CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tt" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Айнулар — Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ttwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","гыйнвар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"9fe1e8cf-9f94-4b90-98bd-f5f7bdd36709","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Айнулар","wgTitle":"Айнулар","wgCurRevisionId":4219837,"wgRevisionId":4219837,"wgArticleId":815895,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр","Милли азчылыклар","Япония халыклары","Айнулар","Әлифба буенча халыклар"],"wgPageViewLanguage":"tt","wgPageContentLanguage":"tt","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Айнулар","wgRelevantArticleId":815895,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tt","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tt"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q101828","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled": false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tt&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/1200px-AinuGroup.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="734"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/800px-AinuGroup.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="489"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/640px-AinuGroup.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="391"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Айнулар — Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tt.m.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үзгәртү" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tt)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tt.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tt"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-каналы Wikipedia исемле сайт белән" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Айнулар rootpage-Айнулар skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эчтәлеккә күчү</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күчү [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AD%D1%87%D1%82%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA"><span>Эчтәлек</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Исемлек</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%87%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Очраклы битне карау [x]" accesskey="x"><span>Очраклы бит</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D3%99%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Хәзерге вакыйгалар турында мәгълүматны табу"><span>Агымдагы вакыйгалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Катнашу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5" title="Проект турында, биредә нәрсә белән шөгыльләнергә мөмкин һәм кайда кирәкле әйберләрне табу."><span>Җәмгыять үзәге</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5"><span>Бәхәслек</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Соңгы үзгәрешләр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Соңгы үзгәрешләр</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D1%82"><span>Яңа битләр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC" title="Белешмә алу өчен урын"><span>Ярдәм</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tt.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tt.svg" width="116" height="13" style="width: 7.25em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D0%B7%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эзләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia эчендә эзләү" aria-label="Wikipedia эчендә эзләү" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эзләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эзләү</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси кораллар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Внешний вид" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Внешний вид</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt" class=""><span>Иганә итү</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел." class=""><span>Хисап язмасын төзү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Керү</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси кораллар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кулланучы менюсы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt"><span>Иганә итү</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хисап язмасын төзү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Керү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Страницы для неавторизованных редакторов <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%88" aria-label="Подробнее о редактировании"><span>күбрәк белү</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Әлеге IP-адрестан кертелгән төзәтмәләр [y]" accesskey="y"><span>Кертемнәр</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Бу IP-адрестагы төзәтмәләр буенча фикер алышу [n]" accesskey="n"><span>Фикер алышу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eяшерү\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tt\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;\"\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/12px-Sabantuy-emblem.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/18px-Sabantuy-emblem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/24px-Sabantuy-emblem.jpg 2x\" data-file-width=\"1003\" data-file-height=\"1037\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003EТатар дөньясын\u003C/a\u003E баетабыз: \u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"13\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"410\" data-file-height=\"430\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" class=\"extiw\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003EӘсәрләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" title=\"Әсбаплар\"\u003E\u003Cimg alt=\"Әсбаплар\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/12px-Wikibooks-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/18px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"b:\"\u003EӘсбаплар\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" title=\"БелемБазасы\"\u003E\u003Cimg alt=\"БелемБазасы\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/12px-Wikidata-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"7\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/18px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/24px-Wikidata-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1050\" data-file-height=\"590\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" class=\"extiw\" title=\"d:Wikidata:Community portal/tt\"\u003EБелемБазасы\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"16\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1024\" data-file-height=\"1376\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" class=\"extiw\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003EМедиа\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викиөзек\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викиөзек\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/12px-Wikiquote-logo.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/18px-Wikiquote-logo.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/24px-Wikiquote-logo.png 2x\" data-file-width=\"95\" data-file-height=\"109\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wq/tt/Баш бит\"\u003EӨзекләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" title=\"wikt:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/12px-Wiktionary-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/18px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"370\" data-file-height=\"350\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"wikt:\"\u003EСүзлек\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викисәфәр\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викисәфәр\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/12px-Wikivoyage-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/18px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/24px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"193\" data-file-height=\"193\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wy/tt/Баш бит\"\u003EЮлКүрсәткече\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://w.wiki/69UP\" title=\"Викихарита\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викихарита\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/12px-Openstreetmap_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/18px-Openstreetmap_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/24px-Openstreetmap_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://w.wiki/69UP\"\u003EКарта\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"http://www.wiki-atlas.org/\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/12px-Internet-web-browser.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/18px-Internet-web-browser.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/24px-Internet-web-browser.svg.png 2x\" data-file-width=\"48\" data-file-height=\"48\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"http://www.wiki-atlas.org/\"\u003EАтлас\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\u003Cbr /\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/12px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/18px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/24px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 2x\" data-file-width=\"600\" data-file-height=\"600\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%8F%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC\" title=\"Ярдәм:Башлаучыларга ярдәм\"\u003EВикиҮзләштерү\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/12px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/18px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/24px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"459\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003EПроектлар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/5px-Kerze.png\" decoding=\"async\" width=\"5\" height=\"19\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/8px-Kerze.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/10px-Kerze.png 2x\" data-file-width=\"218\" data-file-height=\"822\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003EХәтерТактасы\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\u003C/u\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/12px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/18px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/24px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 2x\" data-file-width=\"1626\" data-file-height=\"1626\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003EЕлПроекты\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/12px-Olympic_pictogram_Athletics.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/18px-Olympic_pictogram_Athletics.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/24px-Olympic_pictogram_Athletics.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003EАгымдагыМарафоннар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/20px-World_Map_%28political%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"10\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/30px-World_Map_%28political%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/40px-World_Map_%28political%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"1920\" data-file-height=\"975\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003EТөбәкАтналыгы\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Википедия:Проект:Азия ае 2024\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/20px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"22\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/30px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Проект:Азия ае 2024\"\u003EАзия ае 2024\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Эчтәлек" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Эчтәлек</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">яшерү</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Тарихлары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Тарихлары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Тарихлары</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Тарихлары-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Тарихлары</span> </button> <ul id="toc-Тарихлары-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Килеп_чыгышлары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Килеп_чыгышлары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Килеп чыгышлары</span> </div> </a> <ul id="toc-Килеп_чыгышлары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Гореф-гадәтләре" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Гореф-гадәтләре"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Гореф-гадәтләре</span> </div> </a> <ul id="toc-Гореф-гадәтләре-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хуҗалык_һәм_җәмгыять" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Хуҗалык_һәм_җәмгыять"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Хуҗалык һәм җәмгыять</span> </div> </a> <ul id="toc-Хуҗалык_һәм_җәмгыять-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Материаль_мәдәният" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Материаль_мәдәният"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Материаль мәдәният</span> </div> </a> <ul id="toc-Материаль_мәдәният-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Айнулар_дине_һәм_мифологиясе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Айнулар_дине_һәм_мифологиясе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Айнулар дине һәм мифологиясе</span> </div> </a> <ul id="toc-Айнулар_дине_һәм_мифологиясе-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Галәм_турында_уйлау" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Галәм_турында_уйлау"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.1</span> <span>Галәм