href="/wiki/Microsegundo" title="Microsegundo">microsegundo</a> y a temperaturas de miles de <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">kelvins</a> y presiones de más de un millón de atmósferas (> 100 GPa), el primer hidrógeno metálico identificable.<sup id="cite_ref-40" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Compuestos">Compuestos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=11" title="Editar sección: Compuestos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Categoría principal:</span> <i><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Compuestos_de_hidr%C3%B3geno" title="Categoría:Compuestos de hidrógeno"> Compuestos de hidrógeno</a></i></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Compuestos_covalentes_y_orgánicos"><span id="Compuestos_covalentes_y_org.C3.A1nicos"></span>Compuestos covalentes y orgánicos</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=12" title="Editar sección: Compuestos covalentes y orgánicos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A pesar de que el H<sub>2</sub> no es muy reactivo en condiciones normales, forma multitud de compuestos con la mayoría de los elementos químicos. Se conocen millones de hidrocarburos, pero no se generan por la reacción directa del hidrógeno elemental con el <a href="/wiki/Carbono" title="Carbono">carbono</a> (aunque la producción del <a href="/wiki/Gas_de_s%C3%ADntesis" title="Gas de síntesis">gas de síntesis</a> seguida del <a href="/wiki/Proceso_Fischer-Tropsch" title="Proceso Fischer-Tropsch">proceso Fischer-Tropsch</a> para sintetizar hidrocarburos parece ser una excepción pues comienza con <a href="/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón">carbón</a> e hidrógeno elemental generado in situ). El hidrógeno puede formar compuestos con elementos más electronegativos, tales como los <a href="/wiki/Hal%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Halógeno">halógenos</a> (<a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor">flúor</a>, <a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">cloro</a>, <a href="/wiki/Bromo" title="Bromo">bromo</a>, <a href="/wiki/Yodo" title="Yodo">yodo</a>) o los <a href="/wiki/Anf%C3%ADgeno" title="Anfígeno">calcógenos</a> (<a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">oxígeno</a>, <a href="/wiki/Azufre" title="Azufre">azufre</a>, <a href="/wiki/Selenio" title="Selenio">selenio</a>); en estos compuestos, el hidrógeno adquiere carga parcial positiva debido a la polaridad del enlace covalente. Cuando se encuentra unido al flúor, al oxígeno o al <a href="/wiki/Nitr%C3%B3geno" title="Nitrógeno">nitrógeno</a>, el hidrógeno puede participar en una modalidad de enlace no covalente llamado «<a href="/wiki/Enlace_de_hidr%C3%B3geno" title="Enlace de hidrógeno">enlace de hidrógeno</a>» o «puente de hidrógeno», que es fundamental para la estabilidad de muchas moléculas biológicas. El hidrógeno puede también formar compuestos con elementos menos electronegativos, tales como metales o semimetales, en los cuales adquiere carga parcial negativa. Estos compuestos se conocen como hidruros. </p><p>El hidrógeno forma una enorme variedad de compuestos con el carbono. Debido a su presencia en los seres vivos, estos compuestos se denominan compuestos orgánicos; el estudio de sus propiedades es la finalidad de la <a href="/wiki/Qu%C3%ADmica_org%C3%A1nica" title="Química orgánica">Química Orgánica</a>, y el estudio en el contexto de los organismos vivos se conoce como <a href="/wiki/Bioqu%C3%ADmica" title="Bioquímica">Bioquímica</a>. Atendiendo a algunas definiciones, los compuestos «orgánicos» requieren la presencia de carbono para ser denominados así (ahí tenemos el clásico ejemplo de la <a href="/wiki/Urea" title="Urea">urea</a>) pero no todos los compuestos de carbono se consideran orgánicos (es el caso del <a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">monóxido de carbono</a>, o los <a href="/wiki/Carbonato" title="Carbonato">carbonatos</a> metálicos. La mayoría de los compuestos orgánicos también contienen hidrógeno y, puesto que es el <a href="/wiki/Enlace_carbono-hidr%C3%B3geno" title="Enlace carbono-hidrógeno">enlace carbono-hidrógeno</a> el que proporciona a estos compuestos muchas de sus principales características, se hace necesario mencionar el <a href="/wiki/Enlace_carbono-hidr%C3%B3geno" title="Enlace carbono-hidrógeno">enlace carbono-hidrógeno</a> en algunas definiciones de la palabra «orgánica» en <a href="/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química">Química</a>. (Estas recientes definiciones no son perfectas, sin embargo, ya que un compuesto indudablemente orgánico como la urea no podría ser catalogado como tal atendiendo a ellas). </p><p>En la <a href="/wiki/Qu%C3%ADmica_inorg%C3%A1nica" title="Química inorgánica">Química Inorgánica</a>, los hidruros pueden servir también como <a href="/wiki/Ligando" title="Ligando">ligandos</a> puente que unen dos centros metálicos en un <a href="/wiki/Complejo_met%C3%A1lico" class="mw-redirect" title="Complejo metálico">complejo de coordinación</a>. Esta función es particularmente común en los elementos del grupo 13, especialmente en los <a href="/wiki/Borano" title="Borano">boranos</a> (hidruros de boro) y en los complejos de <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a>, así como en los <a href="/wiki/Cluster_(f%C3%ADsica)" title="Cluster (física)">clústers</a> de <a href="/wiki/Carborano" title="Carborano">carborano</a>.<sup id="cite_ref-Miessler_24-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Miessler-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Algunos ejemplos de compuestos covalentes importantes que contienen hidrógeno son: <a href="/wiki/Amoniaco" class="mw-redirect" title="Amoniaco">amoniaco</a> (NH<sub>3</sub>), <a href="/wiki/Hidracina" class="mw-redirect" title="Hidracina">hidracina</a> (N<sub>2</sub>H<sub>4</sub>), <a href="/wiki/Agua" title="Agua">agua</a> (H<sub>2</sub>O), <a href="/wiki/Per%C3%B3xido_de_hidr%C3%B3geno" title="Peróxido de hidrógeno">peróxido de hidrógeno</a> (H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>), <a href="/wiki/Sulfuro_de_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Sulfuro de hidrógeno">sulfuro de hidrógeno</a> (H<sub>2</sub>S), etc. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hidruros">Hidruros</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=13" title="Editar sección: Hidruros"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A menudo los compuestos del hidrógeno se denominan hidruros, un término usado con bastante inexactitud. Para los químicos, el término «hidruro» generalmente implica que el átomo de hidrógeno ha adquirido carga parcial negativa o carácter aniónico (denotado como H<sup>-</sup>). La existencia del anión hidruro, propuesta por <a href="/wiki/Gilbert_N._Lewis" title="Gilbert N. Lewis">G. N. Lewis</a> en 1916 para los hidruros iónicos del grupo 1 (I) y 2 (II), fue demostrada por <a href="/wiki/Moers" title="Moers">Moers</a> en 1920 con la electrólisis del <a href="/wiki/Hidruro_de_litio" title="Hidruro de litio">hidruro de litio</a> (LiH) fundido, que producía una cantidad estequiométrica de hidrógeno en el <a href="/wiki/%C3%81nodo" title="Ánodo">ánodo</a>.<sup id="cite_ref-Moers_41-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Moers-41"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Para los hidruros de metales de otros grupos, el término es bastante erróneo, considerando la baja electronegatividad del hidrógeno. Una excepción en los hidruros del grupo II es el BeH<sub>2</sub>, que es polimérico. En el tetrahidruroaluminato (III) de litio, el anión AlH<sub>4</sub><sup>-</sup> posee sus centros hidrúricos firmemente unidos al aluminio (III). </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hydroxonium-3D-elpot.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Hydroxonium-3D-elpot.png/250px-Hydroxonium-3D-elpot.png" decoding="async" width="200" height="199" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Hydroxonium-3D-elpot.png/330px-Hydroxonium-3D-elpot.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Hydroxonium-3D-elpot.png/500px-Hydroxonium-3D-elpot.png 2x" data-file-width="734" data-file-height="729" /></a><figcaption>Representación del ion <a href="/wiki/Hidronio" title="Hidronio">hidronio</a> (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>), en la que se puede apreciar la condensación de carga negativa en el átomo de <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">oxígeno</a>, y el carácter positivo de los átomos de hidrógeno.</figcaption></figure> <p>Aunque los hidruros pueden formarse con casi todos los elementos del grupo principal, el número y combinación de posibles compuestos varía mucho; por ejemplo, existen más de 100 hidruros binarios de <a href="/wiki/Boro" title="Boro">boro</a> conocidos, pero solamente uno de aluminio.<sup id="cite_ref-Downs_42-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Downs-42"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidruro binario de indio no ha sido identificado aún, aunque existen complejos mayores.<sup id="cite_ref-Hibbs_43-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Hibbs-43"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="«Protones»_y_ácidos"><span id=".C2.ABProtones.C2.BB_y_.C3.A1cidos"></span>«Protones» y ácidos</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=14" title="Editar sección: «Protones» y ácidos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La <a href="/wiki/Oxidaci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Oxidación">oxidación</a> del H<sub>2</sub> formalmente origina el protón, H<sup>+</sup>. Esta especie es fundamental para explicar las propiedades de los ácidos, aunque el término «protón» se usa imprecisamente para referirse al hidrógeno catiónico o ion hidrógeno, denotado H<sup>+</sup>. Un protón aislado H<sup>+</sup> no puede existir en disolución debido a su fuerte tendencia a unirse a átomos o moléculas con electrones mediante un <a href="/wiki/Enlace_coordinado" class="mw-redirect" title="Enlace coordinado">enlace coordinado</a> o <a href="/wiki/Enlace_dativo" class="mw-redirect" title="Enlace dativo">enlace dativo</a>. Para evitar la cómoda, aunque incierta, idea del protón aislado solvatado en disolución, en las disoluciones ácidas acuosas se considera la presencia del ion <a href="/wiki/Oxonio" class="mw-redirect" title="Oxonio">hidronio</a> (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) organizado en clústers para formar la especie H<sub>9</sub>O<sub>4</sub><sup>+</sup>.<sup id="cite_ref-Okumura_44-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Okumura-44"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Otros iones <a href="/wiki/Oxonio" class="mw-redirect" title="Oxonio">oxonio</a> están presentes cuando el agua forma disoluciones con otros disolventes.<sup id="cite_ref-Perdoncin_45-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Perdoncin-45"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Aunque exótico en la Tierra, uno de los iones más comunes en el universo es el H<sub>3</sub><sup>+</sup>, conocido como <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_molecular_protonado" title="Hidrógeno molecular protonado">hidrógeno molecular protonado</a> o catión hidrógeno triatómico.<sup id="cite_ref-Carrington_46-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Carrington-46"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Isótopos"><span id="Is.C3.B3topos"></span>Isótopos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=15" title="Editar sección: Isótopos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Is%C3%B3topos_de_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Isótopos de hidrógeno"> Isótopos de hidrógeno</a></i></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schmatic-ja.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schmatic-ja.svg/250px-Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schmatic-ja.svg.png" decoding="async" width="150" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schmatic-ja.svg/330px-Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schmatic-ja.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="750" /></a><figcaption><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno-1" title="Hidrógeno-1">Protio</a>, <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> y <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hydrogen_discharge_tube.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hydrogen_discharge_tube.jpg/220px-Hydrogen_discharge_tube.jpg" decoding="async" width="220" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hydrogen_discharge_tube.jpg/330px-Hydrogen_discharge_tube.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hydrogen_discharge_tube.jpg/440px-Hydrogen_discharge_tube.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Tubo de descarga lleno de hidrógeno puro</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Deuterium_discharge_tube.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Deuterium_discharge_tube.jpg/250px-Deuterium_discharge_tube.jpg" decoding="async" width="220" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Deuterium_discharge_tube.jpg/330px-Deuterium_discharge_tube.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Deuterium_discharge_tube.jpg/500px-Deuterium_discharge_tube.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Tubo de descarga lleno de deuterio puro</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hydrogen.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Hydrogen.svg/150px-Hydrogen.svg.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Hydrogen.svg/225px-Hydrogen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Hydrogen.svg/300px-Hydrogen.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="230" /></a><figcaption>El protio, el isótopo más común del hidrógeno, tiene un protón y un electrón. Es el único isótopo estable que no posee neutrones.</figcaption></figure> <p>El <a href="/wiki/Is%C3%B3topo" title="Isótopo">isótopo</a> más común de hidrógeno no posee <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrones</a>, existiendo otros dos, el <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> (D) con uno y el <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a> (T), <a href="/wiki/Radiactividad" title="Radiactividad">radiactivo</a> con dos. El deuterio tiene una abundancia natural comprendida entre 0.0184 y 0.0082 % (<a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Internacional_de_Qu%C3%ADmica_Pura_y_Aplicada" title="Unión Internacional de Química Pura y Aplicada">Unión Internacional de Química Pura y Aplicada</a> (IUPAC)). El hidrógeno es el único elemento químico que tiene nombres y símbolos químicos distintos para sus diferentes isótopos. </p><p>El hidrógeno también posee otros isótopos altamente inestables (del <sup>4</sup>H al <sup>7</sup>H), que fueron sintetizados en el laboratorio, pero nunca observados en la naturaleza.<sup id="cite_ref-Gurov_6-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Gurov-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-Korsheninnikov_7-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Korsheninnikov-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <ul><li><b><sup>1</sup>H</b>, conocido como <a href="/wiki/Protio" class="mw-redirect" title="Protio">protio</a>, es el isótopo más común del hidrógeno con una abundancia de más del 99.98 %. Debido a que el núcleo de este isótopo está formado por un solo protón se le ha bautizado como protio, nombre que a pesar de ser muy descriptivo, es poco usado.</li> <li><b><sup>2</sup>H</b>, el otro isótopo estable del hidrógeno, es conocido como <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> y su núcleo contiene un protón y un neutrón. El deuterio representa el 0.0026 % o el 0.0184 % (según sea en <a href="/wiki/Fracci%C3%B3n_molar" title="Fracción molar">fracción molar</a> o fracción atómica) del hidrógeno presente en la Tierra, encontrándose las menores concentraciones en el hidrógeno gaseoso, y las mayores (0.015 % o 150 ppm) en aguas oceánicas. El deuterio no es radiactivo, y no representa un riesgo significativo de toxicidad. El agua enriquecida en moléculas que incluyen deuterio en lugar de hidrógeno <sup>1</sup>H (protio), se denomina <a href="/wiki/Agua_pesada" title="Agua pesada">agua pesada</a>. El deuterio y sus compuestos se emplean en marcado no radiactivo en experimentos y también en disolventes usados en <a href="/wiki/Espectroscopia" title="Espectroscopia">espectroscopia</a> <sup>1</sup>H - RMN. El agua pesada se utiliza como moderador de neutrones y refrigerante en <a href="/wiki/Reactor_nuclear" title="Reactor nuclear">reactores nucleares</a>. El deuterio es también un potencial combustible para la <a href="/wiki/Fusi%C3%B3n_nuclear" title="Fusión nuclear">fusión nuclear</a> con fines comerciales.