CINXE.COM

Reconquista — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Reconquista — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"c7d9aa4d-1885-4f49-9eab-fb45be30e74a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Reconquista","wgTitle":"Reconquista","wgCurRevisionId":223228431,"wgRevisionId":223228431,"wgArticleId":1665136,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un lien mort","Page géolocalisée par Wikidata","Article géolocalisé sur Terre","Article utilisant une Infobox","Conflit militaire géolocalisable sans coordonnées paramétrées","Article contenant un appel à traduction en espagnol","Article à référence nécessaire","Article à précision nécessaire","Article à référence insuffisante","Article contenant un appel à traduction en anglais","Article avec une section vide ou incomplète","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P1417","Page utilisant P8313","Page utilisant P6404","Page utilisant P1807","Page utilisant P1296","Page utilisant P7305","Page utilisant P6058","Page utilisant P3365","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Histoire militaire/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Espagne/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Portugal/Articles liés","Portail:Lusophonie/Articles liés","Portail:Reconquista/Articles liés","Portail:Croisades/Articles liés","Portail:Ordre de Saint-Jean de Jérusalem/Articles liés","Portail:Moyen Âge central/Articles liés","Portail:Moyen Âge/Articles liés","Portail:Ordre du Temple/Articles liés","Portail:Christianisme/Articles liés","Portail:Religions et croyances/Articles liés","Page avec des cartes","Reconquista","Événement militaire","Histoire du catholicisme en Espagne","Histoire du catholicisme au Portugal","Histoire d'al-Andalus","Histoire du Portugal médiéval","Expression espagnole","Histoire de l'ordre de Saint-Jean de Jérusalem","Histoire de l'ordre du Temple"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Reconquista","wgRelevantArticleId":1665136,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":40.24,"lon":-4.2392},"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q79791","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.kartographer.style":"ready","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.kartographer.link","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.19"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="893"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/800px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="596"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/640px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="476"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Reconquista — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Reconquista"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Reconquista"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Reconquista rootpage-Reconquista skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Reconquista" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Reconquista" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Reconquista" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Reconquista" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Dénomination,_définition_et_débat_sur_les_limites_du_concept" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dénomination,_définition_et_débat_sur_les_limites_du_concept"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Dénomination, définition et débat sur les limites du concept</span> </div> </a> <ul id="toc-Dénomination,_définition_et_débat_sur_les_limites_du_concept-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Conquête_musulmane" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Conquête_musulmane"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Conquête musulmane</span> </div> </a> <ul id="toc-Conquête_musulmane-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Haut_Moyen_Âge" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Haut_Moyen_Âge"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Haut Moyen Âge</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Haut_Moyen_Âge-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Haut Moyen Âge</span> </button> <ul id="toc-Haut_Moyen_Âge-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Les_Asturies" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Asturies"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Les Asturies</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Asturies-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_foyer_pyrénéen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_foyer_pyrénéen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Le foyer pyrénéen</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_foyer_pyrénéen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bilan_du_haut_Moyen_Âge" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bilan_du_haut_Moyen_Âge"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Bilan du haut Moyen Âge</span> </div> </a> <ul id="toc-Bilan_du_haut_Moyen_Âge-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-XIe_et_XIIe_siècles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#XIe_et_XIIe_siècles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span><span>XI</span><sup>e</sup> et <span>XII</span><sup>e</sup> siècles</span> </div> </a> <ul id="toc-XIe_et_XIIe_siècles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XIIIe_et_XIVe_siècles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#XIIIe_et_XIVe_siècles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span><span>XIII</span><sup>e</sup> et <span>XIV</span><sup>e</sup> siècles</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-XIIIe_et_XIVe_siècles-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section <span>XIII</span><sup>e</sup> et <span>XIV</span><sup>e</sup> siècles</span> </button> <ul id="toc-XIIIe_et_XIVe_siècles-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bilan_du_Moyen_Âge" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bilan_du_Moyen_Âge"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Bilan du Moyen Âge</span> </div> </a> <ul id="toc-Bilan_du_Moyen_Âge-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-La_prise_de_Grenade" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#La_prise_de_Grenade"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>La prise de Grenade</span> </div> </a> <ul id="toc-La_prise_de_Grenade-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poursuite_temporaire_de_la_Reconquista_en_Afrique_du_Nord" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Poursuite_temporaire_de_la_Reconquista_en_Afrique_du_Nord"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Poursuite temporaire de la Reconquista en Afrique du Nord</span> </div> </a> <ul id="toc-Poursuite_temporaire_de_la_Reconquista_en_Afrique_du_Nord-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Déplacement_de_populations" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Déplacement_de_populations"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Déplacement de populations</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Déplacement_de_populations-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Déplacement de populations</span> </button> <ul id="toc-Déplacement_de_populations-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Repeuplement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Repeuplement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Repeuplement</span> </div> </a> <ul id="toc-Repeuplement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Coexistence_au_Moyen_Âge" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Coexistence_au_Moyen_Âge"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Coexistence au Moyen Âge</span> </div> </a> <ul id="toc-Coexistence_au_Moyen_Âge-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Haut_Moyen_Âge_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Haut_Moyen_Âge_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Haut Moyen Âge</span> </div> </a> <ul id="toc-Haut_Moyen_Âge_2-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Le_Condado_Portucalense" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_Condado_Portucalense"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3.1</span> <span>Le <i>Condado Portucalense</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Le_Condado_Portucalense-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-XIe_et_XIIe_siècles_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XIe_et_XIIe_siècles_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span><span>XI</span><sup>e</sup> et <span>XII</span><sup>e</sup> siècles</span> </div> </a> <ul id="toc-XIe_et_XIIe_siècles_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XIIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XIIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span><span>XIII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XIIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XIVe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XIVe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6</span> <span><span>XIV</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XIVe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XVe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XVe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.7</span> <span><span>XV</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XVe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tradition_littéraire_de_la_Reconquista" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tradition_littéraire_de_la_Reconquista"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Tradition littéraire de la Reconquista</span> </div> </a> <ul id="toc-Tradition_littéraire_de_la_Reconquista-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chronologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Chronologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Chronologie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Chronologie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Chronologie</span> </button> <ul id="toc-Chronologie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Participants_étrangers_à_la_Reconquista" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Participants_étrangers_à_la_Reconquista"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Participants étrangers à la Reconquista</span> </div> </a> <ul id="toc-Participants_étrangers_à_la_Reconquista-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ouvrages" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ouvrages"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1.1</span> <span>Ouvrages</span> </div> </a> <ul id="toc-Ouvrages-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_et_revues" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_et_revues"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1.2</span> <span>Articles et revues</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_et_revues-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Reconquista</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 84 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-84" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">84 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Reconquiesta" title="Reconquiesta – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Reconquiesta" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3" title="سقوط الأندلس – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سقوط الأندلس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="الاسترداد – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الاسترداد" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Conquista_cristiana_de_la_Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica" title="Conquista cristiana de la Península Ibérica – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Conquista cristiana de la Península Ibérica" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Рэканкіста – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Рэканкіста" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Рэканкіста – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Рэканкіста" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE" title="রিকনকোয়েস্টা – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রিকনকোয়েস্টা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Rekonkvista" title="Rekonkvista – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Rekonkvista" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Conquesta_feudal_hisp%C3%A0nica" title="Conquesta feudal hispànica – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Conquesta feudal hispànica" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%95%DB%8E%DA%A9%DB%86%D9%86%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7" title="ڕێکۆنکیستا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ڕێکۆنکیستا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%B5%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BA%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1" title="Ρεκονκίστα – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρεκονκίστα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Reconquista" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Errekonkista" title="Errekonkista – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Errekonkista" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%BE%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3" title="بازپس‌گیری اندلس – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بازپس‌گیری اندلس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Reconquista_(Athghabh%C3%A1il_na_hIb%C3%A9ire)" title="Reconquista (Athghabháil na hIbéire) – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Reconquista (Athghabháil na hIbéire)" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%A7%D7%95%D7%A0%D7%A7%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%94" title="רקונקיסטה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="רקונקיסטה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BC%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="रिक़ोन्कीसता – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रिक़ोन्कीसता" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Rekonkvista" title="Rekonkvista – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Rekonkvista" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%AF%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1" title="Ռեկոնկիստա – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ռեկոնկիստա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Rikonquesto" title="Rikonquesto – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Rikonquesto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AC%E3%82%B3%E3%83%B3%E3%82%AD%E3%82%B9%E3%82%BF" title="レコンキスタ – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="レコンキスタ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90" title="რეკონკისტა – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="რეკონკისტა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A0%88%EC%BD%A9%ED%82%A4%EC%8A%A4%ED%83%80" title="레콩키스타 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="레콩키스타" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Rekonk%C3%AEsta" title="Rekonkîsta – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Rekonkîsta" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Recuperatio_Hispanica" title="Recuperatio Hispanica – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Recuperatio Hispanica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Reconcista" title="Reconcista – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Reconcista" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконквиста – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Реконквиста" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Recunquista" title="Recunquista – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Recunquista" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Reconquista_(Iberi%C3%AB)" title="Reconquista (Iberië) – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Reconquista (Iberië)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Reconqu%C3%A8sta" title="Reconquèsta – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Reconquèsta" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Rekonkwista" title="Rekonkwista – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Rekonkwista" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="استرداد – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="استرداد" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Rekonkvista" title="Rekonkvista – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Rekonkvista" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rekonkvista" title="Rekonkvista – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rekonkvista" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Ripushtimi_i_Andaluzis%C3%AB" title="Ripushtimi i Andaluzisë – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Ripushtimi i Andaluzisë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкиста – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Реконкиста" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%B2" title="เรกองกิสตา – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="เรกองกิสตา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Rekongkista" title="Rekongkista – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Rekongkista" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Реконкіста – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Реконкіста" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3" title="سقوط اندلس – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سقوط اندلس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Rekonkista" title="Rekonkista – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Rekonkista" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Reconquista" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%86%8D%E5%BE%81%E6%9C%8D%E8%BF%90%E5%8A%A8" title="再征服运动 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="再征服运动" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%94%B6%E5%BE%A9%E5%A4%B1%E5%9C%B0%E9%81%8B%E5%8B%95" title="收復失地運動 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="收復失地運動" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Reconquista" title="Reconquista – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Reconquista" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%94%B6%E5%BE%A9%E5%A4%B1%E5%9C%B0%E9%81%8B%E5%8B%95" title="收復失地運動 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="收復失地運動" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q79791#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Reconquista" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Reconquista" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Reconquista"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Reconquista"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Reconquista" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Reconquista" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;oldid=223228431" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Reconquista&amp;id=223228431&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FReconquista"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FReconquista"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Reconquista"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Reconquista&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Reconquista" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q79791" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="noprint"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Map/13/40.24/-4.2392/fr" data-zoom="13" data-lat="40.24" data-lon="-4.2392" data-overlays="[&quot;_c2241c27b9eca27d3f8d3bc586aaf8ce7e75c8fc&quot;]">40°&#160;14′&#160;24″&#160;nord, 4°&#160;14′&#160;21″&#160;ouest</a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Reconqu%C3%AAte" class="mw-disambig" title="Reconquête">Reconquête</a> et <a href="/wiki/Reconquista_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Reconquista (homonymie)">Reconquista (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css general" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour des articles plus généraux, voir <a href="/wiki/Histoire_d%27al-Andalus" title="Histoire d&#39;al-Andalus">Histoire d'al-Andalus</a>, <a href="/wiki/Histoire_de_l%27Espagne" title="Histoire de l&#39;Espagne">Histoire de l'Espagne</a> et <a href="/wiki/Espagnes_m%C3%A9di%C3%A9vales" title="Espagnes médiévales">Espagnes médiévales</a>. </p> </div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r193229805">.mw-parser-output .infobox_v3.infobox_conflit_militaire_4_combattants{width:35em;max-width:35em}.mw-parser-output .infobox_v3.infobox_conflit_militaire_3_combattants{width:30em;max-width:30em}</style><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive"> <div class="entete icon defaut" style="background-color: #b0c4de;"> <div>Reconquista</div> </div> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/260px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif" decoding="async" width="260" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/390px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/520px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif 2x" data-file-width="806" data-file-height="600" /></a></span> </div> <div class="legend">Évolution territoriale de la Reconquista à partir de l'évolution linguistique de la péninsule Ibérique.</div> <table><caption style="background-color:#b0c4de;">Informations générales</caption> <tbody><tr> <th scope="row"> Date </th> <td> <a href="/wiki/722" title="722">722</a>-<a href="/wiki/1492" title="1492">1492</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Lieu </th> <td> <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Péninsule Ibérique">Péninsule Ibérique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Issue </th> <td> Victoire des <a href="/wiki/Espagnes_m%C3%A9di%C3%A9vales" title="Espagnes médiévales">Espagnes médiévales</a> chrétiennes</td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#b0c4de;">Belligérants</caption> <tbody><tr class="left vborder"> <td class="data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Cruz_de_Asturias.svg" class="mw-file-description" title="Royaume des Asturies"><img alt="Royaume des Asturies" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Cruz_de_Asturias.svg/20px-Cruz_de_Asturias.svg.png" decoding="async" width="20" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Cruz_de_Asturias.svg/30px-Cruz_de_Asturias.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Cruz_de_Asturias.svg/40px-Cruz_de_Asturias.svg.png 2x" data-file-width="390" data-file-height="500" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Escudoreinogaliza.svg" class="mw-file-description" title="Royaume de Galice"><img alt="Royaume de Galice" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Escudoreinogaliza.svg/15px-Escudoreinogaliza.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Escudoreinogaliza.svg/23px-Escudoreinogaliza.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Escudoreinogaliza.svg/30px-Escudoreinogaliza.svg.png 2x" data-file-width="748" data-file-height="824" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Royaume_de_Galice" title="Royaume de Galice">Royaume de Galice</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blason_L%C3%A9on.svg" class="mw-file-description" title="Royaume de León"><img alt="Royaume de León" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Blason_L%C3%A9on.svg/15px-Blason_L%C3%A9on.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Blason_L%C3%A9on.svg/23px-Blason_L%C3%A9on.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Blason_L%C3%A9on.svg/30px-Blason_L%C3%A9on.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">Royaume de León</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blason_d%27Aragon.svg" class="mw-file-description" title="Couronne d&#39;Aragon"><img alt="Couronne d&#39;Aragon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/15px-Blason_d%27Aragon.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/23px-Blason_d%27Aragon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/30px-Blason_d%27Aragon.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Couronne_d%27Aragon" title="Couronne d&#39;Aragon">Couronne d'Aragon</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blason_Castille.svg" class="mw-file-description" title="Royaume de Castille"><img alt="Royaume de Castille" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Blason_Castille.svg/15px-Blason_Castille.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Blason_Castille.svg/23px-Blason_Castille.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Blason_Castille.svg/30px-Blason_Castille.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Royaume de Castille</a><br /><span class="datasortkey" data-sort-value="Portugal royaume"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Portugal_(1830%E2%80%931910).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Royaume de Portugal"><img alt="Drapeau du Royaume de Portugal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg/20px-Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg/30px-Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg/40px-Flag_of_Portugal_%281830%E2%80%931910%29.svg.png 2x" data-file-width="2100" data-file-height="1400" /></a></span> </span><a href="/wiki/Royaume_de_Portugal" title="Royaume de Portugal">Royaume de Portugal</a></span><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blason_Royaume_Navarre.svg" class="mw-file-description" title="Royaume de Navarre"><img alt="Royaume de Navarre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/15px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/23px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/30px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Royaume_de_Navarre" title="Royaume de Navarre">Royaume de Navarre</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/20px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/30px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/40px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Monarchie_catholique_espagnole" title="Monarchie catholique espagnole">Monarchie catholique espagnole</a><br /> <p><a href="/wiki/Ordre_de_Santiago" title="Ordre de Santiago">Ordre de Santiago</a><br /><a href="/wiki/Ordre_de_Calatrava" title="Ordre de Calatrava">Ordre de Calatrava</a><br /><a href="/wiki/Ordre_d%27Alc%C3%A1ntara" title="Ordre d&#39;Alcántara">Ordre d'Alcántara</a><br /> </p> <span class="datasortkey" data-sort-value="Saint Jean Jerusalem ordre"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Order_of_St._John_(various).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Ordre de Saint-Jean de Jérusalem"><img alt="Drapeau de l&#39;Ordre de Saint-Jean de Jérusalem" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg/20px-Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg/30px-Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg/40px-Flag_of_the_Order_of_St._John_%28various%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem" title="Ordre de Saint-Jean de Jérusalem">Ordre de Saint-Jean de Jérusalem</a></span><br /><span class="datasortkey" data-sort-value="Templiers"><span class="flagicon"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Cross-Pattee-red.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Ordre du Temple"><img alt="Drapeau de l&#39;Ordre du Temple" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Cross-Pattee-red.svg/18px-Cross-Pattee-red.svg.png" decoding="async" width="18" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Cross-Pattee-red.svg/27px-Cross-Pattee-red.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Cross-Pattee-red.svg/36px-Cross-Pattee-red.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Ordre_du_Temple" title="Ordre du Temple">Ordre du Temple</a></span></td> <td class="data"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Umayyad_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/20px-Umayyad_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/30px-Umayyad_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/40px-Umayyad_Flag.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Califat_omeyyade_de_Damas" class="mw-redirect" title="Califat omeyyade de Damas">Califat omeyyade de Damas</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Umayyad_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/20px-Umayyad_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/30px-Umayyad_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/40px-Umayyad_Flag.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/%C3%89mirat_de_Cordoue" title="Émirat de Cordoue">Émirat de Cordoue</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Umayyad_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/20px-Umayyad_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/30px-Umayyad_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Umayyad_Flag.svg/40px-Umayyad_Flag.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">Califat de Cordoue</a><br /><a href="/wiki/Ta%C3%AFfa" title="Taïfa">Taïfas</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Almoravides_flag.jpg" class="mw-file-description" title="Almoravides"><img alt="Almoravides" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Almoravides_flag.jpg/25px-Almoravides_flag.jpg" decoding="async" width="25" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Almoravides_flag.jpg/38px-Almoravides_flag.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Almoravides_flag.jpg/50px-Almoravides_flag.jpg 2x" data-file-width="4600" data-file-height="2800" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/Almoravides" title="Almoravides">Almoravides</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Almohad_Dynasty.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Flag_of_Almohad_Dynasty.svg/20px-Flag_of_Almohad_Dynasty.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Flag_of_Almohad_Dynasty.svg/30px-Flag_of_Almohad_Dynasty.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Flag_of_Almohad_Dynasty.svg/40px-Flag_of_Almohad_Dynasty.svg.png 2x" data-file-width="644" data-file-height="444" /></a></span> <a href="/wiki/Almohades" title="Almohades">Almohades</a> <br /><span class="datasortkey" data-sort-value="Émirat de Grenade"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;émirat de Grenade"><img alt="Drapeau de l&#39;émirat de Grenade" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg/20px-Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg.png" decoding="async" width="20" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg/30px-Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg/40px-Royal_Standard_of_Nasrid_Dynasty_Kingdom_of_Grenade.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="222" /></a></span> </span><a href="/wiki/%C3%89mirat_de_Grenade" class="mw-redirect" title="Émirat de Grenade">Émirat de Grenade</a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_(1258-1420)_(1554-1659).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg/20px-Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg/30px-Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg/40px-Flag_of_Marinid_and_Saadi_Dynasty_%281258-1420%29_%281554-1659%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/M%C3%A9rinides" title="Mérinides">Mérinides</a></td> </tr> </tbody></table> <p class="bloc" style="background-color:#b0c4de;">Batailles</p> <div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">Covadonga <small>(722)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Burbia" title="Bataille de Burbia">Burbia <small>(791)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Lutos" title="Bataille de Lutos">Lutos <small>(794)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Barcelone_(801)" title="Siège de Barcelone (801)">Barcelone <small> (801) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Clavijo" title="Bataille de Clavijo">Clavijo <small>(844)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_San_Esteban_de_Gormaz_(917)" title="Bataille de San Esteban de Gormaz (917)">San Esteban de Gormaz <small> (917) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Simancas" title="Bataille de Simancas">Simancas <small>(939)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Sac_de_Barcelone_(985)" title="Sac de Barcelone (985)">Barcelone <small>(985)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Tor%C3%A0" title="Bataille de Torà">Torà <small>(1006)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Croisade_de_Barbastro" title="Croisade de Barbastro">Barbastro <small>(1064)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Sagrajas" title="Bataille de Sagrajas">Sagrajas <small>(1086)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Alcoraz" title="Bataille d&#39;Alcoraz">Alcoraz <small>(1096)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Bair%C3%A9n" title="Bataille de Bairén">Bairén <small>(1097)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Consuegra" title="Bataille de Consuegra">Consuegra <small>(1097)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Ucl%C3%A8s_(1108)" title="Bataille d&#39;Uclès (1108)">Uclès <small>(1108)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Croisade_norv%C3%A9gienne" title="Croisade norvégienne">Croisade norvégienne <small>(1108-1109)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Valtierra" title="Bataille de Valtierra">Valtierra <small>(1110)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Congost_de_Martorell" title="Bataille de Congost de Martorell">Congost de Martorell <small>(1114)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Cutanda" title="Bataille de Cutanda">Cutanda <small>(1120)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Fraga" title="Bataille de Fraga">Fraga <small>(1134)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Oreja" title="Siège de Oreja">Oreja <small>(1139)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Ourique" title="Bataille d&#39;Ourique">Ourique <small>(1139)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Coria_(1142)" title="Siège de Coria (1142)">Coria <small> (1142) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Santar%C3%A9m_(1147)" title="Siège de Santarém (1147)">Santarém <small> (1147) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Lisbonne_(1147)" title="Siège de Lisbonne (1147)">Lisbonne <small> (1147) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Santar%C3%A9m_(1184)" title="Siège de Santarém (1184)">Santarém <small> (1184) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Alarcos" title="Bataille d&#39;Alarcos">Alarcos <small>(1195)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Al-Damus" title="Siège d&#39;Al-Damus">Al-Damus <small> (1210) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">Las Navas de Tolosa <small>(1212)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">Majorque <small> (1229) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Jerez_(1231)" title="Bataille de Jerez (1231)">Jerez <small>(1231)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_Puig_de_Cebolla" title="Bataille du Puig de Cebolla">Puig de Cebolla <small>(1237)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_S%C3%A9ville" title="Siège de Séville">Séville <small>(1247-1248)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Sal%C3%A9_(1260)" class="mw-redirect" title="Siège de Salé (1260)">Salé <small>(1260)</small></a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_mud%C3%A9jar_de_1264-1266" title="Révolte mudéjar de 1264-1266">Révolte mudéjar <small> (1264-1266) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27%C3%89cija_(1275)" title="Bataille d&#39;Écija (1275)">Écija <small>(1275)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Alg%C3%A9siras_(1278-1279)" title="Siège d&#39;Algésiras (1278-1279)">Algésiras <small> (1278-1279) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Mocl%C3%ADn" title="Bataille de Moclín">Moclín <small> (1280) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Gibraltar_(1309)" title="Siège de Gibraltar (1309)">Gibraltar <small> (1309) </small></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Gibraltar_(1315)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Gibraltar (1315) (page inexistante)">Gibraltar <small> (1315) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Gibraltar_(juin-ao%C3%BBt_1333)" title="Siège de Gibraltar (juin-août 1333)">Gibraltar <small> (1333) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_R%C3%ADo_Salado" title="Bataille du Río Salado">Tarifa / Río Salado <small>(1340)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Alg%C3%A9siras_(1342-1344)" title="Siège d&#39;Algésiras (1342-1344)">Algésiras <small> (1342-1344) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Gibraltar_(1349-1350)" title="Siège de Gibraltar (1349-1350)">Gibraltar <small> (1349-1350) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Gibraltar_(1411)" title="Siège de Gibraltar (1411)">Gibraltar <small> (1411) </small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Ceuta_(1415)" class="mw-redirect" title="Bataille de Ceuta (1415)">Ceuta <small>(1415)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_La_Higueruela" title="Bataille de La Higueruela">La Higueruela <small>(1431)</small></a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Grenade" title="Guerre de Grenade">Campagne de Grenade <small>(1482-1492)</small></a> <small>: <a href="/wiki/Bataille_de_Lucena" title="Bataille de Lucena">Lucena</a> - <a href="/wiki/Prise_de_Grenade" title="Prise de Grenade">Grenade</a></small></li></ul> </div> <table><caption class="hidden" style="">Données clés</caption> <tbody><tr><th scope="row">Coordonnées </th><td colspan="2"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Map/13/40.24/-4.2392/fr" data-zoom="13" data-lat="40.24" data-lon="-4.2392" data-overlays="[&quot;_c2241c27b9eca27d3f8d3bc586aaf8ce7e75c8fc&quot;]">40°&#160;14′&#160;24″&#160;nord, 4°&#160;14′&#160;21″&#160;ouest</a> </td></tr> <tr class="mw-empty-elt"> </tr></tbody></table> <p class="mw-empty-elt"> </p> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#b0c4de;"><span class="plainlinks navigation-not-searchable"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit">modifier</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Conflit_militaire" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>La <b>Reconquista</b><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>a<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (mot <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a> et <a href="/wiki/Portugais" title="Portugais">portugais</a>, en <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>&#160;: «&#160;la Reconquête&#160;») est le nom donné à la période de conflit entre les royaumes chrétiens du Nord de l'Espagne et les territoires musulmans d'Al-Andalus jusqu'à leur disparition complète de la péninsule Ibérique en 1492. Après la conquête de l'Hispanie wisigothe en 711, les Omeyyades structurent leur pouvoir jusqu'à l'avènement du <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">califat de Cordoue</a>. Malgré quelques avancées chrétiennes au nord avec le soutien des Francs au <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et l'établissement de la <a href="/wiki/Marche_d%27Espagne" title="Marche d&#39;Espagne">marche d'Espagne</a> et les difficultés internes d'Al Andalus pendant le <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les forces musulmanes dominent et contrôlent la péninsule. La guerre civile (1013-1031) et chute du Califat ouvre la voie à une progression rapide des royaumes chrétiens&#160;: dès 1085 le royaume de Castille prend Tolède et installe Alphonse VI au centre le péninsule. Cette avancée provoque la restructuration des pouvoirs d'Al Andalus autour de la dynastie des <a href="/wiki/Almoravides" title="Almoravides">Almoravides</a>. En <a href="/wiki/1212" title="1212">1212</a> la <a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">bataille de Las Navas de Tolosa</a>, avec l'appui des ordres chevaliers et croisés accélère le délitement de la dynastie <a href="/wiki/Almohades" title="Almohades">Almohades</a> et réduit la présence musulmane dans la péninsule au royaume nazari de Grenade qui devient vassal de la Castille. Sa chute en 1492 marque la fin de près de 800 ans de pouvoirs musulmans dans la péninsule ibérique. </p><p>L'historiographie traditionnelle utilise le terme de «&#160;Reconquista&#160;» à partir du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, en remplacement de la vision précédente d'une «&#160;restauration&#160;» des royaumes chrétiens <a href="/wiki/Wisigoths" title="Wisigoths">wisigoths</a> comprise comme la conquête de nouveaux territoires par de nouvelles monarchies pour rétablir un ordre politique et religieux préexistant. Les objectifs de la reconquête changent. Si certains souverains de Castille avaient pu avoir l'ambition d'être les souverains des chrétiens comme des musulmans, au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la politique d'Isabelle la Catholique est l'unification de l'Espagne par la religion chrétienne. </p><p>La Reconquista est traditionnellement donnée comme débutant l'année <a href="/wiki/722" title="722">722</a> et s'achevant précisément le <time class="nowrap" datetime="1492-01-11" data-sort-value="1492-01-11">2 janvier 1492</time>. La première date correspond à la première victoire des forces chrétiennes contre les troupes musulmanes arabo-berbères, à la <a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">bataille de Covadonga</a> dans la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_Cantabrique" title="Cordillère Cantabrique">cordillère Cantabrique</a>, affrontement limité engageant de faibles effectifs mais élevé à un niveau légendaire, et qui permit l'établissement du <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">royaume des Asturies</a>. La seconde date marque la <a href="/wiki/Prise_de_Grenade" title="Prise de Grenade">prise de Grenade</a> par les «&#160;<a href="/wiki/Rois_catholiques_d%27Espagne" title="Rois catholiques d&#39;Espagne">Rois catholiques</a>&#160;», faisant disparaitre le dernier bastion musulman dans la péninsule ibérique. </p><p>Malgré un nom unique, englobant l'essentiel du Moyen Âge Ibérique sur une durée de huit siècles, la Reconquista n'est pas un processus politiquement uniforme, ni continu temporellement ou géographiquement. L'avancée chrétienne subit de nombreuses interruptions, atteignant jusqu'à cent dix ans, et des épisodes de pertes territoriales. Les monarchies espagnoles et portugaises ne différencient pas les reconquêtes des terres ibériques des conquêtes de l'Afrique du Nord commencées en 1415, dans ce qui deviendra le <a href="/wiki/Maroc_portugais" title="Maroc portugais">Maroc portugais</a>. </p><p>La notion de Reconquista soulève de nombreux débats portant sur la pertinence du terme, sur les dates de début et de fin, sur l'historiographie et sur la capacité du concept à traduire au <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle les réalités médiévales. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dénomination,_définition_et_débat_sur_les_limites_du_concept"><span id="D.C3.A9nomination.2C_d.C3.A9finition_et_d.C3.A9bat_sur_les_limites_du_concept"></span>Dénomination, définition et débat sur les limites du concept</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Dénomination, définition et débat sur les limites du concept" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Dénomination, définition et débat sur les limites du concept"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Si la volonté de <span class="citation">«&#160;reconquête&#160;»</span> apparaît dès <a href="/wiki/722" title="722">722</a> chez les <a href="/wiki/Chr%C3%A9tien" title="Chrétien">chrétiens</a> <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Péninsule Ibérique">ibériques</a> en réaction à la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" class="mw-redirect" title="Conquête musulmane de la péninsule Ibérique">conquête musulmane</a>, l'apparition du terme date du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, en tant que concept pour les historiens afin de désigner cette période<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et se fait dans un contexte nationaliste<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> pour ce qui était auparavant connu sous le nom de «&#160;restauration&#160;» des royaumes chrétiens wisigoths, entendue comme la conquête de nouvelles terres par de nouvelles monarchies, qui cherchaient à rétablir un ordre politique et religieux préexistant<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Bien qu'il soit compliqué de différencier la reconquête de la conquête sur une période si longue, la Reconquista ne représente pas une période unie et cohérente, car les combats ne sont pas continus, et ne se réduisent pas à un simple affrontement entre deux camps étanches. Faute de meilleur terme, celui-ci reste utilisé par les historiens en dépit de leur désaccord sur ce qu'il sous-entend. Les historiens de <a href="/wiki/Arabe" title="Arabe">langue arabe</a> utilisent le terme <i>istirdad</i> qui traduit exactement <i>Reconquista</i><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Par ailleurs, plusieurs dates de départ sont traditionnellement admises, notamment 722 (conquête musulmane) et 1031 (chute du <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">califat de Cordoue</a>). Bien que diverse et s'étendant sur près de huit siècles, la Reconquista est souvent montrée comme un mouvement continu, volontaire et inéluctable dès 722, un exemple de construction historiographique <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9ologie" title="Téléologie">téléologique</a> d'un <a href="/wiki/Roman_national" title="Roman national">roman national</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 2010, <a href="/w/index.php?title=Eduardo_Manzano_Moreno&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Eduardo Manzano Moreno (page inexistante)">Eduardo Manzano Moreno</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Eduardo_Manzano_Moreno" class="extiw" title="es:Eduardo Manzano Moreno"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Eduardo Manzano Moreno&#160;»">(es)</span></a> expliquait que les chroniques de l'époque d'<span><a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse III (roi des Asturies)"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> des Asturies</a></span> furent écrites entre la deuxième partie du <a href="/wiki/IXe_si%C3%A8cle" title="IXe siècle"><abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></a>&#32;et le début du&#32;<a href="/wiki/Xe_si%C3%A8cle" title="Xe siècle"><abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></a>&#160;siècle, époque où <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a> était secoué par une profonde crise, décrite comme une guerre civile opposant le pouvoir arabes aux convertis, les <a href="/wiki/Mozarabe" title="Mozarabe">mozarabes</a>. La profondeur de cette crise fit penser aux chroniqueurs que la fin de la présence musulmane dans la péninsule était proche. Mais «&#160;lorsque ces hypothèses échouèrent, on réajusta le programme d'après les nouvelles conditions que les siècles postérieurs apportèrent, même si l'idée de «&#160;perte&#160;» et de «&#160;récupération&#160;» de ce qui était perdu resta présent au fil des siècles&#160;». Mais les mentions postérieures «&#160;atténuèrent considérablement la composante religieuse. Ainsi, en plein <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, <a href="/wiki/Don_Juan_Manuel" title="Don Juan Manuel">don Juan Manuel</a> affirmait qu'«&#160;il y a une guerre entre chrétiens et maures, et elle continuera tant jusqu'à ce que les chrétiens aient pris les terres que les maures ont capturées&#160;», mais il niait que le conflit ait un fondement religieux parce que «&#160;ni par la loi, ni par la secte qu'ils ont [les maures] il n'y aurait de guerre entre ces deux&#160;»<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Des années plus tard, le même auteur, expliquait que le terme «&#160;Reconquista&#160;» présuppose de façon erronée la continuité entre les royaumes et comtés chrétiens du Nord et la monarchie wisigothe antérieure à la conquête musulmane, comme si Al-Andalus avait été une simple parenthèse historique dans l'évolution de la péninsule. De la même façon, il interroge le terme <i>repoblación</i> (repeuplement), et indique qu'Al-Andalus «&#160;fut commodément supprimé de façon subite et radicale après l'occupation chrétienne&#160;». Il propose d'abandonner le binôme <i>reconquista</i>/<i>repoblación</i> pour se référer à l'expansion chrétienne, sans supposer un retour aux situations préexistantes, «&#160;sans que ça n'implique que l'occupation des enclaves et territoires n'altère substantiellement les situations antérieures, ni qu'il y a eu d'importants abandons de certaines enclaves, ni que, en fin, on ne mit en place de nouvelles organisations qui donnèrent les formes présentes aux sociétés du <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge_tardif" title="Moyen Âge tardif">bas Moyen Âge</a>. Il y eut une certaine continuité, mais également des changements dramatiques, et ces derniers augmentèrent avec le temps jusqu'à rendre méconnaissable l'ancienne société andalusi&#160;»<sup id="cite_ref-Manzano_Moreno2018465-468_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Manzano_Moreno2018465-468-9"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Lors de la <a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">bataille de Las Navas de Tolosa</a> (<a href="/wiki/1212" title="1212">1212</a>), le <a href="/wiki/Pape" title="Pape">pape</a> <span><a href="/wiki/Innocent_III" title="Innocent III"><span class="nowrap">Innocent <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span> accorde la rémission de leurs péchés aux combattants, lorsqu'il attribue à l'Espagne la <a href="/wiki/Bulle_de_la_sainte_croisade" title="Bulle de la sainte croisade">bulle de la sainte croisade</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>b<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La formation d'<a href="/wiki/Ordre_de_chevalerie" title="Ordre de chevalerie">ordres chevaleresques</a> <a href="/wiki/Ordre_religieux" title="Ordre religieux">religieux</a> et <a href="/wiki/Ordre_militaire" title="Ordre militaire">militaires</a> commence au <a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, avec notamment les ordres d'<a href="/wiki/Ordre_d%27Alc%C3%A1ntara" title="Ordre d&#39;Alcántara">Alcántara</a>, de <a href="/wiki/Ordre_de_Santiago" title="Ordre de Santiago">Santiago</a>,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> inspirés des succès de l'<a href="/wiki/Ordre_du_Temple" title="Ordre du Temple">ordre du Temple</a> formé en <a href="/wiki/1120" title="1120">1120</a>. </p><p>Lors de la crise du <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, la reconquête militaire est interrompue, et durant une période de cent dix ans entre <a href="/wiki/1350" title="1350">1350</a> et <a href="/wiki/1460" title="1460">1460</a>, la frontière est globalement en paix pendant quatre-vingt-cinq ans, malgré la prise d'<a href="/wiki/Antequera" title="Antequera">Antequera</a>. Le <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">royaume de Castille</a> accepte alors la mainmise musulmane sur <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et une vassalité des derniers territoires du <a href="/wiki/Royaume_de_Grenade" title="Royaume de Grenade">royaume de Grenade</a> dans les affaires duquel il intervient souvent. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Conquête_musulmane"><span id="Conqu.C3.AAte_musulmane"></span>Conquête musulmane</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Conquête musulmane" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Conquête musulmane"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Rock_of_Gibraltar_1810.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Rock_of_Gibraltar_1810.jpg/220px-Rock_of_Gibraltar_1810.jpg" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Rock_of_Gibraltar_1810.jpg/330px-Rock_of_Gibraltar_1810.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Rock_of_Gibraltar_1810.jpg/440px-Rock_of_Gibraltar_1810.jpg 2x" data-file-width="567" data-file-height="353" /></a><figcaption>Rocher de <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a> d'où débuta la conquête de l'<a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a>.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:The_battle_of_Guadelete.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/The_battle_of_Guadelete.jpg/220px-The_battle_of_Guadelete.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/The_battle_of_Guadelete.jpg/330px-The_battle_of_Guadelete.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/The_battle_of_Guadelete.jpg/440px-The_battle_of_Guadelete.jpg 2x" data-file-width="2832" data-file-height="2088" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bataille_du_Guadalete" title="Bataille du Guadalete">Bataille du Guadalete</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg/260px-Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg.png" decoding="async" width="260" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg/390px-Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg/520px-Map_Iberian_Peninsula_750-es.svg.png 2x" data-file-width="827" data-file-height="574" /></a><figcaption><a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a> en <a href="/wiki/721" title="721">721</a>, après la conquête musulmane des derniers royaumes wisigoths de Narbonne.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" class="mw-redirect" title="Conquête musulmane de la péninsule Ibérique">Conquête musulmane de la péninsule Ibérique</a>.</div></div> <p>Depuis la fin de l'<a href="/wiki/Hispanie_romaine" title="Hispanie romaine">Hispanie romaine</a>, les <a href="/wiki/Wisigoths" title="Wisigoths">Wisigoths</a>, ayant assujetti les <a href="/wiki/Su%C3%A8ves" title="Suèves">Suèves</a> durant la période dite de l'«&#160;<a href="/wiki/Royaume_wisigoth" title="Royaume wisigoth">Hispanie wisigothe</a>&#160;», dominent la <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Péninsule Ibérique">péninsule Ibérique</a> (royaume wisigoth de Tolède). </p><p>En <a href="/wiki/711" title="711">711</a> a lieu dans la péninsule Ibérique la première invasion musulmane. Celle-ci arrive d'<a href="/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> par le <a href="/wiki/D%C3%A9troit_de_Gibraltar" title="Détroit de Gibraltar">détroit de Gibraltar</a>, qui doit précisément son nom actuel à <a href="/wiki/Tariq_ibn_Ziyad" title="Tariq ibn Ziyad">Tariq ibnou Ziyad</a>, général qui commande l’expédition, et que le roi <a href="/wiki/Rod%C3%A9ric" title="Rodéric">Rodéric</a> (<i>Rodrigo</i> en <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>), l'un des derniers rois wisigoths, combat personnellement. Le Roi Rodéric perd cependant la vie lors de la <a href="/wiki/Bataille_du_Guadalete" title="Bataille du Guadalete">bataille du Guadalete</a>. Tariq est appelé à <a href="/wiki/Damas" title="Damas">Damas</a>, alors capitale du <a href="/wiki/Califat" title="Califat">califat</a>, pour informer de sa victoire et ne revient pas. Sa place est prise par le gouverneur <a href="/wiki/Abdelaziz_ibn_Moussa_ibn_No%C3%A7a%C3%AFr" class="mw-redirect" title="Abdelaziz ibn Moussa ibn Noçaïr">Abd al-Aziz</a>, qui épouse <a href="/wiki/Egilona" title="Egilona">Egilona</a>, veuve du roi Rodéric, et organise ces territoires sous la forme d’un <a href="/wiki/%C3%89mirat" title="Émirat">émirat</a> dépendant du califat. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png/220px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png" decoding="async" width="220" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png/330px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png/440px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_711.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1557" /></a><figcaption>Conquête musulmane de la péninsule de 711 à 718.</figcaption></figure> <p>Si l'invasion islamique est rapide et énergique, le retour à la stabilité politique et militaire est long. L’Émirat met immédiatement en place une politique de traités avec les nobles wisigoths qui lui permet de contrôler le reste de la péninsule. En <a href="/wiki/716" title="716">716</a>, les Arabes commencent à diriger leurs forces vers les <a href="/wiki/Pyr%C3%A9n%C3%A9es" title="Pyrénées">Pyrénées</a> pour tenter d'entrer dans le <a href="/wiki/Royaumes_francs" title="Royaumes francs">royaume des Francs</a> alors qu'<a href="/wiki/Abdelaziz_ibn_Moussa_ibn_No%C3%A7a%C3%AFr" class="mw-redirect" title="Abdelaziz ibn Moussa ibn Noçaïr">Abd al-Aziz</a> est assassiné à <a href="/wiki/S%C3%A9ville" title="Séville">Séville</a> générant une crise telle que, durant les quarante années suivantes, vingt gouverneurs se succèdent à la tête de l’Émirat qui fait face à de nombreux soulèvements. L'instabilité se poursuit au-delà de la prise de pouvoir mouvementée d'<a href="/wiki/Abd_al-Rahman_Ier" title="Abd al-Rahman Ier">Abd al-Rahman</a> à la tête de l'Émirat qui laisse néanmoins à son fils un territoire indépendant et relativement stable en 788. </p><p>En plus de facteurs endogènes qui conduisent à l'expansion mondiale de l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, cette évolution rapide est expliquée par les faiblesses des Wisigoths car leur domination sur la péninsule est fragile et incomplète&#160;: en 711, le roi Rodrigo dirige encore une campagne militaire contre les <a href="/wiki/Basques" title="Basques">Basques</a> dans le Nord. De plus, les élites wisigothiques sont divisées par des affrontements liés à la succession au trône de la monarchie qui est élective et non héréditaire. Les partisans de Rodrigo, duc de <a href="/wiki/B%C3%A9tique" title="Bétique">Bétique</a>, s'opposent à ceux d'<a href="/wiki/Agila_II" title="Agila II">Agila II</a> à <a href="/wiki/Tarragone" title="Tarragone">Tarragone</a>. </p><p>L'aristocratie terrienne, convertie tardivement au catholicisme<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>c<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est doublée d’une population libre ou servile, dont les conditions de vie difficiles la rendent mécontente. Beaucoup voient la conquête arabe comme une amélioration de leur situation<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le 10 octobre 2021) ; voir l&#39;aide.">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</span></a></sup>. Enfin, la baisse de l'activité commerciale conduit à une sous-estimation de la <a href="/wiki/Juifs" title="Juifs">population juive</a>, qui participe largement à cette invasion. Les juifs, maltraités lors des règnes précédents, notamment avec leur conversion forcée en 617, offrent un accueil favorable aux musulmans<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contenu_%C3%A9vasif" title="Wikipédia:Contenu évasif">[précision&#160;nécessaire]</a></sup>, trouvant également un avantage dans la situation des minorités hébraïques protégées par la juridiction islamique plutôt que wisigothe<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Enfin, le royaume wisigoth avait été particulièrement touché par des famines consécutives à des sécheresses et par des épidémies —&#160;la <a href="/wiki/Peste_de_Justinien" title="Peste de Justinien">peste de Justinien</a>&#160;— créant un fort déficit de population qui contribue à sa faiblesse et à sa chute<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Source_insuffisante" title="Aide:Source insuffisante">[source&#160;insuffisante]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Haut_Moyen_Âge"><span id="Haut_Moyen_.C3.82ge"></span>Haut Moyen Âge</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Haut Moyen Âge" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Haut Moyen Âge"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les envahisseurs tentent de poursuivre leurs avancées au nord des <a href="/wiki/Pyr%C3%A9n%C3%A9es" title="Pyrénées">Pyrénées</a>, vers des régions plus riches que la péninsule ibérique, mais ils échouent d'abord à <a href="/wiki/Bataille_de_Toulouse_(721)" title="Bataille de Toulouse (721)">Toulouse</a> en 721, puis définitivement à <a href="/wiki/Bataille_de_Poitiers_(732)" title="Bataille de Poitiers (732)">Poitiers</a> en 732. À partir de cette date, les francs reprennent le terrain jusqu'à la prise de Narbonne par Pépin le Bref en <a href="/wiki/759" title="759">759</a>. Une deuxième <a href="/wiki/Pr%C3%A9sence_sarrasine_au_nord_des_Pyr%C3%A9n%C3%A9es#Huit_nouvelles_décennies_de_présence_(890_-_973" title="Présence sarrasine au nord des Pyrénées">tentative maure</a> de s'implanter en Provence, vers 890, finira en 973. </p><p>Le fait que les musulmans orientent leurs efforts vers le nord, et s'y cassent les dents, favorise la résistance chrétienne dans la péninsule ibérique. Deux foyers naissent (dans les Asturies et les Pyrénées), qui vont se consolider en différents royaumes pendant les trois siècles suivants. </p><p>Ce ralentissement voire ce recul des conquêtes islamiques au nord a également pour cause des problèmes internes à ce nouvel Émirat. La <a href="/wiki/Grande_r%C3%A9volte_berb%C3%A8re" title="Grande révolte berbère">révolte berbère au Maghreb</a> en 740 et son développement à Cordoue conduit au rapatriement vers al-Andalus de soldats installés en Provence. En 750, le renversement de la dynastie Omeyyades de Damas par les Abbassides modifie la position géopolitique de la péninsule ibérique aux mains des Omeyyades. L'<a href="/wiki/%C3%89mirat_de_Cordoue" title="Émirat de Cordoue">émirat omeyyade de Cordoue</a> est fondé en 756 par <a href="/wiki/Abd_al-Rahman_Ier" title="Abd al-Rahman Ier">Abd al-Rahman <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> . Ce dernier, surtout concentré à <span class="citation">«&#160;déjouer les complots fomentés par les Abbassides, à renforcer son pouvoir et à organiser son jeune État, ne peut poursuivre les conquêtes vers le Nord<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;»</span>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Asturies">Les Asturies</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Les Asturies" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Les Asturies"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg/260px-Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg.png" decoding="async" width="260" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg/390px-Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg/520px-Map_Iberian_Peninsula_910-es.svg.png 2x" data-file-width="818" data-file-height="569" /></a><figcaption><a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a>, vers 910, sous le règne d'<a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse III (roi des Asturies)">Alphonse III des Asturies</a> (848-910).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Don_Pelayo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Don_Pelayo.jpg/170px-Don_Pelayo.jpg" decoding="async" width="170" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Don_Pelayo.jpg/255px-Don_Pelayo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Don_Pelayo.jpg/340px-Don_Pelayo.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="539" /></a><figcaption>Statue de <a href="/wiki/P%C3%A9lage_le_Conqu%C3%A9rant" title="Pélage le Conquérant">Pélage le Conquérant</a> à <a href="/wiki/Covadonga_(Espagne)" title="Covadonga (Espagne)">Covadonga</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a>, <a href="/wiki/P%C3%A9lage_le_Conqu%C3%A9rant" title="Pélage le Conquérant">Pélage le Conquérant</a> et <a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse Ier (roi des Asturies)">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> des Asturies</a>.</div></div> <p>En 718, un noble wisigoth connu sous le nom de <a href="/wiki/P%C3%A9lage_le_Conqu%C3%A9rant" title="Pélage le Conquérant">Pélage</a> (<i>Pelayo el Conquistador</i>) se révolte. Cependant il échoue, est fait prisonnier et envoyé à «&#160;Córdoba&#160;» (terme qui désigne alors l’ensemble du <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">califat de Cordoue</a> et pas seulement la ville de Cordoue). </p><p>Il s’échappe et organise, dans les montagnes des <a href="/wiki/Asturies" title="Asturies">Asturies</a>, une deuxième révolte concrétisée en 722 par la <a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">bataille de Covadonga</a>. Cet événement est considéré comme le début de la Reconquête. Pélage avec les <a href="/wiki/Astures" title="Astures">Astures</a> d'origine celtique, quelques nobles wisigoths, et une population wisigothe fuyant vers le nord pour rejoindre la résistance<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> est à l'origine du <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">royaume des Asturies</a>, dont les souverains se considéreront plus tard comme les successeurs des rois wisigoths, et fondement de la future Reconquista. L'interprétation de la bataille de Covadonga est sujette à controverses&#160;: tandis que dans les chroniques chrétiennes, elle apparaît comme «&#160;une grande victoire contre les infidèles avec l'aide de Dieu&#160;», les chroniqueurs arabes décrivent une confrontation avec un petit groupe de chrétiens, qu’ils vainquirent et se refusèrent à poursuivre après qu’ils furent considérés comme inoffensifs. Quoi qu'il en soit, cette bataille de Covadonga, malgré des forces en présence minimes, a un tel retentissement qu’elle polarise autour de Don Pelayo un foyer de résistance aux musulmans, ce qui en fait un événement politique et stratégique majeur, qui sera par la suite magnifiée à un niveau légendaire. Les chrétiens des Asturies acclament Pélage pour roi, il conduit la lutte contre les <a href="/wiki/Maures" title="Maures">Maures</a> de 718 à 737<sup id="cite_ref-JFL_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les Arabes se retirent pour contrôler la partie la plus méridionale de la péninsule. De leur point de vue, la domination d’une région montagneuse aux ressources limitées et aux hivers extrêmement rudes n'est pas intéressante et leur faible contingent initial ne permet pas un contrôle effectif des territoires sans accords avec les seigneurs locaux. En somme, contrôler ces territoires marginaux implique plus de coûts que de bénéfices, d'autant plus que les chrétiens dans cette région ne représentent aucun danger. D'ailleurs l'urgence est alors la gestion de la contre-offensive de <a href="/wiki/P%C3%A9pin_le_Bref" title="Pépin le Bref">Pépin le Bref</a> au nord des Pyrénées. Cependant, l'expansion rapide du petit royaume inquiète rapidement les autorités. À partir de 740, sous le règne d'<a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse Ier (roi des Asturies)">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> (739-757), successeur de Pélage, à la faveur de luttes confuses entre les différents chefs de guerre qui refusent l'autorité du <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">calife de Cordoue</a> et d'un désintérêt des musulmans pour les terres de <a href="/wiki/Galice" title="Galice">Galice</a> et du <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a>, les cités d'<a href="/wiki/Astorga" title="Astorga">Astorga</a> et de <a href="/wiki/Le%C3%B3n_(Espagne)" title="León (Espagne)">León</a> sont prises<sup id="cite_ref-JFL_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> installe la capitale d'une monarchie asturio-léonaise à León et organise des expéditions qui conduisent à la prise des cités de <a href="/wiki/Braga" title="Braga">Braga</a>, <a href="/wiki/Porto" title="Porto">Porto</a>, <a href="/wiki/Viseu_(Portugal)" title="Viseu (Portugal)">Viseu</a> et <a href="/wiki/Chaves_(Portugal)" title="Chaves (Portugal)">Chaves</a><sup id="cite_ref-JFL_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce sont des conquêtes sans lendemain car le roi ne dispose pas de forces suffisantes pour les conserver et les repeupler. Avant même que toutes ces terres ne soient reconquises, on distingue dans le <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">royaume de León</a> quatre grandes divisions administratives&#160;: les <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Asturies</a>, le <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">León</a>, la <a href="/wiki/Royaume_de_Galice" title="Royaume de Galice">Galice</a> et la <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Castille</a><sup id="cite_ref-JFL_18-3" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png/220px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png/330px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png/440px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_757.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Péninsule Ibérique en 757.</figcaption></figure> <p>Ces territoires servent alors pour harceler <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a> et pour annexer de nouvelles terres<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le califat de Cordoue organise des raids successifs. Du temps d’<a href="/wiki/Alphonse_II_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse II (roi des Asturies)">Alphonse II</a>, il y en a un par an sur le territoire asturien. Mais le royaume survit et continue à se développer. Le Douro est franchi en 878<sup id="cite_ref-Req17_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Req17-20"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> avec des victoires importantes, comme la <a href="/wiki/Bataille_de_Lutos" title="Bataille de Lutos">bataille de Lutos</a> et celle de <a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Polvoraria&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Polvoraria (page inexistante)">Polvoraria</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Polvoraria" class="extiw" title="es:Batalla de Polvoraria"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Batalla de Polvoraria&#160;»">(es)</span></a>. Une campagne à <a href="/wiki/Lisbonne" title="Lisbonne">Lisbonne</a>, attribuée à Alphonse II, est signalée en 809<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">royaume des Asturies</a> qui a initialement un caractère <a href="/wiki/Asturien" title="Asturien">asturien</a> change en raison de la venue d’immigrants de culture hispano-gothique fuyant vers ce royaume chrétien du Nord. Le royaume est cependant très lié durant cette période à l’<a href="/wiki/Empire_carolingien" title="Empire carolingien">Empire carolingien</a>, en particulier après la «&#160;découverte&#160;» de la tombe présumée de l'apôtre <a href="/wiki/Jacques_de_Z%C3%A9b%C3%A9d%C3%A9e" title="Jacques de Zébédée">saint Jacques</a>. Cette découverte va réussir à lier l'<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> <a href="/wiki/Christianisme_en_Europe" class="mw-redirect" title="Christianisme en Europe">chrétienne</a> avec le royaume des Asturies contre une occupation islamisée du Sud de la péninsule. </p><p>Le royaume des Asturies subit plusieurs divisions, la première ayant lieu en 910 à la mort du roi <a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse III (roi des Asturies)">Alphonse III des Asturies</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le royaume est d’abord partagé entre trois de ses cinq enfants&#160;: <a href="/wiki/Garc%C3%ADa_Ier_d%27Oviedo" class="mw-redirect" title="García Ier d&#39;Oviedo">García</a>, <a href="/wiki/Ordo%C3%B1o_II_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Ordoño II de León">Ordoño</a> et <a href="/wiki/Fruela_II" title="Fruela II">Fruela</a>. Ces territoires incluent, outre les Asturies, le comté de León, celui de <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Castille" title="Comté de Castille">Castille</a>, la Galice, les marches de l’<a href="/wiki/Alava" title="Alava">Alava</a> et du <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Portugal" title="Comté de Portugal">Portugal</a> alors à la frontière sud de la Galice. García reçoit le León, la Castille et l’Álava fondant le <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">royaume de León</a>. Ordoño reçoit la Galice et le Portugal, et Fruela garde les Asturies<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_foyer_pyrénéen"><span id="Le_foyer_pyr.C3.A9n.C3.A9en"></span>Le foyer pyrénéen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Le foyer pyrénéen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Le foyer pyrénéen"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Marche_d%27Espagne" title="Marche d&#39;Espagne">Marche d'Espagne</a>.</div></div> <p>Le <a href="/wiki/Royaume_de_Pampelune" title="Royaume de Pampelune">royaume de Pampelune</a>, plus tard appelé <a href="/wiki/Royaume_de_Navarre" title="Royaume de Navarre">royaume de Navarre</a>, a comme origine la famille <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a> qui signe un accord avec les <a href="/wiki/Muladi" title="Muladi">muladies</a> de <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a>. Son premier roi est <a href="/wiki/Eneko_Arista" title="Eneko Arista">Eneko Arista</a> (Iñigo Arista en espagnol). Au début du <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la famille Jimena remplace la famille Arista et <a href="/wiki/Sanche_Ier_de_Navarre" class="mw-redirect" title="Sanche Ier de Navarre">Sanche Garcés <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> qui en est le premier roi, remporte de grands succès militaires. <a href="/wiki/Pampelune" title="Pampelune">Pampelune</a> parvient à contrôler sa <a href="/wiki/Royaume_de_Navarre" title="Royaume de Navarre">Navarre</a> originelle, <a href="/wiki/La_Rioja" title="La Rioja">La Rioja</a>, alors appelée <a href="/w/index.php?title=Royaume_de_N%C3%A1jer&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Royaume de Nájer (page inexistante)">royaume de Nájer</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Reino_de_N%C3%A1jera" class="extiw" title="es:Reino de Nájera"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Reino de Nájera&#160;»">(es)</span></a>, et ce qui se nommera plus tard le <a href="/wiki/Pays_basque" title="Pays basque">Pays basque</a>. Des <a href="/wiki/Union_dynastique" title="Union dynastique">unions dynastiques</a> permettent de prendre le contrôle des comtés de <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Castille" title="Comté de Castille">Castille</a>, dépendant du <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">León</a> quoique très autonome, et d’<a href="/wiki/Comt%C3%A9_d%27Aragon" title="Comté d&#39;Aragon">Aragon</a> après s’être transformées en dynastie héréditaire avec le comte <a href="/wiki/Aznar_Ier_Gal%C3%ADndez" title="Aznar Ier Galíndez">Aznar Galíndez</a>, <a href="/wiki/Sobrarbe" title="Sobrarbe">Sobrarbe</a> et <a href="/wiki/Ribagorce" title="Ribagorce">Ribagorza</a> dans les Pyrénées sous le règne de <a href="/wiki/Sanche_III_Garc%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Sanche III Garcés">Sanche III le Grand</a>. À sa mort, il lègue le royaume de Pampelune à <a href="/wiki/Garc%C3%ADa_IV_de_Navarre" class="mw-redirect" title="García IV de Navarre">García IV de Navarre</a>, à qui doivent être subordonnés les dirigeants des autres parties de son royaume&#160;: Fernando, qui reçoit le comté de Castille et Ramiro, qui reçoit le comté d'Aragon, devenant cependant indépendant après l'annexion en <a href="/wiki/1045" title="1045">1045</a> de Sobrarbe et Ribagorza, comtés hérités par son frère cadet, Gonzalo. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png/220px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png/330px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png/440px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_814.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Carte de la péninsule ibérique en 814 avec les campagnes de Charlemagne et la création de la marche d'Espagne.</figcaption></figure> <p>Le foyer pyrénéen, c'est-à-dire le royaume de Pampelune, l’ensemble des comtés catalans et ceux d'Aragon, de Sobrarbe et de Ribagorza, est issu de la résistance carolingienne dirigée par <a href="/wiki/Charles_Martel" title="Charles Martel">Charles Martel</a> qui avait permis, en <a href="/wiki/Bataille_de_Poitiers_(732)" title="Bataille de Poitiers (732)">732</a>, de faire refluer l’invasion musulmane en <a href="/wiki/Histoire_de_l%27Aquitaine" title="Histoire de l&#39;Aquitaine">Aquitaine</a>. La marche d'Espagne est créée par les <a href="/wiki/Carolingiens" title="Carolingiens">Carolingiens</a> après que <a href="/wiki/P%C3%A9pin_le_Bref" title="Pépin le Bref">Pépin le Bref</a> puis <a href="/wiki/Charlemagne" title="Charlemagne">Charlemagne</a> eurent reconquis la <a href="/wiki/Septimanie" title="Septimanie">Septimanie</a>, faisant de cette dernière une zone de confinement militaire pour arrêter les <a href="/wiki/Pr%C3%A9sence_sarrasine_au_nord_des_Pyr%C3%A9n%C3%A9es" title="Présence sarrasine au nord des Pyrénées">incursions sarrasines</a>. C'est une frontière militaire au sud du Royaume franc qui permet que d’autres chrétiens se fixent dans la péninsule. Le territoire entre la Navarre orientale et la <a href="/wiki/Mer_M%C3%A9diterran%C3%A9e" title="Mer Méditerranée">Méditerranée</a> est alors divisé en comtés. L’Est de la marche d’Espagne est occupé par des comtés catalans et des comtés aragonais, <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Sobrarbe" title="Comté de Sobrarbe">Sobrarbe</a> et <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Ribagorce" title="Comté de Ribagorce">Ribagorza</a> formant la zone intermédiaire. Alors que l'intention initiale des Francs était d'amener ces frontières à l'<a href="/wiki/%C3%88bre" title="Èbre">Èbre</a>, la marche se trouve délimitée par les Pyrénées au nord et par le <a href="/wiki/Llobregat" title="Llobregat">Llobregat</a> au sud lors de la <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Barcelone_(801)" title="Siège de Barcelone (801)">prise de Barcelone</a> par <a href="/wiki/Louis_le_Pieux" title="Louis le Pieux">Louis le Pieux</a> le <time class="nowrap" datetime="0801-04-06" data-sort-value="0801-04-06">2 avril 801</time>. Au fil du temps, et particulièrement après la <a href="/wiki/Sac_de_Barcelone_(985)" title="Sac de Barcelone (985)">prise de Barcelone</a> en <a href="/wiki/985" title="985">985</a> par <a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a>, le comté prend son indépendance durant les règnes des comtes <a href="/wiki/Guifred_le_Velu" title="Guifred le Velu">Guifred le Velu</a> et Aznar Galíndez. </p><p>Le <a href="/wiki/Royaume_d%27Aragon" title="Royaume d&#39;Aragon">comté d'Aragon</a> appartient lui aussi aux comtés de la marche d’Espagne franque. Il fusionne en <a href="/wiki/943" title="943">943</a> avec celui de Pampelune, à la suite de l’union dynastique entre <a href="/wiki/Andregoto_Gal%C3%ADndez" title="Andregoto Galíndez">Andregoto Galíndez</a> et <span><a href="/wiki/Garc%C3%ADa_II_de_Navarre" class="mw-redirect" title="García II de Navarre"><span class="nowrap">García <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span> de Navarre</a></span>. <span class="nowrap">Sanche <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> le Grand lègue le comté à son fils <a href="/wiki/Ramire_Ier_d%27Aragon" class="mw-redirect" title="Ramire Ier d&#39;Aragon">Ramiro</a> à sa mort en <a href="/wiki/1035" title="1035">1035</a>. Ce dernier s'émancipe de la tutelle franque et annexe les comtés de Sobrarbe et Ribagorza. Ramiro <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> établit un royaume <i>de facto</i> comprenant les trois comtés occupant les Pyrénées centrales. En <a href="/wiki/1076" title="1076">1076</a> à la mort de <a href="/wiki/Sanche_IV_de_Navarre" class="mw-redirect" title="Sanche IV de Navarre">Sanche IV de Navarre</a>, il réussit à annexer la Navarre. Mais après la mort d'Alphonse le Batailleur, cette union perd sa cohésion. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bilan_du_haut_Moyen_Âge"><span id="Bilan_du_haut_Moyen_.C3.82ge"></span>Bilan du haut Moyen Âge</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Bilan du haut Moyen Âge" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Bilan du haut Moyen Âge"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Map_Almanzor_campaigns-fr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Map_Almanzor_campaigns-fr.svg/250px-Map_Almanzor_campaigns-fr.svg.png" decoding="async" width="250" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Map_Almanzor_campaigns-fr.svg/375px-Map_Almanzor_campaigns-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Map_Almanzor_campaigns-fr.svg/500px-Map_Almanzor_campaigns-fr.svg.png 2x" data-file-width="720" data-file-height="571" /></a><figcaption>Les campagnes d'<a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a>.</figcaption></figure> <p>La conquête arabe réalisée en à peine 5 ans (<a href="/wiki/711" title="711">711</a>-<a href="/wiki/716" title="716">716</a>) laisse seulement quelques franges montagneuses au nord. Les principaux efforts, désordonnés, jusqu'au <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle permettent de construire et de consolider des structures politiques et institutionnelles sur des réalités socio-économiques en évolution rapide. Subissant l'afflux massif de populations fuyant l'avancée musulmane, elles posent les bases de la féodalité dans la <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Péninsule Ibérique">péninsule</a>. </p><p>À l'ouest, le <a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">royaume des Asturies</a> se construit et s'étend jusqu'à la <a href="/wiki/Galice" title="Galice">Galice</a>. À l'est, la marche défensive carolingienne évolue en différents noyaux chrétiens et royaumes pyrénéens autonomes. Après des gains territoriaux initiaux rapides par les chrétiens la pression sur les royaumes du Nord augmente significativement. L'avènement d'<a href="/wiki/Abd_al-Rahman_III" title="Abd al-Rahman III">Abd al-Rahman III</a> (<a href="/wiki/912" title="912">912</a>) et la restauration d'un pouvoir musulman puissant, la transformation de l'<a href="/wiki/%C3%89mirat_de_Cordoue" title="Émirat de Cordoue">émirat de Cordoue</a> en califat (<a href="/wiki/929" title="929">929</a>) puis la prise de pouvoir d'<a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a> rendent précaire la situation de ces royaumes jusqu'à la fin du <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, versant des tributs au califat dont ils reconnaissent la souveraineté, faisant d'eux des États tributaires de l'Émirat<sup id="cite_ref-Req17_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-Req17-20"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="XIe_et_XIIe_siècles"><span id="XIe_et_XIIe_si.C3.A8cles"></span><abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : XIe et XIIe&#160;siècles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : XIe et XIIe&#160;siècles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG/220px-Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG/330px-Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG/440px-Puente_Enrique_Estevan_Tormes.JPG 2x" data-file-width="2032" data-file-height="1524" /></a><figcaption><a href="/wiki/Salamanque" title="Salamanque">Salamanque</a>, ville attaquée par <a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a> en 977 en riposte à l'attaque des rois chrétiens.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Medina-al-Zahra.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Medina-al-Zahra.jpg/220px-Medina-al-Zahra.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Medina-al-Zahra.jpg/330px-Medina-al-Zahra.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Medina-al-Zahra.jpg/440px-Medina-al-Zahra.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="1024" /></a><figcaption><a href="/wiki/Madinat_al-Zahra" class="mw-redirect" title="Madinat al-Zahra">Madinat al-Zahra</a> aux abords de Cordoue. Siège du califat, la ville a été détruite en 1010, lors des débuts de la guerre civile en Al-Andalus.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg/250px-Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg.png" decoding="async" width="250" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg/375px-Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg/500px-Reino_de_Navarra_-_La_union_con_Arag%C3%B3n.svg.png 2x" data-file-width="608" data-file-height="702" /></a><figcaption>Les possessions et les conquêtes d'<span><a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_d%27Aragon)" title="Alphonse Ier (roi d&#39;Aragon)"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span></a></span>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Toledo_Skyline_Panorama,_Spain_-_Dec_2006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg/220px-Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg" decoding="async" width="220" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg/330px-Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg/440px-Toledo_Skyline_Panorama%2C_Spain_-_Dec_2006.jpg 2x" data-file-width="4215" data-file-height="2002" /></a><figcaption>Vue de <a href="/wiki/Tol%C3%A8de" title="Tolède">Tolède</a>&#160;; la ville est à l'époque d'Al-Andalus la plus importante ville <a href="/wiki/Mozarabe" title="Mozarabe">mozarabe</a>.</figcaption></figure> <p>Le règne d'<a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a> célèbre pour ses saccages, à la fin du <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, favorise la reprise de la Reconquista. La <a href="/wiki/Sac_de_Barcelone_(985)" title="Sac de Barcelone (985)">sac de Barcelone (985)</a> accélère l'autonomie des comtés <a href="/wiki/Catalogne" title="Catalogne">catalans</a> de l'Empire franc. Le pillage de <a href="/wiki/Saint-Jacques-de-Compostelle" title="Saint-Jacques-de-Compostelle">Saint-Jacques-de-Compostelle</a> en <a href="/wiki/999" title="999">999</a> est considéré comme un affront dans toute la chrétienté. À la mort d'Almanzor, en <a href="/wiki/1009" title="1009">1009</a>, commence dans le royaume ruiné une <a href="/wiki/Guerre_civile_en_al-Andalus" title="Guerre civile en al-Andalus">guerre civile</a> qui aboutit à l'effondrement du califat en <a href="/wiki/1031" title="1031">1031</a> et au morcellement de son domaine territorial en de nombreux émirats indépendants et souvent rivaux (<i><a href="/wiki/Ta%C3%AFfa" title="Taïfa">taïfas</a></i>). Les royaumes chrétiens soutiennent activement les révoltes qui ont lieu dans diverses villes, en particulier à Cordoue, en s'alliant à des clans séparatistes, ce qui leur permet de regagner les places perdues sous le règne d'Almanzor<sup id="cite_ref-Req17_20-2" class="reference"><a href="#cite_note-Req17-20"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/1063" title="1063">1063</a>, le pape <a href="/wiki/Alexandre_II_(pape)" title="Alexandre II (pape)">Alexandre II</a> octroie une <a href="/wiki/Indulgence_(catholicisme)" title="Indulgence (catholicisme)">indulgence</a> spéciale à quiconque irait lutter contre les musulmans en Espagne dans sa bulle <i>Eos qui in Ispaniam</i><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>d<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les chevaliers de France, <a href="/wiki/Royaume_d%27Aquitaine" title="Royaume d&#39;Aquitaine">aquitains</a>, <a href="/wiki/Normandie" title="Normandie">normands</a>, <a href="/wiki/Champagne_(province)" title="Champagne (province)">champenois</a> notamment, viennent en nombre se joindre à leurs pairs d'outre-monts. C'est au cours de luttes confuses qui opposent les chrétiens aux <a href="/wiki/Maures" title="Maures">Maures</a> et aux <a href="/wiki/Ta%C3%AFfa" title="Taïfa">taïfas</a> que la Reconquista gagne du terrain. </p><p>La dislocation du califat en taïfas souvent rivales facilite une lente avancée chrétienne par le nord de la <a href="/wiki/Meseta_centrale" class="mw-redirect" title="Meseta centrale">Meseta</a>, et par la vallée de l'<a href="/wiki/%C3%88bre" title="Èbre">Èbre</a>. À cette époque, après un dur combat contre les taïfas de Saragosse, le royaume aragonais atteint l'Èbre, et conquiert sa capitale en <a href="/wiki/1118" title="1118">1118</a>. Ces avancées permettent de consolider institutionnellement les royaumes. Durant la dissolution du califat, le jeu des unions dynastiques renforce les royaumes chrétiens. En <a href="/wiki/1137" title="1137">1137</a>, le mariage de Pétronille, fille unique du roi d'Aragon, et de <a href="/wiki/Raimond-B%C3%A9renger_IV_de_Barcelone" title="Raimond-Bérenger IV de Barcelone">Ramón Berenguer IV</a>, <a href="/wiki/Liste_des_comtes_de_Barcelone" title="Liste des comtes de Barcelone">comte de Barcelone</a>, donne naissance à la <a href="/wiki/Couronne_d%27Aragon" title="Couronne d&#39;Aragon">couronne d'Aragon</a>, unissant le royaume et les comtés, bien que chaque territoire conserve ses us et coutumes. La Couronne, affirmant son indépendance du royaume de France, avance jusqu'à l'Èbre. Elle finira par reprendre aux Arabes les territoires qui forment la Catalogne contemporaine. Inversant la situation des siècles précédents, ce sont les royaumes chrétiens qui imposent des tributs aux États musulmans, les <a href="/w/index.php?title=Parias_(tribut)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Parias (tribut) (page inexistante)">parias</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/parias" class="extiw" title="en:parias"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;parias&#160;»">(en)</span></a>, les convertissant virtuellement en protectorats. </p><p>En <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Castille</a> et <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">León</a>, l'avancée aboutit notamment à la conquête du royaume de Tolède le <time class="nowrap" datetime="1085-05-12" data-sort-value="1085-05-12">6 mai 1085</time>. À cette date, près de la moitié du territoire espagnol contemporain est sous souveraineté chrétienne. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png" class="mw-file-description" title="La contre-attaque d&#39;Almanzor, 967-1002."><img alt="La contre-attaque d&#39;Almanzor, 967-1002." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png/120px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png/180px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png/240px-P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique_en_1002.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La contre-attaque d'Almanzor, 967-1002.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png" class="mw-file-description" title="L&#39;éclatement du califat de Cordoue en taïfas, 1002-1037."><img alt="L&#39;éclatement du califat de Cordoue en taïfas, 1002-1037." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1037.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'éclatement du califat de Cordoue en taïfas, 1002-1037.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png" class="mw-file-description" title="L&#39;union des royaumes sous Ferdinand Ier, 1037-1065."><img alt="L&#39;union des royaumes sous Ferdinand Ier, 1037-1065." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1065.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'union des royaumes sous Ferdinand <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr>, 1037-1065.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png" class="mw-file-description" title="La prise de Tolède en 1085."><img alt="La prise de Tolède en 1085." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1085.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La prise de Tolède en 1085.</div> </li> </ul> <p>Cette victoire provoque des vagues successives de renforts. Ibn Tachfin réunit à <a href="/wiki/Ceuta" title="Ceuta">Ceuta</a> une armée composée de soldats venus de tout l'Empire <a href="/wiki/Almoravides" title="Almoravides">almoravide</a>, du Sahara, du Maghreb ainsi que des différentes tribus comme les <a href="/wiki/Sanhadja" title="Sanhadja">Sanhadja</a><sup id="cite_ref-Ronald_A._Messier,_p.77_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ronald_A._Messier,_p.77-26"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <blockquote> <p>«&#160;Mal arabisés, mal islamisés, les Berbères n'avaient en réalité jamais accepté la conquête arabe, résistant farouchement à ceux qu'ils tiennent pour des envahisseurs. Après leur défaite et leur conversion, leur amour farouche de l'indépendance ne s'était pas éteint<sup id="cite_ref-Castillo_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Castillo-27"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&#160;» </p> </blockquote> <p>D'abord appelée en renfort, son armée passe le détroit le 30 juillet <a href="/wiki/1086" title="1086">1086</a>. De retour en 1090, il conquiert rapidement le pays&#160;; sur la trentaine de taïfas, moins d'une dizaine ont une réelle puissance militaire et une capacité de résistance. Les soldats d'<a href="/wiki/Youssef_ben_Tachfine" title="Youssef ben Tachfine">Ibn Tachfin</a> s'emploient à détrôner les petits émirs dont les <a href="/wiki/Ta%C3%AFfa" title="Taïfa">taïfas</a> disparaissent une à une, leur arrivée est acclamée par la foule qui, fatiguée de l'état de guerre permanent entre taïfas, est furieuse de la fragilité d'Al-Andalus face aux rois chrétiens<sup id="cite_ref-Clot2004198_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Clot2004198-28"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette conquête marque la fin d'un âge d'or culturel et la fin de la <i><a href="/wiki/Convivencia" title="Convivencia">Convivencia</a></i>. Les Almoravides, <a href="/wiki/Sahara" title="Sahara">Sahariens</a> austères et rigides, favorisent les religieux aux dépens des poètes et des philosophes. Ils déportent des chrétiens dans leurs territoires d'Afrique du Nord. Le caractère profondément pieux et intransigeant du nouveau maître du pays a pour conséquence une application stricte de la loi islamique dans le pays. Les églises sont détruites et les juifs condamnés à payer de lourdes taxes. Rapidement, les Almoravides sont haïs par la population<sup id="cite_ref-Clot2004199_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Clot2004199-29"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tant à cause des hausses d'impôts que du comportement de leurs soldats qui pillaient, saccageaient le pays. La corruption de l'État prend des proportions alarmantes. Les Almoravides évitent l'effondrement complet de l'Espagne musulmane, mais ils ne font que freiner l'avancée chrétienne en bloquant les Castillans à la <a href="/wiki/Bataille_de_Sagrajas" title="Bataille de Sagrajas">Sagrajas</a>. Ils sont mis en difficulté à Valence, occupée par <a href="/wiki/Rodrigo_D%C3%ADaz_de_Vivar" title="Rodrigo Díaz de Vivar">Le Cid</a> de <a href="/wiki/1094" title="1094">1094</a> à <a href="/wiki/1102" title="1102">1102</a>, ne remportent aucune bataille décisive et ne parviennent pas à reprendre des villes importantes comme Tolède<sup id="cite_ref-Clot2004200_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Clot2004200-30"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png/220px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png/330px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png/440px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1115.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Les conquêtes almoravides de 1085 à 1115.</figcaption></figure> <p>Trente-cinq ans après, en <a href="/wiki/1121" title="1121">1121</a>, le pays est en proie à la famine et une révolte éclate dans plusieurs villes mais elle est écrasée dans le sang, notamment à Cordoue. Cela sonne la fin de la présence almoravide sur la péninsule. Des chefs rebelles font appel aux <a href="/wiki/Almohades" title="Almohades">Almohades</a> d'Afrique du Nord qui venaient de conquérir le Maroc. L'arrivée des Almohades tient autant du renfort que d'une nouvelle conquête&#160;; supplantant les Almoravides et transformant radicalement la situation politique. En <a href="/wiki/1147" title="1147">1147</a> ils dominent le <a href="/wiki/Maghreb" title="Maghreb">Maghreb</a> et <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a> après avoir infligé une sévère défaite aux <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Castillans</a> lors de la <a href="/wiki/Bataille_d%27Alarcos" title="Bataille d&#39;Alarcos">bataille d'Alarcos</a>. Pratiquant leur religion avec une rigueur extrême, les <a href="/wiki/Almohades" title="Almohades">Almohades</a> se montrent particulièrement intolérants vis-à-vis des juifs et des chrétiens <a href="/wiki/Mozarabe" title="Mozarabe">mozarabes</a> parlant arabe et arabisés, parfois révoltés, qu'ils expulsent<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <blockquote> <p>«&#160;Pour parachever l’œuvre de décadence, l'irruption des fanatismes sema partout la ruine et la désolation. Almoravides, Almohades, par vagues successives, l'intégrisme berbère attisé par des illuminés déferla sur le pays incendiant et tuant. Accusé de trahir les principes de l'Islam, de s'adonner à la pire débauche, de succomber aux tentations, d'un syncrétisme pernicieux, les princes furent assassinés, leurs bibliothèques incendiées, leurs palais rasés.&#160;» </p> </blockquote><p style="margin:-0.7em 0 0.3em 6em">—&#160;<span class="ouvrage" id="del_Castillo"><span class="ouvrage" id="Michel_del_Castillo"><a href="/wiki/Michel_del_Castillo" title="Michel del Castillo">Michel del Castillo</a>, <cite class="italique">Dictionnaire amoureux de l'Espagne</cite>, «&#160;Al Andalus&#160;», <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;47<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionnaire+amoureux+de+l%27Espagne&amp;rft.atitle=Al+Andalus&amp;rft.au=Michel+del+Castillo&amp;rft.pages=47&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span></p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png" class="mw-file-description" title="L&#39;effritement des Almoravides de 1115 à 1144"><img alt="L&#39;effritement des Almoravides de 1115 à 1144" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1144.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'effritement des Almoravides de 1115 à 1144</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png" class="mw-file-description" title="L&#39;effondrement almoravide et les taïfas de la seconde période de 1144 à 1148"><img alt="L&#39;effondrement almoravide et les taïfas de la seconde période de 1144 à 1148" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1148.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'effondrement almoravide et les taïfas de la seconde période de 1144 à 1148</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png" class="mw-file-description" title="Les Almohades et l&#39;Al-Andalus de 1148 à 1157"><img alt="Les Almohades et l&#39;Al-Andalus de 1148 à 1157" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1157.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Les Almohades et l'Al-Andalus de 1148 à 1157</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png" class="mw-file-description" title="L&#39;apogée almohade en 1195"><img alt="L&#39;apogée almohade en 1195" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1195.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'apogée almohade en 1195</div> </li> </ul> <p>En <a href="/wiki/1179" title="1179">1179</a>, les princes chrétiens se partagent les terres à conquérir par le <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Cazola" title="Traité de Cazola">traité de Cazola</a>. La Castille profite ainsi d'un accès à la mer Méditerranée par <a href="/wiki/Carthag%C3%A8ne_(Espagne)" title="Carthagène (Espagne)">Carthagène</a>, ce qui arrête l'expansion aragonaise au sud. </p><p>Sur la <a href="/wiki/Oc%C3%A9an_Atlantique" title="Océan Atlantique">côte atlantique</a>, la reconquête avance plus rapidement qu'en <a href="/wiki/Estr%C3%A9madure" title="Estrémadure">Estrémadure</a>. Au sud du <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a>, les territoires reconquis forment un autre comté, celui de <a href="/wiki/Coimbra" title="Coimbra">Coimbra</a>, ville reprise définitivement en <a href="/wiki/1063" title="1063">1063</a> ou <a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>. En gagnant la <a href="/wiki/Bataille_d%27Ourique" title="Bataille d&#39;Ourique">bataille d'Ourique</a> en <a href="/wiki/1139" title="1139">1139</a>, puis en reprenant <a href="/wiki/Lisbonne" title="Lisbonne">Lisbonne</a> en 1147, <a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_de_Portugal)" title="Alphonse Ier (roi de Portugal)">Alfonso Henriques</a> devient roi de <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>, une indépendance de la Castille que lui reconnaît le pape en 1179. La capitale s'établit à <a href="/wiki/Guimar%C3%A3es" title="Guimarães">Guimarães</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>C'est une période d’influence européenne intense, avec l'ouverture de courants culturels continentaux (<a href="/wiki/Ordre_de_Cluny" title="Ordre de Cluny">Cluny</a>, <a href="/wiki/Ordre_cistercien" title="Ordre cistercien">Cîteaux</a>) et l'acceptation de la suprématie religieuse de Rome. Le repeuplement entre le Douro et le <a href="/wiki/Tage" title="Tage">Tage</a> s'appuie sur des colons libres et des conseils dotés d'une grande autonomie, les <a href="/wiki/For_(droit)" title="For (droit)">fors</a>, pendant que dans l'Èbre les seigneuries chrétiennes exploitent une population agricole musulmane. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="XIIIe_et_XIVe_siècles"><span id="XIIIe_et_XIVe_si.C3.A8cles"></span><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : XIIIe et XIVe&#160;siècles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : XIIIe et XIVe&#160;siècles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa,_por_Francisco_van_Halen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg/220px-Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg/330px-Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg/440px-Batalla_de_las_Navas_de_Tolosa%2C_por_Francisco_van_Halen.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1329" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">Bataille de Las Navas de Tolosa</a> le <time class="nowrap" datetime="1212-07-23" data-sort-value="1212-07-23">16 juillet 1212</time>.</figcaption></figure> <p>L’alliance entre les royaumes chrétiens permet l’effondrement définitif d’Al-Andalus, avec la victoire majeure de <a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">Las Navas de Tolosa</a> (<a href="/wiki/1212" title="1212">1212</a>) et la conquête rapide de tout le Sud de la péninsule (hors Grenade). Durant la première moitié du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, entre <a href="/wiki/1217" title="1217">1217</a> et <a href="/wiki/1249" title="1249">1249</a>, les chrétiens conquièrent la moitié de la péninsule Ibérique. Cette période est connue sous le nom de <i>Gran Reconquista</i>, d'après l'expression de Derek Lomax<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La bataille du détroit où combat le dernier peuple nord-africain de la péninsule, les <a href="/wiki/M%C3%A9rinides" title="Mérinides">Benimerines</a>, est particulièrement célèbre. </p><p>En <a href="/wiki/1229" title="1229">1229</a>, <a href="/wiki/Jacques_Ier_(roi_d%27Aragon)" title="Jacques Ier (roi d&#39;Aragon)">Jacques <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Aragon</a> enlève les <a href="/wiki/%C3%8Eles_Bal%C3%A9ares" title="Îles Baléares">Baléares</a>, avec la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">conquête de Majorque</a>, dont la capitale, <a href="/wiki/Palma" title="Palma">Palma</a>, tombe le <time class="nowrap" datetime="1230-01-07" data-sort-value="1230-01-07">31 décembre 1229</time>. La prise des îles fut déterminante pour le contrôle de la <a href="/wiki/Mer_M%C3%A9diterran%C3%A9e" title="Mer Méditerranée">Méditerranée</a>, privant les <a href="/wiki/Maures" title="Maures">Maures</a> d'une base centrale pour le contrôle du commerce maritime. La prise de <a href="/wiki/Cordoue" title="Cordoue">Cordoue</a> en <a href="/wiki/1236" title="1236">1236</a> et celle de <a href="/wiki/S%C3%A9ville" title="Séville">Séville</a> en 1248 (<a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_S%C3%A9ville" title="Siège de Séville">siège de Séville</a>) par les Castillans sont complétées par les dernières campagnes de la Reconquista aragonaise à <a href="/wiki/Royaume_de_Valence" title="Royaume de Valence">Valence</a>. En <a href="/wiki/1249" title="1249">1249</a>, <a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_de_Portugal)" title="Alphonse III (roi de Portugal)">Alphonse III de Portugal</a> entre dans <a href="/wiki/Faro" title="Faro">Faro</a>, achevant la Reconquista portugaise. À la fin du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les chrétiens portugais jugeant la situation suffisamment sûre prennent comme capitale Lisbonne. Les musulmans ne dominent plus que dans le royaume <a href="/wiki/Abenc%C3%A9rages" title="Abencérages">abencérage</a> de <a href="/wiki/Grenade_(Espagne)" title="Grenade (Espagne)">Grenade</a> qui représente moins d'un dixième de la péninsule. Les Almohades auparavant chassés par les musulmans andalous perdent l'<a href="/wiki/Ifriqiya" title="Ifriqiya">Ifriqiya</a> ainsi que le <a href="/wiki/Maghreb_central" title="Maghreb central">Maghreb central</a> et sont supplantés en <a href="/wiki/1269" title="1269">1269</a> par une nouvelle dynastie, celle des <a href="/wiki/M%C3%A9rinides" title="Mérinides">Mérinides</a>. </p><p>La survivance du royaume de Grenade s'explique par plusieurs facteurs. Allié à l'Afrique du Nord, montagneux, et bénéficiant d'une grande cohérence de population (non mozarabes), sa conquête aurait été difficile par la Castille sans son allié aragonais. En outre, le royaume de Grenade devient alors un vassal utile du royaume de Castille, servant de refuge aux populations musulmanes du Nord. Entre <a href="/wiki/1350" title="1350">1350</a> et <a href="/wiki/1460" title="1460">1460</a>, la frontière est, d'une manière générale, en paix ceci malgré la prise d'<a href="/wiki/Antequera" title="Antequera">Antequera</a>. Le royaume de Castille accepte alors le contrôle de Gibraltar et une vassalité des derniers territoires du royaume de Grenade dans les affaires duquel la Castille intervient souvent. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png" class="mw-file-description" title="La reconquista entre les batailles d&#39;Alarcos et de Navas de Tolosa (1195-1224)."><img alt="La reconquista entre les batailles d&#39;Alarcos et de Navas de Tolosa (1195-1224)." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1224.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La reconquista entre les batailles d'Alarcos et de Navas de Tolosa (1195-1224).</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista de 1224 à 1230."><img alt="La Reconquista de 1224 à 1230." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1230.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista de 1224 à 1230.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista de 1230 à 1240."><img alt="La Reconquista de 1230 à 1240." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1240.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista de 1230 à 1240.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png" class="mw-file-description" title="La conquête de Séville et de Murcie en 1250."><img alt="La conquête de Séville et de Murcie en 1250." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1250.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La conquête de Séville et de Murcie en 1250.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png" class="mw-file-description" title="L&#39;irruption mérinide en 1275."><img alt="L&#39;irruption mérinide en 1275." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1275.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'irruption mérinide en 1275.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bilan_du_Moyen_Âge"><span id="Bilan_du_Moyen_.C3.82ge"></span>Bilan du Moyen Âge</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Bilan du Moyen Âge" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Bilan du Moyen Âge"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Patio_de_Banderas,_primitivo_palacio_califal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg/170px-Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg/255px-Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg/340px-Patio_de_Banderas%2C_primitivo_palacio_califal.jpg 2x" data-file-width="2736" data-file-height="3648" /></a><figcaption>Le <a href="/wiki/Patio_de_Banderas" title="Patio de Banderas">patio de Banderas</a> (la «&#160;cour des Drapeaux&#160;») à Séville, où il y a des vestiges des époques romaine, wisigothe, musulmane et chrétienne. Au fond, la <a href="/wiki/Giralda" title="Giralda">Giralda</a>.</figcaption></figure> <p>Les guerres sont menées par les couronnes de <a href="/wiki/Couronne_de_Castille" title="Couronne de Castille">Castille</a> et d’<a href="/wiki/Couronne_d%27Aragon" title="Couronne d&#39;Aragon">Aragon</a>, avec parfois des appuis européens plus larges. Elles entraînent des problèmes importants. Dans les années qui suivent leurs conquêtes, les rois chrétiens appliquent à l'avantage des chrétiens une politique de séparation et de coexistence des religions. La <a href="/wiki/Convivencia" title="Convivencia">tolérance</a> initiale envers les populations conquises évolue rapidement, suscitant des révoltes. Ainsi la Castille connaît une première <a href="/wiki/R%C3%A9volte_mud%C3%A9jar_de_1264-1266" title="Révolte mudéjar de 1264-1266">révolte majeure en 1264</a> à l'issue de l'annexion de <a href="/wiki/S%C3%A9ville" title="Séville">Séville</a> (<a href="/wiki/1246" title="1246">1246</a>) qui aboutit à l'expulsion des <a href="/wiki/Mud%C3%A9jar" title="Mudéjar">mudéjars</a>. Parallèlement, une série de révoltes d'importance secoue l'Aragon après la prise de <a href="/wiki/Murcie" title="Murcie">Murcie</a> à partir de <a href="/wiki/1244" title="1244">1244</a>, s'intensifiant en <a href="/wiki/1276" title="1276">1276</a> et jusqu'en <a href="/wiki/1304" title="1304">1304</a><sup id="cite_ref-Torró_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Torró-34"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>D'un point de vue économique, l’absorption d’énormes volumes territoriaux et de population cause d'importantes difficultés. En <a href="/wiki/Andalousie" title="Andalousie">Andalousie</a> et à <a href="/wiki/Murcie" title="Murcie">Murcie</a>, l’imposition des grands seigneurs —&#160;nobles guerriers et ordres militaires&#160;— et l’expulsion des populations autochtones —&#160;agriculteurs et artisans&#160;— provoque une récession majeure du territoire. Les gains territoriaux très rapides sont accompagnés par d'intenses efforts de repeuplement, qui mettent à mal la stabilité économique et la production agricole. À <a href="/wiki/Valence_(Espagne)" title="Valence (Espagne)">Valence</a> et à <a href="/wiki/Alicante" title="Alicante">Alicante</a>, les seigneuries chrétiennes, plus petites, se superposent à une population musulmane qui maintient la prospérité économique. Ces problèmes sournois dégénèrent en crise majeure de la <a href="/wiki/F%C3%A9odalit%C3%A9" title="Féodalité">féodalité</a>&#160;: des guerres de succession en Castille et enfin la crise entre <a href="/wiki/1383" title="1383">1383</a> et <a href="/wiki/1385" title="1385">1385</a> qui entraîne des combats violents entre la Castille et le <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a> avec la participation respective de la <a href="/wiki/France" title="France">France</a> et de l'<a href="/wiki/Angleterre" title="Angleterre">Angleterre</a>. </p><p>La période du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle espagnol est troublée, la reconquête du territoire s'arrête&#160;: de <a href="/wiki/1350" title="1350">1350</a> à <a href="/wiki/1460" title="1460">1460</a>, il y a seulement 25 ans de guerre pour 85 ans de paix. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista en 1314."><img alt="La Reconquista en 1314." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1314.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista en 1314.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png" class="mw-file-description" title="La résistance de Grenade de 1314 à 1350."><img alt="La résistance de Grenade de 1314 à 1350." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1350.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La résistance de Grenade de 1314 à 1350.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista de 1350 à 1369."><img alt="La Reconquista de 1350 à 1369." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1369.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista de 1350 à 1369.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista de 1369 à 1410."><img alt="La Reconquista de 1369 à 1410." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1410.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista de 1369 à 1410.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png" class="mw-file-description" title="La Reconquista à l&#39;arrêt en 1450."><img alt="La Reconquista à l&#39;arrêt en 1450." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1450.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La Reconquista à l'arrêt en 1450.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png" class="mw-file-description" title="La guerre civile grenadine 1450-1464."><img alt="La guerre civile grenadine 1450-1464." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png/120px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png/180px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png/240px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1479.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La guerre civile grenadine 1450-1464.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_prise_de_Grenade">La prise de Grenade</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : La prise de Grenade" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : La prise de Grenade"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Allegory_of_Spanish_State.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Allegory_of_Spanish_State.jpg/220px-Allegory_of_Spanish_State.jpg" decoding="async" width="220" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Allegory_of_Spanish_State.jpg/330px-Allegory_of_Spanish_State.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Allegory_of_Spanish_State.jpg/440px-Allegory_of_Spanish_State.jpg 2x" data-file-width="580" data-file-height="504" /></a><figcaption>La victoire finale&#160;: l'<a href="/wiki/Ann%C3%A9e_cruciale" title="Année cruciale">Année cruciale</a>. Peinture de <a href="/wiki/Francisco_Bayeu" title="Francisco Bayeu">Francisco Bayeu</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg/220px-La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg/330px-La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg/440px-La_Rendici%C3%B3n_de_Granada_-_Pradilla.jpg 2x" data-file-width="8133" data-file-height="5210" /></a><figcaption>Datant du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, ce tableau de <a href="/wiki/Francisco_Pradilla_y_Ortiz" title="Francisco Pradilla y Ortiz">Francisco Pradilla y Ortiz</a> représente la reddition du roi <a href="/wiki/Feudataire" class="mw-redirect" title="Feudataire">feudataire</a> de Grenade <span class="nowrap">Muhammad XII</span> Abû Abd Allah dit <a href="/wiki/Boabdil" title="Boabdil">Boabdil</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Prise_de_Grenade" title="Prise de Grenade">Prise de Grenade</a>.</div></div> <p>Au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, le territoire espagnol est divisé en trois royaumes chrétiens, la Navarre, la Castille (désormais unie au royaume de León), et l’Aragon. Le dernier royaume, celui de Grenade, est musulman et vassal du royaume de Castille. </p><p>La fin du Moyen Âge et le début de l'ère moderne se traduisent en Espagne par le mariage des Rois catholiques, <a href="/wiki/Ferdinand_le_Catholique" title="Ferdinand le Catholique">Ferdinand II d’Aragon</a> et <a href="/wiki/Isabelle_la_Catholique" title="Isabelle la Catholique">Isabelle de Castille</a>, qui permet l'union des royaumes d'Aragon et de Castille, union qui elle-même vise l'unification territoriale, politique et sociale de toute l'Espagne. Les royaumes chrétiens sont désormais tous unis&#160;: l’Aragon, la Castille et León, réunis au sein d’un seul État, signent l’émergence d’une nouvelle grande puissance<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le <a href="/wiki/Royaume_de_Grenade" title="Royaume de Grenade">royaume de Grenade</a>, alors sous la forme de l'<a href="/wiki/Nasrides" title="Nasrides">émirat de Grenade</a>, est reconnu comme le vassal de la Castille depuis <a href="/wiki/1246" title="1246">1246</a> et doit lui payer un tribut. De temps en temps éclatent des conflits dus au refus de payer qui se terminent par un nouvel équilibre entre l'<a href="/wiki/%C3%89mir" title="Émir">émirat</a> maure et le royaume catholique. En <a href="/wiki/1483" title="1483">1483</a>, <a href="/wiki/Boabdil" title="Boabdil">Muhammad XII</a> («&#160;Boabdil&#160;») devient émir en dépossédant son propre père, événement qui déclenche la <a href="/wiki/Guerre_de_Grenade" title="Guerre de Grenade">guerre de Grenade</a>. Un nouvel accord avec la Castille provoque une rébellion dans la famille de l'émir et la région de <a href="/wiki/Malaga" title="Malaga">Malaga</a> se sépare de l'Émirat. Málaga est prise par la Castille et ses 15&#160;000&#160;habitants deviennent prisonniers, ce qui effraie Muhammad. </p><p>Ce dernier, pressé par la population affamée et devant la suprématie des Rois catholiques qui possèdent de l'artillerie, capitule le <time class="nowrap" datetime="1492-01-11" data-sort-value="1492-01-11">2 janvier 1492</time>, terminant ainsi onze ans d'hostilité pour Grenade et sept siècles de présence du pouvoir islamique en Espagne. Vaincu, Muhammad signe un traité et livre la ville au roi Ferdinand d’Aragon et à la reine Isabelle de Castille. La reddition de Boabdil met fin au royaume musulman de Grenade<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La présence des populations musulmanes, les mudéjars (musulmans sous domination chrétienne), prend fin en <a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a>, lorsqu'elles sont totalement expulsées d'Espagne par <span><a href="/wiki/Philippe_III_(roi_d%27Espagne)" title="Philippe III (roi d&#39;Espagne)"><span class="nowrap">Philippe <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span>. </p><p>Les combats menés depuis le <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle contre les musulmans en vue de reconquérir les terres de la péninsule Ibérique s’achèvent donc avec la prise de Grenade<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est à la suite de cette victoire qu'Isabelle et Ferdinand reçoivent du pape (espagnol) <span><a href="/wiki/Alexandre_VI" title="Alexandre VI"><span class="nowrap">Alexandre <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></span> Borgia</a></span> le titre de «&#160;rois catholiques&#160;». </p><p>Dans l'Espagne contemporaine, les fêtes de <i><a href="/wiki/Moros_y_Cristianos" title="Moros y Cristianos">Moros y Cristianos</a></i> («&#160;Maures et chrétiens&#160;») commémorent la victoire chrétienne dans des parades colorées. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png/220px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png/330px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png/440px-P%C3%A9ninsule_ib%C3%A9rique_en_1516.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a><figcaption>La fin de la Reconquista en 1492.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Poursuite_temporaire_de_la_Reconquista_en_Afrique_du_Nord">Poursuite temporaire de la Reconquista en Afrique du Nord</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Poursuite temporaire de la Reconquista en Afrique du Nord" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Poursuite temporaire de la Reconquista en Afrique du Nord"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Après la chute du dernier bastion maure de la péninsule Ibérique, <a href="/wiki/Ferdinand_le_Catholique" title="Ferdinand le Catholique">Ferdinand II d'Aragon</a> continua la lutte contre les musulmans dans la mesure où il s’agissait de provinces autrefois romaines<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Henri_le_Navigateur" title="Henri le Navigateur">Henri le Navigateur</a> avait déjà tenté de prendre <a href="/wiki/Tanger" title="Tanger">Tanger</a> dès 1437. Le testament d’Isabelle la Catholique de 1504 oriente définitivement la politique extérieure de l’Espagne vers une guerre sainte contre l’Islam et un contrôle militaire de l’Afrique du Nord<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le <time class="nowrap" datetime="1497-09-26" data-sort-value="1497-09-26">17 septembre 1497</time>, la ville de <a href="/wiki/Melilla" title="Melilla">Melilla</a> est prise, puis en 1505 c'est au tour de <a href="/wiki/Mers_el-K%C3%A9bir" title="Mers el-Kébir">Mers-el Khébir</a> et de <a href="/wiki/Pe%C3%B1%C3%B3n_de_V%C3%A9lez_de_la_Gomera" title="Peñón de Vélez de la Gomera">Peñón de Vélez de la Gomera</a> en 1508. La <a href="/wiki/Prise_d%27Oran_(1509)" title="Prise d&#39;Oran (1509)">prise d'Oran</a> intervient en 1509, celles de Bougie et de Tripoli, à l’autre extrémité de la <a href="/wiki/C%C3%B4te_des_Barbaresques" title="Côte des Barbaresques">côte des Barbaresques</a>, l’année suivante en 1510. <a href="/wiki/Khayr_ad-Din_Barberousse" title="Khayr ad-Din Barberousse">Khayr ad-Din Barberousse</a> <a href="/wiki/Prise_du_Pe%C3%B1on_d%27Alger_(1529)" title="Prise du Peñon d&#39;Alger (1529)">reprendra le Peñon d'Alger</a> en 1529 pour le compte de la <a href="/wiki/R%C3%A9gence_d%27Alger" title="Régence d&#39;Alger">Régence d'Alger</a>. Tripoli, donnée aux hospitaliers par Charles Quint en 1530, sera <a href="/wiki/Prise_de_Tripoli_(1551)" title="Prise de Tripoli (1551)">reprise</a> par les Ottomans en 1551, Oran et Mers el-Kébir <a href="/wiki/Reconqu%C3%AAte_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1790-92)" title="Reconquête d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1790-92)">resteront espagnoles jusqu'en 1792</a>. </p> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Conflits_alg%C3%A9ro-hispaniques" title="Modèle:Palette Conflits algéro-hispaniques"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Conflits_alg%C3%A9ro-hispaniques&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Conflits_alg%C3%A9ro-hispaniques" title="Conflits algéro-hispaniques">Conflits algéro-hispaniques</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-list" style="" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Prise_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1504)" title="Prise de Mers el-Kébir (1504)">Prise de Mers el-Kébir (1504)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_d%27Oran_(1509)" title="Prise d&#39;Oran (1509)">Prise d'Oran (1509)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_de_B%C3%A9ja%C3%AFa_(1510)" title="Prise de Béjaïa (1510)">Prise de Béjaïa (1510)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Alger_(1510)" title="Siège d&#39;Alger (1510)">Siège d'Alger (1510)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_B%C3%A9ja%C3%AFa_(1512)" title="Siège de Béjaïa (1512)">Siège de Béjaïa (1512)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_d%27Alger_(1516)" title="Prise d&#39;Alger (1516)">Prise d'Alger (1516)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_d%27Oran_(1516)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège d&#39;Oran (1516) (page inexistante)">Siège d'Oran (1516)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Tlemcen_(1518)" title="Bataille de Tlemcen (1518)">Bataille de Tlemcen (1518)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_du_Pe%C3%B1on_d%27Alger_(1529)" title="Prise du Peñon d&#39;Alger (1529)">Prise du Peñon d'Alger (1529)</a></li> <li><a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_d%27Alger_(1541)" title="Expédition d&#39;Alger (1541)">Expédition d'Alger (1541)</a></li> <li><a href="/wiki/Campagne_de_Tlemcen_(1551)" title="Campagne de Tlemcen (1551)">Campagne de Tlemcen (1551)</a></li> <li><a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_contre_Majorque_et_Minorque_(1553)" title="Expédition contre Majorque et Minorque (1553)">Expédition contre Majorque et Minorque (1553)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_du_Pe%C3%B1on_de_Velez_(1554)" title="Prise du Peñon de Velez (1554)">Prise du Peñon de Velez (1554)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_de_B%C3%A9ja%C3%AFa_(1555)" title="Prise de Béjaïa (1555)">Prise de Béjaïa (1555)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Oran_(1556)" title="Siège d&#39;Oran (1556)">Siège d'Oran (1556)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Mazagran_(1558)" title="Bataille de Mazagran (1558)">Bataille de Mazagran (1558)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_la_Kal%C3%A2a_des_Beni_Abb%C3%A8s_(1559)" title="Siège de la Kalâa des Beni Abbès (1559)">Bataille de la Kalâa des Beni Abbès (1559)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1563)" title="Siège d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1563)">Siège d'Oran et de Mers el-Kébir (1563)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_du_Pe%C3%B1on_de_Velez_(1564)" title="Prise du Peñon de Velez (1564)">Prise du Peñon de Velez (1564)</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_des_Alpujarras" title="Révolte des Alpujarras">Révolte des Alpujarras</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1675-1678)" title="Siège d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1675-1678)">Siège d'Oran et de Mers el-Kébir (1675-1678)</a></li> <li><a href="/wiki/Reconqu%C3%AAte_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1708)" title="Reconquête d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1708)">Reconquête d'Oran (1708)</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1732)" title="Prise d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1732)">Prise d'Oran (1732)</a></li> <li><a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_d%27Alger_(1775)" title="Expédition d&#39;Alger (1775)">Expédition d'Alger (1775)</a></li> <li><a href="/wiki/Bombardement_d%27Alger_(1783)" title="Bombardement d&#39;Alger (1783)">Bombardement d'Alger (1783)</a></li> <li><a href="/wiki/Bombardement_d%27Alger_(1784)" title="Bombardement d&#39;Alger (1784)">Bombardement d'Alger (1784)</a></li> <li><a href="/wiki/Reconqu%C3%AAte_d%27Oran_et_de_Mers_el-K%C3%A9bir_(1790-92)" title="Reconquête d&#39;Oran et de Mers el-Kébir (1790-92)">Reconquête d'Oran et de Mers el-Kébir (1790-92)</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Déplacement_de_populations"><span id="D.C3.A9placement_de_populations"></span>Déplacement de populations</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Déplacement de populations" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Déplacement de populations"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Repeuplement">Repeuplement</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Repeuplement" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Repeuplement"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Alfonso_I_of_Asturias.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Alfonso_I_of_Asturias.jpg/170px-Alfonso_I_of_Asturias.jpg" decoding="async" width="170" height="351" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Alfonso_I_of_Asturias.jpg 1.5x" data-file-width="208" data-file-height="430" /></a><figcaption>Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> des Asturies, dit «&#160;le Catholique&#160;», statue située dans le <a href="/wiki/Parc_du_Retiro" title="Parc du Retiro">parc du Retiro</a> de <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a>.</figcaption></figure> <p>Simultanément aux avancées militaires se produit un processus de déplacement de populations accueilli favorablement par les populations chrétiennes. Connu sous le nom de <span class="citation">«&#160;repeuplement&#160;»</span><sup id="cite_ref-repeuplement_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-repeuplement-40"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il recouvre deux aspects. D'une part le repeuplement de terres abandonnées par les guerres et les baisses démographiques massives qui s'ensuivent (vallée du Douro), d'autre part la récupération de territoires conquis souffrant de désorganisation administrative et d’appauvrissement économique associés à une chute modérée de la population. Le premier aspect du repeuplement est écarté par des auteurs comme Menéndez Pidal<sup id="cite_ref-repeuplement_40-1" class="reference"><a href="#cite_note-repeuplement-40"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans tous les cas, ce processus a pour objet de <span class="citation">«&#160;réoccuper et coloniser des terres conquises sur les musulmans&#160;»</span><sup id="cite_ref-repeuplement_40-2" class="reference"><a href="#cite_note-repeuplement-40"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et de s'assurer la loyauté des habitants dans les terres annexées<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les populations proviennent de noyaux septentrionaux (zones montagneuses, pauvres, zones trop peuplées), de communautés mozarabes du Sud qui émigrent au nord à la suite de l’augmentation de la <a href="/wiki/Pers%C3%A9cutions_religieuses" title="Persécutions religieuses">répression religieuse</a>. Ces populations se déplacent jusqu’aux zones franques du nord des Pyrénées. Les modalités de l’assentiment de ces populations dépendent de leurs caractéristiques, de la façon dont a lieu la conquête, le rythme de l’occupation et les volumes de population musulmane établie dans la zone à repeupler. Dans les zones qui sont successivement des frontières entre chrétiens et musulmans, il n’y a jamais de vide démographique, de zones dépeuplées. </p><p>La question du dépeuplement de la région au nord du <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a>, entre <a href="/wiki/750" title="750">750</a> et <a href="/wiki/850" title="850">850</a>, a été un sujet de controverse entre les historiens<sup id="cite_ref-JFL_18-4" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La thèse d'<a href="/wiki/Alexandre_Herculano" title="Alexandre Herculano">Alexandre Herculano</a>, historien portugais du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, affirme qu'à l'instar des Maures, <a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse Ier (roi des Asturies)">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> aurait pratiqué alors la <a href="/wiki/Politique_de_la_terre_br%C3%BBl%C3%A9e" title="Politique de la terre brûlée">politique de la terre brûlée</a>, constituant ainsi «&#160;une ceinture de désert&#160;» pour empêcher les chefs musulmans de s'en servir comme base de départ de leurs attaques<sup id="cite_ref-JFL_18-5" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le roi aurait ainsi transféré des populations chrétiennes pour les regrouper au nord sur ses terres, surtout autour d'<a href="/wiki/Astorga" title="Astorga">Astorga</a><sup id="cite_ref-JFL_18-6" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette théorie fut remise en cause dans la première moitié du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle par des historiens comme Alberto Sampaio et Pierre David<sup id="cite_ref-JFL_18-7" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'historien <a href="/wiki/Claudio_S%C3%A1nchez-Albornoz" title="Claudio Sánchez-Albornoz">Sanchez Abornoz</a> défend au contraire le point de vue d'Herculano ainsi que, plus récemment, Torquato de Sousa Soares dans le <i>Dictionnaire d'histoire du Portugal</i><sup id="cite_ref-JFL_18-8" class="reference"><a href="#cite_note-JFL-18"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Coexistence_au_Moyen_Âge"><span id="Coexistence_au_Moyen_.C3.82ge"></span>Coexistence au Moyen Âge</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Coexistence au Moyen Âge" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Coexistence au Moyen Âge"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Convivencia" title="Convivencia">Convivencia</a>.</div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG/150px-Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG" decoding="async" width="150" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG/225px-Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG/300px-Tolede.el_Transito.int%C3%A9rieur.JPG 2x" data-file-width="2000" data-file-height="3008" /></a><figcaption><a href="/wiki/Synagogue" title="Synagogue">Synagogue</a> de <a href="/wiki/Tol%C3%A8de" title="Tolède">Tolède</a>.</figcaption></figure> <p>Après leur conquête, les musulmans sont en infériorité numérique massive dans les territoires conquis. Leurs souverains appliquent une <span class="citation">«&#160;politique coloniale&#160;»</span><sup id="cite_ref-Madden2_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Madden2-42"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;: ils renomment les villes et les fleuves<sup id="cite_ref-Madden2_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-Madden2-42"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, réaménageant les lieux de cultes chrétiens en <a href="/wiki/Mosqu%C3%A9e" title="Mosquée">mosquées</a><sup id="cite_ref-Madden2_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-Madden2-42"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chrétiens et juifs sont soumis au régime juridique du <i><a href="/wiki/Dhimmi" title="Dhimmi">dhimmi</a></i>&#160;: leurs droits sont réduits et ils souffrent de nombreux désavantages par rapport aux musulmans<sup id="cite_ref-fernandez-morera_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-fernandez-morera-43"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cependant, <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">al-Andalus</a> concentre les plus grandes <a href="/wiki/Juifs_et_juda%C3%AFsme_en_Europe" title="Juifs et judaïsme en Europe">communautés juives d'Europe</a> et c'est l'<a href="/wiki/%C3%82ge_d%27or_de_la_culture_juive_en_Espagne" title="Âge d&#39;or de la culture juive en Espagne">âge d'or de la culture juive en Espagne</a>. Mais la situation des juifs se dégrade&#160;: ils subissent un <a href="/wiki/Massacre_de_Grenade" title="Massacre de Grenade">massacre en 1066</a> à <a href="/wiki/Grenade_(Espagne)" title="Grenade (Espagne)">Grenade</a> et finissent par être expulsés au <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Beaucoup trouvent refuge au nord de la péninsule<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Lors de la prise des taïfas par les royaumes chrétiens, les princes musulmans négocient des conditions de vie favorables aux musulmans, calquant le statut du mudéjar sur celui du <i>dhimmi</i><sup id="cite_ref-Perez10-11_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-Perez10-11-45"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaque communauté jouit de ses propres lois, contraintes et impôts<sup id="cite_ref-Perez10-11_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-Perez10-11-45"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Même si l'application des traités est éloignée de leurs textes, les communautés continuent à coexister jusqu'à la fin du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle avant que l'espace culturel musulman ne se restreigne massivement<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Haut_Moyen_Âge_2"><span id="Haut_Moyen_.C3.82ge_2"></span>Haut Moyen Âge</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Haut Moyen Âge" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Haut Moyen Âge"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Du <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;au&#32;<abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, entre la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_Cantabrique" title="Cordillère Cantabrique">cordillère Cantabrique</a> et le <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a>, s’établit une véritable culture de la frontière. Le roi attribue des terres sans maître à des hommes libres qui doivent se défendre par eux-mêmes dans un environnement dangereux et occuper la terre qu’eux-mêmes vont travailler (<a href="/wiki/Aprision" title="Aprision">Aprision</a><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>e<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). C’est un processus apparenté aux <i><a href="/wiki/Aprision" title="Aprision">presuras</a></i> des noyaux pyrénéens. La sécurité retrouvée, la population s'accroît rapidement et les chrétiens occupent les terres abandonnées. En <a href="/wiki/856" title="856">856</a>, la ville de <a href="/wiki/Le%C3%B3n_(Espagne)" title="León (Espagne)">León</a> est de nouveau occupée par des chrétiens<sup id="cite_ref-Req17_20-3" class="reference"><a href="#cite_note-Req17-20"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au fur et à mesure que la frontière se déplace vers le sud, l’indépendance initiale qui caractérisait le <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Castille" title="Comté de Castille">comté de Castille</a> se mue en une forme proche du <a href="/wiki/F%C3%A9odalisme" title="Féodalisme">féodalisme</a> européen, avec des seigneuries monastiques et nobiliaires. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_Condado_Portucalense">Le <i>Condado Portucalense</i></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifier la section : Le Condado Portucalense" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier le code source de la section : Le Condado Portucalense"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg/170px-Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg" decoding="async" width="170" height="350" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg/255px-Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg/340px-Alfonso_III_de_Asturias_01.jpg 2x" data-file-width="884" data-file-height="1818" /></a><figcaption>Le roi <a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse III (roi des Asturies)">Alphonse III des Asturies</a>.</figcaption></figure> <p>À la fin du <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle une unité territoriale entre le <a href="/wiki/Lima_(fleuve)" title="Lima (fleuve)">Lima</a> au nord et le <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a> au sud est confiée à un <i><a href="/wiki/Dux" title="Dux">dux</a></i><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>f<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui établit son siège à <a href="/wiki/Porto" title="Porto">Portucale</a> dans l'embouchure du Douro. Durant le règne d'<a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_des_Asturies)" title="Alphonse III (roi des Asturies)">Alphonse III des Asturies</a>, la noblesse qui s'y installe et repeuple la région est à l'origine du <i>Condado Portucalense</i> (<a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Portugal" title="Comté de Portugal">comté de Portugal</a>)<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XIe_et_XIIe_siècles_2"><span id="XIe_et_XIIe_si.C3.A8cles_2"></span><abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifier la section : XIe et XIIe&#160;siècles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier le code source de la section : XIe et XIIe&#160;siècles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:AlfonsoVI_of_Castile.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/AlfonsoVI_of_Castile.jpg/170px-AlfonsoVI_of_Castile.jpg" decoding="async" width="170" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/AlfonsoVI_of_Castile.jpg/255px-AlfonsoVI_of_Castile.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/AlfonsoVI_of_Castile.jpg/340px-AlfonsoVI_of_Castile.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="770" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alphonse_VI_(roi_de_Le%C3%B3n)" title="Alphonse VI (roi de León)">Alphonse <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></a> (peinture du <a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, <a href="/wiki/Cath%C3%A9drale_de_Saint-Jacques-de-Compostelle" title="Cathédrale de Saint-Jacques-de-Compostelle">cathédrale de Saint-Jacques-de-Compostelle</a>).</figcaption></figure> <p>Entre le <a href="/wiki/Douro" title="Douro">Douro</a> et le <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_central" title="Système central">Système central</a>, aux <abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles s’établissent des conseils municipaux qui attirent la population par l’attribution de privilèges collectifs substantiels fixés par les chartes de peuplement, les <i>fors</i>. Ces villes exercent des droits comparables aux seigneuries sur les zones agricoles alentour (<i>alfoz</i>) avec lesquelles elles forment des communautés de ville et de terre&#160;: <a href="/wiki/Salamanque" title="Salamanque">Salamanque</a>, <a href="/wiki/%C3%81vila" title="Ávila">Ávila</a>, <a href="/wiki/Ar%C3%A9valo" title="Arévalo">Arévalo</a>, <a href="/wiki/S%C3%A9govie" title="Ségovie">Ségovie</a>, <a href="/wiki/Cu%C3%A9llar" title="Cuéllar">Cuéllar</a>, <a href="/wiki/Sep%C3%BAlveda_(Espagne)" title="Sepúlveda (Espagne)">Sepulveda</a> ou <a href="/wiki/Soria" title="Soria">Soria</a> par exemple. </p><p>En <a href="/wiki/Castille" title="Castille">Castille</a>, dans la vallée du <a href="/wiki/Tage" title="Tage">Tage</a>, l’apport de nouvelle population est moindre. L’essentiel de la population autochtone de la taïfa de <a href="/wiki/Tol%C3%A8de" title="Tolède">Tolède</a>, zone densément peuplée, se maintient. L’année suivant la prise de Tolède en <a href="/wiki/1086" title="1086">1086</a>, par le roi <a href="/wiki/Alphonse_VI_(roi_de_Le%C3%B3n)" title="Alphonse VI (roi de León)">Alphonse VI</a>, commence un effort de repeuplement des zones plus au nord en particulier <a href="/wiki/Talavera_de_la_Reina" title="Talavera de la Reina">Talevera</a>, <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a>, <a href="/wiki/Guadalajara_(Espagne)" title="Guadalajara (Espagne)">Guadalajara</a>, <a href="/wiki/Talamanca_(Catalogne)" title="Talamanca (Catalogne)">Talamanca</a> ou <a href="/wiki/Alcal%C3%A1_de_Henares" title="Alcalá de Henares">Alcalá de Henares</a>. Chaque communauté est définie par ses origines ethnico-religieuses (juifs, musulmans, mozarabes, castillans) et bénéficie d’un statut juridique particulier. Après l’invasion <a href="/wiki/Almoravides" title="Almoravides">almoravide</a>, les musulmans sont expulsés afin de former une unité sociale castillane. Le siège archiépiscopal de Tolède s’enrichit alors des propriétés saisies (mosquées) et achète de nombreux biens aux familles <a href="/wiki/Mozarabes" class="mw-redirect" title="Mozarabes">mozarabes</a>. Dans les zones plus au sud, notamment en <a href="/wiki/Estr%C3%A9madure" title="Estrémadure">Estrémadure</a>, dans <a href="/wiki/La_Manche_(province_historique_d%27Espagne)" class="mw-redirect" title="La Manche (province historique d&#39;Espagne)">La Manche</a> et le <a href="/wiki/Maestrazgo_(Teruel)" title="Maestrazgo (Teruel)">Maestrazgo</a>, <span class="need_ref" title="Ce passage devrait préciser la personne ou l&#39;organisation qui fait cette affirmation." style="cursor:help;">le roi</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Qui" title="Aide:Qui">[Qui&#160;?]</a></sup> concède aux ordres militaires espagnols de grandes seigneuries. Autour de leurs châteaux s’installent des paysans avec très peu de libertés ne dépendant pas des conseils et des <i>fors</i>. </p><p>En <a href="/wiki/Royaume_d%27Aragon" title="Royaume d&#39;Aragon">Aragon</a>, durant la première moitié du <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, dans la vallée de l’<a href="/wiki/%C3%88bre" title="Èbre">Èbre</a>, les grands noyaux urbains de <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a>, <a href="/wiki/Saragosse" title="Saragosse">Saragosse</a> et <a href="/wiki/Tortosa" class="mw-redirect" title="Tortosa">Tortosa</a> maintiennent la population musulmane en même temps qu’entrent sur le territoire des vagues de <a href="/wiki/Mozarabe" title="Mozarabe">Mozarabes</a>, Francs et Catalans qui s’y établissent suivant <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une précision." style="cursor:help;">un système de répartition</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">&#91;Lequel&#160;?&#93;</a></sup> et en occupant les maisons abandonnées. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XIIIe_siècle"><span id="XIIIe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Modifier la section : XIIIe&#160;siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=18" title="Modifier le code source de la section : XIIIe&#160;siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg/220px-La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg/330px-La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg/440px-La_Expulsi%C3%B3n_de_los_Moriscos.jpg 2x" data-file-width="3051" data-file-height="2317" /></a><figcaption><i>L'expulsion des <a href="/wiki/Morisques" title="Morisques">Morisques</a></i>, <a href="/wiki/Vincenzo_Carducci" title="Vincenzo Carducci">Vincenzo Carducci</a>, 1627, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_du_Prado" title="Musée du Prado">musée du Prado</a>, <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a>.</figcaption></figure> <p>Dans les vallées du <a href="/wiki/Guadalquivir" title="Guadalquivir">Guadalquivir</a>, sur le littoral valencien et les <a href="/wiki/%C3%8Eles_Bal%C3%A9ares" title="Îles Baléares">Baléares</a>, le repeuplement est effectué selon le système de répartition des <i>donadios</i><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>g<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ainsi que des <i>heredamientos</i><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>h<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Castille" title="Castille">Castille</a>, la population musulmane reste dans les zones à domination castillane. Le repeuplement progresse sous forme d'habitat colonial fortifié qui annexe les terres de musulmans majoritairement paysans. Par ailleurs le mécontentement dans les villes est systématiquement dirigé contre les <a href="/wiki/Mud%C3%A9jar" title="Mudéjar">mudéjars</a><sup id="cite_ref-Torró_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-Torró-34"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette population se révolte en <a href="/wiki/1264" title="1264">1264</a> en <a href="/wiki/Andalousie" title="Andalousie">Andalousie</a> et en <a href="/wiki/Castille" title="Castille">Castille</a>, ce qui entraîne leur expulsion et favorise une augmentation du nombre de grandes seigneuries. </p><p>Après la conquête du <a href="/wiki/Royaume_de_Valence" title="Royaume de Valence">royaume de Valence</a> en <a href="/wiki/1238" title="1238">1238</a> et malgré des révoltes en <a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a> et <a href="/wiki/1275" title="1275">1275</a>, la population musulmane se maintient dans les zones rurales jusqu’à l’expulsion des <a href="/wiki/Morisques" title="Morisques">morisques</a> en <a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XIVe_siècle"><span id="XIVe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=19" title="Modifier la section : XIVe&#160;siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=19" title="Modifier le code source de la section : XIVe&#160;siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Reconquista" title="Spécial:EditPage/Reconquista">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <p>Les violences de la fin du <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, entre crise de la féodalité et guerres de successions, s'accompagnent dans la péninsule Ibérique de <a href="/wiki/Pers%C3%A9cutions_religieuses" title="Persécutions religieuses">persécutions ethno-religieuses</a> dirigées contre les musulmans et les juifs. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XVe_siècle"><span id="XVe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=20" title="Modifier la section : XVe&#160;siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=20" title="Modifier le code source de la section : XVe&#160;siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Maimon-Marrans.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Maimon-Marrans.jpg/220px-Maimon-Marrans.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Maimon-Marrans.jpg/330px-Maimon-Marrans.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Maimon-Marrans.jpg/440px-Maimon-Marrans.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="362" /></a><figcaption><i>Marranos. Cérémonie secrète en Espagne à l’époque de l’<a href="/wiki/Inquisition_espagnole" title="Inquisition espagnole">Inquisition</a>.</i> Tableau de <a href="/w/index.php?title=Moshe_Maimon&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Moshe Maimon (page inexistante)">Moshe Maimon</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Moshe_Maimon" class="extiw" title="en:Moshe Maimon"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Moshe Maimon&#160;»">(en)</span></a>, 1893.</figcaption></figure> <p>L'évolution politique favorisée par les crises du siècle précédent met un terme au <a href="/wiki/Espagnes_m%C3%A9di%C3%A9vales" title="Espagnes médiévales">Moyen Âge espagnol</a> et ouvre la voie aux États modernes. Les violences religieuses dans la majeure partie de la péninsule se transforment progressivement en une politique de <i>pureté du sang</i> et de christianisation de la société. Les souverains n'ayant pas encore la totalité des pouvoirs, cette politique est lancée indépendamment par d'importantes institutions civiles ou ecclésiastiques </p><p>Dès 1449 et jusqu'au milieu du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, elles promulguent, chacune de leur côté, les décrets dits de la <i><a href="/wiki/Limpieza_de_sangre" title="Limpieza de sangre">pureté du sang</a></i> ayant pour but d'extirper d'Espagne les héritages musulmans et juifs. Les <a href="/wiki/Inquisition_espagnole" title="Inquisition espagnole">tribunaux de l'Inquisition</a> apparaissent dès 1478 en Espagne et au Portugal. <span class="citation">«&#160;Leurs victimes sont d'abord les <a href="/wiki/Juifs" title="Juifs">Juifs</a> convertis au catholicisme, suspectés de judaïser en secret. On les appelle les <a href="/wiki/Marranisme" title="Marranisme">marranes</a>, c'est-à-dire les cochons&#160;»</span><sup id="cite_ref-DVD2_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-DVD2-52"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cette politique atteint son paroxysme en Espagne après 1492, lorsque les désormais <a href="/wiki/Rois_catholiques_d%27Espagne" title="Rois catholiques d&#39;Espagne">rois très catholiques</a>, à la tête d'un royaume uni, voulant imposer la foi chrétienne à l'ensemble du royaume prononcent l'<a href="/wiki/Expulsion_des_Juifs_d%27Espagne" title="Expulsion des Juifs d&#39;Espagne">expulsion des juifs d'Espagne</a> non convertis, provoquant par là-même un exil. Les musulmans non convertis sont expulsés en 1502. Ne restent alors en Espagne que de nouveaux convertis appelés <a href="/wiki/Morisques" title="Morisques">morisques</a>. Après différentes péripéties, ceux-ci seront définitivement <a href="/wiki/Expulsion_des_morisques_d%27Espagne" title="Expulsion des morisques d&#39;Espagne">expulsés, un siècle plus tard, en 1609</a> au motif qu'ils ne s'assimilent pas et sont suspectés d'aider leurs coreligionnaires du Maghreb lors d'attaques par mer par les pirates <a href="/wiki/Barbaresques" title="Barbaresques">barbaresques</a>. <span class="citation">«&#160;C'en est vraiment fini alors de l'esprit de la <i><a href="/wiki/Convivencia" title="Convivencia">Convivencia</a></i>&#160;»</span><sup id="cite_ref-DVD2_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-DVD2-52"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, de la coexistence pacifique entre les trois <a href="/wiki/Monoth%C3%A9isme" title="Monothéisme">monothéismes</a>. </p><p>Le catholicisme, dans ces circonstances, n'est plus seulement une religion, mais devient <span class="citation">«&#160;une idéologie émergente de l’État-nation&#160;»</span>, estime <a href="/wiki/Ella_Shohat" title="Ella Shohat">Ella Shohat</a><sup id="cite_ref-DVD2_52-2" class="reference"><a href="#cite_note-DVD2-52"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <span class="citation">«&#160;On constate une intolérance croissante de dimension culturelle et <a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethno</a>-<a href="/wiki/Racisme" title="Racisme">raciale</a>. Juifs et musulmans ne sont plus seulement étiquetés comme différents religieusement, mais leur identité culturelle et linguistique est considérée comme incompatible avec la culture chrétienne espagnole, et elle doit être éradiquée&#160;»</span>, selon <a href="/w/index.php?title=Adnan_Husain&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Adnan Husain (page inexistante)">Adnan Husain</a>, spécialiste du Moyen Âge européen<sup id="cite_ref-DVD2_52-3" class="reference"><a href="#cite_note-DVD2-52"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'expulsion des juifs et des musulmans d'Espagne a contribué à <span class="citation">«&#160;créer l'identité moderne de l'Europe que défendent encore beaucoup de personnes de nos jours, une identité chrétienne. C'est l'Europe d'aujourd'hui, mais elle n'était pas ainsi auparavant&#160;»</span>, selon l'historien <a href="/wiki/Tariq_Ali" title="Tariq Ali">Tariq Ali</a><sup id="cite_ref-DVD2_52-4" class="reference"><a href="#cite_note-DVD2-52"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tradition_littéraire_de_la_Reconquista"><span id="Tradition_litt.C3.A9raire_de_la_Reconquista"></span>Tradition littéraire de la Reconquista</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=21" title="Modifier la section : Tradition littéraire de la Reconquista" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=21" title="Modifier le code source de la section : Tradition littéraire de la Reconquista"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Portadaromancero.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Portadaromancero.jpg/170px-Portadaromancero.jpg" decoding="async" width="170" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Portadaromancero.jpg/255px-Portadaromancero.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Portadaromancero.jpg/340px-Portadaromancero.jpg 2x" data-file-width="786" data-file-height="1002" /></a><figcaption>Couverture du <i>Libro de los cincuenta romances</i> (1525), première collection connue de <a href="/wiki/Romancero" title="Romancero">romances</a>.