турында уйлау</span> </div> </a> <ul id="toc-Галәм_турында_уйлау-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Шаманлык" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Шаманлык"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.2</span> <span>Шаманлык</span> </div> </a> <ul id="toc-Шаманлык-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Корбан_китерү" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Корбан_китерү"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.3</span> <span>Корбан китерү</span> </div> </a> <ul id="toc-Корбан_китерү-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Мирас" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Мирас"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Мирас</span> </div> </a> <ul id="toc-Мирас-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Илбасарлар_белән_көрәш" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Илбасарлар_белән_көрәш"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Илбасарлар белән көрәш</span> </div> </a> <ul id="toc-Илбасарлар_белән_көрәш-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Эдзо_(1869_елдан_—_Хоккайдо)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Эдзо_(1869_елдан_—_Хоккайдо)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7.1</span> <span>Эдзо (1869 елдан — Хоккайдо)</span> </div> </a> <ul id="toc-Эдзо_(1869_елдан_—_Хоккайдо)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сахалин_һәм_Курил" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Сахалин_һәм_Курил"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7.2</span> <span>Сахалин һәм Курил</span> </div> </a> <ul id="toc-Сахалин_һәм_Курил-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Хәзерге_айнулар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Хәзерге_айнулар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Хәзерге айнулар</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Хәзерге_айнулар-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Хәзерге айнулар</span> </button> <ul id="toc-Хәзерге_айнулар-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Айнулар_Япониядә" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Айнулар_Япониядә"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Айнулар Япониядә</span> </div> </a> <ul id="toc-Айнулар_Япониядә-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Россиядә_айнулар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Россиядә_айнулар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Россиядә айнулар</span> </div> </a> <ul id="toc-Россиядә_айнулар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Айну_теле" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Айну_теле"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Айну теле</span> </div> </a> <ul id="toc-Айну_теле-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Искәрмәләр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Искәрмәләр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Искәрмәләр</span> </div> </a> <ul id="toc-Искәрмәләр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Библиография" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Библиография"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Библиография</span> </div> </a> <ul id="toc-Библиография-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сылтамалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Сылтамалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Сылтамалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Сылтамалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Эчтәлек" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Отобразить/Скрыть содержание" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Отобразить/Скрыть содержание</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Айнулар</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перейти к статье на другом языке. Доступно на 91 языке" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-91" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">91 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Ureu%C3%ABng_Ainu" title="Ureuëng Ainu — ачехский" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Ureuëng Ainu" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="ачехский" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Ainoe" title="Ainoe — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Ainoe" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%8A%D9%86%D9%88" title="آينو — гарәп" lang="ar" hreflang="ar" data-title="آينو" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="гарәп" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%8A%D9%86%D9%88" title="آينو — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="آينو" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ainu_(etnia)" title="Ainu (etnia) — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Ainu (etnia)" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Aynular" title="Aynular — әзәрбайҗан" lang="az" hreflang="az" data-title="Aynular" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="әзәрбайҗан" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%88%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="آینو‌لار — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="آینو‌لار" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Ainu" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Айны — белорус" lang="be" hreflang="be" data-title="Айны" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорус" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Айны — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Айны" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%B8" title="Айни — болгар" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Айни" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгар" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%81_%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A7%80" title="আইনু জনগোষ্ঠী — бенгали" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আইনু জনগোষ্ঠী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгали" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A8%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%93%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%B2%E0%BC%8D" title="ཨའི་ནུ་མི། — тибет" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཨའི་ནུ་མི།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибет" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Ainoued" title="Ainoued — бретон" lang="br" hreflang="br" data-title="Ainoued" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретон" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — босния" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Ainu" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босния" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ainus" title="Ainus — каталан" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ainus" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталан" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%88" title="Айнаш — чеченский" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Айнаш" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чеченский" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88" title="ئاینو — үзәк көрд" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئاینو" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="үзәк көрд" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ainuov%C3%A9" title="Ainuové — чех" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ainuové" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Ainuere" title="Ainuere — дания" lang="da" hreflang="da" data-title="Ainuere" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дания" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — алман" lang="de" hreflang="de" data-title="Ainu" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="алман" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%8A%CE%BD%CE%BF%CF%8D" title="Αϊνού — грек" lang="el" hreflang="el" data-title="Αϊνού" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ainu_people" title="Ainu people — инглиз" lang="en" hreflang="en" data-title="Ainu people" data-language-autonym="English" data-language-local-name="инглиз" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Ajnuoj" title="Ajnuoj — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ajnuoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — испан" lang="es" hreflang="es" data-title="Ainu" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испан" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Ainud" title="Ainud — эстон" lang="et" hreflang="et" data-title="Ainud" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстон" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — баск" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ainu" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баск" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%88_(%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86)" title="قوم آینو (ژاپن) — фарсы" lang="fa" hreflang="fa" data-title="قوم آینو (ژاپن)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсы" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="добротная статья"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ainut" title="Ainut — фин" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ainut" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/A%C3%AFnous_(ethnie_du_Japon_et_de_Russie)" title="Aïnous (ethnie du Japon et de Russie) — француз" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Aïnous (ethnie du Japon et de Russie)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француз" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Ain%C3%BB_(folk)" title="Ainû (folk) — западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Ainû (folk)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Aidhni%C3%BAch" title="Aidhniúch — ирланд" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Aidhniúch" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирланд" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Pobo_ainu" title="Pobo ainu — галисия" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Pobo ainu" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисия" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%99%D7%A0%D7%95" title="איינו — яһүд" lang="he" hreflang="he" data-title="איינו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="яһүд" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%A8%E0%A5%82_%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="आइनू लोग — һинд" lang="hi" hreflang="hi" data-title="आइनू लोग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="һинд" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ainu_(narod)" title="Ainu (narod) — хорват" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Ainu (narod)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорват" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Ainuk_(n%C3%A9p)" title="Ainuk (nép) — венгр" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ainuk (nép)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгр" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%B6%D5%B8%D6%82" title="Այնու — әрмән" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Այնու" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="әрмән" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Orang_Ainu" title="Orang Ainu — индонезия" lang="id" hreflang="id" data-title="Orang Ainu" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезия" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — итальян" lang="it" hreflang="it" data-title="Ainu" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальян" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%82%A4%E3%83%8C" title="アイヌ — япон" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アイヌ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="япон" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Wong_Ainu" title="Wong Ainu — яванский" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Wong Ainu" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванский" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="აინუს ტომი — грузин" lang="ka" hreflang="ka" data-title="აინუს ტომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузин" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Jolma_Ainu" title="Jolma Ainu — Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Jolma Ainu" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Айндар — казакъ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Айндар" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казакъ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%90%E0%B2%A8%E0%B3%82" title="ಐನೂ — каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಐನೂ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EC%9D%B4%EB%88%84" title="아이누 — корея" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아이누" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корея" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ain%C3%BB" title="Ainû — көрд" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Ainû" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="көрд" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Айнулар — кыргыз" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Айнулар" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="кыргыз" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ainu_(populus)" title="Ainu (populus) — латин" lang="la" hreflang="la" data-title="Ainu (populus)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латин" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Ainai" title="Ainai — литва" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Ainai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литва" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Aini" title="Aini — латыш" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Aini" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латыш" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Vahoaka_aino" title="Vahoaka aino — малагаси" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Vahoaka aino" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагаси" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%98%D0%BD%D0%B8" title="Ајни — македон" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ајни" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македон" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D2%AF" title="Айнү — монгол" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Айнү" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="монгол" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Orang_Ainu" title="Orang Ainu — малай" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Orang Ainu" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малай" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — нижненемецкий" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Ainu" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="нижненемецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Aino_(volk)" title="Aino (volk) — голланд" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Aino (volk)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="голланд" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Ainoar" title="Ainoar — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Ainoar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Ainoer" title="Ainoer — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Ainoer" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Aino_(p%C3%B2ble)" title="Aino (pòble) — окситан" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Aino (pòble)" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситан" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%86%E0%A8%87%E0%A8%A8%E0%A9%82_%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%95" title="ਆਇਨੂ ਲੋਕ — пәнҗаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਆਇਨੂ ਲੋਕ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="пәнҗаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ajnowie" title="Ajnowie — поляк" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Ajnowie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="поляк" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86%D9%88_%D9%84%D9%88%DA%A9" title="آئینو لوک — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="آئینو لوک" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%8A%D9%86%D9%88" title="اينو — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="اينو" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ainus" title="Ainus — португал" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ainus" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Aynu_runa" title="Aynu runa — кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Aynu runa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Ainu_(popula%C8%9Bie)" title="Ainu (populație) — румын" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Ainu (populație)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румын" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Айны — рус" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Айны" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="рус" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ainu_(populu)" title="Ainu (populu) — сардинский" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Ainu (populu)" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="сардинский" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ainu" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Ainu_people" title="Ainu people — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Ainu people" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ainuovia" title="Ainuovia — словак" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ainuovia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словак" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — словен" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ainu" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словен" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B8%D0%BD%D1%83_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)" title="Аину (народ) — серб" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Аину (народ)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="серб" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Urang_Ainu" title="Urang Ainu — сунданский" lang="su" hreflang="su" data-title="Urang Ainu" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунданский" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Ainu" title="Ainu — швед" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Ainu" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швед" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E4%BC%8A%E5%8A%AA%E6%97%8F_Aynu_binacadan" title="阿伊努族 Aynu binacadan — Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="阿伊努族 Aynu binacadan" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%90%E0%AE%A9%E0%AF%81_%E0%AE%87%E0%AE%A9%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B4%E0%AF%81" title="ஐனு இனக்குழு — тамил" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஐனு இனக்குழு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамил" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%84%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B8" title="ชาวไอนุ — тай" lang="th" hreflang="th" data-title="ชาวไอนุ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тай" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Taong_Ainu" title="Taong Ainu — тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Taong Ainu" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Aynular" title="Aynular — төрек" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Aynular" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="төрек" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%8A%D9%86%DB%87_%D9%85%D9%89%D9%84%D9%84%D9%89%D8%AA%D9%89" title="ئاينۇ مىللىتى — уйгыр" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئاينۇ مىللىتى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="уйгыр" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%B8" title="Айни — украин" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Айни" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88_%D9%84%D9%88%DA%AF" title="اینو لوگ — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="اینو لوگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Aynlar" title="Aynlar — үзбәк" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Aynlar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="үзбәк" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Ainu" title="Người Ainu — вьетнам" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Người Ainu" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнам" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ainu_(katawhan)" title="Ainu (katawhan) — варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Ainu (katawhan)" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E4%BC%8A%E5%8A%AA%E6%97%8F" title="阿伊努族 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="阿伊努族" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E4%BC%8A%E5%8A%AA%E6%97%8F" title="阿伊努族 — кытай" lang="zh" hreflang="zh" data-title="阿伊努族" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кытай" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ainu_L%C3%A2ng" title="Ainu Lâng — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ainu Lâng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q101828#sitelinks-wikipedia" title="Башка телләргә сылтамалар өстәү" class="wbc-editpage">Сылтамалар өстәү</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исемара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Мәкаләнең эчтәлеге [c]" accesskey="c"><span>Мәкалә</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81:%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" rel="discussion" title="Төп бит турында фикер алышу [t]" accesskey="t"><span>Бәхәс</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телне алмаштыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">татарча / tatarça</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Караулар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=history" title="Битнең төзәтмәләре исемлеге [h]" accesskey="h"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кораллар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кораллар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Өстәмә гамәлләр" > <div class="vector-menu-heading"> Гамәлләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=history"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Гомуми </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D3%99_%D1%8E%D0%BD%D3%99%D0%BB%D1%82%D2%AF%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Бирегә сылтаган барлык битләрнең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Бу биткә сылтамалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D3%99%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" rel="nofollow" title="Бу биттән сылтамалар бирелгән битләрдә соңгы үзгәрешләр [k]" accesskey="k"><span>Бәйләнешле үзгәрешләр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Барлык махсус битләр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус битләр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&oldid=4219837" title="Битнең бу редакциясенә даими сылтама"><span>Даими сылтама</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=info" title="Әлеге бит турында тулырак мәгълүмат"><span>Бит турында мәгълүмат</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&id=4219837&wpFormIdentifier=titleform" title="Бу биткә (чыганак буларак) ничек җибәрергә турында мәгълүмат"><span>Бу биткә (чыганакка) җибәрү</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2590%25D0%25B9%25D0%25BD%25D1%2583%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580"><span>Кыска URL алу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2590%25D0%25B9%25D0%25BD%25D1%2583%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Бастыру/чыгару </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF&bookcmd=book_creator&referer=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80"><span>Китап булдыру</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=show-download-screen"><span>PDF форматында күчереп алу</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&printable=yes" title="Бу битнең басма юрамасы [p]" accesskey="p"><span>Бастыру юрамасы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башка проектларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ainu" hreflang="en"><span>Викиҗыентык</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q101828" title="Үзара бәйләнгән мәгълүматләр репозиториясе элементларына сылтама [g]" accesskey="g"><span>Викимәгълүмат элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Внешний вид</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">яшерү</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Айнулар latin yazuında])</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tt" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3791745">.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-above{background:#eaecf0;font-weight:bold;font-size:120%;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-original,.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-image{text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-label{width:9em}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-split{vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-below{background:#eaecf0;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-error{background:#fee7e6;border-color:#b32424}</style> <table cellspacing="2" class="infobox"> <tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-above ts-Универсаль_калып-above">Айнулар</td></tr> <tr><td colspan="2" class="infobox-original ts-Универсаль_калып-original"><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1705[LANGUAGE!:TT]" data-wikidata-claim-id="Q101828$c51fc87e-43f5-8f15-f60c-207b22ac02b2"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Япон теле">яп.</a> <span lang="ja" style="font-size: 110%;">アイヌ</span></span></span></td></tr> <tr><td colspan="2" class="infobox-image ts-Универсаль_калып-image"><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P18" data-wikidata-claim-id="Q101828$5E0E36E1-1E9E-405E-9E6A-C8284072999D"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:AinuGroup.JPG" class="mw-file-description" title="Сурәт"><img alt="Сурәт" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/250px-AinuGroup.JPG" decoding="async" width="250" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/375px-AinuGroup.