</li> <li><b><sup>3</sup>H</b> se conoce como <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a> y contiene un protón y dos neutrones en su núcleo. Es radiactivo, desintegrándose en <span class="unicode;" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Helio-3" title="Helio-3"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1.2em; font-size:85%; text-align:right;">3<br />2</span>He</a></span><sup>+</sup> a través de una <a href="/wiki/Desintegraci%C3%B3n_beta" title="Desintegración beta">emisión beta</a>. Posee un <a href="/wiki/Periodo_de_semidesintegraci%C3%B3n" title="Periodo de semidesintegración">periodo de semidesintegración</a> de 12.33 años.<sup id="cite_ref-Miessler_24-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Miessler-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Pequeñas cantidades de tritio se encuentran en la naturaleza por efecto de la interacción de los <a href="/wiki/Radiaci%C3%B3n_c%C3%B3smica" title="Radiación cósmica">rayos cósmicos</a> con los gases atmosféricos. También ha sido liberado tritio por la realización de pruebas de armamento nuclear. El tritio se usa en reacciones de fusión nuclear, como <a href="/wiki/Trazador_radiactivo" title="Trazador radiactivo">trazador</a> en <a href="/wiki/Geoqu%C3%ADmica" title="Geoquímica">Geoquímica</a> Isotópica, y en dispositivos luminosos autoalimentados. Antes era común emplear el tritio como radiomarcador en experimentos químicos y biológicos, pero actualmente se usa menos.</li></ul> <p>El hidrógeno es el único elemento que posee diferentes nombres comunes para cada uno de sus isótopos (naturales). Durante los inicios de los estudios sobre la radiactividad, a algunos isótopos radiactivos pesados les fueron asignados nombres, pero ninguno de ellos se sigue usando. Los símbolos D y T (en lugar de ²H y ³H) se usan a veces para referirse al deuterio y al tritio, pero el símbolo P corresponde al fósforo y, por tanto, no puede usarse para representar al protio. La <a href="/wiki/Uni%C3%B3n_Internacional_de_Qu%C3%ADmica_Pura_y_Aplicada" title="Unión Internacional de Química Pura y Aplicada">IUPAC</a> declara que aunque el uso de estos símbolos sea común, no es lo aconsejado. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Reacciones_biológicas"><span id="Reacciones_biol.C3.B3gicas"></span>Reacciones biológicas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=16" title="Editar sección: Reacciones biológicas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Biohidr%C3%B3geno" title="Biohidrógeno"> Biohidrógeno</a></i></div> <p>H<sub>2</sub> es un producto de algunos tipos de <a href="/w/index.php?title=Metabolismo_anaer%C3%B3bico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metabolismo anaeróbico (aún no redactado)">metabolismo anaeróbico</a> y es producido por diversos <a href="/wiki/Microorganismo" title="Microorganismo">microorganismos</a>, por lo general a través de reacciones <a href="/wiki/Cat%C3%A1lisis" title="Catálisis">catalizadas</a> por enzimas que contienen <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a> o <a href="/wiki/N%C3%ADquel" title="Níquel">níquel</a> llamadas <a href="/w/index.php?title=Hidrogenasas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hidrogenasas (aún no redactado)">hidrogenasas</a>. Estas enzimas catalizan la reacción <a href="/wiki/Redox" class="mw-redirect" title="Redox">redox</a> reversible entre H<sub>2</sub> y sus componentes, dos protones y dos electrones. La creación de gas de hidrógeno ocurre en la transferencia de reducir equivalentes producidos durante la <a href="/wiki/Fermentaci%C3%B3n" title="Fermentación">fermentación</a> del <a href="/wiki/%C3%81cido_pir%C3%BAvico" title="Ácido pirúvico">piruvato</a> al agua.<sup id="cite_ref-47" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>La <a href="/wiki/Separaci%C3%B3n_del_agua" class="mw-redirect" title="Separación del agua">separación del agua</a>, en la que el agua se descompone en sus componentes, protones, electrones y oxígeno ocurre durante la <a href="/wiki/Fase_clara" class="mw-redirect" title="Fase clara">fase clara</a> en todos los organismos <a href="/wiki/Fotos%C3%ADntesis" title="Fotosíntesis">fotosintéticos</a>. Algunos organismos —incluyendo el alga <i><a href="/wiki/Chlamydomonas_reinhardtii" title="Chlamydomonas reinhardtii">Chlamydomonas reinhardtii</a></i> y <a href="/wiki/Cianobacteria" class="mw-redirect" title="Cianobacteria">cianobacteria</a>— evolucionaron un paso más en la <a href="/wiki/Fase_oscura" title="Fase oscura">fase oscura</a> en el que los protones y los electrones se reducen para formar gas de H<sub>2</sub> por hidrogenasas especializadas en el <a href="/wiki/Cloroplasto" title="Cloroplasto">cloroplasto</a>.<sup id="cite_ref-48" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Se realizaron esfuerzos para modificar genéticamente las hidrogenasas de cianobacterias para sintetizar de manera eficiente el gas H<sub>2</sub> incluso en la presencia de oxígeno.<sup id="cite_ref-49" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ También se realizaron esfuerzos con algas modificadas genéticamente <a href="/wiki/Producci%C3%B3n_biol%C3%B3gica_de_hidr%C3%B3geno" title="Producción biológica de hidrógeno">en un biorreactor</a>.<sup id="cite_ref-50" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Producción"><span id="Producci.C3.B3n"></span>Producción</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=17" title="Editar sección: Producción"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Producci%C3%B3n_de_hidr%C3%B3geno" title="Producción de hidrógeno"> Producción de hidrógeno</a></i></div> <p>El gas H<sub>2</sub> es producido en los laboratorios de química y biología, muchas veces como un subproducto de la <a href="/wiki/Deshidrogenaci%C3%B3n" title="Deshidrogenación">deshidrogenación</a> de sustratos <a href="/wiki/Insaturado" class="mw-disambig" title="Insaturado">insaturados</a>; y en la naturaleza como medio de expulsar equivalentes <a href="/wiki/Hidrocarburo_insaturado" title="Hidrocarburo insaturado">reductores</a> en reacciones bioquímicas. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Laboratorio">Laboratorio</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=18" title="Editar sección: Laboratorio"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En el laboratorio, el gas H<sub>2</sub> es normalmente preparado por la reacción de ácidos con metales tales como el <a href="/wiki/Zinc" title="Zinc">zinc</a>, por medio del <a href="/wiki/Aparato_de_Kipp" title="Aparato de Kipp">aparato de Kipp</a>. </p><p><a href="/wiki/Zinc" title="Zinc">Zn</a> + 2 <a href="/wiki/Ion_hidronio" class="mw-redirect" title="Ion hidronio">H<sup>+</sup></a> → <a href="/wiki/Zinc" title="Zinc">Zn<sup>2+</sup></a> + H<sub>2</sub> </p><p>El <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">aluminio</a> también puede producir H<sub>2</sub> después del tratamiento con bases: </p><p>2 <a href="/wiki/Aluminio" title="Aluminio">Al</a> + 6 <a href="/wiki/Agua" title="Agua">H<sub>2</sub>O</a> + 2 <a href="/wiki/Grupo_hidroxilo" title="Grupo hidroxilo">OH<sup>-</sup></a> → 2 Al(OH)<sub>4</sub><sup>-</sup> + 3 H<sub>2</sub> </p><p>La <a href="/wiki/Electr%C3%B3lisis" title="Electrólisis">electrólisis</a> del agua es un método simple de producir hidrógeno. Una <a href="/wiki/Corriente_el%C3%A9ctrica" title="Corriente eléctrica">corriente eléctrica</a> de bajo <a href="/wiki/Voltaje" class="mw-redirect" title="Voltaje">voltaje</a> fluye a través del agua, y el oxígeno gaseoso se forma en el <a href="/wiki/%C3%81nodo" title="Ánodo">ánodo</a>, mientras que el gas hidrógeno se forma en el <a href="/wiki/C%C3%A1todo" title="Cátodo">cátodo</a>. Típicamente, el cátodo está hecho de <a href="/wiki/Platino" title="Platino">platino</a> u otro metal inerte (generalmente platino o <a href="/wiki/Grafito" title="Grafito">grafito</a>), cuando se produce hidrógeno para el almacenamiento. Si, sin embargo, el gas se destinara a ser quemado en el lugar, es deseable que haya oxígeno para asistir a la combustión, y entonces, ambos electrodos pueden estar hechos de metales inertes (se deben evitar los electrodos de <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a>, ya que consumen oxígeno al sufrir oxidación). La eficiencia máxima teórica (electricidad utilizada <i>vs</i> valor energético de hidrógeno producido) es entre 80 y 94 %.<sup id="cite_ref-51" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>2<a href="/wiki/Agua" title="Agua">H<sub>2</sub>O</a><sub>(aq)</sub> → 2H<sub>2</sub>(g) + <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">O<sub>2</sub></a><sub>(g)</sub> </p><p>En 2007, se descubrió que una aleación de aluminio y <a href="/wiki/Galio" title="Galio">galio</a> en forma de gránulos añadida al agua podía utilizarse para generar hidrógeno. El proceso también produce <a href="/wiki/Al%C3%BAmina" title="Alúmina">alúmina</a>, pero se puede reutilizar el <a href="/wiki/Galio" title="Galio">galio</a>, que previene la formación de una película de óxido en los gránulos. Esto tiene importantes implicaciones para la potenciales economía basada en el hidrógeno, ya que se puede producir en el lugar y no tiene que ser transportado.<sup id="cite_ref-52" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Industrial">Industrial</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=19" title="Editar sección: Industrial"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El hidrógeno puede ser preparado por medio de varios procesos pero hoy día el más importante consiste en la extracción de hidrógeno a partir de hidrocarburos. La mayor parte del hidrógeno comercial se produce mediante el <a href="/wiki/Reformado_catal%C3%ADtico" title="Reformado catalítico">reformado catalítico</a> de <a href="/wiki/Gas_natural" title="Gas natural">gas natural</a><sup id="cite_ref-Oxtoby_53-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Oxtoby-53"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ o de hidrocarburos líquidos. A altas temperaturas (700-1100 °C), se hace reaccionar vapor de agua con metano para producir <a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">monóxido de carbono</a> y H<sub>2</sub>: </p> <dl><dd><a href="/wiki/Metano" title="Metano">CH<sub>4</sub></a> + <a href="/wiki/Agua" title="Agua">H<sub>2</sub>O</a> → <a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">CO</a> + 3 H<sub>2</sub></dd></dl> <p>Esta reacción es favorecida termodinámicamente por un exceso de vapor y por bajas presiones pero normalmente se practica a altas presiones (20 <a href="/wiki/Atm%C3%B3sfera_(unidad)" title="Atmósfera (unidad)">atm</a>) por motivos económicos. La mezcla producida se conoce como «<a href="/wiki/Gas_de_s%C3%ADntesis" title="Gas de síntesis">gas de síntesis</a>», ya que muchas veces se utiliza directamente para la síntesis de <a href="/wiki/Metanol" title="Metanol">metanol</a> y otras sustancias químicas. Se pueden usar otros <a href="/wiki/Hidrocarburo" title="Hidrocarburo">hidrocarburos</a>, además de metano, para producir gas de síntesis con proporciones variables de los productos. </p><p>Si el producto que se desea es solo hidrógeno, se hace reaccionar el monóxido de carbono a través de la <a href="/w/index.php?title=Reacci%C3%B3n_de_desplazamiento_del_vapor_de_agua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reacción de desplazamiento del vapor de agua (aún no redactado)">reacción de desplazamiento del vapor de agua</a>, por ejemplo con un catalizador de <a href="/wiki/%C3%93xido_de_hierro" class="mw-redirect" title="Óxido de hierro">óxido de hierro</a>. Esta reacción es también una fuente industrial común de <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_carbono" title="Dióxido de carbono">dióxido de carbono</a>:<sup id="cite_ref-Oxtoby_53-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Oxtoby-53"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <dl><dd><a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">CO</a> + <a href="/wiki/Agua" title="Agua">H<sub>2</sub>O</a> → <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_carbono" title="Dióxido de carbono">CO<sub>2</sub></a> + H<sub>2</sub></dd></dl> <p>Otras opciones para producir hidrógeno a partir de metano son la pirólisis, que resulta en la formación de carbono sólido: </p> <dl><dd><a href="/wiki/Metano" title="Metano">CH<sub>4</sub></a> → <a href="/wiki/Carbono" title="Carbono">C</a> + 2 H<sub>2</sub></dd></dl> <p>O la oxidación parcial,<sup id="cite_ref-54" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ la cual se aplica también a combustibles como el <a href="/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón">carbón</a>: </p> <dl><dd>2 <a href="/wiki/Metano" title="Metano">CH<sub>4</sub></a> + <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">O<sub>2</sub></a> → 2 <a href="/wiki/Mon%C3%B3xido_de_carbono" title="Monóxido de carbono">CO</a> + 4 H<sub>2</sub></dd></dl> <p>Otro proceso que produce hidrógeno como producto secundario es la <a href="/wiki/Electr%C3%B3lisis" title="Electrólisis">electrólisis</a> de <a href="/wiki/Salmuera" title="Salmuera">salmuera</a> para producir <a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">cloro</a>.<sup id="cite_ref-55" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Termoquímicos_solares"><span id="Termoqu.C3.ADmicos_solares"></span>Termoquímicos solares</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=20" title="Editar sección: Termoquímicos solares"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Existen más de 200 ciclos termoquímicos que pueden ser utilizados para la <a href="/wiki/Separaci%C3%B3n_del_agua" class="mw-redirect" title="Separación del agua">separación del agua</a>, alrededor de una docena de estos ciclos, tales como el ciclo de <a href="/wiki/%C3%93xido_de_hierro" class="mw-redirect" title="Óxido de hierro">óxido de hierro</a>, <a href="/w/index.php?title=Ciclo_del_%C3%B3xido_cerio_(III)-%C3%B3xido_cerio(IV)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo del óxido cerio (III)-óxido cerio(IV) (aún no redactado)">ciclo del óxido cerio (III)-óxido cerio(IV)</a>, <a href="/w/index.php?title=Ciclo_de_%C3%B3xido_zinc-zinc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo de óxido zinc-zinc (aún no redactado)">ciclo de óxido zinc-zinc</a>, <a href="/w/index.php?title=Ciclo_del_azufre-yodo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo del azufre-yodo (aún no redactado)">ciclo del azufre-yodo</a>, <a href="/w/index.php?title=Ciclo_del_cobre-cloro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo del cobre-cloro (aún no redactado)">ciclo del cobre-cloro</a>, <a href="/w/index.php?title=Ciclo_h%C3%ADbrido_del_azufre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciclo híbrido del azufre (aún no redactado)">ciclo híbrido del azufre</a> están bajo investigación y en fase de prueba para producir hidrógeno y oxígeno a partir de agua y calor sin utilizar electricidad.<sup id="cite_ref-56" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Un número de laboratorios (incluyendo Francia, Alemania, Grecia, Japón y los Estados Unidos) están desarrollando métodos termoquímicos para producir hidrógeno a partir de energía solar y agua.