</figcaption></figure> <p>La Reconquista est l'un des chapitres les plus célèbres et les moins bien connus de l'<a href="/wiki/Histoire_de_l%27Espagne" title="Histoire de l&#39;Espagne">histoire de l'Espagne</a>. Elle donne lieu à nombre de discussions où, faute de sources solides, <span class="citation">«&#160;l'idéologie prime sur l'objectivité&#160;»</span><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si les premières chroniques décrivent objectivement l'occupation musulmane, se met en place progressivement, à la fin du <a href="/wiki/IXe_si%C3%A8cle" title="IXe siècle"><abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, par le biais des chroniques, des chansons de gestes (dont notamment le <i><a href="/wiki/Cantar_de_mio_Cid" title="Cantar de mio Cid">Cantar de mio Cid</a></i>) puis, plus tard, des <a href="/wiki/Romancero" title="Romancero">romanceros</a>, une présentation de la Reconquista comme dessein divin. La conquête musulmane et la disparition du royaume des <a href="/wiki/Wisigoths" title="Wisigoths">Wisigoths</a> sont interprétées comme la <a href="/wiki/Ch%C3%A2timent_divin" title="Châtiment divin">punition</a> du peuple qui n'aurait pas respecté les commandements de <a href="/wiki/Dieu" title="Dieu">Dieu</a>. Le roi <a href="/wiki/Wittiza" title="Wittiza">Wittiza</a> puis le roi <a href="/wiki/Rod%C3%A9ric" title="Rodéric">Rodéric</a> sont présentés comme des rois corrompus<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On leur attribue, à l'un ou l'autre, le viol de la fille du <a href="/wiki/Comte_Julien" title="Comte Julien">comte Julien</a>, ce qui expliquerait la trahison de ce dernier et son ralliement aux Sarrasins. Mais, selon ces chroniques, Dieu n'aurait pas voulu la destruction complète de son peuple et aurait protégé le foyer de résistance qui s'installe dans les Asturies, autour du chef <a href="/wiki/P%C3%A9lage_le_Conqu%C3%A9rant" title="Pélage le Conquérant">Pélage le Conquérant</a>. De là, la naissance du mythe de la <a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">bataille de Covadonga</a> au cours de laquelle les flèches envoyées par les Maures se seraient retournées contre eux et à l'issue de laquelle la montagne elle-même les aurait engloutis<sup id="cite_ref-Leroy200420_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Leroy200420-55"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est dans ce courant de pensée qu'apparait l'intervention divine de <a href="/wiki/Jacques_de_Z%C3%A9b%C3%A9d%C3%A9e" title="Jacques de Zébédée">Saint Jacques le Majeur</a> dans les batailles décisives de la Reconquista<sup id="cite_ref-Leroy200417_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-Leroy200417-56"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Ainsi à travers les <i>Chroniques asturiennes</i>, en particulier la <i><a href="/wiki/Chronique_d%27Alphonse_III" title="Chronique d&#39;Alphonse III">Chronique d'Alphonse III</a></i> (<a href="/wiki/Xe_si%C3%A8cle" title="Xe siècle"><abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>), et l'<i>Historia silensis</i> (<a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), se dessine une volonté d'établir une continuité entre le <a href="/wiki/Royaume_wisigoth" title="Royaume wisigoth">royaume wisigoth</a>, converti au catholicisme sous le règne de <a href="/wiki/R%C3%A9car%C3%A8de_Ier" title="Récarède Ier">Récarède Ier</a> en 599 et disparu avec Rodéric en 711, et le <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">royaume de León</a><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Par la suite, la<i> Chronica naiarensis</i> (1190) introduit un changement dans l'héritage. L'héritier véritable du royaume wisigoth n'est plus le royaume de León mais celui de <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Castille</a>. Selon cette chronique, tout comme deux siècles plus tôt sous le règne de Rodéric, la vengeance divine fond sur le <i>mauvais roi</i> <a href="/wiki/Bermude_II_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Bermude II de León">Vermude le Goutteux</a>, par le biais des invasions d'<a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a>. La sauvegarde du royaume wisigoth est alors assurée par le comte <a href="/wiki/Sanche_Ier_de_Castille" title="Sanche Ier de Castille">Sanche Garcia</a> et le <a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">royaume de Castille</a> en devient le nouveau représentant<sup id="cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._35_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-NaiarensisNaiarensispar._35-59"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <i><a href="/w/index.php?title=Chronica_naiarensis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Chronica naiarensis (page inexistante)">Chronica naiarensis</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cr%C3%B3nica_najerense" class="extiw" title="es:Crónica najerense"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Crónica najerense&#160;»">(es)</span></a></i> est la première chronique proprement castillane<sup id="cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._33_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-NaiarensisNaiarensispar._33-60"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Elle développe l'affirmation de la domination de la Castille où le concept discutable d'<a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a> repose sur un redressement <a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnique</a> et <a href="/wiki/Dynastique" class="mw-redirect" title="Dynastique">dynastique</a><sup id="cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._39_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-NaiarensisNaiarensispar._39-61"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Une telle vision de l'Histoire est encore très présente du <a href="/wiki/XVIe_si%C3%A8cle" title="XVIe siècle"><abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></a>&#32;au&#32;<a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></a>&#160;siècle<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et rares sont les chroniqueurs présentant une discontinuité entre le <a href="/wiki/Royaume_wisigoth" title="Royaume wisigoth">royaume wisigoth</a> et les <a href="/w/index.php?title=Nouveaux_royaumes_espagnols&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nouveaux royaumes espagnols (page inexistante)">nouveaux royaumes espagnols</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chronologie">Chronologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=22" title="Modifier la section : Chronologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=22" title="Modifier le code source de la section : Chronologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Liste_des_batailles_de_la_Reconquista" title="Liste des batailles de la Reconquista">Liste des batailles de la Reconquista</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png/220px-Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png" decoding="async" width="220" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png/330px-Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png/440px-Steuben_-_Bataille_de_Poitiers.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1316" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bataille_de_Poitiers_(732)" title="Bataille de Poitiers (732)">Bataille de Poitiers</a>, en octobre 732.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Mort_de_Roland.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/220px-Mort_de_Roland.jpg" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/330px-Mort_de_Roland.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/440px-Mort_de_Roland.jpg 2x" data-file-width="1716" data-file-height="1397" /></a><figcaption>Miniature représentant la mort de <a href="/wiki/Roland" title="Roland">Roland</a> à la <a href="/wiki/Bataille_de_Roncevaux_(778)" title="Bataille de Roncevaux (778)">bataille de Roncevaux</a> en 778&#160;: <a href="/wiki/Jean_Fouquet" title="Jean Fouquet">Jean Fouquet</a>, <a href="/wiki/Tours" title="Tours">Tours</a>, vers 1455-1460.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:B_Osma_85v.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/B_Osma_85v.jpg/170px-B_Osma_85v.jpg" decoding="async" width="170" height="257" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/B_Osma_85v.jpg/255px-B_Osma_85v.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/B_Osma_85v.jpg/340px-B_Osma_85v.jpg 2x" data-file-width="1211" data-file-height="1829" /></a><figcaption>Enluminure sur parchemin de <a href="/wiki/1086" title="1086">1086</a>, année de la <a href="/wiki/Bataille_de_Sagrajas" title="Bataille de Sagrajas">bataille de Sagrajas</a>. <i>Les Quatre Cavaliers</i>.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg/220px-Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg/330px-Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg/440px-Parador_in_Alca%C3%B1iz.jpg 2x" data-file-width="1756" data-file-height="1180" /></a><figcaption>Un chevalier de <a href="/wiki/Ordre_de_Calatrava" title="Ordre de Calatrava">Calatrava</a> en combat.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg/170px-Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg" decoding="async" width="170" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg/255px-Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Rodrigo_Diaz_de_Vivar_crop.jpg 2x" data-file-width="339" data-file-height="437" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rodrigo_D%C3%ADaz_de_Vivar" title="Rodrigo Díaz de Vivar">Rodrigo Díaz de Vivar</a> dit <i>Le Cid</i>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Adeffonsus,_king_of_Galicia_and_Leon_(detail).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg/170px-Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg" decoding="async" width="170" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg/255px-Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg/340px-Adeffonsus%2C_king_of_Galicia_and_Leon_%28detail%29.jpg 2x" data-file-width="415" data-file-height="734" /></a><figcaption><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="9"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IX</span></abbr></span> de Léon. <a href="/wiki/Enluminure" title="Enluminure">Enluminure</a> du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg/220px-Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg/330px-Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Entrada_de_Jaume_I_a_Val%C3%A8ncia.jpg 2x" data-file-width="390" data-file-height="255" /></a><figcaption>Peinture murale du <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_d%27Alca%C3%B1iz" title="Château d&#39;Alcañiz">château d'Alcañiz</a> qui représente l'entrée du roi <a href="/wiki/Jacques_Ier_(roi_d%27Aragon)" title="Jacques Ier (roi d&#39;Aragon)">Jacques <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> à Valence.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg/220px-Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg" decoding="async" width="220" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg/330px-Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg/440px-Capture_de_S%C3%A9ville_par_Ferdinand_III.jpg 2x" data-file-width="567" data-file-height="269" /></a><figcaption>En <time class="nowrap" datetime="1248-11" data-sort-value="1248-11">novembre 1248</time>, le <a href="/wiki/Ca%C3%AFd" title="Caïd">caïd</a> <a href="/w/index.php?title=Axataf&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Axataf (page inexistante)">Axataf</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Axataf" class="extiw" title="es:Axataf"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Axataf&#160;»">(es)</span></a> <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_S%C3%A9ville" title="Siège de Séville">remet les clefs</a> de <a href="/wiki/S%C3%A9ville" title="Séville">Séville</a> à <span><a href="/wiki/Ferdinand_III_de_Castille" class="mw-redirect" title="Ferdinand III de Castille"><span class="nowrap">Ferdinand <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> de Castille</a></span>, tableau de <a href="/wiki/Francisco_Pacheco" title="Francisco Pacheco">Francisco Pacheco</a> (vers 1625).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:IsabellaofCastile05.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/IsabellaofCastile05.jpg/170px-IsabellaofCastile05.jpg" decoding="async" width="170" height="287" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/IsabellaofCastile05.jpg/255px-IsabellaofCastile05.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/IsabellaofCastile05.jpg 2x" data-file-width="330" data-file-height="558" /></a><figcaption>Les <a href="/wiki/Rois_catholiques_d%27Espagne" title="Rois catholiques d&#39;Espagne">Rois catholiques</a>.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/718" title="718">718</a> (ou 722)&#160;: le noble <a href="/wiki/Wisigoths" title="Wisigoths">wisigoth</a> <a href="/wiki/P%C3%A9lage_le_Conqu%C3%A9rant" title="Pélage le Conquérant">Pélage le Conquérant</a> (<i>Pelayo</i>) défait le général musulman <a href="/wiki/Abd_al-Rahman_ibn_Habib_al-Fihri" title="Abd al-Rahman ibn Habib al-Fihri">Ibn al-Qama al-Lakhmi</a> lors de la —&#160;probablement légendaire&#160;— <a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">bataille de Covadonga</a><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il constitue ainsi le premier noyau de résistance chrétienne contre l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a> et fixe sa capitale à <a href="/wiki/Cangas_de_On%C3%ADs" title="Cangas de Onís">Cangas de Onis</a>.</li> <li><a href="/wiki/719" title="719">719</a>&#160;: les <a href="/wiki/Musulman" title="Musulman">musulmans</a> prennent <a href="/wiki/Narbonne" title="Narbonne">Narbonne</a> et y chassent <a href="/wiki/Ardo" title="Ardo">Ardo</a> le dernier gouverneur wisigoth<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/721" title="721">721</a>&#160;: <a href="/wiki/Bataille_de_Toulouse_(721)" title="Bataille de Toulouse (721)">bataille de Toulouse</a> remportée par <a href="/wiki/Eudes_d%27Aquitaine" title="Eudes d&#39;Aquitaine">Eudes, duc d'Aquitaine</a> et de <a href="/wiki/Duch%C3%A9_de_Vasconie" title="Duché de Vasconie">Vasconie</a>, sur l'émir musulman <a href="/wiki/Al-Samh_ibn_Malik_al-Khawlani" title="Al-Samh ibn Malik al-Khawlani">Al-Samh ibn Malik al-Khawlani</a><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/725" title="725">725</a>&#160;: extension maximale de la conquête musulmane en <a href="/wiki/Occident_chr%C3%A9tien" title="Occident chrétien">Europe occidentale</a>&#160;: l'émir musulman <a href="/wiki/Ambiza" class="mw-redirect" title="Ambiza">Anbasa ibn Suhaym Al kalbi</a> prend <a href="/wiki/Autun" title="Autun">Autun</a> et <a href="/wiki/Luxeuil-les-Bains" title="Luxeuil-les-Bains">Luxeuil-les-Bains</a> et assiège <a href="/wiki/Sens_(Yonne)" title="Sens (Yonne)">Sens</a><sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui n'est située qu'à seulement cent kilomètres de <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>.</li> <li><a href="/wiki/732" title="732">732</a>&#160;: <ul><li>l'émir musulman <a href="/wiki/Abd_al-Rahman_ibn_Abd_Allah_al-Rhafiqi" class="mw-redirect" title="Abd al-Rahman ibn Abd Allah al-Rhafiqi">Abd al-Rahman ibn Abd Allah al-Rhafiqi</a> remporte la <a href="/wiki/Bataille_de_Bordeaux" class="mw-redirect" title="Bataille de Bordeaux">bataille de la Garonne</a> sur <a href="/wiki/Eudes_d%27Aquitaine" title="Eudes d&#39;Aquitaine">Eudes, duc d'Aquitaine</a> et de <a href="/wiki/Duch%C3%A9_de_Vasconie" title="Duché de Vasconie">Vasconie</a><sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et prend <a href="/wiki/Bordeaux" title="Bordeaux">Bordeaux</a><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Poitiers_(732)" title="Bataille de Poitiers (732)">bataille de Poitiers</a>, <a href="/wiki/Charles_Martel" title="Charles Martel">Charles Martel</a> brise définitivement le projet musulman de conquête de la <a href="/wiki/Gaule" title="Gaule">Gaule</a>.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/737" title="737">737</a>&#160;: <a href="/wiki/Bataille_de_la_Berre" title="Bataille de la Berre">bataille de la Berre</a>, les troupes de <a href="/wiki/Charles_Martel" title="Charles Martel">Charles Martel</a> et wisigothes détruisent une armée <a href="/wiki/Sarrasins" title="Sarrasins">sarrasine</a> en route vers l'actuelle France et mettent fin à la colonisation musulmane au <a href="/wiki/Languedoc" title="Languedoc">Languedoc</a>, toutefois la libération de la <a href="/wiki/Septimanie" title="Septimanie">Septimanie</a> se heurte à l'échec du <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Narbonne_(737)" title="Siège de Narbonne (737)">siège de Narbonne</a><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/742" title="742">742</a>&#160;: <a href="/wiki/Lugo_(Espagne)" title="Lugo (Espagne)">Lugo</a> est prise aux musulmans par <a href="/wiki/Alphonse_Ier_des_Asturies" class="mw-redirect" title="Alphonse Ier des Asturies">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Catholique</a><sup id="cite_ref-Ségur_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ségur-70"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/743" title="743">743</a>&#160;: <a href="/wiki/Astorga" title="Astorga">Astorga</a> est prise par <a href="/wiki/Alphonse_Ier_des_Asturies" class="mw-redirect" title="Alphonse Ier des Asturies">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Catholique</a><sup id="cite_ref-Ségur_70-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ségur-70"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> mais sera récupérée par les musulmans en <a href="/wiki/795" title="795">795</a><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/750" title="750">750</a>&#160;: les forces d'<a href="/wiki/Alphonse_Ier_des_Asturies" class="mw-redirect" title="Alphonse Ier des Asturies">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Catholique</a>, roi des Asturies, occupent la <a href="/wiki/Galice" title="Galice">Galice</a> abandonnée par les <a href="/wiki/Berb%C3%A8res" title="Berbères">Berbères</a><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/759" title="759">759</a>&#160;: les <a href="/wiki/Francs" title="Francs">Francs</a> prennent Narbonne le dernier bastion musulman en France<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/778" title="778">778</a>&#160;: une partie de l'armée de <a href="/wiki/Charlemagne" title="Charlemagne">Charlemagne</a> est défaite à la <a href="/wiki/Bataille_de_Roncevaux_(778)" title="Bataille de Roncevaux (778)">bataille de Roncevaux</a> par les <a href="/wiki/Vascons" title="Vascons">Vascons</a>&#160;; mort de <a href="/wiki/Roland" title="Roland">Roland</a>.</li> <li><a href="/wiki/785" title="785">785</a>&#160;: les Francs prennent <a href="/wiki/G%C3%A9rone" title="Gérone">Gérone</a>.</li> <li><a href="/wiki/801" title="801">801</a>&#160;: les Francs <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Barcelone_(801)" title="Siège de Barcelone (801)">prennent Barcelone</a>, reprise en 985. Voir <i>infra</i>.</li> <li><a href="/wiki/824" title="824">824</a>&#160;: <a href="/wiki/Pampelune" title="Pampelune">Pampelune</a> est prise par les Francs aux musulmans.</li> <li><a href="/wiki/854" title="854">854</a>&#160;: <a href="/wiki/Tui_(Galice)" class="mw-redirect" title="Tui (Galice)">Tuy</a> est prise et peuplée par les <a href="/wiki/Galiciens" title="Galiciens">Galiciens</a>.</li> <li><a href="/wiki/856" title="856">856</a>&#160;: <a href="/wiki/Le%C3%B3n_(Espagne)" title="León (Espagne)">Leon</a> est prise par le roi <a href="/wiki/Ordo%C3%B1o_Ier_d%27Oviedo" class="mw-redirect" title="Ordoño Ier d&#39;Oviedo">Ordoño <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Oviedo</a>.</li> <li><a href="/wiki/860" title="860">860</a>&#160;: prise d'<a href="/wiki/Amaya_(Espagne)" title="Amaya (Espagne)">Amaya</a>.</li> <li><a href="/wiki/868" title="868">868</a>&#160;: <a href="/wiki/Porto" title="Porto">Porto</a> est prise aux musulmans par le noble galicien <a href="/wiki/V%C3%ADmara_Peres" title="Vímara Peres">Vimara Perez</a> qui fonde le <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Portugal" title="Comté de Portugal">comté de Portugal</a>.</li> <li><a href="/wiki/902" title="902">902</a>-<a href="/wiki/903" title="903">903</a>&#160;: les <a href="/wiki/Musulman" title="Musulman">musulmans</a> s'installent à <a href="/wiki/Majorque" title="Majorque">Majorque</a>, puis dans toutes les <a href="/wiki/Bal%C3%A9ares" class="mw-redirect" title="Baléares">Baléares</a><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/929" title="929">929</a>&#160;: l'<a href="/wiki/%C3%89mir" title="Émir">émir</a> de <a href="/wiki/Cordoue" title="Cordoue">Cordoue</a> prend le titre de <a href="/wiki/Calife" title="Calife">calife</a>.</li> <li><a href="/wiki/985" title="985">985</a>&#160;: Barcelone est de nouveau investie brièvement par les musulmans en 985. Cette bataille marque l'indépendance du <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Barcelone" title="Comté de Barcelone">comté de Barcelone</a> de l'<a href="/wiki/Empire_franc" class="mw-redirect" title="Empire franc">Empire franc</a>. Voir <a href="/wiki/Sac_de_Barcelone_(985)" title="Sac de Barcelone (985)">sac de Barcelone (985)</a>.</li> <li><a href="/wiki/997" title="997">997</a>&#160;: <a href="/wiki/Saint-Jacques-de-Compostelle" title="Saint-Jacques-de-Compostelle">Saint-Jacques-de-Compostelle</a>, symbole de la <a href="/wiki/Chr%C3%A9tiennet%C3%A9" class="mw-redirect" title="Chrétienneté">chrétienneté</a> européenne, est ravagée par <a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1002" title="1002">1002</a>&#160;: mort <a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">d'al-Mansur</a>.</li> <li><a href="/wiki/1009" title="1009">1009</a>&#160;: début de la guerre civile dans l'<a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a> musulman (<i>fitna</i>).</li> <li><a href="/wiki/1031" title="1031">1031</a>&#160;: morcellement du <a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">califat de Cordoue</a> en 22 royaumes.</li> <li><a href="/wiki/1045" title="1045">1045</a>&#160;: naissance de <a href="/wiki/Rodrigo_D%C3%ADaz_de_Vivar" title="Rodrigo Díaz de Vivar">Rodrigo Díaz de Vivar</a> dit <i>El Cid Campeador</i>, l'un des commandants chrétiens les plus influents de la Reconquista.</li> <li><a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>&#160;: <a href="/wiki/Croisade_de_Barbastro" title="Croisade de Barbastro">expédition de Barbastro</a>&#160;: des troupes venues de <a href="/wiki/France" title="France">France</a> —&#160;commandées par <a href="/wiki/Guillaume_VIII_de_Poitiers" class="mw-redirect" title="Guillaume VIII de Poitiers">Guillaume VIII d'Aquitaine</a>&#160;— et d'<a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a> interviennent à l'appel du pape&#160;; la ville de <a href="/wiki/Barbastro" title="Barbastro">Barbastro</a> est prise en <a href="/wiki/Juin" title="Juin">juin</a> mais redevient musulmane l'année suivante.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1085-05-31" data-sort-value="1085-05-31">25 mai 1085</time>&#160;: <a href="/wiki/Alphonse_VI_de_Castille" class="mw-redirect" title="Alphonse VI de Castille">Alphonse VI de León</a> prend <a href="/wiki/Tol%C3%A8de" title="Tolède">Tolède</a>. La reconquête de l’ancienne capitale wisigothe eut un effet considérable.</li> <li><a href="/wiki/1086" title="1086">1086</a>&#160;: les renforts des berbères almoravides permettent de vaincre <a href="/wiki/Alphonse_VI_(roi_de_Le%C3%B3n)" title="Alphonse VI (roi de León)">Alphonse VI de León</a> à la <a href="/wiki/Bataille_de_Sagrajas" title="Bataille de Sagrajas">bataille de Sagrajas</a>.</li> <li><a href="/wiki/1094" title="1094">1094</a>-<a href="/wiki/1099" title="1099">1099</a>&#160;: Rodrigo Díaz de Vivar devient roi de <a href="/wiki/Valence_(Espagne)" title="Valence (Espagne)">Valence</a>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1096-11-25" data-sort-value="1096-11-25">19 novembre 1096</time>&#160;: <a href="/wiki/Pierre_Ier_d%27Aragon" class="mw-redirect" title="Pierre Ier d&#39;Aragon">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Aragon</a> remporte la <a href="/wiki/Bataille_d%27Alcoraz" title="Bataille d&#39;Alcoraz">bataille d'Alcoraz</a> (probablement légendaire) qui lui ouvre les portes de <a href="/wiki/Huesca" title="Huesca">Huesca</a> dont il fait sa nouvelle capitale<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1102" title="1102">1102</a>&#160;: <a href="/wiki/Barbastro" title="Barbastro">Barbastro</a> est définitivement prise par les chrétiens du <a href="/wiki/Royaume_d%27Aragon" title="Royaume d&#39;Aragon">royaume d'Aragon</a><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, Valence est de nouveau reconquise par les musulmans<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1108-06-06" data-sort-value="1108-06-06">30 mai 1108</time>&#160;: <a href="/wiki/Bataille_d%27Ucl%C3%A8s_(1108)" title="Bataille d&#39;Uclès (1108)">bataille d'Uclès</a>, les troupes castillanes (chrétiennes) sont mises en pièce, l'infant Sancho, héritier unique trouve la mort.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1110-01-31" data-sort-value="1110-01-31">24 janvier 1110</time>&#160;: l'armée musulmane est écrasée à la <a href="/wiki/Bataille_de_Valtierra" title="Bataille de Valtierra">bataille de Valtierra</a>.</li> <li><a href="/wiki/1117" title="1117">1117</a>-<a href="/wiki/1118" title="1118">1118</a>&#160;: conquête du <a href="/wiki/Ta%C3%AFfa_de_Saraqusta" class="mw-redirect" title="Taïfa de Saraqusta">royaume de Saragosse</a> par les Aragonais et leurs alliés francs.</li> <li>1118&#160;: prise de <a href="/wiki/Alcal%C3%A1_de_Henares" title="Alcalá de Henares">Alcalá de Henarés</a> par les chrétiens.</li> <li><a href="/wiki/1119" title="1119">1119</a>&#160;: prise de <a href="/wiki/Tud%C3%A8le" class="mw-redirect" title="Tudèle">Tudèle</a>, <a href="/wiki/Borja_(Saragosse)" title="Borja (Saragosse)">Borja</a>, <a href="/wiki/Tarazona" title="Tarazona">Tarazona</a> et <a href="/wiki/Soria" title="Soria">Soria</a>.</li> <li><a href="/wiki/1120" title="1120">1120</a>&#160;: <a href="/wiki/Bataille_de_Cutanda" title="Bataille de Cutanda">bataille de Cutanda</a> remportée par les Aragonais et leurs alliés francs face à une très forte armée musulmane.</li> <li><a href="/wiki/1125" title="1125">1125</a>-<a href="/wiki/1127" title="1127">1127</a>&#160;: expédition du roi d'Aragon pour aider les <a href="/wiki/Mozarabe" title="Mozarabe">mozarabes</a> de Grenade qui assiègent la ville mais il doit se replier, ramenant avec lui quelque 10&#160;000&#160;mozarabes.</li> <li><a href="/wiki/1137" title="1137">1137</a>&#160;: <a href="/wiki/Alphonse_VII_de_Castille" class="mw-redirect" title="Alphonse VII de Castille">Alphonse VII de Castille et de León</a> s'intitule «&#160;<a href="/wiki/Empereur" title="Empereur">empereur</a> d'Espagne&#160;».</li> <li><a href="/wiki/1147" title="1147">1147</a>&#160;: <a href="/wiki/Alphonse_Ier_de_Portugal" class="mw-redirect" title="Alphonse Ier de Portugal">Alphonse <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> de Portugal</a> <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Santar%C3%A9m_(1147)" title="Siège de Santarém (1147)">prend Santarém</a> et <a href="/wiki/Lisbonne" title="Lisbonne">Lisbonne</a>.</li> <li><a href="/wiki/1151" title="1151">1151</a>&#160;: <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Tudil%C3%A9n" title="Traité de Tudilén">traité de Tudilén</a> entre <a href="/wiki/Alphonse_VII_de_Castille" class="mw-redirect" title="Alphonse VII de Castille">Alphonse VII de Castille</a>, roi de Galice, de León et de Castille, et <a href="/wiki/Raimond-B%C3%A9renger_IV_de_Barcelone" title="Raimond-Bérenger IV de Barcelone">Raimond-Bérenger IV de Barcelone</a> pour partager les zones d'influence et la conquête du Sud et du <a href="/wiki/Levant_espagnol" title="Levant espagnol">Levant</a>.</li> <li><a href="/wiki/1156" title="1156">1156</a>&#160;: création de l'<a href="/wiki/Ordre_d%27Alc%C3%A1ntara" title="Ordre d&#39;Alcántara">ordre d'Alcántara</a>.</li> <li><a href="/wiki/1158" title="1158">1158</a>&#160;: création de l'<a href="/wiki/Ordre_de_Calatrava" title="Ordre de Calatrava">ordre de Calatrava</a>.</li> <li><a href="/wiki/1170" title="1170">1170</a>&#160;: création de l'<a href="/wiki/Ordre_de_Santiago" title="Ordre de Santiago">ordre de Santiago</a>.</li> <li><a href="/wiki/1177" title="1177">1177</a>&#160;: <a href="/wiki/Alphonse_VIII_de_Castille" class="mw-redirect" title="Alphonse VIII de Castille">Alphonse VIII de Castille</a> prend <a href="/wiki/Cuenca_(Espagne)" title="Cuenca (Espagne)">Cuenca</a>.</li> <li><a href="/wiki/1179" title="1179">1179</a>&#160;: <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Cazola" title="Traité de Cazola">traité de Cazola</a> entre la Castille et l'Aragon.</li> <li><a href="/wiki/1180" title="1180">1180</a>&#160;: <a href="/wiki/Alphonse_VIII_de_Castille" class="mw-redirect" title="Alphonse VIII de Castille">Alphonse VIII de Castille</a> s'empare de <a href="/wiki/Plasencia" title="Plasencia">Plasencia</a> (<a href="/wiki/Estr%C3%A9madure_(Espagne)" class="mw-redirect" title="Estrémadure (Espagne)">Estrémadure</a>).</li> <li><a href="/wiki/1195" title="1195">1195</a>&#160;: victoire des troupes du Califat almohade à la <a href="/wiki/Bataille_d%27Alarcos" title="Bataille d&#39;Alarcos">bataille d'Alarcos</a> sur le royaume de Castille.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1212-07-23" data-sort-value="1212-07-23">16 juillet 1212</time>&#160;: événement majeur de la Reconquista&#160;: la <a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">bataille de Las Navas de Tolosa</a> est remportée par une coalition chrétienne menée par les rois de Castille, d'Aragon et de Navarre ainsi que des volontaires venus du <a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">royaume de León</a>, du Portugal et de la France, et marque le début de la fin de la présence musulmane en péninsule Ibérique.</li> <li><a href="/wiki/1217" title="1217">1217</a>&#160;: prise d'<a href="/wiki/Alc%C3%A1cer_do_Sal" title="Alcácer do Sal">Alcácer do Sal</a> par le royaume du Portugal débutant ainsi la grande Reconquista qui s'achèvera en 1248 avec la prise de Séville.</li> <li><a href="/wiki/1229" title="1229">1229</a>&#160;: <ul><li><span><a href="/wiki/Alphonse_IX" title="Alphonse IX"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="9"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IX</span></abbr></span> de León</a></span> prend <a href="/wiki/C%C3%A1ceres_(Espagne)" title="Cáceres (Espagne)">Cáceres</a>.</li> <li><a href="/wiki/Jacques_Ier_d%27Aragon" class="mw-redirect" title="Jacques Ier d&#39;Aragon">Jacques <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Aragon</a> conquiert les <a href="/wiki/%C3%8Eles_Bal%C3%A9ares" title="Îles Baléares">Baléares</a>, avec la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">conquête de Majorque</a>.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/1230" title="1230">1230</a>&#160;: <span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="9"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IX</span></abbr></span> de León prend <a href="/wiki/Badajoz" title="Badajoz">Badajoz</a> et <a href="/wiki/M%C3%A9rida_(Espagne)" title="Mérida (Espagne)">Mérida</a> (<a href="/wiki/Estr%C3%A9madure" title="Estrémadure">Estrémadure</a>). Il meurt peu de temps après, permettant à son fils, <span><a href="/wiki/Ferdinand_III_de_Castille" class="mw-redirect" title="Ferdinand III de Castille"><span class="nowrap">Ferdinand <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> de Castille</a></span>, d'unir définitivement les deux royaumes.</li> <li><a href="/wiki/1231" title="1231">1231</a>-<a href="/wiki/1288" title="1288">1288</a>&#160;: protectorat aragonais sur <a href="/wiki/Minorque" title="Minorque">Minorque</a>.</li> <li><a href="/wiki/1236" title="1236">1236</a>&#160;: Castillans et Léonais prennent <a href="/wiki/Cordoue" title="Cordoue">Cordoue</a>.</li> <li><a href="/wiki/1237" title="1237">1237</a>&#160;: les Aragonais remportent la <a href="/wiki/Bataille_du_Puig_de_Cebolla" title="Bataille du Puig de Cebolla">bataille du Puig de Cebolla</a>.</li> <li><a href="/wiki/1238" title="1238">1238</a>&#160;: conquête du <a href="/wiki/Royaume_de_Valence" title="Royaume de Valence">royaume de Valence</a> par <a href="/wiki/Jacques_Ier_d%27Aragon" class="mw-redirect" title="Jacques Ier d&#39;Aragon">Jacques <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Aragon</a>.</li> <li><a href="/wiki/1243" title="1243">1243</a>&#160;: <span><a href="/wiki/Ferdinand_III_de_Castille" class="mw-redirect" title="Ferdinand III de Castille"><span class="nowrap">Ferdinand <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> de Castille</a></span> impose un protectorat au <a href="/wiki/Royaume_de_Murcie" title="Royaume de Murcie">royaume de Murcie</a>.</li> <li><a href="/wiki/1246" title="1246">1246</a>&#160;: Castillans et Léonais prennent <a href="/wiki/Ja%C3%A9n_(Espagne)" title="Jaén (Espagne)">Jaén</a>.</li> <li><a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a>&#160;: Castillans et Léonais prennent <a href="/wiki/S%C3%A9ville" title="Séville">Séville</a> (<a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_S%C3%A9ville" title="Siège de Séville">siège de Séville</a> (1248)).</li> <li><a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a>&#160;: soulèvement à <a href="/wiki/Valence_(Espagne)" title="Valence (Espagne)">Valence</a>.</li> <li><a href="/wiki/1249" title="1249">1249</a>&#160;: <span><a href="/wiki/Alphonse_III_(roi_de_Portugal)" title="Alphonse III (roi de Portugal)"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span> de Portugal</a></span> prend <a href="/wiki/Faro" title="Faro">Faro</a>, fin de la Reconquista au <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>.</li> <li><a href="/wiki/1262" title="1262">1262</a>&#160;: prise de <a href="/wiki/Cadix" title="Cadix">Cadiz</a>.</li> <li><a href="/wiki/1264" title="1264">1264</a>&#160;: grande révolte <a href="/wiki/Mud%C3%A9jar" title="Mudéjar">mudéjare</a> en <a href="/wiki/Andalousie" title="Andalousie">Andalousie</a>.</li> <li><a href="/wiki/1275" title="1275">1275</a>&#160;: <ul><li>soulèvement à <a href="/wiki/Valence_(Espagne)" title="Valence (Espagne)">Valence</a>.</li> <li>bataille d'<a href="/wiki/%C3%89cija" title="Écija">Ecija</a>, victoire musulmane des <a href="/wiki/M%C3%A9rinides" title="Mérinides">Mérinides</a> du Maroc sur le royaume de Castille.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/1287" title="1287">1287</a>&#160;: achèvement de la conquête des <a href="/wiki/%C3%8Eles_Bal%C3%A9ares" title="Îles Baléares">îles Baléares</a> avec la prise de Minorque.</li> <li><a href="/wiki/1292" title="1292">1292</a>&#160;: prise de <a href="/wiki/Tarifa" title="Tarifa">Tarifa</a>.</li> <li><a href="/wiki/1309" title="1309">1309</a>&#160;: accord de défense entre <a href="/wiki/Zianides" title="Zianides">Zianides</a> du Maghreb central et <a href="/wiki/Nasrides" title="Nasrides">Nasrides</a> de Grenade.</li> <li><a href="/wiki/1340" title="1340">1340</a>&#160;: <a href="/wiki/Bataille_du_R%C3%ADo_Salado" title="Bataille du Río Salado">bataille du rio Salado</a> (<a href="/wiki/Tarifa" title="Tarifa">Tarifa</a>), victoire de la coalition chrétienne castillano-portugaise sur la coalition musulmane mérino-nasride qui marque la fin des interventions des Berbères du Maghreb en péninsule Ibérique.</li> <li><a href="/wiki/1343" title="1343">1343</a>&#160;: prise d'<a href="/wiki/Alg%C3%A9siras" title="Algésiras">Algésiras</a>.</li> <li><a href="/wiki/1410" title="1410">1410</a>&#160;: prise d'<a href="/wiki/Antequera" title="Antequera">Antequera</a><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1469" title="1469">1469</a>&#160;: prise de <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a> par les chrétiens.</li> <li><a href="/wiki/1487" title="1487">1487</a>&#160;: prise de <a href="/wiki/Malaga" title="Malaga">Malaga</a><sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/1489" title="1489">1489</a>&#160;: prise d'<a href="/wiki/Almer%C3%ADa" title="Almería">Almería</a><sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1492-01-11" data-sort-value="1492-01-11">2 janvier 1492</time>&#160;: les <a href="/wiki/Rois_catholiques_d%27Espagne" title="Rois catholiques d&#39;Espagne">Rois catholiques</a> prennent <a href="/wiki/Grenade_(Espagne)" title="Grenade (Espagne)">Grenade</a>, fin de la Reconquista.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Participants_étrangers_à_la_Reconquista"><span id="Participants_.C3.A9trangers_.C3.A0_la_Reconquista"></span>Participants étrangers à la Reconquista</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=23" title="Modifier la section : Participants étrangers à la Reconquista" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=23" title="Modifier le code source de la section : Participants étrangers à la Reconquista"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Charlemagne-by-Durer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Charlemagne-by-Durer.jpg/170px-Charlemagne-by-Durer.jpg" decoding="async" width="170" height="350" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Charlemagne-by-Durer.jpg/255px-Charlemagne-by-Durer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Charlemagne-by-Durer.jpg/340px-Charlemagne-by-Durer.jpg 2x" data-file-width="432" data-file-height="889" /></a><figcaption>Portrait imaginaire de Charlemagne, par <a href="/wiki/Albrecht_D%C3%BCrer" title="Albrecht Dürer">Albrecht Dürer</a>. Le manteau et les blasons au-dessus de sa tête montrent l'<a href="/wiki/Aigle_(h%C3%A9raldique)" title="Aigle (héraldique)">aigle</a> allemand et le <a href="/wiki/Fleur_de_lys_(ornement)" title="Fleur de lys (ornement)">lys</a> français.</figcaption></figure> <p>La Reconquista ne fut pas seulement l'affaire d'Espagnols ou de Portugais, de nombreux chevaliers de toute l'Europe y participèrent et le <a href="/wiki/Maison_de_Bourgogne_au_Portugal" title="Maison de Bourgogne au Portugal">Portugal fut même fondé</a> par un membre de la <a href="/wiki/Duch%C3%A9_de_Bourgogne" title="Duché de Bourgogne">maison de Bourgogne</a>, <a href="/wiki/Henri_de_Bourgogne_(comte_de_Portugal)" title="Henri de Bourgogne (comte de Portugal)">Henri de Bourgogne</a>, <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr>&#160;comte du <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>&#160;; la <a href="/wiki/Andorre" title="Andorre">principauté d'Andorre</a> qui existe encore à nos jours trouve ses origines dans la zone tampon dénommée <a href="/wiki/Marche_d%27Espagne" title="Marche d&#39;Espagne">marche d'Espagne</a> et créée par <a href="/wiki/Charlemagne" title="Charlemagne">Charlemagne</a> pour protéger le Royaume franc d'une éventuelle invasion musulmane. </p> <ul><li><a href="/wiki/Roger_Ier_de_Tosny" title="Roger Ier de Tosny">Roger <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> de Tosny</a> (Normand) (vers <a href="/wiki/1020" title="1020">1020</a>).</li> <li><span><a href="/wiki/Guillaume_VIII_d%27Aquitaine" title="Guillaume VIII d&#39;Aquitaine"><span class="nowrap">Guillaume <abbr class="abbr" title="8"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VIII</span></abbr></span> d'Aquitaine</a></span>, lors de l' «&#160;expédition militaire» de Barbastro (<a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>).</li> <li><a href="/wiki/Robert_Crispin" title="Robert Crispin">Robert Crispin</a> (Normand), lors de l' «&#160;expédition militaire&#160;» de Barbastro (<a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>).</li> <li><a href="/wiki/Guillaume_de_Montreuil" title="Guillaume de Montreuil">Guillaume de Montreuil</a> (Normand), lors de l' «&#160;expédition militaire&#160;» de Barbastro (<a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>).</li> <li><a href="/wiki/Ebles_II_de_Roucy" title="Ebles II de Roucy">Ebles de Roucy</a> (<a href="/wiki/1064" title="1064">1064</a>).</li> <li><a href="/wiki/Raymond_de_Saint-Gilles" title="Raymond de Saint-Gilles">Raymond de Saint-Gilles</a>, lors de <a href="/w/index.php?title=L%27exp%C3%A9dition_de_Tudela&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="L&#39;expédition de Tudela (page inexistante)">l'expédition de Tudela</a> (<a href="/wiki/1087" title="1087">1087</a>).</li> <li><a href="/wiki/Rotrou_III_du_Perche" title="Rotrou III du Perche">Rotrou du Perche</a> en <a href="/wiki/1114" title="1114">1114</a>.</li> <li><a href="/wiki/Gaston_IV_de_B%C3%A9arn" title="Gaston IV de Béarn">Gaston IV de Béarn</a> dit <i>le Croisé</i> à partir de <a href="/wiki/1105" title="1105">1105</a>.</li> <li><a href="/wiki/Guillaume_IX_d%27Aquitaine" title="Guillaume IX d&#39;Aquitaine">Guillaume IX d'Aquitaine</a> en <a href="/wiki/1117" title="1117">1117</a>.</li> <li><a href="/wiki/Bernard_de_S%C3%A9dirac" title="Bernard de Sédirac">Bernard de Sédirac</a> en <a href="/wiki/1118" title="1118">1118</a>, s'illustre dans la prise d'<a href="/wiki/Alcal%C3%A1_de_Henares" title="Alcalá de Henares">Alcala de Henares</a><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Raymond_de_Bourgogne" title="Raymond de Bourgogne">Raymond de Bourgogne</a> (<a href="/wiki/1059" title="1059">1059</a>-<a href="/wiki/1107" title="1107">1107</a>), second fils du <a href="/wiki/Liste_des_ducs_de_Bourgogne" title="Liste des ducs de Bourgogne">duc de Bourgogne</a>. <a href="/w/index.php?title=Comte_de_Galice&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Comte de Galice (page inexistante)">Comte de Galice</a>, il se maria avec l'héritière de <a href="/wiki/Castille-et-Le%C3%B3n" title="Castille-et-León">Castille et León</a>, <a href="/wiki/Urraque_Ire_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Urraque Ire de León">Urraque de Castille</a>, fille d'<span><a href="/wiki/Alphonse_VI_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Alphonse VI de León"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></span> de Castille</a></span>.</li> <li><a href="/wiki/Henri_de_Bourgogne_(comte_de_Portugal)" title="Henri de Bourgogne (comte de Portugal)">Henri de Bourgogne</a> (<a href="/wiki/1066" title="1066">1066</a>-<a href="/wiki/1112" title="1112">1112</a>), petit-fils de <a href="/wiki/Robert_Ier_de_Bourgogne" title="Robert Ier de Bourgogne">Robert <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> de Bourgogne</a>. <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Portugal" title="Comté de Portugal">Comte de Portugal</a>, il se maria avec <a href="/wiki/Th%C3%A9r%C3%A8se_de_Le%C3%B3n_(1080-1130)" title="Thérèse de León (1080-1130)">Thérèse de León</a>, fille d'<span><a href="/wiki/Alphonse_VI_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Alphonse VI de León"><span class="nowrap">Alphonse <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></span> de Castille</a></span>, et eurent <a href="/wiki/Alphonse_Ier_(roi_de_Portugal)" title="Alphonse Ier (roi de Portugal)">Alphonse Henriques</a> fondateur du Portugal.