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/AinuGroup.JPG/500px-AinuGroup.JPG 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1223" /></a></span></span></span></td></tr> <tr><th class="infobox-label ts-Универсаль_калып-label">Туган тел</th><td class="infobox-text"> <span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P103" data-wikidata-claim-id="Q101828$1238a501-4b23-aed1-218f-6b8d92cab70e"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Айну теле">айну теле</a></span></span></td></tr> <tr><th class="infobox-label ts-Универсаль_калып-label"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1283" class="extiw" title="d:Property:P1283">Фильмография</a></th><td class="infobox-text"> <span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1283" data-wikidata-claim-id="Q101828$F06F36E1-7934-4553-A946-F7FEA32D3D66"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/w/index.php?title=Filmography_of_the_Ainu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Filmography of the Ainu (бит юк)">filmography of the Ainu</a><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5449156" class="extiw" title="d:Q5449156">[d]</a></sup></span></span></td></tr> <tr><th class="infobox-label ts-Универсаль_калып-label">... хөрмәтенә аталган</th><td class="infobox-text"> <span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P138" data-wikidata-claim-id="Q101828$8b4157f1-401e-de68-ef6f-b9984fcff330"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%BA%D0%B5%D1%88%D0%B5" title="Акыллы кеше">кеше</a></span></span> һәм <span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P138" data-wikidata-claim-id="Q101828$c123b6c0-4e89-b2a5-6663-0f6d519d6627"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/w/index.php?title=Ae-oina_Kamuy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ae-oina Kamuy (бит юк)">Ae-oina Kamuy</a><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9142853" class="extiw" title="d:Q9142853">[d]</a></sup></span></span></td></tr> <tr><th class="infobox-label ts-Универсаль_калып-label">Дәүләт</th><td class="infobox-text"> <span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P17" data-wikidata-claim-id="Q101828$256633cc-42a9-9582-3120-1f445956ee51"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Japan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/20px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/30px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/40px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Япония">Япония</a></span></span></span><br /><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P17" data-wikidata-claim-id="Q101828$68ba2980-46e3-22ff-f4ab-f121fd172564"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a></span></span></span></td></tr> <tr><td colspan="2" class="infobox-below ts-Универсаль_калып-below"><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373" data-wikidata-claim-id="q101828$469441B1-A8F8-4CEB-B10C-71CEB1688BE8"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ainu" title="commons:Category:Ainu"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ainu" class="extiw" title="commons:Category:Ainu">Айнулар Викиҗыентыкта</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Historical_expanse_of_Ainu.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Historical_expanse_of_Ainu.png/285px-Historical_expanse_of_Ainu.png" decoding="async" width="285" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Historical_expanse_of_Ainu.png/428px-Historical_expanse_of_Ainu.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Historical_expanse_of_Ainu.png/570px-Historical_expanse_of_Ainu.png 2x" data-file-width="632" data-file-height="505" /></a><figcaption>XIX гасыр ахырында айнуларның таралышы</figcaption></figure> <p><b>Айнулар</b> (айн. アイヌ/ainu, аину, туры мәгънәдә: кеше<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, чын кеше) — халык, Япон утрауларының иң борынгы халкы. Кайчандыр айнулар хәзерге <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> территориясендә дә, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%83%D1%80_(%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0)" title="Амур (елга)">Амур</a> елгасы түбән агымы буйларында, Камчатка, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Сахалин">Сахалин</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%BB_%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Курил утраулары">Курил утраулары</a> көньягында яшәгәннәр. Хәзерге вакытта айналар нигездә <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Япония">Япония</a> генә калган. Япониядә аларның саны 25 000 (башка мәгълүматлар буенча 200 000) кешегә җитә<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ЭтноЯз.2010_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-ЭтноЯз.2010-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Япониядә 2008 елның июнендә җирле халык буларак танылган<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Тарихлары"><span id=".D0.A2.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Тарихлары</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=1" title="«Тарихлары» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Тарихлары»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Килеп_чыгышлары"><span id=".D0.9A.D0.B8.D0.BB.D0.B5.D0.BF_.D1.87.D1.8B.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Килеп чыгышлары</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=2" title="«Килеп чыгышлары» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Килеп чыгышлары»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Айнуларның килеп чыгышы хәзерге вакытта ачык түгел. XVII гасырда Европа кешеләре, айнулар белән очрашканда, аларның тышкы кыяфәтенә сокланганнар. Монголоидлардан аермалы буларак, бик куе чәчле, озын һәм зур сакалы һәм мыеклы кешеләр булганнар. Уртача климатта яшәсәләр дә, җәй көне айнулар, экваториаль илләрдә яшәүчеләргә охшатып, бот биләүләре генә кигәннәр. Айнуларның килеп чыгышы турында күп кенә фаразлар бар, аларны, гомумән, өч төркемгә бүлеп була: </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Nivkhs_and_Ainu_men.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Nivkhs_and_Ainu_men.jpg/200px-Nivkhs_and_Ainu_men.jpg" decoding="async" width="200" height="315" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Nivkhs_and_Ainu_men.jpg/300px-Nivkhs_and_Ainu_men.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Nivkhs_and_Ainu_men.jpg/400px-Nivkhs_and_Ainu_men.jpg 2x" data-file-width="881" data-file-height="1386" /></a><figcaption>Айну һәм нивхаи (Густав-Теодор Паули. «Россия халыкларының этнографик тасвирламасы» , СПб. 1862) </figcaption></figure> <ul><li>айнулар европеоидларга тугандаш, Дж. Бэчелор, С. Мураяма бу теория яклы булганнар;</li> <li>айнулар Япон утрауларына көньяктан килгән австронезиялеләргә туганнар — бу теорияне Л. Я..Штернберг яклаган һәм ул совет <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Этнография">этнография</a>сендә дә өстенлек иткән;</li> <li>Айнулар палеоазиат халыкларына туган һәм Япония утрауларына төньяктан/Себердән килгәннәр — бу фикерне нигездә япон антропологлары яклый.</li></ul> <p>Айнулар арасында Y-хромосомалы D гаплогруппасы таралган . D1b субклады айнуларда 81,3 %га җитә<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 15 % ешлык белән шулай ук Y-хромосомалы C2-M217 гаплогруппасы очрый<sup id="cite_ref-YuChunLi2023_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-YuChunLi2023-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Hammer2006_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hammer2006-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Xue2006_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Xue2006-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Tajima2004_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tajima2004-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Wells2001_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wells2001-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Nasidze2005_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nasidze2005-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Әлегә төп антропологик күрсәткечләр буенча айнулар <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" title="Японнар">японнар</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%8F%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Кореялеләр">корейлар</a>, нивхлар, ителмәннәр, полинезиялеләр, индонезиялеләр, Австралия аборигеннары һәм, гомумән, <a href="/wiki/%D0%95%D1%80%D0%B0%D0%BA_%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%8B%D1%88" title="Ерак Көнчыгыш">Ерак Көнчыгыш</a> һәм Тын океанның барлык популяцияләреннән бик нык аерылып торалар, һәм тик Дзёмон чоры кешеләре белән генә якынлашалар<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, алар тарихи айнуларның турыдан-туры бабалары булып торалар. Дзёмон чоры халкы һәм айнулар арасында тигезлек билгесе куюда зур хата юк<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Айнулар Япон утрауларында б. э. к. якынча 13 мең ел элек күренә башлыйлар<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> һәм Дзёмон <a href="/wiki/Ya%C3%B1a_ta%C5%9F_%C4%9Fas%C4%B1r" title="Yaña taş ğasır">неолит</a> мәдәниятен булдыралар<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Япон утрауларына айнулар кайдан килгәннәре төгәл билгеле түгел, ләкин Дзёмон чорында барлык Япон утравларында — Рюкюдан алып <a href="/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE" title="Хоккайдо">Хоккайдо</a> кадәр, шулай ук Сахалинның көньяк яртысында, Курил утравларында һәм Камчатканың көньяк өлешендә айнулар яшәгәнлеге билгеле, бу турыда археологик казу нәтиҗәләре һәм топонимика мәгълүматлары сөйли<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Хәзерге антропологлар айнуларның ике ата-бабасын аерып күрсәтә: беренчеләре югары үсешле, икенчеләре бик түбән үсештәге булган. Беренчеләре Аосимадагы табылдыкларга охшаш һәм соң таш гасырга карый, икенчеләре Миятодагы скелет табылдыкарына охшаш<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Гореф-гадәтләре"><span id=".D0.93.D0.BE.D1.80.D0.B5.D1.84-.D0.B3.D0.B0.D0.B4.D3.99.D1.82.D0.BB.D3.99.D1.80.D0.B5"></span>Гореф-гадәтләре</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=3" title="«Гореф-гадәтләре» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Гореф-гадәтләре»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Үзенең язмаларында Невельская кияүдәге айну хатын-кызларының үз иреннәрен татулаштыру йоласын искә ала.</p><blockquote></blockquote><p>А. С. Полонский үзенең «Куриллар» (1871 ел) монографиясендә XVIII гасырдагы Курил айнуларының матримониаль традицияләре турында түбәндәге мәгълүматлар китерә:</p><blockquote><p>Кияүгә чыкканда, кәләшне тотып алу гадәте булган. Ике, яки аннан да күбрәк хатын алу гадәте булган. Күп хатынлы булу <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%87%D1%83%D1%87%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Коекчучлар (бит юк)">коекчучлар</a> да алырга комачауламаган<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ирләр бер дә көнче булмаганнар һәм хатыны башка кеше белән чуалганда, ирләр, аның эше, яки гөнаһ, дип, бу аның эше, дип, битарафлык күрсәткәннәр. Әмма зина кылу хөкем ителгән.</p></blockquote><p><sup id="cite_ref-bull_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-bull-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Хуҗалык_һәм_җәмгыять"><span id=".D0.A5.D1.83.D2.97.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D0.BA_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D2.97.D3.99.D0.BC.D0.B3.D1.8B.D1.8F.D1.82.D1.8C"></span>Хуҗалык һәм җәмгыять</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=4" title="«Хуҗалык һәм җәмгыять» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Хуҗалык һәм җәмгыять»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Айнулар игенчелек белән шөгыльләнмәгәннәр, аларның хуҗалыгының төп тармаклары җыю, балык тоту һәм аучылык булган, шуңа күрә айнулар өчен табигый мохиттә һәм кеше популяциясендә тигезлекне саклау мөһим булган: демографик шартлауларга юл куймау. Нәкъ менә шуңа күрә айнуларда беркайчан да зур торак пунктлар булмаган һәм төп социаль берәмлек локаль төркем булган, айн телендә утар/утари бер поселокта/бер елгада яшәүче кешеләр. Мондый мәдәниятнең яшәвен тәэмин итү өчен табигатьнең шактый киңлеге кирәк булганлыктан, неолит айнулары тораклары бер-берсеннән шактый ерак урнашкан булган һәм нәкъ менә шуңа күрә әле шактый иртә вакытта ук айнулар Япония архипелагының барлык утрауларында урнашканнар. Айнулар арасында тәмәке тарту культурасы киң таралган булган. Baba M. Smoking Among the Ainu // Man Vol. 49 (Sep., 1949), pp. 99 </p><p>Айнулар ризык өчен кулланылган үсемлекләрнең һәм тамырларның сыйфатларын яхшы белгәннәр, аларның кеше организмына тәэсир итүен күргәннәр. Айнулар 16 төр җиләк белән таныш булганнар, аларны яшел килеш итеп ашаганнар, кайвакыт киптергәннәр<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Айнуларның бердәнбер йорт хайваннары — ину, сета этләре — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D2%BB%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5" title="Себер һаские">себер лайкасыны</a> якын токымнар булган. Эпахт этенең ите бик авыр чакларда ризык чыганагы булып торган, ләкин еш кына аны дәвалау өчен кулланалар. Эт сакчы булып хезмәт иткән, ауда һәм балык тотуда, нартта һәм көймәдә кулланылган<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Материаль_мәдәният"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B8.D0.B0.D0.BB.D1.8C_.D0.BC.D3.99.D0.B4.D3.99.D0.BD.D0.B8.D1.8F.D1.82"></span>Материаль мәдәният</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=5" title="«Материаль мәдәният» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Материаль мәдәният»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg/180px-Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg" decoding="async" width="180" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg/270px-Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg/360px-Ainu_Chiefs_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5._%D0%92%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B8_%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2.1866%E2%80%931867_1a.jpg 2x" data-file-width="3036" data-file-height="4320" /></a><figcaption>Айну җитәкчеләре. 1860 ел.</figcaption></figure> <p>Айнулар — Россиянең Ерак Көнчыгышы халыклары арасыннан туку сәнгате белән таныш булган бердәнбер халык </p><p><br /> Бигрәк тә баулар ясау өчен агач кайрысы киң таралган булган. Айнулар бу максат өчен зирек, вак яфраклы һәм сары өрәңгеләр кабыкларын кулланганнар, яз көне агач кабыгын агачның көньяк ягыннан гына каезлап алганнар. Агачтан шулай ук чабата ише җәйге аяк киеме ясаганнар<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Айнулар_дине_һәм_мифологиясе"><span id=".D0.90.D0.B9.D0.BD.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.80_.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D0.B5_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.BC.D0.B8.D1.84.D0.BE.D0.BB.