<sup id="cite_ref-57" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Corrosión_anaerobia"><span id="Corrosi.C3.B3n_anaerobia"></span>Corrosión anaerobia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=21" title="Editar sección: Corrosión anaerobia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En condiciones anaeróbicas, las aleaciones de hierro y acero se oxidan lentamente por los protones de agua concomitante reducidos en hidrógeno molecular (H<sub>2</sub>). La <a href="/w/index.php?title=Corrosi%C3%B3n_anaer%C3%B3bica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Corrosión anaeróbica (aún no redactado)">corrosión anaeróbica</a> de hierro conduce primero a la formación de <a href="/wiki/Hidr%C3%B3xido_ferroso" class="mw-redirect" title="Hidróxido ferroso">hidróxido ferroso</a> (óxido verde) y se puede describir mediante la siguiente reacción: </p> <dl><dd>Fe + 2 H<sub>2</sub>O → Fe(OH)<sub>2</sub> + H<sub>2</sub></dd></dl> <p>A su vez, bajo condiciones anaeróbicas, el <a href="/wiki/Hidr%C3%B3xido_ferroso" class="mw-redirect" title="Hidróxido ferroso">hidróxido ferroso</a> (Fe(OH)<sub>2</sub> ) puede ser oxidado por los protones de agua para formar <a href="/wiki/Magnetita" title="Magnetita">magnetita</a> e hidrógeno molecular. Este proceso se describe por la <a href="/w/index.php?title=Reacci%C3%B3n_de_Schikorr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reacción de Schikorr (aún no redactado)">reacción de Schikorr</a>: </p> <dl><dd>3 Fe(OH)<sub>2</sub> → Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub> + 2 H<sub>2</sub>O + H<sub>2</sub></dd></dl> <dl><dd><i>hidróxido ferroso → magnetita + agua + hidrógeno</i></dd></dl> <p>La magnetita así cristalizada (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>) es termodinámicamente más estable que el hidróxido ferroso (Fe(OH)<sub>2</sub> ). </p><p>Este proceso ocurre durante la corrosión anaeróbica de <a href="/wiki/Hierro" title="Hierro">hierro</a> y <a href="/wiki/Acero" title="Acero">acero</a> en <a href="/wiki/Agua_subterr%C3%A1nea" title="Agua subterránea">aguas subterráneas</a> <a href="/wiki/Aguas_an%C3%B3xicas" title="Aguas anóxicas">sin oxígeno</a> y en suelos reducidos por debajo del <a href="/wiki/Nivel_fre%C3%A1tico" title="Nivel freático">nivel freático</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ocurrencia_geológica:_la_reacción_de_serpentinización"><span id="Ocurrencia_geol.C3.B3gica:_la_reacci.C3.B3n_de_serpentinizaci.C3.B3n"></span>Ocurrencia geológica: la reacción de serpentinización</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=22" title="Editar sección: Ocurrencia geológica: la reacción de serpentinización"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En ausencia de oxígeno atmosférico (O<sub>2</sub>), en condiciones geológicas profundas que prevalezcan lejos de atmósfera de la Tierra, el hidrógeno (H<sub>2</sub>) se produce durante el proceso del serpentinización por la oxidación anaeróbica de protones del agua (H<sup>+</sup>) del silicato ferroso (Fe<sup>2+</sup>) presente en la red cristalina de la fayalita (Fe<sub>2</sub>SiO<sub>4</sub>, el hierro olivino). La reacción correspondiente que conduce a la formación de magnetita (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>), cuarzo SiO<sub>2</sub>) e hidrógeno (H<sub>2</sub>) es la siguiente: </p> <dl><dd>3 Fe<sub>2</sub>SiO<sub>4</sub> + 2 H<sub>2</sub>O → 2 Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub> + 3 SiO<sub>2</sub> + 3 H<sub>2</sub></dd> <dd><i>fayalita + agua → magnetita + cuarzo + hidrógeno</i></dd></dl> <p>Esta reacción se parece mucho a la reacción de Schikorr observada en la oxidación anaeróbica del hidróxido ferroso en contacto con el agua. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Formación_en_transformadores"><span id="Formaci.C3.B3n_en_transformadores"></span>Formación en transformadores</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=23" title="Editar sección: Formación en transformadores"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De todos los gases de fallo formados en <a href="/wiki/Transformador" title="Transformador">transformadores</a> eléctricos, el hidrógeno es el más común y se genera bajo la mayoría de condiciones de fallo, por lo que, la formación de hidrógeno es un primer indicio de problemas graves en el ciclo de vida del transformador.<sup id="cite_ref-58" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aplicaciones">Aplicaciones</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=24" title="Editar sección: Aplicaciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Industria_petroquímica"><span id="Industria_petroqu.C3.ADmica"></span>Industria petroquímica</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=25" title="Editar sección: Industria petroquímica"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Se necesitan grandes cantidades de H<sub>2</sub> en las industrias del petróleo y química. Una aplicación adicional de H<sub>2</sub> es de tratamiento («mejoramiento») de combustibles fósiles, y en la producción de amoniaco. Los principales consumidores de H<sub>2</sub> en una planta petroquímica incluyen <a href="/w/index.php?title=Hidrodesalquilaci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hidrodesalquilación (aún no redactado)">hidrodesalquilación</a>, <a href="/wiki/Hidrodesulfuraci%C3%B3n" title="Hidrodesulfuración">hidrodesulfuración</a>, y de <a href="/wiki/Craqueo" title="Craqueo">hidrocraqueo</a>. El H<sub>2</sub> se utiliza como un agente hidrogenizante, particularmente en el aumento del nivel de saturación de las grasas y aceites insaturados (que se encuentran en artículos como la margarina) y en la producción de <a href="/wiki/Metanol" title="Metanol">metanol</a>. Del mismo modo es la fuente de hidrógeno en la fabricación de <a href="/wiki/%C3%81cido_clorh%C3%ADdrico" title="Ácido clorhídrico">ácido clorhídrico</a>. El H<sub>2</sub> también se utiliza como <a href="/wiki/Agente_reductor" title="Agente reductor">agente reductor</a> de <a href="/wiki/Mineral" title="Mineral">minerales</a> metálicos.<sup id="cite_ref-59" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Además de su uso como un reactivo, H<sub>2</sub> tiene amplias aplicaciones en la física y la ingeniería. Se utiliza como <a href="/w/index.php?title=Gas_de_protecci%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gas de protección (aún no redactado)">gas de protección</a> en los métodos de <a href="/wiki/Soldadura" title="Soldadura">soldadura</a> tales como la <a href="/wiki/Soldadura_de_hidr%C3%B3geno_at%C3%B3mico" title="Soldadura de hidrógeno atómico">soldadura de hidrógeno atómico</a>.<sup id="cite_ref-60" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-61" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ H<sub>2</sub> se utiliza como un enfriador de <a href="/wiki/Generador_el%C3%A9ctrico" title="Generador eléctrico">generadores</a> en <a href="/wiki/Central_el%C3%A9ctrica" class="mw-redirect" title="Central eléctrica">centrales eléctricas</a>, porque tiene la mayor <a href="/wiki/Conductividad_t%C3%A9rmica" title="Conductividad térmica">conductividad térmica</a> de todos los gases. H<sub>2</sub> líquido se utiliza en las investigaciones <a href="/wiki/Criogenia" title="Criogenia">criogénicas</a>, incluyendo estudios de <a href="/wiki/Superconductividad" title="Superconductividad">superconductividad</a>.<sup id="cite_ref-62" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Dado que el H<sub>2</sub> es más ligero que el aire, teniendo un poco más de 1/15 de la densidad del aire, fue ampliamente utilizado en el pasado como <a href="/wiki/Gas_de_elevaci%C3%B3n" title="Gas de elevación">gas de elevación</a> en <a href="/w/index.php?title=Pelotismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pelotismo (aún no redactado)">globos aerostáticos</a> y <a href="/wiki/Dirigible" title="Dirigible">dirigibles</a>.<sup id="cite_ref-zeppelins_63-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-zeppelins-63"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>En aplicaciones más recientes, se utiliza hidrógeno puro o mezclado con nitrógeno (a veces llamado <i><a href="/w/index.php?title=Forming_gas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forming gas (aún no redactado)">forming gas</a></i>) como gas indicador para detectar fugas. Las aplicaciones pueden ser encontradas en las industrias automotriz, química, de generación de energía, aeroespacial y de telecomunicaciones.<sup id="cite_ref-64" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno es un <a href="/wiki/Aditivo_alimentario" title="Aditivo alimentario">aditivo alimentario</a> autorizado (E 949) que permite la prueba de fugas de paquetes, entre otras propiedades antioxidantes.<sup id="cite_ref-65" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Los isótopos más raros de hidrógeno también poseen aplicaciones específicas para cada uno. El <a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">deuterio</a> (hidrógeno-2) se utiliza en <a href="/wiki/Reactor_CANDU" title="Reactor CANDU">aplicaciones de la fisión nuclear</a> como un <a href="/wiki/Moderador_nuclear" title="Moderador nuclear">moderador</a> para <a href="/wiki/Neutr%C3%B3n" title="Neutrón">neutrones</a> lentos, y en las reacciones de <a href="/wiki/Fusi%C3%B3n_nuclear" title="Fusión nuclear">fusión nuclear</a>.<sup id="cite_ref-nbb_16-10" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-nbb-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Los compuestos de deuterio tienen aplicaciones en la química y biología en los estudios de los <a href="/wiki/Efecto_isot%C3%B3pico_cin%C3%A9tico" title="Efecto isotópico cinético">efectos isotópicos</a>.<sup id="cite_ref-66" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El <a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">tritio</a> (hidrógeno-3), producido en los <a href="/wiki/Reactor_nuclear" title="Reactor nuclear">reactores nucleares</a>, se utiliza en la producción de <a href="/wiki/Bomba_de_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Bomba de hidrógeno">bombas de hidrógeno</a>,<sup id="cite_ref-67" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ como un marcador isotópico en las <a href="/wiki/Ciencias_biol%C3%B3gicas" class="mw-redirect" title="Ciencias biológicas">ciencias biológicas</a>,<sup id="cite_ref-holte_68-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-holte-68"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ como una fuente de <a href="/wiki/Part%C3%ADcula_beta" title="Partícula beta">radiación</a> en <a href="/wiki/Pintura" title="Pintura">pinturas</a> luminosas.<sup id="cite_ref-69" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>La temperatura de equilibrio del <a href="/wiki/Punto_triple" title="Punto triple">punto triple</a> de hidrógeno es un punto fijo definido en la escala de temperatura <a href="/w/index.php?title=Escala_Internacional_de_Temperatura_de_1990&action=edit&redlink=1" class="new" title="Escala Internacional de Temperatura de 1990 (aún no redactado)">ITS</a>-90 a 13.8033 <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">Kelvin</a>.<sup id="cite_ref-70" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Portador_de_energía"><span id="Portador_de_energ.C3.ADa"></span>Portador de energía</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=26" title="Editar sección: Portador de energía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span> <i><a href="/wiki/Econom%C3%ADa_del_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Economía del hidrógeno"> Economía del hidrógeno</a></i></div> <p>El hidrógeno no es una fuente de energía,<sup id="cite_ref-sustain_71-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-sustain-71"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ excepto en el contexto hipotético de las centrales nucleares de fusión comerciales que utilizan deuterio o tritio, una tecnología actualmente lejos de desarrollo.<sup id="cite_ref-72" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La energía del sol proviene de la fusión nuclear del hidrógeno, pero este proceso es difícil de lograr de forma controlable en la Tierra.<sup id="cite_ref-73" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno elemental de fuentes solares, biológicas, o eléctricas requieren más energía para crear lo que es obtenido al quemarlo, por lo que, en estos casos, sirve el hidrógeno como portador de energía, como una batería. Se puede obtener a partir de fuentes fósiles (tales como metano), pero estas fuentes son insustentables.<sup id="cite_ref-sustain_71-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-sustain-71"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>La <a href="/wiki/Densidad_de_energ%C3%ADa" title="Densidad de energía">densidad de energía</a> por unidad de volumen tanto del <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_l%C3%ADquido" title="Hidrógeno líquido">hidrógeno líquido</a> como del gas de <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_comprimido" title="Hidrógeno comprimido">hidrógeno comprimido</a> en cualquier presión posible es significativamente menor que aquella de fuentes de combustible tradicionales, aunque la densidad de energía por unidad de <i>masa</i> de combustible sea más alta.<sup id="cite_ref-sustain_71-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-sustain-71"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Sin embargo, el hidrógeno elemental ha sido ampliamente discutido en el contexto de la energía, como un posible <i>portador</i> de energía futura a gran escala de la economía.<sup id="cite_ref-74" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Por ejemplo, el <a href="/w/index.php?title=Secuestro_de_CO2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Secuestro de CO2 (aún no redactado)">secuestro de CO<sub>2</sub></a> seguido de <a href="/wiki/Captura_y_almacenamiento_de_carbono" title="Captura y almacenamiento de carbono">captura y almacenamiento de carbono</a> podría realizarse al punto de producción de H<sub>2</sub> a partir de combustibles fósiles.<sup id="cite_ref-GATech_75-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-GATech-75"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El hidrógeno utilizado en el transporte se quemaría relativamente limpio, con algunas emisiones de <a href="/wiki/%C3%93xido_de_nitr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Óxido de nitrógeno">NOx</a>,<sup id="cite_ref-76" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ pero sin emisiones de carbono.<sup id="cite_ref-GATech_75-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-GATech-75"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Sin embargo, los costos de infraestructura asociados con la conversión total a una economía del hidrógeno podría ser sustancial.<sup id="cite_ref-77" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-78" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Industria_de_semiconductores">Industria de semiconductores</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=27" title="Editar sección: Industria de semiconductores"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El hidrógeno es empleado para saturar enlaces rotos de <a href="/wiki/Silicio_amorfo" class="mw-redirect" title="Silicio amorfo">silicio amorfo</a> y <a href="/wiki/Carbono_amorfo" title="Carbono amorfo">carbono amorfo</a> que ayuda a la estabilización de las propiedades del material.<sup id="cite_ref-79" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Es también un potencial <a href="/wiki/Donante_de_electrones" title="Donante de electrones">donante de electrones</a> en diferentes materiales óxidos, incluyendo <a href="/wiki/%C3%93xido_de_zinc" title="Óxido de zinc">ZnO</a>,<sup id="cite_ref-80" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​<sup id="cite_ref-81" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_esta%C3%B1o" title="Dióxido de estaño">SnO<sub>2</sub></a>, CdO, <a href="/wiki/%C3%93xido_de_magnesio" title="Óxido de magnesio">MgO</a>,<sup id="cite_ref-82" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_zirconio" title="Dióxido de zirconio">ZrO<sub>2</sub></a>, HfO<sub>2</sub>, La<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, <a href="/wiki/%C3%93xido_de_itrio_(III)" class="mw-redirect" title="Óxido de itrio (III)">Y<sub>2</sub>O<sub>3</sub></a>, <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_titanio" class="mw-redirect" title="Dióxido de titanio">TiO<sub>2</sub></a>, SrTiO<sub>3</sub>, LaAlO<sub>3</sub>, <a href="/wiki/Di%C3%B3xido_de_silicio" class="mw-redirect" title="Dióxido de silicio">SiO<sub>2</sub></a>, <a href="/wiki/%C3%93xido_de_aluminio" class="mw-redirect" title="Óxido de aluminio">Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub></a>, ZrSiO<sub>4</sub>, HfSiO<sub>4</sub>, y SrZrO<sub>3</sub>.<sup id="cite_ref-83" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Seguridad_y_precauciones">Seguridad y precauciones</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=28" title="Editar sección: Seguridad y precauciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink noprint hatnote"> Para las reacciones al accidente del escape de algún gas inflamable como éste, véase <a href="/wiki/Fuga_de_gas#Reacciones_en_caso_de_fuga_de_gas" title="Fuga de gas">Fuga de gas#Reacciones en caso de fuga de gas</a>.</div><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hindenburg_burning.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hindenburg_burning.jpg/200px-Hindenburg_burning.jpg" decoding="async" width="200" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hindenburg_burning.jpg/300px-Hindenburg_burning.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hindenburg_burning.jpg/400px-Hindenburg_burning.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2283" /></a><figcaption><a href="/wiki/Desastre_del_dirigible_Hindenburg" class="mw-redirect" title="Desastre del dirigible Hindenburg">Explosión del dirigible <i>Hindenburg</i></a></figcaption></figure> <p>El hidrógeno genera diversos riesgos para la seguridad humana, de potenciales detonaciones e incendios cuando se mezcla con el aire al ser un asfixiante en su forma pura, libre de <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">oxígeno</a>.<sup id="cite_ref-NASAH2_84-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-NASAH2-84"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ Además, el <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_l%C3%ADquido" title="Hidrógeno líquido">hidrógeno líquido</a> es un <a href="/wiki/Criogenia" title="Criogenia">criogénico</a> y presenta peligros (tales como congelación) asociados con líquidos muy fríos.