</li> <li><a href="/wiki/Robert_Burdet" title="Robert Burdet">Robert Burdet</a> (Normand) se taille une principauté autour de <a href="/wiki/Tarragone" title="Tarragone">Tarragone</a> (<a href="/wiki/1128" title="1128">1128</a>-<a href="/wiki/1161" title="1161">1161</a>).</li> <li><a href="/w/index.php?title=Hervey_de_Glanvill&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hervey de Glanvill (page inexistante)">Hervey de Glanvill</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hervey_de_Glanvill" class="extiw" title="en:Hervey de Glanvill"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Hervey de Glanvill&#160;»">(en)</span></a>, <a href="/w/index.php?title=Arnold_III_d%27Aerschot&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Arnold III d&#39;Aerschot (page inexistante)">Arnold III d'Aerschot</a>, <a href="/w/index.php?title=Christian_de_Ghistelles&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Christian de Ghistelles (page inexistante)">Christian de Ghistelles</a>, <a href="/w/index.php?title=Simon_de_Dover&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Simon de Dover (page inexistante)">Simon de Dover</a>, <a href="/w/index.php?title=Andr%C3%A9_de_Londres&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="André de Londres (page inexistante)">André de Londres</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_of_London" class="extiw" title="en:Andrew of London"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Andrew of London&#160;»">(en)</span></a>, <a href="/w/index.php?title=Saher_d%27Archelle&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Saher d&#39;Archelle (page inexistante)">Saher d'Archelle</a> participent au siège et à la <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Lisbonne_(1147)" title="Siège de Lisbonne (1147)">prise de Lisbonne en 1147</a></li> <li><a href="/wiki/Arnaud_Amaury" title="Arnaud Amaury">Arnaud Amaury</a> participe à la <a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">bataille de Las Navas de Tolosa</a> le lundi <time class="nowrap" datetime="1212-07-23" data-sort-value="1212-07-23">16 juillet 1212</time>.</li> <li><a href="/wiki/Nuno_Sanche_de_Roussillon" title="Nuno Sanche de Roussillon">Nuno Sanche</a> accompagne le roi <a href="/wiki/Jacques_Ier_(roi_d%27Aragon)" title="Jacques Ier (roi d&#39;Aragon)">Jacques <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Aragon</a> lors de la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">conquête de Majorque</a> (<a href="/wiki/1229" title="1229">1229</a>).</li> <li><a href="/wiki/Olivier_de_Termes" title="Olivier de Termes">Olivier de Termes</a> est un compagnon de Nuno Sanche à <a href="/wiki/Majorque" title="Majorque">Majorque</a>.</li> <li><a href="/wiki/Chabert_de_Barbaira" title="Chabert de Barbaira">Chabert de Barbaira</a> participe également à la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">conquête de Majorque</a>.</li> <li><a href="/wiki/James_Douglas_(seigneur_de_Douglas)" title="James Douglas (seigneur de Douglas)">James The Good</a> participe avec le roi <a href="/wiki/Alphonse_XI" title="Alphonse XI">Alphonse XI</a> dans la guerre contre les Maures et est tué à la <a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Teba&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Teba (page inexistante)">bataille de Teba</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Teba" class="extiw" title="en:Battle of Teba"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Battle of Teba&#160;»">(en)</span></a> en 1330.</li> <li>Le prince français <a href="/wiki/Philippe_III_de_Navarre" class="mw-redirect" title="Philippe III de Navarre">Philippe III de Navarre</a> participa avec le roi <a href="/wiki/Alphonse_XI" title="Alphonse XI">Alphonse XI de Castille</a> au <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Alg%C3%A9siras_(1342-1344)" title="Siège d&#39;Algésiras (1342-1344)">siège d'Algéciras</a> en <a href="/wiki/1342" title="1342">1342</a> mais fut tué au combat.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=24" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=24" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=25" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=25" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small lower-alpha" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">Le mot «&#160;Reconquista&#160;» est un nom propre d'origine étrangère, il ne s'écrit donc pas en italique. Il est en outre utilisé ainsi dans la langue française et il est présent dans les dictionnaires de noms propres.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Nom qui lui fut attribué rétrospectivement. Plusieurs termes concurrents coexistent durant le Moyen Âge.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">Avant de se convertir au catholicisme, les Wisigoths sont de confession <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">chrétienne</a> <a href="/wiki/Arianisme" title="Arianisme">arienne</a>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Le sens exact de la bulle a été discuté. La grande majorité des historiens la comprennent dans le cadre de la lutte contre l'Islam en Espagne. Texte intégral de la bulle&#160;: <i>«&#160;Eos qui in Ispaniam proficisci destinarunt paternitate karitate hortamur ut, que divinitus admoniti cogitaverunt ad effectum perducere, summa cum sollicitudine procurent&#160;; qui iuxta qualitatem peccaminum suorum unusquisque suo episcopo vel spirituali patri confiteatur, eisque, ne diabolus accusare de inpenitentia possit, modus penitentie imponatur. Nos vero auctoritate sanctorum apostolorum Petri et Pauli et penitentiam eis levamus et remissionem peccatorum facimus, oratione prosequente.&#160;»</i></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text">Du <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a> <i>prendere</i>, s'emparer.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text">Le roi dans la tradition romaine ou wisigothique confiait le gouvernement des divisions administratives du royaume à un comte (<i>comes</i>), parfois appelé duc (<i>dux</i>).</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text">Grandes propriétés terriennes concédées aux plus nobles, aux fonctionnaires, aux ordres militaires et aux institutions ecclésiastiques.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text">Petites et moyennes propriétés offertes aux chevaliers de lignages, chevaliers et serviteurs (<i>péon</i>).</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=26" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=26" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/la_Reconqu%C3%AAte/140502"><cite style="font-style:normal;">La Reconquête ou la Reconquista</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">larousse.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-15" data-sort-value="2017-01-15">15 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.diariodeburgos.es/noticia/ZD86B418D-DD64-5400-8FBA1220E9A23524/20131102/reconquista/es/mito">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.redalyc.org/pdf/589/58922939009.pdf">[2]</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.researchgate.net/profile/Alejandro_Garcia-Sanjuan/publication/270048623_Al-Andalus_en_la_historiografia_del_nacionalismo_espanolista_Entre_la_Espana_musulmana_y_la_Reconquista_siglos_XIX-XXI/links/549e989c0cf202801ea7b7f3/Al-Andalus-en-la-historiografia-del-nacionalismo-espanolista-Entre-la-Espana-musulmana-y-la-Reconquista-siglos-XIX-XXI.pdf#page=65">[3]</a></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Verskin">Alan J. Verskin 2015</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;Introduction.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rios_Saloma2021"><span class="ouvrage" id="Martin_F._Rios_Saloma2021"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Martin F. Rios Saloma, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/283583575_La_Reconquista_Una_construccion_historiografica_siglos_XVI-XIX_by_Martin_F_Rios_Saloma"><cite style="font-style:normal;" lang="es">La Reconquista. Una construcción historiográfica, siglos XVI-XIX (article en français)</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">researchgate.net</span>, <time class="nowrap" datetime="2021-10-10" data-sort-value="2021-10-10">10 octobre 2021</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-11-10" data-sort-value="2021-11-10">10 novembre 2021</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Manzano_Moreno2018"><span class="ouvrage" id="Eduardo_Manzano_Moreno2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Eduardo Manzano Moreno, <cite class="italique" lang="es">Historia de España</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;2&#160;: <span class="lang-es italique" lang="es">Epocas medievales</span>, Madrid, Marcial Pons, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9788498928082" title="Spécial:Ouvrages de référence/9788498928082"><span class="nowrap">9788498928082</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Historia+de+Espa%C3%B1a&amp;rft.place=Madrid&amp;rft.pub=Marcial+Pons&amp;rft.au=Eduardo+Manzano+Moreno&amp;rft.date=2018&amp;rft.volume=2&amp;rft.isbn=9788498928082&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>, p. 111-112.</span> </li> <li id="cite_note-Manzano_Moreno2018465-468-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Manzano_Moreno2018465-468_9-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Manzano_Moreno2018">Manzano Moreno 2018</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;465-468. </span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Godfrey_Fothergill_Jackson1986"><span class="ouvrage" id="William_Godfrey_Fothergill_Jackson1986"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> William Godfrey Fothergill Jackson, <cite class="italique" lang="en">The Rock of the Gibraltarians</cite>, Associated University Presses, <time>1986</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;46<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Rock+of+the+Gibraltarians&amp;rft.pub=Associated+University+Presses&amp;rft.au=William+Godfrey+Fothergill+Jackson&amp;rft.date=1986&amp;rft.pages=46&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Leroy1993"><span class="ouvrage" id="Béatrice_Leroy1993">Béatrice Leroy, <cite class="italique">Les Juifs dans l'Espagne chrétienne avant 1492</cite>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Albin_Michel" title="Éditions Albin Michel">Éditions Albin Michel</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Présences du judaïsme&#160;», <time>1993</time>, 137&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-226-06299-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-226-06299-4"><span class="nowrap">978-2-226-06299-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=K4UbBAAAQBAJ&amp;pg=PT8">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+Juifs+dans+l%27Espagne+chr%C3%A9tienne+avant+1492&amp;rft.pub=%C3%89ditions+Albin+Michel&amp;rft.aulast=Leroy&amp;rft.aufirst=B%C3%A9atrice&amp;rft.date=1993&amp;rft.tpages=137&amp;rft.isbn=978-2-226-06299-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sâenz-Badillos1992"><span class="ouvrage" id="Angel_Sâenz-Badillos1992">Angel Sâenz-Badillos, «&#160;<cite style="font-style:normal">Les recherches sur les juifs d'al-Andalus dans les vingt-cinq dernières années</cite>&#160;», <i>Revue du monde musulman et de la Méditerranée</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;63, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;1,&#8206; <time>1992</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">63-79</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0997-1327">0997-1327</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3406/remmm.1992.1539">10.3406/remmm.1992.1539</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/doc/remmm_0997-1327_1992_num_63_1_1539">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-02-24" data-sort-value="2017-02-24">24 février 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Les+recherches+sur+les+juifs+d%27al-Andalus+dans+les+vingt-cinq+derni%C3%A8res+ann%C3%A9es&amp;rft.jtitle=Revue+du+monde+musulman+et+de+la+M%C3%A9diterran%C3%A9e&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=S%C3%A2enz-Badillos&amp;rft.aufirst=Angel&amp;rft.date=1992&amp;rft.volume=63&amp;rft.pages=63-79&amp;rft.issn=0997-1327&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.3406%2Fremmm.1992.1539&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mazel_et_al.2021"><span class="ouvrage" id="Florian_Mazel_et_al.2021">Florian Mazel et al., <cite class="italique">Nouvelle histoire du Moyen Âge</cite>, Paris, Seuil, <time>2021</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2021460355" title="Spécial:Ouvrages de référence/2021460355"><span class="nowrap">2021460355</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;10 («&#160;L'irruption de l'Islam (VIIe - Xe siècle)&#160;»), p145<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Nouvelle+histoire+du+Moyen+%C3%82ge&amp;rft.atitle=L%27irruption+de+l%27Islam+%28VIIe+-+Xe+si%C3%A8cle%29&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Seuil&amp;rft.au=Florian+Mazel+et+al.&amp;rft.date=2021&amp;rft.pages=p145&amp;rft.isbn=2021460355&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ignacio_Ruiz_de_la_Peña_Solar"><span class="ouvrage" id="Juan_Ignacio_Ruiz_de_la_Peña_Solar"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Juan Ignacio Ruiz de la Peña Solar, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://dbe.rah.es/biografias/4725/pelayo"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Pelayo</cite></a>&#160;» &#91;citation non littérale du texte (soutien de l’argument)&#93;, sur <span class="italique">Académie Royale d’Histoire.Espagne</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-04-19" data-sort-value="2020-04-19">19 avril 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Navarro_Villoslada"><span class="ouvrage" id="F._Navarro_Villoslada"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> F. Navarro Villoslada, «&#160;<a class="external text" href="https://es.wikisource.org/wiki/Covadonga"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Covadonga</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">wikisource</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-04-19" data-sort-value="2020-04-19">19 avril 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-JFL-18"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-JFL_18-0">a</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-1">b</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-2">c</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-3">d</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-4">e</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-5">f</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-6">g</a> <a href="#cite_ref-JFL_18-7">h</a> et <a href="#cite_ref-JFL_18-8">i</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#JFL">Jean François Labourdette 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;23-24.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Parmentier">Romain Parmentier 2015</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;16.</span> </li> <li id="cite_note-Req17-20"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Req17_20-0">a</a> <a href="#cite_ref-Req17_20-1">b</a> <a href="#cite_ref-Req17_20-2">c</a> et <a href="#cite_ref-Req17_20-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Parmentier">Romain Parmentier 2015</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;17.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Romey">Charles Romey 1838</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;537.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://remacle.org/bloodwolf/iberiques/alphonse/chronique.htm"><cite style="font-style:normal;">Alphonse III&#160;: Chronique «&#160;ad Sebastianum&#160;»</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">remacle.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-14" data-sort-value="2017-01-14">14 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> &amp; <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : allemand">(de)</abbr> Peter Truhart, <i>Regents of Nations</i>, K. G Saur Münich, <a href="/wiki/1984" title="1984">1984</a>-<a href="/wiki/1988" title="1988">1988</a> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/359810491X" title="Spécial:Ouvrages de référence/359810491X"><span class="nowrap">359810491X</span></a>)</small>, Art. «&#160;Europe/Southern Europe Europa/Südeuropa&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Josserand"><span class="ouvrage" id="Philippe_Josserand">Philippe Josserand, <cite class="italique">Église et pouvoir dans la péninsule ibérique&#160;: Les ordres militaires dans le royaume de Castille (1252-1369)</cite> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=1FYnDwAAQBAJ&amp;pg=PA581&amp;dq=Eos+qui+in+Ispaniam">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;581<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%C3%89glise+et+pouvoir+dans+la+p%C3%A9ninsule+ib%C3%A9rique&amp;rft.stitle=Les+ordres+militaires+dans+le+royaume+de+Castille+%281252-1369%29&amp;rft.aulast=Josserand&amp;rft.aufirst=Philippe&amp;rft.pages=581&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Ronald_A._Messier,_p.77-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ronald_A._Messier,_p.77_26-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Messier2010">Messier 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;77.</span> </li> <li id="cite_note-Castillo-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Castillo_27-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Dictionnaire amoureux de l'Espagne</i>, Al Andalus, p. 46.</span> </li> <li id="cite_note-Clot2004198-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Clot2004198_28-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Clot2004">Clot 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;198. </span> </li> <li id="cite_note-Clot2004199-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Clot2004199_29-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Clot2004">Clot 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;199. </span> </li> <li id="cite_note-Clot2004200-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Clot2004200_30-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Clot2004">Clot 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;200. </span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="AilletMakariouTixier-CaceresGourdin2001"><span class="ouvrage" id="Cyrille_AilletSophie_MakariouEmmanuelle_Tixier-CaceresPhilippe_Gourdin2001">Cyrille Aillet, Sophie Makariou, Emmanuelle Tixier-Caceres, Philippe Gourdin (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>) <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, <cite class="italique">Pays d'islam et monde latin&#160;: 950-1250</cite>, Neuilly-sur-Seine, Atlande, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Clefs concours. Histoire médiévale&#160;», <time>2001</time>, 383&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 18 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-912232-23-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-912232-23-6"><span class="nowrap">2-912232-23-6</span></a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1281-4415">1281-4415</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb372117153.public">37211715</a></span>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">60-61</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Pays+d%27islam+et+monde+latin&amp;rft.place=Neuilly-sur-Seine&amp;rft.pub=Atlande&amp;rft.stitle=950-1250&amp;rft.aulast=Aillet&amp;rft.aufirst=Cyrille&amp;rft.au=Sophie+Makariou&amp;rft.au=Emmanuelle+Tixier-Caceres&amp;rft.au=Philippe+Gourdin&amp;rft.date=2001&amp;rft.pages=60-61&amp;rft.tpages=383&amp;rft.isbn=2-912232-23-6&amp;rft.issn=1281-4415&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rœgiest2009"><span class="ouvrage" id="Eugeen_Rœgiest2009">Eugeen Rœgiest, <cite class="italique">Vers les sources des langues romanes&#160;: un itinéraire linguistique à travers la Romania</cite>, Louvain, Acco, <time>2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/500528168">500528168</a></span>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;243<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Vers+les+sources+des+langues+romanes&amp;rft.place=Louvain&amp;rft.pub=Acco&amp;rft.stitle=un+itin%C3%A9raire+linguistique+%C3%A0+travers+la+Romania&amp;rft.aulast=R%C5%93giest&amp;rft.aufirst=Eugeen&amp;rft.date=2009&amp;rft.pages=243&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F500528168&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Lomax">Derek William Lomax 1978</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Torró-34"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Torró_34-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Torró_34-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/7002/1/HM_07_03.pdf"><cite style="font-style:normal;">Josep Torró, El problema del habitat fortificado en el sur del Reino de Valencia después de la segunda revuelta Mudejar (1276-1304) p. 53-81</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">rua.ua.es</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-12" data-sort-value="2017-01-12">12 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://blog.crdp-versailles.fr/espagnolevariste/public/les_rois_catholiques.pdf"><cite style="font-style:normal;">Les Rois Catholiques</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">blog.crdp-versailles.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.herodote.net/2_janvier_1492-evenement-14920102.php"><cite style="font-style:normal;">2 janvier 1492&#160;; Chute de Grenade et fin de la Reconquista</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">herodote.net</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.linternaute.com/histoire/annee/1492/a/1/1/index.shtml"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">Jour Par Jour, l'année 1492</cite></a>&#160;»<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/https://www.linternaute.com/histoire/annee/1492/a/1/1/index.shtml">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=https://www.linternaute.com/histoire/annee/1492/a/1/1/index.shtml">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/https://www.linternaute.com/histoire/annee/1492/a/1/1/index.shtml">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&amp;q=cache:https://www.linternaute.com/histoire/annee/1492/a/1/1/index.shtml">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J&#39;ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire&#160;?</a>)</sup></span>, sur <span class="italique">linternaute.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sánchez_de_Arévalo1469"><span class="ouvrage" id="Rodrigo_Sánchez_de_Arévalo1469"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Rodrigo Sánchez de Arévalo, <cite class="italique" lang="es">Histoire hispanique</cite>, <time>1469</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+hispanique&amp;rft.au=Rodrigo+S%C3%A1nchez+de+Ar%C3%A9valo&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;<i>y ruego y mando a la princesa mi hija, y al principe su marido, que como catolicos principes tengan mucho cuidado de las cosas de la honra de Dios y de su Santa Fe (…) y que no cesen de la conquista de Africa y de pugnar por la Fe contra los Infieles…</i>&#160;»</span>.</span> </li> <li id="cite_note-repeuplement-40"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-repeuplement_40-0">a</a> <a href="#cite_ref-repeuplement_40-1">b</a> et <a href="#cite_ref-repeuplement_40-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.scribd.com/doc/152530202/LA-REPOBLACION">[4]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://image.slidesharecdn.com/presentacionesedadmedia-cristianos-091027094156-phpapp02/95/edad-media-los-reinos-cristianos-15-728.jpg?cb=1258192710">https://image.slidesharecdn.com/presentacionesedadmedia-cristianos-091027094156-phpapp02/95/edad-media-los-reinos-cristianos-15-728.jpg?cb=1258192710</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Madden2-42"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Madden2_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-Madden2_42-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Madden2_42-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.newcriterion.com/articles.cfm/Acts-of-faith-8489">[5]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-fernandez-morera-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-fernandez-morera_43-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.mmisi.org/ir/41_02/fernandez-morera.pdf">[6]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://profeaventuras.wordpress.com/2013/12/13/desmontando-mitos-la-tolerancia-de-la-al-andalus-multicultural/"><cite style="font-style:normal;">Desmontando mitos: la tolerancia de la Ál-Andalus multicultural</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">profeaventuras.wordpress.com</span>, <time class="nowrap" datetime="2013-12-13" data-sort-value="2013-12-13">13 décembre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-21" data-sort-value="2017-01-21">21 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Perez10-11-45"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Perez10-11_45-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Perez10-11_45-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ortega_i_Pérez2000"><span class="ouvrage" id="Pascual_Ortega_i_Pérez2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Pascual <span class="nom_auteur">Ortega i Pérez</span>, <cite class="italique" lang="es">Musulmanes en Cataluña&#160;: las comunidades musulmanas de las encomiendas templarias y hospitalarias de Ascó y Miravet, siglos XII-XIV</cite>, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Institució Milá y Fontanals, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Anuario de Estudios Medievales. Anejo&#160;», <time>2000</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-84-00-07871-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-84-00-07871-3"><span class="nowrap">978-84-00-07871-3</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=47VUZQXad8QC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=fr&amp;source=gbs_ge_summary_r&amp;cad=0#v=onepage&amp;q&amp;f=false">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Musulmanes+en+Catalu%C3%B1a&amp;rft.pub=Consejo+Superior+de+Investigaciones+Cient%C3%ADficas%2C+Instituci%C3%B3+Mil%C3%A1+y+Fontanals&amp;rft.stitle=las+comunidades+musulmanas+de+las+encomiendas+templarias+y+hospitalarias+de+Asc%C3%B3+y+Miravet%2C+siglos+XII-XIV&amp;rft.aulast=Ortega+i+P%C3%A9rez&amp;rft.aufirst=Pascual&amp;rft.date=2000&amp;rft.isbn=978-84-00-07871-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>, p. 10-11.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ortega_i_Pérez2000">Ortega i Pérez 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;88.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#JFL">Jean François Labourdette 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;25-27.</span> </li> <li id="cite_note-DVD2-52"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-DVD2_52-0">a</a> <a href="#cite_ref-DVD2_52-1">b</a> <a href="#cite_ref-DVD2_52-2">c</a> <a href="#cite_ref-DVD2_52-3">d</a> et <a href="#cite_ref-DVD2_52-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>Juifs et musulmans</i> (DVD), <a href="/wiki/Karim_Misk%C3%A9" title="Karim Miské">K. Miské</a>, E. Blanchard, édition Collector, 2013, <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> épisode (dans le DVD 1).</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text">José Luis Martin, «&#160;<i>Repoblacion y reconquista&#160;; acta III, curso de historia medieval. La Perdida y Reconquista de Espana a la luz de las cronicas y del <a href="/wiki/Romancero" title="Romancero">Romancero</a></i>&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Leroy2004"><span class="ouvrage" id="Béatrice_Leroy2004">Béatrice Leroy, <cite class="italique">Le triomphe de l'Espagne catholique à la fin du Moyen Âge&#160;: écrits et témoignages</cite>, Presses universitaires de Limoge, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=nvSZUk2ud98C">présentation en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;18<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+triomphe+de+l%27Espagne+catholique+%C3%A0+la+fin+du+Moyen+%C3%82ge&amp;rft.pub=Presses+universitaires+de+Limoge&amp;rft.stitle=%C3%A9crits+et+t%C3%A9moignages&amp;rft.aulast=Leroy&amp;rft.aufirst=B%C3%A9atrice&amp;rft.date=2004&amp;rft.pages=18&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Leroy200420-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Leroy200420_55-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Leroy2004">Leroy 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;20. </span> </li> <li id="cite_note-Leroy200417-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Leroy200417_56-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Leroy2004">Leroy 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;17. </span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text">George Martin, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://e-spania.revues.org/21607">e-spania <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;14</a>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Naiarensis">Gaël Le Morvan, «&#160;<cite style="font-style:normal">La <i>Chronica naiarensis</i>&#160;: d'un néo-gothisme astur-léonais à un néo-gothisme castillan</cite>&#160;», <i>Revue interdisciplinaire d'études hispaniques médiévales et modernes</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;7,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2009-06" data-sort-value="2009-06">juin 2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://e-spania.revues.org/18028?lang=es">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-27" data-sort-value="2017-01-27">27 janvier 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+%27%27Chronica+naiarensis%27%27+%3A+d%27un+n%C3%A9o-gothisme+astur-l%C3%A9onais+%C3%A0+un+n%C3%A9o-gothisme+castillan&amp;rft.jtitle=Revue+interdisciplinaire+d%27%C3%A9tudes+hispaniques+m%C3%A9di%C3%A9vales+et+modernes&amp;rft.issue=7&amp;rft.au=Ga%C3%ABl+Le+Morvan&amp;rft.date=2009&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>, résumé</span> </li> <li id="cite_note-NaiarensisNaiarensispar._35-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._35_59-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Naiarensis">Naiarensis</a>, par. 35. </span> </li> <li id="cite_note-NaiarensisNaiarensispar._33-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._33_60-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Naiarensis">Naiarensis</a>, par. 33. </span> </li> <li id="cite_note-NaiarensisNaiarensispar._39-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NaiarensisNaiarensispar._39_61-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Naiarensis">Naiarensis</a>, par. 39. </span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text">Martin F. Ríos Saloma, <i>La reconquista, une construcción historiográfica (siglos XVI-XIX)</i>, <a href="/wiki/Marcial_Pons_Historia" class="mw-redirect" title="Marcial Pons Historia">Marcial Pons Historia</a>, 2011, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=EVpor72daAEC&amp;hl=fr&amp;source=gbs_navlinks_s">aperçu en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chastang2008"><span class="ouvrage" id="Pierre_Chastang2008">Pierre Chastang, <cite class="italique">Le Passé à l'épreuve du présent&#160;: appropriations et usages du passé du Moyen âge à la Renaissance</cite>, Presses Paris-Sorbonne, <time class="nowrap" datetime="2008-01-01" data-sort-value="2008-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2008</time>, 523&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84050-545-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84050-545-7"><span class="nowrap">978-2-84050-545-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=dNSKF0c0JJsC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+Pass%C3%A9+%C3%A0+l%27%C3%A9preuve+du+pr%C3%A9sent&amp;rft.pub=Presses+Paris-Sorbonne&amp;rft.stitle=appropriations+et+usages+du+pass%C3%A9+du+Moyen+%C3%A2ge+%C3%A0+la+Renaissance&amp;rft.aulast=Chastang&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=2008-01-01&amp;rft.tpages=523&amp;rft.isbn=978-2-84050-545-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=dNSKF0c0JJsC&amp;printsec=frontcover"><i>Le passé à l'épreuve du présent</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Riess2013"><span class="ouvrage" id="Frank_Riess2013"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Frank Riess, <cite class="italique" lang="en">Narbonne and its territory in late antiquity&#160;: from the Visigoths to the Arabs</cite>, Farnham, Burlington, VT&#160;: Ashgate, <time>2013</time>, 288&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-4094-5534-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-4094-5534-9"><span class="nowrap">978-1-4094-5534-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43577612j.public">43577612</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Narbonne+and+its+territory+in+late+antiquity&amp;rft.place=Farnham&amp;rft.pub=Burlington%2C+VT+%3A+Ashgate&amp;rft.stitle=from+the+Visigoths+to+the+Arabs&amp;rft.aulast=Riess&amp;rft.aufirst=Frank&amp;rft.date=2013&amp;rft.tpages=288&amp;rft.isbn=978-1-4094-5534-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=v1QGDAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover"><i>Narbonne and its territory in late antiquity</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lepoint.fr/histoire/evenements/le-9-juin-721-eudes-d-aquitaine-ecrasait-les-musulmans-a-toulouse-09-06-2014-1833850_1616.php"><cite style="font-style:normal;">Le 9 juin 721, Eudes d'Aquitaine écrasait les musulmans à Toulouse</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">lepoint.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="DevicVaissetteDu_Mège1840-1846"><span class="ouvrage" id="Claude_DevicJoseph_VaissetteAlexandre_Du_Mège1840-1846">Claude Devic, Joseph Vaissette et Alexandre <span class="nom_auteur">Du Mège</span>, <cite class="italique">Histoire générale de Languedoc&#160;: avec des notes et les pièces justificatives</cite>, Toulouse, J.-B. Paya, 1840-1846, 10 vol. <i>in-8</i> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb36384293q.public">36384293</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+g%C3%A9n%C3%A9rale+de+Languedoc&amp;rft.place=Toulouse&amp;rft.pub=J.-B.+Paya&amp;rft.stitle=avec+des+notes+et+les+pi%C3%A8ces+justificatives&amp;rft.aulast=Devic&amp;rft.aufirst=Claude&amp;rft.au=Joseph+Vaissette&amp;rft.au=Du+M%C3%A8ge%2C+Alexandre&amp;rft.date=1846&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k2984937"><i>Histoire générale de Languedoc, vol. 2</i></a> sur <i><a href="/wiki/Gallica" title="Gallica">Gallica</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Creasy1871"><span class="ouvrage" id="Edward_Shepherd_Creasy1871"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Edward Shepherd <span class="nom_auteur">Creasy</span>, <cite class="italique" lang="en">The Fifteen decisive battles of the world, from Marathon to Waterloo</cite>, Londres, R. Bentley, <time>1871</time>, XIX-407&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <i>in-16</i> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb30285145t.public">30285145</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Fifteen+decisive+battles+of+the+world%2C+from+Marathon+to+Waterloo&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=R.+Bentley&amp;rft.aulast=Creasy&amp;rft.aufirst=Edward+Shepherd&amp;rft.date=1871&amp;rft.tpages=XIX-407&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fifteendecisiveb00crea_0"><i>The Fifteen decisive battles of the world</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hugo1836-1843"><span class="ouvrage" id="Abel_Hugo1836-1843">Abel Hugo, <cite class="italique">France historique et monumentale&#160;: histoire générale de France, depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours</cite>, Paris, H.-L. Delloye, 1836-1843, 5 vol. <i>in-4°</i> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb30624935x.public">30624935</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=France+historique+et+monumentale&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=H.-L.+Delloye&amp;rft.stitle=histoire+g%C3%A9n%C3%A9rale+de+France%2C+depuis+les+temps+les+plus+recul%C3%A9s+jusqu%27%C3%A0+nos+jours&amp;rft.aulast=Hugo&amp;rft.aufirst=Abel&amp;rft.date=1843&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=08xBAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover"><i>Histoire générale de France</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1969"><cite class="italique">Recueil de travaux</cite>, <a href="/wiki/Librairie_Droz" title="Librairie Droz">Librairie Droz</a>, <time>1969</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-600-04521-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-600-04521-6"><span class="nowrap">978-2-600-04521-6</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=TqMpqQbPq2gC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Recueil+de+travaux&amp;rft.pub=Librairie+Droz&amp;rft.date=1969&amp;rft.isbn=978-2-600-04521-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=TqMpqQbPq2gC&amp;printsec=frontcover"><i>Recueil de travaux</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-Ségur-70"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ségur_70-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ségur_70-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ségur1835"><span class="ouvrage" id="Philippe-Paul_comte_de_Ségur1835"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Philippe-Paul comte de <span class="nom_auteur">Ségur</span>, <cite class="italique" lang="es">Historia moderna&#160;: Historia de España</cite>, Imprenta de la Real Compañia, <time>1835</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Historia+moderna&amp;rft.pub=Imprenta+de+la+Real+Compa%C3%B1ia&amp;rft.stitle=Historia+de+Espa%C3%B1a&amp;rft.aulast=S%C3%A9gur&amp;rft.aufirst=Philippe-Paul+comte+de&amp;rft.date=1835&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=4wgmo0t1nDQC&amp;printsec=frontcover"><i>Historia de España</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Martínez_RuizMaquedaDiego_Garcia1999"><span class="ouvrage" id="Enrique_Martínez_RuizConsuelo_MaquedaEmilio_de_Diego_Garcia1999"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Enrique <span class="nom_auteur">Martínez Ruiz</span>, Consuelo Maqueda, Emilio de <span class="nom_auteur">Diego Garcia</span> <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, <cite class="italique" lang="es">Atlas histórico de España. 2</cite>, Madrid, Istmo, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Colección Fundamentos&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;156), <time>1999</time>, 245&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 18 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/84-7090-350-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/84-7090-350-0"><span class="nowrap">84-7090-350-0</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb401764448.public">40176444</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Atlas+hist%C3%B3rico+de+Espa%C3%B1a.