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D1.8F.D1.81.D0.B5"></span>Айнулар дине һәм мифологиясе</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=6" title="«Айнулар дине һәм мифологиясе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Айнулар дине һәм мифологиясе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Галәм_турында_уйлау"><span id=".D0.93.D0.B0.D0.BB.D3.99.D0.BC_.D1.82.D1.83.D1.80.D1.8B.D0.BD.D0.B4.D0.B0_.D1.83.D0.B9.D0.BB.D0.B0.D1.83"></span>Галәм турында уйлау</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=7" title="«Галәм турында уйлау» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Галәм турында уйлау»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Айнуларда «киңлек» сүзенә охшаш бер генә билгеләмә дә булмаган. Иң якын мәгънәсе буенча сир «утрау», «һава торышы», «вакыт», «тирә-яктагы мохит» дигәнне аңлата. Айнулар киңлекне антропоморф итеп күрсәткәннәр, ул па — кес оппозициясенә (баш — ас) төзелгән: мосир па (таулы җирлек, вулкан утравының урта өлеше), мосир кес (күл буенда), котан па (тауларга якынрак урнашкан торак пункт өлеше), котан кес (диңгезгә якынрак урнашкан торак пункт өлеше). Космосның төп категорияләре: пет (елга), котан (торак), часи (дом), па/пакехе (утрауның көнчыгыш яки төньяк өлеше). Материк культураларына хас булган дөнья агачы турында күзаллау айнуларда юк<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>М. М. Добротворский мәгълүматлары буенча, сахалин айнулары галәмне өлкәләргә бүлгән: кусунь катань — айнулар җирләре (авылы); аахто котань (түбән авыл) — җир асты дөньясы, анда кешеләрнең җаннары үлгәннән соң китә (яхшылар анда барлык хисләр белән ләззәтләнә, явызлар җәһәннәмдә кебек газаплана), анда этләр дә яши. Айнулар үле аюлар өчен урманнарда <i>котан чокыры</i>, ә тюленьнар һәм сивучалр өчен диңгездә атуй котань<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> тораклыклары корганнар. </p><p>Айнулар политеистик халыклар булганга, алар табигатьне илаһилаштыралар. Шулай да табигатьнең барлык күренешләре дә илаһлар дип саналмаган. Айнулар өчен алла — бу илаһларның җаннарын үз эченә алган нәрсә, ул я илаһлар дөньясында яши һәм кешеләр дөньясына төшә, я кеше дөньясында яши, тере яки үле табигать объектларында гәүдәләнә. Күктә илаһларның кеше кыяфәте бар һәм кешеләр өчен гадәти тормыш рәвеше алып баралар дип саналган, әмма җиргә төшкәч, алар аны хайван яки кош кыяфәтенә үзгәртәләр. Мәсәлән, ябалак, касатка һәм аю — айнулар арасында иң хөрмәтле хайваннар. Үзләренең яшәү шартларында иң зур вәкилләр булганга, аларга авыл, диңгез һәм тау илаһлары, шул исәптән, илаһлар дөньясыннан кешеләр дөньясына төшкән илаһлар әйләнгән өчен хөрмәтләгәннәр. Җирдә яшәүләренең максаты кешеләр белән аралашу булган, шуңа күрә җан ияләрен үтерү, кешеләр тиешенчә ритуаллар үтәгәндә, илаһлар теләгән эш итеп саналган. Ритуалларны үтәү мөһим дип саналган. </p><p>Айнуләр, илаһларның илтифатын алыр өчен, алардан берәр нәрсә сорар өчен яки алар күрсәткән мәрхәмәткә рәхмәт әйтер өчен, дога кылганнар һәм илаһларга шәраб һәм ритуаль инау таяклары бүләк итеп биргәннәр, алар өчен бу илаһлар дөньясында мөмкин түгел дип саналган, шуңа күрә алар өчен бүләкләр бик кирәк булган. Догалар һәм бүләкләр Аллага күбрәк хөрмәт күрсәтү яки аны сөендерү өчен үткәрелгән йолалар белән бергә китерелгән. Аллаһы рухына яки аның бүләкләренә тиешле итеп карау булмау аны ачуландырачак, ул кешеләр дөньясына килми яки аларга үз мәрхәмәтен бирми, һәм бу ачлыкка китерәчәк дип саналган<sup id="cite_ref-Тюрленева_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Тюрленева-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Шаманлык"><span id=".D0.A8.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.BB.D1.8B.D0.BA"></span>Шаманлык</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=8" title="«Шаманлык» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Шаманлык»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Айнуларда <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Шаман">шаманнар</a> беренче чиратта «примитив» тылсымлы-дини белгечләр буларак каралган, алар шулай ук индивидуаль ритуаллар үткәргәннәр. Алар кешеләр һәм дини учреждениеләр вәкилләре булган монахлар, руханилар һәм башка дини белгечләрдән дә, һәм катлаулы ритуалларда бурычларын үтәүчеләрдән дә әһәмиятсездип саналган<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Корбан_китерү"><span id=".D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B1.D0.B0.D0.BD_.D0.BA.D0.B8.D1.82.D0.B5.D1.80.D2.AF"></span>Корбан китерү</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=9" title="«Корбан китерү» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «Корбан китерү»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Айнулар арасында XIX гасыр ахырына кадәр корбан китерү практикасы киң таралган булган. Корбаннар аю һәм бөркет культы белән бәйле булган. Аю аучы рухын символлаштырган. Аюларны ритуал үткәрү өчен махсус үстергәннәр. Йортта йола үткәрелгән хуҗа мөмкин кадәр күбрәк кунакларны чакырырга тырышкан. Айнулар сугышчы рухы аю башында яши дип санаганнар, шуңа күрә корбанның төп өлеше хайванның башын кисү булган. Шуннан соң башны йортның көнчыгыш тәрәзә янына урнаштырганнар, ул изге дип саналган. Тантанада катнашучылар үтерелгән хайванның канын түгәрәк буенча тапшырылган касәдән эчәргә тиеш булганнар, бу ритуалда катнашуны символлаштырган. Toy C.H. <i>An Early form of Animal Sacrifice</i> // Journal of the American Oriental Society, Vol. 26 (1905), p. 138—140. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Мирас"><span id=".D0.9C.D0.B8.D1.80.D0.B0.D1.81"></span>Мирас</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=10" title="«Мирас» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Мирас»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Япония Хөкүмәте айнуларны япон мәдәнияте белән актив рәвештә бәйли. Айнуларны үз исемнәрен япон исемнәренә үзгәртергә мәҗбүр итәләр, традицион эшчәнлек белән шөгыльләнүне тыялар, аучылык һәм балык тоту, шулай ук күп ритуаллар үткәрү тыела. Айнуларга япон телен, тарихын һәм мәдәниятен өйрәткәннәр, һәм алар японнар тарафыннан зур дискриминациягә дучар булганнар, шуңа күрә күпләр үзләренең чыгышларыннан ояла башлаганнар һәм үзләре туган телләрен кулланудан һәм традицияләрне саклаудан баш тартканнар. Туган теле һәм традицияләре тулысынча югалмасын өчен, <a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D0%BA%D0%B8%D1%8D_%D0%A2%D0%B8%D1%80%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Юкиэ Тири (бит юк)">Юкиэ Тири</a> 1922 елда айнуларның «Айну синъесю» халык авыз иҗат җыентыгын төзи. Ул аны япон теленә тәрҗемә итә, бу аның өчен икенче туган теле була, аны япон аудиториясе дә укыячак дип өметләнә<sup id="cite_ref-Тюрленева_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-Тюрленева-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Илбасарлар_белән_көрәш"><span id=".D0.98.D0.BB.D0.B1.D0.B0.D1.81.D0.B0.D1.80.D0.BB.D0.B0.D1.80_.D0.B1.D0.B5.D0.BB.D3.99.D0.BD_.D0.BA.D3.A9.D1.80.D3.99.D1.88"></span>Илбасарлар белән көрәш</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=11" title="«Илбасарлар белән көрәш» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Илбасарлар белән көрәш»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:AinuManStilflied.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/AinuManStilflied.JPG/280px-AinuManStilflied.JPG" decoding="async" width="280" height="339" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/AinuManStilflied.JPG/420px-AinuManStilflied.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/AinuManStilflied.JPG/560px-AinuManStilflied.JPG 2x" data-file-width="889" data-file-height="1076" /></a><figcaption>Ир-ат-айн (ягъни 1880 еллар тирәсе) </figcaption></figure> <p>Дземон чорының уртасыннан Япония утрауларына башка этник төркемнәр килә башлый. Башта Көньяк-Көнчыгыш Азиядән күченүчеләр килә, алар нигездә австронезия телләрендә сөйләшкәннәр. Алар башлыча Рюкю архипелагында һәм Кюсю утравының көньяк-көнчыгыш өлешендә урнашалар. Айнуларның Сахалинга, Түбән Амургаһәм Курил утрауларына миграциясе башлана. Аннары, Дземон чоры ахырында — Яей башында, Япония утрауларына Көнчыгыш Азиядән, күбесенчә Корея ярымутравынан, берничә этник төркем килә, моның турында хәзерге японнар һәм кореялылар арасында таралган O2b гаплогруппасы сөйли, аның нәтиҗәсе булып Япония архипелагында бөтенләй яңа Яей культурасының барлыкка килүе һәм тиз таралуы тора. </p><p>Алар терлекчелек, аучылык, игенчелек белән шөгыльләнгәннәр һәм пуёс диалектында сөйләшкәннәр. Бу этник төркем япон этносына башлангыч биргән. </p><p>Ямато дәүләте барлыкка килгәч, Ямато дәүләте белән айнлар арасында даими сугышлар башлана. Япониялеләрнең ДНКсын тикшерү японнарда Y-хромосомалы O2b1 асгруппасы<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> , ягъни 80 % японнарда табылган Y-хромсома гаплогрупасы булуын күрсәтә. 15 процент ешлыгында C3 гаплогруппасы очрый. Бу Дзёмон һәм Яой халыкларының бер-берсеннән нык аерылып торуларын күрсәтә. Шулай ук шуны да истә тотарга кирәк: айнулар төрле төркемнәрдә булган: кайберләре җыю, аулау һәм балык тоту белән шөгыльләнгән, ә кайберләре катлаулырак социаль системалар төзегән. </p><p>Ямато һәм Айну дәүләтләре каршылыгы якынча бер ярым мең ел дәвам итә. Озак вакыт (VIII гасырдан башлап һәм XV гасырга кадәр диярлек) Ямато дәүләте чиге хәзерге <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B9" title="Сендай">Сендай</a> шәһәре янында үтә, һәм <a href="/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%8E" title="Хонсю">Хонсю</a> утравының төньяк өлеше японнар тарафыннан бик начар үзләштерелә. Японнар хәрби яктан бик озак айнулардан артта калалар. Яматоның төньяк чикләрен саклаган япон хәрби отрядларында берничә гасырдан соң гына «самурайлык» дип аталган нәрсә барлыкка килә. Самурай мәдәнияте һәм сугыш алып бару техникасы күпчелектә айну сугыш алымнарына барып тоташа һәм үзенә күп айну элементларын кертә, ә аерым самурай кланы үз чыгышы буенча айнуларга барып тоташа, аның иң билгелесе булып — Абэ кланы тора. </p><p>780 елда Айнулар җитәкчесе <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Атеруй (бит юк)">Атеруй</a><sup><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Aterui" class="extiw" title="en:Aterui"><span style="font-style:normal; font-weight:normal;" title="Aterui — инглиз телендә мәкалә версиясы">[en]</span></a></sup> японнарга каршы фетнә күтәрә: Китаками елгасында 6 мең сугышчыдан торган отрядны тар-мар итә<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Соңрак японнар ришвәт ярдәмендә Атеруны кулга алалар һәм аны 803 елда җәзалап үтерәләр. 878 елда айнулар тагын фетнә күтәрә һәм Акита ныгытмасын яндыра, ләкин соңыннан японнар белән килешүгә киләләр<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Хонсюның төньягында 1051 елда да айнулар фетнәсе була<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>ХV гасыр уртасында гына Такэда Нобухиро җитәкчелегендәге кечкенә самурайлар төркеме Хаккайдога күчеп китә һәм утрауның көньяк читендә (Осима ярымутравында) беренче япон поселогын нигезли. Такэда Нобухиро Мацумаэ кланына нигез салучы булып санала, ул 1799 елга кадәр Хоккайдо утравы белән идарә итә, ә аннары идарә үзәк хөкүмәт кулына күчә. Утрауны колонизацияләгәндә Мацумаэ кланы самурайлары еш кына айнулар тарафыннан кораллы каршылыкларга дучар була. </p><p>Мацумаэда идарә итү системасы болай булган: кландагы самурайларга яр буендагы участоклар (чынлыкта алар айнуларга караган) бирелә, әмма самурайлар балык тота да, ау белән шөгыльләнә дә белмәгәннәр һәм теләмәгәннәр, шуңа күрә бу участокларны барлык эшләрне башкаручыларга арендага бирәләр. Алар үзләрендә ярдәмчеләр — тәрҗемәчеләр һәм күзәтчеләр җыя. Тәрҗемәчеләр һәм күзәтчеләр күп кенә җинаятьләр кылган: өлкәннәр һәм балалар белән мәрхәмәтсез мөгамәлә иткәннәр, айну хатыннарын көчләгәннәр, айнуларга карата сүгенү иң гадәти эш булган. Айнулар чынлыкта коллар дәрәҗәсендә булганнар. Күп кенә яшь айнулар үзләренең традицион әйләнә-тирәсеннән чыгарылып, японнар тарафыннан төрле эшләргә юнәлтеләләр — мәсәлән, Хоккайдоның үзәк районнарыннан килгән айнулар традицион тормыш рәвешен саклап кала алмаган табигый булмаган тыгыз шартларда яшәгән Кунашир һәм Итурпа утрауларына диңгез кәсепләренә эшкә җибәреләләр. </p><p>Моны айнулар геноциды дип атап була<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Эдзо_(1869_елдан_—_Хоккайдо)"><span id=".D0.AD.D0.B4.D0.B7.D0.BE_.281869_.D0.B5.D0.BB.D0.B4.D0.B0.D0.BD_.E2.80.94_.D0.A5.D0.BE.D0.BA.D0.BA.D0.B0.D0.B9.D0.B4.D0.BE.29"></span>Эдзо (1869 елдан — Хоккайдо)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=12" title="«Эдзо (1869 елдан — Хоккайдо)» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Эдзо (1869 елдан — Хоккайдо)»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg/280px-%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg" decoding="async" width="280" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg/420px-%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg/560px-%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%A5%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%BE._%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2_%D0%93%D0%98%D0%9C.