<sup id="cite_ref-85" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ El elemento se disuelve en algunos metales y, además de fuga, pueden tener efectos adversos sobre ellos, tales como <a href="/w/index.php?title=Fragilizaci%C3%B3n_por_hidr%C3%B3geno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fragilización por hidrógeno (aún no redactado)">fragilización por hidrógeno</a>.<sup id="cite_ref-86" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ La fuga de gas de hidrógeno en el aire externo puede inflamarse espontáneamente. Por otra parte, el fuego de hidrógeno, siendo extremadamente caliente, es casi invisible, y por lo tanto puede dar lugar a <a href="/wiki/Quemadura" title="Quemadura">quemaduras</a> <a href="/wiki/Accidente" title="Accidente">accidentales</a>.<sup id="cite_ref-87" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p><p>Aunque incluso interpretar los datos de hidrógeno (incluyendo los datos para la seguridad) es confundido por diversos fenómenos. Muchas de las propiedades físicas y químicas del hidrógeno dependen de la tasa de <a href="/w/index.php?title=Is%C3%B3meros_spin_del_hidr%C3%B3geno&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isómeros spin del hidrógeno (aún no redactado)">parahidrógeno/ortohidrógeno</a> (por lo general llevar a días o semanas a una temperatura determinada para llegar a la tasa de equilibrio por el cual los resultados suelen aparecer los parámetros de detonación de hidrógeno, como la presión y temperatura crítica de fundición, dependen en gran medida de la geometría del recipiente.<sup id="cite_ref-NASAH2_84-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-NASAH2-84"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>​ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=29" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table> <tbody><tr> <td> <ul><li><a href="/wiki/Dihidr%C3%B3geno" title="Dihidrógeno">Dihidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%81cido-base" class="mw-redirect" title="Ácido-base">Ácido-base</a></li> <li><a href="/wiki/Agua" title="Agua">Agua</a></li> <li><a href="/wiki/Antihidr%C3%B3geno" title="Antihidrógeno">Antihidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/Biocombustible" class="mw-redirect" title="Biocombustible">Biocombustible</a></li> <li><a href="/wiki/Bomba_at%C3%B3mica" title="Bomba atómica">Bomba de hidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/Celda_de_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Celda de hidrógeno">Celda de hidrógeno</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Deuterio" title="Deuterio">Deuterio</a></li> <li><a href="/wiki/Tritio" title="Tritio">Tritio</a></li> <li><a href="/wiki/Econom%C3%ADa_del_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Economía del hidrógeno">Economía del hidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/Electr%C3%B3lisis" title="Electrólisis">Electrólisis</a></li> <li><a href="/wiki/Energ%C3%ADa_del_futuro" title="Energía del futuro">Energía del futuro</a></li> <li><a href="/wiki/Enlace_de_hidr%C3%B3geno" title="Enlace de hidrógeno">Enlace de hidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%B3rmula_de_Rydberg" title="Fórmula de Rydberg">Fórmula de Rydberg</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Gas_natural" title="Gas natural">Gas natural</a></li> <li><a href="/wiki/Hidrocarburo" title="Hidrocarburo">Hidrocarburo</a></li> <li><a href="/wiki/Hidrogenera" class="mw-redirect" title="Hidrogenera">Hidrogenera</a></li> <li><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_diat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Hidrógeno diatómico">Hidrógeno diatómico</a> (gas)</li> <li><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_triat%C3%B3mico" class="mw-redirect" title="Hidrógeno triatómico">Hidrógeno triatómico</a></li> <li><a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno_molecular_protonado" title="Hidrógeno molecular protonado">Hidrógeno molecular protonado</a></li> <li><a href="/wiki/Metano" title="Metano">Metano</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/PH" title="PH">pH</a></li> <li><a href="/wiki/Pila_de_combustible" title="Pila de combustible">Pila de combustible</a></li> <li><a href="/wiki/Protio" class="mw-redirect" title="Protio">Protio</a></li> <li><a href="/wiki/Serie_de_Lyman" title="Serie de Lyman">Serie de Lyman</a></li> <li><a href="/wiki/Tecnolog%C3%ADas_del_hidr%C3%B3geno" class="mw-redirect" title="Tecnologías del hidrógeno">Tecnologías del hidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/Veh%C3%ADculo_de_hidr%C3%B3geno" title="Vehículo de hidrógeno">Vehículo de hidrógeno</a></li> <li><a href="/wiki/Veh%C3%ADculo_el%C3%A9ctrico_de_bater%C3%ADa" title="Vehículo eléctrico de batería">Vehículo eléctrico</a></li> <li><a href="/wiki/Veh%C3%ADculo_h%C3%ADbrido" title="Vehículo híbrido">Vehículo híbrido</a></li></ul> </td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0px; margin-bottom:0px;"> <tbody><tr> <th colspan="42" style="background:#F8EABA;"><a href="/wiki/Mol%C3%A9culas_diat%C3%B3micas" class="mw-redirect" title="Moléculas diatómicas">Elementos diatómicos</a> </th></tr> <tr> <td> <p>Hidrógeno<br />H<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/Nitr%C3%B3geno" title="Nitrógeno">Nitrógeno</a><br />N<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">Oxígeno</a><br />O<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/Fl%C3%BAor" title="Flúor">Flúor</a><br />F<sub>2</sub> </p> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td> <p><a href="/wiki/Cloro" title="Cloro">Cloro</a><br />Cl<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/Bromo" title="Bromo">Bromo</a><br />Br<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/Yodo" title="Yodo">Yodo</a><br />I<sub>2</sub> </p> </td> <td> <p>|<br />  </p> </td> <td> </td> <td> <p><a href="/wiki/%C3%81stato" class="mw-redirect" title="Ástato">Ástato</a><br />At<sub>2</sub> </p> </td> <td> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nota">Nota</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=30" title="Editar sección: Nota"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Sin embargo, la mayor parte de la masa del universo no está en la forma de <a href="/wiki/Barion" class="mw-redirect" title="Barion">bariones</a> o elementos químicos. Véase <a href="/wiki/Materia_oscura" title="Materia oscura">materia oscura</a> y <a href="/wiki/Energ%C3%ADa_oscura" title="Energía oscura">energía oscura</a>.</span> </li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=31" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFChristen1977" class="citation libro">Christen, Hans Rudolf (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.es/books?id=CrMTtgiB2wcC&pg=PA15&dq=masa+atomica+hidrogeno+1,007&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiov6au4trcAhWkyIUKHZzPApQQ6AEIJzAA#v=onepage&q=masa%20atomica%20hidrogeno%201,007&f=false"><i>Química general</i></a>. Reverte. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788429171310" title="Especial:FuentesDeLibros/9788429171310">9788429171310</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 7 de agosto de 2018</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Christen%2C+Hans+Rudolf&rft.aufirst=Hans+Rudolf&rft.aulast=Christen&rft.btitle=Qu%C3%ADmica+general&rft.date=1977&rft.genre=book&rft.isbn=9788429171310&rft.pub=Reverte&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.es%2Fbooks%3Fid%3DCrMTtgiB2wcC%26pg%3DPA15%26dq%3Dmasa%2Batomica%2Bhidrogeno%2B1%2C007%26hl%3Des%26sa%3DX%26ved%3D0ahUKEwiov6au4trcAhWkyIUKHZzPApQQ6AEIJzAA%23v%3Donepage%26q%3Dmasa%2520atomica%2520hidrogeno%25201%2C007%26f%3Dfalse&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMurphy,_Ana_Carolina2009" class="citation web">Murphy, Ana Carolina (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303203825/http://revistagalileu.globo.com/Revista/Common/0,,EMI112846-17774,00-HIDROGENIO+E+O+FUTURO.html">«Hidrogênio é o Futuro»</a>. <i>Revista Galileu, 2009</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en portugués)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.revistagalileu.globo.com/Revista/Common/0,,EMI112846-17774,00-HIDROGENIO+E+O+FUTURO.html">el original</a> el 3 de marzo de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 26 de noviembre de 2013</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hidrog%C3%AAnio+%C3%A9+o+Futuro&rft.au=Murphy%2C+Ana+Carolina&rft.aulast=Murphy%2C+Ana+Carolina&rft.date=2009&rft.genre=article&rft.jtitle=Revista+Galileu%2C+2009&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.revistagalileu.globo.com%2FRevista%2FCommon%2F0%2C%2CEMI112846-17774%2C00-HIDROGENIO%2BE%2BO%2BFUTURO.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPalmer1997" class="citation web">Palmer, David (13 de septiembre). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/971113i.html">«Hydrogen in the Universe»</a>. NASA<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Palmer%2C+David&rft.aufirst=David&rft.aulast=Palmer&rft.btitle=Hydrogen+in+the+Universe&rft.date=13+de+septiembre&rft.genre=book&rft.pub=NASA&rft_id=http%3A%2F%2Fimagine.gsfc.nasa.gov%2Fdocs%2Fask_astro%2Fanswers%2F971113i.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFStaff2009" class="citation web">Staff (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fsec.ucf.edu/en/consumer/hydrogen/basics/production.htm">«Hydrogen Basics — Production»</a>. Florida Solar Energy Center<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1º de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Staff&rft.aulast=Staff&rft.btitle=Hydrogen+Basics%26nbsp%3B%E2%80%94+Production&rft.date=2009&rft.genre=book&rft.pub=Florida+Solar+Energy+Center&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fsec.ucf.edu%2Fen%2Fconsumer%2Fhydrogen%2Fbasics%2Fproduction.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|añoacceso=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Gurov-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Gurov_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Gurov_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Gurov, Y. B., Aleshkin, D. V., Berh, M. N., Lapushkin, S. V., Morokhov, P. V., Pechkurov, V. A., Poroshin, N. O., Sandukovsky, V. G., Tel'kushev, M. V., Chernyshev, B. A., Tschurenkova, T. D. (2004). «Spectroscopy of superheavy hydrogen isotopes in stopped-pion absorption by nuclei.» <i>Physics of Atomic Nuclei</i> 68(3):491-497.</span> </li> <li id="cite_note-Korsheninnikov-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Korsheninnikov_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Korsheninnikov_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Korsheninnikov, A. A. <i>et al.</i> (2003). «Experimental Evidence for the Existence of 7H and for a Specific Structure of 8He.» <i>Phys Rev Lett</i> 90, 082501.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRogers1999" class="citation publicación">Rogers, H. C. (1999). «Hydrogen Embrittlement of Metals». <i>Science</i> <b>159</b> (3819): 1057-1064. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0036-8075">0036-8075</a></small>. <small><a href="/wiki/PubMed_Identifier" class="mw-redirect" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17775040">17775040</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.159.3819.1057">10.1126/science.159.3819.1057</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+Embrittlement+of+Metals&rft.au=Rogers%2C+H.+C.&rft.aufirst=H.+C.&rft.aulast=Rogers&rft.date=1999&rft.genre=article&rft.issn=0036-8075&rft.issue=3819&rft.jtitle=Science&rft.pages=1057-1064&rft.volume=159&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.159.3819.1057&rft_id=info%3Apmid%2F17775040&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFChristenseNørskov,_J._K.Johannessen,_T.9_de_julio_de_2005" class="citation noticia">Christense, C. H.; Nørskov, J. K.; Johannessen, T. (9 de julio de 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100107204859/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D">«Making society independent of fossil fuels — Danish researchers reveal new technology»</a>. Technical University of Denmark. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dtu.dk/English/About_DTU/News.aspx?guid=%7BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%7D">el original</a> el 7 de enero de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1º de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Christense%2C+C.+H.&rft.au=Johannessen%2C+T.&rft.au=N%C3%B8rskov%2C+J.+K.&rft.aufirst=C.+H.&rft.aulast=Christense&rft.btitle=Making+society+independent+of+fossil+fuels%26nbsp%3B%E2%80%94+Danish+researchers+reveal+new+technology&rft.date=9+de+julio+de+2005&rft.genre=book&rft.pub=Technical+University+of+Denmark&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dtu.dk%2FEnglish%2FAbout_DTU%2FNews.aspx%3Fguid%3D%257BE6FF7D39-1EDD-41A4-BC9A-20455C2CF1A7%257D&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Takeshita-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Takeshita_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFTakeshitaWallace,_W._E.Craig,_R._S.1974" class="citation publicación">Takeshita, T.; Wallace, W. E.; Craig, R. S. (1974). «Hydrogen solubility in 1:5 compounds between yttrium or thorium and nickel or cobalt». <i>Inorganic Chemistry</i> <b>13</b> (9): 2282-2283. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1021%2Fic50139a050">10.1021/ic50139a050</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+solubility+in+1%3A5+compounds+between+yttrium+or+thorium+and+nickel+or+cobalt&rft.au=Craig%2C+R.+S.&rft.au=Takeshita%2C+T.&rft.au=Wallace%2C+W.+E.&rft.aufirst=T.&rft.aulast=Takeshita&rft.date=1974&rft.genre=article&rft.issue=9&rft.jtitle=Inorganic+Chemistry&rft.pages=2282-2283&rft.volume=13&rft_id=info%3Adoi%2F10.1021%2Fic50139a050&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Kirchheim1-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kirchheim1_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFKirchheimMutschele,_T.Kieninger,_W.1988" class="citation publicación">Kirchheim, R.; Mutschele, T.; Kieninger, W. (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_materials-science-and-engineering_1988-03_99/page/457">«Hydrogen in amorphous and nanocrystalline metals»</a>. <i>Materials Science and Engineering</i> <b>99</b>: 457-462. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2F0025-5416%2888%2990377-1">10.1016/0025-5416(88)90377-1</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+in+amorphous+and+nanocrystalline+metals&rft.au=Kieninger%2C+W.&rft.au=Kirchheim%2C+R.&rft.au=Mutschele%2C+T.&rft.aufirst=R.&rft.aulast=Kirchheim&rft.date=1988&rft.genre=article&rft.jtitle=Materials+Science+and+Engineering&rft.pages=457-462&rft.volume=99&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_materials-science-and-engineering_1988-03_99%2Fpage%2F457&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2F0025-5416%2888%2990377-1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Kirchheim2-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kirchheim2_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFKirchheim1988" class="citation publicación">Kirchheim, R. (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_progress-in-materials-science_1988_32_4/page/262">«Hydrogen solubility and diffusivity in defective and amorphous metals»</a>. <i>Progress in Materials Science</i> <b>32</b> (4): 262-325. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2F0079-6425%2888%2990010-2">10.1016/0079-6425(88)90010-2</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+solubility+and+diffusivity+in+defective+and+amorphous+metals&rft.au=Kirchheim%2C+R.&rft.aufirst=R.&rft.aulast=Kirchheim&rft.date=1988&rft.genre=article&rft.issue=4&rft.jtitle=Progress+in+Materials+Science&rft.pages=262-325&rft.volume=32&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_progress-in-materials-science_1988_32_4%2Fpage%2F262&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2F0079-6425%2888%2990010-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Kubas, G. J., <i>Metal Dihydrogen and σ-Bond Complexes</i>. Kluwer Academic/Plenum Publishers: Nueva York, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/webelements/elements/text/H/hist.html">«Webelements – Hydrogen historical information»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de septiembre de 2005</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Webelements+%E2%80%93+Hydrogen+historical+information&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.webelements.com%2Fwebelements%2Felements%2Ftext%2FH%2Fhist.