+2&amp;rft.place=Madrid&amp;rft.pub=Istmo&amp;rft.aulast=Mart%C3%ADnez+Ruiz&amp;rft.aufirst=Enrique&amp;rft.au=Consuelo+Maqueda&amp;rft.au=Diego+Garcia%2C+Emilio+de&amp;rft.date=1999&amp;rft.tpages=245&amp;rft.isbn=84-7090-350-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=MTVvn1AqSjIC&amp;printsec=frontcover"><i>Atlas histórico de España</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ortigosa2013"><span class="ouvrage" id="José_Luis_Ortigosa2013"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> José Luis <span class="nom_auteur">Ortigosa</span>, <cite class="italique" lang="es">La cuestión vasca desde la prehistoria hasta la muerte de Sabino Arana&#160;: historia, etnografía, mitos, leyendas y mentiras</cite>, Madrid, Vision Libros, <time>2013</time>, 534&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 25 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-84-9011-425-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-84-9011-425-4"><span class="nowrap">978-84-9011-425-4</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/935157284">935157284</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=1uVJY3Ed6g0C&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+cuesti%C3%B3n+vasca+desde+la+prehistoria+hasta+la+muerte+de+Sabino+Arana&amp;rft.place=Madrid&amp;rft.pub=Vision+Libros&amp;rft.stitle=historia%2C+etnograf%C3%ADa%2C+mitos%2C+leyendas+y+mentiras&amp;rft.aulast=Ortigosa&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+Luis&amp;rft.date=2013&amp;rft.tpages=534&amp;rft.isbn=978-84-9011-425-4&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F935157284&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=1uVJY3Ed6g0C&amp;printsec=frontcover"><i>La cuestión vasca desde la prehistoria hasta la muerte de Sabino Arana</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="DellongMoulisFarré2002"><span class="ouvrage" id="Éric_DellongDominique_MoulisJosy_Farré2002">Éric Dellong, Dominique Moulis et Josy Farré, <cite class="italique">Narbonne et le Narbonnais</cite>, Paris, Académie des inscriptions et belles-lettres, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Carte archéologique de la Gaule. Nouvelle série.&#160;», <time>2002</time>, 704&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 30 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-87754-079-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-87754-079-0"><span class="nowrap">2-87754-079-0</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb38993996z.public">38993996</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Narbonne+et+le+Narbonnais&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Acad%C3%A9mie+des+inscriptions+et+belles-lettres&amp;rft.aulast=Dellong&amp;rft.aufirst=%C3%89ric&amp;rft.au=Dominique+Moulis&amp;rft.au=Josy+Farr%C3%A9&amp;rft.date=2002&amp;rft.tpages=704&amp;rft.isbn=2-87754-079-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=PYeZGPtJTE0C&amp;printsec=frontcover"><i>Narbonne et le Narbonnais</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Leselbaum2005"><span class="ouvrage" id="Charles_Leselbaum2005">Charles Leselbaum, «&#160;<cite style="font-style:normal">Guia Judía de Mallorca - Josep Francesc Lopez bonet</cite>&#160;», <i>La Lettre Sépharade</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;54,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2005-06-01" data-sort-value="2005-06-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juin 2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lalettresepharade.fr/home/la-revue-par-numero/numero/guia-judia-de-mallorca---josep-francesc-lopez-bonet">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-09" data-sort-value="2017-01-09">9 janvier 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Guia+Jud%C3%ADa+de+Mallorca+-+Josep+Francesc+Lopez+bonet&amp;rft.jtitle=La+Lettre+S%C3%A9pharade&amp;rft.issue=54&amp;rft.aulast=Leselbaum&amp;rft.aufirst=Charles&amp;rft.date=2005-06-01&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chemindecompostelle.com/Historique/Historique.html"><cite style="font-style:normal;">Historique du Chemin de Compostelle</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">chemindecompostelle.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Conrad">Philippe Conrad 1998</a>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="González2010"><span class="ouvrage" id="José_Fernando_González2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> José Fernando <span class="nom_auteur">González</span>, <cite class="italique" lang="es">Crónica de la provincia de Huesca</cite> (Fac similé de l'édition&#160;: Crónica de la provincia de Huesca, Madrid&#160;: Ronchi y compañía, 1866), Valladolid, Maxtor, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Crónica general de España&#160;», <time>2010</time>, 80&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 290x210 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-84-9761-808-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-84-9761-808-3"><span class="nowrap">978-84-9761-808-3</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/868822012">868822012</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ptVQPIkV-7gC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Cr%C3%B3nica+de+la+provincia+de+Huesca&amp;rft.place=Valladolid&amp;rft.pub=Maxtor&amp;rft.aulast=Gonz%C3%A1lez&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+Fernando&amp;rft.date=2010&amp;rft.tpages=80&amp;rft.isbn=978-84-9761-808-3&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F868822012&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span><br /><span class="noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=ptVQPIkV-7gC&amp;pg=PA62"><i>Crónica de la provincia de Huesca</i></a></span> sur <i><a href="/wiki/Google_Livres" title="Google Livres">Google Livres</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Dozy">Reinhart Dozy 1861</a>.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2005"><cite class="italique">L'Amérique hispanique et le Pacifique&#160;: Hommage à Hugo Neira</cite>, Karthala Éditions, <time class="nowrap" datetime="2005-11-01" data-sort-value="2005-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8111-4014-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8111-4014-4"><span class="nowrap">978-2-8111-4014-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=NIJLgJWjX0UC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=L%27Am%C3%A9rique+hispanique+et+le+Pacifique&amp;rft.pub=Karthala+%C3%89ditions&amp;rft.stitle=Hommage+%C3%A0+Hugo+Neira&amp;rft.date=2005-11-01&amp;rft.isbn=978-2-8111-4014-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lemercier1840"><span class="ouvrage" id="Adrien_Lemercier1840">Adrien Lemercier, <cite class="italique">Conquête de Granade&#160;: D'après Washington Irving</cite>, Mame &amp; Ciè, <time class="nowrap" datetime="1840-01-01" data-sort-value="1840-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1840</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=BAIOL0Vh6mIC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Conqu%C3%AAte+de+Granade&amp;rft.pub=Mame+%26+Ci%C3%A8&amp;rft.stitle=D%27apr%C3%A8s+Washington+Irving&amp;rft.aulast=Lemercier&amp;rft.aufirst=Adrien&amp;rft.date=1840-01-01&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2000"><cite class="italique">La route de Washington Irving</cite>, Fundación El legado andalusì, <time class="nowrap" datetime="2000-01-01" data-sort-value="2000-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2000</time>, 199&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-84-8176-352-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-84-8176-352-2"><span class="nowrap">978-84-8176-352-2</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=xSkfKmnxPqgC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+route+de+Washington+Irving&amp;rft.pub=Fundaci%C3%B3n+El+legado+andalus%C3%AC&amp;rft.date=2000-01-01&amp;rft.tpages=199&amp;rft.isbn=978-84-8176-352-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mandach1975"><span class="ouvrage" id="André_de_Mandach1975">André de <span class="nom_auteur">Mandach</span>, <cite class="italique">Naissance et développement de la chanson de geste en Europe</cite>, <a href="/wiki/Librairie_Droz" title="Librairie Droz">Librairie Droz</a>, <time class="nowrap" datetime="1975-01-01" data-sort-value="1975-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1975</time>, 97&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-600-02892-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-600-02892-9"><span class="nowrap">978-2-600-02892-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=kz_ulY36rOYC">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Naissance+et+d%C3%A9veloppement+de+la+chanson+de+geste+en+Europe&amp;rft.pub=Librairie+Droz&amp;rft.aulast=Mandach&amp;rft.aufirst=Andr%C3%A9+de&amp;rft.date=1975-01-01&amp;rft.tpages=97&amp;rft.isbn=978-2-600-02892-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=27" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=27" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Reconquista?uselang=fr">La Reconquista espagnole</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=28" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=28" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ouvrages">Ouvrages</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=29" title="Modifier la section : Ouvrages" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=29" title="Modifier le code source de la section : Ouvrages"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</b>&#160;: </p> <ul><li><span class="ouvrage" id="Romey">Charles Romey, <cite class="italique">Histoire générale d'Espagne</cite>, Paris, F. Malteste, <time>1838</time>, 645&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <i>in-4</i> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb31241183q.public">31241183</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+g%C3%A9n%C3%A9rale+d%27Espagne&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=F.+Malteste&amp;rft.au=Charles+Romey&amp;rft.date=1838&amp;rft.tpages=645&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6203773x"><i>Histoire générale d'Espagne</i></a> sur <i><a href="/wiki/Gallica" title="Gallica">Gallica</a></i>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Dozy">Reinhart Dozy, <cite class="italique">Histoire des Musulmans d'Espagne&#160;: jusqu'à la conquête de l'Andalousie par les Almoravides (711-1110)</cite>, Leyde, E. J. Brill, <time>1861</time>, 4 vol. <i>in-16</i> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb303528598.public">30352859</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+des+Musulmans+d%27Espagne&amp;rft.place=Leyde&amp;rft.pub=E.+J.+Brill&amp;rft.stitle=jusqu%27%C3%A0+la+conqu%C3%AAte+de+l%27Andalousie+par+les+Almoravides+%28711-1110%29&amp;rft.au=Reinhart+Dozy&amp;rft.date=1861&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/histoiredesmusul01dozyuoft"><i>Histoire des Musulmans d'Espagne, vol. 1</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/histoiredesmusul02dozyuoft"><i>Histoire des Musulmans d'Espagne, vol. 2</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/histoiredesmusul03dozyuoft"><i>Histoire des Musulmans d'Espagne, vol. 3</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/histoiredesmusul04dozyuoft"><i>Histoire des Musulmans d'Espagne, vol. 4</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Le_Bon1884"><span class="ouvrage" id="Gustave_Le_Bon1884">Gustave <span class="nom_auteur">Le Bon</span>, <cite class="italique">La Civilisation des Arabes</cite>, Paris, Firmin-Didot et Cie, <time>1884</time>, 705&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <i>in-4</i> (30 cm) <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb307612985.public">30761298</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Civilisation+des+Arabes&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Firmin-Didot+et+Cie&amp;rft.aulast=Le+Bon&amp;rft.aufirst=Gustave&amp;rft.date=1884&amp;rft.tpages=705&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/GustaveLeBonLaCivilisationDesArabesEditionIntegrale"><i>La Civilisation des Arabes</i></a> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>.</li></ul> <p><b><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles</b>&#160;: </p> <ul><li><span class="ouvrage" id="Lomax"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Derek William <span class="nom_auteur">Lomax</span>, <cite class="italique" lang="en">The Reconquest of Spain</cite>, Londres et New York, Longman, <time>1978</time>, 212&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 23 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-582-50209-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-582-50209-8"><span class="nowrap">0-582-50209-8</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb35332953r.public">35332953</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Reconquest+of+Spain&amp;rft.place=Londres+et+New+York&amp;rft.pub=Longman&amp;rft.aulast=Lomax&amp;rft.aufirst=Derek+William&amp;rft.date=1978&amp;rft.tpages=212&amp;rft.isbn=0-582-50209-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Rucquoi1993"><span class="ouvrage" id="Adeline_Rucquoi1993">Adeline Rucquoi, <cite class="italique">Histoire médiévale de la péninsule Ibérique</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_du_Seuil" title="Éditions du Seuil">Éditions du Seuil</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Points. Histoire&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;180), <time>1993</time>, 442&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 18 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-02-012935-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-02-012935-3"><span class="nowrap">2-02-012935-3</span></a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0768-0457">0768-0457</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb35611500x.public">35611500</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+m%C3%A9di%C3%A9vale+de+la+p%C3%A9ninsule+Ib%C3%A9rique&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=%C3%89ditions+du+Seuil&amp;rft.aulast=Rucquoi&amp;rft.aufirst=Adeline&amp;rft.date=1993&amp;rft.tpages=442&amp;rft.isbn=2-02-012935-3&amp;rft.issn=0768-0457&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Conrad"><a href="/wiki/Philippe_Conrad" title="Philippe Conrad">Philippe Conrad</a>, <cite class="italique">Histoire de la Reconquista</cite>, Paris, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Que sais-je&#160;?&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3287), <time>1998</time>, 127&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 18 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-13-048597-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-13-048597-9"><span class="nowrap">2-13-048597-9</span></a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0768-0066">0768-0066</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb367008776.public">36700877</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+de+la+Reconquista&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Presses+universitaires+de+France&amp;rft.au=Philippe+Conrad&amp;rft.date=1998&amp;rft.tpages=127&amp;rft.isbn=2-13-048597-9&amp;rft.issn=0768-0066&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.<br /><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4814416g/f1.image"><i>Histoire de la Reconquista</i></a> sur <i><a href="/wiki/Gallica" title="Gallica">Gallica</a></i>.</li> <li><span class="ouvrage" id="AtlesReconquesta"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : catalan">(ca)</abbr> Jesús <span class="nom_auteur">Mestre i Campi</span> (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>) et Flocel <span class="nom_auteur">Sabaté i Curull</span> (Rédacteur), <cite class="italique" lang="ca">Atlas de la "Reconquista"&#160;: la frontera peninsular entre los siglos VIII y XV</cite>, Barcelone, Éd. Península, <time>1998</time>, 64&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/84-8307-078-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/84-8307-078-2"><span class="nowrap">84-8307-078-2</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb375485699.public">37548569</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Atlas+de+la+%22Reconquista%22&amp;rft.place=Barcelone&amp;rft.pub=%C3%89d.+Pen%C3%ADnsula&amp;rft.stitle=la+frontera+peninsular+entre+los+siglos+VIII+y+XV&amp;rft.aulast=Mestre+i+Campi&amp;rft.aufirst=Jes%C3%BAs&amp;rft.au=Sabat%C3%A9+i+Curull%2C+Flocel&amp;rft.date=1998&amp;rft.tpages=64&amp;rft.isbn=84-8307-078-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="JFL">Jean-François Labourdette, <cite class="italique">Histoire du Portugal</cite>, Paris, <a href="/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <time>2000</time>, 703&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-213-60590-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-213-60590-4"><span class="nowrap">2-213-60590-4</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb37100686q.public">37100686</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+du+Portugal&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Fayard&amp;rft.au=Jean-Fran%C3%A7ois+Labourdette&amp;rft.date=2000&amp;rft.tpages=703&amp;rft.isbn=2-213-60590-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Leroy2006"><span class="ouvrage" id="Béatrice_Leroy2006">Béatrice Leroy, <cite class="italique">En Espagne chrétienne du <abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;au&#32;<abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;: la Reconquista</cite>, Pau, Éd. Cairn, <time>2006</time>, 172&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 21 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-35068-060-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-35068-060-6"><span class="nowrap">2-35068-060-6</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40926071d.public">40926071</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=En+Espagne+chr%C3%A9tienne+du+XIe%26%2332%3Bau%26%2332%3BXVe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&amp;rft.place=Pau&amp;rft.pub=%C3%89d.+Cairn&amp;rft.stitle=la+Reconquista&amp;rft.aulast=Leroy&amp;rft.aufirst=B%C3%A9atrice&amp;rft.date=2006&amp;rft.tpages=172&amp;rft.isbn=2-35068-060-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Chastang2008"><span class="ouvrage" id="Pierre_Chastang2008">Pierre Chastang (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), <cite class="italique">Le passé à l'épreuve du présent&#160;: appropriations et usages du passé du Moyen Âge à la Renaissance</cite>, Paris, <a href="/wiki/Presses_de_l%27universit%C3%A9_Paris-Sorbonne" class="mw-redirect" title="Presses de l&#39;université Paris-Sorbonne">Presses de l'université Paris-Sorbonne</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Mythes, critique et histoire&#160;», <time>2008</time>, 523&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84050-545-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84050-545-7"><span class="nowrap">978-2-84050-545-7</span></a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0298-7910">0298-7910</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb41285036t.public">41285036</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=dNSKF0c0JJsC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+pass%C3%A9+%C3%A0+l%27%C3%A9preuve+du+pr%C3%A9sent&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Presses+de+l%27universit%C3%A9+Paris-Sorbonne&amp;rft.stitle=appropriations+et+usages+du+pass%C3%A9+du+Moyen+%C3%82ge+%C3%A0+la+Renaissance&amp;rft.aulast=Chastang&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=2008&amp;rft.tpages=523&amp;rft.isbn=978-2-84050-545-7&amp;rft.issn=0298-7910&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Riess2013"><span class="ouvrage" id="Frank_Riess2013"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Frank Riess, <cite class="italique" lang="en">Narbonne and its territory in late antiquity&#160;: from the Visigoths to the Arabs</cite>, Farnham, Burlington, VT&#160;: Ashgate, <time>2013</time>, 288&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-4094-5534-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-4094-5534-9"><span class="nowrap">978-1-4094-5534-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43577612j.public">43577612</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Narbonne+and+its+territory+in+late+antiquity&amp;rft.place=Farnham&amp;rft.pub=Burlington%2C+VT+%3A+Ashgate&amp;rft.stitle=from+the+Visigoths+to+the+Arabs&amp;rft.aulast=Riess&amp;rft.aufirst=Frank&amp;rft.date=2013&amp;rft.tpages=288&amp;rft.isbn=978-1-4094-5534-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Parmentier">Romain Parmentier, <cite class="italique">La reconquista, d'Al-Andalus à l'Espagne catholique&#160;: sept siècles de reconquêtes en péninsule Ibérique</cite>, Cork, 50 Minutes, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Grands Évènements&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;11), <time>2015</time>, 36&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 21x13 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8062-5931-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8062-5931-8"><span class="nowrap">978-2-8062-5931-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/910446462">910446462</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+reconquista%2C+d%27Al-Andalus+%C3%A0+l%27Espagne+catholique&amp;rft.place=Cork&amp;rft.pub=50+Minutes&amp;rft.stitle=sept+si%C3%A8cles+de+reconqu%C3%AAtes+en+p%C3%A9ninsule+Ib%C3%A9rique&amp;rft.au=Romain+Parmentier&amp;rft.date=2015&amp;rft.tpages=36&amp;rft.isbn=978-2-8062-5931-8&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F910446462&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Verskin">Alan J. <span class="nom_auteur">Verskin</span>, <cite class="italique">Islamic law and the crisis of the Reconquista&#160;: the debate on the status of Muslim communities in Christendom</cite>, Leiden&#160;; Boston (Mass.), Brill, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Studies in Islamic law and society&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;39), <time>2015</time>, 202&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 24 cm <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-90-04-28319-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-90-04-28319-0"><span class="nowrap">978-90-04-28319-0</span></a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1384-1130">1384-1130</a></span>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb44394668n.public">44394668</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Islamic+law+and+the+crisis+of+the+Reconquista&amp;rft.place=Leiden+%3B+Boston+%28Mass.%29&amp;rft.pub=Brill&amp;rft.stitle=the+debate+on+the+status+of+Muslim+communities+in+Christendom&amp;rft.aulast=Verskin&amp;rft.aufirst=Alan+J.&amp;rft.date=2015&amp;rft.tpages=202&amp;rft.isbn=978-90-04-28319-0&amp;rft.issn=1384-1130&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Clot2004"><span class="ouvrage" id="André_Clot2004"><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Clot" title="André Clot">André Clot</a>, <cite class="italique">L'Espagne musulmane&#160;: <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Perrin" title="Éditions Perrin">Éditions Perrin</a>, <time>2004</time>, 429&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-262-02301-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-262-02301-8"><span class="nowrap">2-262-02301-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=L%27Espagne+musulmane&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=%C3%89ditions+Perrin&amp;rft.stitle=%3Cabbr+class%3D%22abbr%22+title%3D%228%E1%B5%89+si%C3%A8cle+%22%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22%3EVIII%3C%2Fspan%3E%3Csup+style%3D%22font-size%3A72%25%22%3Ee%3C%2Fsup%3E%3C%2Fabbr%3E%E2%80%89%E2%80%93%E2%80%89%3Cabbr+class%3D%22abbr%22+title%3D%2211%E1%B5%89+si%C3%A8cle+%22%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22%3EXI%3C%2Fspan%3E%3Csup+style%3D%22font-size%3A72%25%22%3Ee%3C%2Fsup%3E%3C%2Fabbr%3E%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&amp;rft.aulast=Clot&amp;rft.aufirst=Andr%C3%A9&amp;rft.date=2004&amp;rft.tpages=429&amp;rft.isbn=2-262-02301-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Messier2010"><span class="ouvrage" id="Ronald_A._Messier2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Ronald A. <span class="nom_auteur">Messier</span>, <cite class="italique" lang="en">The Almoravids and the Meanings of Jihad</cite>, Santa Barbara, Calif., Praeger, <time>2010</time>, 248&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-313-38589-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-313-38589-6"><span class="nowrap">978-0-313-38589-6</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-313-38589-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-313-38589-0"><span class="nowrap">0-313-38589-0</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=5YouJtx-igIC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Almoravids+and+the+Meanings+of+Jihad&amp;rft.place=Santa+Barbara%2C+Calif.&amp;rft.pub=Praeger&amp;rft.aulast=Messier&amp;rft.aufirst=Ronald+A.&amp;rft.date=2010&amp;rft.tpages=248&amp;rft.isbn=978-0-313-38589-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Articles_et_revues">Articles et revues</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=30" title="Modifier la section : Articles et revues" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=30" title="Modifier le code source de la section : Articles et revues"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Cahiers d'Études hispaniques médiévales</i>, revue publiée par le Séminaire d’Études médiévales hispaniques de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Sorbonne-Paris-Nord" title="Université Sorbonne-Paris-Nord">université Paris-XIII</a> et distribuée par Klincksieck puis reprise par ENS Éditions (Lyon), anciens <i>Cahiers de linguistique hispanique médiévale</i>, fondée en 1976 par Jean Roudil puis Georges Martin ouvre la revue aux études de civilisation et d’histoire littéraire sur la péninsule Ibérique médiévale.<br /><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/revue/cehm"><cite style="font-style:normal;">49 numéros en ligne avec Persée en 2012, soit 584 contributions, 1976-2011</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">persee.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="2024">«&#160;<cite style="font-style:normal">La reconquête de l'Espagne&#160;: La pire défaite de l'Islam</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/Guerres_et_Histoire" title="Guerres et Histoire">Guerres et Histoire</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;79,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2024-06" data-sort-value="2024-06">juin 2024</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">14-33</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+reconqu%C3%AAte+de+l%27Espagne&amp;rft.jtitle=Guerres+et+Histoire&amp;rft.issue=79&amp;rft.stitle=La+pire+d%C3%A9faite+de+l%27Islam&amp;rft.date=2024-06&amp;rft.pages=14-33&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AReconquista"></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=31" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=31" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_l%27Hispanie" title="Conquête musulmane de l&#39;Hispanie">Conquête musulmane de l'Hispanie</a></li> <li><a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a> (711-1492)</li> <li><a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a></li> <li><i><a href="/wiki/Conquistador" title="Conquistador">Conquistador</a></i></li> <li><a href="/wiki/Morisques" title="Morisques">Morisques</a></li> <li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Majorque" title="Conquête de Majorque">Conquête de Majorque</a> <ul><li><a href="/wiki/Expulsion_des_morisques_d%27Espagne" title="Expulsion des morisques d&#39;Espagne">Expulsion des morisques d'Espagne</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Formation_territoriale_de_l%27Espagne" title="Formation territoriale de l&#39;Espagne">Formation territoriale de l'Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_de_l%27Espagne" title="Histoire de l&#39;Espagne">Histoire de l'Espagne</a>&#160;: <ul><li>Suite&#160;: règne de <a href="/wiki/Charles_Quint" title="Charles Quint">Charles Quint</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Histoire_du_Portugal" title="Histoire du Portugal">Histoire du Portugal</a></li> <li><a href="/wiki/Almoravides" title="Almoravides">Almoravides</a></li> <li><a href="/wiki/Almohades" title="Almohades">Almohades</a></li> <li><a href="/wiki/Vocabulaire_des_croisades_et_de_la_Reconquista" title="Vocabulaire des croisades et de la Reconquista">Vocabulaire des croisades et de la Reconquista</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;veaction=edit&amp;section=32" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reconquista&amp;action=edit&amp;section=32" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q79791?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Reconquista"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//Reconquista/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/reconquista_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciclopedia-aragonesa.com/voz.asp?voz_id=10710"><i>Gran Enciclopedia Aragonesa</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0054603.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3966929"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/la_Reconqu%C3%AAte/140502"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/reconquista"><i>Treccani</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q79791?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb13318883z">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb13318883z">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85126074">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4177285-4">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/001128617">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007563376205171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph1015787">Tchéquie</a></span></li> </ul></div></li> <li><span class="ouvrage"><span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historia-nostra.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=478&amp;Itemid=58"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">La conquête arabe en Espagne&#160;: mythe ou réalité&#160;?</cite></a>&#160;»<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://www.historia-nostra.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=478&amp;Itemid=58">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.historia-nostra.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=478&amp;Itemid=58">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://www.historia-nostra.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=478&amp;Itemid=58">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&amp;q=cache:http://www.historia-nostra.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=478&amp;Itemid=58">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J&#39;ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire&#160;?</a>)</sup></span>, sur <span class="italique">historia-nostra.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span> sur historia-nostra.com.</li> <li><span class="ouvrage"><span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://meticebeta.univ-montp3.fr/lexique/content/view/604/31/"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">Reconquête</cite></a>&#160;»<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://meticebeta.univ-montp3.fr/lexique/content/view/604/31/">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://meticebeta.univ-montp3.fr/lexique/content/view/604/31/">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://meticebeta.univ-montp3.fr/lexique/content/view/604/31/">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&amp;q=cache:http://meticebeta.univ-montp3.fr/lexique/content/view/604/31/">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J&#39;ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire&#160;?</a>)</sup></span>, sur <span class="italique">meticebeta.univ-montp3.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-08" data-sort-value="2017-01-08">8 janvier 2017</time>)</small></span>. <i>Lexique de l'Espagne moderne</i>, Michel Boeglin - Vicent Parello, U.O.H, 2009.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cosmovisions.com/ChronoEspagneReconquista.htm">Les royaumes chrétiens de l'Espagne médiévale</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://explorethemed.com/reconquistaFr.asp?c=1">L'Espagne islamique et la Reconquista</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.histoire-pour-tous.fr/dossiers/95-moyen-age/232-al-andalus-de-la-conquete-au-califat.html">Al-Andalus (1/4)&#160;: de la conquête au califat</a>.</li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Batailles_de_la_Reconquista" title="Modèle:Palette Batailles de la Reconquista"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Batailles_de_la_Reconquista&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Batailles de la <a class="mw-selflink selflink">Reconquista</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-list" style="text-align:center;" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bataille_de_Covadonga" title="Bataille de Covadonga">Covadonga</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Lutos" title="Bataille de Lutos">Lutos</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Clavijo" title="Bataille de Clavijo">Clavijo</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Simancas" title="Bataille de Simancas">Simancas</a></li> <li><a href="/wiki/Croisade_de_Barbastro" title="Croisade de Barbastro">Barbastro</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Sagrajas" title="Bataille de Sagrajas">Sagrajas</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Alcoraz" title="Bataille d&#39;Alcoraz">Alcoraz</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Bair%C3%A9n" title="Bataille de Bairén">Bairén</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Ucl%C3%A8s_(1108)" title="Bataille d&#39;Uclès (1108)">Uclès</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Valtierra" title="Bataille de Valtierra">Valtierra</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Congost_de_Martorell" title="Bataille de Congost de Martorell">Congost de Martorell</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Cutanda" title="Bataille de Cutanda">Cutanda</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Fraga" title="Bataille de Fraga">Fraga</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Ourique" title="Bataille d&#39;Ourique">Ourique</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Alarcos" title="Bataille d&#39;Alarcos">Alarcos</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">Las Navas de Tolosa</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Jerez_(1231)" title="Bataille de Jerez (1231)">Jerez</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_Puig_de_Cebolla" title="Bataille du Puig de Cebolla">Puig de Cebolla</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_de_S%C3%A9ville_(1277)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Séville (1277) (page inexistante)">Séville</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_R%C3%ADo_Salado" title="Bataille du Río Salado">Tarifa</a></li> <li><a href="/wiki/Prise_de_Grenade" title="Prise de Grenade">Grenade</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style="background:#FFFFFF;"> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style="background:#FF0000; color:#FFFFFF;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Batailles_impliquant_l%27ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem" title="Modèle:Palette Batailles impliquant l&#39;ordre de Saint-Jean de Jérusalem"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Batailles_impliquant_l%27ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Batailles impliquant l'ordre de Saint-Jean de Jérusalem</div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDDDD;"><a class="mw-selflink selflink">Reconquista</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Al-Damus" title="Siège d&#39;Al-Damus">Siège d'Al-Damus</a> (1210)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bataille de Las Navas de Tolosa">Bataille de Las Navas de Tolosa</a> (1212)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Burriana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Burriana (page inexistante)">Siège de Burriana</a> (1233)</li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="4" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg/80px-Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg.png" decoding="async" width="80" height="88" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg/120px-Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg/160px-Blason_Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDDDD;"><a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem_en_Terre_sainte" title="Ordre de Saint-Jean de Jérusalem en Terre sainte">Ordre en Terre sainte</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Damas" title="Siège de Damas">Siège de Damas</a> (1148)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_d%27Ascalon_(1153)" title="Siège d&#39;Ascalon (1153)">Siège d'Ascalon (1153)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Montgisard" title="Bataille de Montgisard">Bataille de Montgisard</a> (1177)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_La_Fontaine_du_Cresson" title="Bataille de La Fontaine du Cresson">Bataille de La Fontaine du Cresson</a> (1187)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Hattin" title="Bataille de Hattin">Bataille de Hattin</a> (1187)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_J%C3%A9rusalem_(1187)" title="Siège de Jérusalem (1187)">Siège de Jérusalem (1187)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Saint-Jean-d%27Acre_(1189-1191)" title="Siège de Saint-Jean-d&#39;Acre (1189-1191)">Siège de Saint-Jean-d'Acre (1189-1191)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Arsouf" title="Bataille d&#39;Arsouf">Bataille d'Arsouf</a> (1191)</li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_succession_de_la_principaut%C3%A9_d%27Antioche" title="Guerre de succession de la principauté d&#39;Antioche">Guerre de succession de la principauté d'Antioche</a> (1201-1219)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Damiette_(1218-1219)" title="Siège de Damiette (1218-1219)">Siège de Damiette (1218-1219)</a></li> <li><a href="/wiki/Invasions_mongoles_de_la_Pologne" title="Invasions mongoles de la Pologne">Invasions mongoles de la Pologne</a> (1240-1288)</li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_invasion_mongole_de_la_Pologne" title="Première invasion mongole de la Pologne">Première invasion mongole de la Pologne</a> (1240-1241)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_La_Forbie" title="Bataille de La Forbie">Bataille de La Forbie</a> (1244)</li> <li><a href="/wiki/Prise_de_Damiette_(1249)" title="Prise de Damiette (1249)">Prise de Damiette (1249)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Mansourah" title="Bataille de Mansourah">Bataille de Mansourah</a> (1250)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Fariskur" title="Bataille de Fariskur">Bataille de Fariskur</a> (1250)</li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Saint-Sabas" title="Guerre de Saint-Sabas">Guerre de