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1279" /></a><figcaption>Хоккайдо утравынан бер төркем айнулар. XIX гасыр ахыры</figcaption></figure> <p>Кунашир һәм Менаси айнулары фетнәләрне басудан соң, <a href="/wiki/Tokugawa_s%C3%B6gunat%C4%B1" title="Tokugawa sögunatı">үзәк сёгун хөкүмәте</a> комиссия җибәрә. Үзәк хөкүмәт вәкилләре аборигеннар белән бәйле сәясәткә үзгәрешләр кертүне тәкъдим итә: мәрхәмәтсез указларны юкка чыгару, һәр районда табиблар билгеләү, япон телен өйрәтү, игенчелек, әкренләп япон гореф-гадәтләренә ияләштерү планлаштырыла. Шулай итеп ассимиляция башлана. Хоккайдоның чын колонизациясе 1868 елда Медзи реставрациясеннән соң гына башланган: ир-атларны сакалларын кисәргә мәҗбүр итәләр, хатын-кызларга иреннәрендә татуировка ясарга, традицион айну киемен кияргә тыялар. XIX гасыр башында ук айну ритуалларын, аеруча Иёмантэны үткәрүгә тыю кертелә<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Япониянең Хоккайдо колонистлары саны тиз үсә. Мәсәлән, 1897 елда утрауга 64 350 кеше күчеп килә, 1898 елда — 63 630 кеше, ә 1901 елда — 50 100 кеше. 1903 елда Хоккайдо халкы 845 мең японнан һәм 18 мең генә айнудан тора. Хоккайдо айнуларын иң каты японлаштыру чоры башлана<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 1899 елда абориген халыкны яклау турында закон кабул ителә: һәр айн гаиләсенә җир һәм җирле салымнардан, шулай ук теркәү түләүләреннән 30 елга азат ителә торган җир участогы бирелә<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Шул ук закон айн җирләре аша бары тик губернатор санкциясе белән генә йөрергә рөхсәт итә, ярлы айну гаиләләренә орлыклар бирүне, шулай ук мохтаҗларга медицина ярдәме күрсәтүне һәм айн авылларында мәктәпләр төзүне күздә тота<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 1937 елда япон мәктәпләрендә айну балаларын укыту турында карар кабул ителә<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Сахалин_һәм_Курил"><span id=".D0.A1.D0.B0.D1.85.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D0.BD_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.9A.D1.83.D1.80.D0.B8.D0.BB"></span>Сахалин һәм Курил</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=13" title="«Сахалин һәм Курил» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Сахалин һәм Курил»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1855 елдагы Симод килешүе буенча Сахалин уртак япон-рус файдалануында була, ә Курил утраулары болай бүленә: Япония Хабомаи, Кунашир һәм Итурп утрауларына, ә Россия — Урупадан Шумушуга кадәрге утрауларга ия була. Курил айнулары русларга японнарга караганда күбрәк тартыла: аларның күбесе рус телен белгән һәм православие динен тоткан. Алар руслар килгәнче яшәгән җирдә яшәгәннәр һәм шул ук шөгыльләр белән шөгыльләнгәннәр. </p><p>1875 елда Петербург килешүе нигезендә бөтен Сахалин Россиягә беркетелә, ә Курил утраулары Япониягә тапшырыла. </p><p>1875 елдан 1905 елга кадәрге чорда айнулар Сахалин төп халык буларак икегә бүленгәннәр. Айну кабиләсенең өчтән бер өлеше, 850 кеше, көчләп Хоккайдога алып кителә һәм японлаштырыла. Япония колонизация бюросы хезмәткәрләре Анива буеннан киткән һәм эш көченә мохтаҗ булган Датэ һәм Сухар балыкчылык компанияләре файдасына айнуларны күчерергә мәҗбүр итә. Сахалин җирлеләре, ата-бабаларының каберләренә барып җитә алырлар дип өметләнеп, Сахалин утравының көньяк ярыннан тар Лаперуз бугазы белән аерылып торган Соя борыны районына гына күченергә ризалашалар. Әмма Хоккайдо үсеш агентлыгы, сахалин айнуларын японлаштыру өчен, аларның даими яшәү урыны итеп <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B1%D0%B5%D1%86%D1%83" title="Эбецу">Цуисикаридагы</a> Исикари елгасының сазлыклы ярын билгели. </p><p>1886 елда җәйдән көзгә кадәр Хоккайдода холера һәм чума эпидемиясе көчле була, шуның нәтиҗәсендә сахалин айнуларының 40 %ы үлә. </p><p>Соңрак (1880 еллар ахырында һәм <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81-%D1%8F%D0%BF%D0%BE%D0%BD_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Рус-япон сугышы">рус-япон сугышыннан</a> соң күчерелгән кешеләр үз туган җирләренә кайтып китә башлагач) аларны 1875 елдан соң Сахалинда калган туганнары арасыннан аерып тору өчен исикари-айна дип атый башлыйлар<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Хәзерге_айнулар"><span id=".D0.A5.D3.99.D0.B7.D0.B5.D1.80.D0.B3.D0.B5_.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Хәзерге айнулар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=14" title="«Хәзерге айнулар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «Хәзерге айнулар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Айнулар_Япониядә"><span id=".D0.90.D0.B9.D0.BD.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.80_.D0.AF.D0.BF.D0.BE.D0.BD.D0.B8.D1.8F.D0.B4.D3.99"></span>Айнулар Япониядә</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=15" title="«Айнулар Япониядә» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=15" title="Редактировать код раздела «Айнулар Япониядә»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg/220px-Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg.png" decoding="async" width="220" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg/330px-Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg/440px-Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg.png 2x" data-file-width="860" data-file-height="750" /></a><figcaption>Хоккайдода айнулар таралышы картасы</figcaption></figure> <p>Хәзерге вакытта Япониядә 25 000ләп айну яши. Айнулар озак вакыт үзләрен япон дип танымый, япон культурасын кабул итми, суверен милли дәүләт булдыруны таләп иткәннәр. Айну милләтчелегендә рюкю милләтчелеге белән бик күп уртаклык бар<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>2008 елның 6 июнендә Япония парламенты хөкүмәтне япониянең җирле халкы буларак айнуларны танырга һәм бу төркемгә карата дискриминацияне туктатырга чакыручы мәҗбүри резолюция кабул итә. Резолюция Айну халыкларын аерым телле, динле һәм мәдәниятле җирле халык итеп таныган<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Әмма бу хәлне үзгәртми һәм үсешкә китерми, чөнки хәзерге вакытта барлык айнулар тулысынча ассимиляцияләнгән (японлашкан) һәм японнардан берничек тә аерылып тормыйлар. Алар еш кына үз культуралары турында япон антропологларыннан күпкә азрак беләләр һәм аны якларга омтылмыйлар, бу озакка сузылган дискриминация белән аңлатыла<sup id="cite_ref-test_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-test-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 2019 елның февралендә Япония хөкүмәте айну халкының хокукый статусын ныгыта, анда айнуларны рәсми рәвештә җирле халык дип таныган закон проектын кабул итә. Моннан тыш, закон проекты хакимиятләрдән традицион айнулар тормышына карата төрле рөхсәт алу процедураларын гадиләштерүгә юнәлтелгән 2019 елның 19 апрелендә Япония хөкүмәте тарафыннан «Япон халкының горурлыгын хөрмәт итүче җәмгыять төзү турында закон кабул ителгән», ул рәсми рәвештә Хоккайдо айнуларын Япониянең төп халкы дип таныган<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1984 елның апрелендә Сирауа бистәсендә айнулар музее ачыла. 2018 елның 31 мартында милли музей өчен урын азат итү өчен ябылган, милли музей исә 2020 елның 12 июлендә ачылган . Музей һәм аның янында урнашкан айну милли паркы айнур халкын яклау һәм аларның мәдәниятен һәм телен популярлаштыру өчен база булып хезмәт итә<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Айнулар 2020 елда Япониядә узган XXXII Җәйге Олимпия уеннарын ачу тантанасы катнашкан<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Россиядә_айнулар"><span id=".D0.A0.D0.BE.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.8F.D0.B4.D3.99_.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Россиядә айнулар</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=16" title="«Россиядә айнулар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=16" title="Редактировать код раздела «Россиядә айнулар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><i><div class="hatnote">Төп мәкалә: <b><a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D3%99_%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Россиядә айнулар">Россиядә айнулар</a></b></div></i></dd></dl> <p><b>Россиядә айнулар</b> (<a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Рус теле">рус.</a> <i><span lang="ru">Айны в России</span></i>) ― <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Россия Федерациясе">Россия Федерациясенең</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD_%D3%A9%D0%BB%D0%BA%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Сахалин өлкәсе">Сахалин өлкәсендә</a>, <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5" title="Хабаровск крае">Хабаровск краенда</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0" title="Камчатка">Камчаткада</a> яшәүче <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8_%D0%B0%D0%B7%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Милли азчылык (бит юк)">милли азчылык</a><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q351389" class="extiw" title="d:Q351389"><span style="font-style:normal; font-weight:normal;" title="Викимәгълүматта «Милли азчылык» мәкаләсе бите">[d]</span></a></sup>. 2010 елда Россиядә 109 айну яшәгән: 94 кеше <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5" title="Камчатка крае">Камчатка краенда</a>, 4 кеше <a href="/wiki/%D0%94%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7_%D0%B1%D1%83%D0%B5_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5" title="Диңгез буе крае">Диңгез буе краенда</a>, 3 кеше <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD_%D3%A9%D0%BB%D0%BA%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Сахалин өлкәсе">Сахалин өлкәсендә</a>, 1 кеше <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5" title="Хабаровск крае">Хабаровск краенда</a>, 4 кеше <a href="/wiki/%D0%9C%D3%99%D1%81%D0%BA%D3%99%D2%AF" title="Мәскәү">Мәскәүдә</a>, 1 кеше <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Санкт-Петербург">Санкт-Петербургта</a>, 1 кеше <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA_%D3%A9%D0%BB%D0%BA%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Свердловск өлкәсе">Свердловск өлкәсендә</a>, 1 кеше <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D3%A9%D0%BB%D0%BA%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Ростов өлкәсе">Ростов өлкәсендә</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Айну_теле"><span id=".D0.90.D0.B9.D0.BD.D1.83_.D1.82.D0.B5.D0.BB.D0.B5"></span>Айну теле</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=17" title="«Айну теле» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=17" title="Редактировать код раздела «Айну теле»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><i><div class="hatnote">Төп мәкалә: <b><a href="/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Айну теле">Айну теле</a></b></div></i></dd></dl> <p>Айну теле яки айну теле (айнуча: アイヌイタㇰ айну итак, япон теле: アイヌ語 айнуго, русча : курильской языкъ) изолят телләр гаиләсенең изолят телләр төркеменә кергән тел. Язу катакана (япон телендә алынма сүзләр өчен кулланыла торган иҗек әлифбасы) һәм латин язуына нигезләнгән. Тарихи кириллица белән дә язылып куелган булган. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Искәрмәләр"><span id=".D0.98.D1.81.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99.D0.BB.D3.99.D1.80"></span>Искәрмәләр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=18" title="«Искәрмәләр» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=18" title="Редактировать код раздела «Искәрмәләр»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint tright portal" style="border:solid var(--border-color-base, #a2a9b1) 1px; margin:0.5em 0 0.5em 1em;"> <table style="background:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit; font-size:85%; line-height:110%; max-width:175px;"> <tbody><tr> <td style="text-align: center;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_(2014%E2%80%932022).svg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg/32px-Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg.png" decoding="async" width="32" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg/48px-Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg/64px-Flag_map_of_Russia_with_federal_subjects_%282014%E2%80%932022%29.svg.png 2x" data-file-width="1608" data-file-height="936" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Портал:Россия Федерациясе">Россия Федерациясе  порталы</a> </td></tr> <tr valign="middle"> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Terrestrial_globe.svg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Terrestrial_globe.svg/29px-Terrestrial_globe.svg.png" decoding="async" width="29" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Terrestrial_globe.svg/43px-Terrestrial_globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Terrestrial_globe.svg/58px-Terrestrial_globe.svg.png 2x" data-file-width="321" data-file-height="312" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Портал:География">География  порталы</a> </td></tr> </tbody></table></div><div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80_%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Симон Петер Паллас">Паллас П. С.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181003220819/https://books.google.ru/books?id=7bCOBQAAQBAJ&pg=PA45">Сравнительные словари всех языков и наречий</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ru/books?id=7bCOBQAAQBAJ&pg=PA45">әлеге чыганактан</a> 2018-10-03 архивланды.</small>. — репринт. изд. — М., 2014. — С. 45.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180121184812/http://www.etnosy.ru/node/105">Арутюнов С. А. Айны.</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etnosy.ru/node/105">әлеге чыганактан</a> 2018-01-21 архивланды.</small> <small>2018-01-21 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-ЭтноЯз.2010-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ЭтноЯз.2010_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211209035558/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html">Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html">әлеге чыганактан</a> 2021-12-09 архивланды.</small>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121018030348/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar">см.: СОСТАВ ГРУППЫ НАСЕЛЕНИЯ «ЛИЦА, УКАЗАВШИЕ ДРУГИЕ ОТВЕТЫ О НАЦИОНАЛЬНОЙ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ» ПО СУБЪЕКТАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar">әлеге чыганактан</a> 2012-10-18 архивланды.