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Nostrand-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Nostrand_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Nostrand_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation enciclopedia">«Hydrogen». <i>Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry</i>. Wiley-Interscience. 2005. pp. 797-799. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0-471-61525-0" title="Especial:FuentesDeLibros/0-471-61525-0">0-471-61525-0</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Van+Nostrand%27s+Encyclopedia+of+Chemistry&rft.btitle=Hydrogen&rft.date=2005&rft.genre=bookitem&rft.isbn=0-471-61525-0&rft.pages=797-799&rft.pub=Wiley-Interscience&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment"><code>|fechaacceso=</code> requiere <code>|url=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#accessdate_missing_url" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-nbb-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-nbb_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-nbb_16-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFEmsley2001" class="citation libro">Emsley, John (2001). <i>Nature's Building Blocks</i>. Oxford: <a href="/wiki/Oxford_University_Press" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>. pp. 183-191. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0-19-850341-5" title="Especial:FuentesDeLibros/0-19-850341-5">0-19-850341-5</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Emsley%2C+John&rft.aufirst=John&rft.aulast=Emsley&rft.btitle=Nature%27s+Building+Blocks&rft.date=2001&rft.genre=book&rft.isbn=0-19-850341-5&rft.pages=183-191&rft.place=Oxford&rft.pub=Oxford+University+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Stwertka-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Stwertka_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFStwertka1996" class="citation libro">Stwertka, Albert (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/guidetoelements00stwe"><i>A Guide to the Elements</i></a>. Oxford University Press. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/guidetoelements00stwe/page/16">16</a>-21. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0-19-508083-1" title="Especial:FuentesDeLibros/0-19-508083-1">0-19-508083-1</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Stwertka%2C+Albert&rft.aufirst=Albert&rft.aulast=Stwertka&rft.btitle=A+Guide+to+the+Elements&rft.date=1996&rft.genre=book&rft.isbn=0-19-508083-1&rft.pages=16-21&rft.pub=Oxford+University+Press&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fguidetoelements00stwe&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAsimov2014" class="citation libro">Asimov, Isaac (2014). <i>Breve historia de la química: Introducción a las ideas y conceptos de la química</i>. Alianza Editorial (El Libro de Bolsillo). p. 83. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-84-206-6421-7" title="Especial:FuentesDeLibros/978-84-206-6421-7">978-84-206-6421-7</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Asimov%2C+Isaac&rft.aufirst=Isaac&rft.aulast=Asimov&rft.btitle=Breve+historia+de+la+qu%C3%ADmica%3A+Introducci%C3%B3n+a+las+ideas+y+conceptos+de+la+qu%C3%ADmica&rft.date=2014&rft.genre=book&rft.isbn=978-84-206-6421-7&rft.pages=83&rft.pub=Alianza+Editorial+%28El+Libro+de+Bolsillo%29&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFLehmann,_Ernst_A.1927" class="citation libro">Lehmann, Ernst A.; Mingos, Howard (1927). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogencommerce.com/zepplins/zeppelin1.htm">«1: German airships prepare for war»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080930164933/http://www.hydrogencommerce.com/zepplins/zeppelin1.htm"><i>The Zeppelins: The Development of the Airship, with the Story of the Zepplins Air Raids in the World War</i></a>. Archivado desde el original<span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>|urlarchivo=</code> requiere <code>|url=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#archive_missing_url" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span> el 30 de septiembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 6 de noviembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=The+Zeppelins%3A+The+Development+of+the+Airship%2C+with+the+Story+of+the+Zepplins+Air+Raids+in+the+World+War&rft.au=Lehmann%2C+Ernst+A.&rft.aulast=Lehmann%2C+Ernst+A.&rft.btitle=1%3A+German+airships+prepare+for+war&rft.date=1927&rft.genre=bookitem&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydrogencommerce.com%2Fzepplins%2Fzeppelin1.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"> (En inglés.) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.airships.net/lz127-graf-zeppelin/history">«Graf Zeppelin History.»</a> Airships.net. Consultado el 19 d mayo de 2016.</span> </li> <li id="cite_note-Berman-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Berman_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Berman, R., Cooke, A. H., Hill, R. W. «Cryogenics.» <i>Ann. Rev. Phys. Chem</i>. 7 (1956). 1-20.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html">«Jefferson Lab – Hydrogen»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de septiembre de 2005</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Jefferson+Lab+%E2%80%93+Hydrogen&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Feducation.jlab.org%2Fitselemental%2Fele001.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Shriver, D. F.; Atkins, P. W.; Langford, C. H. <i>Química Inorgánica</i>. Vol. 1. Segunda edición. Reverté. 1997.</span> </li> <li id="cite_note-Miessler-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Miessler_24-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Miessler_24-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Miessler_24-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Miessler, G. L., Tarr, D. A. (2004). <i>Inorganic Chemistry</i> 3rd ed. Pearson Prentice Hall: Upper Saddle River, NJ, USA.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090213174645/http://usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/LewisStructures/Dihydrogen.html">University of Southern Maine-Dihydrogen</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCarcassi2005" class="citation publicación">Carcassi, M. N.; Fineschi, F. (junio de 2005). «Deflagrations of H<sub>2</sub>–air and CH<sub>4</sub>–air lean mixtures in a vented multi-compartment environment». <i>Energy</i> <b>30</b> (8): 1439-1451. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.energy.2004.02.012">10.1016/j.energy.2004.02.012</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Deflagrations+of+H%3Csub%3E2%3C%2Fsub%3E%E2%80%93air+and+CH%3Csub%3E4%3C%2Fsub%3E%E2%80%93air+lean+mixtures+in+a+vented+multi-compartment+environment&rft.au=Carcassi%2C+M.+N.&rft.aufirst=M.+N.&rft.aulast=Carcassi&rft.date=junio+de+2005&rft.genre=article&rft.issue=8&rft.jtitle=Energy&rft.pages=1439-1451&rft.volume=30&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.energy.2004.02.012&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|mes=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>); </span><span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFNational_Academy_of_Engineering,_National_Academy_of_Sciences2004" class="citation libro">National Academy of Engineering, National Academy of Sciences (2004). <i>The Hydrogen Economy: Opportunities, Costs,</i>. National Academies Press. p. 240. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0309091632" title="Especial:FuentesDeLibros/0309091632">0309091632</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=National+Academy+of+Engineering%2C+National+Academy+of+Sciences&rft.aulast=National+Academy+of+Engineering%2C+National+Academy+of+Sciences&rft.btitle=The+Hydrogen+Economy%3A+Opportunities%2C+Costs%2C&rft.date=2004&rft.genre=book&rft.isbn=0309091632&rft.pages=240&rft.pub=National+Academies+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Energía es por mol de material combustible, Hidrógeno. 286 kJ/mol</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFStaff2005" class="citation web">Staff (10 de octubre). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://physchem.ox.ac.uk/MSDS/HY/hydrogen.html">«Safety data for hydrogen»</a>. <i>Chemical and Other Safety Information</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. The Physical and Theoretical Chemistry Laboratory, Oxford University<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Safety+data+for+hydrogen&rft.au=Staff&rft.aulast=Staff&rft.date=10+de+octubre&rft.genre=article&rft.jtitle=Chemical+and+Other+Safety+Information&rft.pub=The+Physical+and+Theoretical+Chemistry+Laboratory%2C+Oxford+University&rft_id=http%3A%2F%2Fphyschem.ox.ac.uk%2FMSDS%2FHY%2Fhydrogen.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFDziadecki2005" class="citation web">Dziadecki, John (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://spot.colorado.edu/~dziadeck/zf/LZ129fire.htm">«Hindenburg Hydrogen Fire»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Dziadecki%2C+John&rft.aufirst=John&rft.aulast=Dziadecki&rft.btitle=Hindenburg+Hydrogen+Fire&rft.date=2005&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fspot.colorado.edu%2F~dziadeck%2Fzf%2FLZ129fire.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFWerthmüller" class="citation web">Werthmüller, Andreas. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080210174159/http://www.hydropole.ch/Hydropole/Intro/Hindenburg.htm">«The Hindenburg Disaster»</a>. Swiss Hydrogen Association. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydropole.ch/Hydropole/Intro/Hindenburg.htm">el original</a> el 10 de febrero de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Werthm%C3%BCller%2C+Andreas&rft.aufirst=Andreas&rft.aulast=Werthm%C3%BCller&rft.btitle=The+Hindenburg+Disaster&rft.genre=book&rft.pub=Swiss+Hydrogen+Association&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydropole.ch%2FHydropole%2FIntro%2FHindenburg.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFClayton2003" class="citation libro">Clayton, Donald D. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/handbookofisotop0000clay"><i>Handbook of Isotopes in the Cosmos: Hydrogen to Gallium</i></a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. <a href="/wiki/Cambridge_University_Press" title="Cambridge University Press">Cambridge University Press</a>. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0521823811" title="Especial:FuentesDeLibros/0521823811">0521823811</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Clayton%2C+Donald+D.&rft.aufirst=Donald+D.&rft.aulast=Clayton&rft.btitle=Handbook+of+Isotopes+in+the+Cosmos%3A+Hydrogen+to+Gallium&rft.date=2003&rft.genre=book&rft.isbn=0521823811&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhandbookofisotop0000clay&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFStern2005" class="citation web">Stern, David P. (13 de febrero). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130221212340/http://www-spof.gsfc.nasa.gov/stargaze/Q7.htm">«Wave Mechanics»</a>. NASA Goddard Space Flight Center. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www-spof.gsfc.nasa.gov/stargaze/Q7.htm">el original</a> el 21 de febrero de 2013<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Stern%2C+David+P.&rft.aufirst=David+P.&rft.aulast=Stern&rft.btitle=Wave+Mechanics&rft.date=13+de+febrero&rft.genre=book&rft.pub=NASA+Goddard+Space+Flight+Center&rft_id=http%3A%2F%2Fwww-spof.gsfc.nasa.gov%2Fstargaze%2FQ7.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uigi.com/hydrogen.html">«Universal Industrial Gases, Inc. – Hydrogen (H<sub>2</sub>) Applications and Uses»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de septiembre de 2005</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Universal+Industrial+Gases%2C+Inc.+%E2%80%93+Hydrogen+%28H%3Csub%3E2%3C%2Fsub%3E%29+Applications+and+Uses&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.uigi.com%2Fhydrogen.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Tikhonov-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tikhonov_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Tikhonov, V. I., Volkov, A. A. (2002). «Separation of water into its ortho and para isomers.» <i>Science</i> 296(5577):2363.</span> </li> <li id="cite_note-NASA-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NASA_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text">NASA Glenn Research Center Glenn Safety Manual. CH. 6 - Hydrogen. Document GRC-MQSA.001, marzo de 2006. <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://web.archive.org/web/20080216050326/http://smad-ext.grc.nasa.gov/gso/manual/chapter_06.pdf">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Milenko, Y. Y., Sibileva, R. M., Strzhemechny, M. A. (1997). «Natural ortho-para conversion rate in liquid and gaseous hydrogen.» <i>J Low Temp Phys</i> 107(1-2):77-92.</span> </li> <li id="cite_note-Svadlenak-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Svadlenak_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Svadlenak, R. E., Scott, A. B. (1957). «The Conversion of Ortho-to Parahydrogen on Iron Oxide-Zinc Oxide Catalysts.» <i>J Am Chem Soc</i> 79(20); 5385-5388.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://h3plus.uiuc.edu/">«H3+ Resource Centre»</a>. Universitarios de Sibilinos y Chicano= 9 de febrero de 2007.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=H3%2B+Resource+Centre&rft.genre=book&rft.pub=Universitarios+de+Sibilinos+y+Chicano%3D+9+de+febrero+de+2007&rft_id=http%3A%2F%2Fh3plus.uiuc.edu%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span id="CITAREFWeir1996" class="citation publicación">Weir, S. T.; A. C. Mitchell y W. J. Nellis (1996). «Metallization of fluid molecular hydrogen at 140 GPa (1.4 Mbar)». <i>Physical Review Letters</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>76</b>: 1860. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1103%2FPhysRevLett.76.1860">10.1103/PhysRevLett.76.1860</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Metallization+of+fluid+molecular+hydrogen+at+140%26nbsp%3BGPa+%281.4%26nbsp%3BMbar%29&rft.au=Weir%2C+S.+T.&rft.aufirst=S.+T.&rft.aulast=Weir&rft.date=1996&rft.genre=article&rft.jtitle=Physical+Review+Letters&rft.pages=1860&rft.volume=76&rft_id=info%3Adoi%2F10.1103%2FPhysRevLett.76.1860&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Moers-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Moers_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Moers, K. (1920). 2. <i>Z. Anorg. Allgem. Chem</i>., 113:191.</span> </li> <li id="cite_note-Downs-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Downs_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Downs, A. J., Pulham, C. R. (1994). «The hydrides of aluminium, gallium, indium, and thallium: a re-evaluation.» <i>Chem Soc Rev</i> 23:175-83.</span> </li> <li id="cite_note-Hibbs-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hibbs_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Hibbs, D. E., Jones, C., Smithies, N. A. (1999). «A remarkably stable indium trihydride complex: synthesis and characterization of [InH3{P(C6H11)3}].» <i>Chem Commum</i> 185-6.</span> </li> <li id="cite_note-Okumura-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Okumura_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Okumura. M., Yeh, L. I., Myers, J. D., Lee, Y. T. (1990). «Infrared spectra of the solvated hydronium ion: vibrational predissociation spectroscopy of mass-selected H3O+•H2On•H2m.»</span> </li> <li id="cite_note-Perdoncin-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Perdoncin_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Perdoncin, G., Scorrano, G. (1977). «Protonation equilibria in water at several temperatures of alcohols, ethers, acetone, dimethyl sulfide, and dimethyl sulfoxide.» 99(21); 6983-6986.</span> </li> <li id="cite_note-Carrington-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Carrington_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Carrington, A., McNab, I. R. (1989). «The infrared predissociation spectrum of triatomic hydrogen cation (H3+).» <i>Accounts of Chemical Research</i> 22:218-22.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCammack2001" class="citation libro">Cammack, Richard; Robson, R. L. (2001). <i>Hydrogen as a Fuel: Learning from Nature</i>. Taylor & Francis Ltd. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0415242428" title="Especial:FuentesDeLibros/0415242428">0415242428</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Cammack%2C+Richard&rft.aufirst=Richard&rft.aulast=Cammack&rft.btitle=Hydrogen+as+a+Fuel%3A+Learning+from+Nature&rft.date=2001&rft.genre=book&rft.isbn=0415242428&rft.pub=Taylor+%26+Francis+Ltd&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFKruseRupprecht,_J.Bader,_K.-P.Thomas-Hall,_S.2005" class="citation publicación">Kruse, O.; Rupprecht, J.; Bader, K.