Saint-Sabas</a> (1256-1270)</li> <li><a href="/wiki/Chute_d%27Arsouf" title="Chute d&#39;Arsouf">Chute d'Arsouf</a> (1265)</li> <li><a href="/wiki/Chute_du_Krak_des_Chevaliers" title="Chute du Krak des Chevaliers">Chute du Krak des Chevaliers</a> (1271)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Tripoli_(1271)" title="Siège de Tripoli (1271)">Siège de Tripoli (1271)</a></li> <li><a href="/wiki/Chute_de_Tripoli" title="Chute de Tripoli">Chute de Tripoli</a> (1289)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Saint-Jean-d%27Acre_(1291)" title="Siège de Saint-Jean-d&#39;Acre (1291)">Siège de Saint-Jean-d'Acre (1291)</a></li> <li><a href="/wiki/Chute_de_Ruad" title="Chute de Ruad">Chute de Ruad</a> (1302-1303)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDDDD;"><a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem_%C3%A0_Rhodes" title="Ordre de Saint-Jean de Jérusalem à Rhodes">Ordre à Rhodes</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Rhodes_par_les_Hospitaliers" title="Conquête de Rhodes par les Hospitaliers">Conquête de Rhodes</a> (1306-1310)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Amorg%C3%B3s" title="Bataille d&#39;Amorgós">Bataille d'Amorgós</a> (1312)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Rozgony" title="Bataille de Rozgony">Bataille de Rozgony</a> (1312)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Chios_(1319)" title="Bataille de Chios (1319)">Bataille de Chios (1319)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_d%27Episcopia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille d&#39;Episcopia (page inexistante)">Bataille d'Episcopia</a> (1323)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_d%27Adramyttion&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille d&#39;Adramyttion (page inexistante)">Bataille d'Adramyttion</a> (1334)</li> <li><a href="/wiki/Croisades_smyrniotes" title="Croisades smyrniotes">Croisades smyrniotes</a> (1343-1351)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Pallene&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Pallene (page inexistante)">Bataille de Pallene</a> (1344)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_d%27Imbros&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille d&#39;Imbros (page inexistante)">Bataille d'Imbros</a> (1346)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Megara&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Megara (page inexistante)">Bataille de Megara</a> (1359)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Nicopolis" title="Bataille de Nicopolis">Bataille de Nicopolis</a> (1396)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Smyrne&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Smyrne (page inexistante)">Siège de Smyrne</a> (1402)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Rhodes_(1426)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Rhodes (1426) (page inexistante)">Siège de Rhodes (1426)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Rhodes_(1440)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Rhodes (1440) (page inexistante)">Siège de Rhodes (1440)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%A8ge_de_Rhodes_(1444)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Siège de Rhodes (1444) (page inexistante)">Siège de Rhodes (1444)</a></li> <li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_ottomane_de_Lesbos" title="Conquête ottomane de Lesbos">Conquête ottomane de Lesbos</a> (1462)</li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Rhodes_(1480)" title="Siège de Rhodes (1480)">Siège de Rhodes (1480)</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_Rhodes_(1522)" title="Siège de Rhodes (1522)">Siège de Rhodes (1522)</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#FFDDDD;"><a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem_%C3%A0_Malte" title="Ordre de Saint-Jean de Jérusalem à Malte">Ordre à Malte</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_Tunis_(1535)" title="Conquête de Tunis (1535)">Conquête de Tunis (1535)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Pr%C3%A9veza" title="Bataille de Préveza">Bataille de Préveza</a> (1538)</li> <li><a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_d%27Alger_(1541)" title="Expédition d&#39;Alger (1541)">Expédition d'Alger (1541)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Attaque_de_Malte&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Attaque de Malte (page inexistante)">Attaque de Malte</a> (1551)</li> <li><a href="/wiki/Invasion_de_Gozo" title="Invasion de Gozo">Invasion de Gozo</a> (1551)</li> <li><a href="/wiki/Prise_de_Tripoli_(1551)" title="Prise de Tripoli (1551)">Prise de Tripoli (1551)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Djerba" title="Bataille de Djerba">Bataille de Djerba</a> (1560)</li> <li><a href="/wiki/Prise_du_Pe%C3%B1on_de_Velez_(1564)" title="Prise du Peñon de Velez (1564)">Prise du Peñon de Velez (1564)</a></li> <li><a href="/wiki/Grand_si%C3%A8ge_de_Malte" title="Grand siège de Malte">Grand siège de Malte</a> (1565)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_naval_de_1570&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat naval de 1570 (page inexistante)">Combat naval de 1570</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_v%C3%A9n%C3%A9to-ottomane_(1570-1573)" title="Guerre vénéto-ottomane (1570-1573)">Guerre vénéto-ottomane (1570-1573)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_L%C3%A9pante" title="Bataille de Lépante">Bataille de Lépante</a> (1571)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Pantelleria_(1586)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Pantelleria (1586) (page inexistante)">Bataille de Pantelleria (1586)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_naval_de_1595&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat naval de 1595 (page inexistante)">Combat naval de 1595</a></li> <li><a href="/wiki/Raid_de_%C5%BBejtun" title="Raid de Żejtun">Raid de Żejtun</a> (1614)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_de_Syracuse&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat de Syracuse (page inexistante)">Combat de Syracuse</a> (1625)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_naval_du_26_juin_1625&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat naval du 26 juin 1625 (page inexistante)">Combat naval du 26 juin 1625</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_naval_du_28_septembre_1644&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat naval du 28 septembre 1644 (page inexistante)">Combat naval du 28 septembre 1644</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Candie" title="Guerre de Candie">Guerre de Candie</a> (1645-1669)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bataille_de_Rhodes_(1654)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bataille de Rhodes (1654) (page inexistante)">Bataille de Rhodes (1654)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_des_Dardanelles_(1657)" title="Bataille des Dardanelles (1657)">Bataille des Dardanelles (1657)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Combat_naval_du_27_ao%C3%BBt_1661&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Combat naval du 27 août 1661 (page inexistante)">Combat naval du 27 août 1661</a></li> <li><a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_de_Djidjelli" title="Expédition de Djidjelli">Expédition de Djidjelli</a> (1664)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Porto_Delphino" title="Bataille de Porto Delphino">Bataille de Porto Delphino</a> (1665)</li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Mor%C3%A9e" title="Guerre de Morée">Guerre de Morée</a> (1684-1699)</li> <li><a href="/wiki/Guerre_v%C3%A9n%C3%A9to-austro-ottomane" title="Guerre vénéto-austro-ottomane">Guerre vénéto-austro-ottomane</a> (1714-1718)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_cap_Matapan_(1717)" title="Bataille du cap Matapan (1717)">Bataille du cap Matapan (1717)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_au_large_de_Damiette" title="Bataille au large de Damiette">Bataille au large de Damiette</a> (1732)</li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_des_pr%C3%AAtres" title="Révolte des prêtres">Révolte des prêtres</a> (1775)</li> <li><a href="/wiki/Bombardement_d%27Alger_(1784)" title="Bombardement d&#39;Alger (1784)">Bombardement d'Alger (1784)</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9barquement_fran%C3%A7ais_%C3%A0_Malte" title="Débarquement français à Malte">Débarquement français à Malte</a> (1798)</li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_de_l%27Espagne" title="Modèle:Palette Histoire de l&#39;Espagne"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_de_l%27Espagne&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Histoire_de_l%27Espagne" title="Histoire de l&#39;Espagne">Histoire de l'Espagne</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire" title="Préhistoire">Préhistoire</a> et <a href="/wiki/Antiquit%C3%A9" title="Antiquité">Antiquité</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Préhistoire de la péninsule Ibérique">Préhistoire de la péninsule Ibérique</a></li> <li><a href="/wiki/Celtib%C3%A8res" title="Celtibères">Celtibères</a></li> <li><a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne_barcide" title="Espagne barcide">Espagne barcide</a></li> <li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_romaine_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Conquête romaine de la péninsule Ibérique">Conquête romaine</a></li> <li><a href="/wiki/Hispanie_romaine" title="Hispanie romaine">Hispanie romaine</a></li> <li><a href="/wiki/Chronologie_des_invasions_barbares_en_Hispanie" title="Chronologie des invasions barbares en Hispanie">Invasions barbares</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_su%C3%A8ve" title="Royaume suève">Royaume suève</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_wisigoth" title="Royaume wisigoth">Royaume wisigoth</a></li> <li><a href="/wiki/Vasconie" title="Vasconie">Vasconie</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne_byzantine" title="Espagne byzantine">Espagne byzantine</a></li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="5" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Escudo_de_Espa%C3%B1a_(mazonado).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg/110px-Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg.png" decoding="async" width="110" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg/165px-Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg/220px-Escudo_de_Espa%C3%B1a_%28mazonado%29.svg.png 2x" data-file-width="910" data-file-height="911" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Sciences_et_techniques_en_al-Andalus" title="Sciences et techniques en al-Andalus">Civilisation islamique en al-Andalus</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_l%27Hispanie" title="Conquête musulmane de l&#39;Hispanie">Conquête musulmane</a></li> <li><a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a></li> <li><a href="/wiki/Califat_de_Cordoue" title="Califat de Cordoue">Califat de Cordoue</a></li> <li><a href="/wiki/Ta%C3%AFfa" title="Taïfa">Taïfas</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Grenade" title="Royaume de Grenade">Royaume de Grenade</a></li> <li><i><a class="mw-selflink selflink">Reconquista</a></i></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Espagnes_m%C3%A9di%C3%A9vales" title="Espagnes médiévales">Espagnes médiévales</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Marche_d%27Espagne" title="Marche d&#39;Espagne">Marche d'Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Comt%C3%A9s_catalans" title="Comtés catalans">Comtés catalans</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Galice" title="Royaume de Galice">Royaume de Galice</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">Royaume de León</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Pampelune" title="Royaume de Pampelune">Royaume de Pampelune</a></li> <li><a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Catalogne" title="Principauté de Catalogne">Principauté de Catalogne</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Castille" title="Royaume de Castille">Royaume de Castille</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Navarre" title="Royaume de Navarre">Royaume de Navarre</a></li> <li><a href="/wiki/Crise_du_Moyen_%C3%82ge_espagnol" title="Crise du Moyen Âge espagnol">Crise du Moyen Âge espagnol</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Majorque" title="Royaume de Majorque">Royaume de Majorque</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_d%27Aragon" title="Royaume d&#39;Aragon">Royaume d'Aragon</a></li> <li><a href="/wiki/Couronne_de_Castille" title="Couronne de Castille">Couronne de Castille</a></li> <li><a href="/wiki/Couronne_d%27Aragon" title="Couronne d&#39;Aragon">Couronne d'Aragon</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Monarchie_catholique_espagnole" title="Monarchie catholique espagnole">Monarchie</a> et <a href="/wiki/Empire_espagnol" title="Empire espagnol">Empire</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Monarchie_catholique_espagnole" title="Monarchie catholique espagnole">Monarchie catholique espagnole</a></li> <li><a href="/wiki/Rois_catholiques_d%27Espagne" title="Rois catholiques d&#39;Espagne">Rois catholiques</a></li> <li><a href="/wiki/Ann%C3%A9e_cruciale" title="Année cruciale">Année cruciale</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8cle_d%27or_espagnol" title="Siècle d&#39;or espagnol">Siècle d'or</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne_des_Habsbourgs" title="Espagne des Habsbourgs">Espagne des Habsbourgs</a></li> <li><a href="/wiki/Union_ib%C3%A9rique" title="Union ibérique">Union ibérique</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Succession_d%27Espagne" title="Guerre de Succession d&#39;Espagne">Guerre de Succession</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9formes_bourboniennes" title="Réformes bourboniennes">Réformes bourboniennes</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne_des_Lumi%C3%A8res" title="Espagne des Lumières">Lumières</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_d%27Espagne_(1808-1813)" title="Royaume d&#39;Espagne (1808-1813)">Royaume d'Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_d%27ind%C3%A9pendance_espagnole" title="Guerre d&#39;indépendance espagnole">Guerre napoléonienne</a></li> <li><a href="/wiki/Cortes_de_Cadix" title="Cortes de Cadix">Cortes de Cadix</a></li> <li><a href="/wiki/Guerres_d%27ind%C3%A9pendance_hispano-am%C3%A9ricaines" title="Guerres d&#39;indépendance hispano-américaines">Indépendances américaines</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A8gne_de_Ferdinand_VII_d%27Espagne" title="Règne de Ferdinand VII d&#39;Espagne">Règne de Ferdinand&#160;<abbr class="abbr" title="7"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VII</span></abbr></a> <ul><li><a href="/wiki/Triennat_lib%C3%A9ral" title="Triennat libéral">Triennat libéral</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9cennie_abominable" title="Décennie abominable">Décennie abominable</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A8gne_d%27Isabelle_II" title="Règne d&#39;Isabelle II">Règne d'Isabelle&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Histoire_de_l%27Espagne#Histoire_contemporaine" title="Histoire de l&#39;Espagne">Histoire contemporaine</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Sexennat_d%C3%A9mocratique" title="Sexennat démocratique">Sexennat démocratique</a> <ul><li><a href="/wiki/R%C3%A9volution_de_1868" title="Révolution de 1868">Révolution de 1868</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A8gne_d%27Am%C3%A9d%C3%A9e_Ier" title="Règne d&#39;Amédée Ier">Règne d'Amédée&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_R%C3%A9publique_(Espagne)" title="Première République (Espagne)"><abbr class="abbr" title="première">I<sup>re</sup></abbr>&#160;République</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Restauration_(histoire_de_l%27Espagne)" title="Restauration (histoire de l&#39;Espagne)">Restauration</a></li> <li><a href="/wiki/Dictature_de_Primo_de_Rivera" title="Dictature de Primo de Rivera">Dictature de Primo de Rivera</a></li> <li><a href="/wiki/Seconde_R%C3%A9publique_(Espagne)" title="Seconde République (Espagne)"><abbr class="abbr" title="Deuxième">II<sup>e</sup></abbr> République</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_d%27Espagne" title="Guerre d&#39;Espagne">Guerre d'Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne_franquiste" title="Espagne franquiste">Espagne franquiste</a></li> <li><a href="/wiki/Conflit_basque" title="Conflit basque">Conflit basque</a></li> <li><a href="/wiki/Miracle_%C3%A9conomique_espagnol" title="Miracle économique espagnol">Miracle économique</a></li> <li><a href="/wiki/Transition_d%C3%A9mocratique_espagnole" title="Transition démocratique espagnole">Transition démocratique</a> (<a href="/wiki/Histoire_de_la_transition_d%C3%A9mocratique_espagnole" title="Histoire de la transition démocratique espagnole"><i>Historique</i></a>)</li> <li><a href="/wiki/Proc%C3%A9dure_d%27adh%C3%A9sion_de_l%27Espagne_%C3%A0_la_Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_europ%C3%A9enne" title="Procédure d&#39;adhésion de l&#39;Espagne à la Communauté économique européenne">Adhésion à la CEE</a></li> <li><a href="/wiki/Bulle_immobili%C3%A8re_espagnole" title="Bulle immobilière espagnole">Bulle immobilière</a></li> <li><a href="/wiki/Crise_%C3%A9conomique_espagnole" title="Crise économique espagnole">Crise économique</a></li> <li><a href="/wiki/Ind%C3%A9pendantisme_catalan" title="Indépendantisme catalan">Indépendantisme catalan</a></li> <li><a href="/wiki/Pand%C3%A9mie_de_Covid-19_en_Espagne" title="Pandémie de Covid-19 en Espagne">Pandémie de Covid-19</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="3"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_rois_et_reines_d%27Espagne" title="Liste des rois et reines d&#39;Espagne">Rois d'Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_chefs_du_gouvernement_espagnol" title="Liste des chefs du gouvernement espagnol">Chefs du gouvernement espagnol</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_du_Portugal" title="Modèle:Palette Histoire du Portugal"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_du_Portugal&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Histoire_du_Portugal" title="Histoire du Portugal">Histoire du Portugal</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/w/index.php?title=Civilisations_pr%C3%A9-ib%C3%A9riques&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Civilisations pré-ibériques (page inexistante)">Civilisations pré-ibériques</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Préhistoire de la péninsule Ibérique">Préhistoire de la péninsule Ibérique</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protohistoire_ib%C3%A9rique_et_celtique&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Protohistoire ibérique et celtique (page inexistante)">Protohistoire ibérique et celtique</a></li> <li><a href="/wiki/Gallaeci" title="Gallaeci">Galléciens</a></li> <li><a href="/wiki/Lusitaniens" title="Lusitaniens">Lusitaniens</a></li> <li><a href="/wiki/Celtes" title="Celtes">Celtiques</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Coniens&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Coniens (page inexistante)">Coniens</a></li> <li><a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a></li> <li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_romaine_de_la_p%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Conquête romaine de la péninsule Ibérique">Conquête romaine de la péninsule Ibérique</a></li> <li><a href="/wiki/Lusitanie" title="Lusitanie">Lusitanie</a></li> <li><a href="/wiki/Gallaecia" title="Gallaecia">Gallécie</a></li> <li><a href="/wiki/Invasions_barbares#Les_Vandales_en_Hispanie_et_la_conquête_de_la_province_d’Afrique" title="Invasions barbares">Invasions barbares de la péninsule Ibérique</a></li> <li><a href="/wiki/Wisigoths" title="Wisigoths">Wisigoths</a></li> <li><a href="/wiki/Su%C3%A8ves" title="Suèves">Suèves</a></li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="5" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Coat_of_arms_of_Portugal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coat_of_arms_of_Portugal.svg/100px-Coat_of_arms_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="100" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coat_of_arms_of_Portugal.svg/150px-Coat_of_arms_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coat_of_arms_of_Portugal.svg/200px-Coat_of_arms_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="696" data-file-height="510" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Sciences_et_techniques_en_al-Andalus" title="Sciences et techniques en al-Andalus">Civilisation islamique en al-Andalus</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_l%27Hispanie" title="Conquête musulmane de l&#39;Hispanie">Conquête musulmane de l'Hispanie</a></li> <li><a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a></li> <li><i><a class="mw-selflink selflink">Reconquista</a></i></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Portugal#Formation_du_Royaume_de_Portugal" title="Portugal">Formation du royaume de Portugal</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Royaume_des_Asturies" title="Royaume des Asturies">Royaume des Asturies</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Le%C3%B3n" title="Royaume de León">Royaume de Léon</a></li> <li><a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Portugal" title="Comté de Portugal">Comté de Portugal</a></li> <li><a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Coimbra" title="Comté de Coimbra">Comté de Coïmbre</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_de_Galice" title="Royaume de Galice">Royaume de Galice</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_d%27Algarve" title="Royaume d&#39;Algarve">Royaume d'Algarve</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Royaume_de_Portugal" title="Royaume de Portugal">Royaume de Portugal</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ind%C3%A9pendance_du_Portugal" title="Indépendance du Portugal">Indépendance du Portugal</a></li> <li><a href="/wiki/Maison_de_Bourgogne_au_Portugal" title="Maison de Bourgogne au Portugal">Maison de Bourgogne</a></li> <li><a href="/wiki/Crise_portugaise_de_1383-1385" title="Crise portugaise de 1383-1385">Crise de 1383-1385</a></li> <li><a href="/wiki/Maison_d%27Aviz" title="Maison d&#39;Aviz">Maison d'Aviz</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9couvertes_portugaises" title="Découvertes portugaises">Découvertes portugaises</a> (<a href="/wiki/Empire_colonial_portugais" title="Empire colonial portugais">Empire colonial portugais</a>)</li> <li><a href="/wiki/Bataille_des_Trois_Rois" title="Bataille des Trois Rois">Bataille des Trois Rois</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Succession_du_Portugal" title="Guerre de Succession du Portugal">Guerre de Succession</a></li> <li><a href="/wiki/Union_ib%C3%A9rique" title="Union ibérique">Union ibérique</a> (<a href="/wiki/Maison_de_Habsbourg_(Espagne)" title="Maison de Habsbourg (Espagne)">Maison de Habsbourg</a>)</li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_Restauration_(Portugal)" title="Guerre de Restauration (Portugal)">Guerre de Restauration</a></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_maison_de_Bragance" title="Deuxième maison de Bragance">Maison de Bragance</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A9isme_de_1755_%C3%A0_Lisbonne" title="Séisme de 1755 à Lisbonne">Séisme du 1er novembre 1755 à Lisbonne</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_des_Oranges" title="Guerre des Oranges">Guerre des Oranges</a></li> <li><a href="/wiki/Invasions_fran%C3%A7aises_du_Portugal" title="Invasions françaises du Portugal">Guerre péninsulaire</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_du_Portugal_de_1777_%C3%A0_1834" title="Histoire du Portugal de 1777 à 1834">De Marie <abbr class="abbr" title="première">I<sup>re</sup></abbr> à Pierre <abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/Royaume-Uni_de_Portugal,_du_Br%C3%A9sil_et_des_Algarves" title="Royaume-Uni de Portugal, du Brésil et des Algarves">Royaume-Uni de Portugal, du Brésil et des Algarves</a></li> <li><a href="/wiki/Ind%C3%A9pendance_du_Br%C3%A9sil" title="Indépendance du Brésil">Indépendance du Brésil</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_civile_portugaise" title="Guerre civile portugaise">Guerre civile</a></li> <li><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_maison_de_Bragance" title="Troisième maison de Bragance">Maison de Bragance-Saxe-Cobourg et Gotha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Monarchie_constitutionnelle_(1834-1910)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Monarchie constitutionnelle (1834-1910) (page inexistante)">Monarchie constitutionnelle</a></li> <li><a href="/wiki/Vilafrancada" title="Vilafrancada">Vilafrancada</a></li> <li><a href="/wiki/Abrilada" title="Abrilada">Abrilada</a></li> <li><a href="/wiki/Accords_d%27Evora-Monte" title="Accords d&#39;Evora-Monte">Accords d’Evora-Monte</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_des_Mar%C3%A9chaux" title="Révolte des Maréchaux">Révolte des Maréchaux</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_de_Maria_da_Fonte" title="Révolte de Maria da Fonte">Révolte de Maria da Fonte</a></li> <li><a href="/wiki/Patuleia" title="Patuleia">Patuleia</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchie_du_Nord" title="Monarchie du Nord">Monarchie du Nord</a> (1919)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">République portugaise</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Proclamation_de_la_R%C3%A9publique_portugaise" title="Proclamation de la République portugaise">Proclamation de la République</a></li> <li><a href="/wiki/Coup_d%27%C3%89tat_du_14_mai_1915_au_Portugal" title="Coup d&#39;État du 14 mai 1915 au Portugal">Coup d'État de 1915</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_militaire_du_Portugal_pendant_la_Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Histoire militaire du Portugal pendant la Première Guerre mondiale">Portugal pendant la première Guerre mondiale</a></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_R%C3%A9publique_(Portugal)" title="Première République (Portugal)">Première République</a></li> <li><a href="/wiki/Coup_d%27%C3%89tat_du_28_mai_1926" title="Coup d&#39;État du 28 mai 1926">Coup d’État de 1926</a></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(Portugal)" title="Deuxième République (Portugal)">Deuxième République</a>&#160;: <a href="/wiki/Dictature_nationale" title="Dictature nationale">Dictature nationale</a> et <i><a href="/wiki/Estado_Novo_(Portugal)" title="Estado Novo (Portugal)">Estado Novo</a></i></li> <li><a href="/wiki/Guerres_coloniales_portugaises" title="Guerres coloniales portugaises">Guerres coloniales</a></li> <li><a href="/wiki/Mouvement_des_Forces_arm%C3%A9es" title="Mouvement des Forces armées">Mouvement des Forces armées</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volution_des_%C5%92illets" title="Révolution des Œillets">Révolution des Œillets</a></li> <li><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(Portugal)" title="Troisième République (Portugal)">Troisième République</a></li> <li><a href="/wiki/Proc%C3%A9dure_d%27adh%C3%A9sion_du_Portugal_%C3%A0_la_Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_europ%C3%A9enne" title="Procédure d&#39;adhésion du Portugal à la Communauté économique européenne">Adhésion à la CEE</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="3"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Chronologie_du_Portugal" title="Chronologie du Portugal">Chronologie de l’histoire portugaise</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_rois_de_Portugal" class="mw-redirect" title="Liste des rois de Portugal">Liste des rois</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_conjoints_des_souverains_de_Portugal" title="Liste des conjoints des souverains de Portugal">Liste des conjoints des souverains</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_pr%C3%A9sidents_de_la_R%C3%A9publique_portugaise" title="Liste des présidents de la République portugaise">Liste des présidents de la République</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Histoire_militaire" title="Portail de l’histoire militaire"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/43px-Military_symbol.svg.png" decoding="async" width="43" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/65px-Military_symbol.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/86px-Military_symbol.svg.png 2x" data-file-width="202" data-file-height="113" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Histoire_militaire" title="Portail:Histoire militaire">Portail de l’histoire militaire</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Espagne" title="Portail de l’Espagne"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/33px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/50px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/66px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Espagne" title="Portail:Espagne">Portail de l’Espagne</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Portugal" title="Portail du Portugal"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/50px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/66px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Portugal" title="Portail:Portugal">Portail du Portugal</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Reconquista" title="Portail de la Reconquista"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Cross_Alcantara.svg/24px-Cross_Alcantara.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Cross_Alcantara.svg/36px-Cross_Alcantara.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Cross_Alcantara.svg/48px-Cross_Alcantara.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="750" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Reconquista" title="Portail:Reconquista">Portail de la Reconquista</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem" title="Portail de l’ordre de Saint-Jean de Jérusalem"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg/24px-Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg/36px-Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg/48px-Cross_of_the_Knights_Hospitaller.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem" title="Portail:Ordre de Saint-Jean de Jérusalem">Portail de l’ordre de Saint-Jean de Jérusalem</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Ordre_du_Temple" title="Portail de l&#39;ordre du Temple"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Cross_Templar.svg/24px-Cross_Templar.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Cross_Templar.svg/36px-Cross_Templar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Cross_Templar.svg/48px-Cross_Templar.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="750" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Ordre_du_Temple" title="Portail:Ordre du Temple">Portail de l'ordre du Temple</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐76d4c66f66‐lbjlh Cached time: 20250302231530 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.115 seconds Real time usage: 1.474 seconds Preprocessor visited node count: 18945/1000000 Post‐expand include size: 404548/2097152 bytes Template argument size: 87493/2097152 bytes Highest expansion depth: 22/100 Expensive parser function count: 11/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 107025/5000000 bytes Lua time usage: 0.319/10.000 seconds Lua memory usage: 8569518/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1059.826 1 -total 16.67% 176.650 1 Modèle:Infobox_conflit_militaire 16.53% 175.234 2 Modèle:Références 11.87% 125.819 41 Modèle:Ouvrage 11.65% 123.439 1 Modèle:Liens 7.15% 75.747 1 Modèle:Infobox/Ligne_mixte_latitude_longitude_optionnelle 5.71% 60.564 1 Modèle:Portail 5.08% 53.853 2 Modèle:Palette 4.81% 51.013 2 Modèle:Citation_bloc 4.14% 43.830 1 Modèle:Voir_homonymes --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:1665136:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250302231530 and revision id 223228431. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Reconquista&amp;oldid=223228431">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Reconquista&amp;oldid=223228431</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Reconquista" title="Catégorie:Reconquista">Reconquista</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89v%C3%A9nement_militaire" title="Catégorie:Événement militaire">Événement militaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_du_catholicisme_en_Espagne" title="Catégorie:Histoire du catholicisme en Espagne">Histoire du catholicisme en Espagne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_du_catholicisme_au_Portugal" title="Catégorie:Histoire du catholicisme au Portugal">Histoire du catholicisme au Portugal</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_d%27al-Andalus" title="Catégorie:Histoire d&#039;al-Andalus">Histoire d'al-Andalus</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_du_Portugal_m%C3%A9di%C3%A9val" title="Catégorie:Histoire du Portugal médiéval">Histoire du Portugal médiéval</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Expression_espagnole" title="Catégorie:Expression espagnole">Expression espagnole</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_l%27ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem" title="Catégorie:Histoire de l&#039;ordre de Saint-Jean de Jérusalem">Histoire de l'ordre de Saint-Jean de Jérusalem</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_l%27ordre_du_Temple" title="Catégorie:Histoire de l&#039;ordre du Temple">Histoire de l'ordre du Temple</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_lien_mort" title="Catégorie:Article contenant un lien mort">Article contenant un lien mort</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_g%C3%A9olocalis%C3%A9e_par_Wikidata" title="Catégorie:Page géolocalisée par Wikidata">Page géolocalisée par Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_g%C3%A9olocalis%C3%A9_sur_Terre" title="Catégorie:Article géolocalisé sur Terre">Article géolocalisé sur Terre</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Conflit_militaire_g%C3%A9olocalisable_sans_coordonn%C3%A9es_param%C3%A9tr%C3%A9es" title="Catégorie:Conflit militaire géolocalisable sans coordonnées paramétrées">Conflit militaire géolocalisable sans coordonnées paramétrées</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_espagnol" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en espagnol">Article contenant un appel à traduction en espagnol</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_pr%C3%A9cision_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à précision nécessaire">Article à précision nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_insuffisante" title="Catégorie:Article à référence insuffisante">Article à référence insuffisante</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1807" title="Catégorie:Page utilisant P1807">Page utilisant P1807</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire_militaire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire militaire/Articles liés">Portail:Histoire militaire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Espagne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Espagne/Articles liés">Portail:Espagne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Portugal/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Portugal/Articles liés">Portail:Portugal/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Lusophonie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Lusophonie/Articles liés">Portail:Lusophonie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Reconquista/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Reconquista/Articles liés">Portail:Reconquista/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Croisades/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Croisades/Articles liés">Portail:Croisades/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Ordre_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Ordre de Saint-Jean de Jérusalem/Articles liés">Portail:Ordre de Saint-Jean de Jérusalem/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Moyen_%C3%82ge_central/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Moyen Âge central/Articles liés">Portail:Moyen Âge central/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Moyen_%C3%82ge/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Moyen Âge/Articles liés">Portail:Moyen Âge/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Ordre_du_Temple/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Ordre du Temple/Articles liés">Portail:Ordre du Temple/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Christianisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Christianisme/Articles liés">Portail:Christianisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Religions_et_croyances/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Religions et croyances/Articles liés">Portail:Religions et croyances/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_avec_des_cartes" title="Catégorie:Page avec des cartes">Page avec des cartes</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 21 février 2025 à 18:08.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Reconquista" title="Spécial:Citer/Reconquista">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Reconquista&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Reconquista</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>84 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7f76cf74bc-zcsjr","wgBackendResponseTime":281,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.115","walltime":"1.474","ppvisitednodes":{"value":18945,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":404548,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":87493,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":22,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":11,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":107025,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1059.826 1 -total"," 16.67% 176.650 1 Modèle:Infobox_conflit_militaire"," 16.53% 175.234 2 Modèle:Références"," 11.87% 125.819 41 Modèle:Ouvrage"," 11.65% 123.439 1 Modèle:Liens"," 7.15% 75.747 1 Modèle:Infobox/Ligne_mixte_latitude_longitude_optionnelle"," 5.71% 60.564 1 Modèle:Portail"," 5.08% 53.853 2 Modèle:Palette"," 4.81% 51.013 2 Modèle:Citation_bloc"," 4.14% 43.830 1 Modèle:Voir_homonymes"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.319","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8569518,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-lbjlh","timestamp":"20250302231530","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Reconquista","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Reconquista","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q79791","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q79791","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-01-08T07:31:17Z","dateModified":"2025-02-21T17:08:59Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/ab\/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif","headline":"p\u00e9riode historique de la p\u00e9ninsule Ib\u00e9rique"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10