</small>)</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Фролова Е. Л., Такакура Хироки, Токуда Юкако (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220129033610/https://cyberleninka.ru/article/n/vzglyad-na-istoriyu-yaponii-s-tochki-zreniya-ee-korennyh-narodov-proshloe-i-nastoyaschee-aynov">Взгляд на историю Японии с точки зрения ее коренных народов: прошлое и настоящее айнов</a> <span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:var(--color-subtle, #54595d); position: relative;">(ru)</span>. <i><a href="/w/index.php?title=CyberLeninka&action=edit&redlink=1" class="new" title="CyberLeninka (бит юк)">CyberLeninka</a></i>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cyberleninka.ru/article/n/vzglyad-na-istoriyu-yaponii-s-tochki-zreniya-ee-korennyh-narodov-proshloe-i-nastoyaschee-aynov">әлеге чыганактан</a> 2022-01-29 архивланды.</small> <small>2020-02-13 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Yusuke Watanabe, Izumi Naka, Seik-Soon Khor, Hiromi Sawai, Yuki Hitomi, Katsushi Tokunaga, Jun Ohashi</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190930200302/https://www.nature.com/articles/s41598-019-44473-z">Analysis of whole Y-chromosome sequences reveals the Japanese population history in the Jomon period</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nature.com/articles/s41598-019-44473-z">әлеге чыганактан</a> 2019-09-30 архивланды.</small>, 2019</span> </li> <li id="cite_note-YuChunLi2023-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-YuChunLi2023_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Yu-Chun Li</i> et al. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cell.com/cell-reports/pdf/S2211-1247(23)00424-2.pdf">Mitogenome evidence shows two radiation events and dispersals of matrilineal ancestry from northern coastal China to the Americas and Japan</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2023 елның 29 июль көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230729110212/https://www.cell.com/cell-reports/pdf/S2211-1247(23)00424-2.pdf">архивланган</a>.</span></small> // Cell, May 09, 2023</span> </li> <li id="cite_note-Hammer2006-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hammer2006_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Michael F. Hammer, Tatiana M. Karafet, Hwayong Park, Keiichi Omoto, Shinji Harihara, Mark Stoneking and Satoshi Horai</i>. Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes // <i>Journal of Human Genetics</i>, Volume 51, Number 1 / January, 2006</span> </li> <li id="cite_note-Xue2006-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Xue2006_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Yali Xue, Tatiana Zerjal, Weidong Bao, Suling Zhu, Qunfang Shu, Jiujin Xu, Ruofu Du, Songbin Fu, Pu Li, Matthew Hurles, Huanming Yang and Chris Tyler-Smith</i>. Male demography in East Asia: a north-south contrast in human population expansion times // <i>Genetics</i> 172: 2431—2439 (April 2006)</span> </li> <li id="cite_note-Tajima2004-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tajima2004_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Atsushi Tajima, Masanori Hayami, Katsushi Tokunaga, Takeo Juji, Masafumi Matsuo, Sangkot Marzuki, Keiichi Omoto and Satoshi Horai, "Genetic origins of the Ainu inferred from combined DNA analyses of maternal and paternal lineages, " <i>Journal of Human Genetics</i>, Volume 49, Number 4 / April, 2004</span> </li> <li id="cite_note-Wells2001-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wells2001_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>R. Spencer Wells</i> et al. The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity // <i>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America</i>, 2001 August 28; 98(18): 10244-10249</span> </li> <li id="cite_note-Nasidze2005-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nasidze2005_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ivan Nasidze, Dominique Quinque, Isabelle Dupanloup, Richard Cordaux, Lyudmila Kokshunova, Mark Stoneking</i>. "Genetic Evidence for the Mongolian Ancestry of Kalmyks // <i>American Journal of Physical Anthropology</i> 126:000-000 (2005)</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Hanihara K.</i> Dual Structure Model for the Formation of the Japanese Population//International Symposium on Japanese as a member of the Asian and Pacific population/Ed. Hanihara K. September 25 — 29, 1990, Kyoto</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Акулов А. Ю.</i> К истории вопроса о цорпок-куру. Связи культуры айнов с культурой Дзёмон//Этнографическое Обозрение № 2, 2007</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">История Японии. Т.I С древнейших времен до 1868 г., М., Институт востоковедения РАН. — 659 с.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Munro N.G. Prehistoric Japan, Yokohama, 1911</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Chamberlain B.H. The language, Mythology and Geographical Nomenclature of Japan Viewed in the Light of Aino Studies//Memoires of the Literature College, Imperial University of Japan 1, 1 — 75, 1887</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Хасимото К. 橋本潔　Айну го дэ ходоку <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BE_%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D1%8F%D1%85_%C2%AB%D0%B2%D0%B0%C2%BB_%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%92%D1%8D%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Предание о людях «ва» из истории государства Вэй (бит юк)">Гиси вадзин дэн</a> アイヌ語で解く「魏志倭人伝」 Сведения о людях ва из хроники <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%8D%D0%B9-%D1%87%D0%B6%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вэй-чжи (бит юк)">Вэй-чжи</a>, интерпретированные при помощи айнского языка</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Киндаити К. 金田一京助Кодай <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BC%D0%B8%D1%81%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эмиси (бит юк)">эмиси</a> то айну　古代蝦夷とアイヌ Древние <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BC%D0%B8%D1%81%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эмиси (бит юк)">эмиси</a> и айны, Токио, 2004</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Matsumoto H.</i> Notes on the Stone Age People of Japan // American Anthropologist, New Series, Vol. 23, No. 1 (Jan. — Mar., 1921), pp. 72.<span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">особая категория мужчин в племени, предназначенных для гомосексуальных отношений</span> </li> <li id="cite_note-bull-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bull_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Полонский А. С.</i> Курилы / Вступ. ст. и примеч. В. О. Шубина // Краеведческий бюллетень. 1994. N3. 192c., с.33</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Подмаскин В. В. Этномедицина и этнодиетология в истории и культуре народов Дальнего Востока России (XVIII—XX вв.). Владивосток, 2011. 304 с., стр.224</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Пилсудский Б. О. Фольклор сахалинских айнов. Южно-Сахалинск, 2002. 62 с., стр.19</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Попов А. А. Плетение и ткачество у народов Сибири в XIX и первой четверти XX столетия // СМАЭ. М.; Л: Изд-во АН СССР, 1955. Т. 16., стр.39-146</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Подмаскин В. В.. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230213011114/https://cyberleninka.ru/article/n/geograficheskie-terminy-ai-nov-kak-istoriko-etnograficheskii-istochnik">Географические термины айнов как историко-этнографический источник</a>. <i><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%9B%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="КиберЛенинка (бит юк)">КиберЛенинка</a></i>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cyberleninka.ru/article/n/geograficheskie-terminy-ai-nov-kak-istoriko-etnograficheskii-istochnik">әлеге чыганактан</a> 2023-02-13 архивланды.</small> <small>2023-04-30 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Добротворский М. М. Айнско-русский словарь. Казань, 1875. 487 с.</span> </li> <li id="cite_note-Тюрленева-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Тюрленева_27-0">27,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Тюрленева_27-1">27,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Е. Г. Тюрленева</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.yearbookjapan.ru/jour/article/view/36?locale=ru_RU">Собрание божественных песен Айну (Айну синъёсю) Тири Юкиэ</a><span class="ref-info" title="рус телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(рус.)</span> // <i>Ежегодник Япония</i> : Институт востоковедения РАН. — Т. 48. — С. 370–416. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B" title="Санлы объект таныклыгы">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.24411%2F0235-8182-2019-10016">10.24411/0235-8182-2019-10016</a> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221212153252/https://www.yearbookjapan.ru/jour/article/view/36?locale=ru_RU">Архивировано</a> из первоисточника 12 декабрь 2022.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Ohnuki-Tierney E. Shamans and Imu: Among Two Ainu Groups Toward a Cross-Cultural Model of Interpretation // Ethos Vol. 8, No. 3 (Autumn, 1980), pp. 204</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Michael F. Hammer, Tatiana M. Karafet, Hwayong Park, Keiichi Omoto, Shinji Harihara, Mark Stoneking and Satoshi Horai, «Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes», Journal of Human Genetics Volume 51, Number 1 / January, 2006.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">Стр. 58—59</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">әлеге чыганактан</a> 2015-10-24 архивланды.</small> <small>2015-06-15 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">С. 61</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">әлеге чыганактан</a> 2015-10-24 архивланды.</small> <small>2015-06-15 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">С. 60</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">әлеге чыганактан</a> 2015-10-24 архивланды.</small> <small>2015-06-15 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Владимир ЯМПОЛЬСКИЙ. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180927000235/http://kamtime.ru/old/archive/08_12_2004/13.shtml">ТРАГЕДИЯ АЙНОВ — ТРАГЕДИЯ РОССИЙСКОГО ДАЛЬНЕГО ВОСТОКА</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kamtime.ru/old/archive/08_12_2004/13.shtml">әлеге чыганактан</a> 2018-09-27 архивланды.</small> // Камчатское Время</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">Таксами Ч. М., Косарев В. Д. Кто вы айны?; Miyajima T. The Land of Elms</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Васильевский Р. С. По следам древних культур Хоккайдо: 35</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2015 елның 24 октябрь көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">архивланган</a>.</span></small> С. 87</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2015 елның 24 октябрь көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">архивланган</a>.</span></small> С. 87 — 88</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2015 елның 24 октябрь көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151024220038/http://static.iea.ras.ru/books/Arutyunov_Shchebenkov_1992.pdf">архивланган</a>.</span></small> С. 90</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Лим С. Ч. Из истории сахалинских айнов — вынужденных мигрантов: 1875—1948 гг. </span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">«Low M.» Physical Anthropology in Japan The Ainu and the Search for the Origins of the Japanese // Current Anthropology, Vol. 53, No. S5, The Biological Anthropology of Living Human Populations: World Histories, National Styles, and International Networks (April 2012), pp. S57-S68<span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181212014802/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7437244.stm">BBC NEWS &124; Asia-Pacific &124; Recognition at last for Japan’s Ainu</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7437244.stm">әлеге чыганактан</a> 2018-12-12 архивланды.</small> <small>2020-02-28 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-test-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-test_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140823045036/http://ethnoconflict.ru/geopolitics/020-japan.htm">Айнский вопрос. Имеют ли японцы права на … японские острова?</a>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ethnoconflict.ru/geopolitics/020-japan.htm">әлеге чыганактан</a> 2014-08-23 архивланды.</small> <small>2010-10-23 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Emiko Jozuka. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190422013759/https://www.cnn.com/2019/04/20/asia/japan-ainu-indigenous-peoples-bill-intl/index.html">Japan's Ainu will finally be recognized as indigenous people</a>. <i>CNN</i>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cnn.com/2019/04/20/asia/japan-ainu-indigenous-peoples-bill-intl/index.html">әлеге чыганактан</a> 2019-04-22 архивланды.</small> <small>2019-04-22 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190528125317/https://ainu-upopoy.jp/en/">UPOPOY NATIONAL AINU MUSEUM and PARK</a>. <i>UPOPOY NATIONAL AINU MUSEUM and PARK</i>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ainu-upopoy.jp/en/">әлеге чыганактан</a> 2019-05-28 архивланды.</small> <small>2019-05-28 тикшерелгән.</small></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">Ryuichi Arai, Hiroyuki Asatsuma (2021-07-24). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210726015840/https://mainichi.jp/english/articles/20210724/p2a/00m/0sp/017000c">How Tokyo's opening ceremony spotlighted medical staff, 3/11 and the 1964 Olympic legacy</a> <span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:var(--color-subtle, #54595d); position: relative;">(en)</span>. <i>Mainichi Daily News</i>. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mainichi.jp/english/articles/20210724/p2a/00m/0sp/017000c">әлеге чыганактан</a> 2021-07-26 архивланды.