-P.; Thomas-Hall, S.; Schenk, P. M.; Finazzi, G.; Hankamer, B (2005). «Improved photobiological H<sub>2</sub> production in engineered green algal cells». <i>The Journal of Biological Chemistry</i>. 40 <b>280</b>: 34170-7. <small><a href="/wiki/PubMed_Identifier" class="mw-redirect" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16100118">16100118</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1074%2Fjbc.M503840200">10.1074/jbc.M503840200</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Improved+photobiological+H%3Csub%3E2%3C%2Fsub%3E+production+in+engineered+green+algal+cells&rft.au=Bader%2C+K.-P.&rft.au=Finazzi%2C+G.&rft.au=Hankamer%2C+B&rft.au=Kruse%2C+O.&rft.au=Rupprecht%2C+J.&rft.au=Schenk%2C+P.+M.&rft.au=Thomas-Hall%2C+S.&rft.aufirst=O.&rft.aulast=Kruse&rft.date=2005&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Journal+of+Biological+Chemistry&rft.pages=34170-7&rft.series=40&rft.volume=280&rft_id=info%3Adoi%2F10.1074%2Fjbc.M503840200&rft_id=info%3Apmid%2F16100118&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSmith2005" class="citation web">Smith, H. O.; Xu, Q. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ec.europa.eu/food/fs/sfp/addit_flavor/flav15_en.pdf">«IV.E.6 Hydrogen from Water in a Novel Recombinant Oxygen-Tolerant Cyanobacteria System»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. <i>FY2005 Progress Report</i>. United States Department of Energy<span class="reference-accessdate">. Consultado el 28 de noviembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=IV.E.6+Hydrogen+from+Water+in+a+Novel+Recombinant+Oxygen-Tolerant+Cyanobacteria+System&rft.au=Smith%2C+H.+O.&rft.aufirst=H.+O.&rft.aulast=Smith&rft.date=2005&rft.genre=article&rft.jtitle=FY2005+Progress+Report&rft.pub=United+States+Department+of+Energy&rft_id=http%3A%2F%2Fec.europa.eu%2Ffood%2Ffs%2Fsfp%2Faddit_flavor%2Fflav15_en.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFWilliams2006" class="citation noticia">Williams, Chris (24 de febrero). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theregister.co.uk/2006/02/24/pond_scum_breakthrough/">«Pond life: the future of energy»</a>. <i>Science</i> (The Register)<span class="reference-accessdate">. Consultado el 28 de noviembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Pond+life%3A+the+future+of+energy&rft.au=Williams%2C+Chris&rft.aufirst=Chris&rft.aulast=Williams&rft.date=24+de+febrero&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.pub=The+Register&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theregister.co.uk%2F2006%2F02%2F24%2Fpond_scum_breakthrough%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFKruseGrinna,_S.Buch,_C.2002" class="citation web">Kruse, B.; Grinna, S.; Buch, C. (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080216050327/http://bellona.org/filearchive/fil_Hydrogen_6-2002.pdf">«Hydrogen Status og Muligheter»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. Bellona. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bellona.org/filearchive/fil_Hydrogen_6-2002.pdf">el original</a> el 16 de febrero de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de febrero de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Buch%2C+C.&rft.au=Grinna%2C+S.&rft.au=Kruse%2C+B.&rft.aufirst=B.&rft.aulast=Kruse&rft.btitle=Hydrogen+Status+og+Muligheter&rft.date=2002&rft.genre=book&rft.pub=Bellona&rft_id=http%3A%2F%2Fbellona.org%2Ffilearchive%2Ffil_Hydrogen_6-2002.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFEmil15_de_mayo_de_2007" class="citation web">Emil, Venere (15 de mayo de 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080201142401/http://news.uns.purdue.edu/x/2007a/070515WoodallHydrogen.html">«New process generates hydrogen from aluminum alloy to run engines, fuel cells»</a>. Purdue University. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.uns.purdue.edu/x/2007a/070515WoodallHydrogen.html">el original</a> el 1 de febrero de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 5 de febrero de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Emil%2C+Venere&rft.aufirst=Venere&rft.aulast=Emil&rft.btitle=New+process+generates+hydrogen+from+aluminum+alloy+to+run+engines%2C+fuel+cells&rft.date=15+de+mayo+de+2007&rft.genre=book&rft.pub=Purdue+University&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.uns.purdue.edu%2Fx%2F2007a%2F070515WoodallHydrogen.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Oxtoby-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Oxtoby_53-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Oxtoby_53-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFOxtoby2002" class="citation libro">Oxtoby, D. W. (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/principlesofmode5edoxto"><i>Principles of Modern Chemistry</i></a> (5th edition edición). Thomson Brooks/Cole. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0030353734" title="Especial:FuentesDeLibros/0030353734">0030353734</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Oxtoby%2C+D.+W.&rft.aufirst=D.+W.&rft.aulast=Oxtoby&rft.btitle=Principles+of+Modern+Chemistry&rft.date=2002&rft.edition=5th+edition&rft.genre=book&rft.isbn=0030353734&rft.pub=Thomson+Brooks%2FCole&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fprinciplesofmode5edoxto&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uigi.com/hydrogen.html">«Hydrogen Properties, Uses, Applications»</a>. Universal Industrial Gases, Inc. 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de marzo de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Hydrogen+Properties%2C+Uses%2C+Applications&rft.date=2007&rft.genre=book&rft.pub=Universal+Industrial+Gases%2C+Inc.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.uigi.com%2Fhydrogen.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFLees2007" class="citation web">Lees, Andrew (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050312042602/http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/chemistry/usefulproductsrocks/chemicals_saltrev3.shtml">«Chemicals from salt»</a>. BBC. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/chemistry/usefulproductsrocks/chemicals_saltrev3.shtml">el original</a> el 12 de marzo de 2005<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de marzo de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Lees%2C+Andrew&rft.aufirst=Andrew&rft.aulast=Lees&rft.btitle=Chemicals+from+salt&rft.date=2007&rft.genre=book&rft.pub=BBC&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fschools%2Fgcsebitesize%2Fchemistry%2Fusefulproductsrocks%2Fchemicals_saltrev3.shtml&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121027080909/http://www.hydrogen.energy.gov/pdfs/review05/pd28_weimer.pdf">«Development of solar-powered thermochemical production of hydrogen from water»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogen.energy.gov/pdfs/review05/pd28_weimer.pdf">el original</a> el 27 de octubre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 28 de octubre de 2013</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Development+of+solar-powered+thermochemical+production+of+hydrogen+from+water&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydrogen.energy.gov%2Fpdfs%2Freview05%2Fpd28_weimer.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPerret,_Robert" class="citation web">Perret, Robert. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121027080922/http://www.hydrogen.energy.gov/pdfs/progress07/ii_f_1_perret.pdf">«Development of Solar-Powered Thermochemical Production of Hydrogen from Water, DOE Hydrogen Program, 2007»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogen.energy.gov/pdfs/progress07/ii_f_1_perret.pdf">el original</a> el 27 de octubre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 17 de mayo de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Perret%2C+Robert&rft.aulast=Perret%2C+Robert&rft.btitle=Development+of+Solar-Powered+Thermochemical+Production+of+Hydrogen+from+Water%2C+DOE+Hydrogen+Program%2C+2007&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydrogen.energy.gov%2Fpdfs%2Fprogress07%2Fii_f_1_perret.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHirschler,_M._M.2000" class="citation libro">Hirschler, M. M. (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=bmxcV_TlsV8C&pg=PA89"><i>Electrical Insulating Materials: International Issues</i></a>. ASTM International. pp. 89-. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-0-8031-2613-8" title="Especial:FuentesDeLibros/978-0-8031-2613-8">978-0-8031-2613-8</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de julio de 2012</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Hirschler%2C+M.+M.&rft.aulast=Hirschler%2C+M.+M.&rft.btitle=Electrical+Insulating+Materials%3A+International+Issues&rft.date=2000&rft.genre=book&rft.isbn=978-0-8031-2613-8&rft.pages=89-&rft.pub=ASTM+International&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DbmxcV_TlsV8C%26pg%3DPA89&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFChemistry_Operations2003" class="citation web">Chemistry Operations (15 de diciembre). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216014934/http://periodic.lanl.gov/elements/1.html">«Hydrogen»</a>. Los Alamos National Laboratory. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://periodic.lanl.gov/elements/1.html">el original</a> el 16 de diciembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Chemistry+Operations&rft.aulast=Chemistry+Operations&rft.btitle=Hydrogen&rft.date=15+de+diciembre&rft.genre=book&rft.pub=Los+Alamos+National+Laboratory&rft_id=http%3A%2F%2Fperiodic.lanl.gov%2Felements%2F1.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFDurgutlu2013" class="citation publicación">Durgutlu, Ahmet (27 de octubre). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TX5-49W1W1V-7&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226">«Experimental investigation of the effect of hydrogen in argon as a shielding gas on TIG welding of austenitic stainless steel»</a>. <i>ScienceDirect</i>. 1 (Ankara, Turkey: Gazi University) <b>25</b>: 19-23. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.matdes.2003.07.004">10.1016/j.matdes.2003.07.004</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Experimental+investigation+of+the+effect+of+hydrogen+in+argon+as+a+shielding+gas+on+TIG+welding+of+austenitic+stainless+steel&rft.au=Durgutlu%2C+Ahmet&rft.aufirst=Ahmet&rft.aulast=Durgutlu&rft.date=27+de+octubre&rft.genre=article&rft.jtitle=ScienceDirect&rft.pages=19-23&rft.place=Ankara%2C+Turkey&rft.pub=Gazi+University&rft.series=1&rft.volume=25&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%3F_ob%3DArticleURL%26_udi%3DB6TX5-49W1W1V-7%26_user%3D10%26_rdoc%3D1%26_fmt%3D%26_orig%3Dsearch%26_sort%3Dd%26view%3Dc%26_acct%3DC000050221%26_version%3D1%26_urlVersion%3D0%26_userid%3D10%26md5%3D2074bcd5650e0ca62aa09b8713708226&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.matdes.2003.07.004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081210203109/http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm">«Atomic Hydrogen Welding»</a>. Specialty Welds. 2007. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.specialwelds.com/underwater-welding/atomic-hydrogen-welding.htm">el original</a> el 10 de diciembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Atomic+Hydrogen+Welding&rft.date=2007&rft.genre=book&rft.pub=Specialty+Welds&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.specialwelds.com%2Funderwater-welding%2Fatomic-hydrogen-welding.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHardy2003" class="citation publicación">Hardy, Walter N. (19 de marzo). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081201164253/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e">«From H2 to cryogenic H masers to HiTc superconductors: An unlikely but rewarding path»</a>. <i>Physica C: Superconductivity</i> (Vancouver, Canadá: University of British Columbia). 388-389: 1-6. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2FS0921-4534%2802%2902591-1">10.1016/S0921-4534(02)02591-1</a></small>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6TVJ-485PG6D-D&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=f4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e">el original</a> el 1 de diciembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=From+H2+to+cryogenic+H+masers+to+HiTc+superconductors%3A+An+unlikely+but+rewarding+path&rft.au=Hardy%2C+Walter+N.&rft.aufirst=Walter+N.&rft.aulast=Hardy&rft.date=19+de+marzo&rft.genre=article&rft.jtitle=Physica+C%3A+Superconductivity&rft.pages=1-6&rft.place=Vancouver%2C+Canad%C3%A1&rft.pub=University+of+British+Columbia&rft.volume=388-389&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%3F_ob%3DArticleURL%26_udi%3DB6TVJ-485PG6D-D%26_user%3D10%26_rdoc%3D1%26_fmt%3D%26_orig%3Dsearch%26_sort%3Dd%26view%3Dc%26_acct%3DC000050221%26_version%3D1%26_urlVersion%3D0%26_userid%3D10%26md5%3Df4ec8a7def03583c043dd9e60aa0c07e&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2FS0921-4534%2802%2902591-1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-zeppelins-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-zeppelins_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBarnes2004" class="citation web">Barnes, Matthew (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121227000121/http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html">«LZ-129, Hindenburg»</a>. <i>The Great Zeppelins</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ciderpresspottery.com/ZLA/greatzeps/german/Hindenburg.html">el original</a> el 27 de diciembre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=LZ-129%2C+Hindenburg&rft.au=Barnes%2C+Matthew&rft.aufirst=Matthew&rft.aulast=Barnes&rft.date=2004&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Great+Zeppelins&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ciderpresspottery.com%2FZLA%2Fgreatzeps%2Fgerman%2FHindenburg.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBlock2004" class="citation conferencia">Block, Matthias (3 de octubre). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ndt.net/abstract/wcndt2004/523.htm">«Hydrogen as Tracer Gas for Leak Detection»</a>. <i>16th WCNDT 2004</i>. Montreal, Canada: Sensistor Technologies<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=16th+WCNDT+2004&rft.au=Block%2C+Matthias&rft.aufirst=Matthias&rft.aulast=Block&rft.btitle=Hydrogen+as+Tracer+Gas+for+Leak+Detection&rft.date=3+de+octubre&rft.genre=bookitem&rft.place=Montreal%2C+Canada&rft.pub=Sensistor+Technologies&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ndt.net%2Fabstract%2Fwcndt2004%2F523.htm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|añoacceso=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ec.europa.eu/food/fs/sfp/addit_flavor/flav15_en.pdf">«Report from the Commission on Dietary Food Additive Intake»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. European Union<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Report+from+the+Commission+on+Dietary+Food+Additive+Intake&rft.genre=book&rft.pub=European+Union&rft_id=http%3A%2F%2Fec.europa.eu%2Ffood%2Ffs%2Fsfp%2Faddit_flavor%2Fflav15_en.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFReinsch1980" class="citation publicación">Reinsch, J.; A. Katz, J. Wean, G. Aprahamian, J. T. MacFarland (octubre de 1980). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080415015445/http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093">«The deuterium isotope effect upon the reaction of fatty acyl-CoA dehydrogenase and butyryl-CoA»</a>. <i>J. Biol. Chem.</i> <b>255</b> (19): 9093-97. <small><a href="/wiki/PubMed_Identifier" class="mw-redirect" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7410413">7410413</a></small>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jbc.org/cgi/content/abstract/255/19/9093">el original</a> el 15 de abril de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=The+deuterium+isotope+effect+upon+the+reaction+of+fatty+acyl-CoA+dehydrogenase+and+butyryl-CoA&rft.au=Reinsch%2C+J.&rft.aufirst=J.&rft.aulast=Reinsch&rft.date=octubre+de+1980&rft.genre=article&rft.issue=19&rft.jtitle=J.+Biol.+Chem.&rft.pages=9093-97&rft.volume=255&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jbc.org%2Fcgi%2Fcontent%2Fabstract%2F255%2F19%2F9093&rft_id=info%3Apmid%2F7410413&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>); </span><span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|mes=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBergeronenero-febrero_de_2004" class="citation publicación">Bergeron, Kenneth D. (enero-febrero de 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://find.galegroup.com/itx/start.do?prodId=SPJ.SP06">«The Death of no-dual-use»</a>. <i>Bulletin of the Atomic Scientists</i> (Educational Foundation for Nuclear Science, Inc.) <b>60</b> (1): 15. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2968%2F060001004">10.2968/060001004</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=The+Death+of+no-dual-use&rft.au=Bergeron%2C+Kenneth+D.&rft.aufirst=Kenneth+D.&rft.aulast=Bergeron&rft.date=enero-febrero+de+2004&rft.genre=article&rft.issue=1&rft.jtitle=Bulletin+of+the+Atomic+Scientists&rft.pages=15&rft.pub=Educational+Foundation+for+Nuclear+Science%2C+Inc.&rft.volume=60&rft_id=http%3A%2F%2Ffind.galegroup.com%2Fitx%2Fstart.do%3FprodId%3DSPJ.SP06&rft_id=info%3Adoi%2F10.2968%2F060001004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-holte-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-holte_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHolteHouckCollie3_de_noviembre_de_2004" class="citation publicación">Holte, Aurali E.; Houck, Marilyn A.; Collie, Nathan L. (3 de noviembre de 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.springerlink.com/content/p361t660u1774534/">«Potential Role of Parasitism in the Evolution of Mutualism in Astigmatid Mites»</a>. <i>Experimental and Applied Acarology</i> (Lubbock: Texas Tech University) <b>25</b> (2): 97-107. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A1010655610575">10.1023/A:1010655610575</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de marzo de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Potential+Role+of+Parasitism+in+the+Evolution+of+Mutualism+in+Astigmatid+Mites&rft.au=Collie%2C+Nathan+L.&rft.au=Holte%2C+Aurali+E.&rft.au=Houck%2C+Marilyn+A.&rft.aufirst=Aurali+E.&rft.aulast=Holte&rft.date=3+de+noviembre+de+2004&rft.genre=article&rft.issue=2&rft.jtitle=Experimental+and+Applied+Acarology&rft.pages=97-107&rft.place=Lubbock&rft.pub=Texas+Tech+University&rft.volume=25&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.springerlink.com%2Fcontent%2Fp361t660u1774534%2F&rft_id=info%3Adoi%2F10.1023%2FA%3A1010655610575&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFQuigg1984" class="citation publicación">Quigg, Catherine T. (marzo de 1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=11181317&site=ehost-live">«Tritium Warning»</a>. <i>Bulletin of the Atomic Scientists</i> (Chicago) <b>40</b> (3): 56-57. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0096-3402">0096-3402</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Tritium+Warning&rft.au=Quigg%2C+Catherine+T.&rft.aufirst=Catherine+T.&rft.aulast=Quigg&rft.date=marzo+de+1984&rft.genre=article&rft.issn=0096-3402&rft.issue=3&rft.jtitle=Bulletin+of+the+Atomic+Scientists&rft.pages=56-57&rft.place=Chicago&rft.volume=40&rft_id=http%3A%2F%2Fsearch.ebscohost.com%2Flogin.aspx%3Fdirect%3Dtrue%26db%3Dsch%26AN%3D11181317%26site%3Dehost-live&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|mes=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation publicación"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipm.org/utils/common/pdf/its-90/ITS-90.pdf">«International Temperature Scale of 1990»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. <i>Procès-Verbaux du Comité International des Poids et Mesures</i>: T23-T42. 1989<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=International+Temperature+Scale+of+1990&rft.date=1989&rft.genre=article&rft.jtitle=Proc%C3%A8s-Verbaux+du+Comit%C3%A9+International+des+Poids+et+Mesures&rft.pages=T23-T42&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bipm.org%2Futils%2Fcommon%2Fpdf%2Fits-90%2FITS-90.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|añoacceso=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-sustain-71"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-sustain_71-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-sustain_71-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-sustain_71-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMcCarthy31_de_diciembre_de_1995" class="citation web">McCarthy, John (31 de diciembre de 1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080314043136/http://www-formal.stanford.edu/jmc/progress/hydrogen.html">«Hydrogen»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Stanford University. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-formal.stanford.edu/jmc/progress/hydrogen.html">el original</a> el 14 de marzo de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=McCarthy%2C+John&rft.aufirst=John&rft.aulast=McCarthy&rft.btitle=Hydrogen&rft.date=31+de+diciembre+de+1995&rft.genre=book&rft.pub=Stanford+University&rft_id=http%3A%2F%2Fwww-formal.stanford.edu%2Fjmc%2Fprogress%2Fhydrogen.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121225044346/http://www.world-nuclear.org/info/inf66.html">«Nuclear Fusion Power»</a>. World Nuclear Association. Mayo de 2007. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.world-nuclear.org/info/inf66.html">el original</a> el 25 de diciembre de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Nuclear+Fusion+Power&rft.date=Mayo+de+2007&rft.genre=book&rft.pub=World+Nuclear+Association&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.world-nuclear.org%2Finfo%2Finf66.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|mes=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080302193129/http://energyquest.ca.gov/story/chapter13.html">«Chapter 13: Nuclear Energy — Fission and Fusion»</a>. <i>Energy Story</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. California Energy Commission. 2006. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.energyquest.ca.gov/story/chapter13.html">el original</a> el 2 de marzo de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Chapter+13%3A+Nuclear+Energy%26nbsp%3B%E2%80%94+Fission+and+Fusion&rft.date=2006&rft.genre=article&rft.jtitle=Energy+Story&rft.pub=California+Energy+Commission&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.energyquest.ca.gov%2Fstory%2Fchapter13.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation noticia"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110719105413/http://www.hydrogen.energy.gov/news_transition.html#">«DOE Seeks Applicants for Solicitation on the Employment Effects of a Transition to a Hydrogen Economy»</a>. <i>Hydrogen Program</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> (US Department of Energy). 22 de marzo de 2006. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogen.energy.gov/news_transition.html">el original</a> el 19 de julio de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=DOE+Seeks+Applicants+for+Solicitation+on+the+Employment+Effects+of+a+Transition+to+a+Hydrogen+Economy&rft.date=22+de+marzo+de+2006&rft.genre=article&rft.jtitle=Hydrogen+Program&rft.pub=US+Department+of+Energy&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydrogen.energy.gov%2Fnews_transition.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-GATech-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-GATech_75-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-GATech_75-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation noticia"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gatech.edu/newsroom/release.html?id=1707">«Carbon Capture Strategy Could Lead to Emission-Free Cars»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Georgia Tech. 11 de febrero de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Carbon+Capture+Strategy+Could+Lead+to+Emission-Free+Cars&rft.date=11+de+febrero+de+2008&rft.genre=book&rft.pub=Georgia+Tech&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gatech.edu%2Fnewsroom%2Frelease.html%3Fid%3D1707&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHeffel" class="citation publicación">Heffel, James W. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081202015709/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V3F-47HJVY6-8&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=bbc8c5bce46f1d4ba3a814f5c828ee80">«NOx emission and performance data for a hydrogen fueled internal combustion engine at 1500 rpm using exhaust gas recirculation»</a>. <i>International Journal of Hydrogen Energy</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> (Riverside, CA: University of California) <b>28</b> (8): 901-908. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2FS0360-3199%2802%2900157-X">10.1016/S0360-3199(02)00157-X</a></small>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V3F-47HJVY6-8&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=bbc8c5bce46f1d4ba3a814f5c828ee80">el original</a> el 2 de diciembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=NOx+emission+and+performance+data+for+a+hydrogen+fueled+internal+combustion+engine+at+1500%26nbsp%3Brpm+using+exhaust+gas+recirculation&rft.au=Heffel%2C+James+W.&rft.aufirst=James+W.&rft.aulast=Heffel&rft.genre=article&rft.issue=8&rft.jtitle=International+Journal+of+Hydrogen+Energy&rft.pages=901-908&rft.place=Riverside%2C+CA&rft.pub=University+of+California&rft.volume=28&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%3F_ob%3DArticleURL%26_udi%3DB6V3F-47HJVY6-8%26_user%3D10%26_rdoc%3D1%26_fmt%3D%26_orig%3Dsearch%26_sort%3Dd%26view%3Dc%26_acct%3DC000050221%26_version%3D1%26_urlVersion%3D0%26_userid%3D10%26md5%3Dbbc8c5bce46f1d4ba3a814f5c828ee80&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2FS0360-3199%2802%2900157-X&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text">Ver <span id="CITAREFRomm2004" class="citation libro">Romm, Joseph J. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/hypeabouthydroge0000romm"><i>The Hype About Hydrogen: Fact And Fiction In The Race To Save The Climate</i></a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> (1era edición edición). Island Press. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/155963703X" title="Especial:FuentesDeLibros/155963703X">155963703X</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Romm%2C+Joseph+J.&rft.aufirst=Joseph+J.&rft.aulast=Romm&rft.btitle=The+Hype+About+Hydrogen%3A+Fact+And+Fiction+In+The+Race+To+Save+The+Climate&rft.date=2004&rft.edition=1era+edici%C3%B3n&rft.genre=book&rft.isbn=155963703X&rft.pub=Island+Press&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhypeabouthydroge0000romm&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.bbc.com/mundo/noticias-56531777">https://www.bbc.com/mundo/noticias-56531777</a></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFLe_Comber,_P._G.1977" class="citation publicación">Le Comber, P. G.; Jones, D. I. e Spear, W. E. (1977). «Hall effect and impurity conduction in substitutionally doped amorphous silicon». <i>Philosophical Magazine</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>35</b> (5): 1173-1187.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hall+effect+and+impurity+conduction+in+substitutionally+doped+amorphous+silicon&rft.au=Le+Comber%2C+P.+G.&rft.aulast=Le+Comber%2C+P.+G.&rft.date=1977&rft.genre=article&rft.issue=5&rft.jtitle=Philosophical+Magazine&rft.pages=1173-1187&rft.volume=35&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFVan_de_Walle,_Chris_G.2000" class="citation publicación">Van de Walle, Chris G. (2000). «Hydrogen as a cause of doping in zinc oxide». <i>Physical Review Letters</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>85</b> (5): 1012-1015.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+as+a+cause+of+doping+in+zinc+oxide&rft.au=Van+de+Walle%2C+Chris+G.&rft.aulast=Van+de+Walle%2C+Chris+G.&rft.date=2000&rft.genre=article&rft.issue=5&rft.jtitle=Physical+Review+Letters&rft.pages=1012-1015&rft.volume=85&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFJanotti,_Anderson2007" class="citation publicación">Janotti, Anderson; Van de Walle, Chris G. (2007). «Hydrogen multicentre bonds». <i>Nature Materials</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>6</b>: 44-47.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Hydrogen+multicentre+bonds&rft.au=Janotti%2C+Anderson&rft.aulast=Janotti%2C+Anderson&rft.date=2007&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature+Materials&rft.pages=44-47&rft.volume=6&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFKilic,_Cetin2002" class="citation publicación">Kilic, Cetin; Zunger, Alex (2002). «n-type doping of oxides by hydrogen». <i>Applied Physics Letters</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>81</b> (1): 73-75.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=n-type+doping+of+oxides+by+hydrogen&rft.au=Kilic%2C+Cetin&rft.aulast=Kilic%2C+Cetin&rft.date=2002&rft.genre=article&rft.issue=1&rft.jtitle=Applied+Physics+Letters&rft.pages=73-75&rft.volume=81&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPeaconck,_P._W.2003" class="citation publicación">Peaconck, P. W.; Robertson, J. (2003). «Behavior of hydrogen in high dielectric constant oxide gate insulators». <i>Applied Physics Letters</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> <b>83</b> (10): 2025-2027.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=Behavior+of+hydrogen+in+high+dielectric+constant+oxide+gate+insulators&rft.au=Peaconck%2C+P.+W.&rft.aulast=Peaconck%2C+P.+W.&rft.date=2003&rft.genre=article&rft.issue=10&rft.jtitle=Applied+Physics+Letters&rft.pages=2025-2027&rft.volume=83&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coautores=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-NASAH2-84"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-NASAH2_84-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-NASAH2_84-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSmith1997" class="citation web">Brown, W. J. <i>et al.</i>; Xu, Q (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130216150526/http://www.hq.nasa.gov/office/codeq/doctree/canceled/871916.pdf">«Safety Standard for Hydrogen and Hydrogen Systems»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hq.nasa.gov/office/codeq/doctree/canceled/871916.pdf">el original</a> el 16 de febrero de 2013<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1º de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.au=Smith%2C+H.+O.&rft.aufirst=H.+O.&rft.aulast=Smith&rft.btitle=Safety+Standard+for+Hydrogen+and+Hydrogen+Systems&rft.date=1997&rft.genre=book&rft.pub=NASA&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hq.nasa.gov%2Foffice%2Fcodeq%2Fdoctree%2Fcanceled%2F871916.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|añoacceso=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>); </span><span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|coauthors=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080527233910/http://www.hydrogenandfuelcellsafety.info/resources/mdss/Praxair-LH2.pdf">«Liquid Hydrogen MSDS»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(PDF)</span>. Praxair, Inc. Septiembre de 2004. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogenandfuelcellsafety.info/resources/mdss/Praxair-LH2.pdf">el original</a> el 27 de mayo de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Liquid+Hydrogen+MSDS&rft.date=Septiembre+de+2004&rft.genre=book&rft.pub=Praxair%2C+Inc.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hydrogenandfuelcellsafety.info%2Fresources%2Fmdss%2FPraxair-LH2.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|mes=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation publicación"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=sch&AN=8837940&site=ehost-live">«<span style="padding-left:0.2em;">'</span>Bugs' and hydrogen embrittlement»</a>. <i>Science News</i>. 3 (Washington D. C.) <b>128</b>: 41. 20 de septiembre. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0036-8423">0036-8423</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2307%2F3970088">10.2307/3970088</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 1º de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.atitle=%27Bugs%27+and+hydrogen+embrittlement&rft.date=20+de+septiembre&rft.genre=article&rft.issn=0036-8423&rft.jtitle=Science+News&rft.pages=41&rft.place=Washington+D.%26nbsp%3BC.&rft.series=3&rft.volume=128&rft_id=http%3A%2F%2Fsearch.ebscohost.com%2Flogin.aspx%3Fdirect%3Dtrue%26db%3Dsch%26AN%3D8837940%26site%3Dehost-live&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F3970088&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080217023850/http://www.humboldt.edu/~serc/h2safety.html">«Hydrogen Safety»</a>. Humboldt State University. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.humboldt.edu/~serc/h2safety.html">el original</a> el 17 de febrero de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 1º de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AHidr%C3%B3geno&rft.btitle=Hydrogen+Safety&rft.genre=book&rft.pub=Humboldt+State+University&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.humboldt.edu%2F~serc%2Fh2safety.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">La referencia utiliza el parámetro obsoleto <code>|añoacceso=</code> (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#deprecated_params" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografía_adicional"><span id="Bibliograf.C3.ADa_adicional"></span>Bibliografía adicional</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=32" title="Editar sección: Bibliografía adicional"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Cotton, F. A.; Wilkinson, G. <i>Advanced Inorganic Chemistry: a comprehensive text</i>, fourth edition. John Wiley & Sons. 1980. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0471027758" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-471-02775-8</a></li> <li>Greenwood, N. N.; Earnshaw, A. <i>Chemistry of the Elements</i>, second edition. Butterworth - Heinemann. 1997 <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/0750633654" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7506-3365-4</a></li> <li><a href="/wiki/Enrique_Guti%C3%A9rrez_R%C3%ADos" title="Enrique Gutiérrez Ríos">Gutiérrez Ríos, E.</a> <i>Química Inorgánica</i>. Reverté. 1994. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/8429172157" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-291-7215-7</a></li> <li>Shriver, D. F.; Atkins, P. W.; Langford, C. H. <i>Química Inorgánica</i>, Vol. 1 Segunda edición. Reverté. 1997 <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/8429170049" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-291-7004-9</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://sedici.unlp.edu.ar/handle/10915/34631">Interacciones cuadripolares en SrZrO<sub>3</sub></a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&action=edit&section=33" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Spanish_Wikiquote.SVG/20px-Spanish_Wikiquote.SVG.png" decoding="async" width="12" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Spanish_Wikiquote.SVG/40px-Spanish_Wikiquote.SVG.png 2x" data-file-width="272" data-file-height="330" /></span></span> <a href="/wiki/Wikiquote" title="Wikiquote">Wikiquote</a> alberga frases célebres de o sobre <b><a href="https://es.wikiquote.org/wiki/Hidr%C3%B3geno" class="extiw" title="q:Hidrógeno">Hidrógeno</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una galería multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Hydrogen" class="extiw" title="commons:Hydrogen">Hidrógeno</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/20px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/30px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/40px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></span></span> <a href="/wiki/Wikcionario" title="Wikcionario">Wikcionario</a> tiene definiciones y otra información sobre <b><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/hidr%C3%B3geno" class="extiw" title="wikt:hidrógeno">hidrógeno</a></b>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.webelements.com/webelements/elements/text/H/index.html">WebElements.com</a> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en inglés)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/H.html">EnvironmentalChemistry.com</a> <span style="color:var(--color-subtle,#555);">(en inglés)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://education.jlab.org/itselemental/ele001.html">Es Elemental</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.phrenopolis.com/perspective/atom/index.html">Modelo del átomo de hidrógeno en escala</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060612225336/http://www.physics.drexel.edu/~tim/open/hydrofin/">Cálculos Básicos de Hidrógeno en la Mecánica Cuántica</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090312191026/http://www.hydrogenassociation.org/">Asociación Nacional de Hidrógeno</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.motorhidrogeno.com/">Actualidad sobre el uso del hidrógeno en coches</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hydrogenlab.de/elektronium/HTML/einleitung_hauptseite_es.html">Imágenes del Átomo de Hidrógeno</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160325024838/http://www.hydrogenlab.de/elektronium/HTML/einleitung_hauptseite_es.html">Archivado</a> el 25 de marzo de 2016 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aeh2.org/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=44&Itemid=41&lang=es/">El hidrógeno como combustible</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.interempresas.net/Energia/Articulos/57200-El-hidrogeno-el-combustible-del-futuro.html">El hidrógeno, el combustible del futuro</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q556" class="extiw" title="wikidata:Q556">Q556</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hydrogen">Hydrogen</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q556%22">Q556</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikiquote" title="Wikiquote"><img alt="Wikiquote" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> Citas célebres:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikiquote.org/wiki/Hidr%C3%B3geno" class="extiw" title="q:Hidrógeno">Hidrógeno</a></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identificadores</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">BNE</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://datos.bne.es/resource/XX527582">XX527582</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Francia" title="Biblioteca Nacional de Francia">BNF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb120632855">120632855</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb120632855">(data)</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4064784-5">4064784-5</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85063416">sh85063416</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Dieta" title="Biblioteca Nacional de la Dieta">NDL</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00571624">00571624</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional de la República Checa">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph127177">ph127177</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Israel" title="Biblioteca Nacional de Israel">NLI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007533741005171">987007533741005171</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art & Architecture Thesaurus">AAT</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vocab.getty.edu/page/aat/300379581">300379581</a></span></li> <li><b>Diccionarios y enciclopedias</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Brit%C3%A1nica" title="Enciclopedia Británica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/hydrogen">url</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/idrogeno_(Enciclopedia-Italiana)">url</a></span></li> <li><b>Identificadores médicos</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D006859">D006859</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;">UMLS:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/https://ncim-stage.nci.nih.gov/ncimbrowser/ConceptReport.jsp?dictionary=NCI%20Metathesaurus&code=C0020275">C0020275</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%BAmero_E" title="Número E">Número E</a>:</span> <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=628&url_prefix=http:%2F%2Fwww.fao.org%2Fgsfaonline%2Fadditives%2Fresults.html%3FsearchBy=ins%26ins=&id=E949">E949</a></span></li> <li><b>Identificadores químicos</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%BAmero_CAS" class="mw-redirect" title="Número CAS">Número CAS</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=12385-13-6">12385-13-6</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/ChemSpider" title="ChemSpider">ChemSpider</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.chemspider.com/Chemical-Structure.4515072.html">4515072</a></span></li> <li><b>Identificadores biológicos</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Mouse_Genome_Informatics" title="Mouse Genome Informatics">MGI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=12385-13-6">12385-13-6</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q556" class="extiw" title="wikidata:Q556">Q556</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hydrogen">Hydrogen</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q556%22">Q556</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikiquote" title="Wikiquote"><img alt="Wikiquote" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> Citas célebres:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikiquote.org/wiki/Hidr%C3%B3geno" class="extiw" title="q:Hidrógeno">Hidrógeno</a></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐76d5bf6894‐7hf7b Cached time: 20250327232627 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.757 seconds Real time usage: 1.021 seconds Preprocessor visited node count: 10934/1000000 Post‐expand include size: 319512/2097152 bytes Template argument size: 6632/2097152 bytes Highest expansion depth: 24/100 Expensive parser function count: 18/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 112906/5000000 bytes Lua time usage: 0.356/10.000 seconds Lua memory usage: 7797337/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 17/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 768.786 1 -total 33.49% 257.473 1 Plantilla:Control_de_autoridades 26.00% 199.867 1 Plantilla:Ficha_de_elemento_químico 25.31% 194.616 1 Plantilla:Ficha 25.12% 193.103 1 Plantilla:Listaref 8.13% 62.531 11 Plantilla:Propiedad 6.81% 52.389 11 Plantilla:Cita_libro 6.59% 50.632 28 Plantilla:Cita_web 4.59% 35.304 21 Plantilla:Cita_publicación 3.73% 28.648 1 Plantilla:Ficha_de_elemento_químico/minitabla_periódica --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:1404:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250327232627 and revision id 165588691. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Hidrógeno&oldid=165588691">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Hidrógeno&oldid=165588691</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categoría</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Hidr%C3%B3geno" title="Categoría:Hidrógeno">Hidrógeno</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_referencias_con_par%C3%A1metros_obsoletos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con referencias con parámetros obsoletos">Wikipedia:Páginas con referencias con parámetros obsoletos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_referencias_sin_URL_y_con_fecha_de_acceso" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso">Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con fecha de acceso</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_referencias_sin_URL_y_con_urlarchivo" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con urlarchivo">Wikipedia:Páginas con referencias sin URL y con urlarchivo</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados">Wikipedia:Artículos destacados</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_datos_por_trasladar_a_Wikidata" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con datos por trasladar a Wikidata">Wikipedia:Artículos con datos por trasladar a Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_datos_locales" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con datos locales">Wikipedia:Artículos con datos locales</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_japon%C3%A9s" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en japonés">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en japonés</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_catal%C3%A1n" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en catalán">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en catalán</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_persa" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en persa">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en persa</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_noruego_(bokm%C3%A5l)" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en noruego (bokmål)">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en noruego (bokmål)</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_%C3%A1rabe" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en árabe">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en árabe</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_chino_cl%C3%A1sico" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en chino clásico">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en chino clásico</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_alem%C3%A1n" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en alemán">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en alemán</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_euskera" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en euskera">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en euskera</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_h%C3%BAngaro" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en húngaro">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en húngaro</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_ingl%C3%A9s" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en inglés">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en inglés</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_afrik%C3%A1ans" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en afrikáans">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en afrikáans</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_rumano" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en rumano">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en rumano</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_la_Wikipedia_en_esloveno" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en esloveno">Wikipedia:Artículos destacados en la Wikipedia en esloveno</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNE" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNE">Wikipedia:Artículos con identificadores BNE</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNF" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNF">Wikipedia:Artículos con identificadores BNF</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_GND" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND">Wikipedia:Artículos con identificadores GND</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_LCCN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN">Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_AAT" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores AAT">Wikipedia:Artículos con identificadores AAT</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Control_de_autoridades_con_19_elementos" title="Categoría:Wikipedia:Control de autoridades con 19 elementos">Wikipedia:Control de autoridades con 19 elementos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_enlaces_m%C3%A1gicos_de_ISBN" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN">Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 22 feb 2025 a las 00:23.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia® es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Hidr%C3%B3geno&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Hidrógeno</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>218 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-866f5d587f-c7qxl","wgBackendResponseTime":206,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.757","walltime":"1.021","ppvisitednodes":{"value":10934,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":319512,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6632,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":24,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":18,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":112906,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":17,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 768.786 1 -total"," 33.49% 257.473 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 26.00% 199.867 1 Plantilla:Ficha_de_elemento_químico"," 25.31% 194.616 1 Plantilla:Ficha"," 25.12% 193.103 1 Plantilla:Listaref"," 8.13% 62.531 11 Plantilla:Propiedad"," 6.81% 52.389 11 Plantilla:Cita_libro"," 6.59% 50.632 28 Plantilla:Cita_web"," 4.59% 35.304 21 Plantilla:Cita_publicación"," 3.73% 28.648 1 Plantilla:Ficha_de_elemento_químico/minitabla_periódica"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.356","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7797337,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-76d5bf6894-7hf7b","timestamp":"20250327232627","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Hidr\u00f3geno","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/Hidr%C3%B3geno","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q556","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q556","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-02-08T12:13:45Z","dateModified":"2025-02-22T00:23:27Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/94\/H%2C1.jpg","headline":"elemento qu\u00edmico con n\u00famero at\u00f3mico 1 y cuyo s\u00edmbolo qu\u00edmico es H"}</script> </body> </html>