</small> <small>2021-07-26 тикшерелгән.</small></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Библиография"><span id=".D0.91.D0.B8.D0.B1.D0.BB.D0.B8.D0.BE.D0.B3.D1.80.D0.B0.D1.84.D0.B8.D1.8F"></span>Библиография</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=19" title="«Библиография» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=19" title="Редактировать код раздела «Библиография»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation" id="CITEREFАрутюнов,_Есипова2017">А — Анкетирование [Электронный ресурс]. — 2017. — (<a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Большая российская энциклопедия (бит юк)">Большая российская энциклопедия</a> : <span style="white-space: nowrap;">[в 35 т.]</span> / гл. ред. <span style="white-space: nowrap;"><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D1%81%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2,_%D0%AE%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Осипов, Юрий Сергеевич (бит юк)">Ю. С. Осипов</a></span> ; 2004—2017, т. 1). — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/585270329X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-85270-329-X</a>.</span></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8E%D0%BD%D0%BE%D0%B2,_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арутюнов, Сергей Александрович (бит юк)">Арутюнов С. А.</a>, Щебеньков В. Г.</i> Древнейший народ Японии. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1992. — 208 с.: ил. — Серия «Рассказы о странах Востока». — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5020173770" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-02-017377-0</a>.</li> <li><i>Васильевский Р. С.</i> По следам древних культур Хоккайдо. — Новосибирск: Наука, Сибирское отделение, 1981. — 176 с.: ил. — Серия «Страны и народы».</li> <li><i>Кондратов Александр.</i> Земля людей — земля языков. — М.: Детская литература, 1974. — 192 с.: ил.</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Невский, Николай Александрович (бит юк)">Невский Н. А.</a></i> Айнский фольклор. — Наука, Главная редакция восточной литературы, 1972. — 176 с.</li> <li><i>Онуки-Тирни Э.</i> Айны северо-западного побережья Южного Сахалина / Пер. с англ. Т. П. Роон // Краеведческий бюллетень. — № 1-4. — Южно-Сахалинск, 1996.</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B8%D0%BB%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пилсудский, Бронислав (бит юк)">Пилсудский Б.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.icrap.org/Folklor_sachalinskich_Ainov.html">Фольклор сахалинских айнов</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2008 елның 18 июль көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080718170825/http://www.icrap.org/Folklor_sachalinskich_Ainov.html">архивланган</a>.</span></small> — Южно-Сахалинск: Сахалинское областное книжное изд-во, 2002. — 61 с. — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5884530836" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-88453-083-6</a>.</li> <li><i>Соколов А. М.</i> Айны: от истоков до современности. Материалы к истории становления айнского этноса. — СПб.: Изд-во МАЭ РАН, 2014. — 766 с.: ил.</li> <li><i>Спеваковский А. Б.</i> Духи, оборотни, демоны, божества айнов. — М.: Наука, Главное издательство восточной литературы, 1988. — 206 с.</li> <li><i>Таксами Ч. М., Косарев В. Д.</i> Кто вы, айны? — М.: Мысль, 1990. — 318 с. — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/524400431X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-244-00431-X</a>.</li> <li><i>Щепкин В. В.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/add1/a_shchepkin_2017.pdf">Айны как «другой» Японии в сочинениях японских мыслителей XVIII в.</a>// Orientalia et Classica: Труды Института восточных культур и античности. Вып LXIX. История и культура традиционном Японии 10. М., 2017. С. 222—232.</li> <li><i>Batchelor J.</i> Items of Ainu Folk-Lore // The Journal of American Folklore, Vol. 7, No. 24 (Jan. — Mar., 1894), pp. 15-44</li> <li><i>Low M.</i> Physical Anthropology in Japan The Ainu and the Search for the Origins of the Japanese// Current Anthropology, Vol. 53, No. S5, The Biological Anthropology of Living Human Populations: World Histories, National Styles, and International Networks (April 2012), p. S57-S72.<span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></li> <li><i>Matsumoto H.</i> Notes on the Stone Age People of Japan // American Anthropologist, New Series, Vol. 23, No. 1 (Jan. — Mar., 1921), p. 72-91.<span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></li> <li><i>Miyajima T.</i> Land of Elms. The History, Culture, and Present Day Situation of the Ainu People. Eng. Transl. Witmer R., Canada, 1998</li> <li><i>Munro N.G.</i> Ainu creed and cult. N.Y. — London, 1963</li> <li><i>Munro N.G.</i> Prehistoric Japan Yokohama. 1911</li> <li><i>Ohnuki-Tierney E.</i> Ainu of North-West Cost of Southern Sakhalin. N-Y, 1984</li> <li><i>Toy C.H.</i> An Early form of Animal Sacrifice // Journal of the American Oriental Society, Vol. 26 (1905), pp. 137—144.<span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></li> <li>Ohnuki-Tierney Е. & Simeon G. On the Present-Day Ainu // Current Anthropology Vol. 16, No. 2 (Jun., 1975), pp. 287—288</li> <li>Baba M. Smoking Among the Ainu // Man Vol. 49 (Sep., 1949), pp. 97-100</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сылтамалар"><span id=".D0.A1.D1.8B.D0.BB.D1.82.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Сылтамалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&veaction=edit&section=20" title="«Сылтамалар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&action=edit&section=20" title="Редактировать код раздела «Сылтамалар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ainu-museum.or.jp">Музей айнов</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2018 елның 2 октябрь көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181002202120/http://www.ainu-museum.or.jp/">архивланган</a>.</span></small></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.icrap.org/Folklor_sachalinskich_Ainov.html">Бронислав Пилсудский. Фольклор сахалинских айнов</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2008 елның 18 июль көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080718170825/http://www.icrap.org/Folklor_sachalinskich_Ainov.html">архивланган</a>.</span></small></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wowavostok.livejournal.com/12750133.html">Айны — Белая Раса — коренные жители японских островов</a></li></ul> <div class="navbox-styles nomobile"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4068112">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#CFE3FF}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#DCEBFF}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#F3F5F7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox navbox ruwikiArticleExternalLinksTable" aria-label="Navbox" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinks nowrap" style="font-size:85%;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D1%8B%D1%88%D0%BA%D1%8B_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Бу калыпны карау"><img alt="⚙️" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Сүзлекләр һәм энциклопедияләр</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="https://tt.wikisource.org/wiki/%D0%91%D0%A1%D0%AD1/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" class="extiw" title="s:БСЭ1/Айны">Зур совет (1-нче изд.)</a> · <a href="https://tt.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83" class="extiw" title="s:ЭСБЕ/Айну">Брокгаузның һәм Ефронның</a> · <a href="https://tt.wikisource.org/wiki/%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" class="extiw" title="s:МЭСБЕ/Айны">Кечкенә Брокгаузның һәм Ефронның</a> · <a href="https://tt.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%9B/%D0%94%D0%9E/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%8B" class="extiw" title="s:ЭЛ/ДО/Айны">Энциклопедик сүзлек</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/The_American_Cyclop%C3%A6dia_(1879)/Ainos,_or_Ainns" class="extiw" title="wikisource:The American Cyclopædia (1879)/Ainos, or Ainns">American Cycl. (1879)</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Ainu" class="extiw" title="wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Ainu">Британника (11-th)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://global.britannica.com/topic/Ainu">Британника (онлайн)</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Норматив контроль (бит юк)">Норматив контроль</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span title="Национальная библиотека Испании" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BNE</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX540233">XX540233</a> · <span title="Франса милли китапханәсе" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BNF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11965984n">11965984n</a> · <span title="Gemeinsame Normdatei" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">GND</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4000847-2">4000847-2</a> · <span title="Контрольный номер Библиотеки Конгресса" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85002557">sh85002557</a> · <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D0%B5%D2%A3_%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82_%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF%D1%85%D0%B0%D0%BD%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Япониянең милли парламент китапханәсе">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00560106">00560106</a> · <span title="Национальная библиотека Чехии" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NKC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph117320">ph117320</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027666409">027666409</a></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыганак — <a dir="ltr" href="https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Айнулар&oldid=4219837">https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Айнулар&oldid=4219837</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D3%99%D1%80" title="Махсус:Төркемнәр">Төркемнәр</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8_%D0%B0%D0%B7%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Төркем:Милли азчылыклар">Милли азчылыклар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Төркем:Япония халыклары">Япония халыклары</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Төркем:Айнулар">Айнулар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D3%98%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0_%D0%B1%D1%83%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B0_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Төркем:Әлифба буенча халыклар">Әлифба буенча халыклар</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Яшерен төркем: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%BB%D1%8B_ISBN_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр">Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу бит соңгы тапкыр 22 авг 2024 көнендә 10:40 вакытында үзгәртелде.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a> лицензиясе буенча бирелә, аерым очракларда өстәмә шартлар булырга мөмкин. Өстәмә мәгълүматны <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Условия_использования">Куллану шартларында</a> карагыз.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Конфиденциальлек сәясәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Wikipedia турында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Җаваплылыктан баш тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ясаучылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tt.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie турында белдерү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tt.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль юрама</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-6ps7j","wgBackendResponseTime":214,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.791","walltime":"1.407","ppvisitednodes":{"value":3691,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":52355,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":22122,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":27,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":33443,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":20,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1213.396 1 -total"," 53.77% 652.465 1 Калып:УК"," 31.66% 384.195 1 Калып:Тышкы_сылтамалар"," 8.49% 102.982 2 Калып:Wikidata"," 5.83% 70.770 1 Калып:Искәрмәләр"," 2.99% 36.272 1 Калып:БРЭ"," 2.63% 31.891 1 Калып:Публикация"," 1.79% 21.741 1 Калып:Статья"," 1.46% 17.676 2 Калып:Төп_мәкалә"," 1.22% 14.814 16 Калып:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.570","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":18209096,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype monolingualtext of P1705 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype commonsMedia of P18 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P103 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1283 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P17 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P373 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-847495b4dd-d2lcz","timestamp":"20241128130120","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0410\u0439\u043d\u0443\u043b\u0430\u0440","url":"https:\/\/tt.wikipedia.org\/wiki\/%D0%90%D0%B9%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q101828","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q101828","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2023-11-21T20:20:59Z","dateModified":"2024-08-22T10:40:35Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d7\/AinuGroup.JPG"}</script> </body> </html>